Predavanja Klinika biohemija II

10%
teine jetre

0,5%
teine miia

Rezerve ugljikohidrata su ograniene, dovoljne za pola dana

Hormonska kontrola homeostaze glukoze

Inzulin

Glukagon
Adrenalin
Kortizol
Hormon rasta

Inzulin je iznimno
vaan hormon koji
regulira ulazak
glukoze u elije

Inzulin se vee na membranske

receptore (veinom na
miiima i adipocitima) i
uzrokuje preraspodjelu
transportera glukoze iz
vezikula u citoplazmi na
membranu, te tako poveava
unos glukoze u elije
Mw 6000, 51 aminokiselina

Faktori koji utiu na sintezu i sekreciju

inzulina:

Koncentracija glukoze u krvi,

Aminokiseline,
Slobodne masne kiseline,
Ketonska tijela,
Gastrointestinalni hormoni,
Lijekovi

Sekrecija inzulina

Luenje inzulina odvija se u dvije faze:

Prva faza - 1 do 2 minute nakon unosa glukoze,
Druga faza poinje kada prva zavri.

Nivo inzulina u krvi: 8 - 11 IU/ml (57-79 pmol/L)

Razgradnja inzulina u jetri i bubrezima pomou

enzima:
1. protein disulfid reduktaze (glutation)
2. proteinaza

Model inzulinskog receptora

Spori efekti inzulina

Brzi efekti inzulina

Anaboliki hormon koji djeluje na

jetru, masno tkivo i miie

 Uinak

na metabolizam karbohidrata:

Inzulin ima etiri glavna djelovanja na metabolizam

karbohidrata koja smanjuju nivo eera u krvi:
1. Miii i masno tkivo preuzimaju glukozu iz krvi pod
kontrolom inzulina.
2. Inzulin zapoinje sintezu glikogena u jetri i
miiima.
3. Inzulin suprimira glukoneogenezu u jetri
inhibicijom PEP karboksikinaze.
4. Inzulin stimulira glikolizu u jetri aktivacijom
kinazne aktivnosti bifunkcionalnog enzima koji
sintetie fruktoza 2,6 bisfosfat

 Uinak

inzulina na metabolizam lipida:

Inzulin stimulira lipogenezu u masnom tkivu tako

to obezbjeuje acetil-CoA i NADPH koji su
neophodni za sintezu masnih kiselina, te
obezbjeuje glicerol fosfat neophodan za sintezu
triacilglicerola.
Inzulin je potentan inhibitor lipolize u jetri i
masnom tkivu.
Inzulin smanjuje koliinu tkivnog cAMP i koliinu
slobodnih masnih kiselina u krvi.

 Uinak

inzulina na membranski transport

Inzulin stimulira olakanu difuziju glukoze u elije

miia i masnog tkiva (GLUT-4).
Inzulin stimulira transport aminokiselina u elije

 Uinak

inzulina na sintezu proteina

Anaboliki uinak inzulina posljedica je transporta

neutralnih aminokiselina u miine elije
Inzulin stimulira sintezu proteina

Metaboliki uinci inzulina

Ulazak glukoze u
miie i masno tkivo

Glukoneogeneza
Glikogenoliza

Glikoliza

Lipoliza
Glikogeneza

Ketogeneza

Sinteza proteina

Proteoliza

Ulazak jona naroito

kalija i fosfata

Bolesti u metabolizmu ugljikohidrata

hiperglikemija

hipoglikemija

Reducirajui eeri u mokrai

Koncentracija glukoze natate u plazmi

Referentne vrijednosti za glukozu

-Serum ili plazma 4,5 do 5,9 mmol / L

-Puna krv 3,3 do 5,3 mmol/L
-Bebe 1,7 do 3,3 mmol/L
-Starenjem vrijednosti se povecavaju za 0,11
mmol/L za svaku deceniju ivota
-U likvoru 60% vrijednosti plazme
-Dnevno u urinu 2,77 mmol/L

 Deficijencija

inzulina ili viak antagonista inzulina,

prvenstveno glukagona, dovode do diabetes
mellitusa.
Smanjen ulazak glukoze u elije i povean nivo
glukagona dovodi do smanjenja koliine fruktoza
2,6-bisfosfata u jetri.
Nedovoljno iskoritenje ugljikohidrata dovodi do
razgradnje masti i proteina.
Velika koliina acetil CoA iz kojih se stvaraju
ketonska tijela.

Klasifikacija eerne bolesti:

Tip 1 - ucestalost 5-10%
Ovisna o inzulinu- teka hiperglikemija, mlade
negojazne osobe, autoimuna bolest
Tip 2 80-90% pacijenata
Preko 40 godina starosti, gojaznost, rijetka
ketoacidoza, rezistencija na insulin
Drugi specifini tipovi:
Trudnika eerna bolest gestacijski dijabetes GDM
Predijabetes:
Poremeaj tolerancije na glukozu - IGT
Poremeaj glukoze pri gladovanju-IFG

Porast broja oboljelih od eerne bolesti

Pojava

Tip1

Tip2

prije 20 godina

nakon 40 godina

Sinteza inzulina

otsutna
Koncentracija inzulina niska ili otsutna
U plazmi

ouvana

Genetska sklonost

da; HLA sistem

poligensko nasljee

Protivtijela na otoie

da

ne

Debljina

neuobiajeno

uobiajeno

Ketoacidoza

da

mogua nakon stresa

niska, normalna ili

visoka

U trenutku dijagnoze Tipa2 eerne bolesti

bolesnici se javljaju zbog sljedeih simptoma:

Simptomi eerne bolesti

Metabolizam u eernoj bolesti

Deficit intracelularne glukoze dovodi do lipolize i poveane

mobilizacije FFA iz adipoznih tkiva.
Proizvodi se vie FFA nego to se moe iskoristiti u perifernim
tkivima i koriste se za sintezu u ketone u jetri ili se ugrauju u
VLDL kao endogeni trigliceridi to dovodi do hiperlipidemije.
U jetri se FFA prevode u acetil CoA koji se ne moe iskoristiti u
TCA usljed nedostatka oksalacetata.
Iz acetil CoA nastaju ketonska tijela.
Poto jetra ne moe da kompletno metabolizira acetosiretnu i
betaoksibuternu kiselinu nastupa metabolika acidoza.
Kompenzira se sa bikarbonatima iz plazme (puferovanjem) i
repiracijom.
Usljed vika H+ joni ulaze u elije, a izlaze K+-hiperkalijemija.

Metabolizam u eernoj bolesti

Nivo glukoze iznad 11 mmol/l-glikozurija
Osmotska diureza i poliurija, polidipsija, gubitak elektrolita
Hiperglikemija od 20 do 40 mmol/L dovodi do ekstracelularnog
hiperosmolariteta koji izaziva intraelijsku dehidrataciju.
Osmotska diureza dovodi do gubitka vode, natrijuma,kalijuma,
kalcijuma i do smanjenja cirkulatornog volumena krvi.
Gubitak vode dovodi do hemokoncentracije, smanjenja protoka
krvi kroz bubrege to moe da izazove prerenalnu uremiju.
Dehidratacija dovodi do gubitka vode iz cerebralnih elija to
dovodi do konfuzije i kome.

Metabolizam u eernoj bolesti

ZNAKOVI HIPERGLIKEMIJE:

suha usta i e
uestalo mokrenje
zamuen vid
svrbe koe i sluznice
crvenilo lica
miris acetona u dahu
usporen rad srca
produbljeno disanje
POREMEAJ SVIJESTI DO
KOME

ZNAKOVI HIPOGLIKEMIJE:

Znojenje
Ubrzan rad srca
Drhtavica
Glad
Bljedilo
Strah
Vrtoglavica
Neprikladno ponaanje
Zijevanje
Smetnje koncentracije i vida
Glavobolja
POREMEAJ SVIJESTI DO KOME

Uzroci hipoglikemije
Glukoza u plazmi < 3.5 mmol/L

Kliniki uinci hipoglikemije

3.5 mmol/L
2.5 mmol/L
2.0 mmol/L
1.0 mmol/L
<1.0 mmol/L

Normalno
Glukagon
Problemi prepoznavanja
EEG promjene
KOMA

Djelovanje novijih lijekova u terapiji eerne

bolesti:

1. odgaanjem apsorpcije glukoze iz crijeva

(akarboza)
2. poveanjem koncentracije endogenog
inzulina (repaglinid)
3. oponaanjem djelovanja inzulina
(inzulinomimetici 6- tiazolidindioni)
4. smanjenjem stvaranja glukoze u jetri
(bigvanidi) (inhibicija glukoneogeneze)

Dijagnostika dijabetes melitusa

Za dijagnosticiranje dijabetesa koriste se razliiti testovi:

Odreivanje koncentracije glukoze u krvi,

Oralni test tolerancije za glukozu (GTT),
Intravenski glukoza tolerans test,
Odreivanje glikiranog hemoglobina,
Odreivanje ketonskih tijela u urinu,
Odreivanje inzulina, C peptida i drugi.

Analitika faza

Odreivanje koncentracije glukoze u krvi

-metoda sa o-toluidinom, zelena boja

Enzimske metode
- Heksokinaza (kombinacija sa G6P dehidrogenazom
poveanje A na 340 NADPH)
- glukoza oksidaza (GOD-PAP, peroksidaza, hromogen
- glukoza dehidrogenaza (poveanje A na 340 NADH)
-

Oralni GTT

Uzorak za odreivanje koncentracije glukoze u krvi

plazma

i serum najei su uzorci u medicinskobiokemijskim laboratorijima

najvie metoda za samoodreivanje glukoze koristi
punu krv
nakon optereenja glukozom, glukoza je via u
kapilarnoj nego li u venskoj krvi
u osoba s normalnim hematokritom glukoza natate
u punoj krvi je 12-15% nia nego u plazmi
glikoliza smanjuje glukozu u serumu prosjeno 5-7%
za 1 sat u normalnoj necentrifugiranoj krvi na sobnoj
temperaturi
brzina in vitro glikolize je vea u prisutnosti
leukocitoze i kontaminacije bakterijama

Pacijent
Prije uzimanja krvi
Min. 8 sati
Min. 2 sata
Min. 15 min

Gladovati i ne puiti
Ne raditi teko
Odmarati se u
sjedeem poloaju

Uzimanje uzorka krvi

Izmeu 6.30 i 9.00 sati ujutro
Heparin kao antikoagulans uz dodatak
Na-fluorida

Glukoza

Poslijeanalitika faza

Spol

Dob
(godine)

Referentni
interval
(mmol/L)

ene, Mukarci

8 - 18

3,9 5,9

ene, Mukarci

20 - 30

4,2 6,0

ene, Mukarci

> 30

4,4 6,1