Osnove primjene MS Office u uredskom

poslovanju

Izradio: Alen imec, dipl ing.

SADRAJ
1.

UVOD ..................................................................................................................................................... 14

2.

MICROSOFT WORD ................................................................................................................................ 16

2.1

POETAK RADA SA MS WORD PROGRAMSKIM PAKETOM.................................................................................. 16

2.2

IZGLED MICROSOFT WORD SUELJA ............................................................................................................. 16

2.3

WORD POMO ......................................................................................................................................... 22

2.4

RAD SA DOKUMENTOM .............................................................................................................................. 24

2.4.1

Kreiranje dokumenta ....................................................................................................................... 24

2.4.2

Pogledi na dokument....................................................................................................................... 25

2.4.3

Unos i ispravljanje teksta ................................................................................................................ 26

2.5
2.5.1

Oblikovanje teksta (formating) ....................................................................................................... 27

2.5.2

Prored unutar odlomka ................................................................................................................... 29

2.5.3

Tabulatori (Tabs) ............................................................................................................................. 30

2.5.4

Obrub (borders) i sjenanje (shading) ............................................................................................. 33

2.5.5

Stilovi ............................................................................................................................................... 35

2.5.6

Zaglavlje (header) i podnoje (footer) ............................................................................................. 38

2.5.7

Fusnota (Footnote) .......................................................................................................................... 40

2.5.8

Opis slika, tablica, jednadbi (Caption) ........................................................................................... 41

2.6

3.

OBLIKOVANJE DOKUMENTA ........................................................................................................................ 27

TABLICE .................................................................................................................................................. 42

2.6.1

Kreiranje tablice .............................................................................................................................. 42

2.6.2

Obrub i sjenanje tablice ................................................................................................................. 43

2.6.3

Tekst u eliji ..................................................................................................................................... 44

2.7

GRAFIKI OBJEKTI I SLIKE ............................................................................................................................ 45

2.8

KREIRANJE SADRAJA ................................................................................................................................. 46

2.9

CIRKULARNO PISMO .................................................................................................................................. 49

2.10

ISPIS....................................................................................................................................................... 51

2.10.1

Margine....................................................................................................................................... 51

2.10.2

Orijentacija stranice .................................................................................................................... 53

2.10.3

Veliina stranice .......................................................................................................................... 53

2.10.4

Pregled ispisa .............................................................................................................................. 54

2.10.5

Ispis dokumenta .......................................................................................................................... 55

MICROSOFT EXCEL ................................................................................................................................. 60

3.1

POETAK RADA SA MS EXCEL PROGRAMSKIM PAKETOM ................................................................................... 60

3.2

IZGLED MICROSOFT EXCEL SUELJA .............................................................................................................. 60

3.3

EXCEL POMO .......................................................................................................................................... 64

3.4

RAD SA DOKUMENTOM .............................................................................................................................. 66

3.4.1

Kreiranje dokumenta ....................................................................................................................... 66

3.4.2

Unos podataka ................................................................................................................................ 67

3.4.2.1

Brojevi .................................................................................................................................................... 67

3.4.2.2

Datumi .................................................................................................................................................... 67

3.4.2.3

Tekst ....................................................................................................................................................... 68

3.4.3

Unos formula ................................................................................................................................... 68

3.4.4

Kopiranje podataka ......................................................................................................................... 71

3.4.5

Umetanje elija................................................................................................................................ 71

3.4.6

Kopiranje i premjetanje formula .................................................................................................... 73

3.4.7

Brisanje i umetanje stupaca i redaka .............................................................................................. 74

3.4.7.1

Brisanje elija .......................................................................................................................................... 74

3.4.7.2

Umetanje elija ....................................................................................................................................... 75

3.4.7.3

Umetanje stupaca i redaka ..................................................................................................................... 77

3.4.7.4

Brisanje stupaca i redaka ........................................................................................................................ 78

3.4.8

Radni listovi ..................................................................................................................................... 78

3.4.9

Oblikovanje tablica, elija i znakova................................................................................................ 79

3.4.10

Formatiranje stupaca i redaka .................................................................................................... 82

3.4.11

Pozicija podatka u eliji ............................................................................................................... 84

3.4.12

Funkcije ....................................................................................................................................... 86

3.5

4.

GRAFIKONI .............................................................................................................................................. 91

3.5.1

Kreiranje grafikona .......................................................................................................................... 91

3.5.2

Sortiranje podataka......................................................................................................................... 93

3.5.3

Automatsko filtriranje podataka ..................................................................................................... 94

3.5.4

Postavke stranice ............................................................................................................................ 95

3.6

PIVOT TABLICE ......................................................................................................................................... 98

3.7

ISPIS..................................................................................................................................................... 102

3.7.1

Pregled dokumenta ....................................................................................................................... 103

3.7.2

Ispis dokumenta ............................................................................................................................ 104

MICROSOFT POWERPOINT ................................................................................................................... 109

4.1

POETAK RADA SA MS POWERPOINT PROGRAMSKIM PAKETOM....................................................................... 109

4.2

IZGLED MICROSOFT POWERPOINT SUELJA .................................................................................................. 109

4.3

POWERPOINT POMO.............................................................................................................................. 113

4.4

STVARANJE PREZENTACIJE......................................................................................................................... 115

4.5

PREDLOAK DIZAJNA NA PREZENTACIJI......................................................................................................... 119

4.6

UNOS SADRAJA ..................................................................................................................................... 120

4.6.1

Umetanje teksta, slike, grafa, crtea ............................................................................................. 120

4.6.2

Umetanje tablica ........................................................................................................................... 122

4.7

5.

4.7.1

Animacije sadraja ........................................................................................................................ 123

4.7.2

Prijelazi slidea ................................................................................................................................ 125

4.8

IZVOENJE PREZENTACIJE ......................................................................................................................... 126

4.9

ISPIS I DISTRIBUCIJA MATERIJALA ................................................................................................................ 128

INTERNET ............................................................................................................................................. 132

5.1

POETAK RADA SA INTERNETOM ................................................................................................................ 132

5.2

OSNOVNI TERMINI I PROTOKOLI ................................................................................................................. 132

5.3

SIGURNOST NA INTERNETU ....................................................................................................................... 133

5.3.1

Sigurne web stranice ..................................................................................................................... 133

5.3.2

Digitalni potpis .............................................................................................................................. 133

5.3.3

Mrena kraa identiteta ............................................................................................................... 133

5.3.4

Enkripcija ....................................................................................................................................... 134

5.3.5

Malware ........................................................................................................................................ 134

5.3.6

Firewall .......................................................................................................................................... 135

5.4
6.

7.

EFEKTI NA PREZENTACIJI ........................................................................................................................... 123

KORITENJE GOOGLE TRAILICE ................................................................................................................. 135

MICROSOFT OUTLOOK ......................................................................................................................... 138

6.1

ELEKTRONIKA POTA (E-MAIL) ................................................................................................................. 138

6.2

IZGLED MICROSOFT OUTLOOK SUELJA ....................................................................................................... 138

6.3

OUTLOOK POMO................................................................................................................................... 141

6.4

PORUKE ................................................................................................................................................ 143

6.4.1

Pisanje nove poruke ...................................................................................................................... 143

6.4.2

Dodavanje privitka ........................................................................................................................ 145

6.4.3

Spremanje poruke ......................................................................................................................... 146

6.4.4

Odgovaranje na poruku i proslijeivanje poruke .......................................................................... 146

6.4.5

Pregled ispisa poruke .................................................................................................................... 146

6.4.6

Ispis poruke.................................................................................................................................... 147

UPUTE ZA PISANJE RADA ..................................................................................................................... 149

7.1

NASLOVI I PODNASLOVI ............................................................................................................................ 149

7.1.1

Glavni naslov (Heading 1).............................................................................................................. 149

7.1.2

Podnaslov (Heading 2, Heading3, Heading4) ................................................................................ 149

7.2

GLAVNI TEKST ........................................................................................................................................ 149

7.3

GRAFIKI OBJEKTI ................................................................................................................................... 150

7.4

NUMERACIJA STRANICE ............................................................................................................................ 150

7.5

FOOTNOTE ............................................................................................................................................ 150

7.5.1

Literatura ....................................................................................................................................... 150

8.

7.5.1.1

Knjiga .................................................................................................................................................... 150

7.5.1.2

Poglavlje u knjizi ................................................................................................................................... 150

7.5.1.3

Natuknica u enciklopediji ..................................................................................................................... 150

7.5.1.4

lanak u asopisu ................................................................................................................................. 151

7.5.1.5

lanak u novinama ............................................................................................................................... 151

7.5.1.6

Rad u zborniku ...................................................................................................................................... 151

7.5.1.7

lanak na mrenoj stranici.................................................................................................................... 151

7.5.1.8

Mrena stranica .................................................................................................................................... 151

7.5.1.9

Audiovizualna graa ............................................................................................................................. 151

7.5.1.10

E-mail, newsgroup ................................................................................................................................ 151

PRILOG ................................................................................................................................................. 152

SLIKE
Slika 2.1 Izgled prozora (Microsoft Word 2003) ........................................................................................... 16
Slika 2.2 Izgled prozora (Microsoft Word 2007) ........................................................................................... 17
Slika 2.3 Naslovna traka (Microsoft Word 2003) .......................................................................................... 18
Slika 2.4 Naslovna traka (Microsoft Word 2007) .......................................................................................... 18
Slika 2.5 - Alatna traka (Microsoft Word 2003) ............................................................................................... 18
Slika 2.6 Opcija za pomicanje alatne trake za brzi pristup (Microsoft Word 2007) ....................................... 18
Slika 2.7 - Vrpca sa opcijama (Microsoft Word 2003)...................................................................................... 18
Slika 2.8 Vrpca sa karticama i grupama (Microsoft Word 2007) ................................................................... 19
Slika 2.9 Opcija za minimiziranje, maksimiziranje vrpce (Microsoft Word 2007) .......................................... 19
Slika 2.10 Vodoravno ravnalo iznad papira (Microsoft Word 2003) ............................................................. 19
Slika 2.11 Kartica za prikaz ravnala (Microsoft Word 2003) ......................................................................... 19
Slika 2.12 Vodoravno ravnalo iznad papira (Microsoft Word 2007) ............................................................. 20
Slika 2.13 Kartica za prikaz ravnala (Microsoft Word 2007) ......................................................................... 20
Slika 2.14 Gumbi za prikaz dokumenta (Microsoft Word 2003) ................................................................... 20
Slika 2.15 Gumbi za prikaz dokumenta (Microsoft Word 2007) ................................................................... 20
Slika 2.16 Gumbi za zumiranje (Microsoft Word 2003) ................................................................................ 21
Slika 2.17 Gumbi za zumiranje (Microsoft Word 2007) ................................................................................ 21
Slika 2.18 Statusna traka u dokumentu (Microsoft Word 2003)................................................................... 21
Slika 2.19 Statusna traka u dokumentu (Microsoft Word 2007)................................................................... 21
Slika 2.20 Vodoravni kliza .......................................................................................................................... 22
Slika 2.21 Prikaz ekrana za traenje pomoi Word (Microsoft Word 2003) .................................................. 23
Slika 2.22 Prikaz ekrana za traenje pomoi Word (Microsoft Word 2007) .................................................. 24
Slika 2.23 Prebacivanje otvorenih dokumenata (Microsoft Word 2003) ....................................................... 25
Slika 2.24 Kartica za prebacivanje otvorenih dokumenata (Microsoft Word 2007) ....................................... 25
Slika 2.25 Prikaz dokumenta u grupi naredbi (Microsoft Word 2003) .......................................................... 25
Slika 2.26 Kratica za prikaz dokumenta (Microsoft Word 2003) ................................................................... 25
Slika 2.27 Prikaz dokumenta u grupi naredbi (Microsoft Word 2007) .......................................................... 26
Slika 2.28 Kratica za prikaz dokumenta (Microsoft Word 2007) ................................................................... 26
Slika 2.29 Opcija za prikaz skrivenih znakova (Microsoft Word 2003) .......................................................... 27
Slika 2.30 Opcija za prikaz skrivenih znakova (Microsoft Word 2007) .......................................................... 27
Slika 2.31 Kartica za oblikovanje teksta (Microsoft Word 2003) .................................................................. 28
Slika 2.32 Kartica za oblikovanje teksta (Microsoft Word 2007) .................................................................. 28
Slika 2.33 Opcija za odabir fonta.................................................................................................................. 28
Slika 2.34 Opcija za odabir veliine fonta ..................................................................................................... 28
Slika 2.35 Opcija za odabir oblikovanja teksta ............................................................................................. 28
Slika 2.36 Opcija za bojenje teksta ............................................................................................................... 29
Slika 2.37 Opcija za naglaavanje teksta ...................................................................................................... 29

Slika 2.38 Opcija za poravnavanje odlomka ................................................................................................. 29

Slika 2.39 Otvaranje dijalokog okvira za paragraf (Microsoft Word 2003) .................................................. 29
Slika 2.40 Otvaranje dijalokog okvira za paragraf (Microsoft Word 2007) .................................................. 30
Slika 2.41 Dodavanje proreda unutar odlomka............................................................................................ 30
Slika 2.42 Traka sa gumbom tabulatora ....................................................................................................... 30
Slika 2.43 Odreivanje tabulatora (Microsoft Word 2007) .......................................................................... 31
Slika 2.44 Odreivanje tabulatora ............................................................................................................... 32
Slika 2.45 Dodatne opcije za tabulatore....................................................................................................... 32
Slika 2.46 Opcija za aktiviranje pisanja liste ................................................................................................. 33
Slika 2.47 Obrub i sjenanje ......................................................................................................................... 33
Slika 2.48 Dodatne opcije za obrub.............................................................................................................. 33
Slika 2.49 - Dodatne opcije za obrub stranice dokumenta .............................................................................. 34
Slika 2.50 - Dodatne opcije za sjenanje dijelova dokumenta ......................................................................... 34
Slika 2.51 Kartica sa stilovima (Microsoft Word 2003) ................................................................................. 35
Slika 2.52 Kartica sa stilovima (Microsoft Word 2007) ................................................................................. 35
Slika 2.53 Stilovi koriteni u dokumentu 1 ................................................................................................... 36
Slika 2.54 - Stilovi koriteni u dokumentu 2.................................................................................................... 36
Slika 2.55 Kreiranje novih stilova (Microsoft Word 2003) ............................................................................ 37
Slika 2.56 Ikona za kreiranje novih stilova (Microsoft Word 2007)............................................................... 37
Slika 2.57 Okvir za definiranje naredbi stila ................................................................................................. 37
Slika 2.58 Formatiranje teksta u stilu ........................................................................................................... 38
Slika 2.59 Dodatno formatiranje teksta u stilu............................................................................................. 38
Slika 2.60 Alatna traka sa alatom za ureivanje zaglavlja i podnoja (Microsoft Word 2003) ...................... 38
Slika 2.61 Zaglavlje (header) i podnoje (footer) (Microsoft Word 2007) ..................................................... 39
Slika 2.62 Umetanje dizajna zaglavlja (Microsoft Word 2007) ..................................................................... 39
Slika 2.63 Alatna traka sa alatom za ureivanje zaglavlja i podnoja (Microsoft Word 2007) ...................... 39
Slika 2.64 Fusnota (Footnote) (Microsoft Word 2007) ................................................................................. 40
Slika 2.65 Otvaranje opcija footnotes (Microsoft Word 2007) ..................................................................... 40
Slika 2.66 Dijaloki okvir za footnote ........................................................................................................... 41
Slika 2.67 Opis slika, tablica, jednadbi (Caption) (Microsoft Word 2007).................................................... 41
Slika 2.68 Alati za kreiranje tablice (Microsoft Word 2003) ......................................................................... 42
Slika 2.69 okvir za kreiranje tablice (Microsoft Word 2007) ......................................................................... 43
Slika 2.70 alatna traka za ureivanje dizajna tablice (Microsoft Word 2007) ............................................... 43
Slika 2.71 alatna traka za izradu tablice (Microsoft Word 2007) .................................................................. 43
Slika 2.72 Definiranje teksta unutar elija (Microsoft Word 2003) ............................................................... 44
Slika 2.73 Definiranje teksta unutar elija (Microsoft Word 2007) ............................................................... 44
Slika 2.74 Umetanje objekata i slika (Microsoft Word 2007)........................................................................ 46
Slika 2.75 Izrada sadraja (Microsoft Word 2007) ........................................................................................ 47

Slika 2.76 Izbornik gotovih predloaka ili vlastitog predloka (Microsoft Word 2007) ................................. 47
Slika 2.77 Dijaloki okvir sadraja ................................................................................................................ 48
Slika 2.78 Opcije za kreiranje cirkularnog pisma (Microsoft Word 2007) ..................................................... 50
Slika 2.79 Opcija odabira eljenog tipa dokumenta (Microsoft Word 2007)................................................. 50
Slika 2.80 Opcija za pretragu cirkularnog pisma (Microsoft Word 2007) ...................................................... 50
Slika 2.81 Postavke dokumenta (Microsoft Word 2007) .............................................................................. 51
Slika 2.82 Odabir margina (Microsoft Word 2007) ....................................................................................... 52
Slika 2.83 Izbornik za postavljanje margina ................................................................................................. 52
Slika 2.84 - Izbor orijentacije stranice (Microsoft Word 2003) ........................................................................ 53
Slika 2.85 Izbor orijentacije stranice (Microsoft Word 2007) ....................................................................... 53
Slika 2.86 - Odabir veliine papira (Microsoft Word 2003).............................................................................. 53
Slika 2.87 Odabir veliine papira (Microsoft Word 2007) ............................................................................. 54
Slika 2.88 Izgled stranice prije ispisa (Microsoft Word 2007) ....................................................................... 55
Slika 2.89 Ispis stranice (Microsoft Word 2003) ........................................................................................... 55
Slika 2.90 Ispis stranice (Microsoft Word 2007) ........................................................................................... 55
Slika 2.91 Okvir za opcije ispisa ................................................................................................................... 56
Slika 3.1 Izged Excel prozora (Microsoft Excel 2003) .................................................................................... 60
Slika 3.2 Izged Excel prozora (Microsoft Excel 2007) .................................................................................... 61
Slika 3.3 Naslovna traka (Microsoft Excel 2003)........................................................................................... 62
Slika 3.4 Naslovna traka (Microsoft Excel 2007)........................................................................................... 62
Slika 3.5 - Alatna traka (Microsoft Excel 2003)................................................................................................ 62
Slika 3.6 Opcija za pomicanje alatne trake za brzi pristup (Microsoft Excel 2007) ........................................ 62
Slika 3.7 Vrpca sa karticama i grupama (Microsoft Excel 2003) .................................................................... 62
Slika 3.8 Vrpca sa karticama i grupama (Microsoft Excel 2007) .................................................................... 63
Slika 3.9 Neaktivna traka formule (Microsoft Excel 2003) ............................................................................ 63
Slika 3.10 Aktivna traka formule (Microsoft Excel 2003) .............................................................................. 63
Slika 3.11 Neaktivna traka formule (Microsoft Excel 2007) .......................................................................... 63
Slika 3.12 Aktivna traka formule (Microsoft Excel 2007) .............................................................................. 63
Slika 3.13 Vodoravni kliza .......................................................................................................................... 63
Slika 3.14 Izbornik za prilagoavanje statusne trake (Microsoft Excel 2007) ............................................... 64
Slika 3.15 - Prikaz ekrana za traenje pomoi Excel (Microsoft Excel 2003) .................................................... 65
Slika 3.16 Prikaz ekrana za traenje pomoi Excel (Microsoft Excel 2007) .................................................... 66
Slika 3.17 Prebacivanje otvorenih dokumenata (Microsoft Excel 2003) ........................................................ 67
Slika 3.18 Kartica za prebacivanje otvorenih dokumenata (Microsoft Excel 2007)........................................ 67
Slika 3.19 Unos formule u eliju (Microsoft Excel 2003) ............................................................................... 68
Slika 3.20 Unos formule u traku formule (Microsoft Excel 2003) ................................................................. 68
Slika 3.21 Unos formule u eliju (Microsoft Excel 2007) ............................................................................... 68
Slika 3.22 Unos formule u traku formule (Microsoft Excel 2007) ................................................................. 68

Slika 3.23 - Unos teksta proizvoda (Microsoft Excel 2003) .............................................................................. 69

Slika 3.24 Unos teksta proizvoda (Microsoft Excel 2007) ............................................................................. 69
Slika 3.25 Unos fiksne vrijednosti, cijene (Microsoft Excel 2003) ................................................................. 69
Slika 3.26 Unos fiksne vrijednosti, cijene (Microsoft Excel 2007) ................................................................. 70
Slika 3.27 Unos fiksne vrijednosti, pdv (Microsoft Excel 2003)..................................................................... 70
Slika 3.28 Unos fiksne vrijednosti, pdv (Microsoft Excel 2007)..................................................................... 70
Slika 3.29 Unos formule za izraun vrijednosti, iznos pdv-a (Microsoft Excel 2003) ..................................... 70
Slika 3.30 - Unos formule za izraun vrijednosti, ukupne cijene (Microsoft Excel 2003) .................................. 70
Slika 3.31 Unos formule za izraun vrijednosti, iznos pdv-a (Microsoft Excel 2007) ..................................... 71
Slika 3.32 Unos formule za izraun vrijednosti, ukupne cijene (Microsoft Excel 2007) ................................. 71
Slika 3.33 - Opcija copy, cut i paste sa vrpce (Microsoft Excel 2003) ............................................................... 71
Slika 3.34 Opcija copy, cut i paste sa vrpce (Microsoft Excel 2007) .............................................................. 71
Slika 3.35 Umetanje elija (Microsoft Excel 2003) ........................................................................................ 72
Slika 3.36 Umetanje elija (Microsoft Excel 2007) ........................................................................................ 72
Slika 3.37 Smjer pomicanja sadraja ............................................................................................................ 72
Slika 3.38 Oznaena elija s formulom za kopiranje (Microsoft Excel 2003) ................................................. 73
Slika 3.39 Oznaena elija s formulom za kopiranje (Microsoft Excel 2007) ................................................. 73
Slika 3.40 Kopirana formula (Microsoft Excel 2003) ..................................................................................... 74
Slika 3.41 Kopirana formula (Microsoft Excel 2007) ..................................................................................... 74
Slika 3.42 - Brisanje elija (Microsoft Excel 2003) ........................................................................................... 75
Slika 3.43 Brisanje elija (Microsoft Excel 2007)........................................................................................... 75
Slika 3.44 - Smjer pomicanja sadraja ............................................................................................................. 75
Slika 3.45 - Umetanje elija (Microsoft Excel 2003) ........................................................................................ 76
Slika 3.46 - Umetanje elija (Microsoft Excel 2007) ........................................................................................ 76
Slika 3.47 - Smjer pomicanja sadraja ............................................................................................................. 77
Slika 3.48 Tablica sa oznaenim redkom (Microsoft Excel 2003) .................................................................. 77
Slika 3.49 Tablica sa oznaenim stupcem (Microsoft Excel 2003) ................................................................. 77
Slika 3.50 Tablica sa oznaenim redkom (Microsoft Excel 2007) .................................................................. 77
Slika 3.51 Tablica sa oznaenim stupcem (Microsoft Excel 2007) ................................................................. 78
Slika 3.52 Radni listovi (Microsoft Excel 2003) ............................................................................................. 78
Slika 3.53 Radni listovi (Microsoft Excel 2007) ............................................................................................. 78
Slika 3.54 - Izbornik preaca kartica radnog lista (Microsoft Excel 2003) ........................................................ 79
Slika 3.55 Izbornik preaca kartica radnog lista (Microsoft Excel 2007)........................................................ 79
Slika 3.56 Ureivanje tablice, elije, teksta (Microsoft Excel 2003) .............................................................. 79
Slika 3.57 Ureivanje tablice, elije, teksta (Microsoft Excel 2007) .............................................................. 79
Slika 3.58 - Formatiranje elija (Microsoft Excel 2003) ................................................................................... 80
Slika 3.59 Formatiranje elija (Microsoft Excel 2007) ................................................................................... 80
Slika 3.60 Oblikovanje okvira....................................................................................................................... 81

