You are on page 1of 30

Adaleti Savunanlar Stratejik Aratrmalar Merkezi

Yerli Tank rnei


zerinden
Savunma Sanayinin
nemi
Eln Mh Melih TANRIVERD
Genel Sekreter

stanbul - 25 Austos 2014

ASSAM
Adaleti Savunanlar Stratejik Aratrmalar Merkezi Dernei

www.assam.org.tr
indekiler
Giri ............................................................................................................................................ 2
Niin Yerli Savunma Sanayi? .................................................................................................... 3
Milli Tank Projemiz ................................................................................................................... 4
Yerli Tankmz Altay'da Kilometre Talar ............................................................................ 4
Alt Ykleniciler ...................................................................................................................... 7
Teknoloji Transferi Yklenicisi ......................................................................................... 8
G Grubu Yklenicisi....................................................................................................... 9
Elektronik Sistemler Yklenicisi ..................................................................................... 11
Zrh Paketi Yklenicisi..................................................................................................... 12
Benzer Teknoloji: Leopard II ................................................................................................... 13
Avrupa rneinde Tank retimi - KMW ............................................................................ 14
Tarihe .............................................................................................................................. 14
Sahibi ................................................................................................................................ 15
Grup irketleri .................................................................................................................. 16
Trkiye Ofisi .................................................................................................................... 16
Basnda KMW - Nexter Birlemesi ................................................................................. 17
G Grubu malatnda MTU ................................................................................................ 20
rettii Motor Tipleri ....................................................................................................... 21
Trkiye'de Savunma Sanayine Motor retme almalar ...................................................... 23
Sonu ........................................................................................................................................ 25
Kaynaka .................................................................................................................................. 28

1
Adres: Yakuplu Mah Hrriyet Bulvar Newport Sitesi No:155 1. Blok Kat:7 D:55
Beylikdz stanbul / Trkiye
Tel ve Faks: +90 212 8551975 http://www.assam.org.tr e-posta: info@assam.org.tr

ASSAM
Adaleti Savunanlar Stratejik Aratrmalar Merkezi Dernei

www.assam.org.tr

Giri
Geen yzyln banda imparatorluklar dald. mparatorluklarn bnyesinde bulunan
milletler Birinci Dnya Savann galipleri tarafndan gdml devletikler halinde
tekilatlandrld. Baml devletler, zgr olduklarn zannettikleri halde, totaliter rejimlere
mahkm edildi. Diktatrler, vasi devletler tarafndan korundu ve desteklendi.1
kinci Dnya Sava sonrasnda, batl devletlerde, ABD ve ngiltere rnek alnarak,
demokratik sistemler yerleirken, Rusya ve bamllarnda Komnizm ynetim sistemi olarak
benimsendi.2
kinci Dnya savandan sonra, Milletler Cemiyeti (10 Ocak 1920: 18 Nisan 1946); Savan
galipleri tarafndan revize edilerek yeniden tekilatlandrld ve 24 Ekim 1945 tarihinde
Birlemi Milletler (BM) Tekilat kuruldu. Amac "adalet ve gvenlii, ekonomik kalknma
ve sosyal eitlii uluslararasnda tm lkelere salamak olarak gsterilmesine ramen, 2.
Dnya Harbinin galibi ve BM Gvenlik Konseyinin Daim yelerinin (ABD, ngiltere,
Fransa, Rusya, in) Dnyadaki ve zellikle slam Corafyasndaki karlarn korumak iin
kurulmu bir tekilat olarak ilev grmtr.3

2
Adres: Yakuplu Mah Hrriyet Bulvar Newport Sitesi No:155 1. Blok Kat:7 D:55
Beylikdz stanbul / Trkiye
Tel ve Faks: +90 212 8551975 http://www.assam.org.tr e-posta: info@assam.org.tr

ASSAM
Adaleti Savunanlar Stratejik Aratrmalar Merkezi Dernei

www.assam.org.tr
Niin Yerli Savunma Sanayi?
BM Gvenlik Konseyi Daimi yeleri dnya hakimiyetlerini savunma sanayi rnlerinin
dnya zerindeki hareketlerini kontrol ederek salamaktadr. nemli savunma sanayi reticisi
firmalarnn Batl olmasna karn mterilerinin ounluunu Afrika, Ortadou ve Asya
lkeleri oluturmaktadr. Kriz yaayan blgelere Gvenlik Konseyi silah ambargosu koyarak
kendi onay olmadan savunma sanayi rnlerinin satn engellemekte, kriz kmaza
girdikten sonra gelen talep zerine ABD, ngiltere ve Fransa kurtarc rolne soyunarak
blgeye mdahale etmekte (rn. Afganistan, Irak, Libya vb) bylece kendi kurduklar
smrge dzeni ksr dngsnden kmak mmkn olmamaktadr.
Yksek teknoloji rn savunma sanayi rnleri ierdikleri komuta kontrol yazlmlar ve
sayl firma tarafndan retilen lisansl kritik neme haiz g grubu (motor, transmisyon
blm) gibi paralar reticilerin kartel oluturmalarn ve BM'nin be daimi yesinin
hakimiyetlerini pekitirmesini salamaktadr.
Dolaysyla lkelerin savunma sanayilerinin durumu; bamszlk durumlarnn da
gstergesidir. Savunma sanayisi bamsz olmayan lkenin siyasi ve ekonomik
bamszlndan sz edilemez.
Bunun nemi; helikopter filosunu glendirmek isteyen Pakistan Lideri Navaz erif'e, "Atak"
marka askeri helikopterimizin detayl tantm4 yapldnda Amerika'nn homurdanmas
sonras aslnda milli helikopterimizin motorunun milli olmayp; ngiliz Rolls Royce ve
Amerikan Honeywell irketlerinin ortak irketi olan LHTEC adl Amerikan firmas tarafndan
lisanslanm olduu ve yine Uzun Menzilli Fze Savunma Sistemi alm ihalesinin, teknoloji
transferi yapma taahhd veren in'e verilmesine (NATO Savunma Sistemlerine uyumsuz
olduu gerekesi ile) ABD'nin kar kmas5 olaylar ile bir kez daha aka ortaya kmtr.
Bu ve benzer rnekler yerli savunma sanayinin, lkelerin bamszlklarnn bir numaral
gstergesi olduunu gstermektedir.
Trkiye'nin yerli retimi Altay Ana Muharebe Tank rneini inceleyerek Trk Savunma
Sanayisine yada bir baka deyile Trkiye'nin tam bamszla ne kadar yaklatna
bakalm.
nce Milli mkanlarla Modern Tank retim Projesi'nin (MTP) tasarmndan itibaren
gnmze kadar ald yolu hatrlayalm sonra da Altay Tankyla kyaslayabileceimiz
teknolojiye sahip bir tank olan Leopard II'nin (veya baka bir deyile Avrupa'nn en byk
Tank ve Tank Motoru) reticilerini inceleyelim.
Akabinde dnp Trkiye'de Savunma Sanayi'nin ald yola gz attktan sonra, incelediimiz
MTP (veya MTP'in rn ALTAY) ve Avrupa'nn Lider Savunma Sanayi reticileri
rnei zerinden karlatrmalar yapalm.

3
Adres: Yakuplu Mah Hrriyet Bulvar Newport Sitesi No:155 1. Blok Kat:7 D:55
Beylikdz stanbul / Trkiye
Tel ve Faks: +90 212 8551975 http://www.assam.org.tr e-posta: info@assam.org.tr

ASSAM
Adaleti Savunanlar Stratejik Aratrmalar Merkezi Dernei

www.assam.org.tr
Milli Tank Projemiz
Yerli Tankmz Altay'da Kilometre Talar
Milli mkanlarla Modern Tank retimi Projesi (MTP) Kilometre
Talar
Savunma Sanayi cra Komitesi nceki projeleri
iptal ederek Trk Silahl Kuvvetlerinin muharebe
tank ihtiyacnn milli imkanlarla karlanmas
amacyla yeni bir proje balatlmasna ilikin tarihi
kararn almtr.6

Mays 2004

Altay Milli mkanlarla Modern Tank retim


Projesi'nin tm fikri ve snai mlkiyet haklar
Savunma Sanayi Mstearlna aittir. Projenin
tasarm, gelitirilmesi ve retiminde 5 firmann
grev almas n grlmtr. OTOKAR A.. ana
yklenicidir ve retimi salayacaktr. ROTEM
firmas teknik destek salayacak, ROKETSAN
A.. Altay tankna taklacak zrh paketini
gelitirecek ve kalifiye edecektir. Makine ve
Kimya Endstrisi 120mm'lik ve 55 kalibrelik ana
silah sistemini retecektir.7
Milli Tank Projesi iki dnem halinde planland. lk
dnem tasarm ve prototip retimi ikinci dnem ise
seri retim olarak belirlendi.8

Savunma Sanayi cra Komitesi toplantsnda Milli


mkanlarla Modern Tank retimi projesine teklif
veren firmalardan OTOKAR A.. ile szleme
grmelerine balama karar kmtr.9

30 Mart 2007

16 - 17 Haziran
2008

20 Haziran 2008

Trk Kara Savunma Sektrnn Ulat Nokta ve


Hedefler Endstri Gn ve Askeri Kara Aralar
G Sistemleri altay kapsamnda; kara aralar
iin kritik olduu deerlendirilen motor, anzman
ve yardmc sistemlere ynelik kabiliyetler nda
Trk Silahl Kuvvetlerinin taktik ve zrhl aralar
ile ana muharebe tank ihtiyalarn dikkate alan
bir yaklamla, bu alanda sahip olduumuz sanayii
altyapsnn mevcut ve mteakip projelerde
kullanlabilmesi
ve
muhtemel
stratejilerin
belirlenmesine ynelik gr alveriinde
bulunulmutur.10
Savunma Sanayi cra Komitesi toplantsnda milli
imkanlarla modern tank retimi projesinde ana alt
ykleniciler;
Daha nce ana yklenici olarak belirlenmi olan
OTOKAR firmasna gerekli alanlarda teknik
destek salamak zere alt yklenici olarak
ncelikle ADD/ROTEM (G.Kore),
At kontrol sistemi ile komuta kontrol
muhabere ve bilgi sisteminin gelitirilmesi ve
retilmesi iin ASELSAN A..,
Tank ana silahn retmek amacyla MKEK,
Zrhn milli olarak retilmesi iin almalara
devam edilmesine,
Askeri fabrikalardaki mevcut yetenek ve
yatrmlardan azami lde istifade edilmesine

4
Adres: Yakuplu Mah Hrriyet Bulvar Newport Sitesi No:155 1. Blok Kat:7 D:55
Beylikdz stanbul / Trkiye
Tel ve Faks: +90 212 8551975 http://www.assam.org.tr e-posta: info@assam.org.tr

ASSAM
Adaleti Savunanlar Stratejik Aratrmalar Merkezi Dernei

www.assam.org.tr

karar alnmtr.11

29 Temmuz 2008

Altay Projesinin imza treni gerekletirildi.


