STPM/S930

MAJLIS PEPERIKSAAN MALAYSIA

PEPERIKSAAN
SIJIL TINGGI PERSEKOLAHAN MALAYSIA
(STPM)

SYARIAH
Sukatan Pelajaran dan Kertas Soalan Contoh

Sukatan pelajaran ini digunakan mulai sesi 2012/2013 dan tahun-tahun seterusnya sehingga diberitahu.

FALSAFAH PENDIDIKAN KEBANGSAAN

Pendidikan di Malaysia adalah satu usaha berterusan
ke arah memperkembangkan lagi potensi individu secara
menyeluruh dan bersepadu untuk mewujudkan insan yang
seimbang dan harmonis dari segi intelek, rohani, emosi,
dan jasmani. Usaha ini adalah bagi melahirkan rakyat
Malaysia yang berilmu pengetahuan, berakhlak mulia,
bertanggungjawab, berketerampilan, dan berkeupayaan
mencapai kesejahteraan diri serta memberi sumbangan
terhadap keharmonian dan kemakmuran keluarga,
masyarakat dan negara.

PRAKATA
Sukatan Pelajaran Syariah yang baharu ini digubal untuk menggantikan Sukatan Pelajaran Syariah
sedia ada yang telah digunakan semenjak peperiksaan Sijil Tinggi Persekolahan Malaysia pada tahun
2003. Sukatan pelajaran yang baharu ini akan mula digunakan pada tahun 2012. Peperiksaan Sijil
Tinggi Persekolahan Malaysia pada tahun tersebut akan menjadi peperiksaan pertama yang
menggunakan sukatan pelajaran ini. Penggubalan semula Sukatan Pelajaran Syariah ini mengambil
kira perubahan yang hendak dilakukan oleh Majlis Peperiksaan Malaysia terhadap sistem peperiksaan
Sijil Tinggi Persekolahan Malaysia yang sedia ada. Melalui sistem peperiksaan yang baharu ini,
pengajian di tingkatan enam akan dibahagikan kepada tiga penggal dan calon akan menduduki
peperiksaan pada setiap akhir penggal. Tujuan utama Majlis Peperiksaan Malaysia memperkenalkan
sistem peperiksaan yang baharu ini adalah untuk memperbaiki orientasi pengajaran dan pembelajaran
di tingkatan enam supaya tidak jauh berbeza dengan orientasi pengajaran dan pembelajaran di kolej
dan universiti.
Penggubalan semula Sukatan Pelajaran Syariah ini merupakan proses pengemaskinian tajuk,
kandungan, dan kemahiran supaya selaras dengan perkembangan semasa. Sukatan pelajaran ini akan
memberikan pendedahan kepada calon di peringkat prauniversiti tentang pengajian fiqh, usul fiqh dan
kaedah fiqh, ayat ahkam dan hadis ahkam untuk memahami hukum syarak di samping menyelesaikan
masalah yang berbangkit. Selain itu, sukatan pelajaran ini juga mewajibkan calon menjalankan kerja
kursus. Pentaksirannya dibuat melalui penghasilan kerja projek. Aspek ini difikirkan penting kerana
melalui kerja kursus, calon bukan sahaja belajar untuk menguasai ilmu tertentu tetapi juga akan dapat
menerapkan kemahiran insaniah ke dalam diri mereka melalui pengalaman yang ditempuhi semasa
menyiapkan kerja kursus tersebut. Pengalaman ini akan membantu calon dalam melaksanakan kerja
kursus pada peringkat yang lebih tinggi pada masa hadapan.
Sukatan pelajaran ini mengandungi tajuk, waktu pengajaran, dan hasil pembelajaran mengikut
penggal, di samping skim pentaksiran, pemerihalan prestasi, glosari, senarai rujukan dan soalan
contoh.
Usaha menggubal sukatan pelajaran ini telah dilaksanakan oleh jawatankuasa yang dipengerusikan
oleh Y. Bhg. Profesor Madya Mohd Ridzuan bin Awang dari Universiti Kebangsaan Malaysia.
Anggota jawatankuasa yang lain terdiri daripada beberapa orang pensyarah universiti tempatan, pakar
bidang Syariah, wakil dari Jabatan Pendidikan Islam dan Moral (Bahagian Kurikulum), dan guru-guru
yang berpengalaman mengajar mata pelajaran Syariah. Bagi pihak Majlis Peperiksaan Malaysia, saya
merakamkan ucapan terima kasih dan setinggi-tinggi penghargaan kepada jawatankuasa ini atas
khidmat yang telah diberikan. Oleh yang demikian, adalah menjadi harapan Majlis Peperiksaan
Malaysia agar sukatan pelajaran ini menjadi panduan kepada guru dan calon dalam proses pengajaran
dan pembelajaran di sekolah. Semoga pelaksanaan sukatan pelajaran ini berjaya mencapai
matlamatnya.

OMAR BIN ABU BAKAR

Ketua Eksekutif
Majlis Peperiksaan Malaysia

KANDUNGAN
Sukatan Pelajaran 930 Syariah
Halaman
Matlamat

Objektif

13

Kandungan
Penggal 1

4 16

Penggal 2

17 29

Penggal 3

30 55

Kerja Kursus (Kerja Projek)

Skim Pentaksiran

56
57 58

Pemerihalan Prestasi

59

Glosari

60 65

Senarai Rujukan

66 69

Kertas Soalan Contoh:

Kertas 1

70 73

Kertas 2

74 77

Kertas 3

78 81

Kertas 4

82 83

SUKATAN PELAJARAN
930 SYARIAH

Matlamat
Sukatan pelajaran ini bertujuan untuk meningkatkan pengetahuan, kefahaman, dan penghayatan
pelajar dalam bidang Syariah bagi membolehkan pelajar meneruskan pengajian dalam bidang
berkenaan ke peringkat yang lebih tinggi serta melahirkan pelajar yang beriman, beramal soleh,
berperibadi mulia, dan berkeupayaan mengistinbat hukum secara ilmiah yang berkaitan dengan
amalan harian.

Objektif
Objektif sukatan pelajaran ini adalah untuk membolehkan pelajar:
(a) menggunakan pengetahuan dan kefahaman dalam bidang Pengajian Fiqh, Usul Fiqh dan Kaedah
Fiqh, Ayat Ahkam dan Hadis Ahkam untuk memahami hukum syarak;
(b) mengistinbatkan hukum-hukum syarak daripada sumber-sumbernya yang disepakati atau yang
tidak disepakati bagi menyelesaikan masalah-masalah yang berbangkit;
(c) mengaplikasikan Kaedah Fiqh dalam penentuan hukum;
(d) membuat rumusan dan penilaian tentang isu-isu dalam bidang Syariah;
(e) menganalisis isu-isu yang berkaitan dengan sesuatu Ayat Ahkam atau Hadis Ahkam.

Kandungan
Sukatan pelajaran Syariah dibahagikan kepada empat kertas, iaitu Kertas 1: 930/1 Pengajian Fiqh,
Kertas 2: 930/2 Usul Fiqh dan Kaedah Fiqh, Kertas 3: 930/3 Ayat Ahkam dan Hadis Ahkam, dan
Kertas 4: 930/4 Kerja Kursus (Kerja Projek) Syariah.
Pembahagian adalah seperti yang berikut:
Kertas

Kod

Pelajaran

930/1

Pengajian Fiqh

930/2

Usul Fiqh dan Kaedah Fiqh

930/3

Ayat Ahkam dan Hadis Ahkam

930/4

Kerja Kursus (Kerja Projek) Syariah

Kertas 1: 930/1 Pengajian Fiqh (120 waktu)

Fiqh

Bilangan Tajuk Utama

Waktu

Muamalat

50

Munakahat
Mirath

4
3

26
16

Jenayah

28

Kertas 2: 930/2 Usul Fiqh dan Kaedah Fiqh (120 waktu)

Usul Fiqh (84 waktu)

Kaedah Fiqh (36 waktu)

Tajuk

Waktu

Pengenalan
Pengenalan sumber hukum
Al-Quran
Al-Sunnah
Ijmak
Qiyas
Istihsan
Maslahah
Sadd al-Dharai
Istishab
Ijtihad
Taqlid dan Talfiq

4
1
8
12
7
12
6
6
8
6
8
6

Tajuk

Waktu

Pengenalan
Kaedah 1
Kaedah 2
Kaedah 3
Kaedah 4
Kaedah 5

4
8
6
6
6
6

Kertas 3: 930/3 Ayat Ahkam dan Hadis Ahkam (120 waktu)

Ayat Ahkam (60 waktu)
Tajuk

Hadis Ahkam (60 waktu)

Waktu

Tajuk

Waktu

Pendidikan dan Sahsiah

10

Pendidikan dan Sahsiah

10

Keluarga

10

Keluarga

10

Kemasyarakatan

10

Kemasyarakatan

10

Kesihatan

10

Kesihatan

10

Pembangunan dan Ekonomi

10

Pembangunan dan Ekonomi

10

Siasah/Kepimpinan

10

Siasah/Kepimpinan

10

Kertas 4: 930/4 Kerja Kurus (Kerja Projek) Syariah

Bil

Aspek Pemarkahan

Markah

Markah Penuh

Penulisan
1

Pengenalan

Penghargaan

Objektif Kajian

Kaedah Kajian

Hasil Kajian dan Ulasan

20

Rumusan dan Cadangan

Senarai Rujukan

Kemahiran Manipulatif

Kemahiran Insaniah

48 (80%)

Pembentangan
1

Pembentangan Kerja Projek

Soal Jawab

Kreativiti

Keterampilan

12 (20%)

Penggal 1

Tajuk

Waktu
Pengajaran

Hasil Pembelajaran

Pengajian Fiqh
A Muamalat
1

Jual beli

10

Calon seharusnya dapat:

1.1

Konsep jual beli

(a) menjelaskan konsep jual beli

dari segi pengertian, dalil,
hukum, rukun, syarat, dan
hikmat;

1.2

Jenis jual beli

(b) membezakan jenis jual beli yang

sah dan tidak sah;

(i) jual beli sah

(ii) jual beli yang tidak
sah
1.3

Konsep khiyar

(c) menggunakan pengetahuan

tentang khiyar dari segi
pengertian, dalil, hukum, jenis,
dan hikmat untuk menentukan
hak dalam pelaksanaan jual beli;

1.4

Jenis khiyar

(d) membezakan jenis khiyar, iaitu

khiyar majlis, khiyar syarat, dan
khiyar aib;

(e) menganalisis persoalan semasa

untuk:

(i) khiyar majlis

(ii) khiyar syarat
(iii) khiyar aib
1.5

Persoalan semasa tentang jual

beli
(i) bay fuduli

(i) menentukan ciri perbezaan

antara jual beli biasa
dengan bay fuduli, bay
muatah, bay urbun, bay
bithaman ajil, bay
murabahah, bay inah,
bay salam, dan bay
istisna;

(ii) bay muatah

(iii) bay urbun
(iv) bay bithaman ajil
(v) bay murabahah
(vi) bay inah

(ii) menilai pelbagai pendapat

fuqaha tentang hukum
bay muatah, bay
bithaman ajil, dan bay
inah.

(vii) bay salam

(viii) bay istisna

Tajuk

Waktu
Pengajaran

Riba

Calon seharusnya dapat:

2.1

Konsep riba

(a) menjelaskan konsep riba dari

segi pengertian, dalil, hukum,
dan hikmat pengharamannya:

2.2

Jenis riba

(b) mengenal pasti dan

menjelaskan jenis riba hutang
dan riba jual beli;

(i) riba hutang

(ii) riba jual beli

2.3

(c) membezakan jenis riba hutang

dan riba jual beli;

Perkara yang berkaitan

dengan persoalan semasa

(d) menganalisis beberapa

persoalan semasa untuk
menentukan jenis riba:

(i) pinjaman yang

dikenakan faedah

(i) pinjaman yang dikenakan

faedah;

(ii) simpanan wang yang

dibayar faedah

(ii) simpanan wang yang

dibayar faedah;

(iii) perbezaan antara

insurans dan takaful

Hasil Pembelajaran

(iii) konsep riba yang berlaku

dalam insurans
konvensional berbanding
dengan takaful.