Slika 3.61 Odabir boja elija......................................................................................................................... 81

Slika 3.62 - Promjena irine stupca (Microsoft Excel 2003) ............................................................................. 82
Slika 3.63 Promjena visine redka (Microsoft Excel 2003) ............................................................................. 82
Slika 3.64 Promjena irine stupca (Microsoft Excel 2007) ............................................................................ 83
Slika 3.65 Promjena visine redka (Microsoft Excel 2007) ............................................................................. 83
Slika 3.66 Dijaloki okvir za unos irine stupca (Microsoft Excel 2003) ......................................................... 83
Slika 3.67 - Dijaloki okvir za unos visine redka (Microsoft Excel 2003) .......................................................... 84
Slika 3.68 Dijaloki okvir za unos irine stupca (Microsoft Excel 2007) ......................................................... 84
Slika 3.69 - Dijaloki okvir za unos visine redka (Microsoft Excel 2007) .......................................................... 84
Slika 3.70 Pozicija podataka (Microsoft Excel 2003) ..................................................................................... 85
Slika 3.71 Pozicije teksta unutar elija (Microsoft Excel 2003) ..................................................................... 85
Slika 3.72 Pozicija podataka (Microsoft Excel 2007) ..................................................................................... 85
Slika 3.73 Pozicije teksta unutar elija (Microsoft Excel 2007) ..................................................................... 85
Slika 3.74 Opcija za umetanje funkcije (Microsoft Excel 2007) ..................................................................... 87
Slika 3.75 Dijaloki okvir za pretraivanje funkcija ....................................................................................... 87
Slika 3.76 Oznaeni podaci za grafikon (Microsoft Excel 2003) .................................................................... 91
Slika 3.77 Vrste grafikona (Microsoft Excel 2003) ........................................................................................ 92
Slika 3.78 Oznaeni podaci za grafikon (Microsoft Excel 2007) .................................................................... 92
Slika 3.79 Vrste grafikona (Microsoft Excel 2007) ........................................................................................ 92
Slika 3.80 Podvrste grafikona (Microsoft Excel 2007)................................................................................... 93
Slika 3.81 Vrpca sa opcijama ureenja grafikona (Microsoft Excel 2007) ..................................................... 93
Slika 3.82 - Sortiranje podataka (Microsoft Excel 2003) .................................................................................. 94
Slika 3.83 Sortiranje podataka (Microsoft Excel 2007) ................................................................................. 94
Slika 3.84 Filtriranje podataka (Microsoft Excel 2007) ................................................................................. 95
Slika 3.85 Postavke stranice radnog lista (Microsoft Excel 2007) ................................................................. 95
Slika 3.86 Postavke ispisa radnog lista ......................................................................................................... 96
Slika 3.87 Izbornik za header i footer ........................................................................................................... 96
Slika 3.88 Primjer tablice sa podacima......................................................................................................... 98
Slika 3.89 - Umetanje pivot tablice (Microsoft Excel 2003) ............................................................................. 98
Slika 3.90 Odabir dokumenta sa podacima (Microsoft Excel 2003) .............................................................. 99
Slika 3.91 - elije koje elimo ukljuiti u pivot tablicu (Microsoft Excel 2003) ................................................. 99
Slika 3.92 Umetanje pivot tablice (Microsoft Excel 2007) ............................................................................ 99
Slika 3.93 elije koje elimo ukljuiti u pivot tablicu (Microsoft Excel 2007) ................................................ 99
Slika 3.94 Polja za pivot tablicu (Microsoft Excel 2003) .............................................................................. 100
Slika 3.95 Polja za pivot tablicu (Microsoft Excel 2007) .............................................................................. 100
Slika 3.96 Promjena vrijednosti polja (Microsoft Excel 2003) ..................................................................... 101
Slika 3.97 Izbor vrijednosti polja (Microsoft Excel 2003) ............................................................................ 101
Slika 3.98 Promjena vrijednosti polja (Microsoft Excel 2007) ..................................................................... 101

10

Slika 3.99 Izbor vrijednosti polja (Microsoft Excel 2007) ............................................................................ 101
Slika 3.100 Ureivanje pivot tablice (Microsoft Excel 2007)....................................................................... 102
Slika 3.101 Izrada grafa (Microsoft Excel 2007) .......................................................................................... 102
Slika 3.102 Izrada grafa (Microsoft Excel 2007) .......................................................................................... 102
Slika 3.103 Postavke dokumenta (Microsoft Excel 2007) ........................................................................... 102
Slika 3.104 Izgled stranice prije ispisa (Microsoft Word 2003) ................................................................... 103
Slika 3.105 Izgled stranice prije ispisa (Microsoft Excel 2007) .................................................................... 104
Slika 3.106 Ispis stranice (Microsoft Excel 2003) ........................................................................................ 104
Slika 3.107 Ispis stranice (Microsoft Excel 2007) ........................................................................................ 105
Slika 3.108 Okvir za opcije ispisa................................................................................................................ 105
Slika 4.1 Prozor Power point aplikacije (Microsoft Powerpoint 2003)........................................................ 109
Slika 4.2 Prozor Power point aplikacije (Microsoft Powerpoint 2007)........................................................ 110
Slika 4.3 Naslovna traka (Microsoft Powerpoint 2003) .............................................................................. 111
Slika 4.4 Naslovna traka (Microsoft Powerpoint 2007) .............................................................................. 111
Slika 4.5 - Alatna traka (Microsoft Powerpoint 2007) ................................................................................... 111
Slika 4.6 Opcija za pomicanje alatne trake za brzi pristup (Microsoft Powerpoint 2007) ........................... 111
Slika 4.7 Vrpca (Microsoft Powerpoint 2003)............................................................................................. 112
Slika 4.8 Vrpca sa karticama i grupama (Microsoft Powerpoint 2007) ....................................................... 112
Slika 4.9 Opcija za minimiziranje, maksimiziranje vrpce (Microsoft Powerpoint 2007) ............................... 112
Slika 4.10 Kartica za ureivanje teksta (Microsoft Powerpoint 2007) ........................................................ 112
Slika 4.11 Okno (Microsoft Powerpoint 2003) ........................................................................................... 113
Slika 4.12 Okno (Microsoft Powerpoint 2007) ........................................................................................... 113
Slika 4.13 Statusna traka (Microsoft Powerpoint 2003) ............................................................................. 113
Slika 4.14 Statusna traka (Microsoft Powerpoint 2007) ............................................................................. 113
Slika 4.15 Prikaz ekrana za traenje pomoi PowerPoint (Microsoft Powerpoint 2003) ............................. 114
Slika 4.16 Prikaz ekrana za traenje pomoi PowerPoint (Microsoft Powerpoint 2007) ............................. 115
Slika 4.17 Rezervirano mjesto za unos teksta ............................................................................................ 115
Slika 4.18 Naslovni slide nove prezentacije (Microsoft Powerpoint 2003) ................................................. 116
Slika 4.19 Naslovni slide nove prezentacije (Microsoft Powerpoint 2007) ................................................. 117
Slika 4.20 Odabir novog slide-a (Microsoft Powerpoint 2003) ................................................................... 118
Slika 4.21 Odabir novog slide-a (Microsoft Powerpoint 2007) ................................................................... 118
Slika 4.22 Izbor razliitih tema dizajna (Microsoft Powerpoint 2003)......................................................... 119
Slika 4.23 Izbor razliitih tema dizajna (Microsoft Powerpoint 2007)......................................................... 120
Slika 4.24 - Odreivanje primjene teme u prezentaciji (Microsoft Powerpoint 2003) ................................... 120
Slika 4.25 Odreivanje primjene teme u prezentaciji (Microsoft Powerpoint 2007) .................................. 120
Slika 4.26 Dodavanje tekstualnog okvira (Microsoft Powerpoint 2003) ..................................................... 121
Slika 4.27 Dodavanje tekstualnog okvira (Microsoft Powerpoint 2007) ..................................................... 121
Slika 4.28 Umetanje slike i grafova (Microsoft Powerpoint 2007) .............................................................. 121

11

Slika 4.29 - Umetanje tablice (Microsoft Powerpoint 2003).......................................................................... 122

Slika 4.30 - Umetanje tablice (Microsoft Powerpoint 2007).......................................................................... 122
Slika 4.31 Odabir redaka i stupaca tablice ................................................................................................. 122
Slika 4.32 Dizajn tablice (Microsoft Powerpoint 2007) ............................................................................... 122
Slika 4.33 Promjena obruba tablice (Microsoft Powerpoint 2003) ............................................................. 123
Slika 4.34 Promjena obruba tablice (Microsoft Powerpoint 2007) ............................................................. 123
Slika 4.35 Poravnavanje teksta u elijama (Microsoft Powerpoint 2003) ................................................... 123
Slika 4.36 Poravnavanje teksta u elijama (Microsoft Powerpoint 2007) ................................................... 123
Slika 4.37 Dodavanje animacije na tekst (Microsoft Powerpoint 2003) ..................................................... 124
Slika 4.38 Dodavanje animacije na tekst (Microsoft Powerpoint 2007) ..................................................... 124
Slika 4.39 Odabir animacije (Microsoft Powerpoint 2003) ......................................................................... 124
Slika 4.40 Odabir animacije (Microsoft Powerpoint 2007) ......................................................................... 124
Slika 4.41 Podeavanje animacije (Microsoft Powerpoint 2003) ................................................................ 125
Slika 4.42 Podeavanje animacije (Microsoft Powerpoint 2007) ................................................................ 125
Slika 4.43 Prijelaz na slide (Microsoft Powerpoint 2003) ........................................................................... 126
Slika 4.44 Prijelaz na slide (Microsoft Powerpoint 2007) ........................................................................... 126
Slika 4.45 Poetak izvoenja prezentacije (Microsoft Powerpoint 2003) ................................................... 127
Slika 4.46 Pokretnje prezentacije sa trenutnog slide-a (Microsoft Powerpoint 2003) ................................ 127
Slika 4.47 Poetak izvoenja prezentacije (Microsoft Powerpoint 2007) ................................................... 127
Slika 4.48 Pokretnje prezentacije sa trenutnog slide-a (Microsoft Powerpoint 2007) ................................ 127
Slika 4.49 Odabir slide-a tijekom prezentacije ........................................................................................... 128
Slika 4.50 Izbornik pokazivaa ................................................................................................................... 128
Slika 4.51 Izbornik upravljanja dijaprojekcijom ......................................................................................... 128
Slika 4.52 Ispis materijala (Microsoft Powerpoint 2003) ............................................................................ 129
Slika 4.53 Ispis materijala (Microsoft Powerpoint 2007) ............................................................................ 129
Slika 4.54 Dijaloki okvir ispisa .................................................................................................................. 130
Slika 5.1 Firewall koji odvaja lokalna raunala i internet ........................................................................... 135
Slika 5.2 Google trailica ............................................................................................................................ 135
Slika 6.1 Izgled Outlook prozora (Microsoft Outlook 2003) ........................................................................ 139
Slika 6.2 Izgled Outlook prozora (Microsoft Outlook 2007) ........................................................................ 140
Slika 6.3 Prikaz ekrana za traenje pomoi kod Outlooka (Microsoft Outlook 2003).................................. 142
Slika 6.4 Prikaz ekrana za traenje pomoi kod Outlooka (Microsoft Outlook 2007).................................. 143
Slika 6.5 - Vrpca za primanje i slanje prouka (Microsoft Outlook 2003) ........................................................ 143
Slika 6.6 Vrpca za primanje i slanje prouka (Microsoft Outlook 2007) ....................................................... 143
Slika 6.7 - Nova poruka (Microsoft Outlook 2003) ........................................................................................ 144
Slika 6.8 Nova poruka (Microsoft Outlook 2007) ....................................................................................... 145
Slika 6.9 Dodavanje dokumenta poruci (Microsoft Outlook 2003) ............................................................. 145
Slika 6.10 Dodavanje dokumenta poruci (Microsoft Outlook 2007) ........................................................... 145

12

Slika 6.11 Alatna traka za odgovaranje i proslijeivanje poruke (Microsoft Outlook 2003) ....................... 146
Slika 6.12 Alatna traka za odgovaranje i proslijeivanje poruke (Microsoft Outlook 2007) ....................... 146
Slika 6.13 - Print preview na vrpci (Microsoft Outlook 2003) ........................................................................ 147
Slika 6.14 Print preview na vrpci (Microsoft Outlook 2007) ....................................................................... 147
Slika 6.15 - Alatna traka za ispis poruke (Microsoft Outlook 2003) ............................................................... 147
Slika 6.16 Alatna traka za ispis poruke (Microsoft Outlook 2007) .............................................................. 147
Slika 6.17 Okvir za opcije ispisa ................................................................................................................. 148

13

1.

Uvod

Informatika pismenost nuan je dio pismenosti u poslovanju dananjice. Uz klasina znanja potrebito
je ovladati elementima informatike pismenosti, odnosno osposobiti se za uporabu, razvoj i
razumijevanje informatike tehnologije i njene arolike primjene u privredi i drutvu, ili jednostavnije
reeno - osposobiti se za koritenja raunala i raunalnih programa. A steena znanja treba znati
uporabiti u postupku prikupljanja i obrade informacija u svrhu donoenja ispravnih i uinkovitih
odluka u dananjem modernom poslovanju.
Microsoft Office je jedan od najzastupljenijih programskih paketa za uredsko poslovanje, pri emu se
neki od njegovih programskih alata obrauju na vjebama iz predmeta Uvod u uredsko poslovanje,
na strunom dodiplomskom studiju informatike na Tehnikom veleuilitu u Zagrebu. S obzirom na
to da se radi o najboljem i najrairenijem uredskom paketu, te s obzirom na dostupnost ovog paketa
akademskim korisnicima, MS Office se primjenjuje u nastavi na svim hrvatskim visokim uilitima.
Stoga je ovu skriptu mogue koristititi u nastavi iz osnova informatike pismenosti na prvoj godini
studija bilo kojeg visokog uilita. Time nije iskljuena primjena drugih, alternativnih uredskih
programskih paketa, ali oni nisu obraeni u ovoj skripti.
Microsoft Word je najee koriten uredski program iz ovog paketa, a slui za ureivanje teksta.
Korisnici raunala prilikom pisanja nekog dokumenta najee koriste Microsoft Word zbog njegove
jednostavnosti u kreiranju bilo koje vrste dokumenata, od jednostavnih, obinih pisama do sloenih
dokumenata poput izvjetaja, novina, obavijesti, cirkularna pisma, naljepnice sa adresama, koverte.
Microsoft Word nudi razne, unaprijed

definirane predloke i stilove, te tako omoguava brzo

kreiranje novih dokumenata, njihovo oblikovanje kao i ispravljanje greaka u tekstu. Na jednostavan i
lak nain omogueno je automatizirano ili runo upravljanje odreenim dijelovima dokumenta.
Microsoft Excel je program namijenjen korisnicima koji ele pohraniti podatke u proraunsku tablicu,
te na temelju tih podataka napraviti analizu, izraune ili grafike rezultate. Tablini oblik organiziranja
podataka omoguuje korisnicima pristup podacima kao da su pohranjeni u bazi podataka, u kojoj tada
mogu podatke pretraivati, sortirati, filtrirati. Njegova primjena je u praksi esta, jer u nedostatku
odgovarajuih programskih rjeenja korisnici poseu za uredskim alatom koijm mogu samostalno
upravljati svojim podacima.
Microsoft Powerpoint slui za izradu multimedijalnih prezentacija, te omoguava dodavanje efekata,
slika, zvukova, poveznica. Koristi se kao sredstvo pomoi u predavanjima i predstavljanjima
proizvoda i usluga. Dobra prezentacija kvalitetan je alat za prenoenje poruka i privlaenje pozornosti
nazonima, te omoguava lake praenje i razumjevanje ponuenih sadraja.

14

Internet je javno dostupna globalna paketna podatkovna mrea koja povezuje raunala i raunalne
mree koritenjem internet protokola (IP). Nezaobilazan je medij poslovnog i drutvenog ivota, bez
kojeg je moderna komunikacija nezamisliva. Osnovna informatika pismenost podrazumjeva znanje
koritenja Interneta. Internet prua mogunost koritenja raznih sadraja za potrebe uenja i zabave, a
studentima nudi mogunost meusobne komunikacije, komunikacije s nastavnicima, dobavljanje
nastavnih materijala te obavljanje nekih adminstrativnih poslova (poput prijavljivanja ispita od kue).
Za Internet se moe rei da je promijenio nain rada, uenja i zabavljanja, dakle sve bitne ljudske
aktivnosti. Na podruju poslovanja ostvarene su potpuna globalizacija i potpuna mobilnost. Posao se
moe obaviti sa svakim (dakle globalno), od svuda (dakle mobilno). U tu svrhu slui Microsoft
Outlook koji se koristi za upravljanje elektronikom potom, kontaktima, kalendarom i listom
zadataka.
U skripti se obrauje MS Office 2003, a posebno se navode razlike koje se odnose na rad s MS Office
2007. Unato tome to nova raunala uglavnom imaju predinstaliranu noviju verziju softvera, jo
uvijek se u praksi, posebno u dravnim institucijama ali i u uredima privatnih poslodavaca koristi
starija verzija programa. Na taj nain studenti upoznaju rad s obje verzije uredskog paketa, a steeno
znanje mogu provjeravati putem zadataka za ponavljanje na kraju svakog poglavlja.
U posljednjem poglavlju dane su upute za izradu seminarskih i diplomskih radova uz promjenu
nauenog gradiva, a u skladu s pravilnikom Tehnikog veleuilita u Zagrebu.
Ostali programi koji ine uredski paket MS Office obrauju se u sklopu drugih predmeta na
Tehnikom veleuilitu u Zagrebu, pa stoga nisu obraeni u ovoj skripti.
Ova skripta namjenjena je svima koji ele vie znati o primjeni MS Officea u uredskom poslovanju.
Znanja o primjeni alata Microsoft Officea danas su postala nezamjenjiva u svakodnevnoj komunikaciji
i modernom poslovanju. Uz pomo ove skripte i rjeavanjem zadataka koji se u njoj nalaze, student
moe procijeniti koliko je uspjeno savladao gradivo i tako postati samostalan u promjeni steenog
znanja.

15

2.

Microsoft Word

2.1

Poetak rada sa MS Word programskim paketom

Prije samog poetka rada sa programskim paketom Microsoft Word nauit emo od ega se sastoji, to
sadri, proi kroz izbornike, naredbe, te otkriti koje su njegove osnovne funkcije i kako ga koristiti na
pravilan nain.

2.2

Izgled Microsoft Word suelja

Svaki dokument kreiran sa Microsoft Word aplikacijom sadri .doc ili .docx ekstenziju. Otvaranjem
aplikacije Microsoft Word dokumenta dobit ete novi prozor koji se sastoji od vie elemenata.

Microsoft Word 2003

Slika 2.1 Izgled prozora (Microsoft Word 2003)

Elementi prozora:
1. Naslovna traka
2. Alatna traka
3. Vrpca
4. Ravnalo
5. Prostor za pisanje
6. Gumbi za odabir prikaza

16

7. Statusna traka
8. Okomiti kliza
Microsoft Word 2007

Slika 2.2 Izgled prozora (Microsoft Word 2007)

Elementi prozora:
1. Naslovna traka
2. Alatna traka za brzi pristup
3. Vrpca
4. Ravnalo
5. Prostor za pisanje
6. Gumbi za odabir prikaza
7. Zumiranje dokumenta
8. Statusna traka
9. Okomiti kliza
Svaki element u Word dokumentu ima svoju vanu funkciju za jednostavno kreiranje dokumenta.
Naslovna traka sastoji se od naziva (imena dokumenta) koji sami definiramo ili ga Word automatski
dodijeljuje kod otvaranja, dok se u desnom dijelu trake nalaze gumbi za minimiziranje,
maksimiziranje i zatvaranje dokumenta.

17

Microsoft Word 2003

Slika 2.3 Naslovna traka (Microsoft Word 2003)

Microsoft Word 2007

Slika 2.4 Naslovna traka (Microsoft Word 2007)

Microsoft Word 2003

Alatna traka sadri skup naredbi koje najee koristimo, te se moe prilagoditi potrebama korisnika.
U alatnu traku za brzi pristup moete dodati gumbe po vlasitoj elji (2).

Slika 2.5 - Alatna traka (Microsoft Word 2003)

Microsoft Word 2007

Alatna traka za brzi pristup sadri skup naredbi koje najee koristimo, te se moe prilagoditi
potrebama korisnika. U alatnu traku za brzi pristup moete dodati gumbe po vlasitoj elji, te je
pomaknuti iznad i ispod vrpce (2). Desnim klikom mia na vrpcu (2) otvarate opciju pomicanja alatne
trake iznad ili ispod vrpce.

Slika 2.6 Opcija za pomicanje alatne trake za brzi pristup (Microsoft Word 2007)

Microsoft Word 2003

Vrpca je organizirana da nam pomogne kod pisanja i ureivanja dokumenta, te brzom pronalaenju i
odabiru naredbi. Pojedine kartice moemo vidjeti odmah na ekranu, dok su neke kartice sakrivene te
do njih moemo doi po potrebi, klikom na strelicu prema dolje na odreenom dijelu kartice.

Slika 2.7 - Vrpca sa opcijama (Microsoft Word 2003)

Microsoft Word 2007

18

ure ivanja dokumenta, te brzom pronalaenju i

Vrpca je organizirana da nam pomogne kod pisanja i ureivanja
odabiru naredbi. Naredbe su organizirane u kartice i gurpe. Pojedine kartice moemo vidjeti odmah na
ekranu, dok su neke kartice sakrivene te do njih moemo doi
do po potrebi.

Slika 2.8 Vrpca sa karticama i grupama (Microsoft Word 2007)

Vrpcu takoer
er moemo promijeniti prema vlastitoj potrebi ili minimizirati kako bi oslobodili vie
mjesta na ekranu. Desnim klikom mia na vrpcu (3) otvarate opciju minimizacije vrpce ili mogunost
mogu
vraanja vrpce.

Slika 2.9 Opcija za minimiziranje, maksimiziranje vrpce (Microsoft Word 2007)

Microsoft Word 2003

Ravnala se nalaze u gornjem dijelu papira i s lijeve strane papira. Ravnala nam pokazuju gdje se nalazi
tekst na stranici, te mogunost da podesimo margine, irinu stupca, irinu tablice, postavljanje
tabulatora.
Slika 2.10 Vodoravno ravnalo iznad papira (Microsoft Word 2003)

Ukoliko ne vidite ravnalo na ekranu potraite u karticama View Ruler, te

oznaite kuicu
icu za prikaz ravnala.

