Professional Documents
Culture Documents
Bi 1. Phng trnh bc ba
I. Tm tt l thuyt
1. Phng trnh c dng: ax 3 bx 2 cx d 0 (1), trong a, b, c, d l
cc s thc cho trc a 0 .
2. Cch gii: By gi ta i xt cch gi i phng trnh (1).
V a 0 nn ta c th chia hai v ca phng trnh (1) cho a. Do vy ta ch
cn i gii phng trnh dng : x 3 ax 2 bx c 0 (2) .
a
t x y , khi (2) tr thnh : y3 py q 0 (3)
3
a2
2a 3 9ab 27c
b; q
Trong : p
.
3
27
t 27q 2 4p3 . xt s nghim ca (3), ta kho st s tng giao
ca hm s f (y) y3 p.y q vi trc Ox.
Ch hm bc ba ct Ox ti
Mt im hm lun n iu hoc f CD .f CT 0
Hai im f CD .f CT 0
Ba im f CD .f CT 0
Xt hm s f (y) y3 py q , ta c: f '(y) 3y 2 p .
* Nu p 0 f '(y) 0 f (y) l hm ng bin f (y) 0 c mt
nghim .
p p
p
* Nu p 0 f '(y) 0 y
v f CD .f CT f
.
.f
3
3 3 27
T y ta c cc kt qu sau:
* Nu 0 (3) c nghim duy nht. tm nghim ny ta lm nh sau :
t y u v , khi (3) tr thnh: u 3 v3 (3uv p)(u v) q 0
p
Ta chn u,v sao cho: 3uv p 0 uv , lc u 3 v3 q ta c h:
3
Nguyn Tt Thu
3 3 p3
p3
u v
2
3 3
0 (4)
27 u , v l nghim phng trnh: X qX
27
3
3
u v q
q
27 ;
27
X1
2
2
q
3
27
27
y u v 3 X1 3 X 2
(*)
2
2
Cng thc (*) gi l cng thc Car dano.
3
q
hoc
2
q
q
y3
q
y 3
3
y
) v mt nghim n. Tc l:
hoc
2
2 (**).
2
y 3 4q
y 3 4q
trong khong (2
p
p
p
; 2 ) . tm ba nghim ny ta t y 2
cos t ,
3
3
3
3 3q
2p p
Nguyn Tt Thu
II. Cc v d
V d 1: Gii phng trnh : 4x 3 3x 9 0 .
3
(dng MTBT) nn ta
2
3
bin i phng trnh : (2x 3)(2x 2 3x 3) 0 x .
2
3
27 3
27 3 1 5 3 1 5
x
.
2
2
2
2
V d 3: Gii phng trnh : x 3 3x 1 0 (1).
Gii:
Ta c: 27q 2 4p3 27.1 4.33 81 0 nn phng trnh c ba
nghim thuc khong (2; 2) . t x 2 cos t vi t (0; )
1
(2) tr thnh: 8cos3 t 6 cos t 1 4 cos3 t 3cos t
2
1
2
.
cos 3t cos t k
2
3
9
3
7
5
V t (0; ) nn ta c: t1 ; t 2
.
; t3
9
9
9
5
7
Vy phng trnh c ba nghim: x 2 cos ; x 2 cos ; x 2 cos .
9
9
9
V d 4: Tm m phng trnh sau c ba nghim phn bit
x 3 (2m 1)x 2 (3m 2)x m 2 0 (1).
Nguyn Tt Thu
x 1
(1) (x 1)(x 2 2mx m 2) 0 2
x 2mx m 2 0
Phng trnh (1) c ba nghim phn bit f (x) x 2 2mx m 2 c
' m 2 m 2 0
hai nghim phn bit khc 1
m 1 .
f (1) m 1 0
Vy m 1 l gi tr cn tm.
0
c
th phng trnh c hai nghim: x , x
.
a
f ( ) 0
0
2a
b
hai nghim x v x .
2a
0
* Nu f (x) c nghim kp x , tc l: b
th phng trnh c
2a
mt nghim x .
* Nu f (x) v nghim th phng trnh c ng mt nghim x .
V d 5: Tm m th hm s sau ct trc Ox ti hai im phn bit:
(x 1) 2mx 2 (1 4m)x 4m 2 0
x 1
2
f (x) 2mx (1 4m)x 4m 2 0
Yu cu bi ton (2) c hai nghim phn bit.
TH 1: f (x) c hai nghim phn bit, trong c mt nghim
m 0
1
bng 1 . iu ny c 48m 2 24m 1 0 m .
2
f (1) 2m 1 0
m 0
3 6
Kh nng 1: 0
.
m
12
1 4m
1
4m
m 0
Kh nng 2:
m 0.
f (1) 0
1
3 6
Vy cc gi tr ca m cn tm l: m ; m 0; m
.
2
12
a 2 3b
(1).
a2
2a 3 9ab 27c
b; q
)
3
27
4p3
p3
2a 3 9ab 27c
(a 2 3b)3
p
| q | 2
|
| 2
.
