08.02.

2015

ANASAYFA

ATAELK Dkm

FRMA PROFL

RNLERMZ

NSAN KAYNAKLARI

RTBAT

DKM
BLGS

Kum Dkm Model Tasarmnda Dikkat Edilecek Hususlar

a- malat (Konstrksiyon) resmi en iyi biimde okunarak modelin hatasz yaplmas salanmaldr. Dkm parasnn l
taml ve salkl kalplanabilmesi modelin l tamlna ve teknolojik kurallara gre yaplmasna baldr.
b- Modelci ekonomik kalplama metodunu bulmak ve buna gre almak zorundadr.Modeli basit ve ksa zamanda yapacak
ekilde tasarlamaldr.
c- Modeli elde veya makinede kalplayacak eleman kalifiye olmasa bile hatasz kalplayabilecei bir ekilde
dzenlenmelidir.
d- Kalp dzenlenmesi yle olmaldr' ki ergimi maden yaplm kalp iine kolaylkla aksn ve hatasz katlasn.
e- Dkmden sonra kalp ierisinde hava boluu ve curuf kalmayacak ekilde dizayn edilmelidir.
1- Mala yzeyi seimi:
Mala yzeyi:Kalbn ayrlma yzeyine mala yzeyi denir. Mala yzeyi kalbn alarak modelin kalbn ierisinden kmasn
temin eder. Mala yzeyinin modelin hatasz kalplanmasn temin edecek yzeyden veya yzeylerden seilmesine dikkat
edilmelidir. Ayrca mala yzeyi seiminde parann ekli kalplama teknii ile kalplama saysnn' da nemi byktr.
2- Kalplama says:
Az sayda kalplanacak modeller genellikle ahap malzemelerden ve el iilii ile kalplanacak tarzda yaplr. Model en
hatasz ve en ekonomik kalplamay salayacak tarzda mala yzeyi seilir ve gerekiyorsa model mala yzeyinden paral
yaplr.
ok sayda kalplanacak modeller (seri retim modelleri) genellikle plakaya bir veya birden fazla model balanarak elde
veya kalplama makinelerinde kalplanrlar. Bu modeller genellikle metal veya polimer malzemelerden yaplrlar, plakalar
ise kontrplak, alminyum veya dkme demirden yaplrlar.
3-Kalplanma ekli: Modeller yaplrken kalplama yapacak dkmhanenin teknik imkanlar ve kalplanma teknolojisi gz
nnde bulundurulmaldr.
a- Elde kalplama: Modellerin metal veya yine modelcinin yapt derecelerle kum ile kalplanma ilemidir. Genellikle
kupol veya indiksiyon ocaklarnda ergitilen maden kum kalplara dklr.
b-Makinede kalplama: Plakalara balanm seri retim modellerinin standard derecelerle normal basnl kalplama
makineleri ile kalplanmas ilemidir. Bu ilem yksek basnl kalplama makineleri ile daha seri ve hatasz olarak yaplr.
Dizamatik sistemle alan dkmhanelerde kalplanma ilemi son derece hzl ve hatasz olur.
Model ilaveleri:
1- Eim: Modelin kalplandktan sonra kalb bozmadan kalbn ierisinden karlabilmesi iin mala yzeyine dik olan
yzeylere verilen adr.bu a tek yzeylere verildiinde eim karlkl (silindirik) yzeylere verildiinde koniklik adini alr.
Modele trl eim verilebilir bunlar:
1-Art Eim: Eim as veya % miktar modelin zerine fazlalk olarak verilir.
2- Eksi eim:As veya % miktar model lsnden eksilterek verilir.
3- Ortalama eim: Model yzeyine yksekliin yarsnda ilave yarsndan sonra eksilterek verilir.

Eim ve koniklikler DIN e gre standard olup tabloda gsterilmitir

Model eimleri:
YKSEKLK

EM

YKSEKLK

EM

(mm)

(Derece)

(mm)

(mm)

10'a kadar

250'ye kadar

1,5

15'e kadar

320'ye kadar

30'a kadar

1.30

500'e kadar

50'ye kadar

800'e kadar

4,5

80'e kadar

0.45

1200'e kadar

180'e kadar

0.30

2000'e kadar

11

4000'e kadar

21

Eimlerin yarar ve zararlar: Modele verilen ar eim parann resme gre eklini bozar ayrca parann yerinde
almasna engel olabilecei dnlmelidir. Modele az verilen eim ise modelim kumdan kmasn glendireceinden
dolay fazla takalamaya ihtiya gsterir bu ar takalama l deiikliine yol aar.
ekme: Kalba yksek sda dklen maden souma esnasnda hacimce klmeye maruz kalr buna ekme denir.
ekmeyi llerde meydana gelen klme ve ktlede meydana gelen klme olmak zere ikiye ayrabiliriz. Her
malzemenin ekme oran farkldr bu oran % olarak 100 mm de .....mm cinsinden ilave edilir. rnein dkme demir %1
eker dolaysyla modeli yaparken lleri %1 byk yapmamz gerekir.
Baz metallerin ekme miktarlar:
DKM GEREC