Slika 2.11 Kartica za prikaz ravnala (Microsoft Word 2003)

Microsoft Word 2007

Ravnala se nalaze u gornjem dijelu papira i s lijeve strane papira. Ravnala nam pokazuju gdje se nalazi
tekst na stranici, te mogunost da podesimo margine, irinu stupca, irinu tablice, postavljanje
19

tabulatora.
Slika 2.12 Vodoravno ravnalo iznad papira (Microsoft Word 2007)

Ukoliko ne vidite ravnalo na ekranu potraite u karticama View Ruler, te

oznaite kuicu
icu za prikaz ravnala.

Slika 2.13 Kartica za prikaz ravnala (Microsoft Word 2007)

Prostor za pisanje je radna povrina koja ima izgled bijelog papira. Na toj povrini korisnik moe
pisati, mijenjati
jenjati ili brisati tekst. Test se moe unositi unutar margina na papiru.

Microsoft Word 2003

Gumbi za odabir prikaza slue kako bi na razliite
razli
naine mogli itati
itati dokument.

Slika 2.14 Gumbi za prikaz dokumenta (Microsoft Word 2003)

Microsoft Word 2007

Gumbi za odabir prikaza slue kako bi na razliite
razli
naine mogli itati
itati dokument.

Slika 2.15 Gumbi za prikaz dokumenta (Microsoft Word 2007)

Microsoft Word 2003

Zumiranje slui za pribliavanje ili udaljavanje teksta u dokumentu.
dokument

20

Slika 2.16 Gumbi za zumiranje (Microsoft Word 2003)

Microsoft Word 2007

Zumiranje slui za pribliavanje ili udaljavanje teksta u dokumentu.

Slika 2.17 Gumbi za zumiranje (Microsoft Word 2007)

Microsoft Word 2003

Statusna traka nalazi se na dnu dokumenta i daje informaciju o stanju dokumenta koji radimo.
Statusna traka ima vie mogunosti koje moemo ukljuiti i iskljuiti desnim klikom mia na statusnu
traku.

Slika 2.18 Statusna traka u dokumentu (Microsoft Word 2003)

Microsoft Word 2007

Statusna traka nalazi se na dnu dokumenta i daje informaciju o stanju dokumenta koji radimo.
Statusna traka ima vie mogunosti koje moemo ukljuiti i iskljuiti desnim klikom mia na statusnu
traku.

Slika 2.19 Statusna traka u dokumentu (Microsoft Word 2007)

Kliza slui za pomicanje vodoravno ili okomito, te nam omoguava pregled dokumenta.

21

Slika 2.20 Vodoravni kliza

2.3

Word pomo

Prilikom rada sa programom moete potraiti pomo koju vam Microsoft Word prua. Pomo moete
pozvati pritiskom tipke F1 ili

Microsoft Word 2003

upisom problema na koji traite odgovor u gornjem desnom kutu
Microsoft Word 2007
klikom na gumb Help u gornjem desnom kutu

Pomo vam je dostupna sa lokalnog raunala ukoliko ste instalirali zajedno sa programom ili na
internetu. Ako je vae raunalo spojeno na internet tada moete pomo potraiti preko Office Online
sadraja.
Kliknite na gumb Help u desnom gornjem dijelu ili pritiskom tipke F1. Na ekranu e vam se prikazati
prozor pomoi. U pretragu unesite kljune rijei po kojima elite pretraivati.

Microsoft Word 2003

22

Slika 2.21 Prikaz ekrana za traenje pomoi Word (Microsoft Word 2003)

Microsoft Word 2007

23

Slika 2.22 Prikaz ekrana za traenje pomoi Word (Microsoft Word 2007)

2.4

Rad sa dokumentom

2.4.1

Kreiranje dokumenta

Kada pokrenete Word, automatski e se stvoriti novi dokument sa nazivom Document1 u kojem
moete pisati, mijenjati i brisati tekst. Nakon kreiranja novog dokumenta ukoliko elite kreirati jo
jedan dokument otvorit e se novi prozor koji e imati naziv Document2 i tako redom.
Dokument koji ste napravili prilikom pokretanja Word programa za pisanje je tekstualna datoteka koja
ima nastavak (ekstenziju) .doc ili .docx (samo MS Word 2007) ovisno o verziji Microsoft Word
programa s kojim radite.
Svaki novi dokument koji kreirate nalazit e se iznad prethodnog. Stari dokument se pritom ne
zatvara.

Microsoft Word 2003

Da bi dohvatili prethodni dokument prelaskom iz jednog dokumenta u drugi kreete se pomou alatne

24

trake Window, te odaberete otvoreni prozor.

Slika 2.23 Prebacivanje otvorenih dokumenata (Microsoft Word 2003)

Microsoft Word 2007

Da bi dohvatili prethodni dokument moete se prelaskom iz jednog dokumenta u drugi kretati pomou
alatne trake View Switch Windows.

Slika 2.24 Kartica za prebacivanje otvorenih dokumenata (Microsoft Word 2007)

2.4.2

Pogledi na dokument

Dokument moete prikazati na pet razliitih naina.

Microsoft Word 2003

Naini prikaza dostupni su u grupi naredbi View.

Slika 2.25 Prikaz dokumenta u grupi naredbi (Microsoft Word 2003)

Bri nain je da kliknete lijevom tipkom mia na odabir prikaza koji se nalazi u donjem desnom dijelu
ekrana.

Slika 2.26 Kratica za prikaz dokumenta (Microsoft Word 2003)

Microsoft Word 2007

Nain prikaza dostupni su u grupi naredbi View Document Views.

25

Slika 2.27 Prikaz dokumenta u grupi naredbi (Microsoft Word 2007)

Bri nain je da kliknete lijevom tipkom mia na odabir prikaza koji se nalazi u donjem desnom dijelu
ekrana.

Slika 2.28 Kratica za prikaz dokumenta (Microsoft Word 2007)

Svaki prikaz dokumenta nudi drukiju vrstu izgleda stranice na ekranu.

1. Print Layout ako elite vidjeti kako e izgledati stranica ispisana na pisau.
2. Full screen reading ako elite itati tekst koji ste napisali ili otvorili koristite ovaj nain
prikaza. Dizajniran je za lake itanje dokumenta. Svi nepotrebni elementi se uklanjaju kako
bi se dobio to vei prostor za itanje. Dostupne su jedino naredbe za navigaciju, odabir
prikaza broja stranice, komentiranje i traenje rijei. U ovom prikazu moete ureivati
dokument, ali nemate potpunu mogunost oblikovanja. Ovaj pogled ne prikazuje dokument
kako je oblikovan za ispis.
3. Web layout prikaz dokumenta kakav e se pojaviti ako dokument spremite kao html
stranicu. U ovom pogledu moete vidjeti kako e va internet preglednik prikazati html
stranicu koju ete objaviti na Internetu.
4. Outline Strukturni pogled daje nam mogunost pogleda na saeti dokument kako bi lake
vidjeli samo glavne naslove ili ga moemo proiriti kako bi vidjeli sve naslove kao i cijeli
tekst. U strukturnom pogledu nee se pojaviti granice stranica, zaglavlja i podnoja, slike,
pozadine.
5. Draft se koristi kod upisa, ureivanja i oblikovanja teksta, jer pojednostavljuje izgled
stranice. Ovaj nain olakava nam rad sa dokumentom zbog svoje preglednosti.

2.4.3

Unos i ispravljanje teksta

Tekst na ekranu unosite jednostavnim pritiskom tipke na tipkovnicu. Kada doete do kraja papira
Word prepoznaje kraj reda i pomie kursor u novi red.
Ako elite novi odlomak pritiskom na tipku Enter prelazite u novi red. Svaki novi odlomak je tekst
izmeu dva pritisnuta Entera.
Ako elite prei u novi red, a da pritom ne prijeete i u novi odlomak, pritisnite kombinaciju tipki Shift
+ Enter.

26

uklu
Pritisnutom tipkom Shift + kombinacija slova na tipkovnici piete velikim slovima. S ukluenom
tipkom Caps sva slova piete velika.
Prijelom stranice moete napraviti pritisom na kombinaciju tipki Ctrl + Enter.. Ako ste doli do kraja
stranice Word e sam preii na novu stranicu. Unosom prijeloma stranice, vi runo
no prebacujete dio
teksta koji elite na novu stranicu u dokumentu. Prijelom stranice uvijek moete obrisati ako ga
oznaite i pritisnete tipku Del.

Ako ste ukljuili

ili opciju Show/Hide u grupi kartica Paragraph moete
mo
vidjeti znakove
koji su inaee skriveni. Ti znakovi se ne vide kod ispisa na printer.
Microsoft Word 2003

Slika 2.29 Opcija za prikaz skrivenih znakova (Microsoft Word 2003)

Microsoft Word 2007

Slika 2.30 Opcija za prikaz skrivenih znakova (Microsoft Word 2007)

Zadaci
1. Napiite koji su elementi prozora Word dokumenta.
2. Pokrenite Word, otvorite novi dokument i napiite pet reenica.
re enica. Zatim spremite datoteku pod
imenom word-zad1.doc
zad1.doc i zatvorite ga.
3. Otvorite Word dokument i napiite tekst sa temom po vlastitiom izboru. Tekst mora imati naslov
te etiri
etiri odlomka sa po tri re
reenice. Datoteku spremite pod imenom word-zad2.doc.
zad2.doc.
4. Koji nastavak ima Word dokument pisan u Word 2003 i Word 2007.
5. Kako se oznaava
ava tekst u dokumentu i na koji na
nain
in ga moete kopirati, premjetati i brisati.

2.5

Oblikovanje dokumenta

2.5.1

Oblikovanje teksta (formati

formating)

Microsoft Word 2003

27

Naredbe i alati za oblikovanje teksta nalaze se na vrpci otvorenog prozora. Do naredbi za oblikovanje
teksta i odlomaka moete doi
i pomo
pomou mini alatne trake ili pomou tipki preaca.
aca.

Slika 2.31 Kartica za oblikovanje teksta (Microsoft Word 2003)

200

Microsoft Word 2007

Naredbe i alati za oblikovanje teksta nalaze se na vrpci otvorenog prozora. Do naredbi za oblikovanje
teksta i odlomaka moete doi
i pomo
pomou kartice Home,, gumba iz mini alatne trake ili pomou
pomo tipki
preaca.

Slika 2.32 Kartica za oblikovanje teksta (Microsoft Word 2007)

Promjenu vrste fonta moete napraviti odabirom sa grupe font Font.

Na listi odaberete font
nt slova koji elite koristiti.

Slika 2.33 Opcija

pcija za odabir fonta

Neki font nije mogue

mogu e izabarati ako nije prethodno instaliran na vaem ra
raunalu. Treba
biti oprezan kod koritenja takvih fontova zbog kompatibilnosti sa drugim raunalima
ra
i
njihovim predinstaliranim fontovima. Ukoliko na drugom raunalu
ra unalu nema instaliranog
fonta koji ste koristili u dokumentu, tada ee vas MS Word traiti zamjenski font.
Veliinu
inu fonta moete promijeniti odabirom na opcij
opciju za promjenu veliine
ine fonta, te iz padajueg
padaju
izbornika izabrete ponuene
ene veli
veliine. Nekada ne moete izabrati veliinu,
inu, tada kliknite unutar okvira i
sami upiite eljenu veliinu
inu fonta.

Slika 2.34 Opcija za odabir veliine fonta

Pojedine dijelove teksta moete naglasiti tako da tekst koji elite podebljate (Bold
(Bold), ukosite (Italic) ili
podcrtate (Underline).
). Nakon to ste oznaili
ozna ili tekst kliknete na gumb kojim elite oblikovati tekst ili
klikom na gumb prije pisanja aktivirate oblikovanje teksta.

Slika 2.35 Opcija za odabir oblikovanja teksta

Ako elite ponititi oblikovanje, oznaite

ozna
oblikovani tekst i kliknete na isti gumb kartice.
28

Za bojenje teksta koristite gumb Font color na kartici Font.

Slika 2.36 Opcija za bojenje teksta

Oznaite tekst koji elite obojati te klikom na opciju za bojanje teksta odabere boju koju elite da taj
tekst poprimi. Ako ne elite boju koja vam je ponuena u paleti boja klikom na strelicu prema dolje
otvara vam se paleta boja, te vam se nudi izbor boja. Ako ne elite boju koju vam nudi paleta moete
dodatno odabrati opciju More colors i odabrati boju iz spektra.
Tekst koji ste napisali moete naglasiti bojom pozadine teksta. Klikom na gumb Text Highlight Color
na kartici Font odaberete boju kojom elite naglasiti tekst.

Slika 2.37 Opcija za naglaavanje teksta

Ako ne elite boju koja vam je ponuena klikom na sterlicu prema dolje otvara vam se paleta boja, te
vam se nudi izbor boja.
Klikom mia na odreenu boju u paleti pokaziva e poprimiti oblik markera. Kliknite markerom na
tekst koji elite oznaiti odabranom bojom.
Oblikovanje odlomka odnosi se na poravnavanje po lijevoj, desnoj margini, centriranje teksta. Na
kartici se nalaze etiri gumba za poravnavanje teksta. Klikom na karticu odabirete kako e odlomak
biti poravnat.

Slika 2.38 Opcija za poravnavanje odlomka

2.5.2

Prored unutar odlomka

Microsoft Word 2003

Prored unutar odlomka je razmak izmeu redova. Odaberite na kartici Line Spacing strelicu prema
dolje kako je prikazano na slici.

Slika 2.39 Otvaranje dijalokog okvira za paragraf (Microsoft Word 2003)

29

Microsoft Word 2007

Prored unutar odlomka je razmak izmeu redova. Odaberite na kartici Home strelicu prema dolje kako
je prikazano na slici.

Slika 2.40 Otvaranje dijalokog okvira za paragraf (Microsoft Word 2007)

Otvorit e vam se izbornik u kojem ete podesiti prored odlomka.

Slika 2.41 Dodavanje proreda unutar odlomka

Spacing Before i Spacing After odreuje koliki e biti razmak iznad i razmak ispod jednog odlomka i
drugog odlomka.
Line Spacing odreuje razmak izmeu dva retka unutar odlomka.

2.5.3

Tabulatori (Tabs)

Tabulatori slue za poetak toke unosa kod pritiska gumba Tab na tipkovnici. Tabulatore koristite
kod oblikovanja stupaca, a da pritom ne koristite tablice.
Postoje tabulatori za poravnavanje teksta lijevo, desno, centriranje, decimalni tabulator, te tabulator
trake.

Lijevi tabulator odreuje desni kraj teksta. Tekst se kod unosa pomie ulijevo.

Tabulator centriranja odreuje poziciju za sredinu teksta. Tekst se kod unosa centrira na
poziciji tabulatora.

Desni tabulator odreuje lijevi kraj teksta. Tekst se kod unosa pomie udesno.

Decimalni tabulator poravnava brojeve oko decimalne toke.

Tabulator trake ne poravnava tekst, ve na mjestu tabulatora umee okomitu traku.

Slika 2.42 Traka sa gumbom tabulatora

Pritiskom tipke mia na gumb tabulatora mijenjate tabulator koji ete koristiti.
Lista tabulatora koje moete koristiti kod pisanja teksta:
30

Lijevi tabulator
Tabulator centriranja
Desni tabulator
Decimalni tabulator
Tabulator trake
Tabela 1 Lista tabulatora

Nakon postavljanja tabulatora tekst upisujete tako da pristiskom tipke Tab postavite toku unosa. Za
svaki tabulator ponovite postupak. Postavljene tabulatore moete pomicati miem vodoravno po
ravnalu. Tabulator briete pristiskom tipke mia na tabulator i povuete bilo gdje unutar dokumenta.

Microsoft Word 2003

Odrediti tabulatore moete klikom na Format Paragraph. Klikom na gumb Tabs moete dodatno
urediti tabulatore.
Microsoft Word 2007
Odrediti tabulatore moete klikom na strelicu prema dolje na kartici Paragraph. Klikom na gumb
Tabs moete dodatno urediti tabulatore.

Slika 2.43 Odreivanje tabulatora (Microsoft Word 2007)

31

Slika 2.44 Odreivanje tabulatora

Slika 2.45 Dodatne opcije za tabulatore

1. U okvir Tab stop position unosite vrijednost na koju elite postaviti tabulator.
2. Alignment omoguava poravnavnje tabulatora.
3. Leader je crta koja se ispisuje izmeu dva teksta poravnata tabulatorom.
4. Default tab stops oznaava na kojoj poziciji e se zautaviti tekst.
Grafike oznake i numeriranje moete kreirati tijekom unosa teksta ili nakon unosa oznaavanjem
teksta koji elite numerirati.
Klikom mia na gumb koji se nalazi u kartici Paragraph aktivirate unos liste bilo grafikim oznakama
ili numeriranjem.

32

Slika 2.46 Opcija za aktiviranje pisanja liste

2.5.4

Obrub (borders) i sjenanje (shading)

Oblikovanje i sjenanje odlomka i dijelova dokumenta (obrub tablici, eliji, grafikim objektima,
tekstu, rijei) slui za dodatno ureivanje.

Slika 2.47 Obrub i sjenanje

Oznaite dio teksta ili cijeli tekst, tablicu, te klikom mia na gumb border dodajete obrub definiranom
dijelu teksta.
Ako elite dodavati razliite stilove, irine i boje linija tada vam je potrebno ui u dijaloki okvir
Borders and shading

Slika 2.48 Dodatne opcije za obrub

1. U polju Setting birate to e taj obrub obuhvaati.

2. Polje Style slui da odaberete vrstu crte, odnosno njen izgled.
33

3. Polje Color slui za odabir boje crte obruba.

4. Polje Width definira debljinu linije.
5. Preview pokazuje kako e izgledati va obrub.
6. Apply to definira na to elite primjeniti postavke. Imate mogunost izbora primjene na tekst
ili odlomak.
Page border je okvir koji definira obrub oko stranice dokumenta.

Slika 2.49 - Dodatne opcije za obrub stranice dokumenta

Pored svih elemenata kao i kod opcije Borders opcija Page Border ima samo vie, dodati Art koja
prua mogunost odabira grafikih objekata kojim se obrubljuje stranica dokumenta.
Shading opcijom moete dodati sjenanje u obliku pozadinske boje ili uzorka.

Slika 2.50 - Dodatne opcije za sjenanje dijelova dokumenta

1. Fill koristite za odabir boje pozadine teksta ili odlomka.

2. Patterns koristite intenzitet boje u postocima i uzorke, kao i boju odabranog uzorka.
34

3. Preview koristite da bi vidjeli kako e izgledati vae odabrane boje

Dodavanje pozadine boje ili uzorka moe oteati itanje
itanje dokumenta. Pripazite kod
koritenja tamnih ili svijetlih boja u odnosu na boju teksta.

2.5.5

Stilovi

Stilovi su skup naredbi pomou

u kojih lake, jednostavnije i bre ure
ureujemo
ujemo tekstove unutar
dokumenta. Stilovima moete oblikovati sve dijelove dokumenta, od odlomka, tablica, teksta,
podnoja, zaglavlja do cijelog dokumenta. Kljuno
Klju
je naglasiti da pomouu stilova elimo posti
postii
dosljednost kod oblikovanja dokumenta.
Word ima nekoliko preddefiniranih stilova koje moemo koristiti kod poetka
po etka pisanja dokumenta. Te
stilove moete mijenjati prema potrebi ili kreirati nove
no stilove.

Microsoft Word 2003

Slika 2.51 Kartica sa stilovima (Microsoft Word 2003)

Stilove moete koristiti tako da kliknete na jedan od ponuenih

ponu enih stilova. Ako ne vidite eljeni stil koji
elite primjeniti
iti kliknite tipkom mia na Format Styles and Formating.. S desne strane dokumenta
otvorit ee se okvir sa popisom stilova.
Microsoft Word 2007

Slika 2.52 Kartica sa stilovima (Microsoft Word 2007)

Stilove moete koristiti tako da kliknete na jedan od ponuenih

ponu enih stilova. Ako ne vidite eljeni stil koji
elite primjeniti kliknite tipkom mia na strelicu prema dolje.

35

Slika 2.53 Stilovi koriteni u dokumentu 1

Slika 2.54 - Stilovi koriteni u dokumentu 2

Ako ste izabrali dio teksta i pokaziva mia postavili na eljeni stil prikazat e vam se tekst formatiran
sa pripadajuim stilom.

Microsoft Word 2003

Novi stil moete kreirati klikom mia na ikonu New Style u izborniku Style s desne strane ekrana.

36

Slika 2.55 Kreiranje novih stilova (Microsoft Word 2003)

Microsoft Word 2007

Novi stil moete kreirati klikom mia na ikonu New Style u izborniku Style.

Slika 2.56 Ikona za kreiranje novih stilova (Microsoft Word 2007)

Otvorit e vam se okvir za definiranje naredbi novog stila.

Slika 2.57 Okvir za definiranje naredbi stila

U opcijama Format moete definirati font, veliinu, boju slova, poravnavanje, te ostale opcije za stil
koji ste kreirali.

37

Slika 2.58 Formatiranje teksta u stilu

stil

Dodatno moete definirati stil odabirom grupe naredbi klikom mia na gumb Format.
Format

Slika 2.59 Dodatno formatiranje teksta u stilu

Tekst kojem ste pridodijelili odreeni

odre stil automatski ee se promijeniti kada izmjenite format
definiranog stila.
Tekst u dokumentu automatski poprima stil Normal.. Ako elite mijenjati format teksta koji ste pisali
samo oblikujte stil.
Desnim klikom mia na stil otvara se okvir u kojem moete modificirati
modificirati format , izmjeniti naziv ili
obrisati stil.

2.5.6

Zaglavlje (header) i podnoje (footer)

Zaglavlje i podnoje dokumenta su podruja

podru ja u gornjoj i donjoj margini svake stranice. Upisani tekst
ispisuje se na vrhu i dnu svake stranice dokumenta.

Header i footer vidljivi su na ekranu samo kod prikaza dokumenta kao print layout i
print preview.

Microsoft Word 2003

Odabirom View Header and Footer
F
kursor se pozicionira na zaglavlje dokumenta.
dokumenta U okviru
dokumenta otvorit ee vam se alati koje moete koristiti kod ure
ureivanja
ivanja zaglavlja i podnoja.

Slika 2.60 Alatna traka sa alatom za ureivanje

ure ivanje zaglavlja i podnoja (Microsoft Word 2003)

38

Microsoft Word 2007

Odabirom Insert Header ili Insert Footer dobit ete izbornik ugraenih zaglavlja ili podnoja.

Slika 2.61 Zaglavlje (header) i podnoje (footer) (Microsoft Word 2007)

Odabirom eljenog dizajna na svakoj stranici dokumenta pojavit e se slika i broj stranica.

Slika 2.62 Umetanje dizajna zaglavlja (Microsoft Word 2007)

Ako elite promjeniti izgled vaeg zaglavlja ili podnoja kliknite na Edit Header ili Edit Footer.
Na dokumentu e se pojaviti mjesto zaglavlja ili podnoja gdje moete ureivati tekst. Na vrpci e
vam se pojaviti alati koje moete koristiti kod ureivanja zaglavlja i podnoja.