27
27
27
27 2
2
Nguyn Tt Thu
27c 2a 3 9ab 2
a 2 3b
pcm.
g '(x)
x1
0
g(x)
g(x1 )
x2
+ 0
g(x 2 )
x3
0
g(x 3 )
2
V f (x i ) 0 g(x i ) f '(x i ) 0 i 1, 2,3 , nn t bng bin thin
suy ra phng trnh g(x) 0 ch c hai nghim phn bit pcm.
Nguyn Tt Thu
a 2 b 2 0, a 3 b3 0,...
Cch 2: Nhm nghim ri chia a thc: Nu x a l mt nghim ca
phng trnh f (x) 0 th ta lun c s phn tch: f (x) (x a)g(x) . d
on nghim ta da vo cc ch sau:
Ch : * Nu a thc f (x) a n x n a n 1x n 1 ... a1x a 0 c nghim
nguyn th nghim phi l c ca a 0 .
* Nu a thc f (x) a n x n a n 1x n 1 ... a1x a 0 c tng cc h s
bng 0 th a thc c mt nghim x 1
* Nu a thc f (x) a n x n a n 1x n 1 ... a1x a 0 c tng cc h s
chn bng tng cc h s l th a thc c mt nghim x 1 .
Cch 3: S dng phng php h s bt nh. Ta thng p dng cho
phng trnh trnh bc bn.
Nguyn Tt Thu
x 2 2x 3 0
(x 2x 3)(x 2x 3) 0
x 2 2x 3 0
x 1, x 3 . Vy phng trnh c hai nghim: x 3; x 1 .
2
Nhn xt: Mu cht ca cch gii trn l chng ta nhn ra hng ng thc
v bin i v phng trnh (1.1). Trong nhiu phng trnh vic lm xut
hin hng ng thc khng cn d dng nh vy na, lm iu ny i
hi chng ta phi c nhng nhy cm nht nh v phi thm bt nhng
hng t thch hp.
V d 2: Gii phng trnh : x 4 13x 2 18x 5 0 .
Gii: Phng trnh (x 4 4x 2 4) (9x 2 18x 9) 0
(x 2 2) 2 (3x 3) 2 0 (x 2 3x 5)(x 2 3x 1) 0
3 29
x
x 2 3x 5 0
2
x 2 3x 1 0
3 5
x
2
3 29
3 5
Vy PT cho c 4 nghim: x
; x
.
2
2
Ch :
1) Chc hn cc bn s thc mc lm sao m ta bit cch tch nh trn ?!.
Tht ra th chng ta lm nh sau:
Phng trnh (x 2 m)2 (13 2m)x 2 18x 5 m 2 0 .
Ta chn m sao cho biu thc trong du phn tch c hng ng thc,
c iu ny ta phi c:
a2
2)x 2 ax 2
4
a
a2
x )2 ( 2 b)x 2 (a c)x 2 d (1.I).
2
4
By gi ta ch cn chn sao cho VT ca (1.I) phn tch thnh hng ng
(x 2
a2
thc, tc l : 0 (a c) 4( 2 b)( 2 d) 0
4
2
2 2
3 13
v x
.
2
2
Nguyn Tt Thu
an
bm
nb 1
2a m 10
phng trnh u ta c: am 10
ta thy h ny v nghim, do ta
a m 1
.
2m 3 m 1 ab 3m 4
b
a(2m 3) b(m 1) 5
Vy (5) (x 2 x m 1)(x 2 2x 2m 3) 0
Nguyn Tt Thu
x 2 x m 1 0 (a)
x 2 2x 2m 3 0 (b)
(5) c bn nghim phn bit (a) v (b) u c hai nghim phn bit v
chng khng c nghim chung.
* (a) v (b) cng c hai nghim phn bit
a 4m 3 0
3
m
4
'b 2m 2 0
* Gi s (a) v (b) c nghim chung l x 0 , khi x 0 l nghim ca h:
m4
x 2 x m 1 0
x0
3x 0 m 4 0
0
0
3
,
2
2
x
2
m 4m 13 0
0
0
x 0 2x 0 2m 3 0
3x 2 1 x 2 4x 5 x 2 2x 3
4
2
v m 2 x 2 x 1 . Do vy ta c:
Nguyn Tt Thu
x 2 2x 3
)0
2
y 1
2
(y 1)(y y 1) 0
.
y 1 5
2
Vy nghim ca phng trnh cho l:
x 1; x 2 5; x 2 5 .
V d 6: Gii phng trnh : 5x 6 16x 4 33x 3 40x 2 8 0 .
Gii:
Ta c phng trnh (5x 2 10x 4)(x 4 2x 3 5x 2) 0
5x 2 10x 4 0
3 5
x1,2
5
5 5
x 3,4
Nguyn Tt Thu
3 5
5 5
.
;x
2
5
x2 x m 0
(a)
.
x 2 x m 0
(b)
Phng trnh cho c bn nghim phn bit (a) v (b) u c hai
nghim phn bit v chng khng c nghim chung.
1 4m 0
1
1
(a) v (b) c hai nghim phn bit
m .