Ijarah

Calon seharusnya dapat:

3.1

Konsep ijarah

(a) menjelaskan konsep ijarah dari

segi pengertian, dalil, hukum,
rukun, syarat, dan hikmat;

3.2

Jenis ijarah

(b) mengenal pasti dan

menghuraikan jenis ijarah iaitu
sewa dan upah;

(i) sewa
(ii) upah
3.3

Pembatalan ijarah

(c) menentukan keadaan yang boleh

membatalkan akad ijarah;

3.4

Persoalan semasa tentang

ijarah

(d) menganalisis persoalan semasa

tentang ijarah untuk
menentukan hukum:

(i) upah mengerjakan

ibadah
(ii) sewa atas sewa

(ii) sewa atas sewa;

(iii) sewa menerusi agen

(iii) sewa menerusi agen;

(iv) sewa beli

(iv) sewa beli seperti alijarah thumma al-bay.

(i) upah mengerjakan

ibadah;

Tajuk

Waktu
Pengajaran

Al-Rahn

Calon seharusnya dapat:

4.1

Konsep al-rahn

(a) menjelaskan konsep al-rahn

dari segi pengertian, dalil,
hukum, rukun, syarat, dan
hikmat;

4.2

Hukum berkaitan barang

al-rahn

(b) menjelaskan hukum dari segi

pemilikan barang al-rahn,
penggunaan barang al-rahn,
kehilangan, kerosakan, dan
penyelesaian hutang;

4.3

Pembatalan al-rahn

(c) menentukan keadaan yang boleh

membatalkan akad al-rahn;

4.4

Persoalan semasa berkaitan

al-rahn

(d) menganalisis beberapa

persoalan semasa berkaitan
al-rahn:

(i) gadaian secara

konvensional

(i) gadaian secara

konvensional;

(ii) pelelongan barang

gadaian
5

Hasil Pembelajaran

(ii) pelelongan barang

gadaian.

Syarikat

Calon seharusnya dapat:

5.1

Konsep syarikat

(a) menjelaskan konsep syarikat

dari segi pengertian, dalil,
hukum, rukun, syarat, dan
hikmat;

5.2

Jenis syarikat dan hukumnya

(b) mengenal pasti dan

menghuraikan jenis syarikat;

(i) inan

(c) membandingkan pandangan

fuqaha terhadap keharusan
jenis syarikat dan alasan
masing-masing;

(ii) wujuh
(iii) abdan
(iv) mufawadah
(v) mudarabah
5.3

Pembatalan syarikat

(d) menerangkan keadaan yang

membatalkan syarikat;

Tajuk

5.4

Waktu
Pengajaran

Persoalan semasa tentang

syarikat:

(i) amalan mudarabah

dalam Perbankan
Islam, takaful, dan
saham

(e) menganalisis beberapa

persoalan semasa tentang
syarikat dari sudut:
(i) amalan mudarabah dalam
perbankan Islam, takaful,
dan saham;

(ii) amalan pelaburan

Islam dan
konvensional
6

Hasil Pembelajaran

(ii) amalan pelaburan Islam

dan konvensional.

Wakalah

Calon seharusnya dapat:

6.1

Konsep wakalah

(a) menjelaskan konsep wakalah

dari segi pengertian, dalil,
hukum, rukun, syarat, dan
hikmat;

6.2

Pembatalan wakalah

(b) menentukan keadaan yang boleh

membatalkan wakalah;

6.3

Persoalan semasa tentang

wakalah:

(c) membuat penilaian terhadap

pelaksanaan wakalah dalam
amalan berikut:

(i) amalan guaman

(i) wakalah dalam amalan

guaman;

(ii) pelantikan wasi

(pemegang amanah
atau penama)

(ii) pelantikan wasi

(pemegang amanah atau
penama) dalam Tabung
Haji, Kumpulan Wang
Simpanan Pekerja, dan
Amanah Raya Berhad;

(iii) perniagaan melalui

agen

(iii) perniagaan melalui agen

amanah sebagai wakil.

Wadiah

Calon seharusnya dapat:

7.1

Konsep wadiah

(a) menjelaskan konsep wadiah

dari segi pengertian, dalil,
hukum, rukun, syarat, dan
hikmat;

7.2

Pembatalan wadiah

(b) menentukan keadaan yang boleh

membatalkan wadiah;

Tajuk
7.3

Waktu
Pengajaran

Persoalan semasa tentang

wadiah dalam institusi
Perbankan Islam dan
simpanan konvensional

(i) akaun simpanan

(c) membuat perbandingan tentang

wadiah dalam institusi
Perbankan Islam dan simpanan
dalam perbankan konvensional:
(i) akaun simpanan;

(ii) akaun semasa

8

Hasil Pembelajaran

(ii) akaun semasa.

Hibah dan wasiat

Calon seharusnya dapat:

8.1

Konsep hibah

(a) menjelaskan konsep hibah dari

segi pengertian, dalil, hukum,
rukun, jenis, syarat, dan hikmat;

8.2

Persoalan semasa tentang

hibah

(b) membuat penilaian terhadap

beberapa soalan semasa tentang
hibah:

(i) hibah dalam akaun

simpanan

(i) hibah dalam akaun

simpanan;

(ii) hibah dalam takaful

(iii) hibah semasa marad
al-maut

(ii) hibah dalam takaful;

(iii) hibah semasa marad almaut;

(iv) penarikan balik hibah

(iv) penarikan balik hibah;

8.3

Konsep wasiat

(c) menjelaskan konsep wasiat dari

segi pengertian, dalil, hukum,
rukun, syarat, dan hikmat;

8.4

Jenis wasiat

(d) membuat klasifikasi terhadap

jenis wasiat:

(i) am

(i) am;

(ii) khas

(ii) khas;

(iii) mutlak

(iii) mutlak;

(iv) bersyarat

(iv) bersyarat;

8.5

Pembatalan wasiat

(e) menentukan keadaan yang boleh

membatalkan wasiat;

8.6

Persoalan semasa tentang

wasiat

(f) menganalisis persoalan semasa

tentang wasiat untuk
menentukan hukum:

(i) wasiat kepada waris

(i) wasiat kepada waris;

(ii) wasiat wajibah

(ii) wasiat wajibah;

(iii) penulisan wasiat

(iii) penulisan wasiat.

Tajuk

Waktu
Pengajaran

Hasil Pembelajaran

B Munakahat
1

Praperkahwinan

Calon seharusnya dapat:

1.1

Pemilihan jodoh dan

peminangan

(a) menjelaskan hukum dan kaedah

pemilihan jodoh dan
peminangan;

1.2

Persoalan semasa tentang

praperkahwinan

(b) membuat ulasan terhadap

persoalan semasa berdasarkan
hukum dan implikasinya yang
berkaitan:

(i) putus tunang

(i) putus tunang;

(ii) batas pergaulan

(ii) batas pergaulan semasa

bertunang;

(iii) hak kafaah

(iii) hak kafaah bagi bakal

pengantin.

Perkahwinan

Calon seharusnya dapat:

2.1

Konsep perkahwinan

(a) menjelaskan konsep

perkahwinan dari segi
pengertian, dalil, hukum, rukun,
syarat, dan hikmat;

2.2

Perwalian

(b) menjelaskan pengertian wali,

mengenal pasti jenis wali,
kelayakan wali, kuasa wali, dan
wali hakim;

2.3

Perempuan yang haram

dikahwini

(c) mengenal pasti perempuan yang

haram dikahwini sama ada
kerana nasab, radaah atau
musaharah;

2.4

Persoalan semasa tentang

perkahwinan

(d) menganalisis persoalan semasa

tentang perkahwinan seperti:

(i) kahwin lari atau

tanpa kebenaran
pendaftar nikah

(i) hukum kahwin lari atau

tanpa kebenaran
pendaftar nikah dan
kesannya di sisi undangundang;

(ii) prosedur poligami

(ii) prosedur poligami

menurut undang-undang
keluarga Islam di
Malaysia;

Tajuk

Waktu
Pengajaran

(iii) kahwin mutah

(iii) hukum kahwin mutah

dan perbahasan ulama
mengenainya;

(iv) hak dan

tanggungjawab suami
isteri menurut undangundang keluarga Islam

(iv) hak dan tanggungjawab

suami isteri menurut
undang-undang keluarga
Islam di Malaysia.

Talak

Calon seharusnya dapat:

3.1

Konsep talak

(a) menjelaskan konsep talak dari

segi pengertian, dalil, hukum,
rukun, syarat, dan hikmat;

3.2

Jenis talak dan hukumnya

(b) mengenal pasti jenis talak, iaitu

talak sunni, talak bidi, talak
bain, dan talak raji dari segi
hukum dan implikasinya;

3.3

Pembubaran perkahwinan

(c) membuat perbandingan antara

keempat-empat jenis
pembubaran perkahwinan dari
segi alasan dan implikasinya,
iaitu fasakh, khulu, taliq, dan
faraq;

3.4

Persoalan semasa tentang

talak

(d) menganalisis persoalan semasa

tentang talak berdasarkan
hukum dan prosedur:

(i) perceraian di luar

Mahkamah Syariah

(i) perceraian di luar

Mahkamah Syariah;

(ii) kaunseling sebelum

perceraian

(ii) kaunseling sebelum

perceraian;

(iii) tuntutan selepas

perceraian

(iii) tuntutan nafkah,

pemberian mutah, dan
harta sepencarian selepas
perceraian;

(iv) hak hadanah

(iv) hak hadanah;

(v) talak melalui alat

komunikasi elektronik

Hasil Pembelajaran

(v) talak melalui alat

komunikasi elektronik
seperti SMS, e-mel, dan
sebagainya.

Iddah dan rujuk

Calon seharusnya dapat:

4.1

(a) menjelaskan konsep iddah dari

segi pengertian, dalil, hukum,
dan hikmat;

Konsep iddah

10

Tajuk

4.2

4.3

Waktu
Pengajaran

Jenis iddah dan tempohnya

Hasil Pembelajaran

(b) mengenal pasti jenis iddah dan

tempohnya:

(i) iddah isteri yang

dicerai sebelum
persetubuhan

(i) iddah isteri yang dicerai

sebelum persetubuhan;

(ii) iddah isteri yang hamil

(ii) iddah isteri yang hamil;

(iii) iddah isteri yang

kematian suami

(iii) iddah isteri yang

kematian suami;

(iv) iddah isteri yang putus

haid dan tidak pernah
didatangi haid

(iv) iddah isteri yang putus

haid dan tidak pernah
didatangi haid;

(v) iddah isteri yang masih

didatangi haid

(v) iddah isteri yang masih

didatangi haid;

Persoalan semasa tentang

iddah

(c) membuat ulasan terhadap

implikasi persoalan semasa
tentang iddah:

(i) konsep ihdad dalam

Islam

(i) konsep ihdad dalam

Islam;

(ii) pergaulan suami isteri

sewaktu iddah

(ii) pergaulan suami isteri

sewaktu iddah;

(iii) hak isteri semasa

iddah

(iii) hak isteri semasa iddah;

4.4

Konsep rujuk

(d) menjelaskan konsep rujuk dari

segi pengertian, dalil, hukum,
cara, dan hikmat;

4.5

Persoalan semasa tentang

rujuk

(e) menentukan hukum bagi

persoalan semasa tentang rujuk;

(i) rujuk melalui alat

komunikasi elektronik

(i) rujuk melalui alat

komunikasi elektronik
seperti SMS, e-mel, dan
sebagainya;

(ii) rujuk tanpa persetujuan

isteri

(ii) rujuk tanpa persetujuan

isteri;

(iii) prosedur rujuk dalam

undang-undang
keluarga Islam di
Malaysia

(iii) prosedur rujuk dalam

undang-undang keluarga
Islam di Malaysia.

11

Tajuk

Waktu
Pengajaran
16

C Mirath
1

Hasil Pembelajaran

Konsep mirath

Calon seharusnya dapat:

(a) menjelaskan konsep mirath dari
segi pengertian, dalil, rukun,
sebab, syarat, dan halangan
pewarisan;

Liabiliti dalam harta pusaka

Calon seharusnya dapat:

(a) menerangkan liabiliti dalam
harta pusaka, iaitu perbelanjaan
pengurusan jenazah,
pembayaran hutang, harta
sepencarian, pelaksanaan
wasiat, dan hak waris;

Waris

Calon seharusnya dapat:

3.1

Jenis waris dan cara

pewarisan

(a) mengenal pasti waris yang

berhak mendapat harta pusaka;

3.2

Konsep al-hajb

(b) membuat perbandingan jenis

waris dan cara pewarisan
mereka;

3.3

Penyelesaian kes
pembahagian pusaka

(c) menjelaskan konsep al-hajb dan

mengenal pasti jenis dan waris
yang terlibat;
(d) membuat penyelesaian
pembahagian harta pusaka.

