1.

Transportni problem predstavlja poseban sluaj problema linearnog programiranja.

2.

Osnovni zadatak transportnog problema je odrediti najpovoljniju varijantu transporta iz

vie ishodita u vie odredita uz minimalne ukupne transportne trokove.

3.

Problemi poslovnog odluivanja koji se svode na transportni problem su:

Prevoz roba. Ljudi itd,
Prostorni razmjetaj maina, slubi itd,
Lokacija novih objekata itd.

4.

Funkcija cilja u modelu transportnog modela se odnosi na ukupne transportne trokove

dok su ogranienja determinisana ponudom pojedinih ishodita i potranjom pojedinih
odredita, podrazumjevajui njihovu prostornu razdvojenost.

5.

Pretpostavke linearnog modela transportnog problema su:

Postoji m ishodita Ii u kojima se nalazi ponuda robe u koliini ai, i=1,m , jedinica
Postoji n odredita Oj ije su potrebe ili imaju potranju za robom u koliini bj, j=1,n,
jedinica
Ukupna koliina otpreme robe iz ishodita jednaka je ukupnoj koliini potreba za robom
odredita. Ovo je osobina zatvorenog modela transportnog problema.
Poznati su trokovi transporta po jedinici prevezene robe iz i-tog ishodita u j-to odredite
Cij koji su predstavljeni matricom pojedinanih trokova C.

6. Zatvoreni transportni problem?

Ako je ukupna koliina otpreme roba ishodita jednaka ukupnoj koliini potreba za robom odredita
onda se radi o zatvorenom transportnom problemu.
7. Otvoreni transportni problem?
Ako ukupna koliina otpreme roba ishodita nije jednaka ukupnoj koliini potreba za robom odredita
onda se radi o otvorenom transportnom problemu.
8.

Rjeavanje problema transportnim metodama zahtjeva postavku zatvorenog linearnog

modela zbog ega je neophodno otvoreni model svesti an zatvoreni pa tek onda rjeavati.

9.

Osnovni cilj rjeavanja transportnog problema je odreivanje optimalnih vrijednosti

promjenljivih Xij, i=1,m , j=1,n odnosno optimalnih koliina transporta roba iz pojedinih
ishodita u pojedina odredita za koje e se postii minimalna vrijednost ukupnih trokova
transporta uz zadovoljenje uslova da ponuda rode ishodita bude potpuno raspodjeljena na
mjesta potranje i da potranja svakog odredita bude potpuno zadovoljena.

10. Razlikuju se otvoreni transportni problemi sa:

Suvikom u otpremi i
Suvikom u prijemu.

11. Otvoreni transportni problem sa suvikom u otpremi?

Kod ovog problema koliina otpremerobe vea je od koliine prijema pa se problem rjeava
uvoenjem fiktivnog (n+1)-og odredita, koje e apsorbovati suviak robe u otpremi. Jedinini
trokovi transporta fiktivnog odredita su jednaki nuli

12. Otvoreni transportni problem sa suvikom u prijemu?

Kod ovog problema koliina prijema robe je vea od koliine otpreme i to se rjeava uvoenjem
fiktivnog (m+1)-tog ishodita koje e apsorbovatisuviak robe u prijemu. Jedinini trokovi transporta
fiktivnog ishodita su jednaki nuli.
13. Dualni model se formira na bazi istih postavki kao i dual opteg modela linearnog
programiranja.
14. Analizom duala modela transportnog problema moe se zakljuiti sljedee:
Poto primal ima m+n ogranienja dual e imati m+n promjenljivih, a poto primal ima
m*n promjenljivih dual e imati m*n ogranienja
S obzirom da je primal osnovnog transportnog problema zadat sistemom ogranienja u
obliku jednaina to se za vrijednost dualnih promjenljivih ne postavlja uslov nenegativnosti
nepozitivnosti
Poto postoji ravnotea odgovarajue dualne promjenljive se mogu modificirati tako to se
promjenjive ui uveaju za konstantu d a promjenljive vj umanje za istu vrijednost. To znai
da su vrijednosti dualnih promjenljivih vieznano odreene ali vrijednosti funkcije cilja
ostaju iste.
Dualne promjenljive imaju isto znaenje kao kod svih problema linearnog programiranja.
Vrijednost dualne promjenljive ui pokazuje za koliko e se promijeniti vrijednost funkcije
cilja ako se povea koliina otpreme robe i-tog ishodita za jednu jedinicu a vrijednost
promjenljive vj pokazuje za koliko e se promijeniti vrijednost funkcije cilja ako se povea
koliina projema roje j-tog odredita za jednu jedinicu.
15. Razlikuju se dvije osnovne grupe metoda za rjeavanje transportnih problema:
Metode koje polaze od nekog poetnog dopustivog rjeenja
Metode koje ne zahtjevaju poetno rjeenje.
16. Rjeavanje modela transportnih problema, tj. utvrivanje optimalnih vrijednosti se
provodi u iterativnom postupku u kojems e vri poboljanje poetnog bazinog rjeenja dok
se ne dobije optimalno rjeenje. Uobiajno je da se polje (i,j) koje se odnosi na i-to ishodite i
j-to odredite, za koje je Xij>0 naziva zauzeto a gdje je Xij=0 nezauzeto polje.U gornjem
lijevom uglu kod svih polja se upisuju jedinini trokovi transporta, u desnom donjem uglu
zauzetih polja odgovarajue vrijednosti bazinih promjenljivih a kod nezauzetih polja se
upisuju izraunate vrijednosti relativnih trokova C`ij.
17. Rjeavanje modela transportnog problema se provodi po sljedeem postupku:
Korak 1: ako je zadat otvoreni transportni problem neophodno ga je svesti na zatvoreni.
Korak 2: postaviti poetno bazino rjeenje po nekoj od metoda. Ako je broj zauzetih polja jednak
m+n-1 onda je problem nedegenerisan i ide se na sljedei korak a ako je broj zauzetih polja
manji od m+n-1 onda je problem degenerisan i potrebno je otkloniti degeneraciju.
Korak 3: za nezauzeta polja potrebno je izraunati relativne trokove koji predstavljaju kriterij
optimalnosti rjeenja transportnog problema. Ako su svi relativni trokovi nepozitivni onda
je dobiceno rjeenje optimalno a ako nisu onda je potrebno odrediti novo bazino rjeenje.
Korak 4: odrediti novo bazino rjeenje tako to se vri pomicanje tereta na polje sa najveim
pozitivnim relativnim trokom a potom je neophodno vratiti se na korak 3.