EKME (%)

OLABLECEK SAPMA DEER

Lamel grafitli
Kresel grafitli Tavlanmam
Kresel grafitli tavlanm

1.0
1.2
0.5

0.5...0.3
0.8...2
0.0...0.8

elik dkm
Sert mangan elii

2.0
2.3

1.5...25
2.3...2.8

Beyaz temper dkm (GTW)

Siyah temper dkm (GTS)

1.6
0.5

1.0...2
0.0...15

Alminyum dkm alamlar

1.2

1.0...1.5

Magnezyum dkm alamlar

1.2

1.0...1.5

Bakr
Bakr
Bakr
Bakr

1.9
1.5
1.2
1.3

1.5...2.1
0.8...2.0
0.8...1.8
0.8...1.6

Dkme demirler:

Temper dkm:

dkmler (Eloktrolit)
kalay alam (Bronz)
inko alam (Pirin)
inko kalay alam (Kzl dkm)

http://www.atacelik.com/model.html

1/3

08.02.2015

ATAELK Dkm
zel Pirin Dkm (Cu-Zn-Mn-Fe-Al)

2.0

1.8...2.3

ok gereli alminyum bronzu

inko dkm alamlar

2.1
1.3

1.9...2.3
1.1...1.5

Beyaz metal (kurun-kalay)

0.5

0.4...0.6

ekmeye etki eden faktrler:

a) Parann ekli: nce ve dz paralar en byk deerde ekmelerle kar karyadr, girintili kntl ve kark ekilli
paralarda ekme daha az olur.
b) Parann kalnlklar: Kaln bir paradaki ekme ince paraya gre daha az olur; fakat i boluklar veya ince kesitlerde
atlamalar grlebilir. Bunlar besleyici koymak veya model konstrksyonunda kesit dzenlemeleri ile ortadan
kaldrlabilir.
c) Kalbn ekli: Maal kalplarda ekme daha az oranda grlebilir.
3-Yolluk ve besleyiciler: Potann azndan dklen ergiyik madenin kalp boluuna dolmasn salayan yola yolluk denir.
Yolluk sistemi be paradan meydana gelir.
1-Dik yolluk: Potadan dklen madenin sakin olarak curufluk ve memelere aktlmas iin kullanlr.
2- Diplik: Madenin kalp dibinden kum koparmasn ve turbulans nlemek amacyla kullanlr.
3- Memeler: Madenin kalba veya besleyiciye aktarlmasn salar.
4- Curufluk: Madenin curuflarnn tutulduu boluklara curufluk denir.
5- Besleyici:Kalptaki kaln kesitleri nlemek amacyla kullanlr.
Yolluk sisteminin zellikleri:
1- Sistem maden ile gelen ve madenin dalm srasnda ortaya kan curuf, tortu, kalp kumu vs. tutacak ve kalba
bunlardan arnm temiz madenin girmesini salayacak nlemleri iermelidir.
2- Sistem dkm verimini artrmal ve scaklk dalm yaratmaldr.
3- Yolluk sistemi kalplanmas kolay ve arlk asndan ekonomik olmaldr.
4- Sv maden ak sakin, sabit debili ve en alt seviyede trblansl olmaldr bylece kalp gazlarnn sv madende
emilmesi, madenin oksitlenmesi ve kalbn erozyonu nlenmi olur.
5-Sv maden kalp boluuna katlamaya balamadan dolmaldr.
4-leme Paylar:
a- Tanm:leme yzeyi ve ileme pay imalat resmi zerinde belirtilen iaret o yzeyin dkmden kt gibi deil
dkmden sonra zel bir ilemeye tabi olacan gsterir. Bu yzeylere ileme yzeyleri denir.
leme pay: lenecek yzeylere yzey llerine ve kalitesine bal olarak modele verilen fazlala ileme pay denir.
Dkme demirler iin standard ileme paylar:

Silindirik

300 e

300-600

kadar

aras

D ksm

1500-2000

2000-3000

aras

aras

aras

10

10

12

4~5

5~7

7~10

10~12

12~15

15~20

3~5

6~7

6~7

7~9

9~11

11~15

2.5~5

4~5

5~6

6~7

7~9

9~12

ksm

Yan Ksm
Alt Ksm

1000-1500

aras

2.5

st ksm
Uzunluk

600-1000

Dkme elikler standard tesviye paylar

MAX. UZUNLUK

EN AZ (mm)

(mm)

Alt ksm

Yan ksm

st ksm

ORTALAMA (mm)
Alt ksm

Yan ksm

st ksm

100 mm.ye kadar

100-200

3.5

4.5

6.5

4.5

5.5

200-400

10

400-800

10

12

800-1600

11

13

11

12

16

1600-3150

12

14

16

13

15

20

3150-6300

15

17

19

16

18

25

leme kolaylklar: lemeyi kolaylatrmak iin alnan nlemlerin amac:

1- in tezgaha balanmasn kolaylatrmak

a) iki punta arasnda tur edecek silindirik paralarn eik ksmlarna tezgaha
balanabilmeleri ve punta havalar alabilmesi iin knt paralar eklenir.
b) gen veya kresel biimli paralarn tezgaha balanabilmeleri iin ayaklar veya kulaklar
eklenmelidir.
2- Baz ilemlerin devamn salamak (delme, raybalama ve di ama gibi)
3- Tezgaha balanmas g ve pahalya mal olacak ilerin balanmasn kolaylatrmak
amacyla ilenecek yzeyleri bir araya toplamak.
4- Kk paralarn dklmesini ve ilenmesini kolaylatrmak iin sonradan ayrma ilemini
uygulamak zere bir araya getirmektir.
leme payna etki eden faktrler:
1- Dklecek malzemenin cinsi: Dklecek malzeme dkme demir veya elik ise ya kalplara dkm sonucunda yzey
sert olur. Yzeyin sert tabakasnn altndan ileme yapmak gerekeceinden en az 3 mm.ileme pay vermek gerekir.
2- lenecek yzeylerin bykl: lenecek yzeyler el takmlar ile ilenecekse yzeylere 2 mm. leme vermek yeterli
olabilir byk yzeyler ilenecekse bu yzeyin dkmden sonra deforme olaca dikkate alnarak 8~12 mm ileme pay
verilebilir.
3- Makine veya elde yaplmas: El takm ile ilenecek yzeylere ileme pay az verilir; makinede ilenecek yzeylere
yzeyin ilenme hassasiyeti gz nne alnarak 3 mm. Veya daha fazla ileme pay verilebilir.
Dkm gere sembolleri:
GG, GGL- TS:DDL (DIN 1691) Lamel grafitli dkme demir: Genellikle makine gvdelerinin yapmnda kullanlr, ar yk
ekme ve basmaya kar mukavimdir fakat ani darbelere kar krlgandr.
GGG-DDK- TS:DDK (DIN 1693) Kresel grafitli dkme denir: Ani darbelere kar mukavimdir, esnektir ve krlganlk
zellii azdr tavlanm ve tavlanmam olarak kullanlr.
Dkme elik: Ergime derecesi 1450 derecedir, modelcilikte seri kalplanan maa sandklarnn yapmnda, vakum
modellerinin yapmnda, kokil dkm kalplarnn yapmnda ve kopya modellerinde kullanlr.
Takalama: Modellerin kum kalp ierisinden karlabilmeleri amacyla yaplan ilemdir. Modele balanan takalama
demirine taklan takalama ubuuna eitli ynlerden vurularak kalp boluu geniletilebilir.
-Ar takalama kalpta l deiikliine yol aaca iin tercih edilmez.
Az takalamada ise model skk olaca iin karlrken kum kalb krabilir ve kalp bozulabilir.
MAALI MODELLERDE
STANDARD ALT VE STMAA BAI LLER
ST MAA BAI

ALT MAA BAI

D2

D2

25

22

20

25

24

30

30

27

25

30

29

35

35

32

25

35

34

40

40

37

25

40

39

45

45

42

30

45

44

50

50

47

30

50

49

50

55

52

35

55

54

55

60

57

35

60

59

60

65

62

40

65

64

60

http://www.atacelik.com/model.html

2/3

08.02.2015

ATAELK Dkm
70

67

40

70

69

60

75

72

40

75

74

60

80

77

40

80

79

60

Anasayfa

Firma Profili

rnlerimiz

nsan Kaynaklar

Copyright 2000 , Ataelik Dkmhanesi. Design by

http://www.atacelik.com/model.html

rtibat

A.O.K

3/3