Persoalan semasa tentang mirath

Calon seharusnya dapat:

(a) membuat ulasan tentang:

(i) undang-undang dan

pentadbiran harta pusaka di
Malaysia

(i) undang-undang dan

pentadbiran harta pusaka
orang Islam di Malaysia,
iaitu harta pusaka kecil,
harta pusaka besar, dan
harta pusaka ringkas;

(ii) peranan Mahkamah Syariah

(ii) peranan Mahkamah

Syariah dalam
pentadbiran harta pusaka;

(iii) penyelesaian secara muafakat

(iii) penyelesaian secara

muafakat.

12

Tajuk

Waktu
Pengajaran

D Jenayah
1

Hasil Pembelajaran

28

Pengenalan

Calon seharusnya dapat:

1.1

(a) menjelaskan konsep jenayah

dari segi pengertian, unsur, dan
sumber penentuan hukum;

Konsep jenayah

(b) memerihalkan falsafah

pensyariatan hukum jenayah
dari segi matlamat dan
keistimewaannya;
1.2

Jenis kesalahan jenayah

(c) mengklasifikasikan jenis

kesalahan jenayah dan ciri
perbezaannya.

Qisas, Diyat, dan Kaffarah

10

Calon seharusnya dapat:

2.1

Konsep qisas, diyat, dan

kaffarah

(a) menjelaskan konsep qisas,

diyat, dan kaffarah dari segi
pengertian, dalil, hukum, dan
syarat wajib qisas, diyat, dan
kaffarah;

2.2

Kesalahan yang
mewajibkan qisas, diyat,
dan kaffarah
3

(b) mengenal pasti jenis kesalahan

yang dikenakan hukuman qisas,
iaitu pembunuhan secara
sengaja dan kecederaan secara
sengaja berserta dalil;

(i) Kesalahan yang

mewajibkan qisas

(c) menjelaskan kesalahan

membunuh secara sengaja dan
syaratnya berserta dalil;
(d) menjelaskan kesalahan
mencederakan anggota secara
sengaja dan syaratnya berserta
dalil;
(e) membuat perbandingan antara
halangan pelaksanaan qisas
dengan pengguguran hukuman
qisas;

13

Tajuk

Waktu
Pengajaran

(ii) Kesalahan yang

mewajibkan diyat dan
kaffarah

Hasil Pembelajaran

(f)

mengenal pasti jenis kesalahan

yang dikenakan hukuman diyat
sahaja;

(g) mengenal pasti jenis kesalahan

yang dikenakan hukuman
kaffarah sahaja;
(h) mengenal pasti jenis kesalahan
yang dikenakan hukuman diyat
berserta kaffarah;
(i)

menjelaskan keadaan yang

mewajibkan hukuman diyat
sahaja;

(j)

menjelaskan keadaan yang

mewajibkan hukuman kaffarah
sahaja;

(k) menjelaskan keadaan yang

mewajibkan hukuman diyat
berserta kaffarah;
(iii) Jenis diyat

(l)

Hudud

Calon seharusnya dapat:

3.1

Konsep hudud

(a) menjelaskan konsep hudud

dari segi pengertian, dalil, dan
ciri keistimewaannya;

3.2

Jenis jenayah yang

dikenakan hudud
1

(b) menjelaskan pengertian

jenayah zina, dalil, rukun, dan
syarat;

(i) zina

mengklasifikasikan jenis diyat,

iaitu diyat mughallazah dan
diyat mukhaffafah.

(c) mengenal pasti hukuman

jenayah zina;
(ii) qazaf

(d) menjelaskan pengertian

jenayah qazaf, dalil, rukun,
dan syarat;
(e) mengenal pasti hukuman
jenayah qazaf;

14

Tajuk

Waktu
Pengajaran

(iii) minum arak

Hasil Pembelajaran

(f)

menjelaskan pengertian
jenayah minum arak, dalil,
rukun, dan syarat;

(g) mengenal pasti hukuman

jenayah minum arak;
(iv) mencuri

(v) hirabah

(h) menjelaskan pengertian

jenayah mencuri, dalil, rukun,
dan syarat;
(i)

mengenal pasti hukuman

jenayah mencuri;

(j)

menjelaskan pengertian
jenayah hirabah, dalil, rukun,
dan syarat;

(k) mengenal pasti hukuman

jenayah hirabah;
(vi) riddah

(l)

menjelaskan pengertian
jenayah riddah, dalil, rukun,
dan syarat;

(m) mengenal pasti hukuman

jenayah riddah;
(vii) bughah

(n) menjelaskan pengertian

jenayah bughah, dalil, rukun,
dan syarat;
(o) mengenal pasti hukuman
jenayah bughah;

Persoalan semasa tentang

jenayah

Calon seharusnya dapat:

(a) mengenal pasti jenis hukuman
dan alasan:

(i) rogol
(ii) liwat

(i) rogol;

(iii) penyalahgunaan dadah

(ii) liwat;

(iv) ragut

(iii) penyalahgunaan
dadah;

(v) mengambil wang orang lain

melalui transaksi elektronik

(iv) ragut;
(v) mengambil wang
orang lain melalui
transaksi elektronik.

15

Tajuk

Waktu
Pengajaran

Tazir

Hasil Pembelajaran

Calon seharusnya dapat:

5.1

Konsep tazir

(a) menjelaskan konsep tazir dari

segi pengertian, dalil, dan
hikmat;

5.2

Jenis kesalahan tazir

(b) menjelaskan jenis kesalahan

yang dikenakan hukuman
tazir;

5.3

Bentuk hukuman kesalahan

tazir

(c) mengenal pasti bentuk

hukuman kesalahan tazir;

5.4

Persoalan semasa tentang

hukuman tazir

(d) menganalisis persoalan semasa

dari segi ciri, dan hukuman
yang akan dikenakan terhadap
kesalahan tazir berdasarkan
Akta Kesalahan Jenayah
Syariah (Wilayah-Wilayah
Persekutuan) 1997 [Akta 559]:

(i) tidak menghormati

Ramadan

(i)

tidak menghormati
Ramadan;

(ii) tidak menunaikan

sembahyang Jumaat

(ii)

tidak menunaikan
sembahyang Jumaat;

(iii) mengembangkan
doktrin agama

(iii)

mengembangkan
doktrin agama seperti
ajaran sesat;

(iv) khalwat

(iv)

khalwat;

(v) perbuatan tidak sopan

di tempat awam

(v)

perbuatan tidak sopan

di tempat awam.

16

Penggal 2
Tajuk

Waktu
Pengajaran

Hasil Pembelajaran

Usul Fiqh dan Kaedah Fiqh

A. Usul Fiqh
1 Pengenalan usul fiqh
1.1 Pengertian usul fiqh dan
perbezaannya dengan ilmu
fiqh

84
4

Calon seharusnya dapat:

(a) menjelaskan pengertian usul fiqh;

(b) menjelaskan perbezaan antara fiqh

dan usul fiqh;
1.2 Pertumbuhan,
perkembangan, dan
penyusunan

(c) menyusur galurkan perkembangan

ilmu usul fiqh dari zaman sahabat
hingga zaman Imam Syafie;
(d) mengkategorikan tiga pendekatan
penyusunan usul fiqh, iaitu aliran
Mutakallimin, aliran Hanafiah, dan
aliran Mutaakhirin;

1.3 Faedah dan skop

perbincangan

(e) menjelaskan faedah mempelajari

usul fiqh;
(f) mengenal pasti skop perbincangan
usul fiqh.

2 Sumber hukum

Calon seharusnya dapat:

2.1 Pengenalan sumber hukum

(a) mengenal pasti sumber hukum yang

disepakati dan sumber hukum yang
tidak disepakati.

2.2 Al-Quran

Calon seharusnya dapat:

(a) menjelaskan pengertian al-Quran;

2.2.1 Pengertian al-Quran

(b) menjelaskan maksud ungkapan:

(i) wahyu yang bermukjizat;
(ii) diturunkan kepada
Rasulullah;
(iii) diturunkan dalam bahasa
Arab;
(iv) dinukilkan secara mutawatir;
(v) menjadi ibadah dengan
membacanya.
17

Tajuk

Waktu
Pengajaran

Hasil Pembelajaran

2.2.2 Kehujahan al-Quran

(c) mengemukakan dalil dan hujah

tentang kedudukan al-Quran sebagai
sumber hukum utama;

2.2.3 Uslub al-Quran

dalam menerangkan
hukum

(d) menjelaskan tiga uslub al-Quran

dalam menentukan hukum, iaitu
amr, nahy, dan takhyir;
(e) mengenal pasti contoh daripada nas
al-Quran untuk menjelaskan ketigatiga kategori uslub tersebut;

2.2.4 Dalalah al-Quran

dalam menerangkan
hukum

(f) menjelaskan maksud kedua-dua jenis

dalalah al-Quran, iaitu qatiyyah dan
zanniyyah;
(g) mengemukakan contoh daripada nas
al-Quran yang menjelaskan hukum
bagi kedua-dua jenis dalalah
tersebut.

2.3 Al-Sunnah

12

Calon seharusnya dapat:

2.3.1 Pengertian al-Sunnah

(a) menjelaskan pengertian al-Sunnah;

2.3.2 Bahagian al-Sunnah

(b) mengkategorikan al-Sunnah

berasaskan kekuatannya sebagai
sumber hukum yang dilihat dari dua
aspek, iaitu bilangan perawi dan
kesahihannya;
(c) menjelaskan ciri hadis mutawatir
dan ahad berserta contoh;
(d) menjelaskan ciri hadis sahih, hasan,
dan daif berserta contoh;

2.3.3 Kehujahan dan

kedudukan alSunnah dalam
perundangan Islam

(e) mengemukakan dalil dan hujah

tentang kedudukan al-Sunnah
sebagai sumber hukum selepas alQuran;

2.3.4 Peranan al-Sunnah

dalam penentuan
hukum

(f) menjelaskan tiga peranan al-Sunnah

dalam penentuan hukum, iaitu
sebagai pengukuh, penjelas, dan
penentu hukum baru berserta contoh.

18

Tajuk

2.4 Ijmak

Waktu
Pengajaran

Hasil Pembelajaran

Calon seharusnya dapat:

2.4.1 Konsep ijmak

(a) menjelaskan konsep ijmak dari

segi pengertian, dalil, dan hukum;

2.4.2 Bahagian ijmak

(b) mengkategorikan dua jenis ijmak

berasaskan penyataan persetujuan,
iaitu ijmak sarih dan sukuti;
(c) mengkategorikan dua jenis ijmak
berasaskan lokasi mujtahid, iaitu
ijmak mujtami dan ijmak
muftariq;

2.4.3 Kehujahan ijmak

(d) mengemukakan dalil dan hujah

tentang kedudukan ijmak sebagai
sumber hukum selepas al-Quran
dan al-Sunnah;

2.4.4 Sandaran ijmak

(e) menjelaskan sandaran ijmak dan

kesannya terhadap hukum.

12

Calon seharusnya dapat:

2.5.1 Pengertian qiyas

(a) menjelaskan pengertian qiyas;

2.5.2 Rukun dan syarat

qiyas

(b) mengenal pasti empat rukun qiyas;

2.5 Qiyas

(c) menjelaskan syarat bagi setiap

rukun berserta contoh;
2.5.3 Bahagian qiyas

(d) mengkategorikan dua jenis qiyas

berdasarkan kekuatan illah, iaitu
qiyas al-jali (al-awla, qiyas almusawi) dan qiyas al-khafi (qiyas
al-adna);

2.5.4 Kehujahan qiyas

(e) membahaskan perbezaan pendapat

ulama tentang qiyas sebagai
sumber hukum;

19

Tajuk

2.5.5 Aplikasi qiyas dalam

menentukan hukum
terhadap masalah
semasa
(i) penyalahgunaan
dadah

Waktu
Pengajaran
4

Hasil Pembelajaran

(f) menentukan hukum dengan

menggunakan teori qiyas bagi kes
berikut:
(i) penyalahgunaan dadah;

(ii) air tapai yang

memabukkan

(ii) air tapai yang

memabukkan;

(iii) pertukaran wang

dengan wang

(iii) pertukaran wang dengan

wang;

(iv) air berkarbonat

(iv) air berkarbonat.