18. Metode za postavljanje poetnog programa su:

metoda sjeverozapadnog ugla
metoda najmanjih trokova
metoda minimum reda
Vogelova aproksimativna metoda,

metoda minimum - kolone,

metoda dvojnog prvenstva itd.

19. Problem se rjeava tako to se pronalazi grana koja e ta dva parcijalna drva povezati u
jedno cjelovito drvo i toj grani se dodjeljuje mala koliina tereta bliska nuli. Koliina koja se
dodjeljuje granama koje spajaju parcijalna drva u jedno drvo mora biti toliko mala da gotovo
ne utjee na vrijednost funkcije cilja. Zbog toga se ovim granama dodjeljuje pozitivni mali
broj koji se upisuje u tabelu transportnog problema.
20. Metoda sjeverozapadnog ugla?
Postavljanje poetnog programa ovom metodom polazi od gornjeg lijevog ugla i vri se maksimalno
mogui raspored na polje (1,1) koje se odnosi na prvo ishodite i prvo odredite. Nakon toga
rpelazimo na polje (1,2) itd.
21. Metoda najmanjih jedininih trokova?
Ova metoda polazi od polja sa najmanjim jedininim koeficientom u tabeli u koje se potom vri
rasporeivanje maksimalno mogue koliine tereta. U situaciji kada na dva ili vie polja imamo iste
jedinine koeficiente raspored tereta se vri na ono polje na koje se moe rasporediti vea koliina
tereta.
22. Vogelova aproksimativna metoda?
Po ovoj metodi u svakom redu i svakoj koloni pronalazimo razlike dva najmanja jedinina koeficienta.
Razlike kolona upisujemo u prvi red razlike kolona a razlike redova upisujemo u prvu kolonu
razlike reda. Od svih izraunatih razlika reda i kolona pronalazimo najveu i ona nam pokazuje gdje
e se izvriti raspored tereta i potom u tom redu ili koloni pronalazimo najmanji jedinini koeficient i
na njega rasporeujemo maksimalnu moguu koliinu tereta. Sva ostala polja iz tog reda ili kolone se
eliminiu zbog ega je potrebno raunati nove razlike reda i kolone.
23. Poboljanje poetnog programa moe se vriti pomou
MODI metode i
Metode relativnih trokova.
24. MODI metoda?
Ova metoda polazi od nekog nedegenerisanog poetnog bazinog rjeenja i primjenjuje se postupak:
Korak 1: izraunati realni brojeve ui, i=1,m i vj, j=1,n tako da za svako zauzeto polje vrijedi ui+vj=cij.
Poto se dobija m+n-1 jednaina sa m+n promjenljivih odabire se po volji jedna vrijednost za
ui ili vj a obino je to u=0.
Korak 2: za sva nezauzeta polja rauna se relativan troak koritenjem izraza C`ij= ui + vj cij.
Pozitivna vrijednost troka govori za koliko e se vrijednost funkcije cilja smanjiti ako se
jedinica tereta rasporedi na razmatrano polje a negativna vrijednost ukazuje na poveanje
vrijednosti funkcije cilja.
Korak 3: Kriterij optimalnosti rjeenja: ako su svi relativni trokovi nepozitivni rjeenje je optimalno a
ako nisu potrebno ej odrediti novo bazino
Korak 4: Odreivanje novog bazinog rjeenja ili pomicanje tereta zahtjeva formiranje tzv. lanca.
Lanac je zatvoreni poligon u ijem jednom temelju se nalazi polje sa najveim pozitivnim
relativnim trokom a u ostalim tjemenima se nalaze zauzeta polja. Svi uglovi poligona moraju
biti ili 90 ili 270 stepeni.
25. Metoda relativnih trokova?
Ova metoda se od MODI metode razlikuje u postupku raunanja relativnih trokova, tako da se za
svako nezauzeto polje direktno raunaju relativni trokovi koritenjem jedininih transportnih trokova
polja u identifikovanom lancu. Lanac se formira na isti nain s tim to se u jednom tjemenu nalazi
nezauzeto polje za koje raunamo relativni troak a u ostalim tjemenima se nalaze zauzeta polja.