4
4
1 4m 0
Gi s (a) v (b) c nghim chung l x 0
x 2 x m 0
x 0
0
0
.
0
2
m
0
0
0
m 0
Vy 1
1 l nhng gi tr cn tm.
4
4
* x 0 0 m 2 2m 1 0 m 1
* x 0 1 m 2 4m 4 0 m 2
Vy nghim nh nht ca phng trnh l x 0 c c khi m 1
nghim ln nht ca phng trnh l x 1 c c khi m 2 .
Nguyn Tt Thu
ax 4 bx 2 c 0 (a 0) (1).
Vi dng ny ta t t x 2 , t 0 ta chuyn v phng trnh :
at 2 bt c 0 (2).
Ch : S nghim ca phng trnh (1) ph thuc vo s nghim khng m
ca (2).
t t x
k
vi
x
k2
k
) b(x ) c 0 .
x
x
k2
k
t 2 k ta c : x 2
(x ) 2 2k t 2 2k
x
x2
a(x 2
ab
ta a v phng trnh trng phng.
2
ab 4
Ch : phng trnh c no c 2(
)
2
Ngoi nhng dng trn trong mt s phng trnh bc cao ta c th s dng
phng php lng gic ha nh vo cng thc biu din cos nx qua cos x .
t x t
1) 2x 4 5x 3 6x 2 5x 2 0
2) (x 1) 4 (x 3) 4 2
2
1
* t 2 x 2 x 2 2x 1 0 x 1 l nghim duy nht ca
x
nh.
phng tr
2) t x t 2 ta c:
(t 1) 4 (t 1) 4 2 t 4 6t 2 0 t 0 x 2
Vy phng trnh c nghim duy nht x 2 .
Ch : Vi bi 2 ta c th gii bng cch khc nh sau: Trc ht ta c
4
a 4 b4 a b
BT:
vi a b 0 .
2
2
p dng BT ny vi : a x 1, b x 3 VT VP . ng thc
xy ra khi x 2 .
3) Ta c phng trnh (x 2 3x)(x 2 3x 2) 24 .
t t x 2 3x ta c :
Nguyn Tt Thu
t(t 2) 24 t 2 2t 24 0 t 6, t 4 .
* t 6 x 2 3x 6 0 Phng trnh v nghim.
* t 4 x 2 3x 4 0 x 1, x 4 .
Vy phng trnh c hai nghim x 1; x 4 .
4) Phng trnh (x 2 4x 12)(x 2 x 12) 6x 2 0
V x 0 khng l nghim c a phng trnh nn chia hai v phng trnh
12
12
cho x 2 ta c: (x 4)(x 1) 6 0
x
x
12
t t x , ta c:
x
t 1
(t 4)(t 1) 6 0 t 2 3t 2 0
.
t 2
x 4
12
* t 1 x 1 x 2 x 12 0
.
x
x 3
* t 2 x 2 2x 12 0 x 1 13
Vy phng trnh c bn nghim: x 3; x 4; x 1 13 .
V d 10: Tm m phng trnh : (x 2 1)(x 3)(x 5) m (1) c nghim.
Gii:
Phng trnh (x 1)(x 5)(x 1)(x 3) m
(x 2 4x 5)(x 2 4x 3) m
t t x 2 4x (x 2) 2 4 4 ,ta c phng trnh :
(t 5)(t 3) m t 2 2t 15 m (2) .
Phng trnh (1) c nghim (2) c nghim t 4 .
Vi t 4 t 2 2t 15 (t 1) 2 16 16 (2) c nghim
t 4 m 16 .
V d 11: Tm m phng trnh : x 4 4x 3 8x m (1) c bn nghim
phn bit.
Nguyn Tt Thu
Gii:
Phng trnh (x 2 2x) 2 4(x 2 2x) m
t t x 2 2x (x 1) 2 1 1 . Phng trnh tr thnh: t 2 2t m (2).
Phng trnh (1) c bn nghim phng trnh (2) c hai nghim phn
bit t 1 .
Xt hm s : f (t) t 2 2t vi t 1 , ta c bng bin thin:
t
-1
3
f(t)
-1
Da vo bng bin thin 1 m 3 .
V d 12: Gii phng trnh :
x 3 1 ta c: 3
x2 x 1
x 1
2
5.
2
x 1
x x 1
x2 x 1
2
1
3t 5 3t 2 5t 2 0 t 2, t .
x 1
t
3
3 13
* t 2 x 2 3x 1 0 x
2
1
* t 3x 2 2x 4 0 phng trnh v nghim.
3
t t
Gii:
y l phng trnh bc 6 v ta thy cc h s i xng do ta c th
p dng cch gii m ta gii i vi phng trnh bc bn c h s
i xng.
Nguyn Tt Thu
* t 3 x
(1).
Gii:
Mt trong nhng cng c gii quyt phng trnh bc cao l t n ph
bng cc hm lng gic. C c s thun li l da vo cng thc
biu din cos nx qua cos x . C th: cos nx
n
[ ]
2
a n,k .cosn 2k x .
k 0
Nguyn Tt Thu
n
2n 1 2k Ckn k .
nk
T cng thc ta c:
cos 7x 64 cos7 x 112 cos5 x 56 cos3 x 7 cos x , iu ny gi
cho chng ta t x cos 2 t . Tuy nhin t c nh vy th phi
chng minh c phng trnh ch c nghim trong [0;1] ?.