2.6 Istihsan

Calon seharusnya dapat:

2.6.1 Pengertian istihsan

(a) menjelaskan pengertian istihsan;

2.6.2 Bahagian istihsan

(b) mengkategorikan bahagian

istihsan berasaskan sandarannya;

2.6.3 Kehujahan istihsan

(c) membahaskan perbezaan

pandangan ulama tentang istihsan
sebagai sumber hukum.

Calon seharusnya dapat:

2.7.1 Pengertian maslahah

(a) menjelaskan pengertian maslahah;

2.7.2 Bahagian maslahah

(b) mengkategorikan maslahah

berasaskan pengiktirafan syarak,
iaitu maslahah mutabarah,
maslahah mulghah, dan maslahah
mursalah;

2.7.3 Kehujahan maslahah

mursalah

(c) membahaskan perbezaan

pandangan ulama terhadap
kehujahannya.

Calon seharusnya dapat:

(a) menjelaskan maksud al-dhariah;

2.7 Maslahah

2.8 Sadd al-Dhariah

2.8.1 Pengertian sadd
al-dhariah dan
perbezaannya dengan
muqaddimah

(b) membezakan antara al-dhariah

dan muqaddimah serta
mengemukakan contoh masingmasing;

20

Tajuk

Waktu
Pengajaran

Hasil Pembelajaran

2.8.2 Perbezaan antara

maqasid dan wasail

(c) membezakan perbuatan mukallaf

yang disyariatkan hukum
terhadapnya dari sudut maqasid
(tujuan) dan wasail (jalan);

2.8.3 Bahagian sadd

al-dhariah

(d) mengenal pasti bahagian aldhariah dari sudut kesan buruk

sesuatu perkara atau perbuatan;

2.8.4 Kehujahan sadd

al-dhariah

(e) membincangkan perbezaan

pandangan ulama tentang
kehujahan sadd al-dhariah;

2.8.5 Aplikasi sadd

al-dhariah terhadap
persoalan semasa

(f) membincangkan pengaplikasian

sadd al-dhariah terhadap
persoalan semasa, iaitu

(i) tuntutan supaya

balu berkabung
semasa iddah

(i) tuntutan supaya balu

berkabung semasa iddah;

(ii) larangan
menzahirkan
sembahyang
Zohor berjemaah
bagi orang-orang
yang mengalami
keuzuran untuk
mengerjakan
sembahyang
Jumaat

(ii) larangan menzahirkan

sembahyang Zohor
berjemaah bagi orang-orang
yang mengalami keuzuran
untuk mengerjakan
sembahyang Jumaat;

(iii) larangan
pembelian buah
yang sedang
berputik di atas
pokok

(iii) larangan pembelian buah

yang sedang berputik di atas
pokok;

(iv) larangan berbuka

puasa kerana
uzur di khalayak
ramai

(iv) larangan berbuka puasa

kerana uzur di khalayak
ramai;
(v) larangan menjatuhkan
hukuman berasaskan
pengetahuan hakim.

(v) larangan
menjatuhkan
hukuman
berasaskan
pengetahuan
hakim

21

Waktu
Pengajaran

Tajuk

2.9 Istishab

Hasil Pembelajaran

Calon seharusnya dapat:

2.9.1 Konsep istishab

(a) menjelaskan konsep istishab dari

segi pengertian, dalil, dan contoh;

2.9.2 Bahagian istishab

(b) mengenal pasti lima bahagian

istishab;
(c) menjelaskan maksud lima
bahagian istishab, serta
mengemukakan dalil dan contoh
bagi tiap-tiap bahagian;

2.9.3 Kehujahan istishab

(d) membincangkan pendapat ulama

mengenai kehujahan istishab dan
memilih pendapat yang lebih kuat;

2.9.4 Aplikasi istishab

terhadap persoalan
semasa

(e) membincangkan beberapa masalah

fiqh yang sering dihadapi dalam
kehidupan seharian, iaitu

(i)

(i) pewarisan harta orang

yang hilang tanpa sebarang
berita;

pewarisan harta
orang yang
hilang tanpa
sebarang berita

(ii) kedudukan wuduk jika

keluar benda yang najis
tidak melalui qubul dan
dubur;

(ii) kedudukan
wuduk jika
keluar benda
yang najis tidak
melalui qubul
dan dubur

(iii) dakwaan keuntungan oleh

pemodal dalam kontrak
mudarabah.

(iii) dakwaan
keuntungan oleh
pemodal dalam
kontrak
mudarabah
2.10 Ijtihad

Calon seharusnya dapat:

2.10.1 Konsep ijtihad

(a) menjelaskan konsep ijtihad dari

segi pengertian dan dalil;

2.10.2 Syarat ijtihad dan

mujtahid

(b) menjelaskan syarat ijtihad dan

mujtahid;

2.10.3 Perkara yang boleh

dan tidak boleh
diijtihadkan

(c) mengenal pasti perkara yang boleh

dan tidak boleh diijtihadkan;

22

Tajuk
2.10.4 Kehujahan ijtihad

Waktu
Pengajaran

Hasil Pembelajaran
(d) mengemukakan dalil dan alasan
tentang kehujahan ijtihad sebagai
sumber hukum;
(e) menilai pelbagai pendapat ulama
mengenai kehujahan ijtihad;

2.10.5 Pembatalan ijtihad

(f) menjelaskan dan menentukan

keadaan yang boleh membatalkan
ijtihad;

2.10.6 Aplikasi ijtihad

terhadap persoalan
semasa
(i) penentuan
awal bulan
Ramadan dan
Syawal

(g) menentukan hukum dengan

menggunakan ijtihad bagi perkara
berikut:
(i) penentuan awal bulan
Ramadan dan Syawal;

(ii) pemindahan
organ manusia

(ii) pemindahan organ manusia;

(iii) bayi tabung uji

(iii) bayi tabung uji;

(iv) pengklonan
manusia

(iv) pengklonan manusia.

2.11 Taqlid dan Talfiq

Calon seharusnya dapat:

2.11.1 Pengertian taqlid

dan hukumnya

(a) menjelaskan pengertian taqlid;

2.11.2 Pengertian talfiq dan

hukumnya

(b) menjelaskan hukum bertaqlid

dalam perkara akidah dan masalah
fiqh;
(c) menjelaskan pengertian talfiq;
(d) menjelaskan pendapat ulama
mengenai hukum bertalfiq;

2.11.3 Persoalan semasa

tentang taqlid dan
talfiq

(e) membincangkan persoalan semasa

mengenai:

(i) bayaran zakat

fitrah dengan
wang

(i) bayaran zakat fitrah dengan

wang;

(ii) bersentuh
antara lelaki
dengan
perempuan
semasa tawaf

(ii) bersentuh antara lelaki

dengan perempuan semasa
tawaf.

23

Tajuk

B. Kaedah fiqh

Waktu
Pengajaran

Hasil Pembelajaran

36

1 Pengenalan

Calon seharusnya dapat:

1.1 Pengertian kaedah fiqh

(a) menjelaskan pengertian kaedah

fiqh;

1.2 Sandaran kaedah fiqh

(b) membincangkan sandaran kaedah

fiqh;

1.3 Perbezaan antara kaedah fiqh

dengan usul fiqh

(c) mengenal pasti perbezaan antara

kaedah fiqh dengan usul fiqh.

Calon seharusnya dapat:

2.1.1 Pengertian kaedah dan

huraian

(a) menjelaskan pengertian kaedah,

huraian, dan contoh;

2.1.2 Dalil kaedah

(b) mengemukakan dalil yang

berkaitan dengan kaedah al-umur
bi maqasidiha;

2.1.3 Tujuan dan masa

berniat

(c) menjelaskan tujuan dan masa

berniat;

2.1.4 Amalan yang tidak

memerlukan niat

(d) mengenal pasti amalan yang tidak

memerlukan niat;

2.1.5 Syarat niat

(e) menjelaskan syarat niat;

(f) menjelaskan pengertian kaedah

terbitan, huraian, dan contoh;

2 Kaedah fiqh dan pemakaiannya

2.1

(Setiap urusan bergantung
kepada niat)

2.1.6 Kaedah terbitan

(i)

(g) mengemukakan kaedah terbitan

dan mengaplikasikan dalam
masalah semasa berdasarkan
kaedah terbitan berikut:
(i)

Al-niyyah fi al-yamin
tukhassis al-lafz alam wala taumm
al-khas

(Niat pada sumpah

mengkhususkan lafaz umum,
tidak mengumumkan lafaz
khusus);

24

Tajuk

Waktu
Pengajaran

(ii) Maqasid al-lafz

ala niyyat
al-lafiz

(ii)

(iii) Al-fard la
yataadda bi
niyyat al-nafl

(iii)

(iv) Ma yusytarat fihi

al-taarrud fa
al-khata fihi
mubtil

(iv)

(Maksud sesuatu lafaz adalah
mengikut niat pelafaz)

(Amalan fardu kadangkala
tidak terlaksana dengan niat
amalan sunat)

(Apa
yang
disyaratkan
padanya penentuan
jika
tersilap maka batal)

(v) Al-Ibrah fi
al-uqud li
al-maqasid wa
al-maani la li
al-alfaz wa
al-mabani

2.2

Hasil Pembelajaran

(v)

(Apa yang diambilkira dalam
sesuatu akad ialah maksud
dan maknanya, bukan pada
lafaz
dan
bentuk
perkataannya)

Calon seharusnya dapat:

2.2.1 Pengertian kaedah dan

huraian

(a) menjelaskan pengertian kaedah,

huraian, dan contoh;

2.2.2 Dalil kaedah

(b) mengemukakan dalil yang

berkaitan dengan kaedah al-yaqin
la yuzal bi al-syakk;
(c) menjelaskan pengertian kaedah
terbitan, huraian, dan contoh;

(Keyakinan tidak dihilangkan
dengan keraguan)

25

Tajuk

Waktu
Pengajaran

2.2.3 Kaedah terbitan

Hasil Pembelajaran

(d) mengemukakan kaedah terbitan

dan mengaplikasikan dalam
masalah semasa berdasarkan
kaedah terbitan berikut:

(i) Al-asl baqa ma

kana ala ma
kana

(i)

(Asal sesuatu itu kekal

sebagaimana keadaan
sebelumnya)

(ii) Al-asl baraat

al-dhimmah

(ii)

(Asalnya seseorang bebas

daripada tanggungjawab)
(iii) Al-asl al-adam

(iii)

(Asal sesuatu itu tiada)

(iv) Al-asl fi kull

hadith taqdiruhu
bi aqrab zaman

(iv)

(v) Al-asl fi al-kalam

al-haqiqah

(v)

(Asal setiap kejadian

diambil kira masa terdekat)

(Asal pada sesuatu ucapan
dikira maknanya yang
hakiki)

2.3

Calon seharusnya dapat:

2.3.1 Pengertian kaedah dan

huraian

(a) menjelaskan pengertian kaedah,

huraian, dan contoh;

2.3.2 Dalil kaedah

(b) mengemukakan dalil yang

berkaitan dengan kaedah al-darar
yuzal;

(c) menjelaskan pengertian kaedah

terbitan, huraian, dan contoh;

(Kemudaratan dihilangkan)

26

Tajuk

Waktu
Pengajaran

2.3.3 Kaedah terbitan

Hasil Pembelajaran

(d) mengemukakan kaedah terbitan

dan mengaplikasikan dalam
masalah semasa berdasarkan
kaedah terbitan berikut:

(i) Al-Darurat
tubih
al-mahzurat

(i)

(ii) Ma ubih li
al-darurah
yuqaddar bi
qadariha

(ii)

(Kemudaratan mengharuskan
larangan)

(Apa yang diharuskan
kerana darurat mengikut
kadar yang sepatutnya
sahaja)

(iii) Al-Darar la
yuzal bi al-darar

(iii)

(iv) Dar al-mafasid

muqaddam ala
jalb al-masalih

(iv)

(Kemudaratan tidak
dihilangkan dengan
kemudaratan yang lain)