Proje iin 78 aylk (6,5 yl) bir takvim ve 500
milyon dolar bte planland.12
Tankn tasarm, gelitirilmesi, entegrasyonu,
prototip retimi, testi, kalifikasyonunda sorumlu
Otokar olacak.13
alma tamamlandktan sonra, o gnn
teknolojisine gre retilecek tank iin yeniden
ihaleye klacak.14
Ayrntlar, 78 ay srecek ve 500 milyon dolarlk
ar-ge almas sonunda belirlenecek. Bu
almaya Kore teknik destek salayacak.15
Mevcut tanklar azami 40 kilometre hz
yapabilirken Altay en az 90 kilometre hz
yapacak.16
Tanklarn biri, u an Silahl Kuvvetlerin
envanterindeki 4 adet M48'in grevini tek
bana yerine getirebilecek nitelikte olacak.17
Aralksz menzili 500 kilometre olacak. Hareket
halindeyken at yapabilecek.18
600'e yakn ar-ge mhendisi grev yapacak.19
Gney Kore Mill Tankn Japonya, in ve
K.Kore'ye satlmama art getirdi.20
Milli tankta 120 mm'lik yivsiz top dzenei
kullanlacak.21
Tank kimyasal, biyolojik ve nkleer saldrlara
kar korunma sistemine sahip olacak.22
Tankn 1.500 beygir gcnde motorunun olmas
ve 4,1 metreye kadar su altnda almas
planlanyor.23

Altay projesinin 1. aamas olan Kavramsal


Tasarm Faz Savunma Sanayi Mstearl
tarafndan onaylanarak tamamland.

Eyll 2010

15 Ekim 2010

29 Mart 2012

Bylece projede 2. aama olan ve 30.5 ay srmesi


planlanan Detayl Tasarm Faz'na geilmitir.
Projenin bu aamasnda detayl tasarm faaliyetleri
kapsamnda seilen alt sistemlerin tank zerinde
entegrasyon ve arayz tasarm almalar
yrtlecektir.24

OTOKAR firmas ile MTU ve Renk firmalar


arasnda Altay tanknn g paketi konusunda
szlemeler imzaland.25

ALTAY Projesi kapsamnda gerekletirilen ve


ticari/askeri
gizlilik
gerektiren
testlerin
yaplabildii dnyann en modern, Trkiyenin
ise tek Tank Test Merkezi, Milli Savunma
Bakan smet Ylmaz tarafndan hizmete almtr.
Otokar bnyesinde 10 milyon dolar yatrm ile
yaplan Tank Test Merkezinde Elektromanyetik
Giriim ve Uyumluluk Test Merkezi ve Tank Test
Pisti
yer
almaktadr.
Savunma
Sanayi

5
Adres: Yakuplu Mah Hrriyet Bulvar Newport Sitesi No:155 1. Blok Kat:7 D:55
Beylikdz stanbul / Trkiye
Tel ve Faks: +90 212 8551975 http://www.assam.org.tr e-posta: info@assam.org.tr

ASSAM
Adaleti Savunanlar Stratejik Aratrmalar Merkezi Dernei

www.assam.org.tr

Mstearlnn desteiyle EMI/EMC test merkezi


Otokar Arifiye tesislerinde yaklak 1400 mlik
kapal alana kurulmutur. Referans alnacak test
standartlarndan bazlar MIL-STD-461E, CISPR
25 ve ticari/sivil ara otomotiv direktifi
2004/104/ECdir. Dinamometreli Klimatik Test
Odas'da mevcuttur.26

7 Temmuz 2012

15 Kasm 2012

Basnda yaymlanan haberde "Altay projesinde yaz


sonunda MTR ad verilen hareket kabiliyetini test
edecek ara ortaya kacak. 2013'n ilk eyreinde
FTR yani at testlerinin yaplaca ara retim
bandndan inecek. TSK ile birlikte testleri
gerekletirilecek." denilmektedir.

Babakan Recep Tayyip Erdoan'n da katld,


Otokar'n Sakarya'daki fabrikada dzenlenen
trenle Altay tantld. ki ana prototipi retilen
Altay Tank iin "2015 ylna kadar seri
retime27 hazr hale gelecek" denilmitir.28

Ankara ereflikohisar'da at testleri yapld.

ubat 2013

Sarkam'ta k testleri tamamland. Ana ve alt


yklenicilerden verdikleri baz dokmanlarda
dzeltme talep edildi. Bu srecin tamamlanmas
ardndan asl prototiplerin imalatna geildi.29

30 Mart 2013

nc ve drdnc
retimine baland.30

prototip

tanklarn

Nisan 2014

6
Adres: Yakuplu Mah Hrriyet Bulvar Newport Sitesi No:155 1. Blok Kat:7 D:55
Beylikdz stanbul / Trkiye
Tel ve Faks: +90 212 8551975 http://www.assam.org.tr e-posta: info@assam.org.tr

ASSAM
Adaleti Savunanlar Stratejik Aratrmalar Merkezi Dernei

www.assam.org.tr
Alt Ykleniciler
Otokar'dan yaplan aklamaya gre31;
Milli Savunma Bakanl'na kar ilk Trk Ana Muharebe Tank'nn tasarm,
prototip retimi, testi ile dier alt yklenicilerin seimi, rn kalifikasyonunu ve
projenin uyum iinde ynetilmesinden sorumlu olan Otokar, aadaki alt
ykleniciler ile alacak. Altay takm olarak adlandrlan ve bu projede yer alan
altyklenici irketlerin sorumluluklar aadaki gibi olacak :
1. Tank At Kontrol Sistemi, Tank Komuta Kontrol Muhabere Bilgi Sistemi gibi
alt sistemler Aselsan tarafndan tasarlanarak prototipi retilecek, Otokar ve
Aselsan ibirlii iinde entegrasyon almalar yaplacak.
2. Belirlenen baz alanlarda Kore'li Hyundai Rotem irketinden teknik destek ve
yardm alnacak; baz Kore menei'li alt sistemler Rotem kanal ile tedarik
edilecek.
3. 120 mm'lik 55 kalibre Ana Silah Sistemi, Hyundai Rotem kanal ile teknoloji
transferi yaplarak MKE tarafndan retilecek. Kalifikasyon testlerinin baar
ile gerekletirilmesini mteakip Otokar ve MKE entegrasyon almalarn
yrtecek.
4. Modler Zrh Paketi Hyundai Rotem kanal ile teknoloji transferi yaplarak
ROKETSAN tarafndan retilecek. Alt Sistem Kalifikasyon Testlerinin baar
ile gerekletirilmesini takiben Otokar ve Roketsan ibirlii ile entegrasyon
gerekletirilecek.
Projenin ilerleyen aamalarnda Altay Takm'n oluturan irketlere yenileri
eklenecek.

7
Adres: Yakuplu Mah Hrriyet Bulvar Newport Sitesi No:155 1. Blok Kat:7 D:55
Beylikdz stanbul / Trkiye
Tel ve Faks: +90 212 8551975 http://www.assam.org.tr e-posta: info@assam.org.tr

ASSAM
Adaleti Savunanlar Stratejik Aratrmalar Merkezi Dernei

www.assam.org.tr
Teknoloji Transferi Yklenicisi
Belirlenen baz alanlarda Kore'li Hyundai Rotem irketinden teknik destek ve yardm
alnmaktadr; baz Kore menei'li alt sistemler Rotem kanal ile tedarik edilmektedir.
Hyundai Rotem, Gney Kore'li demiryolu aralar, savunma sanayi ara-gereleri ve retim
hatlar iin retim yapan bir sanayi irketidir. Hyundai Motor irketine baldr. Temmuz
2006 ylnda Trkiye'de ortak Eurotem A.. irketini demiryolu aralar retmek amacyla
kurmutur.