Slika 2.63 Alatna traka sa alatom za ureivanje zaglavlja i podnoja (Microsoft Word 2007)

39

Ako elite da vam prva stranica dokumenta ili parna i neparna stranica dokumenta
bude razliita
ita u zaglavlju i/ili podnoju, odaberite na alatnoj traci za ureivanje:
ure

2.5.7

Different First Page razliita prva stranica dokumenta

Different Odd and Even Pages razliita

ita parna i neparna stranica dokumenta

Fusnota (Footnote)

Footnote koristimo kada elimo dodati napomenu na neki odreeni

odre
dio teksta.
Citiranje literature je pruanje reference na ve
ve objavljene publikacije koje se koriste u radu.
Referenca treba sadravati najmanje ime i prezime autora, naslov i podnaslov
podnaslov djela, te podatke o
izdavauu i mjestu izdanja. Citiranje ili navoenje
navo
podataka
ataka moe se podijeliti u dvije skupine. Jedna je
citiranje u tekstu (fusnote), dok je druga popis literature.
Footnote se u tekstu oznaavaju
avaju brojevima u neprekidnom nizu, a napomene na dnu stranice. Pored
svake napomene automatski se pojavljuje broj tako
ta da znamo na koji dio teksta se napomena odnosi.

Microsoft Word 2003

Kliknite na Insert Reference Footnote. Otvorit e vam se dijaloki okvir. Slika 2.66 Dijaloki
okvir za footnote.
Microsoft Word 2007
Kliknite na karticu References u grupi Footnotes lijevim klikom mia na Insert Footnote.
Footnote

Slika 2.64 Fusnota (Footnote) (Microsoft Word 2007)

Ako elimo dodatno podesiti Footnote kliknemo na strelicu prema dolje u grupi Footnotes.
Footnotes

Slika 2.65 Otvaranje opcija footnotes (Microsoft Word 2007)

40

Slika 2.66 Dijaloki okvir za footnote

U dijalokom okviru moemo odrediti gdje e biti foosnote pozicionioran, format brojeva, od kojeg
broja e poeti brojati, da li e se primjeniti na cijeli dokument ili samo na dio dokumenta.

2.5.8

Opis slika, tablica, jednadbi (Caption)

Caption koristimo kada elimo dodati opis slike, tablice, jednadbe. Iznad ili ispod pojavljuje se broj
slike, tablice ili jednadbe kojoj dodajemo opis, te kratak tekst koji sami upisujemo.

Microsoft Word 2003

Kliknite na Insert Reference Caption.
Microsoft Word 2007
Kliknite na karticu References u grupi Captions lijevim klikom mia na Insert Caption.

Slika 2.67 Opis slika, tablica, jednadbi (Caption) (Microsoft Word 2007)

Zadaci
1. Opiite postupak oznaavanja cijelog dokumenta.
2. Kojom naredbom ete vratiti zabunom izbrisani tekst, odmah nakon brisanja?
3. Otvorite datoteku word-zad1.doc te oblikujte tako da:

41

a. u prvoj reenici koristite Arial 10, crveno, ukoeno,

b. u drugoj reenici koristite Comic Sans 12, plavo,
c. u treoj reenici Times New Roman 11, zeleno, podebljano,
d. u etvrtoj reenici Arial 6, crveno, podcrtano,
e. u petoj reenici Times New Roman 23, uto.
f.

Datoteku spremite pod imenom word-zad3.doc

4. Otvorite datoteku word-zad2.doc te oblikujte tako da je:

a. prvi odlomak Comic Sans 12, crveno, poravnato desno, prored 1.5,
b. drugi odlomak Arial 10, plavo, poravnato po sredini, prored 2,
c. trei odlomak Times New Roman 17, zeleno, poravnato ulijevo, prored 1,
d. etvrti odlomak Arial 8, uto, poravnato po sredini, prored 1.5.
e. Datoteku spremite pod imenom word-zad4.doc
5. Opiite postupak oblikovanja zaglavlja i podnoja da biste u zaglavlju napisali ime i prezime u
lijevom dijelu zaglavlja, naziv predmeta u desnom dijelu zaglavlja, a u podnoju broj stranica u
desnom dijelu.

2.6

Tablice

Tablica je skup elija razmjetenih u redove i stupce. Svaka elija moe sadravati tekst, sliku,
formulu, brojeve.

2.6.1

Kreiranje tablice

Microsoft Word 2003

Kliknite na Table Draw Table. U okviru dokumenta otvorit e vam se alati koje moete koristiti za
izradu tablice.

Slika 2.68 Alati za kreiranje tablice (Microsoft Word 2003)

Microsoft Word 2007

Tablicu u dokumentu moete napraviti tako da kliknete na Insert Table. Klikom na gumb Table
42

otvorit e vam se okvir pomou kojeg moete dodati odreeni broj elija, umetnuti ili nacrtati tablicu.

Slika 2.69 okvir za kreiranje tablice (Microsoft Word 2007)

Kada ste kreirali tablicu otvorit e vam se dvije kartice na vrpci koje e vam pomoi kod ureivanja
tablice.
Oznaite tablicu koju ste kreirali i na vrpci ete vidjeti dvije opcije za ureivanje

Table tools Design

Table tools Layout

Slika 2.70 alatna traka za ureivanje dizajna tablice (Microsoft Word 2007)

Slika 2.71 alatna traka za izradu tablice (Microsoft Word 2007)

2.6.2

Obrub i sjenanje tablice

Svaka tablica ima obrub punu tanku crtu. Taj obrub moete ukloniti ili promijeniti u deblju ili tanju
liniju, te promijenit njen stil.
Oznaite tablicu koju ste stvorili, te desnim klikom mia na lijevi gornji rub tablice otvorit e vam se
okvir za odabir opcija. Odaberite Table properties Borders and shading. Otvorit e vam se okvir
sa opcijama i stilovima za kreiranje obruba. U okviru Borders and shading moete odabrati stil, boju,
irinu i poloaj obruba. Pogledajte poglavlje 2.5.4 Obrub (borders) i sjenanje (shading) na stranici
33.

43

2.6.3

Tekst u eliji

Microsoft Word 2003

Tekst unesen u elije tablice moete dodatno definirati horizontalno i vodoravno. Sve mogunosti
moete nai desnim klikom mia unutar elije tablice. Odabrite Cell Alignment i opciju kako elite da
se tekst pozicionira unutar elije.

Slika 2.72 Definiranje teksta unutar elija (Microsoft Word 2003)

Microsoft Word 2007

Tekst unesen u elije tablice moete dodatno definirati horizontalno i vodoravno. Sve mogunosti
moete nai u grupi Alignment na kartici Layout.

Slika 2.73 Definiranje teksta unutar elija (Microsoft Word 2007)

Zadaci
1. U novom Word dokumentu napravite tablicu kao na slici pazei pritom na poravnanja teksta u
stupcima te spremite datoteku pod imenom word-zad5.doc.

Ime

Prezime

Grupa

Pero

Peri

Miro

Miri

Stipe

Stipi

2. U novom Word dokumentu napiite naslov ''Raspored'' i poravnajte ga desno. Zatim umetnite
tablicu sa est stupaca (napiite dane u tjednu pon-pet) i pet redaka (napiite tjedne 1. 4.).
Napiite raspored predavanja po danima u tjednu za sva etiri tjedna, te tekst za svaki tjedan
oblikujte u drugaiju boju, vrstu i veliinu. Tablicu oblikujte koristei obrube i sjenanja i
poravnajte tablicu po sredini stranice, te spremite datoteku pod imenom word-zad6.doc

44

3. U novom Word dokumentu umetnite tablicu. U tablicu unesite nazive predmeta, imena
profesora na tom predmetu, broj ECTS bodova. Oblikujte tablicu prema vlastitoj elji, te
spremite datoteku pod imenom word-zad7.doc
4. U novom Word dokumentu napravite tablicu kao na slici. Pazite na poravnanje teksta u
stupcima te ju spremite pod imenom word-zad8.doc

Trgovina mjeovite robe

2.7

1. mjesec

2. mjesec

3. mjesec

4. mjesec

eer

10 kn

11 kn

11,30 kn

11,35 kn

Brano

5 kn

6,50 kn

6,75 kn

6,85 kn

Sol

9 kn

9,80 kn

9,95 kn

9,85 kn

Grafiki objekti i slike

U dokumentu moete koristiti razliite objekte i slike. Objekte i slike moete koristiti unutar
dokumenta i definirati kako e se ponaati u odnosu na tekst.
U dokumet moete umetnuti:

Isjeke crtea (Clip art)

Slike (Pictures)

Grafike objekte (Shapes)

SmartArt oblike (SmartArt)

Grafikone (Chart)

Microsoft Word 2003

Za umetanje grafikih objekata i slika odaberite Insert Picture. Iz izbornika odaberite grafiki
objekt ili sliku.
Microsoft Word 2007
Za umetanje grafikih objekata i slika koristite na kartici Insert Illustrations.

45

Slika 2.74 Umetanje objekata i slika (Microsoft Word 2007)

Svaki grafiki objekt ili sliku koju ste stavili u dokument moete obrisati klikom mia na isti i
pristiskom tipke Delete.
Zadaci
1. Otvorite word dokument word-zad5.doc i postavite sliku ispod sadraja unutar dokumenta.
2. Otvorite word dokument word-zad6.doc i postavite sliku iznad sadraja unutar dokumenta.
Stavite opis slike koristei automatsku numeraciju.
3. Otvorite word dokument word-zad7.doc i postavite sliku ispod i iznad sadraja unutar
dokumenta. Stavite opis slike koristei automatsku numeraciju.
4. Otvorite datoteku word-zad8.doc, te iznad tablice napiite naslov ''Mjeseni trokovi''.
Umetnite sliku artikla izmeu naslova i tablice, poravnajte je lijevo. Uz tablicu umetnite sliku
duana, poravnajte je desno. Ispod tablice umetnite sliku trgovca i poravnajte po sredini.
Spremite datoteku pod imenom word-zad9.doc
5. U novom Word dokumentu napiite naslov i dva odlomka teksta po elji. Uz prvi odlomak
umetnite sliku te ju poravnajte lijevo uz tekst. Uz drugi odlomak umetnite sliku koju ete
poravnati desno uz tekst. U zaglavlju napiite naslov teksta, a u podnoju broj stranice.
Spremite datoteku pod imenom word-zad10.doc.

2.8

Kreiranje sadraja

Ako ste pisali dokument sa stilovima pogledajte poglavlje 2.5.5 Stilovi, u tom sluaju kreiranje
sadraja je vrlo jednostavan. Pozicionirajte kursor mia na stranici gdje elite napraviti sadraj
dokumenta.

Microsoft Word 2003

Za kreiranje sadraja odaberite Insert Reference Index and Tables. Otvorit e vam se dijaloki
okvir. Slika 2.77 Dijaloki okvir sadraja
Microsoft Word 2007
Odabirom kartice References Table of Contents otvorit e vam se izbornik za oblikovanje
sadraja.

46

Slika 2.75 Izrada sadraja (Microsoft Word 2007)

Pojavit e se izbornik u kojem moete odabrati neke od ranije pripremljenih predloaka. Ako elite
definirati dodatne kriterije odaberite Insert Table of Contents.

Slika 2.76 Izbornik gotovih predloaka ili vlastitog predloka (Microsoft Word 2007)

Odabirom Insert Table of Contents otvorit e vam se dijaloki okvir. Slika 2.77 Dijaloki okvir
sadraja.

47

Slika 2.77 Dijaloki okvir sadraja

Ovdje moete izabrati format razmaka izmeu naslova i broja stranica, format izgleda sadraja, koliko
duboko ete prikazati podnaslove.
Zadaci
1. Otvorite word-zad10.doc i napravite tri naslova koristei stilove. Svaki naslov mora imati dva
podnaslova sa tekstom po vaoj elji. Spremite dokument kao datoteku word-zad11.doc
2. Otvorite word-zad11.doc i napravite sadraj pomou alata za kreiranje sadraja u Wordu.
Spremite dokument.
3. Otvorite word-zad11.doc i napravite tri naslova koristei stilove. Svaki naslov mora imati dva
podnaslova sa tekstom po vaoj elji. Svaki podnaslov mora imati jedan pod podnaslov, te jo
svaki pod podnaslov mora imati tri pod pod podnaslova. Spremite dokument kao datoteku
word-zad12.doc. Pogledajte primjer na slici.

4. Otvorite word-zad12.doc i napravite sadraj pomou alata za kreiranje sadraja u Wordu.

48

2.9

Cirkularno pismo

Cirkularno pismo (Mail Merge) koristite kada elite napraviti vie istih dokumenata, dok ete pojedine
stavke dokumenta mijenjati ovisno o potrebi. Primjer takvog dokumenta je pismo koje aljete sa
uvijek istim podacima, dok mijenjate samo naziv i adresu poiljatelja.
Za izradu cirkularnog pisma potreban vam je dokument u kojem se nalazi tekst i dokument u kojem se
nalazi promjenjivi sadraj npr. Ime, prezime, adresa, ...
Kod izrade cirkularnog pisma postavite glavni dokument i spremite ga jer e vam sluiti kao
predloak. Izvor podataka je dokument sa podacima koje treba unijeti u glavni dokument.

Microsoft Word 2003

Da bi kreirali cirkularno pismo odaberite Tools Letters and Mailings Mail Merge. S desne
strane dokumenta otvorit e se dijaloki okvir koji e vas voditi tijekom cijelog postupka.
1. Odaberite eljeni tip dokumenta. Kada ste odabrali tip dokumenta kliknite na Next: Starting
document u donjem djelu dijalokog okvira.
2. Odaberite da li ete koristiti postojei dokument, novi dokument ili dokument koji ste prije
kreirali. Kliknite na Next: Select recipients.
3. Odaberite da li ete koristiti postojei dokument, Outlook kontakte ili ete kreirati novu listu.
Kliknite na Next: Write your letter.
4. Odaberite iz izbornika polja koja elite ubaciti u cirkularno pismo. Kliknite na Next: Preview
your letters.
5. Strelicama lijevo i desno kreete se kroz dokument. U svakom trenu moete pronai polje
odabirom na Find recipient. Kada ste zavrili sa pregledom dokumenta moete zavriti pismo
klikom na Next: Complete the merge.
6. U svakom trenu se moete vratiti na prethodni korak odabirom na Previous, te izmjeniti
postavke.
Microsoft Word 2007
Da bi kreirali cirkularno pismo doite u grupu Mailings. Tu moete odabrati koju vrstu dokumenta
ete kreirati, to ete ukljuiti u cirkuarno pismo, pregledati dokument, te ga na kraju isprintati, snimiti
na raunalo ili poslati potom.

49

Slika 2.78 Opcije za kreiranje cirkularnog pisma (Microsoft Word 2007)

Postupak kreiranja cirkularnog pisma ide od pripreme glavnog dokumenta. Vrstu glavnog dokumenta
birate klikom mia na Start Mail Merge. Iz izbornika odaberete eljeni tip dokumenta.

Slika 2.79 Opcija odabira eljenog tipa dokumenta (Microsoft Word 2007)

Izvor podataka moe biti kreiran u razliitim aplikacijama tipa:

Microsoft Outlook

Microsoft Excel

Microsoft Access

Microsoft Word

Kada ste kreirali tablicu sa podacima u izvoru podataka onda morate odabrati u glavnom dokumentu
Select Recipient te potraiti dokument koji ste kreirali na svom raunalu.
U glavnom dokumentu morate dodati polja iz izvornog dokumenta preko kartice Insert Merge Field.
Polja koja ste ubacili u dokument, na kraju moete pregledati sa gumbom Preview Results gdje e
vam se prikazati tekst povezan sa izvorom podataka. Pretraivati i pregledavati dokumente moete
pomou Preview Results sa strelicama lijevo i desno ili Find Recipient direktnim unosom traenog
teksta.

Slika 2.80 Opcija za pretragu cirkularnog pisma (Microsoft Word 2007)

Klikom mia na Finish & Merge zavravate svoje cirkularno pismo i otvara vam se mogunost ispisa
dokumenta ili vie njih, te opcija slanja elektronike pote.
Zadaci
1. Napravite novi dokument u Wordu koji e sadravati tablicu vaih kolega u grupi. Tablica
mora imati zaglavlje sa imenom, prezimenom i adresom stanovanja. Spremite dokument pod
nazivom grupa.doc. Otvorite novi dokument u kojem ete napisati pozivnicu za vau
50

promociju. U pozivnici mora stajati ime i prezime vaih kolega. Spremite ga pod nazivom
promocija.doc. Koristite spajanje dokumenta grupa.doc i promocija.doc, tako da dobijete ispis
pozivnice svim kolegama u dokumentu grupa.doc.
2. Napravite novi dokument u Wordu koji e sadravati ime, prezime i adresu stanovanja vaih
kolega iz dokumenta grupa.doc. Spremite ga pod nazivom kuverta.doc. Koristite spajanje
dokumenta grupa.doc i kuverta.doc, tako da dobijete ispis kuverte svim kolegama u
dokumentu grupa.doc.

2.10

Ispis

Prije samog ispisa dokumenta provjerite da li su sve postavke dobro postavljene. Podesite margine,
odaberite veliinu papira, smjer papira, te provjerite da li se tekst dobro pozicionirao na papiru.

Microsoft Word 2003

Postavke stranice moete podesiti na File Page Setup
Microsoft Word 2007
Postavke stranice moete napraviti na kartici Page layout.

Slika 2.81 Postavke dokumenta (Microsoft Word 2007)

2.10.1

Margine

Margine stranice su prazan prostor oko rubova stranice.

Microsoft Word 2003

Postavke margina moete podesiti na File Page Setup Margins. Pojavit e se dijaloki okvir za
postavljanje margina. Slika 2.83 Izbornik za postavljanje margina
Microsoft Word 2007
Margine postavljate klikom mia na Page layout Margins. Pojavit e se izbornik u kojem moete
odabrati neke od ranije pripremljenih margina.

51

Slika 2.82 Odabir margina (Microsoft Word 2007)

Ako elite podesiti neke druge dimenzije margina odaberite Custom Margins. Otvorit e vam se
dijaloki okvir za postavljanje margina. Slika 2.83 Izbornik za postavljanje margina

Slika 2.83 Izbornik za postavljanje margina

Top

Postavljate udaljenost izmeu vrha stranice i

prvog retka.

Bottom

Postavljate udaljenost izmeu dna stranice i

zadnjeg retka.

Left

Postavljate udaljenost izmeu lijevog ruba

stranice i teksta

Right

Postavljate udaljenost izmeu desnog ruba

stranice i teksta

Gutter

Postavljate razmak koji se dodaje margini za uvez

Gutter position

Postavljate poloaj uvezne margine u dokumentu.

52

2.10.2

Orijentacija stranice

Prije samog ispisa morate odabrati kako e vam biti okrenuta stranica dokumenta. Postavke su
podeene u poetku tako da je orijentacija stranice postavljena na uspravno.

Microsoft Word 2003

Ako elite promijeniti orijentaciju kliknite na File Page Setup Margins.

Slika 2.84 - Izbor orijentacije stranice (Microsoft Word 2003)

Microsoft Word 2007

Ako elite promijeniti orijentaciju kliknite na Page layout Orientation i odaberite eljeni izgled.

Slika 2.85 Izbor orijentacije stranice (Microsoft Word 2007)

2.10.3

Veliina stranice

Microsoft Word 2003

Veliinu stranice odabirete klikom mia na File Page Setup Paper.

Slika 2.86 - Odabir veliine papira (Microsoft Word 2003)

Microsoft Word 2007

Veliinu stranice odabirete klikom mia na Page layout Size gdje unosite vrijednosti veliine
stranice.

53

Slika 2.87 Odabir veliine papira (Microsoft Word 2007)

2.10.4

Pregled ispisa

Tijekom stvarnja dokumenta vano je voditi brigu o sadraju dokumenta i o njegovom izgledu.

Microsoft Word 2003

Prije samog ispisa stranice jo jednom provjerite kako izgleda va dokument klikom na File Print
Preview.
Microsoft Word 2007
Prije samog ispisa stranice jo jednom provjerite kako izgleda va dokument klikom na karticu Office
Print Print Preview.

54

Slika 2.88 Izgled stranice prije ispisa (Microsoft Word 2007)

2.10.5

Ispis dokumenta

Kada ste sve potrebne akcije poduzeli u vezi izgleda dokumenta i elite ispisati sadraj dokumenta
otvorite opcije ispisa.

Microsoft Word 2003

Kliknite na File Print.

Slika 2.89 Ispis stranice (Microsoft Word 2003)

Microsoft Word 2007

Kliknite na karticu Home Print.

Slika 2.90 Ispis stranice (Microsoft Word 2007)

55

Otvorit e vam se okvir za ispis dokumenta i mogunost odabira pisaa na koji moete poslati
dokument, te mogunost ispisa vie primjeraka dokumenta. Moete izabrati ispis dijelova dokumenta
ili samo jedne stranice.

Slika 2.91 Okvir za opcije ispisa

Kada ste sve parametre podesili kliknite na Ok za ispis ili Cancel za povratak u dokument.
Zadaci
1. U novom Word dokumentu napiite neki tekst te ga oblikujte po elji. Zatim ubacite tri slike
uz pripadajui tekst. Spremite datoteku pod imenom word-zad13.doc i ispiite cijeli
dokument.
2. U novom Word dokumentu napiite tekst sa etiri odlomka sa po tri reenice. Tema neka bude
po elji. Tekst kopirajte vie puta kako bi dobili barem 5 stranica.
a. Ispiite prve dvije stranice
b. Ispiite cijeli dokument
c. Ispiite drugu i treu stranicu.
3. U novom Word dokumentu sastavite raspored radnih zadataka po danima u tjednu.
a. umetnite sliku po izboru ispred teksta, poravnajte je lijevo
b. umetnite drugu sliku na poetak prvog odlomka teksta, poravnajte je desno
c. umetnite treu sliku ispod teksta, poravnajte je po sredini.
d. Spremite datoteku pod imenom word-zad14.doc i ispiite cijeli dokument.
4. U novom Word dokumentu napiite tekst i oblikujte ga po elji. Umetnite dvije slike, podesite
usmjerenje stranica na portretno, sve margine na 1,5 cm, u zaglavlje napiite svoje ime, a u

56

podnoje broj stranice. Spremite datoteku pod imenom word-zad15.doc. Ispiite cijeli
dokument.
5. U novom Word dokumentu napiite tekst od tri odlomka sa po etiri reenice po elji koristei
barem jednu tablicu i numerirani popis. U podnoju umetnite svoje ime, prezime i datum.
Naslov napiite koritenjem WordArta. Spremite datoteku pod imenom word-zad16.doc.
Ispiite cijeli dokument.
6. U novom Word dokumentu napiite tekst i oblikujte ga po elji. Umetnite sliku tako da bude
iza teksta, te podesite oblikovanje teksta tako da je vidljiv preko slike. Napravite naslovnu
stranicu s naslovom ''Seminar'' te umetnite tri razliito poravnate slike. Na slijedee tri stranice
umetnite tri razliite slike te ih oblikujte tako da budu pored teksta. Na svaku stranicu napiite
par reenica teksta. U zaglavlje ubacite dananji datum poravnato lijevo, a u podnoje broj
stranice poravnat desno. Spremite datoteku pod imenom word-zad17.doc. Ispiite cijeli
dokument.
7. U novom Word dokumentu napiite slijedee:
a.