Tht vy: T phng trnh (1) 4x 4 x 1 .
Ta xt x 0 . t x y y 0 , ta c phng trnh :
14t 4t k2
18 9
.
14t 4t k2
t k
10
5
5
7
3
V t [0; ) nn ta c: t1 , t 2 , t 3
.
, t4
, t5 , t6
2
18
6
18
181
10
10
Vy phng trnh cho c 6 nghim: x i cos 2 t i (i 1, 2,..., 6) vi
t i (i 1, 2,.., 6) l cc nghim va tm trn.
(x 3 5x 5)3 5(x 3 5x 5) 5 x . t u x 3 5x 5
u 3 5u 5 x
(u x)(u 2 ux x 2 6) 0 u x
Ta c h:
3
x 5x 5 u
x 3 4x 5 0 (x 1)(x 2 x 5) 0 x 1 l nghim duy nht
ca phng trnh cho.
V d 17: Cho phng trnh : 2x 5 x 4 10x 3 2x 2 8x 2 0
1) Chng minh rng phng tr nh (1) c ng 5 nghim.
2) Gi x i (i 1,5) l 5 nghim ca (1). Tnh tng :
5
xi 1
5
i 1 2x i
x i4 2
Gii:
1) Xt f (x) 2x 5 x 4 10x 3 2x 2 8x 2 l hm lin tc
3
1
5
f (2) 5 0;f ( ) 2 0;f (0) 1 0;f ( ) 0;
2
2
8
1
175
f (1) 0;f (3)
0.
2
2
T suy ra ph ng trnh (1) c 5 nghim thuc cc khong:
3
3
1
1
(2; ), ( ;0), (0; ), ( ;1), (1;3) .
2
2
2
2
2) V x i l nghim ca (1) nn ta c:
2x 5i
x i4
2(5x 3i
x i2
xi 1
1 5
4x i ) S
.
3
2 i 1 5x x i2 4x i
i
x 1
1
2
5
Mt khc:
x(x 1)(5x 4)
4x 9(x 1) 36(5x 4)
1 5 1 1 5 1
1 5
1
4
8 i 1 x i 9 i 1 x i 1 72 i 1
xi
5
Ta c: f (x) (x x1 )(x x 2 )(x x 3 )(x x 4 )(x x 5 )
S
f '(x) 5
1
v f '(x) 10x 4 4x 3 30x 2 4x 8 .
f (x) i 1 x x i
Nguyn Tt Thu
5
5
5
f '(0)
1
1
f '(0)
1
f '(1)
4;
12 ;
f (0)
x
x
f (0)
x 1
f (1)
i 1 i
i 1 i
i 1 i
4
f '( )
5
1
12900
77406
4 45 4789 S 43101 .
i 1 x i
f( )
5
5
x1 y1 x 2 y 2 ... x n 1 y n 1 x n .
M nghim ca h' x chnh l nghim ca g(x) f (x) f '(x) .
g(x) l a thc bc n c n -1 nghim nn g(x) s c n nghim.
Ch : S dng tnh cht trn ta c th sng tc ra nh ng bi ton khc.
Chng hn
1) p dng tnh cht trn i vi a thc g(x), ta c:
a thc: g(x) g '(x) f (x) 2f '(x) f "(x) c n nghim phn bit.
1
2) p dng tnh cht trn i vi a thc F(x) x n f ( )
x
1
1
a thc: F(x) F '(x) x n f ( ) nx n 1 x n 2 f '( ) c n nghim
x
x
1
t t th ta c phng trnh : f (t) nt t 2 f '(t) 0 c n nghim.
x
Bi tp
Bi 1: Gii cc phng trnh sau
1) 2x 3 3x 2 1 0
2) x 3 x 2 1 0
3) x 3 3x 1 0
4) x 3 6x 2 2x 1 0
Bi 2: Gii cc phng trnh sau:
Nguyn Tt Thu
1) x 4 4 x 3 8 x 5
3) (x 4) 4 (x 6) 4 82
4
5)x 4x 1
4)(x 2 x 1) 2 3x 2 3x 1 0
2
x2 4
x 2
x 2
6) 2
0
2
5 2
x 1
x 1
x 1
7) x 4 2x 3 4x 4 0
9) x 2 (x 4 1)(x 2 2) 1 0 10) 1
.
x 0
2
Bi 3: Tm m phng trnh :
1) x 3 (2m 1)x 2 (m 3)x 3m 3 0 c 3 nghim phn bit.
2) x 3 2mx 2 m 2 x m 1 0 c hai nghim phn bit.
Bi 4: Cho phng trnh x 3 ax 2 bx c 0 c ba nghim phn bit.
Chng minh rng phng trnh sau cng c ba nghim phn bit:
x 3 (a 6)x 2 (b 4a 3)x a c 2b 0 .