(Menolak kerosakan
diutamakan dari
mengambil kemaslahatan)

(v) Al-Hajah tanzil

manzilat
al-darurah
2.4

(v)

(Hajat mengambil tempat
darurat)

Calon seharusnya dapat:

(a) menjelaskan pengertian kaedah,

huraian, dan contoh;

(Kesukaran membawa
kemudahan)
2.4.1 Pengertian kaedah dan
huraian
2.4.2 Dalil kaedah

27

(b) mengemukakan dalil yang

berkaitan dengan kaedah
al-masyaqqah tajlib al-taysir;

Tajuk

Waktu
Pengajaran

2.4.3 Sebab takhfif

2.4.4 Bahagian takhfif dan

rukhsah

2.4.5 Kaedah terbitan

Hasil Pembelajaran

(c) mengenal pasti sebab takhfif yang

diharuskan oleh syarak;
(d) mengenal pasti dan menghuraikan
bahagian takhfif dan rukhsah
berserta contoh;
(e) menjelaskan pengertian kaedah
terbitan, huraian, dan contoh;
(f) mengemukakan kaedah terbitan
dan mengaplikasikan dalam
masalah semasa berdasarkan
kaedah terbitan berikut:

(i) Idha daqa

al-amr ittasaa

(i)

(Apabila sesuatu itu sempit
maka hendaklah
diperluaskan)

(ii) Idha ittasaa

al-amr daqa

(ii)

(Apabila sesuatu itu luas
maka hendaklah
dipersempitkan)

2.5
(Adat dijadikan penentu hukum)

Calon seharusnya dapat:

2.5.1 Pengertian kaedah dan

huraian

(a) menjelaskan pengertian kaedah,

huraian, dan contoh;

2.5.2 Dalil kaedah

(b) mengemukakan dalil yang

berkaitan dengan kaedah al-adah
muhakkamah;

2.5.3 Bahagian al-adah

(c) mengenal pasti dan menghuraikan

bahagian al-adah dan contoh;

2.5.4 Syarat al-adah

(d) menjelaskan syarat al-adah yang

boleh menentukan hukum

28

Tajuk

2.5.5 Kaedah terbitan

Waktu
Pengajaran
2

Hasil Pembelajaran

(e) menjelaskan pengertian kaedah

terbitan, huraian, dan contoh;
(f) mengemukakan kaedah terbitan
dan mengaplikasikan dalam
masalah semasa berdasarkan
kaedah terbitan berikut:

(i) Istimal al-nas

hujjah yajib alamal biha

(i)

(ii) Al-Maruf urfan

ka al-masyrut
syartan

(ii)

(iii) Al-Tayin bi alurf ka al-tayin

bi al-nas

(iii)

(Pengamalan orang ramai
menjadi hujah bagi wajib
beramal dengannya)

(Apa yang diketahui
berdasarkan uruf sama
seperti apa yang
disyaratkan dengan syarat)

(Penetapan berdasarkan
uruf sama seperti
penetapan berdasarkan
nas)

(iv) La yunkar
taghayyur
al-ahkam bi
taghayyur
al-azman

(iv)

(Tidak diingkari berlaku
perubahan hukum
disebabkan perubahan
zaman)

(v) Kullu ma warada

bihi al-syaru
mutlaqan wa la
dabita lahu fihi
wa la fi allughah, yurja
fihi ila al-urf

(v)

(Setiap apa yang disebut
secara mutlak oleh syarak
tanpa penentu padanya dan
tidak juga pada bahasa,
maka hendaklah dirujuk
kepada uruf)

29

Penggal 3

Tajuk

Waktu
Pengajaran

Ayat Ahkam dan Hadis Ahkam

A. Ayat Ahkam
1. Dalam bahagian ini, aspek kajian Ayat
Ahkam adalah seperti berikut:
(a) Asbab al-nuzul
(b) Munasabah al-ayat
(c) Syarh al-ayat secara ijmali dan
tafsili
(d) Maksud ungkapan ayat
(e) Istinbat hukum, dan
(f)

Taujihat

2. Setiap ayat yang dikaji hendaklah

dikaitkan dengan aspek berikut:
(a) nas lain yang berkaitan
(b) realiti masyarakat masa kini

30

Hasil Pembelajaran

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

Tajuk

Waktu
Pengajaran

B. Hadis Ahkam
1. Dalam bahagian ini, aspek kajian
Hadis Ahkam adalah seperti berikut:
(a) Asbab al-wurud (di mana yang
berkaitan)
(b) Syarh al-hadis secara ijmali dan
tafsili
(c) Maksud ungkapan hadis
(d) Istinbat hukum, dan
(e) Taujihat
2. Setiap hadis yang dikaji hendaklah
dikaitkan dengan aspek berikut:
(a) nas lain yang berkaitan
(b) realiti masyarakat masa kini

43

Hasil Pembelajaran

44

45

46

47

48

49

50

51

52

53

54

55

Kerja Kursus (Kerja Projek)

1

Pengenalan
Semua calon STPM sekolah kerajaan, sekolah bantuan kerajaan, sekolah swasta, dan calon
persendirian individu yang mengambil mata pelajaran Syariah wajib melaksanakan kerja projek
Syariah sebagai satu daripada komponen pentaksiran. Wajaran markah bagi kerja projek adalah
sebanyak 20%. Markah pentaksiran kerja projek diambil kira bersama-sama dengan markah
peperiksaan bagi tujuan penentuan markah keseluruhan dan penggredan. Panduan dan arahan
tugasan kerja projek akan diberikan melalui portal MPM http://www.mpm.edu.my. Kerja projek
adalah berkaitan dengan tajuk yang terdapat dalam sukatan pelajaran Syariah. Tema kerja projek
disediakan oleh Majlis Peperiksaan Malaysia.

Kerja projek dilaksanakan untuk menilai keupayaan calon dalam:

(a) Kemahiran kognitif, iaitu
(i) menggunakan pengetahuan dan kefahaman dalam bidang Pengajian Fiqh, Usul
Fiqh dan Kaedah Fiqh, Ayat Ahkam dan Hadis Ahkam untuk memahami hukum
syarak;
(ii) mengistinbatkan hukum syarak daripada sumber yang disepakati atau yang tidak
disepakati bagi menyelesaikan masalah yang berbangkit;
(iii) mengaplikasikan Kaedah Fiqh dalam penentuan hukum;
(iv) membuat rumusan dan penilaian tentang isu dalam bidang Syariah;
(v) menganalisis isu yang berkaitan dengan Pengajian Fiqh, Usul Fiqh dan Kaedah
Fiqh;
(vi) mentafsir, mensintesis, dan merumus data dan maklumat tentang isu dan persoalan
semasa dalam bidang Syariah.
(b) Kemahiran manipulatif, iaitu
(i) mencerap, mengukur, dan mengumpul pelbagai jenis data dan maklumat sama ada
daripada sumber primer atau sumber sekunder;
(ii) menggunakan kaedah kajian perpustakaan dan kajian lapangan bagi menyiapkan
hasil kajian;
(iii) memproses dan menganalisis data.
(c) Kemahiran insaniah (soft skills), iaitu
(i) mahir berkomunikasi secara lisan dan tulisan dengan berkesan;
(ii) berupaya mengurus masa mengikut jadual kerja yang ditetapkan;
(iii) berupaya menyelesaikan masalah;
(iv) berupaya menghasilkan tugasan secara kreatif dan inovatif;
(v) mampu menjalankan kajian kuantitatif dan kualitatif secara saintifik;
(vi) boleh menjalankan kajian secara jujur, amanah, dan beretika;
(vii) berupaya meningkatkan keyakinan diri dan bermotivasi.

56

Skim Pentaksiran

Penggal
Pengajian

Kod dan
Nama Kertas

Penggal 1

930/1
Syariah 1

Penggal 2

930/2
Syariah 2

Jenis Ujian
Ujian Bertulis

Markah
(Wajaran)
80
(26.67%)

Bahagian A: Muamalat
dan Munakahat
Soalan esei
3 soalan diberikan
Jawab 2 soalan daripada
3 soalan

40

Bahagian B: Mirath dan

Jenayah
Soalan esei
3 soalan diberikan
Jawab 2 soalan daripada
3 soalan

40

Ujian Bertulis

80
(26.67%)

Bahagian A: Usul Fiqh

Soalan esei
3 soalan diberikan
Jawab 2 soalan daripada
3 soalan

40

Bahagian B: Kaedah Fiqh

Soalan esei
3 soalan diberikan
Jawab 2 soalan daripada
3 soalan

40

57

Masa

Pentadbiran

2 jam

Pentaksiran
berpusat

2 jam

Pentaksiran
berpusat

Penggal
Pengajian

Kod dan
Nama Kertas
930/4
Syariah 4

Jenis Ujian
Kerja Kursus
(Kerja Projek)

Markah
(Wajaran)

Masa

60
(20%)

Sepanjang
penggal 2

Pilih satu tema daripada dua

tema yang diberikan dan
hasilkan satu tugasan
daripada tema yang dipilih.
Tugasan daripada manamana tajuk sama ada
daripada penggal 1 atau
penggal 2.

Penggal 3

930/3
Syariah 3

Ujian Bertulis

Pentaksiran
oleh guru
sekolah bagi
calon sekolah
kerajaan dan
calon sekolah
bantuan
kerajaan.
Pentaksiran
oleh pemeriksa
yang dilantik
bagi calon
sekolah swasta
dan calon
persendirian
individu.

80
(26.67%)

Bahagian A: Ayat Ahkam

Soalan esei
3 soalan diberikan
Jawab 2 soalan daripada
3 soalan

40

Bahagian B: Hadis Ahkam

Soalan esei
3 soalan diberikan
Jawab 2 soalan daripada
3 soalan

40

58

Pentadbiran

2 jam

Pentaksiran
berpusat

Pemerihalan Prestasi
Gred A

Calon menggunakan pengetahuan dan kefahaman yang menyeluruh dan mendalam dalam bidang
Pengajian Fiqh, Usul Fiqh, Kaedah Fiqh, Ayat Ahkam, dan Hadis Ahkam untuk memahami
hukum syarak.

Calon mengemukakan hujah dan dalil dengan sempurna dan tepat secara naqli dan aqli.

Calon mengistinbatkan hukum syarak daripada sumbernya bagi menyelesaikan masalah yang asas
dan kompleks.

Calon mengaplikasikan semua prinsip, konsep, dan kaedah yang diperoleh dalam bidang Syariah
bagi menentukan hukum syarak.

Calon membuat rumusan dan penilaian yang tepat tentang sesuatu isu dalam bidang Syariah.

Calon menghubungkaitkan sesuatu isu hukum dengan nas al-Quran dan al-Hadis secara tepat.

Calon mentafsir dan menganalisis secara komprehensif Ayat Ahkam dan Hadis Ahkam dengan
sesuatu yang berlaku dalam masyarakat.

Gred C

Calon menggunakan pengetahuan dan kefahaman yang asas dalam bidang Pengajian Fiqh, Usul
Fiqh, Kaedah Fiqh, Ayat Ahkam, dan Hadis Ahkam untuk memahami hukum syarak.

Calon mengemukakan sebahagian hujah dan dalil secara naqli dan aqli.

Calon mengistinbatkan hukum syarak daripada sumbernya bagi menyelesaikan masalah yang
asas.

Calon mengaplikasikan sesetengah prinsip, konsep, dan kaedah yang diperoleh dalam bidang
Syariah bagi menentukan hukum syarak.

Calon membuat rumusan dan penilaian kurang tepat tentang sesuatu isu dalam bidang Syariah.

Calon menghubungkaitkan sebahagian isu hukum dengan nas al-Quran dan al-Hadis.

Calon mentafsir dan menganalisis secara terhad Ayat Ahkam dan Hadis Ahkam dengan sesuatu
yang berlaku dalam masyarakat.

59

GLOSARI
Bil.

Istilah

Huraian Istilah

1.

Al-Ijarah thumma al-bay

Sewa kemudian beli, iaitu akad ijarah yang disusuli

dengan akad jual beli apabila tamat tempoh sewaan.

2.

Asbab al-nuzul

Sebab penurunan ayat al-Quran, iaitu sesuatu peristiwa

atau persoalan yang menyebabkan turunnya sesuatu
ayat. Namun begitu, tidak semua ayat mempunyai
sebab nuzul.