8
Adres: Yakuplu Mah Hrriyet Bulvar Newport Sitesi No:155 1. Blok Kat:7 D:55
Beylikdz stanbul / Trkiye
Tel ve Faks: +90 212 8551975 http://www.assam.org.tr e-posta: info@assam.org.tr

ASSAM
Adaleti Savunanlar Stratejik Aratrmalar Merkezi Dernei

www.assam.org.tr
G Grubu Yklenicisi
Prototiplerde Kullanlan G Grubu
Altay tanknn g grubu dnda kalan tm ksmlar komuta kontrol yazlmn da ieren
elektronik ksmlar da dahil olmak zere tamamyla yerli imkanlarla retilmesine ramen g
grubu tamamyla yabanc kaynaklardan temin edilmektedir. Dolaysyla ALTAY da ATAK
helikopter rneinde olduu gibi dnya pazarna sunulmak istendiinde MTU firmasnn
iznine bal olacaktr.
Savunma ve Havaclk Dergisi'nin 152nci saysnda Altay Prototipinin g grubu hakknda u
bilgiler yer almaktadr.
"G Grubu temel olarak; motor, transmisyon, soutma, egzoz ve hava emi
sistemleri olmak zere 5 ana alt-sistemden olumaktadr. ALTAY AMT Seri
retim Faz altnda imal edilmesi beklenen 250 tanktan en azndan bir
blmnn milli g grubu ile glendirilmesi planlanmtr. ALTAY AMT
prototiplerinde halen dizel motor olarak MTU MT-883 Ka-501, transmisyon
sistemi olarak da RENK rn HSWL 295TM otomatik transmisyonu
kullanlmaktadr
ALTAY AMTnda yer alan EuroPowerPack tabir edilen g grubunda dizel motor
olarak MTU tarafndan retilen 880 serisi dizel motor ailesinin en yeni yesi olan
ve daha iyi yakt tasarrufu deerleri salayan sabit basnl pskrtme (common
rail injection) sistemine sahip 12 silindirli (V12 tipi) MT 883 Ka-501 dizel
motoru tercih edilmitir. MTU tarafndan 1nci Kara Sistemleri Seminerinde
datlan brorde motorun nominal gc 1.200kW (1.600bg), nominal devir hz
3.000rpm (dakikada 3.000 tur), kW/kg bana g arlk oran 0.74, yakt
tketimi 215gr/kWs (1.500bg kapasiteli MT 883 Ka-500 versiyonunda bu deer
220gr/kWsdir.), s yaylm 640kW (870bg) ve sktrma oran 17:1 olarak
verilmektedir. Motorun kendi snfndaki en stn soutma sistemine sahip olduu
bilgisi hem SSM, hem de Otokar ve MTU yetkililerince birok kez dile getirilmitir
(scak iklimlerde yksek s birikimine kar). Seminerde RENK firmas
tarafndan yaplan sunumda HSWL 295TM transmisyonunun 50 ila 70 ton aras
arlklardaki AMTlarnda 1.200kW (1.630bg) gcne kadar motorlarla birlikte
kullanlabilecei ve arl 63,5 ton olarak ngrlen ALTAY AMTn 65.5km/s
srate eritirebilecei bilgisine yer verilmitir. RENK sunumunda yine HSWL
295TM transmisyonu ile donatlan 55 ton arlndaki K2 AMTnin srati ise
70km/s olarak verilmitir. RENK tarafndan datlan brorde kuru arl
2.450kg olan HSWL 295 otomatik transmisyonunda 5 ileri ve 5 geri vites
bulunduu bilgisine yer verilmitir. RENK rn transmisyonlar ALTAY AMT
9
Adres: Yakuplu Mah Hrriyet Bulvar Newport Sitesi No:155 1. Blok Kat:7 D:55
Beylikdz stanbul / Trkiye
Tel ve Faks: +90 212 8551975 http://www.assam.org.tr e-posta: info@assam.org.tr

ASSAM
Adaleti Savunanlar Stratejik Aratrmalar Merkezi Dernei

www.assam.org.tr
prototiplerine ilave olarak KKK envanterindeki Leopard 2A4 (HSWL 354) ve
M60T (RK304) tanklarnda da kullanlmaktadr
ALTAY AMTndaki g grubu U Konfigrasyonu olarak tanmlanmaktadr. Bu,
motorun transmisyona paralel olarak yerletirildii anlamna gelmektedir. Bu
konfigrasyon sayesinde g grubunun uzunluunda yaklak 1m lik bir ksalma
salanmtr. Leopard 2 serisi tanklarda ise motorun transmisyona dik olarak
yerletirildii T Konfigrasyonu tercih edilmitir
ALTAY AMTnda kullanlan EuroPowerPack benzeri bir g grubunu yerli
imknlarla gelitirmek hite sanld kadar kolay bir i deil. K2 AMT Seri
retim Faz altnda imal edilecek 390 tankta yerli retim dizel motor ve
transmisyon sistemi kullanmay planlayan Gney Kore, 1.500bg gcndeki 12
silindir dizel motor (Dosan DST firmas) ve otomatik transmisyon (S&T
Dynamics) gelitirme almalarnda istenilen baarnn elde edilememesi zerine
Nisan 2012 tarihinde ilk 100 tankta MT 883 dizel motoru ve HSWL
transmisyonundan oluan g paketini kullanacan aklamak zorunda
kalmtr"32
Seri retimde Kullanlacak G Grubu
Savunma Sanayii cra Komitesi, 6 Austos 2014 tarihinde 2011'den beri ihale almalar
devam eden proje iin teklif deerlendirmelerini tamamlayarak ALTAY Tank G
Gelitirme Projesi iin TMOSAN ile szleme grmelerine balanmas karar verdi.
Austos 2011'den itibaren ihale almalar srdrlen proje iin TMOSAN en ksa srede
en uygun fiyatla ve en fazla yerli katk ile projeyi gerekletirmeyi taahht etti.33
Motor tahrik ve aktarma organlar ve benzeri tehizat imal etmek amacyla Bakanlar
Kurulunun 05 Aralk 1975 tarih ve 75/10905 sayl karar ile, merkezi Ankara'da olmak zere
Makine ve Kimya Endstri Kurumu (MKEK), Trkiye Zirai Donatm Kurumu (TZDK),
ekerbank, Trkiye Denizcilik Bankas ve Devlet Sanayi ve i Yatrm Bankasnn
itirakiyle, 23 Haziran 1976 tarihinde 100 Milyon TL sermaye ile Trk Motor Sanayi ve
Ticaret Anonim irketi (TMOSAN), Trk Ticaret Kanunu hkmlerine gre kurulmutur.
irket 1998'de zelletirme kapsamna alnm, ihale olumlu sonulanmaynca 2003'te Smer
Holding'e balanmtr. hale sonras faaliyetlerine kstl olarak devam etmitir. 2004'te
klan ikinci ihalede TMOSAN varlk sat ALELK elik Yap naat San ve Tic
A..'ye gerekletirilmi ve 1 Temmuz 2004 tarihinde devir teslim ilemi tamamlanmtr.34

10
Adres: Yakuplu Mah Hrriyet Bulvar Newport Sitesi No:155 1. Blok Kat:7 D:55
Beylikdz stanbul / Trkiye
Tel ve Faks: +90 212 8551975 http://www.assam.org.tr e-posta: info@assam.org.tr

ASSAM
Adaleti Savunanlar Stratejik Aratrmalar Merkezi Dernei

www.assam.org.tr
Elektronik Sistemler Yklenicisi

Tank Komuta Kontrol Muhabere ve Bilgi Sistemi


BATUR Tabur Grev Kuvveti Muharebe Ynetim Sisteminin tank birliklerine ynelik bir
uygulamas olan Tank Komuta Kontrol Muhabere Bilgi Sistemi (TKKMBS), KKK.lnn
modern tank ihtiyacnn karlanmas amac ile balatlan ALTAY Modern Tank Projesi
kapsamnda ASELSAN tarafndan gelitirilen bir sistemdir.
TKKMBS milli tankn dahili ve harici haberleme ve komuta kontrol ihtiyalarn karlayan
ve Tabur Grev Kuvveti ierisinde yer alan tek tanktan tabur seviyesine kadar olan unsurlarn
tmnn retilecek saysal bilgilerden saysal a yapsnn kullanlmas yolu ile istifade
etmesine imkan verir. Modern tankn sahip olduu dier elektronik alt sistemlerle entegre
olarak alma imkan sunan TKKMBS, elde ettii bilgileri bata Tank Komutan olmak zere
tm tank personeline ve saysal haberleme yolu ile tabur ierisindeki ilgili unsurlarn
kullanmna en doru ve abuk ekilde sunar.35
Trk Ana Muharebe Tank ALTAY iin at kontrol sistemi, uzaktan komutal makineli tfek
sistemi ve elektrikli takat sistemi ASELSAN tarafndan salanmaktadr.36
Rolls-Royce da Trkiye'de motor kontrol sistemleri alannda ibirlii yapmak zere Aselsan
ile de mutabakat zapt imzalam bulunmaktadr.37
Rolls-Royce Savunma'nn mteri ilikileri bakan Bob Stoddart;
Trkiyenin Rolls-Royce iin nemli bir pazar olduunu ve savunma sanayisinde
muharebe ua, muharebe helikopteri, nakliye ua ve Trk Silahl
Kuvvetlerine g salayan genileyen motor filosuna destek salama alanlarnda
birok heyecan verici ibirlii frsatlar sunduunu
belirtmektedir.
At Kontrol Sistemi
Altay'n Volkan III ad verilen at kontrol sistemi de Aselsan tarafndan gelitirilmitir.
VOLKAN Tank At Kontrol Sistemi, tankn mevcut ate gcn nc nesil ana muharebe
tank seviyesine karmak zere yksek teknoloji kullanlarak ASELSAN tarafndan
gelitirilmi bir at kontrol sistemidir.38

11
Adres: Yakuplu Mah Hrriyet Bulvar Newport Sitesi No:155 1. Blok Kat:7 D:55
Beylikdz stanbul / Trkiye
Tel ve Faks: +90 212 8551975 http://www.assam.org.tr e-posta: info@assam.org.tr