Bi 5: Chng minh rng nu a,b,c,d tha mn 8a 2 d 4abc b3 0 th ta
c th chuyn phng trnh ax 4 bx 3 cx 2 dx e 0 v phng trnh
trng phng.
Bi 6: Tm m phng trnh sau c 4 nghim phn bit.
2) x 4 m 2 x 2 2mx 1 0 .
1)(x 1)(x 3)(x 5)(x 7) m
Bi 7:Gii v bin lun cc phng trnh sau
1) x 4 4x 3 (m 4)x 2 2mx 2m 0
2) x 4 2x 3 x m .
2x i 2 1
i 1 x i
Nguyn Tt Thu
x1 x 2 x 3 a
.
x1x 2 x 2 x 3 x 3 x1
a
x1x 2 x 3 a
b) nh l o ca nh l Viet: Nu ba s x, y, z tha mn :
x y z a
xyz c
t 3 at 2 bt c 0 .
a
x1 x 2 ... x n 1
a0
a2
...
x x ...x 1n a n
1 2 n
a0
n
a
Ta k hiu : S1 x1 x 2 ... x n x i 1 ;
a0
i 1
S2
a
x i x j 2 ; Sk
x i1 x i 2 ...x i k (1) k
a0
1i j n
1i1 i 2 ...i k
Nguyn Tt Thu
ak
a0
Gii:
Ta d dng chng minh c phng trnh cho c ba nghim phn bit.
x1 x 2 x 3 0
x 2 y 2 z 2 p 2 2q
x 3 y3 z3 p3 3pq 3r
(xy) 2 (yz) 2 (zx) 2 q 2 2pr
x 4 y 4 z 4 p 4 2p 2 q 2q 2 4pr
xy(x y) yz(y z) zx(z x) pq 3r
xy(x 2 y 2 ) yz(y 2 z 2 ) zx(z 2 x 2 ) p 2 q 2q 2 pr
Nguyn Tt Thu
Theo nh l Vi t, ta c: x1x 2 x 2 x 3 x 3 x1 b .
x x x c
1 2 3
Ta c: (x1 x 2 kx 3 )(x 2 x 3 kx1 )(x 3 x1 kx 2 ) 0
k
(k 1) 2
a3
ab
0
k 1
a 2
ka
ka
) x
x
b 0
k 1
k 1
(k 1) 2
Nguyn Tt Thu
k2a 2
(k 1) 2
4ka 2
(k 1) 2
4b 0
x y z 3
x 3 y3 z3 57
b 6 xy yz zx 6
a 2b 21
a 3 3ab 3c 57 c 8
xyz 8
z 4
Nguyn Tt Thu
1
1
1
8
x y z
x
y
z 3
1 1 1 118
(THTT).
x y z
x y z
9
1
1
1
728
x x y y z z
27
x x y y z z
Gii: t a x
Khi : x
x x
1
x
; b y
1
y
; c z
1
z
1
1 2
( x
) 2 a 2 2;
x
x
a(a 2 3) a 3 3a
x x
H cho tr thnh:
8
a b c 3
abc
118
2
2
2
ab bc ca 0
a b c 6
9
abc 0
728
3
3
3
a b c 3(a b c) 27
( y ta s dng cc ng th c:
a 2 b 2 c2 (a b c)2 2(ab bc ca)
v a 3 b3 c3 (a b c)(a 2 b 2 c 2 ab bc ca) 3abc )
t 0
8 2
a, b, c l nghim ca phng trnh : t t 0 8 .
t
3
3
1
Xt phng trnh : X
0 X 1
X
1
8
Phng trnh X
3X 8 X 3 0 X 9 .
X 3
T ta c nghim ca h cho l: (x; y; z) (1;1;9) v cc hon v.
3
Nguyn Tt Thu
3
x1x 2 x 3 c
x1 x 2 x 3 a
Nguyn Tt Thu
y y y b
2
3
1
y1 y 2 y 2 y3 y3 y1 x1x 2 x 3 (x1 x 2 x 3 ) ac y1 , y 2 , y3 l ba
2
2
y1 y 2 y3 (x1x 2 x 3 ) c
nghim ca phng trn h : x 3 bx 2 acx c2 0 .
V l ba nghim phn bit nn y1 , y 2 , y3 cng l ba nghim phn bit
g(x1 , x 2 , x 3 )h(x1 , x 2 , x 3 ) n
x1 x 2 x 3 1
Ta c: x1x 2 x 2 x 3 x 3 x1 a
x x x b
1 2 3
Bi ton tr thnh cho ba s x1 , x 2 , x 3 0 v c tng bng 1. Chng minh:
Nguyn Tt Thu
1) x1x 2 x 2 x 3 x 3 x1 x1x 2 x 3
10
.
27
3
1
x x 2 x3
p dng BT Csi ta c: x1x 2 x 3 1
3
27
1
1
x1x 2 x 2 x 3 x 3 x1 (x1 x 2 x 3 ) 2
3
3
1 1 10
.
x1x 2 x 2 x 3 x 3 x1 x1x 2 x 3
3 27 27
7
2) x1x 2 x 2 x 3 x 3 x1 2x1x 2 x 3
.