3.

Asbab al-wurud

Sebab lahirnya ungkapan sabda Nabi SAW, iaitu

perkara yang berkait secara langsung atau tidak
langsung yang membawa kepada ungkapan sabda Nabi
SAW tentang sesuatu perkara.

4.

Bay bithaman ajil

Jual beli dengan harga tangguh atau dengan harga

ansuran, iaitu menjual sesuatu dengan disegerakan
penyerahan barang yang dijual kepada pembeli dan
ditangguhkan bayaran harganya sehingga ke satu masa
yang ditetapkan atau dengan bayaran beransur-ansur.

5.

Bay fuduli

Jual beli hak kepunyaan orang lain tanpa mendapat

keizinan pemiliknya terlebih dahulu.

6.

Bay inah

Jual beli antara penjual dengan pembeli, di mana

penjual menjual hartanya kepada pembeli pada harga
tunai dan disusuli dengan pembelian semula oleh
penjual dengan harga tangguh yang lebih tinggi atau
sebaliknya.

7.

Bay istisna

Jual beli secara tempahan bagi sesuatu barang mengikut

spesifikasi harga, barang, kaedah pembayaran dan
penyerahan barang yang dipersetujui oleh kedua-dua
pihak semasa majlis akad.

8.

Bay muatah

Jual beli secara serah-menyerah/unjuk-mengunjuk

tanpa lafaz akad.

9.

Bay murabahah

Jual beli dengan menjelaskan harga modal berserta

keuntungan yang dipersetujui oleh penjual dan pembeli.

10.

Bay salam

Jual beli secara pesanan bagi sesuatu barang yang

dijelaskan sifat, kadar, dan jenisnya, sementara harga
barang dibayar secara tunai semasa akad dan
penyerahan barang dibuat pada suatu masa yang
ditetapkan.

11.

Bay urbun

Jual beli yang didahulukan dengan cengkeram/deposit

yang diberikan kepada penjual.

12.

Dalalah qatiyyah

Pendalilan secara muktamad/pasti

60

Bil.

Istilah

Huraian Istilah

13.

Dalalah zanniyyah

Pendalilan secara andaian/tidak pasti

14.

Faraq

Pemisahan berasaskan perintah Mahkamah Syariah

terhadap pasangan suami isteri yang berkahwin secara
bertentangan dengan hukum syarak.

15.

Fasakh

Perceraian antara suami isteri yang diputuskan oleh

Mahkamah Syariah berasaskan permohonan yang
dibuat oleh suami atau isteri berdasarkan sebab-sebab
tertentu yang ditetapkan oleh syarak.

16.

Hadanah

Hak penjagaan kanak-kanak kepada pihak-pihak

tertentu setelah berlaku perceraian atau kematian
penjaga.

17.

Hadis ahad

Hadis yang diriwayatkan oleh bilangan perawi yang

tidak sampai kepada had bilangan perawi hadis
mutawatir.

18.

Hadis daif

Hadis yang tidak memenuhi syarat hadis hasan atau

hadis sahih.

19.

Hadis hasan

Hadis yang sanadnya berhubung sehingga akhirnya

oleh perawi yang adil dan dabit tetapi nilai dabitnya
kurang daripada perawi hadis sahih, tanpa wujud
sebarang syadh dan illah.

20.

Hadis sahih

Hadis yang sanadnya berhubung sehingga akhirnya

oleh perawi yang adil dan dabit tanpa wujud sebarang
syadh dan illah.

21.

Hakam

Seseorang yang dilantik bagi mewakili pihak suami

atau isteri dalam menyelesaikan kes pertikaian antara
mereka.

22.

Ihdad

Perkabungan seseorang isteri yang kematian suami

dalam tempoh tertentu menurut syarak.

23.

Ijmak muftariq

Kesepakatan pendapat dalam hukum syarak yang

terhasil daripada semua mujtahid yang berada di tempat
yang berjauhan antara satu sama lain.

24.

Ijmak mujtami

Kesepakatan pendapat dalam hukum syarak yang

terhasil daripada semua mujtahid yang berada di satu
tempat yang sama.

25.

Ijmak sukuti

Kesepakatan pendapat dalam hukum syarak yang

dilakukan oleh sebahagian mujtahid secara jelas dan
sebahagian lagi mendiamkan diri dalam batas waktu
yang mencukupi untuk mereka membuat keputusan.

61

Bil.

Istilah

Huraian Istilah

26.

Ijmak sarih

Kesepakatan pendapat dalam hukum syarak yang

dilahirkan secara berterus-terang oleh para mujtahid.

27.

Ijmali

Keterangan secara ringkas

28.

Illah

Suatu sifat yang nyata dan tidak berubah yang dibina

hukum berasaskan kewujudannya.

29.

Istinbat

Penetapan hukum melalui kaedah yang digariskan oleh

syarak.

30.

Kafaah

Persamaan taraf menurut uruf yang diperlukan dalam

perkahwinan.

31.

Kaffarah

Denda yang dikenakan kerana perlanggaran terhadap

sesuatu larangan tertentu oleh syarak.

32.

Kahwin mutaah

Perkahwinan yang ditetapkan tempoh tertentu.

33.

Khalwat

Berdua-duaan antara lelaki dan perempuan yang bukan

mahram di tempat yang boleh mendatangkan syak.

34.

Khiyar aib

Kuasa pihak pembeli untuk memilih sama ada

meneruskan atau membatalkan sesuatu akad dengan
sebab ada kecacatan pada barang yang dibeli.

35.

Khiyar majlis

Kuasa yang diberikan kepada pihak pembeli atau

penjual bagi memilih untuk meneruskan atau
membatalkan sesuatu akad selama mana mereka masih
berada dalam majlis akad yang berkenaan.

36.

Khiyar syarat

Kuasa yang ditetapkan oleh pihak pembeli atau penjual

untuk meneruskan atau membatalkan akad berasaskan
tempoh tertentu.

37.

Khulu

Tebus talak, iaitu perceraian suami isteri yang

dilakukan berasaskan bayaran tertentu oleh pihak isteri
kepada suami.

38.

Marad al-maut

Sakit yang lazimnya membawa kepada kematian.

39.

Maslahah mutabarah

Kepentingan yang diambil kira oleh syarak.

40.

Maslahah mulghah

Kepentingan yang tidak diambil kira oleh syarak.

41.

Maslahah mursalah

Kepentingan yang tidak terdapat dalil syarak sama ada

menerima atau menolaknya.

42.

Mudarabah

Perkongsian modal daripada satu pihak dan kerja

daripada pihak yang lain untuk menjalankan sesuatu
perniagaan dan pembahagian keuntungan berasaskan
kepada persetujuan bersama semasa akad.
62

Bil.

Istilah

Huraian Istilah

43.

Mujtahid

Orang yang berkelayakan melakukan ijtihad.

44.

Munasabah al-ayat

Perkaitan antara sesuatu ayat dengan ayat-ayat sebelum

atau selepasnya.

45.

Musaharah

Persemendaan iaitu hubungan kekeluargaan yang

wujud antara isteri dengan keluarga suami dan
sebaliknya akibat daripada ikatan perkahwinan yang
memberi kesan hukum.

46.

Mutakallimin

Golongan ulama yang menggunakan pendekatan ilmu

al-kalam dalam karya Usul Fiqh mereka.

47.

Nahy

Perintah wajib untuk meninggalkan sesuatu.

48.

Nusyuz

Kederhakaan isteri terhadap suami yang baik.

49.

Pemberian Mutah

Pemberian sagu hati kepada seorang isteri yang telah

diceraikan.

50.

Pusaka besar

Harta pusaka yang ditinggalkan oleh si mati melebihi

RM 2 juta harta tak alih sahaja, atau harta alih sahaja,
atau campuran kedua-duanya atau harta yang kurang
daripada nilaian RM 2 juta, tetapi si mati ada
meninggalkan wasiat.

51.

Pusaka kecil

Harta pusaka yang ditinggalkan oleh si mati kurang

daripada RM 2 juta yang terdiri daripada harta tak alih
sahaja, atau campuran antara harta tak alih dan harta
alih.

52.

Pusaka ringkas

Harta pusaka tanpa wasiat yang ditinggalkan oleh si

mati kurang daripada RM600,000 yang terdiri daripada
harta alih sahaja.

53.

Qiyas al-adna

Qiyas yang illah pada hukum far lebih rendah dari

illah hukum asal.

54.

Qiyas al-aula

Qiyas yang illah pada hukum far lebih kuat dari illah
hukum asal.

55.

Qiyas al-khafi

Qiyas yang tidak diyakini illahnya memberi kesan

kepada hukum atau sebaliknya.

56.

Qiyas al-musawi

Qiyas yang kekuatan illahnya pada hukum far

menyamai illah pada hukum asal.

57.

Qiyas jali

Qiyas yang mempunyai illah yang jelas dan boleh

dikenal pasti pada hukum asal dan far.

63

Bil.

Istilah

Huraian Istilah

58.

Radaah

Persusuan, iaitu ikatan hubungan yang lahir antara

seseorang dengan ibu susuan dan keluarganya yang
memberi kesan hukum.

59.

Rukhsah

Pengecualian daripada hukum asal/azimah disebabkan

sesuatu keuzuran syari.

60.

Syarikat Abdan

Perkongsian pekerjaan/kepakaran antara dua pihak atau

lebih untuk menjalankan sesuatu perniagaan dan
keuntungan dibahagi sama rata antara mereka.

61.

Syarikat Inan

Perkongsian modal antara dua pihak atau lebih untuk

menjalankan sesuatu perniagaan dan pembahagian
keuntungan dan kerugian berasaskan kepada nisbah
sumbangan modal masing-masing.

62.

Syarikat Mufawadah

Perkongsian antara dua pihak atau lebih yang sama

agama untuk menjalankan sesuatu perniagaan dengan
syarat setiap pihak menyumbang modal dan kerja yang
sama banyak, serta keuntungan dibahagi sama rata.

63.

Syarikat Wujuh

(a) Perkongsian antara dua pihak atau lebih untuk

menjalankan perniagaan, di mana satu pihak yang
mempunyai reputasi untuk mendapatkan modal
secara hutang dan satu pihak lagi menjalankan
perniagaan menggunakan modal tersebut dan
keuntungan dibahagi sama rata.
(b) Perkongsian antara dua pihak atau lebih untuk
menjalankan perniagaan, di mana masing-masing
membeli barang dengan bayaran harga tangguh
untuk dijadikan modal, kemudian menjual barang
tersebut dan keuntungan dibahagi sama rata.

64.

Talak Taliq

Talak yang dikaitkan dengan sesuatu perkara yang

berlaku atau perbuatan yang dilakukan oleh suami atau
isteri.

65.

Tazir

Hukuman yang tidak ditetapkan kadar/bentuknya oleh

syarak tetapi ditentukan oleh pemerintah bagi
menunaikan hak Allah dan hak manusia .

66.

Tafsili

Keterangan secara terperinci

67.

Takhfif

Keringanan hukum yang diberikan oleh syarak kerana

sesuatu sebab atau kesukaran.

68.

Takhyir

Perintah yang diberi pilihan kepada mukallaf sama ada

untuk melakukan atau meninggalkannya.

64

Bil.
69.

Istilah
Talak bain

Huraian Istilah
(a) Talak bain kubra, iaitu perceraian dengan talak
tiga.
(b) Talak bain sughra iaitu perceraian dengan talak
satu atau talak dua tanpa rujuk dalam iddah,
perceraian sebelum persetubuhan, atau perceraian
melalui fasakh atau khulu.

70.

Talak bidi

Perceraian yang dilakukan dengan cara yang tidak

menepati sunnah.

71.

Talak raji

Perceraian talak satu atau talak dua yang boleh dirujuk

dalam tempoh iddah tanpa sebarang akad dan mas
kahwin yang baharu.

72.

Talak sunni

Perceraian yang dilakukan dengan cara yang menepati

sunnah.

73.

Uli al-amr

Golongan yang mempunyai kuasa pemerintahan.

74.

Wali hakim

Wali yang ditauliahkan oleh pihak berkuasa agama.

75.

Wasi

Orang yang dilantik oleh si mati melalui wasiat untuk

mentadbir hartanya selepas kematian.

76.

