Koordinasi badan : Penyelarasan

gerak balas badan kita terhadap

sebarang rangsangan di sekeliling
kita (cth : perubahan suhu) dan di
dalam badan kita (cth : pencernaan
makanan).

Koordinasi memastikan setiap

bahagian badan dikawal supaya
dapat berfungsi secara harmoni
dengan bahagian yang lain apabila
menerima ransangan.

Membolehkan semua organ badan

berfungsi sebagai satu unit untuk
mengesan ransangan dan bergerak
balas terhadapnya.
Mengawal koordinasi antara
ransangan dengan gerak balas.
Mengelakkan kita daripada
kecederaan atau bahaya.
Membolehkan kita menyesuaikan diri
terhadap perubahan disekeliling kita.

Sistem saraf manusia terdiri daripada :

a) sistem saraf pusat
b) sistem saraf periferi
Utusan yang dibawa oleh sistem saraf
ialah isyarat elektrik yang disebut
impuls.
Sistem saraf mengawal dan
mengkoordinasi fungsi diseluruh
badan serta gerak balas terhadap
rangsangan dalaman dan luaran.

sistem saraf pusat

sistem saraf periferi

otak
saraf
tunjang

saraf
kranium sistem
saraf
saraf
soma
spina
sistem
saraf
autonomi

Pusat kawalan pusat

Terdiri daripada :
a) otak
b) saraf tunjang
Otak mengawal semua aktiviti badan.
Saraf tunjang laluan utama impuls di
antara otak dan bahagian badan yang lain.
Sistem saraf pusat menerima impuls dari
organ deria untuk ditafsir.
Selepas ditafsir, impuls baru akan dihantar
ke otot atau kelenjar utk bergerak bls
terhadap rangsangan.

Terdiri drpd semua saraf yg

menghubungkan sistem saraf pusat
dengan reseptor dan efektor di bhgn
badan lain.
Sistem saraf periferi dibahagikan kpd :
a) sistem saraf soma
b) sistem saraf autonomi
Sistem saraf soma mengawal semua
tindakan terkawal.

Sistem saraf soma terdiri drpd :

a) saraf spina (drpd saraf tunjang)
b) saraf kranium (drpd otak)
Saraf spina mengawal tindakan
terkawal spt. berjalan, menggaru,
berlari dll.
Saraf kranium mengawal tindakan
terkawal spt. bercakap, menghidu dan
melihat.
Sistem saraf autonomi mengawal
tindakan luar kawal seperti denyutan
jantung dan pengecutan salur darah.

Neuron ialah unit asas sistem saraf.

Ia berfungsi untuk membawa impuls.

Struktur neuron dibawah

mikroskop

nodus
Ranvier

Badan sel
dendrit

akson

salut
myelin
hujung
saraf

dendron
arah gerakan impuls

sitoplasma nukleus

Struktur neuron

Bahagian
neuron

Badan sel

Fungsi

Mengawal semua aktiviti neuron

Dendrit

Menerima impuls dari neuron-neuron

lain dan menghantarnya ke badan sel

Dendron

Dendrit yang membawa impuls ke

arah badan sel

Akson
Salut mielin

Dendrit yang membawa impuls

keluar dari badan sel
Penebat pada akson yang
mengelakkan kebocoran impuls
Mempercepatkan halaju
penghantaran impuls
Jadual : Bahagian neuron dan fungsinya

Terdapat 3 jenis neuron, iaitu :

a) neuron deria
b) neuron perantaraan
c) neuron motor
Neuron perantaraan hanya terdapat
dalam sistem saraf pusat (otak dan
saraf tunjang)
Ia menyambungkan neuron deria
dengan neuron motor.

Setiap jenis neuron mempunyai

struktur asas yang sama tetapi berbeza
dari segi kedudukan dan fungsinya.
Peranan neuron yang utama adalah
menerima dan menghantar impuls.
Hujung neuron dipisahkan oleh satu
ruang sempit yang di sebut sinaps.
Sinaps membenarkan impuls dihantar
dalam satu arah sahaja.
Sinaps terdapat di antara akson
sesuatu neuron dengan dendrit atau
badan sel neuron yang lain.