ASSAM
Adaleti Savunanlar Stratejik Aratrmalar Merkezi Dernei

www.assam.org.tr
Zrh Paketi Yklenicisi
ROKETSAN Balistik Koruma Merkezi (BKM), OTOKAR tarafndan gelitirilen ALTAY
Trk Ana Muharebe Tanknn Zrh Sisteminin tasarm ve gelitirme faaliyetleri iin
grevlendirilmitir.
ROKETSAN BKM, kara, hava ve deniz kuvvetlerinin her seviyede koruma ihtiyalarn
karlayacak, yeni platform zmleri gelitirecek ve mevcut platformlarn modernizasyon
projelerinde aktif rol oynayacak ekilde yaplanmtr. BKM, hafif/ar zrhl aralar iin
kompozit zrh ve reaktif zrh tasarm, gelitirme, retim ve test yeteneklerine sahiptir. Ayrca,
alan koruma zmleri de salamaktadr. BKM bnyesindeki faaliyetler EN1522, STANAG
4569, ITOP-2.2.713, TOP 2-2-710, MIL-STD-12560 ve dier uluslararas standartlar referans
alnarak gerekletirilmektedir.39
ROKETSANn gelitirdii zrh sistemi, tm testler sonunda baarl bulunarak kalifiye
edilmitir40

12
Adres: Yakuplu Mah Hrriyet Bulvar Newport Sitesi No:155 1. Blok Kat:7 D:55
Beylikdz stanbul / Trkiye
Tel ve Faks: +90 212 8551975 http://www.assam.org.tr e-posta: info@assam.org.tr

ASSAM
Adaleti Savunanlar Stratejik Aratrmalar Merkezi Dernei

www.assam.org.tr
Benzer Teknoloji: Leopard II
Altay ile kyaslanabilecek stn teknolojiye sahip Leopard II tanklarn KMW retmekte ve
tankta MTU retimi g grubu kullanlmaktadr. Trkiye'de savunma sanayi retiminin kilit
noktasn ister kara aralar, ister deniz aralar, ister hava aralar sz konusu olsun g
gruplar oluturmaktadr. Dolaysyla biz nce Leopard II'nin ana aksamn reten KMW
firmasn ardnda da g grubunu reten MTU firmasn mercek altna alacaz.

13
Adres: Yakuplu Mah Hrriyet Bulvar Newport Sitesi No:155 1. Blok Kat:7 D:55
Beylikdz stanbul / Trkiye
Tel ve Faks: +90 212 8551975 http://www.assam.org.tr e-posta: info@assam.org.tr

ASSAM
Adaleti Savunanlar Stratejik Aratrmalar Merkezi Dernei

www.assam.org.tr
Avrupa rneinde Tank retimi - KMW
Leopard II tanklarnn reticisi KMW firmasnn tarihesine de bir gz atmak uluslararas
savunma sanayinin durumunu anlamak asndan nem arz etmektedir.

Krauss-Maffei Wegmann GmbH & Co KG (KMW) ncelikle tekerlekli ve paletli aralar


ve mhendislik makineleri gelitiren, reten ve pazarlayan Mnih merkezli bir Alman
irketidir ve Avrupada pazar lideridir. KMWnin silah satlar 2012 ylnda 1 milyar dolara
ulamtr.41
KMW tarafndan retilen aralara ATF Dingo, Fennec Fox, Mongoose, GTK Boxer
(Rheinmetall ile ibirlii yaparak), MARS, 2000 tank, Leopard 1, Leopard 2 ve IFV
Puma (Rheinmetall ortakl ile) da dahildir. Ayrca Alman Ordusunun uaksavar toplu tank
olarak hizmet veren Cheetah (ita), zrhl kurtarma arac Buffalo ve Scorpio (Akrep) mayn
deme arac gibi tm dier zrhl silah sistemlerinin para reticisi ve bakm orta
konsorsiyum yesidir.
1 Temmuz 2014de KMW ile Nexter (Fransa Savunma Bakanlna bal en byk firma)
2015 baharnda KANT adl bir holding altnda 50:50 ortak olmaya karar verdiklerini
aklamtr.42
Tarihe
Wegmann & Co 1882de Kasselda Peter Wegmann ve Richard Harkort'un sahipleri
olduklar Casseler Waggonfabriken by Wegmann ve Harkort & Co ortaklnda kuruldu.
1912 ylnda August Bode ve Conrad Koehler tarafndan devir alnd. 30 yl boyunca binek
otomobiller ve askeri aralar konusunda uzmanlam irket iileri II. Dnya Sava srasnda
zorla kullanld.
Yeniden Silahlanma dnemi sonrasnda 60 yl boyunca yeni biimlenen Bundeswehr (Alman
Federal Silahl Kuvvetleri)nin ekipmanlar iin Leopard I ve II muharebe tanklar da dahil
olmak zere kule sistemleri gelitirip ina etmeyi stne ald.
1838 ylnda ilk Mnih Lokomotif Fabrikas Anton von Maffei tarafndan kuruldu. Firma
Krauss & Co tarafndan 1931de alnd ve ad Krauss-Maffei AG olarak deitirildi.
Wegmann ve Krauss-Maffei 1930'larda benzeri askeri rnler retmeye balad. 1963te
Krauss-Maffei genel yklenici olarak Leopard Iin seri retimine balad.

14
Adres: Yakuplu Mah Hrriyet Bulvar Newport Sitesi No:155 1. Blok Kat:7 D:55
Beylikdz stanbul / Trkiye
Tel ve Faks: +90 212 8551975 http://www.assam.org.tr e-posta: info@assam.org.tr

ASSAM
Adaleti Savunanlar Stratejik Aratrmalar Merkezi Dernei

www.assam.org.tr
Krauss-Maffei Wegmann (KMW) 1999 ylnda Krauss-Maffei'nin alt yklenicisi
Mannesmann AG ve Bode ailesinin byk ounluuna sahip olduu Wegmann & Co'nun
birlemesiyle olutu. Sonrasnda muharebe tanklar ve uaksavarlar alannda Avrupa'nn lider
reticilerinden biri oldu. Firma Mnih merkezlidir.
Mannesmann Vodafone sanayi blgesine devrinden sonra Siemens ve Boscha satld (Atecs
ad altnda topland). Siemens 2000den itibaren 2010'a kadar KMWnin %49una sahiptir.
Kalan %51 Wegmann & Co. Holding KG firmasnn bir alt yklenicisi Wegmann & Co.
GmbH irketine aittir. Ana sahibi giriimci August Bodenin torunlardr.
2000den sonra Manfred Bode'nin uzun i gemii sonras Frank Haun aileden olmayan ilk
st dzey ynetici oldu.
2006 sonunda (31 Ocak 2007) Blohm + Voss Industries (BVI) KMWnin Savunma
Teknolojileri blmn devrald, imdi KMW Schweitechnik ad altnda faaliyet
gstermektedir.
17 Aralk 2010da Siemens %49 hissesini zaten %51 ounluk oya sahip olan Wegmann
und Co. Unternehmens-Holding KGye satt.
Firma Temmuz 2013te Avrupann son saf tank reticisi Fransz Nexter ile birleme iin
anlat.
Sahibi
Krauss-Maffei Wegmann GmbH & Co KG (KMW)nin sahibi Kasseldaki Wegmann
Unternehmens-Holding GmbH & Co. KG aile irketidir. Holding yaklak 26 sessiz
ortaktan olumaktadr. Ortaklar Bode, Braunbehrens, Maydell ve Sethe ailelerinin yeleri
ve kurucularn torunlar veya Wegmann & Conn sahiplerinin takipileridir.

15
Adres: Yakuplu Mah Hrriyet Bulvar Newport Sitesi No:155 1. Blok Kat:7 D:55
Beylikdz stanbul / Trkiye
Tel ve Faks: +90 212 8551975 http://www.assam.org.tr e-posta: info@assam.org.tr

ASSAM
Adaleti Savunanlar Stratejik Aratrmalar Merkezi Dernei

www.assam.org.tr
Grup irketleri

Trkiye Ofisi
Krauss-Maffei Wegmann Savunma Teknolojileri San. ve Tic. A.S.
Sleyman Seba Cad. 48, BJK Plaza A-91-92| TR-34357 Besiktas - Istanbul | Trkei
Fon: +90 / 212 / 236.75.83 | Fax: +90 / 212 / 236.75.77 http://www.kmweg.com.tr/

16
Adres: Yakuplu Mah Hrriyet Bulvar Newport Sitesi No:155 1. Blok Kat:7 D:55
Beylikdz stanbul / Trkiye
Tel ve Faks: +90 212 8551975 http://www.assam.org.tr e-posta: info@assam.org.tr

ASSAM
Adaleti Savunanlar Stratejik Aratrmalar Merkezi Dernei

www.assam.org.tr
Basnda KMW - Nexter Birlemesi
Alman Deutsche Welle Trke nternet Sitesi'nde
Savunmada dev g birlii
Avrupa savunma sanayisinin nde gelen iki irketi birleiyor.