Relativni troak za nezauzeta polja rauna se tako to se jedininom transportnom troku sa

negativnim predznakom, koji odgovara poetnom nezauzetom polju naizmjenino dodaju i oduzimaju
jedinini transportni trokovi koji se nalaze na tjemenima lanca. Provjera optimalnosti rjeenja se vri
kao i kod MODI metode.
26. Specifinost rjeavanja transportnog problema za maksimum?
Matematiki model transportnog problema za maksimum je identian modelu transportnog problema
za minimum s tim da se trai maksimum funkcije cilja. Ako se u model uvode artificijelne
promjenljive onda im se u funkciji cilja pridruuje koeficient M. Kod duala transportnog problema za
maksimum se funkcija cilja minimizira. Metode za postavljanje poetnog bazinog rjeenja su:
Metoda sjeverozapadnog ugla (identina kao kod transportnog problema za minimum)
Metoda najmanjih jedininih koeficienata se sada zove metoda najveih jedininih
koeficienata i raspored tereta se vri na polje sa najveim jedininim koeficientom
Vogelova aproksimativna metoda za maksimum polazi od toga da se u redovima/kolonama
tabele utvruje najvea razlika dva najvea koeficienta i vri raspored tereta na polje sa
najveim jedininim koeficientom.
Algoritam rjeavanja transportnog problema za maksimum je slian problemu za minimum sa
razlikama:
Korak 3: kriterij optimalnosti rjeenja ako su svi relevantni trokovi nenegativni dobijeno rjeenje je
optimalno a ako nisuonda se rjeenje moe poboljati i potrebno je odrediti novo bazino rjeenj.
Korak 4: kod odreivanja novog bazinog rjeenja potrebno je izvriti pomicanje tereta na polje sa
najmanjim negativnim relativnim trokom dok su pravila za formiranje lanca i pomicanje tereta
identina pravilima za transportni problem za minimum.
27. Po emu se problem asignacije razlikuje od transportnog problema?
Razlika je u tome to su kod problema asignacije slobodni koeficienti u ogranienjima jednaki
jedinici, tj ai = bj =1 a promjenljive mogu primiti vrijednosti 0 ili 1.
28. Model asignacije moze pomoci u rjeavanju razliitih problema odluivanja kao to su:
Problemi rasporeda poslova na radna mjesta, odnosno radnike i maine,
Izbori kandidata pri zapoljavanju pri emu se postiu najpovoljniji efekti i sl.
29. Sutina rjeavanja problema asignacije se sastoji u tome da se rasporedi n izvrilaca na n
aktivnosti pri ekstremnoj vrijednosti funkcije cilja ali pod uslovom da se jedan izvrilac moe
rasporediti na samo jednu aktivnost i da jednoj aktivnosti moe biti dodjeljen samo jedan
izvrilac.
30. Funkcija cilja odraava ekonomsku efikasnost rasporeivanja izvrilaca na aktivnosti i
najee se odnosi na ukupne trokove angaovanja izvrilaca, ukupno vrijeme rada, ukupno
ostvareni profit i sl.
31. Osnovni model problema asignacije?
Osnovni model problema asignacije je zatvoreni model gdje je broj izvrilaca jednak broju aktivnosti.

32. Koeficienti Cij se predstavljaju tzv. kvadratnom n-dimenzionalnom matricom efikasnosti C.

33. Efikasnost se moe izraziti u vidu zahtjeva za minimizacijom ukupnih trokova angaovanja
izvrilaca ili ukupnog vremena rada i sl ili u vidu zahtjeva za maksimizacijom efikasnosti
izvrenja aktivnosti usvajajui kriterij odluivanja ukupno ostvareni profit, koritenje
kapaciteta i sl.
34. Otvoreni problem asignacije?
Otvoreni problem asignacije je problem kod kojeg ne postoji ravnotea izmeu broja
izvrilaca i broja aktivnosti u linearnom modelu asignacije.
35. Model otvorenog problema asignacije?