Rajah : Sinaps

Ciri-ciri
Kedudukan badan sel

Di tengah neuron

Panjang akson

Pendek

Arah pergerakan impuls

Dari organ deria atau

reseptor ke sistem saraf

Fungsi

Membawa impuls dari

organ deria / reseptor ke
sistem saraf pusat

Ciri-ciri
Kedudukan badan sel

Di tengah neuron

Panjang akson

Berubah-ubah

Arah pergerakan impuls

Dari neuron deria ke

neuron motor dalam
sistem saraf

Fungsi

Menghantar impuls dari

neuron deria ke neuron
motor

Ciri-ciri
Kedudukan badan sel

Di hujung neuron

Panjang akson

Panjang

Arah pergerakan impuls

Dari neuron perantaraan

keluar dari sistem saraf
pusat ke otot atau efektor

Fungsi

Menghantar impuls dari

sistem saraf pusat (otak
atau saraf tunjang) ke
efektor (otot atau
kelenjar)

Reseptor dan efektor

Reseptor sel dalam organ deria

yang mengesan rangsangan
akibat perubahan persekitaran.
Lima jenis organ deria utama:
mata, telinga, lidah, hidung dan
kulit.

Efektor organ yang bergerak

balas terhadap rangsangan.
Contoh efektor ialah otot dan
kelenjar.
Semua reseptor dan efektor
disambungkan kepada sistem
saraf oleh neuron.

impuls

Neuron
deria

Neuron
motor

Neuron
perantaraan

Tindakan refleks ialah gerak balas

badan secara automatik dan pantas
terhadap rangsangan luar tanpa
pemikiran dan penglibatan serebrum.
Tindakan fefleks dikawal oleh saraf
tunjang.
Tindakan ini melindungi kita daripada
keadaan yang berbahaya atau
kecederaan.
Lintasan tindakan refleks disebut arka
refleks.

Arah gerakan impuls

Rajah : Contoh tindakan refleks apabila kita terkena jarum

impuls

impuls

impuls
impuls

impuls

Carta aliran yang menunjukkan arka refleks suatu tindakan refleks

arah gerakan
impuls

(efektor)

Rajah : Arka refleks bagi sentakan lutut

Sentakan lutut merupakan tindakan

refleks.
Tindakan refleks bagi sentakan lutut
hanya melibatkan saraf tunjang dan
tidak melibatkan otak.
Ia tidak melibatkan neuron perantaraan.
Impuls yang diterima di reseptor regang
dibawa oleh neuron deria dan dihantar
terus ke neuron motor melalui sinaps.
Neuron motor membawa impuls ke otot
dan otot mengecut lalu menyebabkan
kaki tersentak ke atas.

Rajah : Reseptor regang yang bertindak sebagai deria kinestesis.

Deria kinestesis merupakan deria yang

membolehkan kita sedar akan
pergerakan dan kedudukan anggota
badan untuk mengekalkan
keseimbangan.
Deria ini membolehkan kita mengesan
pergerakan anggota badan walaupun
dengan mata tertutup.
Reseptor deria kinestesis terdapat
dalam otot,sendi,ligamen dan tendon.
Reseptor-reseptor ini dikenali sebagai
reseptor regang.

Reseptor regang berfungsi untuk

mengekalkan keseimbangan badan dan
mengkoordinasi aktiviti otot.
Contoh aktiviti yang dibantu oleh deria
kinestesis :
a) bermain piano
b) memakai pakaian
c) menepuk tangan
d) menaiki tangga
e) mengikat tali kasut tanpa melihat
f) menyikat rambut tanpa melihat cermin

Organ paling
kompleks 1.5 kg
Dilindungi oleh
tulang keras yang
disebut kranium.
Sebahagian besar
neuron terdapat di
dalam otak.
Terdapat kira-kira
100 bilion neuron.

Fungsi utama : menerima impuls

daripada organderia, mentafsir dan
menghantar impuls kembali bahagian
badan berkenaan untuk bergerak balas.
Mempunyai permukaan yang berlipatlipat utk menambah luas permukaan
otak agar lebih bnyk neuron dapat
disimpan.
Jirim kelabu
Jirim putih

Kranium
Serebrum
Kelenjar
pituitari

Serebellum
Medula
Oblongata
Saraf tunjang

Bahagian otak

Serebrum

Fungsi

Mengawal semua tindakan

terkawal.
Mengawal aktiviti mental spt
pemikiran, ingatan dan emosi.
Mengawal deria seperti
penglihatan, pendengaran, bau
dan sentuhan.
Mengawal pergerakan otot
(pengecutan dan pengenduran
otot) seperti berjalan, menulis
dan berlari.