Almanya merkezli Krauss-Maffei Wegmann (KMW) ile Fransz irketi Nexter birleme karar
ald. KANT ad verilen holdingin kurulu szlemesi dn Paris'te imzaland. Ynetim kurulu
bakanln Alman ve Fransz iletmecilerin paylaacaklar holdingin merkezinin hangi
lkede olacana daha sonra karar verilecei bildirildi. Taraflarn uzun vadede iki irketi
birletirmeyi hedefledii vurguland.
Hisselerinin tamam Fransz devletine ait olan Nexter'de yaklak 2 bin 800 kii alyor.
zel Alman irketi KMW ise 9 farkl lkede 3 bin 200 civarnda kii istihdam ediyor. KMW
Leopard, Nexter ise rakip Leclerc tanklarn retiyor.
KMW'nin mterileri arasnda 30'dan fazla lkenin silahl kuvvetleri bulunuyor. KMW geen
yl 80, Nexter 74 ise milyon euro kr etmiti. Birleme, 6 binden fazla kiinin alt, yllk
sat haslat 2 milyar euroyu bulan bir holding ortaya kard.
Fransz taraf asndan KMW'nin pazarlama a nem tayor. Alman yetkililer ise yeni
rn gelitirmek iin Nexter'in Ar-Ge birimlerinden yararlanmay planlyor. AlmanFransz ortakl, g birliinin artan uluslararas rekabette ellerini glendirmesini
umuyor. Kant Holding, "alannda Avrupa lideri" olmay hedefliyor.
Deutsche Welle Trke43

17
Adres: Yakuplu Mah Hrriyet Bulvar Newport Sitesi No:155 1. Blok Kat:7 D:55
Beylikdz stanbul / Trkiye
Tel ve Faks: +90 212 8551975 http://www.assam.org.tr e-posta: info@assam.org.tr

ASSAM
Adaleti Savunanlar Stratejik Aratrmalar Merkezi Dernei

www.assam.org.tr
Almanya iin Almanya Blteni Trke nternet Sitesinde
Rheinmetall Endieli
Dev birleme sonras KMW'nin Almanya'daki rakibi bir baka silah reticisi Rheinmetall'in
borsadaki hisselerinde d yaand. Zira Fransz ve Alman tank reticilerinin birlemesi
Rheinmetall'i eskisinden zorlu bir rakiple kar karya brakacak. Sz konusu birlemenin
halihazrda maddi sorunlar iindeki Rheinmetall'i daha da zor duruma sokmasndan endie
ediliyor. Rheinmetall birok projede de KMW ile birlikte alyor. Firma hukukular imdi
bu ortak projelerin akbetinin ne olaca konusunda altklarn ifade ediyorlar.44
Zaman Online Almanya Sitesinde
Alman Panzerlerine Fransz Ortak

Leopard 2 tanklarnn Alman reticisi Krauss-Maffei Wegmanna Fransadan Nexter irketi


ortak oluyor. ki devin birlemesi Avrupada silah sat dengelerini sarsacak nitelikte.
Gereke ise gelien lkelerle rekabette zorlanyor olmalar.
Almanyada Leopard 2 tanklarn reten Krauss-Maffei Wegmann (KMW) irketi Fransz
devletine ait savunma sanayii irketi Nexter ile birleme karar ald.
Fransz Savunma Bakanl tarafndan yaplan aklamada iki irketin temsilcilerinin sal
gecesi Fransann bakenti Pariste konuya ilikin bir anlama imzaladklar duyuruldu.
10 yldr devam eden grmelerin anlamayla sonulanmasndan sonra her iki irket de
yeniden yaplandrlacak ve yzde 50 orannda yeni irkette pay sahibi olacak. Yeniden
yaplandrma ileminin 4 ila 5 yl srmesi bekleniyor.

18
Adres: Yakuplu Mah Hrriyet Bulvar Newport Sitesi No:155 1. Blok Kat:7 D:55
Beylikdz stanbul / Trkiye
Tel ve Faks: +90 212 8551975 http://www.assam.org.tr e-posta: info@assam.org.tr

ASSAM
Adaleti Savunanlar Stratejik Aratrmalar Merkezi Dernei

www.assam.org.tr
Anlamayla birlikte devlet tekelinde bulunan Nexter irketi zelletirilecek, yeni firmann
tepesine ise iki Alman, iki de Fransz ynetici atanacak. Ayrca her iki irketin onayyla
kiilik bir bamsz ye de ynetimde yer alacak.
Sz konusu gelime General Dynamics ve BAE Systemsin birlemesinden sonra savunma
sanayii alannda Avrupada en byk ittifak olarak gsteriliyor. Alman-Fransz ortakl
bylelikle Avrupann 3. byk silah irketi olacak.
Fransz Savunma Bakan Jean-Yves Le Driann danman, konuyla ilgili yapt aklamada
Ancak bu ekilde gelimekte olan lkelerle rekabette gl olabiliriz. eklinde konutu.
Operasyon KANT (KMW And Nexter Together) ad verilen birlemeden sonra silah
satlarnn nasl bir onay mekanizmasndan geecei ise merak konusu.
Zira Almanyadaki silah sat ile Fransadaki arasnda onay mekanizmalar
bakmndan farkllklar bulunuyor. Ayrca Leopard 2 tanklarnn sat konusunda nasl
bir strateji izlenecei ise henz netlik kazanmad.
Sz konusu tanklarn zellikle Ortadou gibi atma blgelerindeki lkelere sat
konusunda Almanyada byk tartmalar yaanyor. Fransadan gelen yeni ortak ile
onayn daha kolay olmas bekleniyor.
Bylelikle kriz blgelerine daha rahat silah satmay amalayan Almanya ve Fransa
savunma bakanlklar konuyla ilgili bir anlamay da onaylayacak.45

C4ISR & Networks Sitesinde


Nexter, KMW "Birlemeyi Amalayan" Ortak Giriimi Duyurdu

ttifak 6,5 milyar euro deerinde toplam siparie, yllk 2 milyar euro (2,7 milyar dolar)
civarnda sata ve 6000'den fazla personele sahip bir Avrupa Savunma Teknolojileri grubu
oluturacaktr.46

19
Adres: Yakuplu Mah Hrriyet Bulvar Newport Sitesi No:155 1. Blok Kat:7 D:55
Beylikdz stanbul / Trkiye
Tel ve Faks: +90 212 8551975 http://www.assam.org.tr e-posta: info@assam.org.tr

ASSAM
Adaleti Savunanlar Stratejik Aratrmalar Merkezi Dernei

www.assam.org.tr
G Grubu malatnda MTU

MTU Alman Leopard Tanklarnn motorlarn reten firmadr. Firmann tam ad Motorenund Turbinen-Union Friedrichshafen GmbH'dir. Firmann retim alan sadece tank
motorlar ile snrl deildir. Deniz ve Kara aralar bata olmak zere madencilik ve hatta
enerji retimi alanlarnda kullanlan motorlar retmektedir.47
MTU firmas, Rolls-Royce ve Daimler Companynin sahibi olduu Rolls-Royce Power
Systems AG (Rolls-Royce G Sistemleri A..)nin alt kuruluudur.
MTU 1909 ylnda Zeppelin firmasnn paras olarak kurulmutur. Uak motorlar retmitir.
1911/1912 de Friedrichshafen ehrine tanm ve ad Motorenbau GmbH olarak
deimitir. 1918de ise ismi Maybach-Motorenbau GmbH olarak deimi ve I. Dnya
Savandan sonra otomobil motorlar retmeye balamtr.
1966da Mercedes-Benz Motorenbau Friedrichshafen GmbH ile birlemi ve Maybach
Mercedes-Benz Motorenbau GmbH adn almtr. 1969da firmann ad Motoren und
Turbinen-Union Friedrichshafen GmbH olmutur.
1985e kadar Daimler-Benz A ve MAN Anin eit ortak olduklar MTU Mnchen
GmbHnin yan kuruluu olarak faaliyet gstermitir.
1989da MTU Friedrichshafen GmbH, Daimler-Benz Groupun bir irketi olarak Deutsche
Aero-space AG (ksa ad DASA - Alman Hava ve Uzay A) kurdu.
1994te MTU Friedrichshafen, Detroit Diesel Corporation ile ortak oldu.
1995te MTU Friedrichshafen ve MTU Mnchen yollarn ayrd. MTU Friedrichshafen,
Daimler-Benz Anin direk yan kuruluu oldu.
2001de MTU Motoren- und Turbinen-Union Friedrichshafen GmbH adn MTU
Friedrichshafen GmbH olarak deitirdi.
2005de MTU Friedrichshafennn da dahil olduu Daimler Chrysler Off-Highway Birimi ve
Detroit Diesel Corporationn Off-Highway blm sveli finansal yatrmc EQT
Partnersa satld.
2006da MTU Friedrichshafenn ana irket olduu TOGNUM isimli yeni holdinge
aktarld.
2011de Rolls-Royce Holding ve Daimler A.. TOGNUMu devrald.
9 Ocak 2014te TOGNUMun ad Rolls-Royce Power Systems olarak deitirildi.
Firma ticaret hayat boyunca Tren ve Lokomotifler, Yat, Korvet, Firkateyn, Mayn Deme
Gemileri ve Denizaltlar iin motorlar retmitir.48
20
Adres: Yakuplu Mah Hrriyet Bulvar Newport Sitesi No:155 1. Blok Kat:7 D:55
Beylikdz stanbul / Trkiye
Tel ve Faks: +90 212 8551975 http://www.assam.org.tr e-posta: info@assam.org.tr

ASSAM
Adaleti Savunanlar Stratejik Aratrmalar Merkezi Dernei

www.assam.org.tr
Yine zrhl askeri aralar iin de motorlar retmitir. Bunlar yle zetleyebiliriz;
Tanklar
Leopard 1 ve Leopard 2 tanklar (Almanya)
TAM Tanque Argentino Mediano (Arjantin)
Kanonenjagdpanzer, Raketenjagdpanzer 2, Jaguar 1, Jaguar 2 tank tahrip edici
srail Merkava tank (Motor ABD Lisans altnda retildi)
Kore K1 88-Tank (Gney Kore)
Hindistan Arjun tank (Motor Hindistan lisans altnda retildi)
Ar Makinas (Kamyon)
Tatra T815 (ek Cumhuriyeti)
Kunda motorlu toplar
Flugabwehrkanonenpanzer Gepard Uaksavar (Almanya)
PzH 2000 (Almanya) ve Palmaria (talya) 155mm obs
Kore K-9 155mm howitzer
Piyade sava aralar
Marder (Almanya)
M113 (Gelitirilmi) (ABD)
Piranha II (svire)
ASCOD (Pizarro/Ulan) (spanya - Avusturya)
EFV (Expeditionary Fighting Vehicle / Seferi Muharebe Arac) (ABD)
rettii Motor Tipleri49

12V183 (Diesel engine)

21.

MB 837 Ea 500 (Diesel engine)

2.

4R106 (Diesel engine)

22.

MB 838 Ca 500 (Diesel engine)

3.

4R890 (Diesel engine)

23.

MB 838 Ca 501 (Diesel engine)

4.

6R106 (Diesel engine)

24.

MB 838 CaM 500 (Diesel engine)

5.

6V 2000 (Diesel engine)

25.

