USTANAK VATA TEJLORA

Poetak seljakog ustanka.

1381 g. izbio je u istonoj Engleskoj ustanak. Seljaci su najurili poreznike i
kraljevske inovnike. Neke od njih su pobili. Ustanicima su pristupali sve
novi i novi odredi seljaka, koji su bili naoruani lukovima, tojagama,
sekirama, kosama i vilama. Ustanak je poeo kao protest protiv tekih
poreza, ali se uskoro okrenuo protiv svih ugnjetaa naroda i, najvie, protiv
feudalaca. Naroitu mrnju seljaka izazvali su crkveni feudalci episkopi i
opati.U mnogim mestima istone Engleske obrazovani su seljaki odredi.
Oni su unitavali vlastelinska imanja i manastire, odvodili. stoku, odnosili
pokuanstvo i spaljivali dokumente u kojima su bile zapisane seljake
obaveze. Seljacima je esto priticala u pomo i gradska sirotinja.Najveom
organizovanou odlikovao se ustanak u grofovijama oko Londona u
Eseksu i Kentu. Kentski seljaci oslobodili su iz tamnice Dona Bula i uinili
ga jednim od svojih voa. Don je propovedao nepomirljivu klasnu mrnju
prema narodnim ugnjetaima. On je pozivao da se poubijaju svi seniori i
njihovi pomagai kraljevske sudije. Govorio je da e stvari u Engleskoj
krenuti nabolje tek onda kada sva dobra postanu zajednika, kad ne bude
ni vilana ni plemia i kada svi budu jednaki. Glavni vo ustanka bio je
zanatlija, zidar Vat Tejlor. Po njegovom imenu ustanak iz 1381 g. obino se
zove ustanak Vata Tejlora.
Seljaci-ustanici u Londonu.
Seljaci iz Eseksa i Kenta poli su na London u dva velika odreda. Londonski
pretsednik optine naredio je da se zatvore gradske kapije, ali gradska
sirotinja nije dozvolila da se to uini. I meu londonskim stareinama, koje
su se birale izmeu bogatih trgovaca, bilo je nezadovoljnih politikom kralja
i njegovih savetnika. Nezadovoljstvo buroazije bilo je izazvano ravim
voenjem rata, koji je potpuno unitio englesku spoljnu trgovinu. Neki od
stareina naredili su strai da propusti seljake, mislei da e iskoristiti
seljaki ustanak da bi zaplaili kralja i njegove savetnike. S razvijenim
zastavama, ne nailazei na otpor, seljaci su uli u grad. Poeli su da pale i
rue kue najomraenijih lica u narodu. Gonili su i ubijali kraljevske sudije
koje su smatrali za krivce ugnjetavanja naroda. Seljaci su provaljivali
tamnice i putali zatvorenike na slobodu.Seljaci-ustanici su opkolili
londonski zamak Tauer, u kome se tada nalazio kralj Riard II i traili da on
izae da s njima pregovara. im je kralj iziao iz Tauera, seljaci su prodrli u
zamak i pobili nekoliko velmoa koji su se tamo zatekli, a meu njima i
kenteberiskog arhiepiskopa.