 

b. ime.prezime@domena.hr
c. cm2, dm3, m2, km3
d. X1(1,1), Y1(2,2)
e. Spremite datoteku pod imenom word-zad17.doc. Ispiite cijeli dokument.
Zadaci za ponavljanje
1. U novom Word dokumentu napiite va dananji tok dnevnih obaveza. Tekst mora imati tri
paragrafa, a u svakom paragrafu pet reenica. Prvi paragraf odnosi se na dnevne obaveze od
8.00 10 sati, drugi paragraf odnosi se na obaveze od 11.00 13.00 sati, a trei paragraf
odnosi se na vrijeme od 15.00 17.00 sati. Naslov dokumenta stavite "Dnevne obaveze
jednog studenta". Spremite dokument pod imenom zad-ponavljanje1.doc.
2. Otvorite dokument zad-ponavljanje1.doc i promijenite orijentaciju cijelog dokumenta u
portret. Pomou stilova promijenite naslov i tekst. Za naslov teksta ete koristiti Arial, 18 pt,
podebljan, centriran na stranici, dok za tekst ete primjeniti font Arial, 12 pt, centriran s desne
i lijeve margine. U tekstu udaljenost izmeu paragrafa biti e 12 pt s gornje strane, a sa donje
strane iznosit e 8pt. Razmak izmeu redova biti e jednostruk. Spremite dokument pod
imenom zad-ponavljanje2.doc.

57

3. Otvorite dokument zad-ponavljanje2.doc i napravite u zaglavlju dokumenta pomou Word

alata dananji datum, te ga poravnajte u desno. Na lijevoj strani zaglavlja napiite vae ime i
prezime. Za zaglavlje dokumenta primjenite font Courier New sa veliinom od 10 pt, ukoeno,
sa donjom podebljanom granicom dvostruke pune linije od pt sa crvenom bojom. Spremite
dokument pod imenom zad-ponavljanje3.doc.
4. Otvorite dokument zad-ponavljanje3.doc i napravite prije poetka prvog paragrafa listu
dnevnih obaveza u kratkim crtama. Lista mora biti formirana sa brojevima. Primjenite na listu
novi stil sa formatom fonta Courier New sa veliinom od 10 pt i plavom bojom. Spremite
dokument pod imenom zad-ponavljanje4.doc.
5. Otvorite dokument zad-ponavljanje4.doc i napiite napomenu za jedan dnevni zadatak.
Napomena se mora odnositi na vae dnevne obaveze u drugom paragrafu. Tekst stavite ispod
drugog paragrafa. Primjenite na napomenu novi stil sa formatom fonta Arial sa veliinom od
11 pt i crvenom bojom. Primjenite lijevi tabulator na 2 cm. Na kraj svakog paragrafa stavite
prijelom stranice. Spremite dokument pod imenom zad-ponavljanje5.doc.
6. Otvorite dokument zad-ponavljanje5.doc i na prvoj stranici umetnite tablicu sa 5 redova i 3
stupca, na drugoj stranici umetnite sliku po izboru, a na treoj stranici umetnite pitagorin
teorem. Tablicu formatirajte tako da bude 12 cm iroka sa sivom bojom elija u prvom redu.
Prvi red elija mora imati visinu 0,8 cm. Ostale elije moraju imati visinu 0,6 cm. U prvom
redu napiite ime, prezime i grupa. Tablicu popunite sa imenima i prezimenima kolega u vaoj
grupi. Na prvi redak primjenite format fonta Arial sa veliinom od 11 pt i plavom bojom, a
tekst mora biti centriran po visini i irini elije. Na tekst u ostalim elijama primjenite format
fonta Arial sa veliinom od 10 pt, a tekst mora biti centriran po visini elije i poravnat u lijevo
po irini elije. Vanjske rubove elija formatirajte sa dvosturkom crtom debljine pt i smee
boje, dok e unutarnji rubovi biti plave boje sa jednostrukom crtom debljine pt. Sliku
formatirajte tako da ima okvir 1pt debljine sa isprekidanom crvenom linijom. Promijenite
veliinu slike tako da je 4,02 cm visoka. Ispiite dokument u ispisnu datoteku. (Za ispisnu
datoteku upotrijebite ime printdoc.prn i spremite je). Spremite dokument pod imenom zadponavljanje6.doc.
7. U novom Word dokumentu napravite i formatirajte tablicu sa 10 redova i 4 stupca. Prvi red
elija obojite sivom bojom. Prvi red elija mora imati visinu 0,8 cm. Ostale elije moraju imati
visinu 0,6 cm. U prvom redu napiite ime, prezime, adresa i grad. Tablicu popunite sa
imenima i prezimenima po izboru. Na prvi redak primjenite format fonta Arial sa veliinom
od 11 pt i plavom bojom, a tekst mora biti centriran po visini i irini elije. Na tekst u ostalim
elijama primjenite format fonta Arial sa veliinom od 10 pt, a tekst mora biti centriran po
visini elije i poravnat u lijevo po irini elije. Vanjske rubove elija formatirajte sa

58

dvosturkom crtom debljine pt i smee boje, dok e unutarnji rubovi biti smee boje sa
jednostrukom crtom debljine pt. Spremite dokument pod nazivom adrese.doc. Otvorite novi
dokument i napiite pismo sa dva paragrafa. U svakom paragrafu napiite minimalno tri
reenice. Iznad prvog paragrafa stavite ime, prezime, adresu i grad osobe kojoj piete. Na dnu
pisma stavite svoje ime i prezime i poravnajte ga sa desnom marginom. Tekst formatirajte sa
stilom tako da font bude 10 pt, Courier New, sa razmakom gornjeg paragrafa od 8 pt i
razmakom donjeg paragrafa od 10 pt. Razmak izmeu mora biti jednostruk. Svaki paragraf
mora imati prvi red uvuen za 1 cm. Spremite dokument pod nazivom pismo.doc. Upotrijebite
datoteku adrese.doc kao podatke pri spajanju s dokumentom pismo.doc. Zamijenite postojei
tekst s imenom, prezimenom, adresom i gradom s poljima za spajanje , <<Ime>>
<<Prezime>>, <<Adresa>>, <<Grad>>. Spojite adrese s pismom tako da napravite cirkularno
pismo. Pospremite spojene podatke u datoteku s imenom merge.doc. Pospremite i zatvorite
sve otvorene datoteke.

59

3.

Microsoft Excel

3.1

Poetak rada sa MS Excel programskim paketom

MS Excel je vienamjenska proraunska tablica koja slui za analiziranje, organiziranje i raunanje

poslovnih podataka.
Glavna zadaa programa je da sa svojom strukturom organiziramo podatke u tablinom obliku,
jednostavno obavljanje raunskih i analitikih operacija, grafiki prikaz podataka, razmjena podataka
sa ostalim programima.

3.2

Izgled Microsoft Excel suelja

Svaki dokument kreiran sa Microsoft Excel aplikacijom sadri .xls ili .xlsx ekstenziju. Otvaranjem
aplikacije Microsoft Excel dokumenta dobit ete novi prozor koji se sastoji od vie elemenata.

Microsoft Excel 2003

Slika 3.1 Izged Excel prozora (Microsoft Excel 2003)

Elementi prozora:
1. Naslovna traka
2. Alatna traka
3. Vrpca

60

4. Traka formule
5. Radna knjiga
6. Statusna traka
7. Okomiti kliza
Microsoft Excel 2007

Slika 3.2 Izged Excel prozora (Microsoft Excel 2007)

Elementi prozora:
1. Naslovna traka
2. Alatna traka za brzi pristup
3. Vrpca
4. Traka formule
5. Radna knjiga
6. Statusna traka
7. Okomiti kliza
8. Alati za zumiranje
Svaki element u Word dokumentu ima svoju vanu funkciju za jednostavno kreiranje dokumenta.
61

Naslovna traka sastoji se od naziva programa i naziva trenutno otvorene radne knjige, te se krajnje
desno nalaze gumbi za upravljanje prozorom.

Microsoft Excel 2003

Slika 3.3 Naslovna traka (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007

Slika 3.4 Naslovna traka (Microsoft Excel 2007)

Microsoft Excel 2003

Alatna traka sadri skup naredbi koje najee koristimo, te se moe prilagoditi potrebama korisnika.
U alatnu traku za brzi pristup moete dodati gumbe po vlasitoj elji (2).

Slika 3.5 - Alatna traka (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007

Alatna traka za brzi pristup sadri skup naredbi koje najee koristimo, te se moe prilagoditi
potrebama korisnika. U alatnu traku za brzi pristup moete dodati gumbe po vlasitoj elji, te je
pomaknuti iznad i ispod vrpce (2). Desnim klikom mia na vrpcu (2) otvarate opciju pomicanja alatne
trake iznad ili ispod vrpce.

Slika 3.6 Opcija za pomicanje alatne trake za brzi pristup (Microsoft Excel 2007)

Vrpca je organizirana da nam pomogne kod pisanja i ureivanja dokumenta, te brzom pronalaenju i
odabiru naredbi. Naredbe su organizirane u kartice i gurpe. Pojedine kartice moemo vidjeti odmah na
ekranu, dok su neke kartice sakrivene te do njih moemo doi po potrebi.

Microsoft Excel 2003

Slika 3.7 Vrpca sa karticama i grupama (Microsoft Excel 2003)

62

Microsoft Excel 2007

Slika 3.8 Vrpca sa karticama i grupama (Microsoft Excel 2007)

Vrpcu takoer moemo promijeniti prema vlastitoj potrebi ili minimizirati kako bi oslobodili vie
mjesta na ekranu.
Traka formule slui za unos i ureivanje podataka. Traka se moe nalaziti u aktivnom i neaktivnom
stanju. U neaktivnom stanju je kada se u traci prikazuje sadraj u eliji koja je oznaena. Aktivna traka
prikazuje gumbe za unos podataka, formula i funkcija, kao i prikaz formule.

Microsoft Excel 2003

Slika 3.9 Neaktivna traka formule (Microsoft Excel 2003)

Slika 3.10 Aktivna traka formule (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007

Slika 3.11 Neaktivna traka formule (Microsoft Excel 2007)

Slika 3.12 Aktivna traka formule (Microsoft Excel 2007)

Radna knjiga je dokument u kojem radite. Svaka radna knjiga moe sadravati vei broj listova.
Program kod pokretanja odmah otvara tri radna lista Sheet1, Sheet2, Sheet3. Broj listova moete
tijekom rada dodavati ili brisati.
Kliza slui za pomicanje vodoravno ili okomito, te nam omoguava pregled dokumenta.

Slika 3.13 Vodoravni kliza

63

Microsoft Excel 2007

Statusna traka nalazi se u donjem dijelu prozora i prua korisniku sljedee informacije:

Stanje programa

Opis slijedeeg koraka

Stanje dijela tipkovnice

Rezultat funkcije primjenjene na trenutano oznaeni dio podataka

Gumbi preaca za odabir prikaza dokumenta

Alat za zumiranje

Statusnu traku uvijek moete prilagoditi desnim klikom mia na alatnu traku.

Slika 3.14 Izbornik za prilagoavanje statusne trake (Microsoft Excel 2007)

3.3

Excel pomo

Prilikom rada sa programom moete potraiti pomo koju vam Microsoft Excel prua. Pomo moete
pozvati pritiskom tipke F1 ili

Microsoft Excel 2003

upisom problema na koji traite odgovor u gornjem desnom kutu
Microsoft Excel 2007
klikom na gumb Help u gornjem desnom kutu

64

Pomo vam je dostupna sa lokalnog raunala ukoliko ste instalirali zajedno sa programom ili na
internetu. Ako je vae raunalo spojeno na internet tada moete pomo potraiti preko Office Online
sadraja.
Kliknite na gumb Help u desnom gornjem dijelu ili pritiskom tipke F1. Na ekranu e vam se prikazati
prozor pomoi. U pretragu unesite kljune rijei po kojima elite pretraivati.

Microsoft Excel 2003

Slika 3.15 - Prikaz ekrana za traenje pomoi Excel (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007

65

Slika 3.16 Prikaz ekrana za traenje pomoi Excel (Microsoft Excel 2007)

3.4

Rad sa dokumentom

3.4.1

Kreiranje dokumenta

Kada pokrenete Excel, automatski e se stvoriti novi dokument sa nazivom Book1 u kojem moete
unositi podatke. Svaki dokument ima tri radna lista koje moete dodavati ili brisati (Sheet1, Sheet2,
Sheet3). Nakon kreiranja novog dokumenta ukoliko elite kreirati jo jedan dokument otvorit e se
novi prozor koji e imati naziv Book2 i tako redom.
Dokument koji ste napravili prilikom pokretanja Excel programa je tekstualna datoteka koja ima
nastavak (ekstenziju) .xls ili .xlsx ovisno o verziji Microsoft Excel programa s kojim radite.
Svaki novi dokument koji kreirate nalazit e se iznad prethodnog. Stari dokument se pritom ne
zatvara.

Microsoft Excel 2003

Da bi dohvatili prethodni dokument prelaskom iz jednog dokumenta u drugi kreete se pomou alatne
trake Window, te odaberete otvoreni prozor.
66

Slika 3.17 Prebacivanje otvorenih dokumenata (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007

Da bi dohvatili prethodni dokument moete prelaskom iz jednog dokumenta u drugi kretati se pomou
alatne trake View Switch Windows.

Slika 3.18 Kartica za prebacivanje otvorenih dokumenata (Microsoft Excel 2007)

3.4.2

Unos podataka

Unos podataka je temeljna aktivnost u radu s radnim listovima.

MS Excel razlikuje dva osnovna tipa podataka:

Konstantne vrijednosti

Formule

Konstante vrijednosti su tip podataka koji se ne mijenjaju promjenom ili unosom drugih podataka. Ti
se podaci mogu promijeniti jedino upisom promjene.
Formula je matematiki izraz pomou kojih se izraunava rezultat. Vrijednosti koje su rezultat
formule mogu se mijenjati promjenom podataka u odgovarajuim elijama radnog lista.

3.4.2.1 Brojevi
Za unos brojeva kao stalne vrijednosti trebate odabrati eliju, te unijeti broj. Brojevi se sastoje od
znamenki od 0-9 i posebnih znakova + - ( ) , / %, E.

3.4.2.2 Datumi
Program sadri nekoliko ugraenih tipova datuma i vremena. Definiranjem tih oblika kod unosa
vrijednosti automatski e se prilagoditi formatu datuma. Za unos datuma koristite toku (.) kao znak

67

razdvajanja, ako ste izvrili prilagodbu prema formatu za Republiku Hrvatsku. Isto tako kao znak
razdvajanja za vrijeme koristite dvotoku
dvoto ku (:). Redoslijed unosa datuma prema ovim parametrima je
dan.mjesec.godina, dok za vrijeme sat:minute.
sat

3.4.2.3 Tekst
Za unos teksta odaberite eliju
eliju gdje elite unijeti tekst. Tekst moete oblikovati prema elji pomou
naredbi i alata za oblikovanje.

Uneseni tekst koji

koj sadri kombinaciju slova i brojki MS Excel uvijek prepoznaje
kao tekst.
Kao tekst moete unijeti samo brojeve, ali prije morate eliju
eliju formatirati za unos teksta. Kada je tekst
tako unesen ne moete raditi kalkulacije tom elijom kao da je unesen broj.

3.4.3

Unos formula

Formula je sredstvo za analizu podataka u radnom listu. Pomou

Pomo njih se obavljaju
bavljaju operacije s
brojevima ili nizom znakova. Formule obavljaju operacije zbrajanja, oduzimanja, mnoenja, dijeljenja
i usporeivanje
ivanje podataka spremljenih u radnom listu. Excel prepoznaje formulu po prvom znaku
jednakosti (=).
Postupak unosa formule jednak
dnak je unosu teksta u eliju. Ako upiete broj unutar elije sa predznakom
jednako (=) ili unesete broj direktno u traku formule dobit ete eljeni rezultat.

Microsoft Excel 2003

Slika 3.19 Unos formule u eliju

eliju (Microsoft Excel 2003)

Slika 3.20 Unos formule u traku formule (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007

Slika 3.21 Unos formule u eliju

eliju (Microsoft Excel 2007)

Slika 3.22 Unos formule u traku formule (Microsoft Excel 2007)

Primjer:
68

Imamo duan sa raunalnom opremom i nabavnu cijenu proizvoda. Moramo izraunati kolika je cijena
svakog proizvoda, koliko iznosi pdv za svaki proizvod i izraunati ukupnu cijenu proizvoda sa pdvom.
Otvorimo novi radni list i oblikujemo elije za odreenu vrstu podatka. U elije A3, A4, A5 unosimo
tekst proizvoda.

Microsoft Excel 2003

Slika 3.23 - Unos teksta proizvoda (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007

Slika 3.24 Unos teksta proizvoda (Microsoft Excel 2007)

U elije B3, B4, B5 unosimo fiksne vrijednosti, cijenu svakog proizvoda.

Microsoft Excel 2003

Slika 3.25 Unos fiksne vrijednosti, cijene (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007

69

Slika 3.26 Unos fiksne vrijednosti, cijene (Microsoft Excel 2007)

U elije C3, C4, C5 unosimo fiksnu vrijednost od 22%.

Microsoft Excel 2003

Slika 3.27 Unos fiksne vrijednosti, pdv (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007

Slika 3.28 Unos fiksne vrijednosti, pdv (Microsoft Excel 2007)

U elije D3, D4, D5 unosimo formulu za izraun pdv-a u odnosu na cijenu proizvoda.

Microsoft Excel 2003

Slika 3.29 Unos formule za izraun vrijednosti, iznos pdv-a (Microsoft Excel 2003)

Slika 3.30 - Unos formule za izraun vrijednosti, ukupne cijene (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007

70

Slika 3.31 Unos formule za izraun vrijednosti, iznos pdv-a (Microsoft Excel 2007)

Slika 3.32 Unos formule za izraun vrijednosti, ukupne cijene (Microsoft Excel 2007)

3.4.4

Kopiranje podataka

Sadraj elija moete kopirati sa jednog mjesta na drugo unutar radnog lista ili iz jednog dokumenta u
drugi ili u neku drugu aplikaciju. To moete uiniti pritiskom na Cut ili Copy sa Vrpce.
Kada ste kopirali ili izrezali sadraj elije pozicionirajte kursor mia na lokaciju gdje elite premjestiti
sadraj i kliknite na Paste sa Vrpce.

Microsoft Excel 2003

Slika 3.33 - Opcija copy, cut i paste sa vrpce (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007

Slika 3.34 Opcija copy, cut i paste sa vrpce (Microsoft Excel 2007)

Ako se na mjestu gdje elite kopirati sadraj ve nalazi drugi sadraj, tada e se stari sadraj obrisati i
na njegovo mjesto e doi novi sadraj.

3.4.5

Umetanje elija

elije moete umetnuti izmeu postojeih elija. elije se mogu ubaciti na poziciju postojeih elija, a
postojee elije e se pomaknuti ovisno o vaem odabiru.

71

Oznaite elije koje elite premjestiti, te pritiskom na Copy ili Cut selektirajte eljeni sadraj.
Oznaite poziciju gdje elite premjestiti oznaeni sadraj i kliknite desnom tipkom mia. Otvorit e
vam se izbornik u kojem ete izabrati Insert Copied Cells.

Microsoft Excel 2003

Slika 3.35 Umetanje elija (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007

Slika 3.36 Umetanje elija (Microsoft Excel 2007)

Odaberite smjer u kojem elite da se postojei sadraj pomakne.

Slika 3.37 Smjer pomicanja sadraja

72

3.4.6

Kopiranje i premjetanje formula

Kopiranje formula izvodi se na jednak nain kao da kopirate bilo koji sadraj. Ova operacija
automatski mijenja relativne adrese elija u odnosu na novu lokaciju. Kopiranjem formula Excel
adrese automatski prilagoava podruju u koje su kopirane.
Primjer:
Excel automatski prilagoava formulu podruju u koje se kopira. elija B6 sadri formulu
=B3+B4+B5.

Microsoft Excel 2003

Slika 3.38 Oznaena elija s formulom za kopiranje (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007

Slika 3.39 Oznaena elija s formulom za kopiranje (Microsoft Excel 2007)

Oznaite eliju B6 i kopirate je na poziciju D6. Kopiranjem te formule u eliju D6 dolo je do

promjena adresa u kopiranoj formuli i ona sada glasi =D3+D4+D5. Kopiranjem formule u eliju D6
formula je zadrala istu logiku i strukturu.

Microsoft Excel 2003

73

Slika 3.40 Kopirana formula (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007

Slika 3.41 Kopirana formula (Microsoft Excel 2007)

Zbog relativnosti podruja djelovanja ovaj oblik zapisa adresa u formulama naziva se relativno
adresiranje. Osnovno je obiljeje relativnih adresa da se mijenjaju postupkom kopiranja prema novoj
lokaciji. U formulama koje kopirate mogu postojati i adrese elija koje moraju ostati nepromijenjene
neovisno o novoj lokaciji. Taj oblik adresiranja naziva se apsolutno adresiranje. Apsolutne adrese ne
mijenjaju se postupkom kopiranja i ne prilagoavaju novoj lokaciji.

3.4.7

Brisanje i umetanje stupaca i redaka

3.4.7.1 Brisanje elija

Brisanje elija postupak je koji potpuno brie elije iz radnog lista. Nakon brisanja susjedne se elije
automatski pomiu kako bi se popunila prazna mjesta.
Umetanje elija na bilo koje mjesto Excel pomie druge elije i tako stvara prostor za umetnute elije.
Umetnute elije poprimaju isti oblik kao i elije u njihovom okruenju.
eliju briete tako da je oznaite desnim klikom mia i odaberete Delete.

Microsoft Excel 2003

74

Slika 3.42 - Brisanje elija (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007

Slika 3.43 Brisanje elija (Microsoft Excel 2007)

Nakon toga dobit ete okvir u kojem ete odrediti da li elite da se elije pomaknu lijevo ili gore, da se
obrie cijeli redak ili stupac.

Slika 3.44 - Smjer pomicanja sadraja

3.4.7.2 Umetanje elija

elije moete umetnuti izmeu elija koje sadre podatke. Susjedne elije pomiu se prema desno ili
prema dolje kako bi oslobodile prostor za umetnute elije.
75

eliju umetnete tako da je oznaite desnim klikom mia i odaberete Insert.

Microsoft Excel 2003

Slika 3.45 - Umetanje elija (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007

Slika 3.46 - Umetanje elija (Microsoft Excel 2007)

Nakon toga dobit ete okvir u kojem ete odrediti da li elite se elije pomaknu lijevo ili gore, da se
pomakne cijeli redak ili stupac.

76

Slika 3.47 - Smjer pomicanja sadraja

3.4.7.3 Umetanje stupaca i redaka

Umetanjem redaka i/ili stupaca Excel stvara dodatni prostor za unos novih podataka. Formule se
prilagoavaju adresi pomaknutih elija prema novom poloaju.
Lijevom tipkom mia odaberite redak ili stupac gdje elite umetnuti novi redak ili stupac.