Bahagian otak

Fungsi

Serebelum Mengawal keseimbangan

badan.
Mengkoordinasi aktiviti otot
seperti berjalan dan berlari.
Mengawal aktiviti seperti
mengayuh basikal.
Medula
oblongata

Mengawal tindakan luar

kawal seperti bernafas
tekanan darah, denyutan
jantung, pencernaan
makanan, peristalsis, batuk,
bersin, muntah, perembasan
air liur dan enzim.

Tindakan yg kita sedari dan dilakukan

mengikut kehendak.
Di kawal oleh serebrum.
Neuron deria

Neuron motor

Rajah : Aliran impuls dalam suatu tindakan terkawal

Contoh aktiviti :a) menulis

b) bercakap
c) berjalan
d) mendengar
e) makan
f) tidur

Tindakan luar kawal ialah tindakan

yang berlaku secara automatik.
Di kawal oleh medula oblongata.
Contoh aktiviti :a) denyutan jantung
b) peristalsis
c) pernafasan
d) tindakan refleks
e) pembesaran dan penguncupan anak
mata.

Hormon ialah bahan kimia yang

dirembeskan oleh kelenjar endokrin.
Hormon ialah protein yang kompleks.
Hormon memulakan kebanyakan
tindak balas kimia yang berlaku di
dalam badan.
Hormon dihasilkan dalam kuantiti yang
kecil dan diangkut oleh sistem
peredaran darah keseluruhan badan.

Sistem endokrin terdiri daripada

kelenjar endokrin, iaitu kelenjar
tanpa duktus (kelenjar tanpa salur)
yang merembeskan hormon terus ke
aliran darah.
Sistem endokrin terdiri daripada :
a) Kelenjar pituitari d) pankreas
b) kelenjar tiroid
e) ovari
c) kelenjar adrenal
f) testis

Rajah : Sistem endokrin manusia dan kedudukan kelenjar endokrin

Kelenjar
pituitari
Kelenjar
tiroid

Pankreas

Kelenjar
adrenal

ovari
testis

Rajah : Sistem endokrin manusia dan kedududukan kelenjar endokrin

Rajah : kelenjar tanpa duktus

Rajah : Kelenjar tanpa duktus

Kelenjar
endokrin

Kelenjar
pituitari
(di
pangkal
otak).

Jenis
Hormon

Merembeskan
hormon untuk
tumbesaran.
Dikenali
sebagai
kelenjar

utama kerana
merembeskan
hormon untuk
mengawal dan
menyelaras
aktiviti
kelenjar
endokrin lain.

Fungsi
Hormon

Mengawal

proses
pertumbuh
an otot dan
tulang.

Mengawal
penyerapa
n semula air
dari ginjal.

Kesan
berlebihan
hormon
Pertumbuhan
melampau,
iaitu ciri
kegergasian.

Ginjal
menyerap
banyak air
meneyebabk
an air kencing
sedikit dan
pekat

Kesan
kekurangan
hormon
Pertumbuha
n terbantut,
iaitu ciri
kekerdilan.
Kurang air
diserap oleh
ginjal
menyebabka
n air kencing
banyak dan
cair.

Kelenjar tiroid
Merembeskan
(di bahagian
hormon tiroksina
leher)
(Hormon yang
mengandungi
iodin).
Sumber iodin

yang paling utama

adalah makanan
laut
Kelenjar
Merembeskan

adrenal
hormon
(di bahagian
adrenalina
atas keduaHormon dirembes

dua ginjal)
dalam keadaan
ketakutan marah
dan cemas.

Pankreas

Merembeskan
insulin dan
glukagon

Mengawal
metabolisme
badan.
Mengawal

pertumbuhan
dan
perkembangan
mental pada
kanak-kanak
Mempercepat

kan degupan
jantung
Menambah kadar

pernafasan.
Menambah kadar

metabolisme
untuk mengatasi
tekanan
Mengawal aras

glukosa dalam
darah.
Insulin

mengurangkan
aras gula darah
dengan
menukarkan
glukosa kepada
glikogen dalam
hati.
Glukagon

meninggikan aras
gula darah

Kadar
metabolisme
badan menjadi
sangat tinggi.
Emosi menjadi
tidak stabil cepat
marah dan
matanya menonjol
keluar.
Aras glukosa dan
garam darah
adalah tinggi.
Tekanan darah
tinggi.

Kekurangan
glukosa dalam
darah

Kadar metabolism
menjadi sangat
rendah.
Pertumbuhan
fizikal terbantut.
Menyebabkan
goiter (kelenjar
tiroid bengkak)
disebabkan
kekurangan iodin).
Kemampuan untuk
mengatasi tekanan
hidup berkurang.
Otot menjadi
lemah.