Zahtjev seljaka.
Do sastanka s kraljem dolo je u Majlendu. Seljaci su kralju izneli svoje
zahteve, koji su dobili naziv majlendski program. Majlendski program traio
je ukidanje kmetovskog sistema, ukidanje kuluka i uvoenje jednoobrazne
niske novane rente (4 penija po akru), slobodnu trgovinu po svim
gradovima i mestacima Engleske i amnestiju za ustanike. Kralj je bio
prinuen da pristane na sve seljake zahteve. Jedan deo seljaka poverovao
je kraljevim obeanjima, napustio London i uputio se kuama. Ali su mnogi
ustanici, osobito siromasi, bili nezadovoljni. Njima je bila potrebna zemlja i
ukidanje surovih zakona protiv radnika. Niega od svega toga nije bilo u
kraljevim obeanjima. Znatan deo seljaka, zajedno s Vatom Tejlorom i
Donom Bulom, ostao je u Londonu. Oni su traili da se ponovo sastanu s
kraljem. U to vreme poela je gradska sirotinja u Londonu da se
razraunava sa svojim poniavateljima i ugnjetaima. U poetku se
narodni gnev sruio na strance Flamance i Italijane. Flamanci su u
Londonu bili uglavnom iz redova bogatih suknara koji su se iselili za vreme
dogaaja u vezi sa Stogodinjim ratom. Oni su u Engleskoj otvarali velika
preduzea u kojima su eksploatisali radnike i sitne majstore. Italijani su bili
uglavnom zelenai. Ali su nasilja poela da zahvataju i engleske trgovce.
Engleski bogatai su se uplaili i poeli da kupe oruane snage protiv
seljaka-ustanika i gradske sirotinje.Kralj je bio primoran da se ponovo
sastane sa seljacima. U odredu s kojim se kralj sastao u Smitfildu
preovlaivali su ljudi iz Kenta, koji se od drugih istonih grofovija razlikovao
po tome to u njemu gotovo nije ni bilo kmetova. Ali je slobodno seljatvo
te grofovije jako patilo od oskudice u zemlji. Kentski odred je uglavnom
zastupao interese seljake sirotinje.Smitfildski zahtevi znatno se razlikuju
od majlendskih. Seljaci su traili da se ukinu svi zakoni sem vinesterskog
(taj zakon, izdat za vreme Edvarda I, garantovao je linu i imovinsku
bezbednost), da se oduzmu zemlje episkopima, manastirima i
svetenicima i da se podele parohijanima. Zahtevali su da se ukinu sve
privilegije seniora i da se stalei izjednae. Insistirali su na tome da se
seljacima vrate optinska prava koja su prisvojili seniori. Meu tim
zahtevima nalazi se i ukidanje kmetovskog (feudalnog) prava. To je jedina
taka u kojoj su ponovili majlendski program.Ali, londonska buroazija i
feudalci ve su se bili pripremili za otpor. U vreme kraljevih pregovora sa
seljacima londonski pretsednik optine izdajniki je ubio Vata Tejlora. Veliki
oruani odred sastavljen od ritera i bogatih graana dojurio je kralju u
pomo. Seljaci, nemajui vie svoga voa, ustezali su se da stupe u borbu.
Davali su im svakojaka obeanja, obeavali su im da ih nee goniti zbog
uestvovanja u ustanku i privoleli ih da se raziu kuama.
Uguivanje ustanka.

Seljaci su se razili u ubeenju da su svi njihovi zahtevi prihvaeni. Reili

su da vie nee kuluiti i smatrali se slobodnim ljudima. Ali u
meuvremenu su po grofovijama bila, u ime kralja, razaslata nareenja da
se svi riteri sakupe u Londonu. Riterski odredi dali su se u poteru za
seljacima, koji su se delom ve bili razili kuama, i bez muke ih unitili.
Odmah zatim su poslate kraljevske sudije u sve ustanike oblasti i ovi su
se svirepo razraunavali sa ustanicima. Mnotvo seljaka bilo je poveano.
Po reima letopisca, irom cele zemlje bila su podignuta veala, ali na
njima nije bilo dovoljno mesta za sve osuene. Ljudi su u masama beali iz
sela kud su ih oi vodile. Na trgu u Londonu bio je postavljen panj na kome
su otsecali glave gradskoj sirotinji koja je uestvovala u ustanku.Svirepa
smrtna kazna stigla je voe ustanka, meu njima i Dona Bula. Kralj je
razaslao naredbu da seljaci bez pogovora moraju sluati seniore i
ispunjavati sve one obaveze koje su imali pre ustanka.Tako je uguen
seljaki ustanak. On je bio uperen protiv feudalizma i teio je da ukine
ustanovu kmetstva. Seljaci su eleli da postanu slobodni posednici zemlje i
da vuku korist od trgovine poljoprivrednim proizvodima. Oni su pretrpeli
poraz. O optim uzrocima poraza srednjovekovnih ustanaka ve je
govoreno u vezi sa akerijem (vidi gl. XIX). Seljaci, rasuti po celoj zemlji,
vezani za uske lokalne interese, nisu umeli da se ujedine i da rade
organizovano. Veliki deo ustanika nije uestvovao u pohodu na London,
ve se ograniio samo na borbu sa seniorima po svojim grofovijama. Sem
toga, ve je meu samim seljatvom poelo raslojavanje. Interesi bogatih
seljaka i sirotinje nisu se podudarali. Stoga ni u Londonu seljaci nisu
dejstvovali zajedno. Jedan je deo napustio London posle prvog sastanka s
kraljem, ostavivi siromahe na cedilu. Klasna svest seljaka jo je bila slaba.
Oni su mrzeli feudalce, a isto tako i kraljevske savetnike, jer su ih smatrali
uzronicima tekih poreza. Ali su oni verovali da e se kralj za njih zauzeti i
s poverenjem su gledali na njegova laljiva obeanja. Sve je to dovelo do
sloma seljakog ustanka.Ipak je ustanak Vata Tejlora zadao snaan udarac
feudalizmu. Feudalni posednici sada su se bojali da seljake teraju na kuluk
i da im poveavaju obaveze. Tokom XV veka gotovo svi seljaci su
prevedeni na novane dabine. Pritom su mnogi od njih otkupljivali
slobodu, tako da je krajem XV veka u Engleskoj ostalo vrlo malo kmetova.