Microsoft Excel 2003

Slika 3.48 Tablica sa oznaenim redkom (Microsoft Excel 2003)

Slika 3.49 Tablica sa oznaenim stupcem (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007

Slika 3.50 Tablica sa oznaenim redkom (Microsoft Excel 2007)

77

Slika 3.51 Tablica sa oznaenim stupcem (Microsoft Excel 2007)

Desnim klikom mia kliknite na oznaeni redak i odaberite Insert.

U radnom listu pojavit e se novi stupac ili redak sa praznim elijama.

3.4.7.4 Brisanje stupaca i redaka

Kad elimo obrisati redak ili stupac tada se briu svi podaci. Formule se prilagoavaju adresi
pomaknutih elija prema novom poloaju.
Lijevom tipkom mia odaberite redak ili stupac koji elite obrisati.
Desnim klikom mia kliknite na oznaeni redak i odaberite Delete.
U radnom listu obrisani redak ili stupac biti e obrisan zajedno sa njegovim sadrajem.

3.4.8

Radni listovi

Kod pokretanja Excela program inicijalno otvara tri radna lista. Radne listove moete dodavati,
mijenjati, brisati, kopirati, premjetati unutar radne knjige. U radnoj knjizi moe biti maksimalno 255
radnih listova.

Microsoft Excel 2003

Slika 3.52 Radni listovi (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007

Slika 3.53 Radni listovi (Microsoft Excel 2007)

Radne listove moete selektirati klikom mia na pojedinu karticu. Desnim klikom mia na pojedinu
karticu otvara se dijaloki okvir.
78

Microsoft Excel 2003

Slika 3.54 - Izbornik preaca kartica radnog lista (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007

Slika 3.55 Izbornik preaca kartica radnog lista (Microsoft Excel 2007)

3.4.9

Oblikovanje tablica, elija i znakova

U dokumentu moete ureivati tablicu, elije i tekst.

Microsoft Excel 2003

Osnovno ureivanje moete raditi pomou alata na vrpci.

Slika 3.56 Ureivanje tablice, elije, teksta (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007

Osnovno ureivanje moete raditi pomou grupe Font na kartici Home.

Slika 3.57 Ureivanje tablice, elije, teksta (Microsoft Excel 2007)

Dijaloki okvir za dodatno ureivanje elija pozivate desnim klikom na odabrane elije, te odabirom
Format cells... Borders
79

Microsoft Excel 2003

Slika 3.58 - Formatiranje elija (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007

Slika 3.59 Formatiranje elija (Microsoft Excel 2007)

80

Slika 3.60 Oblikovanje okvira

Za dodatno ureivanje ispuna elija odaberite karticu Fill na dijalokom okviru Format Cells... te
odaberite boje kojom elite ispuniti odabrane elije.

Slika 3.61 Odabir boja elija

81

3.4.10

Formatiranje stupaca i redaka

Visinu redaka ili irinu stupaca ponekad morate prilagoditi sadraju elija. Ako visina i irina nije
usklaena, neete vidjeti dio teksta, te je potrebno prilagoditi njihove veliine. Ako su stupci preuski, a
elije sadre brojeve ili datume, tada ete vidjeti oznake ####.
Radni list ima definiranu irinu i visinu elija. Da biste promijenili parametre oznaite stupac ili redak
elija u tablici i kliknite desnim klikom mia na odabrani stupac ili redak. Otvorit e vam se dijaloki
okvir u kojem ete izabrati ako je oznaen stupac Column Width ... ili ako je oznaen redak Row
Height ....

Microsoft Excel 2003

Slika 3.62 - Promjena irine stupca (Microsoft Excel 2003)

Slika 3.63 Promjena visine redka (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007

82

Slika 3.64 Promjena irine stupca (Microsoft Excel 2007)

Slika 3.65 Promjena visine redka (Microsoft Excel 2007)

Kada vam se otvori dijaloki okvir za unos parametara izravno upiite eljenu irinu ili visinu.

Microsoft Excel 2003

Slika 3.66 Dijaloki okvir za unos irine stupca (Microsoft Excel 2003)

83

Slika 3.67 - Dijaloki okvir za unos visine redka (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007

Slika 3.68 Dijaloki okvir za unos irine stupca (Microsoft Excel 2007)

Slika 3.69 - Dijaloki okvir za unos visine redka (Microsoft Excel 2007)

3.4.11

Pozicija podatka u eliji

Podatke u eliji moete pozicionirati vertikalno lijevo, desno centrirano u odnosu na eliju i
horizontalno gore, sredina ili dolje u odnosu na eliju.

84

Microsoft Excel 2003

Orijentaciju teksta unutar elija moete definirati lijevim klikom mia na odabrane elije izborom
Format Cells... Alignment.

Slika 3.70 Pozicija podataka (Microsoft Excel 2003)

Primjer pojedinih pozicija:

Slika 3.71 Pozicije teksta unutar elija (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007

Orijentaciju teksta unutar elija moete definirati pomou kartice Home Alignment.

Slika 3.72 Pozicija podataka (Microsoft Excel 2007)

Primjer pojedinih pozicija:

Slika 3.73 Pozicije teksta unutar elija (Microsoft Excel 2007)

85

3.4.12

Funkcije

Funkcije su unaprijed definirane formule koje izvode izraune pomou odreenih vrijednosti. Excel
ima preko 300 gotovih funkcija razliitih podruja primjene.
Funkcije se mogu koristiti u formuli, u kombinaciji s drugim funkcijama u formuli, kao dio sloene
formule i u makro naredbama.
Funkcija se sastoji od naziva funkcije i argumenata. Argumenti mogu biti brojevi, tekst, logike
vrijednosti, polja, adrese elija, konstante ili ostale funkcije.
Primjer: =FUNKCIJA (argument1; argument2; ..., argumentn).
Argumenti se nalaze u okrugloj zagradi i razdvajaju se u funkciji jednim od znakova:

. (toka)

, (zarez)

; (toka zarez)

Tekst kao argument mora biti naveden pod navodnicima.

Najee koritene funkcije su:

SUM zbrajanje vrijednosti

AVERAGE prosijek vrijednosti

MAX najvea vrijednost

MIN najmanja vrijednost

COUNT brojanje vrijednosti

Microsoft Excel 2003

Funkcije se mogu dodati izravnim upisom naziva i argumenata u elije ili pomou alatne trake Insert
Function.
Microsoft Excel 2007
Funkcije se mogu dodati izravnim upisom naziva i argumenata u elije ili pomou opcije Formulas
Insert Function.

86

Slika 3.74 Opcija za umetanje funkcije (Microsoft Excel 2007)

U dijalokom okviru izaberete funkciju koja vam je u tom trenutku potrebna.

Slika 3.75 Dijaloki okvir za pretraivanje funkcija

Zadaci
1. U novoj radnoj knjizi oznaite raspone elija oznaenih na slici:

2. U novoj radnoj knjizi oznaite raspon A1:F1, te ga obojite u crveno. Napravite isprekidani
vanjski okvir za raspon elija od A2:F16. Spremite datoteku pod imenom excel-zad1.xls.
3. Otvorite novu datoteku. Upiite u eliju A2 svoje ime, u B2 svoje prezime, u C2 ulicu i kuni
broj, a u eliju D2 ostatak adrese (potanski broj i mjesto). Podesite irine stupaca tako da su
svi upisani tekstovi potpuno vidljivi. Zatim kopirajte sadraj elije A2 u eliju A3, B2 u B3,
C2 u C3, D2 u D3. Spremite datoteku pod imenom excel-zad2.xls.
4. Otvorite novu radnu knjigu te u njoj prvi radni list preimenujte u ''Predmeti''. Oznaite taj
radni list sa bojom po izboru. U tom radnom listu zatim u stupcu A napiite naslov NAZIV
PREDMETA, pa napiite nazive pet predmeta koje sluate. Oblikujte tekst u stupcu A: Comic
Sans 12, plavo. U stupac B upiite naslov PROFESORI pa napiite imena profesora na tim
predmetima. U stupac C upiite naslov ECTS pa napiite broj bodova za pojedini predmet.
87

elije koje sadre ECTS bodove oblikujte u kategoriju Brojana bez decimala. Spremite
datoteku pod imenom excel-zad3.xls.
5. Otvorite novu radnu knjigu i preimenujte prvi radni list u Namirnice. Unesite podatke iz
tablice u taj radni list primjenjujui odgovarajua oblikovanja elija. Spremite datoteku pod
imenom excel-zad4.xls.

6. Otvorite novu radnju knjigu i preimenujte drugi radni list u ''Pjesme'' te napravite popis osam
imena vaih omiljenih pjesama. Popunite 100 elija stupca A koristei taj popis. Lijevo od
stupca A umetnite jo jedan stupac. U stupac A upiite redne brojeve od 1. do 100. Spremite
datoteku pod imenom excel-zad5.xls.
7. Otvorite novu radnu knjigu i napravite pet radnih listova koje ete imenovati po radnim
danima u tjednu. U radni list srijeda unesite podatke iz tablice i promijenite boju fonta po
stupcima (A crveno, B plavo, C zeleno).

Na radni list petak unesite podatke iz tablice primjenjujui odgovarajua oblikovanja elija te
proirite stupce da bi svi podaci bili vidljivi. Zatim umetnite jedan redak iznad svih, u njemu
spojite elije A1 do C1 i upiite naslov ''Limit na karticama'' i poravnajte ga po sredini. Parne
retke obojite crveno, a neparne zeleno pomou alata Boja ispune. Spremite datoteku pod
imenom excel-zad6.xls.

8. Napiite formulu za raunanje cijene proizvoda nakon snienja, ako je poetna cijena u eliji
A1, a postotak snienja u eliji A2.
9. Napiite formulu za raunanje prosjene vrijednosti raspona C3:L6.
10. Napiite formulu za raunanje najmanje vrijednosti raspona B3:B55.
11. Napiite formulu za raunanje najvee vrijednosti raspona C12:C23.

88

12. Navedite nekoliko primjera relativne i apsolutne adrese.

13. Napiite formulu za raunanje cijene namirnice s PDV-om ako je nabavna cijena u eliji A3, a
postotak PDV-a u eliji D3. Neka formula bude napisana tako da se moe upotrijebiti za
izraun svih cijena zadanih u stupcu A. Iznos postotka PDV-a u svim izraunima je
nepromijenjen.
14. Otvorite datoteku excel-zad3.xls radni list Namirnice pa u eliju D1 upiite naslov IZNOS, a u
eliji D2 napiite formulu za raunanje iznosa koji treba platiti za zadanu koliinu te
namirnice. U eliju E1 napiite Cijena sa PDV-om. U eliji E2 napiite formulu za
izraunavanje ukupne vrijednosti cijene artikla sa PDV-om. U eliji E7 neka bude napisana
formula koja e zbrojiti izraunate iznose za sve namirnice. Spremite datoteku pod imenom
excel-zad7.xls.
15. Otvorite novu radnu knjigu te u njoj prvi radni list preimenujte u ''Prijatelji''. U tom radnom
listu zatim u stupcu A napiite naslov IMENA pa napiite imena pet vaih prijatelja. U stupac
B upiite naslov MATEMATIKA, pa napiite ocjene vaih prijatelja iz matematike. U stupac
C upiite naslov FIZIKA, pa napiite ocjene vaih prijatelja iz fizike. elije koje sadre ocjene
oblikujte u kategoriju Brojana bez decimala. U stupcu D unesite formulu koja e izraunati
prosjek ocjena za svakog prijatelja za zadane predmete, a zatim u prvom praznom retku ispod
ocjena unesite formulu koja e izraunati prosjek ocjena po predmetima. Spremite datoteku
pod imenom excel-zad8.xls.
16. Otvorite novu radnu knjigu i napravite tablicu kako je prikazano na slici.

U stupcu D napiite formula za raunanje koliko treba platiti za pojedini artikl. Spremite
datoteku pod imenom excel-zad9.xls.
17. Otvorite novu radnu knjigu i napravite tablicu kako je prikazano na slici.

Izraunajte cijenu 1 kg za svaku zadanu namirnicu, ukupan iznos koliko je plaeno za sve
namirnice i spremite datoteku pod imenom excel-zad10.xls.
18. Otvorite novu radnu knjigu pa u stupce A E unesite podatke iz tablice (prosjek treba biti broj
s dvije decimale)
89

U retku Prosjek po ueniku napiite formulu koja e raunati prosjek ocjena za uenike, a u
stupcu Prosjek po predmetu prosjek ocjena za nastavne predmete. Spremite datoteku pod
imenom excel-zad11.xls.
19. Otvorite novu radnu knjigu i unesite podatke iz tablice. Izraunajte postotni iznos. Spremite
datoteku pod imenom excel-zad12.xls.

20. Otvorite novu radnu knjigu i unesite podatke iz tablice. Izraunajte postotak. Spremite
datoteku pod imenom excel-zad13.xls.

21. Otvorite novu radnu knjigu i unesite podatke iz tablice. Izraunajte osnovicu. Spremite
datoteku pod imenom excel-zad14.xls.

22. Otvorite novu radnu knjigu i unesite podatke iz tablice. U trgovini je ljetno snienje od 30%,
unesite taj podatak u eliju D1. U stupcu C izraunajte cijene zadanih proizvoda nakon
snienja. Spremite datoteku pod imenom excel-zad15.xls.

23. Otvorite novu radnu knjigu i unesite podatke iz tablice. U trgovini je poskupljenje od 5%,
unesite taj podatak u eliju D1. U stupcu C izraunajte cijene zadanih proizvoda nakon
poskupljenja. Spremite datoteku pod imenom excel-zad16.xls.

90

24. Otvorite novu radnu knjigu i unesite podatke iz tablice. Maloprodajna cijena robe (MPC)
rauna se tako da se na nabavnu cijenu zarauna mara (15%), a na tako dobivenu cijenu jo
PDV (23%). Napiite formulu za iznos mare, poreza i za izraun maloprodajne cijene.
Spremite datoteku pod imenom excel-zad17.xls.

3.5

Grafikoni

Grafikon je vizualni prikaz brojanih podataka iz tablice. Takav nain prikaza podataka olakava
usporedbu i uoavanje odnosa meu podacima. Excel nudi 73 razliita grafikona organiziranih u 11
standardnih vrsta. Svaki grafikon moete dodatno ureivati, kombinirati pomou teksta, strelica,
promjenom veliine, rotacijom. Grafikon se moe umetnuti u postojei radni list ili u novi radni list, te
obajviti na internet stranici. Veza izmeu grafikona i podataka koje opisuje je dinamina. Grafikon se
automatski aurira u skladu sa promjenom podataka.

3.5.1

Kreiranje grafikona

Na radnom listu unesite podatke koje elite prikazati pomou grafikona. Oznaite elije koje elite
ukljuiti u prikaz.

Microsoft Excel 2003

Slika 3.76 Oznaeni podaci za grafikon (Microsoft Excel 2003)

Kada ste oznaili podatke koje elite staviti u grafikon kliknite na karticu Insert Charts.
arobnjak vas vodi kroz postupak kreiranja grafikona. Ovdje moete izabrati vrstu grafikona kojeg
elite koristiti.

91

Slika 3.77 Vrste grafikona (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007

Slika 3.78 Oznaeni podaci za grafikon (Microsoft Excel 2007)

Kada ste oznaili podatke koje elite staviti u grafikon kliknite na karticu Insert Charts.
Ovdje moete izabrati vrstu grafikona kojeg elite koristiti.

Slika 3.79 Vrste grafikona (Microsoft Excel 2007)

Klikom mia na odreenu vrstu grafikona odabirete podvrstu grafikona.

92

Slika 3.80 Podvrste grafikona (Microsoft Excel 2007)

Kreirani grafikon moete dodatno izmijeniti pomou Vrpce gdje vam se otvaraju opcije Design,
Layout, Format.

Slika 3.81 Vrpca sa opcijama ureenja grafikona (Microsoft Excel 2007)

3.5.2

Sortiranje podataka

Podatke spremljene u tablicu moete sortirati i filtrirati. Postupkom sortiranja reci u tablici slau se po
definiranom redoslijedu prema podacima u jednom ili vie stupaca. Redoslijed sortiranja moe biti
rastui (A-) ili padajui (-A). Ako tekst sadri znakove onda je rastui redoslijed: 0-9, praznina,
ostali znakovi, logike vrijednosti (FALSE, TRUE), prazne elije.
Sortiranje se obavlja na temelju sadraja u elijama tablice.

Microsoft Excel 2003

Odabirom na alatnoj traci Data Sort otvarate dijaloki okvir u kojem definirate postavke sortiranja.
Sortiranje radite tako da oznaite grupu elija koju elite sortirati prema padajuem ili rastuem nizu i
odaberete opcije po kojima elite sortirati.

93

Slika 3.82 - Sortiranje podataka (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007

Gumb za sortiranje nalazi se na kartici Data grupa Sort & Filter

Slika 3.83 Sortiranje podataka (Microsoft Excel 2007)

Sortiranje radite tako da oznaite grupu elija koju elite sortirati prema padajuem ili rastuem nizu i
odaberete Sort & Filter.

3.5.3

Automatsko filtriranje podataka

Filtriranje podataka znai da postavljanjem kriterija na odreeni stupac Excel pronalazi podatak koji
ste mu zadali. Ostali reci su privremeno skriveni. Kriterij je skup uvjeta koji se postavlja na cijelu
tablicu. Pomou automatskog filtera moete brzo pronai podatak na temelju tono odreenog
sadraja, dok pomou dodatnog pretraivanja moete pretraivati na temelju sloenih i raunskih
kriterija.

Microsoft Excel 2003

Odabirom na alatnoj traci Data Filter Auto Filter automatski postavljate filter na prvi red elija
u tablici.
Microsoft Excel 2007
Ukljuite automatsko filtriranje klikom na gumb za filtriranje koji se nalazi na kartici Data Sort &
Filter

94

Slika 3.84 Filtriranje podataka (Microsoft Excel 2007)

Klikom na strelicu uz ime polja u zaglavlju tablice otvorit e vam se izbornik po kojem elite
pretraivati podatke. Na popisu tekstualnih vrijednosti odaberite jednu ili vie vrijednosti prema
kojima e se izvoditi pretraivanje podataka.

3.5.4

Postavke stranice

Microsoft Excel 2003

Stranica se moe dodatno ureivati pomou alatne trake File Page Setup.
Microsoft Excel 2007
Na kartici Page Layout nalazi se grupa Page Setup pomou koje odabirete i podeavate postavke
stranice na kojoj se ispisuje radni list.

Slika 3.85 Postavke stranice radnog lista (Microsoft Excel 2007)

Pomou ovih opcija ureujete izgled stranice za ispis:

Margins ureujete margine stranice

Orientation postavljate stranicu horizontalno landscape ili vertikalno portrait

Size definirate veliinu stranice za ispis

Print Area oznaava podruje radnog lista kojeg elite ispisati

Breaks postavlja oznaku kraja stranice i prelazak na novu stranicu

Background postavljate pozadinu radnog lista

Print Titles definirate pomou dijalokog okvira postavke ispisa radnog lista

95

Slika 3.86 Postavke ispisa radnog lista

Header je tekst koji se ispisuje na svakoj stranici u gornjoj margini, a Footer je tekst koji se ispisuje
na svakoj stranici u donjoj margini.

Slika 3.87 Izbornik za header i footer

Zadaci
1. Otvorite datoteku excel-zad4.xls, pa podatke o nazivu artikla i cijeni prikaite rasprenim
(XY) grafikonom tako da na osi X bude cijena, a na osi Y naziv artikla. Neka grafikon ima

96

napisane naslove osi, bijelu podlogu, a linija neka bude plava i podebljana. Spremite datoteku
pod imenom excel-zad17.xls.
2. Otvorite datoteku excel-zad4.xls, pa podatke o nazivu artikla i cijeni prikaite stupastim
grafikonom. Grafikon spremite na isti radni list sa tablicom. Spremite datoteku pod imenom
excel-zad18.xls.
3. Otvorite datoteku excel-zad4.xls, pa podatke o nazivu artikla i cijeni prikaite krunim
grafikonom. Grafikon spremite na isti radni list sa tablicom. Spremite datoteku pod imenom
excel-zad18.xls.
4. Otvorite datoteku excel-zad4.xls, pa podatke o nazivu artikla i cijeni prikaite stupastim
grafikonom. Grafikon smjestite na zaseban radni list. Neka na osi X budu podaci o nazivu
artikla, a na Y cijene. Promijenite boje na grafikonu i ukonite legendu. Napiite naslove osi i
naslov grafikona. Spremite datoteku pod imenom excel-zad18.xls.
5. Otvorite datoteku excel-zad4.xls, pa podatke o nazivu artikla i cijeni prikaite 3D stupastim
grafikonom. Grafikon smjestite na zaseban radni list. Neka na osi X budu podaci o nazivu
artikla, a na Y cijene. Napiite naslove osi i naslov grafikona. Spremite datoteku pod imenom
excel-zad18.xls.
6. Otvorite novu radnu knjigu i unesite podatke iz tablice. Izraunajte podatak koji nedostaje i
nacrtajte tortni grafikon. Grafikon smjestite uz tablicu, uredite ga, promijenite boje i obriite
legendu. Spremite datoteku pod imenom excel-zad19.xls.

7. Otvorite datoteku excel-zad19.xls, pa podatke u tablici razvrstajte silazno po postotku.

Spremite datoteku pod imenom excel-zad20.xls.
8. Otvorite datoteku excel-zad19.xls, pa podatke u tablici razvrstajte uzlazno po postotku.
Spremite datoteku pod imenom excel-zad21.xls.
9. Otvorite novu radnu knjigu i unesite podatke iz tablice. Nacrtajte stupasti grafikon. Podatke u
tablici razvrstajte silazno po imenima automobila. Spremite datoteku pod imenom excelzad21.xls.

97

3.6

Pivot tablice

Pivot tablice se koriste za razliit prikaz podataka u radnoj tablici ili bazi i prikaz razliitih izrauna
pomou ugraenih funkcija.
Koriste se za sumiranje podataka u elijama tablice. Pomou pivot tablice moete sortirati, raunati
podatke unutar tablice, kreirati drugu tablicu na temelju sortiranih podataka. Kreiranu pivot tablicu
moemo naknadno preoblikovati premjetanjem redova i stupaca na zaslonu, ime se dobije razliit
pogled na podatke s liste, ovisno o potrebi. Za pivot tablicu trebaju vam dva uvijeta kako bi mogli
raditi.
Primjer tablice:

Slika 3.88 Primjer tablice sa podacima

Lijevim klikom mia odaberite podatke.

Microsoft Excel 2003

Odaberite na alatnoj traci Data Pivot Table and PivotChart Report...

Slika 3.89 - Umetanje pivot tablice (Microsoft Excel 2003)

98

Slika 3.90 Odabir dokumenta sa podacima (Microsoft Excel 2003)

Slika 3.91 - elije koje elimo ukljuiti u pivot tablicu (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007

Odaberite na kartici Insert Pivot table.

Slika 3.92 Umetanje pivot tablice (Microsoft Excel 2007)

Slika 3.93 elije koje elimo ukljuiti u pivot tablicu (Microsoft Excel 2007)

Dobili smo kao rezultat praznu pivot tablicu. Sada morate odabrati podatke na kartici s desne strane.