MB 838 Ka M-500 (Diesel engine)

6.

6V183 (Diesel engine)

26.

MB 838 Ka-501 (Diesel engine)

7.

6V183 TC22 (Power pack)

27.

MB 871 Ka-502 (Diesel engine)

8.

6V183 TE22 (Power pack)

28.

MB 871 Ka-501 (Diesel engine)

1.

21
Adres: Yakuplu Mah Hrriyet Bulvar Newport Sitesi No:155 1. Blok Kat:7 D:55
Beylikdz stanbul / Trkiye
Tel ve Faks: +90 212 8551975 http://www.assam.org.tr e-posta: info@assam.org.tr

ASSAM
Adaleti Savunanlar Stratejik Aratrmalar Merkezi Dernei

www.assam.org.tr

9.

6V199 (Diesel engine)

29.

MB 873 Ka-501 (Diesel engine)

10.

6V199 TE20 (Diesel engine)

30.

MB 873 Ka-501 (Power pack)

11.

8V 2000 (Diesel engine)

31.

MB 883 EA 600 (Diesel engine)

12.

8V183 (Diesel engine)

32.

MT 881 Ka-501 (Diesel engine)

13.

8V183 TE22 (Power pack)

33.

MT 881 Ka-500 (Diesel engine)

14.

8V199 (Diesel engine)

34.

MT 881 Ka-500 (Power pack)

15.

8V199 TE22 (Diesel engine)

35.

MT 883 Ka-524 (Diesel engine)

16.

MB 833 Aa-501 (Diesel engine)

36.

MT 883 Ka-523 (Diesel engine)

17.

MB 833 Ea 500 (Diesel engine)

37.

MT 883 Ka-501 (Diesel engine)

18.

MB 833 Ea-500 (Diesel engine)

38.

MT 883 Ka-500 (Diesel engine)

19.

MB 833 Ka M-500 (Diesel engine)

39.

MT 883 Ka-500 (Power pack)

20.

MB 833 Ka M-501 (Diesel engine)

40.

SV-183 TE22 8-V90 (Power pack)

22
Adres: Yakuplu Mah Hrriyet Bulvar Newport Sitesi No:155 1. Blok Kat:7 D:55
Beylikdz stanbul / Trkiye
Tel ve Faks: +90 212 8551975 http://www.assam.org.tr e-posta: info@assam.org.tr

ASSAM
Adaleti Savunanlar Stratejik Aratrmalar Merkezi Dernei

www.assam.org.tr
Trkiye'de Savunma Sanayine Motor retme almalar
Atatrk'n "Btn tayyarelerimizin ve motorlarnn memleketimizde yaplmas ve hava
harp sanayinin bu esasa gre inkiaf ettirilmesi icap eder" szleriyle 1925 ylnda Tayyare
Otomobil ve Motor Trk Anonim irketi TOMTA kuruldu.50 1945 ylnda balayan
Amerikan yardmlar zerine retim durduruldu.
Trk genleri ilk ua icad eden Wright kardeleri okul derslerinden bilir ama Vecihi Hrku
ve Nuri Demira'n adn hi bilmezler. Cumhuriyetin ilk yllarnda Nuri Demira tarafndan
yaplan almalarda askeri uaklar bata olmak zere yurtdna da ihra edilen
uaklarmzda yerli motorlar kullanlmakta idi.
Uak satn almak iin dzenlenen ba kampanyasna katlmas istendiinde, Benden bu
millet iin bir ey istiyorsanz, en mkemmelini istemelisiniz. Mademki bir millet tayyaresiz
yaayamaz, yleyse bu yaama vastasn bakalarnn ltfundan beklememeliyiz. Ben bu
uaklarn fabrikasn yapmaya talibim diyerek harekete geen Demira, 1936 ylnda
stanbulda modern bir uak ett atlyesi ve memleketi Sivas Divriide Trkiyenin ilk uak
fabrikasn kurdu.
"Avrupa'dan, Amerika'dan lisanslar alp uak yapmak kopyaclktan ibarettir.
Demode tipler iin lisans verilmektedir. Yeni icat edilenler ise bir sr gibi, byk
bir kskanlkla saklanmaktadr. Binaenaleyh kopyaclkla devam edilirse, demode
eylerle beyhude yere vakit geirilecektir. u halde Avrupa ve Amerika'nn son
sistem tayyarelerine mukabil, yepyeni bir Trk tipi vcuda getirilmelidir."51
dsturu ile hareket eden Demira 1936 - 1937 yllarnda THK'na 65 adet planr teslim etti.
Hemen akabinde de 24 adet eitim ua teslim edildi. Tamam yerli ilk ua ise 1941
ylnda stanbul'dan memleketi Divrii'ye uurmutu. Ama Trkiye'nin geliimini istemeyen
d glerin iimizdeki hizmetkarlar eitli bahanelerle nce retilen uaklarn yurtdna
satlamamas iin kanun karttlar sonra THK'nun siparilerini iptal ettirdiler. Fabrika 1944
ylnda kapatlmak zorunda kald. retilmi uaklar hurdaya satld.
1940 ylndan sonra THK Etimesgut Uak fabrikasn organize etti. Fabrikada ilk olarak
ngiliz Miles-Magister eitim uaklar yapld. 1944 ylna kadar 30 uak teslimat yapld.
Kurulan tasarm blmnde ise 6 Yk. mhendis, 4 mhendis ve iki ressam almaktayd.
Yaplan modeller: THK-3 Akrobasi planr, THK-4 Okul Planr, THK-5 Ambulans ua,
THK-7ve 9 Eitim Planrleri, THK-11 Turizm uaklar
THK Uak motorlar fabrikas Gazi Orman iftlii'nde kuruldu. Tesis nce Gipsy uak
motoru yapt. Kapasite alt alt iin musluk, piston, kuyu tulumbas vb. gibi birok
retimi gerekletirdi.
1949 Hava Kuvvetleri Komutan u vahim szleri syler:
23
Adres: Yakuplu Mah Hrriyet Bulvar Newport Sitesi No:155 1. Blok Kat:7 D:55
Beylikdz stanbul / Trkiye
Tel ve Faks: +90 212 8551975 http://www.assam.org.tr e-posta: info@assam.org.tr

ASSAM
Adaleti Savunanlar Stratejik Aratrmalar Merkezi Dernei

www.assam.org.tr
Amerikan yardmndan bedava uak almak dururken uak fabrikanza sipari
verirsem yarn bu millet beni asar.52
1950 ylnda dnemin en byk hava tneli kuruldu. AHT (Ankara Hava Tneli). 1956'da
Genelkurmaya devredildi. Depo olarak kullanld. Srekli uak ithal eden hkmet nedeni ile
yeterli siparii alamayan tesislerden 1952'de Uak fabrikas ve 1954'de Motor fabrikas
sessizce kapatlmalar iin Makine Kimya Kurumu'na devredildi.53
Motor fabrikas 1955'de Trk Traktr fabrikasna dntrld. Uak fabrikas ise 1959
ylnda retimi durdurdu.
1974 Kbrs Harekatnda yaanan skntlar sonras, Trk Motor Sanayi ve Ticaret Anonim
irketi (TMOSAN) 1975 ylnda motor tahrik ve aktarma organlar ve benzeri tehizat
retmek amacyla bakanlar kurulu karar ile kurulmu, ancak faaliyetlerini dizel motor ve
traktr retiminde younlatrmtr. Trkiye'nin ilk dizel motor reticisi olma zelliini
tayan TMOSAN, ayn marka ile retilen traktrlere dizel motor salamas yannda TRK
TRAKTR ve OTOYOL iin de uzun yllar dizel motor retimi gerekletirmitir.54
16 - 17 Haziran 2008 tarihlerinde gerekletirilen "Trk Kara Savunma Sektrnn Ulat
Nokta ve Hedefler Endstri Gn ve Askeri Kara Aralar G Sistemleri altay" milli
imkanlarla savunma sanayinin gelitirilmesi konusuna tekrar nem verildiini gstermektedir.
altay kapsamnda; kara aralar iin kritik olduu deerlendirilen motor, anzman ve
yardmc sistemlere ynelik kabiliyetler nda Trk Silahl Kuvvetlerinin taktik ve zrhl
aralar ile ana muharebe tank ihtiyalarn dikkate alan bir yaklamla, bu alanda sahip
olduumuz sanayi altyapsnn mevcut ve mteakip projelerde kullanlabilmesi ve muhtemel
stratejilerin belirlenmesine ynelik gr alveriinde bulunulmutur.55
Savunma Sanayii cra Komitesi, 6 Austos 2014 tarihinde 2011'den beri ihale almalar
devam eden proje iin teklif deerlendirmelerini tamamlayarak ALTAY Tank G
Gelitirme Projesi iin TMOSAN ile szleme grmelerine balanmas karar verdi.
Austos 2011'den itibaren ihale almalar srdrlen proje iin TMOSAN en ksa srede
en uygun fiyatla ve en fazla yerli katk ile projeyi gerekletirmeyi taahht etti.56

24
Adres: Yakuplu Mah Hrriyet Bulvar Newport Sitesi No:155 1. Blok Kat:7 D:55
Beylikdz stanbul / Trkiye
Tel ve Faks: +90 212 8551975 http://www.assam.org.tr e-posta: info@assam.org.tr