36. Kriterij uvoenja dopunske promjenljive kod sluaja m- n?

U ovisnosti od toga kolika je razlika m-n toliko u svako ogranienje treba uvesti dopunskih
promjenljivih sa koeficijentima efikasnosti jednakim nuli i novih ogranienja oblika:

37. Da bi se uravnoteio broj izvrilaca i broj aktivnosti kod sluaja m n neophodno je

uvesti m-n fiktivnih aktivnosti sa koeficientima efikasnosti jednakim nuli.
38. Ukoliko se neko od m ogranienja pojavi u obliku jednaine onda se u to ogranienje ne
uvode dopunske ve artificijelne promjenljive sa koeficientom efikasnosti M.
39. Ako je m n= 1 onda matrica efikasnosti nakon svoenja na zatvoreni model asignacije
dobija sljedei oblik:

40. Ako je m < n model otvorenog problema asignacije ima sljedei oblik:

41. Kriterij uvoenja dopunske promjenljive kod sluaja n m?

U zavisnosti od toga koliko iznosi razlika n-m toliko u svako ogranienje oblika nejednaina treba
uvesti dopunskih promjenljivih sa koeficientima efikasnosti jednakim nuli.
42. Da bi se uravnoteio broj izvrilaca i broj aktivnosti kod sluaja n m neophodno je
uvesti n m fiktivnih izvrilaca sa koeficientima efikasnosti jednakim nuli.
43. Ukoliko se neko od n ogranienja pojavi u obliku jednaine onda se u to ogranienje
uvode artificijelne promjenljive sa koeficientom efikasnosti M.
44. Uslov za primjenu maarske metode je da matrica efikasnosti C bude kvadratna.
45. Sutina maarskog algoritma se sastoji u redukciji matrice efikasnosti C.
46. Vrijednost ui i Vj predstavljaju proizvoljno odabrane konstante .
47. Dual modela asignacije se formira na isti nain kao i dual transportnog problema.
48. Prvi algoritam za rjeavanje problema asignacije je razvio Kuhn na osnovu stavova koje
su formulisali maarski matematiari Knig i Egervary.
49. Algoritam maarske metode polazi od toga da ako se u matrici efikasnosti nalaze elementi
koji imaju vrijednost nula onda je maksimalan broj nezavisnih nula jednak minimalnom broju
linija koje povezuju sve nule.
50. Slika 4.1. koraci?
Rjeavanje problema asignacije maarskom metodom se sastoji od dljedeih koraka:
Korak 1: redukcija matrice efikasnosti
Korak 2: kategorizacija nula i provjera optimalnosti rjeenja
Korak 3: odreivanje minimalnog broja linija koje povezuju sve nule sadrane u redovima i kolonama
matrice efikasnosti
Korak 4: odreivanje nove matrice efikasnosti

51. Model asignacije za maksimum?

Postupak svoenja otvorenog modela asignacije za maksimum na zatvoreni je identian modelu
asignacije za minimum s tim da treba voditi rauna da ako se u model uvode artificijelne promjenljive
onda im se pridruuje koeficient efikasnosti M gdje je M specificirano veliki pozitivan broj.
52. Razlika u prvom koraku?
Razlika izmeu rjeavanja problema asignacije za maksimum i za minimum je samo u prvom koraku:
Korak 1. Redukcija matrice efikasnosti:
1.1. oduzeti u svakoj koloni matrice efikasnosti najvei elemenat od ostalih elemenata
1.2. poto je max z=Cx, odnosno min z=- Cx, novodobijene elemente matrice efikasnosti treba
pomnoiti sa (-1) i nastaviti rjeavanje problema asignacije po postupku za minimum.
1.3. provjeriti da li u svkom dobijenom redu novodobijene matrice ima bar jedna nula a ako nema
onda se najmanji elemnat reda oduzima od ostalih elemenata.
Ostali koraci se primjenljuju i za rjeavanje problema asignacije za minimum.
53. Obavezan i zabranjen raspored?
Ako na nekom polju (i,j) imamo obavezan raspored izvrilaca i na aktivnost j tada se iz matrice
efikasnosti izbacuju i-ti red i j-ta kolona a zatim se nastavlja rjeavati problem asignacije sa matricom
efikasnosti dimenzija (m-1)*(n-1).
Zabranjeni raspored izvrioca i na aktivnost j se rjeava tako to se promjenljiva Xij proglasi
atrificijelnom sa koeficientom efikasnosti Cij kod problema za minimum jednakim M a kod problema
za maksimum jednakim M gdje je M nespecificirano velik pozitivan broj.