Microsoft Excel 2003

99

Slika 3.94 Polja za pivot tablicu (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007

Slika 3.95 Polja za pivot tablicu (Microsoft Excel 2007)

Kada ste odabrali podatke koje elite prikazati, u tablici e se pojaviti njihove vrijednosti. Pivot tablica
se moe mijenjati kako bi prikazali razliite rezultate u postotku, prosjenoj vrijednosti, maksimalnoj
vrijednosti, minimalnoj vrijednosti i jo mnogo drugih opcija.

100

Microsoft Excel 2003

Slika 3.96 Promjena vrijednosti polja (Microsoft Excel 2003)

Slika 3.97 Izbor vrijednosti polja (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007

Slika 3.98 Promjena vrijednosti polja (Microsoft Excel 2007)

Slika 3.99 Izbor vrijednosti polja (Microsoft Excel 2007)

Microsoft Excel 2003

Na alatnoj traci moete dodatno ureivati pivot tablicu.

Microsoft Excel 2007

Na kartici Design moete dodatno ureivati pivot tablicu.

101

Slika 3.100 Ureivanje pivot tablice (Microsoft Excel 2007)

Microsoft Excel 2003

Za svaku pivot tablicu moete kreirati graf po izboru odabirom na Pivot Table Chart Wizard

Slika 3.101 Izrada grafa (Microsoft Excel 2007)

Microsoft Excel 2007

Za svaku pivot tablicu moete kreirati graf po izboru odabirom na Tools Pivot Chart.

Slika 3.102 Izrada grafa (Microsoft Excel 2007)

3.7

Ispis

Prije samog ispisa dokumenta provjerite sadraj radnih listova. Pod tim se podrazumjeva provjera
unesenog teksta, prikaz podataka u elijama, oblikovanje, tonost formula, prijelom stranice, zaglavlje
i podnoje.

Microsoft Excel 2003

Postavke stranice moete podesiti na File Page Setup
Microsoft Excel 2007
Postavke stranice moete napraviti na kartici Page layout.

Slika 3.103 Postavke dokumenta (Microsoft Excel 2007)

102

3.7.1

Pregled dokumenta

Prije ispisa provjerite da li na zaslonu moete vidjeti kako bi svaka stranica izgledala nakon ispisa. Da
bi pogledali dokument prije ispisa pozovite naredbu Print preview.

Microsoft Excel 2003

Klikom na File Print preview otvarate poseban prozor koji prikazuje izgled stranice dokumenta.

Slika 3.104 Izgled stranice prije ispisa (Microsoft Word 2003)

Microsoft Excel 2007

Klikom na gumb Office File Print preview otvarate poseban prozor koji prikazuje izgled
stranice dokumenta.

103

Slika 3.105 Izgled stranice prije ispisa (Microsoft Excel 2007)

3.7.2

Ispis dokumenta

Kada ste sve potrebne akcije poduzeli u vezi izgleda dokumenta i elite ispisati sadraj dokumenta
otvorite opcije ispisa.

Microsoft Excel 2003

Kliknite na File Print.

Slika 3.106 Ispis stranice (Microsoft Excel 2003)

104

Microsoft Excel 2007

Kliknite na karticu Home Print.

Slika 3.107 Ispis stranice (Microsoft Excel 2007)

Otvorit e vam se okvir za ispis dokumenta i mogunost odabira pisaa na koji moete poslati
dokument, te mogunost ispisa vie primjeraka dokumenta. Moete izabrati ispis dijelova dokumenta
ili samo jedne stranice.

Slika 3.108 Okvir za opcije ispisa

Kada ste sve parametre podesili kliknite na Ok za ispis ili Cancel za povratak u dokument.
Zadaci

105

1. Otvorite datoteku excel-zad21.xls, pa podesite usmjerenje stranica na portretno i podesite sve

margine na 2 cm. U zaglavlje napiite ''Automobili'', a u podnoje broj stranice i datum.
Spremite datoteku pod imenom excel-zad22.xls i ispiite sve radne listove. Ukljuite ispis crta
reetki.
2. Otvorite datoteku excel-zad21.xls, pa podesite usmjerenje stranica na pejzano i podesite sve
margine na 1.5 cm. U zaglavlje napiite ''Automobili'', a u podnoje broj stranice i datum.
Spremite datoteku pod imenom excel-zad23.xls i ispiite sve radne listove. Iskljuite ispis crta
reetki.
Zadaci za ponavljanje
1. U novom Excel dokumentu upiite podatke kako je prikazano na slici.

a. U eliju B18 unesite formulu za izraun sume podruja elija B11:B16.

b. Formulu iz elije B18 kopirajte u podruje elija C18:F18.

106

c. U eliju B20 unesite formulu s kojom ete oduzeti eliju B18 od elije B8. Kopirajte
formulu iz elije B20 u podruje elija C22:E22.
d. U eliju B22 unesite formulu za raunanje minimalnih trokova u podruju elija
B11:B16. Kopirajte formulu iz elije B22 u podruje elija C22:E22.
e. U eliju B24 unesite formulu za raunanje maksimalnih trokova u podruju elija
B11:B16. Kopirajte formulu iz elije B24 u podruje elija C24:E24.
f.

U eliju B26 unesite formulu za raunanje prosjenih trokova u podruju elija

B11:B16. Kopirajte formulu iz elije B26 u podruje elija C26:E26.

g. U eliju B28 unesite formulu za prebrojavanje trokova u podruju elija B11:B16.

Kopirajte formulu iz elije B28 u podruje elija C28:E28.
h. U eliju G4 unesite formulu kojom ete podijeliti eliju E4 s elijom E8, koristei
apsolutne reference (za samo jednu eliju). Kopirajte formulu iz elije G4 u podruje
elija G5:G7.
i.

Upiite formulu u eliju B34 koja e ispisati tekst Da, ako je broj u eliji F8 vei od
450000. Inae neka ispie tekst Ne.

j.

U podruju elija B2:G2 promijenite veliinu fonta na 14.

k. Podruje elija B20:F20 podcrtajte dvostrukom linijom i radnu knjigu pospremite.

l.

U desni dio headera dodajte tekst "Financijsko stanje trgovine".

m. U lijevi dio footera dodajte vae ime i prezime, a u desni dio footera dodajte datum.
n. Radni list nazovite Financijsko stanje trgovine.
o. Na novom radnom listu napravite grafikon koji e prikazati ukupan iznos cijene za
artikle A4:A7.
p. Podesite margine u dokumentu:
i. header 1,5 cm,
ii. footer 1,5 cm,
iii. lijeva margina 2,2 cm,
iv. desna margina 2,2 cm,
v. gonja margina 2,8 cm,
vi. donja margina 2,8 cm

107

q. Napravite pripremu za ispis tako da se tablica nalazi na sredini papira horizontalno i

vertikalno.
r.

Ispiite dokument u ispisnu datoteku. (Za ispisnu datoteku upotrijebite ime

printxls.prn i spremite je)

108

4.

Microsoft Powerpoint

4.1

Poetak rada sa MS Powerpoint programskim paketom

Microsoft Powerpoint slui za brzo i jednostavno kreiranje razliitih prezentacijskih materijala.

Kombinacijom tekstova, slika, tablica, grafikona, animacija, video i zvunih zapisau smislenu cjelinu
dolazite do prezentacije kojojm ete na kvalitetan nain predstaviti vae ideje. Na jednostavan nain
pomou prezentacije privlaite panju onih kojima se obraate, te prenosite ideje i informacije.

4.2

Izgled Microsoft Powerpoint suelja

Svaki dokument kreiran sa Microsoft Powerpoint aplikacijom sadri .ppt ili .pptx ekstenziju.
Otvaranjem aplikacije Microsoft Powerpoint dokumenta dobit ete novi prozor koji se sastoji od vie
elemenata.

Microsoft Powerpoint 2003

Slika 4.1 Prozor Power point aplikacije (Microsoft Powerpoint 2003)

Elementi prozora:

109

1. Naslovna traka
2. Alatna traka
3. Vrpca
4. Okno
5. Radna povrina
6. Okvir za biljeke
7. Statusna traka
Microsoft Powerpoint 2007

Slika 4.2 Prozor Power point aplikacije (Microsoft Powerpoint 2007)

Elementi prozora:
1. Naslovna traka
2. Alatna traka za brzi pristup
3. Vrpca
4. Sadraj kartica
5. Kartica
6. Okno
110

7. Radna povrina
8. Okvir za biljeke
9. Statusna traka
Naslovna traka sastoji se od naziva (imena dokumenta) koji sami definiramo ili ga Word automatski
dodijeljuje kod otvaranja, dok se u desnom dijelu trake nalaze gumbi za minimiziranje,
maksimiziranje i zatvaranje dokumenta.

Microsoft Powerpoint 2003

Slika 4.3 Naslovna traka (Microsoft Powerpoint 2003)

Microsoft Powerpoint 2007

Slika 4.4 Naslovna traka (Microsoft Powerpoint 2007)

Microsoft Powerpoint 2003

Alatna traka sadri skup naredbi koje najee koristimo, te se moe prilagoditi potrebama korisnika.
U alatnu traku za brzi pristup moete dodati gumbe po vlasitoj elji (2).

Slika 4.5 - Alatna traka (Microsoft Powerpoint 2007)

Microsoft Powerpoint 2007

Alatna traka za brzi pristup sadri skup naredbi koje najee koristimo, te se moe prilagoditi
potrebama korisnika. U alatnu traku za brzi pristup moete dodati gumbe po vlasitoj elji, te je
pomaknuti iznad i ispod vrpce (2). Desnim klikom mia na vrpcu (2) otvarate opciju pomicanja alatne
trake iznad ili ispod vrpce.

Slika 4.6 Opcija za pomicanje alatne trake za brzi pristup (Microsoft Powerpoint 2007)

Microsoft Powerpoint 2003

111

Vrpca je organizirana da nam pomogne kod pisanja i ureivanja dokumenta, te brzom pronalaenju i
odabiru naredbi.

Slika 4.7 Vrpca (Microsoft Powerpoint 2003)

Microsoft Powerpoint 2007

Vrpca je organizirana da nam pomogne kod pisanja i ureivanja dokumenta, te brzom pronalaenju i
odabiru naredbi. Naredbe su organizirane u kartice i gurpe. Pojedine kartice moemo vidjeti odmah na
ekranu, dok su neke kartice sakrivene te do njih moemo doi po potrebi.

Slika 4.8 Vrpca sa karticama i grupama (Microsoft Powerpoint 2007)

Vrpcu takoer moemo promijeniti prema vlastitoj potrebi ili minimizirati kako bi oslobodili vie
mjesta na ekranu. Desnim klikom mia na vrpcu (3) otvarate opciju minimizacije vrpce ili mogunost
vraanja vrpce.

Slika 4.9 Opcija za minimiziranje, maksimiziranje vrpce (Microsoft Powerpoint 2007)

Microsoft Powerpoint 2007

Sadraj kartica ima gumbe pomou kojih aktiviramo naredbe i alate za oblikovaje prezentacije
Kartica sadri alate za ureivanje pojedinih objekata ili skupine objekata

Slika 4.10 Kartica za ureivanje teksta (Microsoft Powerpoint 2007)

Okno je mjesto na kojem se nalazi popis svih slideova u prezentaciji. Ovdje moete vidjeti poloaj
svih slideova u prezentaciji, moete ga kopirati, pomaknuti, premjestiti. Klikom mia na odreeni slide
odabirete ga te se on prikazuje na ekranu.

Microsoft Powerpoint 2003

112

Slika 4.11 Okno (Microsoft Powerpoint 2003)

Microsoft Powerpoint 2007

Slika 4.12 Okno (Microsoft Powerpoint 2007)

Radna povrina koristi se za ureivanje prezentacije.

Okvir za biljeke slui za upisivanje teksta kojim opisujete trenutni slide. Biljeke se ne pojavljuju
kod prezentacije.
Statusna traka prua korisniku informacije o rednom broju slidea, dizajnu, jeziku, statusu pravopisne
provjere.

Microsoft Powerpoint 2003

Slika 4.13 Statusna traka (Microsoft Powerpoint 2003)

Microsoft Powerpoint 2007

Slika 4.14 Statusna traka (Microsoft Powerpoint 2007)

4.3

Powerpoint pomo

Prilikom rada sa programom moete potraiti pomo koju vam Microsoft Powerpoint prua. Pomo
moete pozvati pritiskom tipke F1 ili

Microsoft Powerpoint 2003

113

upisom problema na koji traite odgovor u gornjem desnom kutu

Microsoft Powerpoint 2007
klikom na gumb Help u gornjem desnom kutu

Pomo vam je dostupna sa lokalnog raunala ukoliko ste instalirali zajedno sa programom ili na
internetu. Ako je vae raunalo spojeno na internet tada moete pomo potraiti preko Office Online
sadraja.
Kliknite na gumb Help u desnom gornjem dijelu ili pritiskom tipke F1. Na ekranu e vam se prikazati
prozor pomoi. U pretragu unesite kljune rijei po kojima elite pretraivati.

Microsoft Powerpoint 2003

Slika 4.15 Prikaz ekrana za traenje pomoi PowerPoint (Microsoft Powerpoint 2003)

Microsoft Powerpoint 2007

114

Slika 4.16 Prikaz ekrana za traenje pomoi PowerPoint (Microsoft Powerpoint 2007)

4.4

Stvaranje prezentacije

Za dobru prezentaciju morate dobro isplanirati i pripremiti materijale. U prezentaciji morate prikazati
u kratkim crtama sve to ste isplanirali rei. Stvaranje nove prezentacije poinje izradom poetnog
slidea sa naslovom i podnaslovom, ime predavaa, naziv seminara, konferencije i sl. Svaki slide ima
rezervirana mjesta koja moete popuniti. Svako rezervirano mjesto na prezentaciji moete premjestiti,
obrisati, mijenjati irinu, visinu prema elji.

Slika 4.17 Rezervirano mjesto za unos teksta

115

Microsoft Powerpoint 2003

Slika 4.18 Naslovni slide nove prezentacije (Microsoft Powerpoint 2003)

Microsoft Powerpoint 2007

116

Slika 4.19 Naslovni slide nove prezentacije (Microsoft Powerpoint 2007)

Microsoft Powerpoint 2003

Kada ste kreirali poetni slide, moramo dodati slijedei slide. Odaberite na alatnoj traci Insert New
Slide, te izgled slijedeeg slide-a ovisno o vrsti podataka koje elite prikazati.

117

Slika 4.20 Odabir novog slide-a (Microsoft Powerpoint 2003)

Microsoft Powerpoint 2007

Kada ste kreirali poetni slide, moramo dodati slijedei slide. Na kartici Home New Slide
odaberete izgled slijedeeg slide-a ovisno o vrsti podataka koje elite prikazati.

Slika 4.21 Odabir novog slide-a (Microsoft Powerpoint 2007)

118

Ovisno o vrsti sadraja (tekst, slika, graf, zvuk, video) moete izabrati slide koji e imati predefinirane
pozicije.
Pregledom slideova u vaoj prezentaciji odluili ste obrisati jedan od slideova koji vam se ini
nepotrebnim. Odaberite slide na desnoj strani prezentacije i pritisnete gumb Delete na tipkovnici.

4.5

Predloak dizajna na prezentaciji

Predlocima su definirane razliite teme i izgled prezentacije. Temom slidea odreuju se svojstva
(veliina fonta, veliina rezerviranih mjesta, grafike oznake i izgled) slide-a.

Microsoft Powerpoint 2003

Promjenu izgleda prezentacije moete napraviti izborom na alatnoj traci Format Slide Design. S
desne strane otvorit e vam se izbornik predloaka.

Slika 4.22 Izbor razliitih tema dizajna (Microsoft Powerpoint 2003)

Microsoft Powerpoint 2007

Promjenu izgleda prezentacije moete napraviti na kartici Design Themes, te odaberite jedan od
ponuenih predloaka.

119

Slika 4.23 Izbor razliitih tema dizajna (Microsoft Powerpoint 2007)

Desnim klikom mia na pojedinu temu otvara vam se izbornik gdje moete primjeniti temu na cijelu
prezentaciju ili samo na odreeni slide.

Microsoft Powerpoint 2003

Slika 4.24 - Odreivanje primjene teme u prezentaciji (Microsoft Powerpoint 2003)

Apply to All Slides primjenjujete temu na sve slideove u prezentaciji

Apply to Selected Slides primjenjujete temu na odreene slideove u prezentaciji

Use for All New Presentations svaka nova tema otvara se u zadanoj temi

Show Large Preview otvara se uveani prikaz teme

Microsoft Powerpoint 2007

Slika 4.25 Odreivanje primjene teme u prezentaciji (Microsoft Powerpoint 2007)

Apply to All Slides primjenjujete temu na sve slideove u prezentaciji

Apply to Selected Slides primjenjujete temu na odreene slideove u prezentaciji

Set as Default Theme svaka nova tema otvara se u zadanoj temi

Add Gallery to Quick Access Toolbar dodaje ikonu galerije tema na alatnu traku za brzi
pristup

4.6

Unos sadraja

4.6.1

Umetanje teksta, slike, grafa, crtea

Na veini slideova predviena su mjesta za unos sadraja. Ponekad na slide treba umetnuti tekst na
proizvoljno mjesto, izvan rezerviranih mjesta. Da bi mogli upisati tekst na proizvoljno mjesto morate
umetnuti Text box na vau prezentaciju.

120

Microsoft Powerpoint 2003

Na alatnoj traci Insert Text Box ili vrpci odaberete tekstualni okvir i postavite ga na mjesto gdje
elite dodati tekst.

Slika 4.26 Dodavanje tekstualnog okvira (Microsoft Powerpoint 2003)

Microsoft Powerpoint 2007

Na kartici Insert Text Box odaberete tekstualni okvir i postavite ga na mjesto gdje elite dodati
tekst.

Slika 4.27 Dodavanje tekstualnog okvira (Microsoft Powerpoint 2007)

Slike, isjeci i grafovi mogu dodatno utjecati na vizualnu atraktivnost i razumljivost prezentacije.

Microsoft Powerpoint 2003

Da bi mogli umetnuti sliku morate kliknuti na alatnu traku Insert Picture From File, Insert
Picture Clip Art ili Insert Chart, te odabrati sliku sa vaeg raunala, Clip Art ili graf iz
ponuenih opcija.
Microsoft Powerpoint 2007
Da bi mogli umetnuti sliku morate kliknuti na karticu Insert Picture, Insert Clip Art ili Insert
Graph, te odabrati sliku sa vaeg raunala, Clip Art ili graf iz ponuenih opcija.

Slika 4.28 Umetanje slike i grafova (Microsoft Powerpoint 2007)

Bogata kolekcija Clip Art instalirana je prilikom same instalacije Powerpoint programa. Dodatne
crtee moete preuzeti na Internetu.

121

4.6.2

Umetanje tablica

Tablicu u vau prezentaciju dodat ete tako to ete u novom slideu odabrati Insert Table te kroz
izbrnik izabrati koliko redaka i stupaca elite da ima vaa tablica. Predloak slide-a mora podravati
unos tablice.

Microsoft Powerpoint 2003

Tablicu moete ubaciti preko alatne trake Format Insert Table ili preko predloka.

Slika 4.29 - Umetanje tablice (Microsoft Powerpoint 2003)

Microsoft Powerpoint 2007

Tablicu moete ubaciti preko kartice Insert Table ili preko predloka.

Slika 4.30 - Umetanje tablice (Microsoft Powerpoint 2007)

Slika 4.31 Odabir redaka i stupaca tablice

Na vaem slide-u pojaviti e se tablica u koju ete upisati podatke.

Microsoft Powerpoint 2007

Izgled tablice moete promijeniti tako to ete izabrati dizajn iz ponuenih predloaka ili po vlastitoj
elji kreirati vlasitit dizajn tablice.

Slika 4.32 Dizajn tablice (Microsoft Powerpoint 2007)

Za detaljno oblikovanje tablice trebate odabrati elije koje elite izmjeniti ili cijelu tablicu. Tablici ili
elijama moete mijenjati obrube, dodavati boje, mijenjati poravnanja u elijama.
122

Microsoft Powerpoint 2003

Na alatnoj traci odaberite koje vrste obruba e biti vae elije ili tablica.

Slika 4.33 Promjena obruba tablice (Microsoft Powerpoint 2003)

Microsoft Powerpoint 2007

Na kartici Table Tools Draw Borders odaberite koje vrste obruba e biti vae elije ili tablica.

Slika 4.34 Promjena obruba tablice (Microsoft Powerpoint 2007)

Oznaite sve elije u kojima elite promijeniti poziciju teksta. Odaberite alat za poravnavanje i lijevim
klikom mia oznaite u kojem smjeru elite da tekst bude poravnat.

Microsoft Powerpoint 2003

Slika 4.35 Poravnavanje teksta u elijama (Microsoft Powerpoint 2003)

Microsoft Powerpoint 2007

Slika 4.36 Poravnavanje teksta u elijama (Microsoft Powerpoint 2007)

4.7

Efekti na prezentaciji

4.7.1

Animacije sadraja

Animacije treba prilagoditi sadraju prezentacije kao i publici kojoj se obraate. U prezentaciji imate
dijelove koje ne elite da se pojave odjednom i da ih publika proita. Na va zahtjev pojavljuju se
dijelovi prezentacije ovisno o tome da li ste kliknuli miem ili se nakon odreenog vremenskog
perioda pojavila natuknica.

123

Microsoft Powerpoint 2003

Sadraj moete animirati tako to ete odabrati na alatnoj traci Slide Show Custom Animation.

Slika 4.37 Dodavanje animacije na tekst (Microsoft Powerpoint 2003)

Microsoft Powerpoint 2007

Sadraj moete animirati tako to ete odabrati na kartici Animations Custom Animation.

Slika 4.38 Dodavanje animacije na tekst (Microsoft Powerpoint 2007)

U desnom dijelu ekrana pojavit e se dijaloki okvir u kojem ete izabrati Add Effect. Postoje razliite
grupe animacija, te ete odabrati one koje vam najbolje odgovaraju.

Microsoft Powerpoint 2003

Slika 4.39 Odabir animacije (Microsoft Powerpoint 2003)

Microsoft Powerpoint 2007

Slika 4.40 Odabir animacije (Microsoft Powerpoint 2007)

124

Na kraju svake animacije pojavljuju se redni brojevi koji pokazuju redoslijed pojavljivanja sadraja.
Kada ste dodali animaciju moete dodatno urediti njeno pojavljivanje i brzinu kojom e se izvravati.

Microsoft Powerpoint 2003

Slika 4.41 Podeavanje animacije (Microsoft Powerpoint 2003)

Microsoft Powerpoint 2007

Slika 4.42 Podeavanje animacije (Microsoft Powerpoint 2007)

4.7.2

Prijelazi slidea

Osim animiranja sadraja moete animirati i prijelaz slideova.

Microsoft Powerpoint 2003

Prijelaze izmeu slide-a dodat ete pomou alatne trake Slide Show Slide Transition. U desnom
dijelu ekrana pojavit e se dijaloki okvir u kojem ete izabrati prijelaz slide-a. Postoje razliite
animacije, te ete odabrati one koje vam najbolje odgovaraju. Ovisno o vama moete izabrati izmeu
razliitih prijelaza sa pojedinog slide-a ili primjeniti isti prijelaz na cijelu prezentaciju.