ASSAM
Adaleti Savunanlar Stratejik Aratrmalar Merkezi Dernei

www.assam.org.tr
Sonu
Leopard tank rneinden yola kldnda KMW firmas 1882 ylndan gnmze uzanan
serven boyunca Almanya'nn milli markas olarak (eitli Alman firmalarnn ortaklnda
zaman zaman el deitirerek gnmze ulam ve) 132 yllk bir gemie sahiptir. Gelinen
noktada KMW yeni pazarlara ulamada Alman i mevzuatn aabilmek iin Fransz Devlet
firmas Nexter ile yar yarya ortakla girmektedir.
lkelerin i mevzuatlar ve uluslararas mevzuatlar, hakim durumda olan devletlerin
karlarna uygun olarak ekillenmeye mecbur brakldklarndan, devletlerin bamszlklarn
pekitirme yolunda savunma sanayilerinin nn amak amacyla ibirlii yapma yoluna
gittiklerini grmekteyiz.
KMW'nin Nexter ile ortakla gidii bir ticari irketin sadece pazar payn arttrma abas
olarak yorumlanmamaldr. Bu ayn zamanda Almanya'nn savunma sanayisinin nndeki
engelleri amak iin BM Gvenlik Tekilat daimi yesi Fransa'ya sunduu diyet olarak da
alglanmaldr.
te yandan Leopard'n g grubu reticisi MTU'da ise durum daha da ak ortaya
kmaktadr. Bilindii zere MTU Altay'n ilk 4 prototipinin de g grubunu retmitir.
1909 ylnda kurulan MTU 1966 ylna kadar eitli Alman firmalarnn ortaklnda
ilerlemitir. 1966'da Daimler Benz tarafndan satn alnmtr. Daimler Benz gnmzde
Daimler A.. nvan ile hayatna devam etmekte olup 1883 ylnda girdii ticaret hayat
boyunca pek ok rakibini satn almtr. Bunlarn arasnda Trkiye'de bilinen AEG, Setra
Otobs, Ford Kamyon, Chrysler, Mitsubishi Motors, Mitsubishi Kamyon ve Otobs, AMG
gibi firmalar sayabiliriz.57
2005 ylnda MTU sveli bir yatrm firmas olan EQT Partners tarafndan alnarak
TOGNUM adl bir holding oluturulmutur.
2011 ylnda ise TOGNUM, Rolls-Royce ve Daimler A.. ortakl tarafndan satn alnarak
ad Rolls-Royce Power Systems AG olarak deitirildi.
Bugn MTU firmas, Rolls-Royce ve Daimler Companynin sahibi olduu Rolls-Royce
Power Systems AG (Rolls-Royce G Sistemleri A..)nin alt kuruluudur.
ngiliz firmas olarak 1906 ylnda kurulmu olan Rolls-Royce bugn ok uluslu bir holding
olarak devasa bir ticari kurulutur. 2013 yl geliri 15,5 milyar Sterlin olan firmann Power
Systems (G Sistemleri) blmnn geliri 2,83 milyar Sterlin olarak gereklemitir.58
2013 ylnda Ar-Ge'ye 1,1 milyar sterlin yatrm yapm ve 31 niversitenin Teknoloji
Merkezinden oluan bir kresel a da desteklemektedir. Rolls-Royceun 45 lkede
17.000den fazlas mhendis olmak zere 55.000den fazla alan bulunmaktadr.
25
Adres: Yakuplu Mah Hrriyet Bulvar Newport Sitesi No:155 1. Blok Kat:7 D:55
Beylikdz stanbul / Trkiye
Tel ve Faks: +90 212 8551975 http://www.assam.org.tr e-posta: info@assam.org.tr

ASSAM
Adaleti Savunanlar Stratejik Aratrmalar Merkezi Dernei

www.assam.org.tr
Daimler A.. 2013 mali yl verilerine gre toplam gelirleri 118 milyar Euro alan says
274.616 kii olan ok uluslu bir firmadr.59 Tm lkelere satt aralar be lkede kurulu
fabrikalarnda retmektedir.
MTU'nun sahibi Rolls-Royce Power Systems AG'nin ortaklarndan biri Alman dieri ngiliz
meneli iki firma olmalarna ramen gnmzde her iki firma da ok uluslu yapya sahiptir.
Rolls-Royce Trkiye'de motor kontrol sistemleri alannda ibirlii yapmak zere Aselsan ile
de mutabakat zapt imzalam bulunmaktadr.60
Rolls-Royce Savunma'nn mteri ilikileri bakan Bob Stoddart;
Trkiyenin Rolls-Royce iin nemli bir pazar olduunu ve savunma sanayisinde
muharebe ua, muharebe helikopteri, nakliye ua ve Trk Silahl
Kuvvetlerine g salayan genileyen motor filosuna destek salama alanlarnda
birok heyecan verici ibirlii frsatlar sunduunu
belirtmektedir.
Trkiye'de savunma sanayisinin Cumhuriyetin ilk yllarndan itibaren yaad macerann
arka planna bakldnda milli bir sanayinin savunma aralar reterek hakim glerin
karsna rakip olarak kmasna gizli bir el tarafndan izin verilmediini grmekteyiz.
Bugn Trk Savunma Sanayisinin gelecei iin modern savunma sanayi rnlerinin
montajnn Trkiye'de yaplmasndan ziyade tasarmnn ve Ar-Ge'sinin lkemizde yaplmas
hayati nem tamaktadr.
Montaj sanayi lkemize belli bir sre ticari kazan salayabilir ama know-how retmek
savunma sanayimizi zirveye ulatrp lkemizi tam bamszla tayacaktr.
Wall Street Journal'da yaynlanan "Trkiye'nin savunma ihalelerine sert eletiri"61 balkl bir
makalede;
Trkiye'nin savunma projeleri ihalelerine sert bir eletiri geldi. S Biliim
Danmanlk son raporunda "lke savunma ilevi; mali kaynak, mali kaynan
sre bileimi, insan kayna, kritik tedarikler, d politikay destekleme ve toplam
etkinlik bakmlarndan aksatlmtr" dedi.
denmektedir. Yine ayn makalede Yeditepe niversitesi Uluslararas likiler ve Siyaset
Bilimi Blm retim yesi ve Hava Harp Okullar'nda da retim grevlisi olarak alan
Prof Dr Mesut Hakk Can'a atfen;
leyiten anlalan, SSM, siyasi irade talimatyla ALTAY tank motorunu retmek
iin teklif arsnda bulunup (yaklak Aralk.2012) ihale teklifleri teslim
26
Adres: Yakuplu Mah Hrriyet Bulvar Newport Sitesi No:155 1. Blok Kat:7 D:55
Beylikdz stanbul / Trkiye
Tel ve Faks: +90 212 8551975 http://www.assam.org.tr e-posta: info@assam.org.tr

ASSAM
Adaleti Savunanlar Stratejik Aratrmalar Merkezi Dernei

www.assam.org.tr
(yaklak Ocak-ubat.2013) almtr. Yaklak Mays.2013'te tekliflere geri dn
yaplaca beklentisi teklifi firmalarda, yol alan eksenleme sevimsizdir.
Basndan izlendii kadaryla HEMA-BMC-TMOSAN "teklifi" firmalardr.
ALTAY tank motorunun tankn btnyle tasarm ve retiminde yeri/konumu
aktr. Motor gibi tank iin en kritik konumda paraya ayr ihale ve retim
planlamak, baaryla yryen projede Ko Grubu'nu muazzam ve haksz
basklaycdr. Kamucu son tutum, ayrca, ihale dzeninin dnda ve sreye yayl
olarak iletilmektedir.
dedii ifade edilmektedir. MTP almas, lkemizin nde gelen savunma sanayi
reticilerinden biri zerinde bask oluturulmasndan ok daha nemlidir. Hele ki OTOKAR
motor retimi ihalesine girmek yerine MTU'dan hazr motor alarak Milli olmas gereken
tankn kalbini gayri milli yapmay planlyorsa zerinde bask oluturulmasn elzem bile kabul
edebiliriz.
Ama uluslararas savunma sanayi reticilerine taeronluk yapmak deil tam bamsz
savunma sanayi oluturmaktr. Sektrn en byk oyuncularndan Rolls-Royce'un MTU ile
Altay'n kalbine girememe ihtimaline kar Aselsan ile mutabakat yaparak motor kontrol
yazlm ile girmeyi planlamakta olduu anlalmaktadr.
2023 tarihine uzun zaman varm gibi grnse de Milli Savunma Sanayi konusunda ciddiyetle
salam irade sergilenmedii takdirde Cumhuriyetin 100. ylnda meyveleri toplama imkan
olmayabilir hatta daha acs toplanan meyveler ii boaltlm olarak sepetimize
doldurulabilir.

27
Adres: Yakuplu Mah Hrriyet Bulvar Newport Sitesi No:155 1. Blok Kat:7 D:55
Beylikdz stanbul / Trkiye
Tel ve Faks: +90 212 8551975 http://www.assam.org.tr e-posta: info@assam.org.tr

ASSAM
Adaleti Savunanlar Stratejik Aratrmalar Merkezi Dernei

www.assam.org.tr

Kaynaka
1

Tanrverdi, Adnan; "Amacmz", http://www.assam.org.tr/tr/hakkimizda/amacimiz.html (Eriim tarihi