Penyakit kencing
manis (diabetes).

Ovari

(dalam
sistem
pembiakan
perempuan

Merembeskan
estrogen dan
progesteron

Testis
(dalam
sistem
pembiakan
lekaki)

Merembeskan
testesteron

Merangsang
Terlalu bersifat
perkembangan keperempuanan.
ciri-ciri seks
sekunder
perempuan.
Cth:
pembesaran
pelvis dan
perkembangan
buah dada.
Mengawal
kitar haid.
Mengawal
Terlalu bersifat
kematangan
kelelakian.
dan
perkembangan
organ seks
lelaki
Menghasilkan
sperma
Merangsang
perkembang
an ciri-ciri
seks
sekunder
lelaki. Cth :
pertumbuhan

Kemandulan
Kitar haid
terganggu.
Perkembanga
n ciri-ciri seks
sekunder
terbantut.

Perkembanga
n ciri-ciri seks
sekunder
terbantut.
Sperma yang
dihasilkan
kurang
matang.

Kedua-dua sistem saraf dan endokrin

adalah penting dalam
menyenggarakan aktiviti badan.
Kawalan hormon berbeza daripada
kawalan saraf dalam beberapa aspek.

Sistem saraf
(Koordinasi
saraf)

Persamaan

Mengawal serta

menyelaras fungsi serta

aktiviti-aktiviti badan.
Bergerak balas terhadap
rangsangan.
Mempunyai organ sasaran

Terdiri daripada
saraf-saraf

Perbezaa
n
Komponen sistem

Sistem
endokrin
(Koordinasi
hormon)

Terdiri daripada
kelenjar tanpa duktus

Melalui saraf secara

elektrokimia

Cara penghantaran
impuls

Sangat cepat

Kelajuan penghantaran
impuls

Kesan jangka pendek

Tempoh kesan

Terhad

Kawasan tindakan

Kesan jangka
panjang
Luas

Cepat dan serta merta

Gerak balas

Lambat

Menulis, menari

Contoh koordinasi
badan

Pertumbuhan,metabolis
me badan

Melalui aliran darah dalam

bentuk bahan kimia
(hormon)

Perlahan

Kedua-dua sistem saraf dan endokrin

menyelaras gerak balas badan terhadap
suatu rangsangan.
Contohnya, dalam keadaan ketakutan semasa
kebakaran, hormon dirembes oleh kelenjar
adrenal untuk menukarkan glikogen kepada
glukosa untuk kegunaan otot-otot badan.
Otot-otot memperoleh tenaga yang lebih
supaya bergerak dengan lebih cepat semasa
melarikan diri daripada bahaya semasa
kebakaran.

Dadah ditakrifkan sebagai bahan yang

boleh mengubah fungsi dan fisiologi
badan.
Dalam bidang perubatan , dadah
digunakan untuk merawat pesakit.
Penyalahgunaan dadah berlaku jika bukan
dugunakan bukan untuk tujuan perubatan.
Penyalahgunaan dadah boleh
mengakibatkan ketaguhan dan
menjejaskan kesihatan.

Jenis
dadah
Depresan

Stimulan

Contoh

Ciri-ciri

Morfin
Heroin
Barbiturat

Mengurangkan tekanan
Mententeramkan fikiran seseorang
Melambatkan tindakbalas
terhadap rangsangan

Amfetamim
Nikotina

Meningkatkan kadar metabolisme

badan
Menjadikan seseorang lebih aktif

Opiat

Morfin
Heroin
Kokain

Melegakan kesakitan dan

kegelisahan

Halusinog
en

Ganja
LSD

Menyebabkan khayalan
Menyebabkan kegilaan dan
kematian

Jadual : Jenis dadah dan ciri-cirinya

Jadual : Dadah yang biasa diambil oleh penagih dadah

Jenis
Dadah

Sumber dadah

Candu

Diperoleh daripada bunga popi

Morfin

Bahan berwarna perang yang diproses daripada candu

Heroin

Serbuk putih atau perang yang diproses daripada morfin

Ganja

Daun dan bunga kering dari tumbuhan Cannabis sativa

Jadual : Dadah yang biasa diambil oleh penagih dadah

Bunga popi

Cannabis sativa

Bunga popi

Heroin

Heroin

Morfin

Cannabis sativa

Morfin

Jenis dadah

Kesan buruk

Heroin dan
morfin

Mata dan hidung berair

Berat badan menurun
Badan mengigil
Hilang selera makan
Loya dan muntah
Cepat naik marah
Koordinasi badan terjejas

Kokain

Tidak dapat tidur

Gangguan psikologi

Amfetamim

Tidak dapat tidur

Penyakit kulit
Gangguna psikologi

LSD

Depresi dan keinginan membunuh diri

Barbiturat

Kekejangan yang boleh menyebabkan kematian

Merangsang gerak balas badan

Dadah seperti amfetamin
mengaktifkan sel-sel otak dan
meningkatkan kadar
metabolism. Pengguna menjadi
lebih aktif, tidak dapat tidur
dan bersikap agresif.