Wasiat Wajibah

Wasiat yang diperuntukkan di bawah undang-undang

bertulis kepada pihak yang tidak mendapat harta
pusaka.

65

Senarai Rujukan
Kertas 1: 930/1 Pengajian Fiqh
Rujukan Asas Fiqh Muamalat
1.

Abd al-Rahman al-Jaziri, t.th. Kitab al-Fiqh ala al-Madhahib al-Arbaah. Beirut: Ihya alTurath al- Arabi.

2.

Ab. Mumin Ab. Ghani, 1999. Sistem Kewangan Islam dan Pelaksanaannya di Malaysia. Kuala
Lumpur: Jabatan Kemajuan Islam Malaysia.

3.

Paizah Ismail, 2002. Asas-asas Muamalat dalam Islam. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan
Pustaka.

4.

Sudin Haron, 1996. Prinsip dan Operasi Perbankan Islam. Kuala Lumpur: Berita Publishing.

5.

Wahbah al-Zuhayli, 1989. al-Fiqh al-Islami wa Adillatuh. Damsyiq: Dar al-Fikr.

Rujukan Asas Fiqh Munakahat

6.

Abd al-Rahman al-Jaziri, t.th. Kitab al-Fiqh ala al-Madhahib al-Arbaah. Beirut: Ihya
al-Turath al- Arabi.

7.

Akta/Enakmen Undang-Undang Keluarga Islam (Negeri-negeri).

8.

Mustafa al-Khin, et al., 2002. al-Fiqh al-Manhaji Kitab Fikah Mazhab Syafie. Terjemahan Jil. 4.
Kuala Lumpur: Pustaka Salam Sdn. Bhd.

9.

Hassan Salleh, 1993. Asas Kekeluargaan Islam Bahasan Empat Mazhab: Syafii, Hanafi, Maliki
dan Hanbali. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

10. Wahbah al-Zuhayli, 1989. al-Fiqh al-Islami wa Adillatuh. Damsyiq: Dar al-Fikr.
Rujukan Asas Fiqh Mirath
11. Mohd Zamro Muda dan Mohd Ridzuan Awang, 2006. Undang-undang Pusaka Islam:
Pelaksanaan di Malaysia. Bangi: Jabatan Syariah, Fakulti Pengajian Islam, UKM.
12. Muhammad al-Zuhayli, 2001. al-Faraid wa al-Mawarith wa al-Wasaya. Damsyiq: Dar al-Kalam
al-Tayyib.
13. Said bin Hj. Ibrahim, 2008. Sistem Pusaka Islam. Kuala Lumpur: Pejabat Mufti Wilayah
Persekutuan.
14. Wahbah al-Zuhayli, 1989. al-Fiqh al-Islami wa Adillatuh. Damsyiq: Dar al-Fikr.
15. Wan Abdul Halim Wan Harun, 2006. Pengurusan dan Pembahagian Harta Pusaka. Kuala
Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

66

Rujukan Asas Fiqh Jenayah

16. Akta Kesalahan Jenayah Syariah (Wilayah-Wilayah Persekutuan) 1997 [Akta 559] dan Kanun
Keseksaan (N.M.B Bab 45).
17. Muhammad Abu Zahrah, 1968. al-Jarimah wa al-Uqubah fi al-Fiqh al-Islami. Kaherah: Dar
al-Fikr al-Arabi.
18. Said bin Hj. Ibrahim, 1996. Qanun Jinayah Syariyyah dan Sistem Kehakiman dalam
Perundangan Islam Berdasarkan Quran dan Hadis. Kuala Lumpur: Dar al-Marifah.
19. Paizah Haji Ismail, 2003. Undang-undang Jenayah Islam. Cetakan ke-4. Petaling Jaya: Tradisi
Ilmu.
20. Wahbah al-Zuhayli, 1989. al-Fiqh al-Islami wa Adillatuh. Damsyiq: Dar al-Fikr.
Rujukan Umum Pengajian Fiqh
21. Al-Sayyid Sabiq, 1985. Fiqh al-Sunnah. Beirut: Dar al-Kitab al-Arabi.
22. Wahbah al-Zuhayli, 2002. al-Muamalat al-Maliyyah al-Muasarah. Damsyiq: Dar al-Fikr.
23. Abdul Halim el-Muhammady, 2001. Undang-undang Muamalat dan Aplikasinya kepada
Produk-produk Perbankan Islam. Selangor: Aras Mega (M) Sdn. Bhd.
24. Abdullah Alwi Hassan et al., 2005. Teori dan Aplikasi Sistem Ekonomi Islam di Malaysia. Kuala
Lumpur: Utusan Publication & Distributors Sdn. Bhd.
25. Nor Mohamed Yakcob, 1996. Teori, Amalan dan Prospek Sistem Kewangan Islam di Malaysia.
Kuala Lumpur: Utusan Publication & Distributors Sdn. Bhd.
26. Mohamad Som Sujimon dan Abdul Basir bin Muhamad, 2006. Fikah Kekeluargaan. Kuala
Lumpur: Pusat Penyelidikan Universiti Islam Antarabangsa Malaysia.
27. Abdullah Nasih Ulwan, 2001. Syariah Islam dan Ciri-ciri Keunggulan. Diterjemahkan oleh
Ab. Karim Ali & Samsudin Selamat. Kuala Lumpur: MAP.
28. Abdul Razak Haji Muhamad, 1997. Sukatan Pelajaran Baru Syariah 1 Fiqh STPM. Kuala
Lumpur: Pustaka Haji Abdul Majid.
29. Mahmood Zuhdi Abd. Majid, 1992. Undang-undang Jenayah Islam: Konsep dan Asas
Pelaksanaannya. Kuala Lumpur: JAKIM.
30. Abdul Kadir Haji Ismail, 1983. Sistem Pusaka Islam. Kuala Lumpur: Yayasan Dakwah Islamiah
Malaysia.
31. BIMB, 1998. Konsep Syariah dalam Sistem Perbankan Islam. Kuala Lumpur: BIMB Institute of
Research and Training (BIRT).
32. Muhammad Nur al-Din Marbaw Banjar al-Makki, 2002. Al-Durar al-Bahiyyah fi Idah
al-Qawaid al-Fiqhiyyah. Alor Setar: Pustaka Darussalam Sdn. Bhd.

67

Kertas 2: 930/2 Usul Fiqh dan Kaedah Fiqh

Rujukan Asas Usul Fiqh
33. Abd al-Karim Zaydan, t.th. al-Wajiz fi Usul al-Fiqh. Baghdad: Maktabah al-Qudsi.
34. Hasan bin Ahmad dan Salleh bin Ahmad, 1998. Usul al-Fiqh dan Qawaid Fiqhiyyah. Kuala
Lumpur: Pustaka Haji Abdul Majid.
35. Mahmood Zuhdi dan Paizah Hj Ismail, 2004. Pengantar Syariah. Kuala Lumpur: al-Bayan
Corpration Sdn. Bhd.
36. Wahbah al-Zuhayli, 1986. Usul al-Fiqh al-Islami. Damsyiq: Dar al-Fikr.
37. Zaki al-Din Syaban, t.th. Usul al-Fiqh al-Islami, Mesir: Matbaah wa al-Talif.
Rujukan Asas Kaedah Fiqh
38. Abd Latif Muda dan Rosmawati Md Zain, 2000. Perbahasan Kaedah-kaedah Fiqh. Kuala
Lumpur: Pustaka Salam.
39. Hasan bin Ahmad dan Salleh bin Ahmad, 1998. Usul al-Fiqh dan Qawaid Fiqhiyyah. Kuala
Lumpur: Pustaka Haji Abdul Majid.
40. Ibrahim ibn Muhammad ibn al-Qasim al-Ahdal, t.th. al-Aqmar al-Mudiah Syarh al-Qawaid
al-Fiqhiyyah. Kuala Lumpur: Fajar Ulung Sdn. Bhd.
41. Izz al-Din bin Abd al-Salam, t.th. Qawaid al-Ahkam fi Masalih al-Anam. Kaherah: Matbaah
al-Istiqamah.
42. Jalal al-Din Abd al-Rahman ibn Abi Bakr al-Suyuti, 1998. al-Asybah wa al-Nazair. Cetakan.
ke-4. Beirut: Dar al-Kitab al-Arabi.
Kertas 3: 930/3 Ayat Ahkam dan Hadis Ahkam
Rujukan Asas Ayat Ahkam
43. Muhammad bin Ahmad al-Ansari al-Qurtubi, 1996. al Jami li Ahkam al-Quran. Cetakan ke-2.
Kaherah: Dar al-Hadith.
44. Syahab al-Din al-Sayyid Mahmud, 1999. Ruh al-Maani fi Tafsir al-Quran al-Azim wa al-Sab
al-Mathani. Beirut: Dar Ihya al-Turath al-Arabi.
45. Wahbah al-Zuhayli, 1991. al-Tafsir al-Munir fi al-Aqidah wa al-Syariah wa al-Manhaj. Beirut:
Dar al Fikr al-Muasir.
46. Abdul Malik bin abdul Karim Amrullah, 1982. Tafsir al-Azhar. Jakarta: Pustaka Panjimas.
47. Syaikh Ahmad Zaki al-Barudi. Terjemahan Samson Rahman MA, 2004. Tafsir Wanita. Jakarta:
Pustaka al Kauthar.

68

Rujukan Asas Hadis Ahkam

48. Abdul Azim bin Badawi al-Khalafi, 1995. al-Wajiz fi Fiqh al-Sunnah wa al-Kitab al- Aziz.
Dumyat: Dar Ibn Rajab.
49. Muhy al-Din al-Nawawi, 2001. al-Minhaj Syarh Sahih Muslim bin al-Hajjaj. Cetakan ke-8.
Beirut: Dar al-Marifah.
50. Muhammad bin Ismail al-Amir al-Yamani al-Sanani, t.th. Subul al-Salam Syarh Bulugh
al-Maram. Mesir: Dar al-Hadith.
51. Muhammad bin Ali al-Syaukani, t.th. Nayl al-Awtar Syarh Muntaqa al-Akhbar min Ahadith
al-Akhyar. Mesir: Maktabah al-Dawah al-Islamiyyah.
52. Muhammad Idris Abd al-Rauf al-Marbawi, 1955. Bahr al-Mazi Mukhtasar Syarh Sahih
al- Turmudhi. Mesir: Syarikah Maktabah wa Matbaah Mustafa al-Babi al-Halabi.
Rujukan Umum Ayat Ahkam dan Hadis Ahkam
53. Ahmad bin Ali ibn Hajar Asqalani, 1986. Fath al Bari Syarh al-Bukhari. Kaherah: Dar
al-Rayyan li al-Turath.
54. Muhammad Ali al-Sabuni, 1399H. Safwat al-Tafasir. Makkah Saudi Arabia: Dar al Sabuni.
55. Yusuf al-Qardawi, 1993. Malamih al-Mujtama al-Muslim alladhi Nunsyiduh. Al-Qahirah:
Maktabah Wahbah.
56. Mustafa Kamal Wasfi, 1977. Musannafah al-Nuzum al-Islamiyyah. Al-Qahirah: Maktabah
Wahbah.
57. Abdullah Nasih Ulwan, 1981. Tarbiyat al Awlad fi al-Islam. Cetakan ke-3. Cairo: Dar al-Salam
li al-Tibaah wa al-Nasyr.
58. Muhammad Ali al-Sabuni, Tafsir Ayat Ahkam. Kaherah: Dar al-Sabuni.
59. Said Hawa. al-Asas fi al-Tafsir.
60. Ibn Hajar al-cAsqalaniy. Fath al-Bari Sharh al-Bukhari.
61. Abu Abdullah Muhammad bin Yazid Ibn Majah. Sunan Ibn Majah. Diterjemahkan oleh
Abdullah Shanhaji. Kuala Lumpur: Darul Fikri.
62. Abu Husayn Muslim Ibn Hajjaj al-Quraysyi. Sahih Muslim. Diterjemahkan oleh K.H. Adib Bisri
Musthafa. Kuala Lumpur: Darul Fikri.
63. Abu Abdullah Muhammad bin Ismail. Sahih Bukhari. Diterjemahkan oleh Ahmad. Kuala
Lumpur: Darul Fikri.
64. Muhammad Isa bin Sawrah al-Tirmidhi. Sunan al-Tirmidhi. Diterjemahkan oleh Mohd Zuhi.
Kuala Lumpur: Darul Fikri.