14.08.2014)
2
http://www.assam.org.tr/tr/hakkimizda/amacimiz.html
3
http://www.assam.org.tr/tr/hakkimizda/amacimiz.html
4
Milli Helikopter Atak'n Pakistan Babakan Sayn Navaz ERF'e Takdimi (18 Eyll 2013),
http://www.ssm.gov.tr/anasayfa/hizli/duyurular/etkinlikler/ziyaretler/Sayfalar/20130918_PkstnBsbknAtakTakdi
mi.aspx (Eriim tarihi 3 ubat 2014)
5
Kerry kayglarmz tekrarlad, http://www.trthaber.com/haber/dunya/kerry-kaygilarimizi-tekrarladi109179.html (Eriim tarihi 3 ubat 2014)
6
Sakarya Milletvekili Ayhan Sefer stn'n 31 Temmuz 2007 tarihli TBMM gndem d konumas,
http://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d23/c026/tbmm23026138.pdf (Eriim tarihi
15.08.2014)
7
http://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d23/c026/tbmm23026138.pdf
8
Trkiye'yi Uuracak Proje, http://www.sabah.com.tr/Ekonomi/2012/11/15/turkiyeyi-ucuracak-proje
(15.08.2014)
9
Savunma Sanayii cra Komitesi Basn Aklamas,
http://www.ssm.gov.tr/anasayfa/hizli/duyurular/PressReleases/arsiv/2007/Sayfalar/SSIK_30Mart.aspx
(15.08.2014)
10
Trk Kara Savunma Sektrnn Ulat Nokta ve Hedefler Endstri Gn Ve Askeri Kara Aralar G
Sistemleri altay (16-17 Haziran 2008),
http://www.ssm.gov.tr/anasayfa/hizli/duyurular/etkinlikler/konferanslar/arsiv/2008/Sayfalar/tkssunhegakags2008
0617.aspx (15.08.2014)
11
MSB Savunma Sanayii Mstearl'nn Basn Aklamas (20 Haziran 2007),
http://www.ssm.gov.tr/anasayfa/hizli/duyurular/PressReleases/arsiv/2007/Sayfalar/MSB_SSM_SSIK.aspx
(15.08.2014)
12
Milli Tank 'Altay' Tantld, http://haber.stargazete.com/guncel/milli-tank-altay-tanitildi/haber-704538
(16.08.2014)
13
Basn, http://www.ssm.gov.tr/anasayfa/hizli/basin/icbasin/Sayfalar/20080730.aspx (17.08.2014)
14
http://www.ssm.gov.tr/anasayfa/hizli/basin/icbasin/Sayfalar/20080730.aspx
15
http://www.ssm.gov.tr/anasayfa/hizli/basin/icbasin/Sayfalar/20080730.aspx
16
http://www.ssm.gov.tr/anasayfa/hizli/basin/icbasin/Sayfalar/20080730.aspx
17
http://www.ssm.gov.tr/anasayfa/hizli/basin/icbasin/Sayfalar/20080730.aspx
18
http://www.ssm.gov.tr/anasayfa/hizli/basin/icbasin/Sayfalar/20080730.aspx
19
http://www.ssm.gov.tr/anasayfa/hizli/basin/icbasin/Sayfalar/20080730.aspx
20
Basn, http://www.ssm.gov.tr/anasayfa/hizli/basin/icbasin/Sayfalar/20080801.aspx (17.08.2014)
21
Basn, http://www.ssm.gov.tr/anasayfa/hizli/basin/icbasin/Sayfalar/20080909.aspx (17.08.2014)
22
http://www.ssm.gov.tr/anasayfa/hizli/basin/icbasin/Sayfalar/20080909.aspx
23
http://www.ssm.gov.tr/anasayfa/hizli/basin/icbasin/Sayfalar/20080909.aspx
24
Altay (Tank), http://tr.wikipedia.org/wiki/Altay_%28tank%29#cite_note-7h34l-8 (17.08.2014)
25
http://tr.wikipedia.org/wiki/Altay_%28tank%29#cite_note-7h34l-8
26
Tank Test Merkezi (29 Mart 2012),
http://www.ssm.gov.tr/anasayfa/hizli/duyurular/etkinlikler/torenler/arsiv/2012/Sayfalar/2012TankTestMerkezi.as
px (16.08.2014)
27
Altay (Tank), http://tr.wikipedia.org/wiki/Altay_%28tank%29#cite_note-2015seri-1 (17.08.2014)
28
Altay (Tank) http://tr.wikipedia.org/wiki/Altay_%28tank%29#cite_note-9 (17.08.2014)
29
Milli tank Altay testi geti, http://www.sabah.com.tr/Ekonomi/2013/03/30/milli-tank-altay-testi-gecti
(16.08.2014)
30
Milli tank Altay hedefe ilerliyor, http://www.trthaber.com/haber/bilim-teknik/milli-tank-altay-hedefe-ilerliyor126393.html (16.08.2014)
31
Milli Tank iin dmeye basld, https://www.otokar.com.tr/tr/basin_odasi/p_haber_detay.aspx?haber=145
(21.08.2014)
28
Adres: Yakuplu Mah Hrriyet Bulvar Newport Sitesi No:155 1. Blok Kat:7 D:55
Beylikdz stanbul / Trkiye
Tel ve Faks: +90 212 8551975 http://www.assam.org.tr e-posta: info@assam.org.tr

ASSAM
Adaleti Savunanlar Stratejik Aratrmalar Merkezi Dernei

www.assam.org.tr

32

http://wowturkey.com/forum/viewtopic.php?p=3105854 (17.08.2014)
Tmosan, Altay Tank G Grubu Projesi halesini Kazand,
http://www.tumosan.com.tr/tr/index.php/haberler/8-tuemosan/haberler/270-tumosan-altay-tanki-guc-grubuprojesi-ihalesini-kazandi (17.08.2014)
34
Kurumsal / Tarihe, http://www.tumosan.com.tr/tr/index.php/kurumsal/tumosan-tarihce (21.08.2014)
35
Tank Komuta Kontrol Muhabere ve Bilgi Sistemi, http://www.aselsan.com.tr/tr-tr/cozumlerimiz/komutakontrol-haberlesme-ve-bilgisayar-c4i-sistemleri/muharebe-sahas%C4%B1-y%C3%B6netim-sistemleri/tkkmbs
(20.08.2014)
36
Silah Sistemleri, http://www.aselsan.com.tr/tr-tr/cozumlerimiz/silah-sistemleri (20.08.2014)
37
ASELSAN ve ROLLS-ROYCE Motor Kontrol Sistemleri Alannda birlii, http://www.aselsan.com.tr/trtr/basin-odasi/haberler/Sayfalar/ASELSAN-ROLLS-ROYCE-Isbirligi.aspx (20.08.2014)
38
Leopard 1 Modernizasyon Konfigrasyonu (Volkan), http://www.aselsan.com.tr/trtr/cozumlerimiz/seyrusefer-ve-aviyonik-sistemler/tank-modernizasyon-sistemleri/leopard-1-modernizasyonkonfigrasyonu-(volkan) (21.08.2014)
39
Roketsan BKM, http://www.roketsan.com.tr/urunler-hizmetler/balistik-koruma-cozumleri/balistik-korumamerkezi-bkm-projesi/ (21.08.2014)
40
Altay'n Zrh Bizden, http://www.roketsan.com.tr/wp-content/uploads/2013/07/Untitled1.pdf (21.08.2014)
41
http://de.wikipedia.org/wiki/KraussMaffei_Wegmann&usg=ALkJrhhgm1RUAG8yf8NlOxA3dkjQ1krsSg#cite_note-2
42
Deutsch-franzsischer Rstungskonzern beschlossen, http://orf.at/#/stories/2236289/ (17.08.2014)
43
Savunmada dev g birlii, http://www.dw.de/savunmada-dev-g%C3%BC%C3%A7-birli%C4%9Fi/a17752786 (17.08.2014)
44
Leopard ve Leclerc birleti, http://www.almanyabulteni.de/node/8770 (15.08.2014)
45
Alman panzerlerine Fransz ortak, http://zaman-online.de/alman-panzerlerine-frans%C4%B1z-ortak-166783
(15.08.2014)
46
Nexter, KMW Announce Joint Venture With 'Intended Unification',
http://www.c4isrnet.com/article/M5/20140701/DEFREG01/307010024/Nexter-KMW-Announce-Joint-VentureIntended-Unification- (15.08.2014)
47
http://www.mtu-online.com/mtu/applications/?L=lkemrxvasjo
48
http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_vehicles_and_machines_powered_by_MTU_engines
49
http://www.army-guide.com/eng/firm557.html
50
Havaclk Sanayi, http://www.hvkk.tsk.tr/TR/YuzYilIcerikDetay.aspx?ID=120&IcerikID=5379 (17.08.2014)
51
http://tr.wikipedia.org/wiki/Nuri_Demira%C4%9F#cite_note-bilimteknik-8 (17.08.2014)
52
THY'nn Ellinci Yl Kitab EK-7, http://www.kemalizm1938.org/pdf/kitap2/7.pdf (17.08.2014)
53
THK Etimesgut Uak Fabrikas 1939-1950,
http://www.mmo.org.tr/resimler/dosya_ekler/784b70742141814_ek.pdf?dergi=1320 (17.08.2014)
54
Kurumsal, http://www.tumosan.com.tr/tr/index.php/tarihce (17.08.2014)
33

55

http://www.ssm.gov.tr/anasayfa/hizli/duyurular/etkinlikler/konferanslar/arsiv/2008/Sayfalar/tkssunhegakags2008
0617.aspx
56
Tmosan, Altay Tank G Grubu Projesi halesini Kazand,
http://www.tumosan.com.tr/tr/index.php/haberler/8-tuemosan/haberler/270-tumosan-altay-tanki-guc-grubuprojesi-ihalesini-kazandi (17.08.2014)
57
Daimler AG, http://tr.wikipedia.org/wiki/Daimler_AG (20.08.201)
58
Rolls-Royce Full Annual Report, S144 http://www.rollsroyce.com/Images/RR_Full%20Annual%20Report__tcm92-55530.pdf
59
Company, http://www.daimler.com/company (20.08.2014)
60
ASELSAN ve ROLLS-ROYCE Motor Kontrol Sistemleri Alannda birlii, http://www.aselsan.com.tr/trtr/basin-odasi/haberler/Sayfalar/ASELSAN-ROLLS-ROYCE-Isbirligi.aspx (20.08.2014)
61
Trkiye'nin savunma ihalelerine sert eletiri,
http://www.wsj.com.tr/article/SB10001424052702303562904579223763575306906.html (15.08.2014)

29
Adres: Yakuplu Mah Hrriyet Bulvar Newport Sitesi No:155 1. Blok Kat:7 D:55
Beylikdz stanbul / Trkiye
Tel ve Faks: +90 212 8551975 http://www.assam.org.tr e-posta: info@assam.org.tr

You might also like