4.

VLAZAN VAZDUH
Vlazan vazduh je dvo-komponentna mesavina, suvog vazduha i vodene pare. Za suv
vazduh kao komponentu vlaznog vazduha vaze zakonitosti idealnog gasa. Za vodenu paru kao
komponentu vlaznog vazduha vazse zakonitosti realnog gasa.
U zavisnosti u kojem obliku se vodena para nalazi u vlaznom vazduhu razlikujemo:
1. nezasicen vlazan vazduh ( suv vazduh + pregrejana para)
2. zasicen vlazan vazduh ( suv vazduh + suvozasicena vodena para)
3. presicen vlazan vazduh, magla ( suv vazduh + suvozasicena vodena para + voda + led)
napomena:
Presicenost se moze postici i vodenom parom u tecnom i cvrtstom stanju (ledena magla),
ali takva stanja su bez znacaja u ovom kursu.
nezasicen vlazan vazduh:

MEHANICKE VELICINE STANJA VLAZNOG VAZDUHA

Pritisak:
p = psv + pp
Ukupan pritisak vlaznog vazduha jednak je zbiru parcijalnih pritisaka suvog vazduha i vodene pare.

gustina:
= sv + p
Gustina vlaznog vazduha jednak je zbiru gustina suvog vazduha i vodene pare.

sv =

p pp
Rg T

p =

pp
1

(v ppp ) p p ,t Rg T

temperatura:
t = tsv = tH2O
Temperatura vlaznog vaduha jednaka je temperaturi suvog vazduha i temperaturi vodene pare u
vlaznom vazduhu.

TOPLOTNE VELICINE STANJA VLAZNOG VAZDUHA

entalpija:
i= isv + x (ipp) = = cpSV .t + x(1.86.t + 2500)
isv= cpSV.t,

cpSV= 1 kJ/kgK, t [oC]

ipp= f(pp, t) u opstem slucaju. Za vrednosti pp<0.1 bar (sto je uglavnom slucaj u vlaznom vazduhu)
ipp= f(t) = 1.86.t + 2500 t, [oC]

unutrasnja energija

entropija:

u= usv + x (upp)

s= ssv + x (spp)

usv= cvSV .t

spp - kao kod vodene pare

upp - kao kod vodene pare

POKAZATELJI VLAZNOSTI VLAZNOG VAZDUHA

apsolutna vlaznost vlaznog vazduha, x (kgH2O/kgSV)
Apsolutna vlaznost vlaznog vazduha predstavlja odnos masa vodene pare i suvog vazduha
u vlaznom vazduhu tj.
pritisak

vodene
x=f(pp)=

x=
pare

mH 2 O msv x
. Apsolutna vlaznost vlaznog vazduha i parcijalni
=
msv
msv
mogu

se

preracunavati

jedno

drugo

na

nacin

pp

M H2O
.
M sv p - p p

relativna vlaznost vlaznog vazduha,

Relativna vlaznost vlaznog vazduha,, predstavlja odnos parcijalnog pritiska vodene pare u
posmatranom vlaznom vazduhu (pp) i pritiska suvozasicene vodene pare iste temperature (psp). Ako
se zeli da se izrazi u % potrebno je pomnoziti ga sa 100.

pp
p ps

- pps, je tablicna velicina i cita se u prirucniku za termodinamiku na str.59-60 ili na str.36-38 za

temeraturu posmatranog vlaznog vazduha..
Za odredjivanje bilo koje velicina stanja nezasicenog vlaznog vazduha (A) potrebno je znati
neke druge dve velicine stanja (B, C) tj A=f(B,C). Tabelarni prikaz svih ovakvih jednacina dat je u
tabeli koja sledi.
Uociti da je u nekim situacijama neophodno koristiti Molijerov ix dijagram za odredjivanja
velicina stanja. Takve situacije su:
1. A=f(, i)
2. A=f(, prava vlazenja)

zasicen vlazan vazduh:

Mehanicke i toplotne velicine stanja zasicenog vlaznog vazduha mogu se odredjivati
na isti nacin kao i mehanicke i toplotne velicine stanja nezasicenog vazduha. Medjutim takav jedan
postupak je potpuno nepotreban jer su velicine stanja zasicenog vazduha vec izracunate i nalaze se
u prirucniku za termodinamiku na str.59-60. Za odredjivanje velicina stanja zasicenog vazduha
potrebo je znati samo jednu (neku drugu) velicinu stanja, tj vazi jednacina tipa A=f(B). Uociti da za
zasicen vlazan vazduh vazi:
1. Relativna vlaznost zasicenog vlaznog vazduha, , iznosi 1.
2. Parcijalni pritisak pare u zasicenom vazduhu iznosi pps tj pp = pps
3. Gustina zasicenog vlaznog vazduha odredjuje se izraza:

p =

1
"