69

KERTAS SOALAN CONTOH

930/1

STPM
SYARIAH
KERTAS 1
(PENGAJIAN FIQH)
(Dua jam)

MAJLIS PEPERIKSAAN MALAYSIA

(MALAYSIAN EXAMINATIONS COUNCIL)

SIJIL TINGGI PERSEKOLAHAN MALAYSIA

(MALAYSIA HIGHER SCHOOL CERTIFICATE)

Arahan kepada calon:

JANGAN BUKA KERTAS SOALAN INI SEHINGGA ANDA DIBENARKAN BERBUAT
DEMIKIAN.
Jawab empat soalan sahaja: dua soalan dalam Bahagian A dan dua soalan dalam bahagian B.
Anda boleh menjawab sama ada dalam Bahasa Malaysia atau bahasa Arab.
Markah untuk tiap-tiap soalan diberikan dalam tanda kurung [ ].

Kertas soalan ini terdiri daripada halaman bercetak.

Majlis Peperiksaan Malaysia
STPM 930/1
70

Bahagian A: Muamalat dan Munakahat

Jawab dua soalan sahaja.
1

(a) Terangkan konsep riba dari segi pengertian, dalil, dan jenis riba.

[6]

(b) Jelaskan empat hikmat pengharaman riba.

[8]

(c) Jelaskan hukum dan alasan bagi persoalan-persoalan yang berikut:

(i) Faedah yang dikenakan pada pinjaman sebagaimana yang diamalkan oleh perbankan
konvensional sekarang;
[3]
(ii) Faedah atas akaun simpanan yang dibayar secara tetap oleh pihak bank.
2

[3]

(a) Terangkan konsep hibah dari segi pengertian, dalil, dan hukum.

[6]

(b) Jelaskan tiga syarat pelaksanaan hibah.

[6]

(c) Sebuah bank telah merujuk kepada anda selaku penasihat syariahnya untuk menyediakan
produk akaun simpanan tanpa faedah tetapi mempunyai sumbangan hibah. Sediakan sebuah proposal
yang mengandungi rukun dan syarat yang membolehkan produk tersebut dilaksanakan.
[8]
3

(a) Terangkan konsep peminangan dari segi pengertian, dalil, dan hukum.

[6]

(b) Jelaskan tiga hikmat diharuskan peminangan terhadap perempuan yang hendak dikahwini.
[6]
(c) Seksyen 15 Enakmen Undang-undang Keluarga Islam Selangor 2003 memperuntukkan:
Jika seseorang telah mengikat suatu pertunangan mengikut hukum syarak, sama ada secara
lisan atau secara bertulis, dan sama ada secara persendirian atau melalui seorang perantaraan,
dan kemudiannya enggan berkahwin dengan pihak yang satu lagi tanpa apa-apa sebab
manakala pihak yang satu lagi bersetuju berkahwin dengannya, maka pihak yang mungkir
adalah bertanggungan memulangkan pemberian-pemberian pertunangan, jika ada, atau
nilainya dan membayar apa-apa wang yang telah dibelanjakan dengan suci hati oleh atau
untuk pihak yang satu lagi untuk membuat persediaan bagi perkahwinan itu, dan yang
demikian boleh dituntut melalui tindakan mahkamah.
Berdasarkan peruntukan di atas, bincangkan pendapat fuqaha mengenai hak yang boleh
dituntut jika berlaku putus tunang.
[8]

Bahagian B: Mirath dan Jenayah

Jawab dua soalan sahaja.
4

(a) Terangkan takrif mirath dan ilmu mirath.

[4]

(b) Jelaskan empat hak yang berkaitan dengan harta pusaka.

[8]

(c) Selesaikan kes pembahagian harta pusaka berikut:

(i) Seorang lelaki meninggal dunia dan meninggalkan ibu, bapa, dan seorang anak
perempuan.
[4]
(ii) Seorang perempuan meninggal dunia dan meninggalkan suami, dua orang anak
perempuan, dan seorang saudara perempuan seibu sebapa.
[4]

930/1
71

(a) Jelaskan empat tanggungan harta pusaka sebelum pembahagiannya dilakukan.

[8]

(b) Selesaikan kes pusaka yang berikut:

Seorang perempuan datang menemui anda untuk menyelesaikan pembahagian pusaka
bekas suaminya yang memiliki 48 hektar tanah ladang. Si mati meninggalkan seorang
isteri, seorang anak lelaki, bapa, dan datuk.
(i) dengan memberikan kadar bahagian dan alasan, tentukan waris yang layak dan waris
yang tidak layak untuk menerima pusaka tersebut.
[8]
(ii) selesaikan pembahagian pusaka tersebut kepada waris si mati.
6

(a) Takrifkan diyat mughallazah dan diyat mukhaffafah.

[4]
[4]

(b) Jelaskan perbezaan antara diyat mughallazah dengan diyat mukhaffafah dari segi kesalahan
dan tempoh bayarannya.
[8]
(c) Seksyen 304, Kanun Keseksaan (N.M.B. Bab 45) memperuntukkan: barang siapa
melakukan kesalahan mematikan orang dengan salah yang tidak terjumlah kepada kesalahan
membunuh orang hendaklah diseksa dengan penjara yang boleh sampai dua puluh tahun dan bolehlah
juga dikenakan denda, jika perbuatan yang menyebabkan kematian itu dilakukan dengan niat hendak
menyebabkan kematian; atau dengan penjara selama tempoh yang boleh sampai sepuluh tahun, atau
dengan denda, atau dengan kedua-duanya, jika perbuatan itu dengan mengetahui bahawa perbuatan
itu mungkin menyebabkan kematian, atau sesuatu bencana tubuh yang mungkin menyebabkan
kematian.
Bincangkan sejauh mana sistem denda yang diperuntukkan dalam seksyen 304 di atas menepati
sistem diyat dalam undang-undang jenayah Islam.
[8]

930/1
72

HALAMAN KOSONG

930/1
73

KERTAS SOALAN CONTOH

930/2

STPM
SYARIAH
KERTAS 2

(USUL FIQH DAN KAEDAH FIQH)

(Dua jam)

MAJLIS PEPERIKSAAN MALAYSIA

(MALAYSIAN EXAMINATIONS COUNCIL)

SIJIL TINGGI PERSEKOLAHAN MALAYSIA

(MALAYSIA HIGHER SCHOOL CERTIFICATE)

Arahan kepada calon:

JANGAN BUKA KERTAS SOALAN INI SEHINGGA ANDA DIBENARKAN BERBUAT
DEMIKIAN.
Jawab empat soalan sahaja: dua soalan dalam bahagian A dan dua soalan dalam bahagian B.
Anda boleh menjawab sama ada dalam Bahasa Malaysia atau bahasa Arab.
Markah untuk tiap-tiap soalan diberikan dalam tanda kurung [ ].

Kertas soalan ini terdiri daripada halaman bercetak.

Majlis Peperiksaan Malaysia

STPM 930/2
74

Bahagian A: Usul Fiqh

Jawab dua soalan sahaja.
1

(a) Terangkan pengertian ijmak dan kedudukannya sebagai sumber hukum.

[6]

(b) Jelaskan tiga syarat ijmak.

[6]

(c) Bincangkan pandangan fuqaha tentang penghujahan ijmak sukuti.

[8]

(a) Terangkan istihsan dari segi pengertian dan dalil.

[4]

(b) Dengan memberikan contoh, jelaskan tiga bahagian istihsan.

[9]

(c) Dengan menggunakan kaedah istihsan, berikan ulasan anda tentang keharusan jual beli
istisna.
[7]
3

(a) Takrifkan taqlid dan talfiq berserta contoh.

[8]

(b) Jelaskan bentuk taqlid yang diharamkan dan bentuk taqlid yang diharuskan oleh Islam.

[6]

(c) Masyarakat Islam di Malaysia bertaqlid kepada mazhab Shafie, namun dalam pembayaran
zakat fitrah mereka telah bertalfiq kepada mazhab Hanafi. Bincangkan.
[6]
Bahagian B: Kaedah Fiqh
Jawab dua soalan sahaja.
4

(a) Terangkan kaedah al-darar yuzal dari segi pengertian, huraian, dan dalil.

[6]

(b) Jelaskan tiga kaedah terbitannya.

[6]

(c) Dengan menggunakan kaedah al-darar yuzal, nyatakan kaedah terbitan bagi masalah berikut:
(i) Seseorang ditegah mengurus harta miliknya jika pengurusan tersebut membahayakan
dan memudaratkan orang lain.
(ii) Ayam ternakan komersial dibunuh bagi tujuan mengawal wabak selesema burung.
(iii) Seorang wanita membuka tudung kepalanya untuk mengelak daripada ancaman musuh.
(iv) Doktor lelaki yang merawat wanita ajnabi diharuskan melihat tempat yang sakit sahaja.
[8]
5 (a) Dengan memberikan contoh, jelaskan kaedah al-masyaqqah tajlibut taysir dan kaedah
la dharara wala dhirar.
[12]
(b) Dengan berpandukan kaedah al-umur bimaqasidiha, nyatakan hukum dan kaedah terbitan
pada persoalan yang berikut:
(i) Seorang suami memanggil isterinya yang bernama Taliqah (perempuan yang dicerai)
dengan niat menceraikan isterinya.
[2]
(ii) Seorang suami menceraikan isterinya dengan lafaz, Aku ceraikan engkau Siti dengan
talak satu. Dia mengulangi lafaz itu sebanyak tiga kali dengan tujuan untuk menguatkan
tindakannya apabila isterinya tidak percaya dengan ucapan tersebut.
[2]
(iii) Seorang lelaki telah berniat menunaikan solat jenazah lelaki tetapi ternyata mayat itu
adalah perempuan.
[2]

930/2
75

930/2
76

HALAMAN KOSONG

930/2
77

KERTAS SOALAN CONTOH

930/3

STPM
SYARIAH
KERTAS 3

(AYAT AHKAM DAN HADIS AHKAM)

(Dua jam)

MAJLIS PEPERIKSAAN MALAYSIA

(MALAYSIAN EXAMINATIONS COUNCIL)

SIJIL TINGGI PERSEKOLAHAN MALAYSIA

(MALAYSIA HIGHER SCHOOL CERTIFICATE)

Arahan kepada calon:

JANGAN BUKA KERTAS SOALAN INI SEHINGGA ANDA DIBENARKAN BERBUAT
DEMIKIAN.
Jawab empat soalan sahaja: dua soalan dalam bahagian A dan dua soalan dalam bahagian B.
Anda boleh menjawab sama ada dalam Bahasa Malaysia atau bahasa Arab.
Markah untuk tiap-tiap soalan diberikan dalam tanda kurung [ ].

Kertas soalan ini terdiri daripada halaman bercetak.

Majlis Peperiksaan Malaysia

STPM 930/3
78

930/3
79

930/3
80

lima

81

930/3

KERTAS SOALAN CONTOH

930/4

STPM
SYARIAH
KERTAS 4
KERJA KURSUS
(KERJA PROJEK)

MAJLIS PEPERIKSAAN MALAYSIA

(MALAYSIAN EXAMINATIONS COUNCIL)

SIJIL TINGGI PERSEKOLAHAN MALAYSIA

(MALAYSIA HIGHER SCHOOL CERTIFICATE)

Arahan kepada calon:

1. Kerja Kursus (Kerja Projek) Syariah wajib dilaksanakan oleh semua calon STPM sebagai
komponen penting pentaksiran penggal 2.
2. Kerja Kursus (Kerja Projek) ini mengandungi tema tugasan berkaitan isu dan persoalan semasa
dalam bidang Syariah. Semua calon yang mengambil kertas ini dikehendaki menyedia dan
menyerahkan tugasan tersebut untuk ditaksir. Calon yang gagal menyerahkan Kerja Kursus
(Kerja Projek) tidak layak mendapat kelulusan penuh mata pelajaran Syariah.

Kertas soalan ini terdiri daripada halaman bercetak.

Majlis Peperiksaan Malaysia

82

STPM 930/4
Pilih satu daripada tema di bawah ini, dan sediakan kerja projek yang panjangnya antara 2000
hingga 2500 patah perkataan.
Tema 1
Jual beli

Tema 2
Perkahwinan

930/4
83