27
7
(1 2x1 )x 2 x 3 x1 (x 2 x 3 )
27
7
P (1 2x1 )x 2 x 3 x1 (1 x1 )
27
1
Gi s x1 min{x1 , x 2 , x 3 } x1 1 2x1 0
3
2
x x3
1 x1
P (1 2x1 ) 2
x1 (1 x1 ) (1 2x1 )
x1 (1 x1 )
2
2
(pcm).
4
27
108
27
1
ng thc xy ra x1 x 2 x 3 .
3
Ch : Khi gp cc BT v h s ca phng trnh bc ba (cng nh bc
cao) ta c th s dng nh l Viet chuyn BT cn chng minh v BT
cc nghim ca phng trnh . Hn na ta thy cn ng sng tc ra
nhng bi ton dng ny l xut pht t mt BT i xng ba bin, s dng
nh l Viet ta chuyn BT v BT gia cc h s ca phng trnh bc
ba. Chng hn t bi ton:
Cho x, y, z 0 tha m n xy yz zx xyz 4 . Chng minh
x y z xy yz zx .
Ta chuyn thnh bi ton nh sau
P
Nguyn Tt Thu
2
2
2
2
x1x 2 x 2 x 3 x 3 x1 b a 2b x1 x 2 x 3
x1x 2 x 3 c
BT cn chng minh tr thnh: 6a(a 2 2b) 27c 10 (a 2 2b)3
x 22 x 32 9 x12
3 x 2 x3
Gi s | x1 || x 2 |
3.
2
2
Gi P l VT(2) P x1 (2 x 2 x 3 ) 2(x 2 x 3 )
P 2 x12 (x 2 x 3 ) 2 (2 x 2 x 3 ) 2 4
2
(9 2x 2 x 3 ) (2 x 2 x 3 ) 4
t t x 2 x 3 3 t 3 v
x 3 x12
t 0.
Nguyn Tt Thu
5a 2 3ab 2
a 2 (b a)
(HSG QG 1999).
Gii:
Gi m, n, p l ba nghim thc dng ca phng trnh cho.
p dng nh l Viet ta c:
1
m n p a
mn np pm a, b 0 .
a
mnp a
1 3b
1
b
2 a
(m n p) 2 3(mn np pm)
3a
a
Ta c:
.
1
3
1
1
m
3
mnp
33
a
a
3 3
a
Cch 1:
Xt hm s: f (b)
f '(b)
2a 2 2
2
a (b a)
5a 2 3ab 2
2
a (b a)
vi b (0;
1
] . Ta c:
3a
1
]
3a
2
1 3(5a 1)
f (b) f
3.g(a)
3a a(1 3a 2 )
1
Xt hm g(a) vi a (0;
] , ta c:
3 3
g '(a)
15a 4 14a 2 1
a 2 (3a 2 1)2
0 a (0;
1
3 3
1
1
g(a) g
;b 3
4 3 f (b) 12 3 .ng thc c a
3 3
3 3
Khi m n p 3 . Vy Pmin 12 3 .
b
1
1
2
53 2
5
2
a
1
a2 1
a 2 a 2 3(5a 1)
Cch 2: Ta c P
b
1
a
a
a(1 3a 2 )
1
1
a
3a 2
Nguyn Tt Thu
P 12 3
36 3a 3 15a 2 12 3a 3
a(1 3a 2 )
(3 3a 1)(12a 2 3 3a 3)
a(1 3a 2 )
1
1
14
Do 0 a
12a 2 3 3a 3 12. 1 3 0 v
27
9
3 3
a
3 3
3 3a 1 0 P 12 3 0 P 12 3 . ng thc xy ra
b 3
2)
a1a n 1
n2 .
an
Gii:
Gi x1 , x 2 ,..., x n 0 l nghim ca phng trnh. Theo nh l Viet ta c:
0 (1) n 1 a
n
.
0 (1) a n x1x 2 ...x n
0 a1 x1 x 2 ... x n
p dng BT Csi , ta c:
n 1
2)
an
x1x 2 ...x n
n 1
Nguyn Tt Thu
x1x 2 ...x n
n2 .
i 1
i, j1
i j
Theo nh l Viet ta c: x i a1 ; x i x j a 2
a12
n
n
n 2
x i x i2 2a 2 x i2 a12 2a 2
i 1
i 1
i 1
n
n
n
(x i 1) 2 x i2 2 x i n a12 2a 2 2a1 n
i 1
i 1
i 1
a12 2a1 1 [2a 2 (n 1)] (a1 1) 2 .
(Do a 2
n 1
) a1 x i a1 2 pcm.
2
x n nx n 1
n 2 n n 2
x
a 3 x n 3 ... a n 1x a n 0 .
2
i j
Nguyn Tt Thu
i 1
x i2
n
n 2
x i 2 x i x j n .
i 1
i, j1
i j
n
n
n
(x i 1)2 x i2 2 x i n n 2n n 0
i 1
i 1
i 1
yi 0 i 1, 2006 .