(v ) t

p ps
Rg T

"

v - specificna zapremina suvozasicene vodene pare, prirucnik str.36-40

Uociti da je u situaciji tipa A=f( prava vlazenja) neophodno koristiti Molijerov ix dijagram za
odredjivanja velicina stanja zasicenog vlaznog vazduha.
presicen vlazan vazduh
Kad govorimo o apslutnoj vlaznosti presicenog
vlaznog vazduha (x) moramo znati da se jedan deo
vodene pare nalazi u obliku suvozasicene vodene pare i
ima vlaznost xs (vlaga u parnom stanju), a da se drugi
deo vodene pare nalazi u obliku kljucale vode (x-xs)
(vlaga u tecnom stanju). Vlaznost u parnom stanju
(xs), odredjuje se citanjem u prirucniku na str.59-60 za
temperaturu
posmatranog
presicenog
vlaznog
vazduha.
Za odredjivanje velicina stanja presicenog
vlaznog (i, x, t) vazduha koristi se Molijerov ix
dijagram, izuzetak je situacija i=f(t,x) kada se moze se
koristiti jednacina:
i = isv + xsi" +(x-xs)i'
i', i"
- entalpije kljucale vode i suvozasicene vodene pare, citaju se u prirucniku na str.39-40 za
temperaturu presicenog vlaznog vazduha
Takodje se moze koristiti i aproksimativna jednacina:
i = cpsv.t + xs(1.86.t+2500) + (x-xs)4.186.t

Trikovi, tj skrivalice za pojedine velicine stanja vlaznog

vazduha.
- Temperatura tacke rose predstavlja temperaturu do
koje bi trebalo hladiti vlazan vazduh da bi doslo do kondenzacije
pregrejane vodene pare koja se nalazi u njemu. Drugim recima
to je temperatura zasicenog vlaznog vazduha koji ima istu
apsolutnu vlaznost kao posmatrani vazduh. Temperatura tacke
rose u zadacima sluzi da se pomocu nje sakrije apsolutna
vlaznost vlaznog vzazduha (x).
- Temperatura adijabatskog zasicenja 1 predstavlja
temperatutu do koje bi trebalo adijabatski vlaziti vlazan vazduh
tako da on postane zasicen. Drugim recima to je temperatura
zasicenog vlaznog vazduha koji ima istu entalpiju kao
posmatrani vazduh. Temperatura adijabatskog zasicenja u
zadacima sluzi da se preko nje sakrije entalpija vlaznog vazduha
(i)

1 U ovom kursu smatracemo da je temperatura adijabatskog zasicenja jednaka

temperaturi vlaznog termometra, sto je prihvatljiva aproksimacija u intervalu temperatura
od 0-100oC

RACUNSKO ODREDJIVANJE PARAMETARA NEZASICENOG VLAZNOG VAZDUHA

x=f(t,)

18 p ps
2
29 p - p ps

x=f(t,tvt)

I - i=f(tvt)
II -

i - c psv t
3
1.86t + 2500

x=f(t,i)

i - c psv t
4
1.86 t + 2500

x=f(i,)

samo upotrebom i-x dijagrama

x=f(tr)

prirucnik str.59-60; x=(x)tr

x=f(pp)

18 p p
5
29 p - p p

i=f(t,x)

c psv . t + x(1.86 t + 2500) 6

i=f(tvt)

prirucnik str.59-60; i=(i)tvt

i=f(x,

I - t=f(x,)
II - i=f(t,x)

t=f(i,x)

t=
t=f(x,)

i - x . 2500
7
1+ x .1.86

I - pp =

x p
8
18
+x
29

II - pps=pp/

III - prirucnik str.59-60; t=(t)pps

t=f(tr,tvt)

I - i=f(tvt)
II - x=f(tr)
III - t=f(i,x)

t=f(i,)

samo upotrebom i-x dijagrama

=f(t,x)

p
x
9
M
p ps H2 O
+x
M sv

PROMENE STANJA VLAZNOG VAZDUHA

1. Procesi razmene toplote sa okolinom,
U ovakvim procesima vlaznom vazduhu se dovodi ili odvodi toplota, pa tako razlikujemo
procese zagrevanja i hladjenja. Procese razmene toplote sa okolinom vlazan vazduh obavlja
izopletski (x=const).
Kolicina toplote koju vlazan vazduh razmeni sa okolinom, bilo da je rec o zagrevanju ili
hladjenju, odredjuje se iz izraza:
Q = msv(i2-i1)
Q
msv
i1, i2,

- kolicina toplote koju vazduh razmeni sa okolinom, kJ/s tj kW

- maseni protok suvog vazduha, kg/s
- entalipje vlaznog vazduha pre odnosno nakon ramene toplote sa okolinom,
kJ/kgSV