125

Slika 4.43 Prijelaz na slide (Microsoft Powerpoint 2003)

Microsoft Powerpoint 2007

Prijelaze izmeu slide-a dodat ete pomou grupe Transition to This Slide. Ovisno o vama moete
izabrati izmeu razliitih prijelaza sa pojedinog slidea ili primjeniti isti prijelaz na cijelu prezentaciju.

Slika 4.44 Prijelaz na slide (Microsoft Powerpoint 2007)

Uz prijelaz svakog slide-a moete odabrati zvuk i brzinu. Svaki prijelaz slide-a moete pokrenuti
klikom na mi ili na odreeni vremenski period.

4.8

Izvoenje prezentacije

Kada ste pripremili prezentaciju, raunalo, projektor, projekcijsko platno i rasvjetu spremni ste za
izlaganje.
Kod pokretanja prezentaciju kreete od prvog slide-a.

126

Microsoft Powerpoint 2003

Prezentaciju pokreete na alatnoj traci Slide Show View Show.

Slika 4.45 Poetak izvoenja prezentacije (Microsoft Powerpoint 2003)

Prezentaciju moete pokrenuti od odreenog slide-a klikom na tipku Slide Show form current slide u
lijevom donjem kutu otvorenog prozora.

Slika 4.46 Pokretnje prezentacije sa trenutnog slide-a (Microsoft Powerpoint 2003)

Microsoft Powerpoint 2007

Prezentaciju pokreete na kartici Slide show.

Slika 4.47 Poetak izvoenja prezentacije (Microsoft Powerpoint 2007)

Prezentaciju moete pokrenuti od odreenog slide-a klikom na tipku From Current Slide.

Slika 4.48 Pokretnje prezentacije sa trenutnog slide-a (Microsoft Powerpoint 2007)

U tijeku prezentacije na idui slide prelazite pritiskom na lijevu tipku mia, razmaknicom, tipkama
dolje, desno, enter, page down. Na prethodni slide vraate se tipkama , gore, lijevo, page up. Na
poetni slide moete se vratiti tipkom Home, a na posljednji slide idete tipkom End. Prezentaciju
prekidate tipkom Ecs.

127

Ako elite tijekom prezentacije brzi pristup odreenom slide-u otvorite izbornik desnom tipkom mia i
iz izbornika izaberite Go to slide.

Slika 4.49 Odabir slide-a tijekom prezentacije

Gumbom Pointer Options izaberite oblik, boju i nain pojavljivanja pokazivaa u prezentaciji. Sa
pokazivaem moete pisati po prezentaciji te na taj nain olakati publici da prate na koji dio
prezentacije se moraju usredotoiti.

Slika 4.50 Izbornik pokazivaa

Opcijom Screen moete zacrniti odnosno zabijeliti ekran koji vidi publika, kako bi skrenuli pozornost
na sebe, a prezentacija u tom sluaju miruje.

Slika 4.51 Izbornik upravljanja dijaprojekcijom

4.9

Ispis i distribucija materijala

Prezentaciju moete poslati u elektronikom obliku, snimiti na CD, USB, staviti na internet ili
isprintati. Prije poetka predavanja nije loe isprintati prezentaciju i podijeliti kako bi vaa publika
mogla biljeiti svoja zapaanja, izjave predavaa i ostale zanimljivosti sa predavanja.

Microsoft Powerpoint 2003

128

Materijale moete ispisati odabirom na File Print

Slika 4.52 Ispis materijala (Microsoft Powerpoint 2003)

Microsoft Powerpoint 2007

Materijale moete ispisati odabirom na Office Print

Slika 4.53 Ispis materijala (Microsoft Powerpoint 2007)

Kada ste odabrali ispis otvorit e vam se dijaloki okvir.

129

Slika 4.54 Dijaloki okvir ispisa

U polju Name odaberite pisa kojim ete obaviti ispis.

Range je raspon nudi izbor slide-ova koji e biti ispisani.

Print what odaberite ispis slide-ova i boju ispisa.

Handaouts definirate broj slide-ova po stranici.

Zadaci
1. Pokrenite PowerPoint, otvorite novu prezentaciju, pa na prvi slide napiite naslov neke prie.
Zatim otvorite novi slide i odaberite izgled prezentacije. Na drugi slide napiite naslov i tekst
prie. Spremite prezentaciju pod imenom powerpoint-zad1.ppt
2. Otvorite novu prezentaciju, pa dodajte slide koji e sadravati:
a. naslov i tekst
b. naslov , tablicu i tekst
c. naslov i grafikon
3. Otvorite prezentaciju powerpoint-zad1.ppt, pa iza drugog slidea dodajte prazan slide. Zatim
dodajte jos jedan naslovni slide, pa naslov premjestite na dno slidea. Na prazan slide dodajte
ilistraciju svoje prie. Spremite prezentaciju pod imenom powerpoint-zad2.ppt.
4. Otvorite novu prezentaciju pa na naslovni slide napiite HNL. Na drugi slide koji e sadravati
naslov i sadraj upiite jedan klub po vaem izboru, a u prostor rezerviran za sadraj umetnite
tablicu kao na slici. Spremite prezentaciju pod imenom powerpoint-zad3.ppt.

130

5. Otvorite novu prezentaciju pa umetnite sadraj kao na slici. Grafiku oznaku uz tekst
promijenite u strelicu ute boje, pozadinu slidea promijenite u boju po izboru. Na poetak
prezentacije dodajte naslovni slide i upiite naslov Result-Driven Design. Naslov pomou
matrice naslovnog slajda oblikujte tamno zeleno, Arial 68. Spremite prezentaciju pod imenom
powerpoint-zad4.ppt.

6. Otvorite novu prezentaciju pa na slide umetnite sliku aviona. Postavite joj animacijski efekt po
izboru. Spremite prezentaciju pod imenom powerpoint-zad5.ppt.

131

5.

Internet

5.1

Poetak rada sa Internetom

WWW na engleskom oznaava World Wide Web. WWW je servis za dijeljenje informacija putem
internet stranica. Internet stranice objedinjuju tekst, grafiku, zvuk, animacije i druge multimedijske
elemente. Svaka stranica ima vezu na podstranice ili vezu na druge stranice koje se nazivaju
hipertekstualne veze. Svakak Internet stranica izraena je pomou jezika koji se zove HTML to na
engleskom oznaava Hypertext Markup Language.
Internet stranice se nalaze na serverima (posluiteljima) koji su dostupni svim korisnicima preko
mree. Da bi pristupili nekoj stranici dovoljno je upisati adresu koja se vee za neki IP servera.
Da bi mogli pristupiti nekoj stranici potreban vam je Internet browser (preglednik).
Postoji vie razliitih Internet preglednika koje moete koristiti: Internet Explorer, Mozilla Firefox,
Opera, Safari, Netscape, te mnogo drugih (Wikipedia, 2009)1.
Pomou internet preglednika pristupate posluitelju na kojem se nalazi stranica i primate sadraj koji
ste traili preko upisane adrese.

5.2

Osnovni termini i protokoli

ISP (engl. Internet Service Provider). Tvrtke koje pruaju uslugu spajanja na Internet zovu se ISP, te
omoguavaju korisniku spajanje na Internet putem razliitih tipova veza. U Hrvatskoj je akademski
ISP CARNet2. Svi ostali davatelji usluga su komercijalni kao to su: T-com, Iskon, Vipnet, Amis,
Vodatel, Metronet, B.Net.
Hiperveza. To je tekst koji slui za povezivanje sa podstranicama stranice, dokumentima ili drugim
internet stranicama.
HTTP (engl. Hyper Text Transfer Protocol). Aplikacijski protokol koji se koristi na Internetu. Na
njemu se zasniva WWW, te preko njega komuniciraju web preglednici i web posluitelj.
FTP (engl. File Transfer Protocol). To je protokol koji se koristi za prijenos datoteka izmeu dva
umreena raunala. Jedno raunalo je server (posluitelj) a drugo raunalo je klijent koji se spaja na
server. Za koritenje FTP servisa potreban vam je klijentski program i pristup posluitelju. Neki od
klijentskih programa su: Smart FTP, Filezilla, FTP Voyager, Cute Ftp.

1
2

Wikipedia, the free encyclopedia, http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_web_browsers, 2009

CARNet - Hrvatska akademska i istraivaka mrea, www.carnet.hr, 2009.

132

URL (engl. Uniform Resource Locator). je Web adresa odreenog resursa na Internetu. Resurs na
koji pokazuje URL adresa moe biti HTML dokument (web stranica), slika, ili bilo koja datoteka koja
nalazi na odreenom web serveru.

5.3

Sigurnost na Internetu

Dostupnost podataka na Internetu daje velike mogunosti, ali i iroki spektar opasnosti. Internet je
vano sredstvo komunikacije u osobnom i profesionalnom ivotu, te u uenju i pouavanju. Ponekad
moe doi do njegove zlouporabe te je izuzetno vana briga o sigurnosti, tonosti i zatiti informacija3.
Podaci koji putuju Internetom mogu se presresti pomou razliitih programa. Samo uz zatitu raunala
sigurno je razmjenjivati podatke i informacije.

5.3.1

Sigurne web stranice

Odreene stranice koriste HTTP protokol pod imenom HTTPS (engl. Hyper Text Transfer Protocol
Secure). Koristi SSL/TLS za zatitu i skrivanje prometa, odnosno podataka koji se razmjenjuju
izmeu klijenta i posluitelja. To su stranice koje su namijenjene koritenju internet bankarstva,
pristupu elektronikoj poti i ostalim povjerljivim informacijama.

5.3.2

Digitalni potpis

Koristi se za provjeru osobe ili stranice koja alje podatke putem Interneta. Digitalne potpise izdaje
nadlena ustanova (jedna od najpoznatijih je Verisign), a sadri podatke imena korisnika, ustanove
koja je izdala potpis, serijskog broja potvrde, , broj verzije potvrde, javnog kljua i sl.Ti podaci su
ifrirani i jedinstveni za svakog korisnika. Ti podaci se spremaju na tvrdi disk korisnika, te kod slanja
informacija pridruujete digitalni potpis kako bi ste potvrdili da ste to stvarno vi.

5.3.3

Mrena kraa identiteta

Phishing je jedan od oblika prijevare koji podrazumijeva skup aktivnosti kojima neovlateni korisnici
koritenjem lanih poruka elektronike pote i lanih web stranica veinom financijskih organizacija
pokuavaju korisnika navesti na otkrivanje povjerljivih osobnih podataka kao to su JMBG, korisnika
imena i zaporke, PIN brojevi, brojevi kreditnih kartica i sl. Naalost velik broj korisnika nije upoznat s
ovim tipom prijevare. Jednom kad dou do ovih informacija, zlonamjerni korisnici se ili sami njima
koriste ili ih prodaju kako bi doli do podataka o drugim osobama. Elektronike poruke se obino
oslanjaju na lana web odredita koja izgledom sasvim odgovaraju web odreditima legitimnih tvrtki.
U najee primjere phishinga spadaju:

Net Akademija, http://sigurnost.tvz.hr, 2009

133

Lana upozorenja banaka ili drugih financijskih organizacija u kojima se od korisnika trai
upisivanje osobnih podataka kako u suprotnom ne bi dolo do ukidanja rauna.

Prijevare sa aukcijskim web stranicama (eBay), u kojima se korisnika nagovora na uplatu

odreene novane svote kako bi se kupio neki proizvod, ime korisnik zapravo, mislei da
kupuje proizvod, vri uplatu na lani raun.

Lane poruke od administratora u kojima se trae korisniki podaci kao to su lozinke.

Razne obavijesti u kojima se pokuava iznuditi novac za lane dobrotvorne akcije.

Poruke u kojima se korisnika pokuava namamiti da uplati odreenu svotu novaca na lani
raun (npr. poruka o drastinom smanjenju cijene nekog proizvoda kojeg se moe kupiti samo
na Internetu).

Poruke koje se pozivaju na sigurnost i zahtijevaju od korisnika otkrivanje osobnih informacija

(korisniki raun, lozinku itd.) ili zahtijevaju instalaciju programa za kojeg se tvrdi da je
zakrpa za pronaeni sigurnosni propust

Poruke koje vas obavjetavaju da ste dobili na lutriji i da trebaju Vae osobne podatke kako bi
mogli podii dobitak

Kada prevaranti dou do osobnih informacija korisnika, oni e ih koristiti na razliite naine. Iako e
se neki zadovoljiti samom injenicom da su nasamarili korisnika, veina e iz ovih informacija
pokuati izvui financijsku korist. Ako se prevarant domogne informacija o brojevima kreditnih
kartica ili bankovnih rauna, moe to sam iskoristiti ili prodati informacije drugima. Takoer se i
manje osjetljive informacije (poput e-mailova, imena, JMBG broja) mogu iskoristiti i prodati
zainteresiranim stranama, a opasno je kada zlonamjerni korisnici dou do informacija o korisnikim
raunima i lozinkama korisnika, jer se tada u ime prevarenih korisnika mogu initi razne kriminalne
aktivnosti na Internetu4.

5.3.4

Enkripcija

je proces u kriptografiji kojim se vri izmjena podataka tako da se poruka, odnosno informacije, uine
neitljivim za osobe koje ne posjeduju odreeno znanje (klju). Ovaj pojam se najvie koristi u
informatici, gdje se odreeni podaci ifriraju i najee tako zatieni alju putem e-maila.

5.3.5

Malware

Malware je softver napravljen tako da se neprimjetno ubaci u sistem raunara i naini neku vrstu tete.
Malware moe biti raunarski virus, crv, trojanski konj, spyware, adware ili neki drugi tetni program.
Ova rije je nastala kombinacijom engleskih rijei malicious (zlonamjeran) i software (program).

Cert.hr, nacionalno sredite za raunalnu sigurnost, www.cert.hr/plainhtmlpage.php?lang=hr&id=701, 2009.

134

5.3.6

Firewall

To je zatita raunala koja obavlja filtriranja, analizu i provjeru paketa podataka koji nose informacije
sa i na Internet. Firewall je napravljen da bi zatitio povjerljive korisnike podatke od neautoriziranih
korisnika blokiranjem i zabranom prometa prema pravilima koje korisnik sam odreuje.
Firewall moe biti softverski ili hardverski. Softverski firewall titi jedno raunalo, osim u sluaju
kada je to raunalo predodreeno za zatitu itave mree. Hardverski firewall omoguuje zatitu itave
mree ili odreenog broja raunala. Za ispravan rad firewall-a, potrebno je precizno odrediti niz
pravila koja odreuju kakav promet je doputen, a kakav zabranjen.

Slika 5.1 Firewall koji odvaja lokalna raunala i internet

5.4

Koritenje Google trailice

Najpoznatija trailica je Google (www.google.com). Trailice rade na principu pregledavanja Internet

stranica pomou pauka. Pauk koristi veze na Internetu i putuje mreom, te sprema podatke razliitih
Internet stranica u svoju bazu podataka.

Slika 5.2 Google trailica

135

Koritenje Google trailice je vrlo jednostavno. Pretraga se vri na taj nain tako to upiete pojam
koji se pretrauje i nakon toga odaberete Google pretraivanje.
Odabir pravih termina u pretrazi je kljuna stvar za dobivanje potrebne inforamcije. Npr. Ako traite
generalne informacije o hrvatskoj tada upiite u trailicu rije Hrvatska.
Za to bolju i toniju pretragu upotrebom vie kljunih rijei npr. Istra privatni smjetaj. Dodavanjem
vie specifinih rijei za pretragu, vaa pretraga postaje bolja i sukladna vaim eljama. Vano je
naglasiti da Google automatski spaja termine u frazi na nain Istra i privatni i smjetaj, tj. trailica e
prvo pronai sve sa Istra, zatim sa privatni, zatim sa smjetaj.
Google nije osjetljiv na velika i mala slova, te u frazama za pretragu zanemaruje upotrebu estih rjei
kao to su veznici, jednostavni brojevi, jednostavna slova i drugo. Ukoliko ipak elite u pertragu
ukljuiti esto upotrebljavanu rije tada ispred rijei upotrijebite znak + npr: Jadran + more.
Eksplicitna fraza. Ukoliko elimo pronai dokumente s izrazima koji se sastoje od vie rijei to
moemo uiniti uz koritenje navodnika kao npr: "Ivan Metrovi" muzej. Tako aljete upit od dva
termina, a ne od tri to je sluaj bez navodnika.
Iskljuiti odreene rijei. Recimo da traite informacije o Internet prodaji, ali vas ne zanima nita to
sadri pojam marketing. Da biste to napravili upotrijebite znak minus ispred te rijei npr.Internet
prodaja marketing.
Pretraga odreenih stranica. Ponekad elimo samo pretraiti neku stranicu u potrazi za odreenim
informacijama. I tu nam moe pomoi Google. Jednostavno dodajte naziv stranice u pretragu npr:
Internet prodaja site:www.nekisajt.hr.
Sline rijei ili sinonimi. Recimo da elite u svoju pretragu ukljuiti uz odreenu frazu jo neku
slinu rije ili sinonim. To inite jednostavnom uporabom ~ npr. Internet prodaja ~ selling.
Odreena vrsta dokumenta. elite li nai tono odreeni tip rezultata morate koristiti dodataka
filetype . Na primjer elite nai samo word dokumente fraze Interent prodaja npr. internet
prodaja filetype:doc.
Ovo OR ono. Ako elite nai jedan ili vie termina koristite OR (ili) nastavak (OR mora biti velikim
slovima ili moete koristiti || ) npr. internet prodaja OR marketing.
Numerika pretraga od do. Ovo se poprilino rijetko koristi ali moe biti korisno. Recimo elite
neki rezultat pretrage koji se nalazi izmeu nekih numerikih varijabli (npr cijene, godine). Utipkajte
slijedee npr. EU 2000..2009.

136

Kalkulator. Trebate neto na brzinu zbrojiti ili pomnoiti. Ne morate otvarati program kalkulator.
Samo utipkajte u Google i pritisnite enter npr. 34356*456.
Znaenje rijei (eng). Ako elite saznati znaenje neke rijei jednostavno iskoristite naredbu define
npr. define:anarchy.
Zadaci
7. Otvorite Google trazilicu pa pretraite web stranice sa prognozom vremena. Naite vremensku
prognozu za grad Zagreb.
8. Pretraite internet stranice koje sadre rije Zagreb, a zatim potraite slike Zagreba.
9. Pronaite dvije internet stranice koje govore o Zagrebu. Jedna neka bude na hrvatskom, a
druga na njemakom jeziku.
10. Pronaite dvije internet stranice koje govore o nekom vaem omiljenom bendu. Jedna neka
bude na hrvatskom, a druga na engleskom jeziku.
11. Pronaite internet stranicu sa temom nogomet. Kopirajte nekoliko reenica sa stranice u novi
Word dokument, te spremite datoteku. Zatim pronaite pet slika tog pojma, te ih kopirajte uz
tekst koji ste kopirali, pa sve spremite.

137

6.

Microsoft Outlook

6.1

Elektronika pota (E-mail)

Elektronika pota je najkoriteniji internetski servis. Radi na principu klijent posluitelj. Na

lokalnom raunalu korisnik mora imati instaliran program za upravljanje elektronikom potom. Na
posluitelju mora biti instaliran mail server koji prima i alje potu.
Slanje pote funkcionira na principu upisivanja adrese primatelja. Ako adresa primatelja ne postoji
pota se vraa poiljatelju. Pota se alje pomou SMTP protokola (engl. Simple Mail Transfer
Protocol), a primaju putem POP3 protokola (engl. Post Office Protocol version 3). SMTP i POP 3 su
dio TCP/IP protokola.
Svi koji ele primati i slati e-mail moraju imati svoju adresu. Adresa se sastoji od korisnikog imena i
imena domene odnosno posluitelja na koji ta domena gleda. Primjer: korisnicko_ime@domena.com
U korisnikom imenu i imenu domene ne smiju se pojaviti dijakritiki znakovi (, , , , ), razmaci, i
drugi specijalni zankovi osim ".", "-", "_".

6.2

Izgled Microsoft Outlook suelja

Microsoft Outlok 2003

138

Slika 6.1 Izgled Outlook prozora (Microsoft Outlook 2003)

Elementi prozora:
1. Menu bar (vrpca) je traka sa sustavom tekstualnih izbornika. Traka ukljuuje izbornike File,
Edit, View, Go, Tools, Action, Help
2. Toolbar (alatna traka) je traka na kojoj se nalaze gumbi sa najee koritenim opcijama u
pojedinoj kategoriji.
3. Navigation pane (navigacijsko okno) se koristi za pristup kalendaru, poti, zadacima.
4. Prostor za prikaz sadraja ima popis poruka kao i sadraj odabrane poruke.
Microsoft Outlok 2007

139

Slika 6.2 Izgled Outlook prozora (Microsoft Outlook 2007)

Elementi prozora:
1. Menu bar (vrpca) je traka sa sustavom tekstualnih izbornika. Traka ukljuuje izbornike File,
Edit, View, Go, Tools, Action, Help
2. Toolbar (alatna traka) je traka na kojoj se nalaze gumbi sa njee koritenim opcijama u
pojedinoj kategoriji.
3. Navigation pane (navigacijsko okno) se koristi za pristup kalendaru, poti, zadacima.
4. To-Do bar (traka poslova) je traka koja prikazuje kalendar i aktivnosti.
5. Prostor za prikaz sadraja ima popis poruka kao i sadraj odabrane poruke.
Pregledavati potu moete u Navigation pane (3). Standardne mape su Inbox, Sent Items, Outbox,
Drafts, Junk e-mail.

Inbox je mapa u koju se sprema sve primljene poruke.

Sent items je mapa u koju se sprema kopije poslanih poruka.

Outbox je mapa u koju se sprema poruke koje su spremne za slanje.

Drafts je mapa u koju se sprema poruka koju niste zavrili.

Junk e-mail je mapa u koju se spremaju poruke koje Outlook prepoznaje kao neeljenu potu
(engl. Spam)
140

Oznake statusa poruke:

poruka koju ste primili nije proitana
poruka koju ste primili je proitana
poruka koju ste primili ima privitak (attachment)
poruka koju ste primili ima visoki stupanj vanosti, treba je to prije proitati
poruka koju ste primili je niskog stupnja vanosti, te ne zahtjeva trenutano itanje
primljena poruka na koju ste odgovorili
primljena poruka koju ste proslijedili dalje
Primanje i slanje poruka radite klikom na gumb Send/Recieve, te na taj nain radite sinkronizaciju
servera i klijenta i provjeravate da li ste primili novu poruku odnosno aljete poruku koju ste napisali i
poslali.

6.3

Outlook pomo

Prilikom rada sa programom moete potraiti pomo koju vam Microsoft Outlook prua. Pomo
moete pozvati pritiskom tipke F1 ili klikom na gumb Help u desnom dijelu alatne trake

Pomo vam je dostupna sa lokalnog raunala ukoliko ste instalirali zajedno sa programom ili na
internetu. Ako je vae raunalo spojeno na internet tada moete pomo potraiti preko Office Online
sadraja.
Kliknite na gumb Help u desnom gornjem dijelu ili pritiskom tipke F1. Na ekranu e vam se prikazati
prozor pomoi. U pretragu unesite kljune rijei po kojima elite pretraivati.

Microsoft Outlok 2003

141