Halusinasi
Dadah seperti ganja
mengganggu fungsi otak,
terutamanya dari segi persepsi
jarak, ruang, dan masa. Dadah
ini menyebabkan khayalan,
kegilaan dan kematian

Kesan buruk
penyalahgunaan
dadah terhadap
koordinasi dan
kesihatan
Melambatkan gerak balas
badan
Dadah seperti heroin, morfin
dan barbiturat melambatkan
gerak balas sistem saraf
terhadap rangsangan.
Pengguna berasa mengantuk dan
kurang sedar akan persekitarannya.

Jangkitan penyakit
Perkongsian jarum suntikan
antara penagih dadah
menyebabkan jangkitan
penyakit seperti AIDS dan
hepatitis B.

Faktor-faktor
Pengaruh rakan sebaya
Keinginan untuk mencuba
Mengatasi tekanan hidup seperti
masalah peribadi, kurang kasih
sayang dan masalah keluarga
Mencari keseronokan
Kurang didkan agama

Langkah mengatasi
Kempen antidadah melalui
media massa
Pemeriksaan ketat dari pihak
kastam bagi mengelakkan
penyeludupan dadah
Hukuman berat dikenakan
pada pengedar dadah
Kasih sayang daripada ibu
bapa
Pengawasan ibu bapa
terhadap kegiatan harian
anak-anak mereka
Pendidikan agama dan moral
Bantuan pusat pemulihan
dadah seperti PEMADAM untuk
membantu penagih dadah
kembali ke masyarakat

Minuman beralkohol mengandungi

etanol.
Etanol dihasilkan daripada daripada
penapaian glukosa oleh yis.
Contoh-contoh minuman beralkohol
ialah bir, wiski,vodka, rum dan
brandi.
Minuman ini dikategorikan sebagai
minuman keras kerana kandungan
alkoholnya yang tinggi.

Alkohol melambatkan kadar

penghantaran impuls saraf dan
mempengaruhi sistem saraf pusat.
Alkohol dapat merosakkan sel-sel
hati,mengurangkan penghasilan
hempedu, dan menyebabkan sirosis
hati (tisu berparut) serta hepatitis.
Pengambilan alkohol yang terlalu
berlebihan juga boleh membawa
maut.

Gerak balas peminum terhadap

keadaan kecemasan adalah
perlahan.
Pemandu tidak dapat memandu
dengan selamat kerana
penglihatannya kabur, pendengaran
kurang baik dan reaksinya perlahan.
Masa yang diambil oleh peminum
untuk memberhentikan kenderaanya
adalah lebih lama.

Minda
Minda ialah keupayaan otak berfikir dan
menaakul.
Minda yang sihat membolehkan seseorang
membuat pertimbangan yang logik
sebelum bertindak.
Seseorang yang mempunyai minda yang
sihat akan menunjukkan ciri-ciri seperti
berfikiran positif , berdikari, bersifat
penyayang, dan bertanggungjawab.

Seseorang yang mempunyai minda

yang tidak sihat mempunyai harga diri
yang rendah, mudah menjadi marah,
mudah berasa rungsing, dan sukar
hendak mengawal emosinya.

Faktor-faktor yang mempengaruhi minda

Faktor luaran

Faktor

sosial seperti
keluarga dan
rakan sebaya.
Keadaan
persekitaran
seperti keadaan
cuaca dan suhu.
Tekanan
mental akibat
pengalaman
yangmendukacita
kan

Faktor dalaman

Kecederaan bahagian otak

akibat penyakit atau kemalangan
boleh mengganggu kesihatan
minda.
Ketidakseimbangan hormon dalam
badan seperti kekurangan hormon tiroid
membantutkan perkembangan kanakkanak.
Penyalahgunaan dadah
menyebabkan seseorang berkhayal dan
otaknya tidak dapat berfungsi dengan
baik.
Pengambilan alkohol yang
berlebihan mengakibatkan seseorang
berfikir secara tidak logik.