Zagrevanje vlaznog vazduha obavlja se u

obicno zovu zagrejaci. Toplota koju je potrebno
vazduhu u zagrejacu obicno se dobija odvodjenjem
drugog fluida. U tom slucaju zagrejac je izveden
toplote (Q'=Q).
Q'=m'(if1 - if2)
Q'
m'
if1, if2

uredjima koji se
predati vlaznom
toplote od nekog
kao razmenjivac

- kolicina toplote koju oslobodi grejni fluid, kW

- maseni protok grejnog fluida, kg/s
- entalpije grejnog fluida na ulazu i izlazu iz
zagrejaca, kJ/kg

Hladjenje vlaznog vazduha obavlja se u uredjajima koji se

obicno zovu hladnjaci. Toplota koja se odvodi od vlaznog vazduha u
hladnjaku obicno se predaje ili okolini ili nekom drugom fluidu. U ovom
drugom slucaju hladnjak se izvodi kao razmenjivac toplote.
Ako se nezasicen vlazan vazduh ohladi do temperature koja je
niza od tacke rose, dolazi do pojave izdvajanja kondenzata iz vlaznog
vazduha. Kondenzat iz vlaznog vazduha zaostaje na zidovima
hladnjaka i nakon toga se skuplja u risiveru, dok preostali vazduh napusta hladnjak kao zasicen
vlazan vazduh iste temperature. Pri tome iz mvv1=msv(1+x1) kg nezasicenog vlaznog vazduha
nastaje W=msv(xs-x1) kondenzata i mvvs=msv(1+xs) kg zasicenog vlaznog vazduha.

2. Proces mesanja dva vlaznog vazduha

Procesi mesanja dva vlazna vazduha obavljaju se u komorama
za mesanje. Mesanje vlaznih vazduha vrsi se po sistemu mesanja
gasnih struja. Ako pomesamo vlazan vazduh stanja 1(msv1, x1, i1) sa
vlaznim vazduhom stanja 2(msv2, x2, i2) dobicemo mesavinu stanja
M(msv, xm, im). Odredjivanje velicina stanja mesavine (msv, xm, im)
vrsimo postavljanjem bilansnih jednacina:

1. materijalni bilans suvog vazduha:

msv1 + msv2 = msv

2. materijalni bilans vlage:

msv.xm

msv1.x1 + msv2.x2 =
msv1.i1 + msv2.i2 = msv.im

3. toplotni bilans

Pri odredjivanju stanja dobijene mesavine (tacka M) moze se koristiti i pravilo poluge za
slucaj kada su poznati maseni oba vazduha koji formiraju mesavinu.
g1 + g2 = 1
g1x1 + g2x2 = xm
g1i1 + g2i2 = im
g1, g2

- maseni udeli vazduha 1 i vazduha 2 u mesavini M

3. Procesi vlazenja vlaznog vazduha

Procesi vlazenja vlaznog vazduha vrse se u cilju povecanja apsolutne vlaznosti vlaznog
vazduha (x). Vlazenje vlaznog vazduha vrsi se dovodjenjem vodene pare, pa se vlazenje moze u
teorijskoj zanlizi tretirati i kao mesanje vlaznog vazduha i vodene pare. Uredjaji se obicno konstruisu
kao komore u koje se u fino rasprsenom stanju uvodi vodena para.
Apsolutna vlaznost vlaznog vazduha i entalpija vlaznog vazduha nakon vlazenja odredjuju
se postavljanjem materijalnog bilanasa vlage i toplotnog bilansa za uredjaj u kojem se vrsi vlazenje.
- materijalni bilans vlage :
msvx1 + W = msvx2
W - protok dovedene vlage (kg/s)
mv - protok suvog vazduha (kg/s)
x1 - apsolutna vlaznost vazduha pre vlazenja (kgH2O/kgSV)
x2 - apsolutna vlaznost vazduha nakon vlazenja (kgH2O/kgSV)
- toplotni bilans :
msvi1 + W [iw] = msv (i2)
iw - entalpija dovedene vodene pare (kJ/kg)
i1 - entalpija vazduha pre vlazenja (kJ/kgSV)
i2 - entalpija vazduha nakon zagrevanja (kJ/kgSV)
GRAFICKI PRIKAZ VLAZENJA VLAZNOG VAZDUHA
- ucrta se tacka polozaja vlaznog
(pre ili posle vlazenja)
- odredi se entlpija dovodene
vodene pare
- uoci se ta vrednost na obodu ix
dijagrama
- konstruise se pomocna prava kroz pol
(P)
ix dijagrama i kroz tacku na obodu koja
pokazuje vrednost entalpije dovedene
vodene pare
- konstruise se njoj paralelna prava kroz
polozaj vlaznog vazduha (pre ili posle
vlazenja)
vazduha