M g '(x) ex (f (x) f '(x)) nghim ca g '(x) chnh l nghim ca
phng trnh : f (x) f '(x) 0 (2)
(2) l phng trn h bc 2007 li c 2006 nghim nn (2) s c 2007 nghim ,
gi nghim l y 2007 . Ta chng minh c y 2007 0 . Tht vy:
t f (x) x 2007 a1x 2006 a 2 x 2005 ... a 2006 x a 2007 .
V f(x) c cc nghim dng nn a i 0 i 1, 2007 .
Nguyn Tt Thu
h(t)
Nguyn Tt Thu
Bi tp:
Bi 10: Tm m phng trnh : x 3 3x 2 (5m 1)x 3m 0 c ba
nghim lp thnh cp s cng.
Bi 11: Cho phng trnh x 3 px 2 qx p 0 c ba nghim thc khng
q3
nh hn 1 v p, q 0 . Tm gi tr ln n ht ca biu thc F
.
p
Bi 12: Cho phng trnh x 3 ax 2 bx c 0 (1) c ba nghim thc
phn bit. Chng minh phng trnh sau cng c 3 nghim thc phn bit :
1 1 1
x 2 y2 z2 9
Bi 17: Gii h : x 4 y 4 z 4 33
xyz 4
Nguyn Tt Thu
2) x 3
3
2
2
2
4
8
3) x 2 cos ; x 2 cos ; x 2 cos
9
9
9
4) x
13
563
563
13
3
27
27
.
2
2
Bi 2:
1) PT (x 2 2x) 2 4(x 2 2x) 5 0 . S: x 1 ; x 1 6
5 13
.
2
3) t x t 5 . S: x 3; x 7 .
2) t t x 2 5x . S: x
4) t t x 2 x 1 .
S: x 1; x 2; x
1 5
.
2
5) PT x 4 2x 2 1 2(x 2 2x 1) 0
2
2 4 22
.
(x 2 1)2 2x 2 0 x 1; x
2
x2
x2
6) t a
.
;b
x 1
x 1
9 73
Ta c: 2a 2 5ab 2b 2 0 (2a b)(a 2b) 0 S: x
.
2
7) PT
(x 2 x) 2 (x 2) 2 0 (x 2 2)(x 2 2x 2) 0 x 2
3
5
3
S: x cos 2 ; x cos 2 ; x cos 2
; x cos 2 ; x cos 2 ; x 0 .
14
14
14
10
10
9) PT x 2 (x 2 1)(x 2 1)(x 2 2) 1 0
Nguyn Tt Thu
(x 4 x 2 )(x 4 x 2 2) 1 0
(x 4 x 2 1) 2 0 x
1 5
.
2
5
S:
.
m (; 3 21 ) ( 3 21 ; )
2
2
2) PT xm 2 (2x 2 1)m x 3 1 0 ,
x2 x 1
)0
x
x m 1
(x m 1) x 2 (1 m)x 1 0 2
x (1 m)x 1 0 (*)
TH1: (*) c hai nghim phn bit trong mt nghim x m 1
m 2 2m 3 0
3
m
2
(1 m)2 (1 m)(1 m) 1 0
TH2: (*) c nghim kp x m 1
m 2 2m 3 0
m 1
3
m 1
S: m 1; m ; m 3 .
2
m 1
m 3
2
phng trnh c (2x 1)2 (m x 1)(m
Nguyn Tt Thu
3
2
4am 3bm 2mc d 0
b
4a
3
2
4a b 3b b 2c b d 0
4a
4a
4a
b
m
4a
pcm.
b3 4abc 8a 2 d 0
Bi 6:
(t 1) 2 mt m 0 t 2 (m 2)t m 1 0 (*)
(*) c m(m 8)
Nu 0 m 8 (*) v nghim phng trnh v nghim
Nu m 0 Phng trnh c hai nghim x 0; x 2
Nu m 8 Phng trnh v nghim
Nguyn Tt Thu
m 2 m(m 8)
.
2
Nu m 8 (*) c hai nghim m phn bit PT cho v nghim.
x 1
2) PT (x 2 x) 2 (x 2 x) m .
1
1
1
1
1
t t x 2 x (x ) 2 x t .
2
4
4
2
4
PT tr thnh: f (t) t 2 t m 0
(*).
T bng bin thin ca f(t) ta suy ra
1
* Nu m (*) v nghim Pt cho v nghim
4
1 3
1
* Nu m PT cho c hai nghim x
2
4
1
5
1
* Nu m
(*) c hai nghim t Phng trnh cho c
4
16
4
bn nghim: x
Nu m
1
3 2 1 4m
.
2
4
5
1
(*) c ng mt nghim t Phng trnh cho c
16
4
1
3 2 1 4m
.
2
4
a
a
a
Bi 8: Xt hm s f (x) n x n 1 n 1 x n ... 1 x 2 a 0 ,
n 1
n
2
ta thy f(x) tha mn iu kin nh l Lagrang trn [0;1] v f (0) f (1) 0
hai nghim : x
x i2 2x i 1 2x i4 6x 3i 9x i2 3x i 4 (2x i2 1)(x i2 3x i 4)
2x i2 1
(x i 1) 2
1
1 1
1
(x i 1)(x i 4) 5 x i 4 x i 1
Nguyn Tt Thu
1 1
1
5 1 x i 4 x i
4
i 1, 2,3, 4
2x i2 1
1 4
1
1 4 1
2
5 i 1 1 x i 5 i 1 4 x i
i 1 (x i 1)
1 f '(1) f '(4) 1 1
9 37
x1 x 2 x 3 3
x 2 1 , thay vo phng trnh ta
th ta c:
x1 x 3 2x 2
1
c: m .
2
1
Vi m , phng trnh tr th nh: (x 1)(2x 2 4x 3) 0 x 1 .
2
Vy khng tn ti m tha mn iu kin bi ton.
Bi 11: Gi 1 x1 x 2 x 3 l ba nghim ca phng trnh cho. Khi
x1 x 2 x 3 x1x 2 x 3 p (1)
theo Viet, ta c:
..
(2)
x1x 2 x 2 x 3 x 3 x1 q
T (1) tn ti tam gic ABC x1 tan A; x 2 tan B; x 3 tan C ,
vi
ABC .
4
2
F co t A cot B cot C 3cot A cot B cot C
2sin A
cos(B C) cos A
cot A
3cot A
cos(B C) cos A
cos(B C) cos A
1
A 3
A 1
3
F
3 tan tan 3 3t t 3 f (t) .
A
2 2
2 2t
2
2 tan
2
A
1
A
(Trong t tan v t [ 2 1;
] , do ; ).
2
2 8 6
3
1
9
Ta c: f '(t)
3 t 2 0 f (t) f ( 2 1) 8 4 2
2
2
2t
3
Vy max F 8 4 2 , t c khi A ; B C
.
4
8
Nguyn Tt Thu
x1 x 2 x 3 a
x1x 2 x 2 x 3 x 3 x1 b .
x x x c
1 2 3
t y1 x1x 2 ; y 2 x 2 x 3 ; y3 x 3 x1 . Ta chng minh c
y1 , y 2 , y3 l ba nghim ca (2).
Bi 13: Theo nh l Viet:
p (t anA tan B tan C) tan AtanB tan C
x1x 2 x 3 c
x2 3 c .
2
x1x 3 x 2
Thay vo phng trnh ta c:
3
Nu c 0 (*) c
b3
a3
x a
(a b)
4b 2
2
0 (a 3 ab 2b)(a 3 ab 2b) 0 .
a
Khi ta thy (1) c ba nghim v ba nghim ny lp thnh cp s nhn.
Nguyn Tt Thu
a b c 0
Vy iu kin ca a,b,c cn tm l: a 3c b3 0
.
2 2
2
2
a (a b) 4b 0
Bi 15: Theo Viet: m n p a; mn np pm b; mnp c
V m3 n 3 p3 a 3 ; m3 n 3 n 3 p3 p3 m3 b3 ; m3 n 3 p3 c3
Mt khc:
m3 n 3 p3 (m n p)3 3(m n p)(mn np pm) 3mnp
1 1 1
t x t 1 ,phng trnh tr thnh: t 3 3t 2 1 0 .
Gi t1 , t 2 , t 3 l ba nghim ca phng trnh ny :
1 1 1
t t t t t t
P 3 2 2 1 2 2 3 3 1 0 P 3 .
t1t 2 t 3
t1 t 2 t 3
Bi 17: Ta c:
2(x 2 y 2 y 2 z 2 z 2 x 2 ) (x 2 y 2 z 2 ) 2 (x 4 y 4 z 4 )
x 2 y 2 y 2 z 2 z 2 x 2 24
x 2 y2 z2 9
Do : x 2 y 2 y 2 z 2 z 2 x 2 24 x 2 ; y 2 ; z 2 l nghim ca phng
2 2 2
x y z 16
Nguyn Tt Thu
g '(t) 8
34
2
34
9
vi t ; 2 , c
9t
5
72t 2 34
2
9
0 t ; 2
5
9t
9t
9
202
g(t) g( )
0 x12 x 22 x 32 0 tam gic ABC l tam
5
405
gic t.
Bi 19: Gi x1 , x 2 ,..., x n l n nghim ca (1). Theo Viet, ta c:
n
xi a n 1 1; xi x j a n 2 1
i 1
i j
n
n
x i 2 x i x j 3 (Do x i2 0 ).
i 1
i j
i 1
i 1
1
V x i 0 i 1, n
(i 1, n) l phng trnh :
xi
x i2
a 0 x n a1x n 1 ... a n 1x 1 0 .
n 1
Tng t, theo Viet :
2
i 1 x i
i 1 x i
p dng bt ng thc Csi, ta c:
n
Nguyn Tt Thu
1
3
2
x
x
i j i j
n
n 1
9 x i2
2
i 1 i 1 x i
Nguyn Tt Thu
n 2 n 3 (pcm).