SUSENJE VLAZNOG MATERIJALA

Susenje materijala je tehnoloska operacija koja se sprovodi u cilju odstranjivanje odredjene
kolicine vlage iz vlaznog materijala. Kao agens susenja upotrebljava se vlazan vazduh, koji se
prethodno pripremi (na razlicit nacin u razlicitim nacinima susenja) a zatim upotrebljava za susenje
vlaznog materijala (sam vazduh se pri tome vlazi). Prema nacinu pripeme vazduha razlikujemo
jednostepene, visestepene, recirkulacione i rekuperativne susare a prema nacinu vlazenja vlaznog
vazduha razlikujemo idealne (teroijske, adijabatske) i realne susare.
Svaki materijal sa aspekta susenja sastoji se iz dve komponente: suve materije (SM) i vode.
Nacin na koji razlikujemo dva (ili vise) materijala je kolicina vlage koju oni sadrze.
SM

H2O

NACINI IZRAZAVANJA VLAZNOSTTI MATERIJALA:

1. Vlaznost materijala, d (kg H2O/kg(H2O+SM)), predstavlja maseni udeo vlage u materijalu.

Vrednosti za d se uvek nalaze u intervalu od 0 do 1 tj 0<d<1.

2. Vlaznost materijala racunato na suvu materiju (SM), D (kg H2O/kgSM), predstavlja maseni
odnos vlage prema suvoj materiji u materijalu D>0

Pri koriscenju materijalnih bilanasa moze se koristiti samo d (malo d). Ako je kojim slucajem u
zadatku zadato D (veliko D) ono se mora preracunati na malo d na nacin: d =
Prikaz komore za susenje u obliku blok dijagrama:
(d1)
mvm

W
opsti materijalni bilans komore:
mvm = mom + W
materijalni bilans vlage:
mvm.d1 = mom.d2 + W

(d2)
mom

D
1+ D

JEDNOSTEPENE TEORIJSKE SUSARE

1. MATERIJALNI BILANS VLAGE ZA KOMORU ZA SUSENJE VLAZNOG MATERIJALA

W = msv ( x 3 - x 2 ) = mVM

d1 - d2
d1 - d2
= mOM
10
1- d2
1- d1

W - odstranjena vlaga iz vlaznnog materijala (kg/s)

mVM - protok vlaznog materijala (kg/s)
mOM - protok osusenog materijala (kg/s)
d1 - pocetna vlaznost materijala (maseni udeo vlage)
d2 - zavrsna vlaznost materijala (maseni udeo vlage)
2. PROTOCI VLAZNOG VAZDUHA KROZ SUSARU
mvv1 = msv(1+x1)
mvv1 - protok vlaznog vazduha na ulazu u susaru (kg/s)
mvv3 = msv(1+x3)
mvv3 - protok vlaznog vazduha na izlazu iz susare (kg/s)
3. GRAFICKI PRIKAZ PROMENA STANJA VLAZNOG VAZDUHA
1-2: x = const
2-3: i = const

VISESTEPENE TEORIJSKE SUSARE

1. PROTOK SUVOG VAZDUHA KROZ SUSARU:

2. ODSTRANJENA VLAGA U SUSARI:

msv = const

i=n

W = W i = m ( x 3 - x 2 + x 5 - x 4+...+ x n - x n-1 ) 11
sv
i=1
3. POTROSNJA TOPLOTE U SUSARI:
i=n

Q = Qi = m ( i 2 - i 1 + i 4 - i 3+...+ i n-1 - i n-2 ) 12

sv
i=1
4. GRAFICKI PRIKAZ PROMENA STANJA VLAZNOG VAZDUHA

TEORIJSKE SUSARE SA RECIRKULACIJOM

JEDNOG DELA ISKORISCENOG VAZDUHA

svez vazduh

1. MATERIJALNI BILANS VLAGE ZA KOMORU ZA SUSENJE VLAZNOG MATERIJALA

- identicno kao kod jednostepenih susara
2. PROTOCI VAZDUHA U SUSARI SA RECIRKULACIJOM
msv - protok (ukupan) suvog vazduha
msv1 - protok (svezeg) suvog vazduha,
msv3 - protok (opticjnog) suvog vazduha,

msv = msv1 + msv3

msv1 = g1.msv
msv3 = g3.msv

mvv - protok (ukupan) vlaznog vazduha,

mvv1 - protok (svezeg) vlaznog vazduha,
mvv3 - protok (opticajnog) vlaznog vazduha,

mvv = msv(1+xm)
mvv1 = msv1(1+x1)
mvv3= msv3(1+x3)

3. GRAFICKI PRIKAZ PROMENA STANJA VLAZNOG VAZDUHA

2-M: x = const
2-3: i = const
xm = g1.x1 + g3.x3
im = g1.i1 + g3.i3