GEME HCUM: OSMANLI

MPARATORLUUNDA
ARKEOLOJNN YKS, 17531914
yorumlama rehber

yorumlama rehber

ndekler

3
SALT hakknda
4
GEME HCUM: OSMANLI MPARATORLUUNDA ARKEOLOJNN YKS, 1753-1914
5
ETMCLERE ZEL
6
AILI TARTIMASI: Geme Hcum
8
Gem Yenden Deerlendrmek
14
aratr ve tart: tar Kaps
15
KAPANI TARTIMASI: Modern Mras Poltkalar
17
ek kaynaklar

SALT hakknda

SALT grsel ve maddi kltrde kritik konular

deerlendirir, deneysel dnce ve aratrmaya
ynelik yeniliki programlar gelitirir. renme
ve tartmaya ak bir ortam salamay amalayan
SALT, ziyaretilerini ilgi duymaya, eletirmeye
ve iletiim kurmaya tevik eder. Sergi, konferans
ve etkinliklere ev sahiplii yapan kurum, ayrca
disiplinleraras aratrma projeleri yrtr.
SALT, yakn dneme ait sanat, mimarlk, tasarm,
ehircilik, toplumsal ve ekonomik tarihe odakl
kamuya ak bir ktphane ile arive sahiptir.
SALT, Yorumlama Program araclyla
okullar, toplumsal kurumlar ve sivil toplum
kurulularyla ibirliine dayal, srdrlebilir
ortaklklar gelitirmeyi amalar. SALT Yorumlama
Program cretsizdir. Sergi turlar, film
gsterimleri ve sanatlar ile ortak yrtlen
projelerle genlerin dikkatini ekmeye alr.
Yorumlama Program kapsamnda, liseler ve
genlik birlikleri iin SALT bnyesinde alan her
sergiye elik edecek ekilde, tartma konular,
etkinlikler ve eitsel kaynaklara arlk veren
evrim ii mfredat rehberleri (yorumlama
rehberleri) oluturulur.

SALT etkinlikleri, aralarnda 15 dakikalk bir

yry mesafesi olan iki tarihi binada ve
saltonline.org zerinden yrtlyor. stiklal
Caddesi zerindeki SALT Beyolu, sergi ve etkinlik
meknlarndan oluuyor. SALT Galata ise, 19.
yzylda Alexandre Vallaurynin tasarlad
eski Osmanl Bankas binasdr. SALT Galata,
bnyesindeki kamuya ak bilgi ve belge
kaynaklar ile atlye, sergi, konferans alanlarna ve
Osmanl Bankas Mzesine ev sahiplii yapyor.

yorumlama rehber

GEME HCUM: OSMANLI

MPARATORLUUNDA
ARKEOLOJNN YKS, 1753-1914
SALT Galatann al sergilerinden Gemie
Hcum: Osmanl mparatorluunda Arkeolojinin
yks, 1753-1914, arkeolojinin Yakn Doudaki
zengin ve karmak hikyesini seili arkeolojik
blgeler zerinden kronolojik bir anlatmla
sahneliyor. Yunanistandan Msra uzanan geni
bir corafyadaki arkeoloji faaliyetlerini sosyal,
kltrel ve politik balamlaryla inceleyen sergi,
yaklak 200 yl boyunca Osmanl topraklarnda
gerekletirilmi yerli ve yabanc arkeolojik
giriimleri irdeliyor. Ayrca, Batnn klasik
dnemin kltrel mirasna ilgisine odakl
aratrmalara paralel olarak Osmanl tarih
anlatsndaki dnmleri kapsyor; modern
anlamda ilk mze olan British Museum ile
Osmanlnn Evkaf- slmiye Mzesi (bugnk
adyla Trk ve slm Eserleri Mzesi) arasndaki
izlei sryor.
Zainab Bahrani, Zeynep elik ve Edhem
Eldem tarafndan kavramsallatrlp hazrlanan
serginin grafik tasarm almalarn Asl Altay
yrtt. Celine Condorellinin enstalasyonu
(yerletirme), serginin destek yaps ilevini
gryor. Mark Dion ve Michael Rakowitzin zel
olarak hazrlad iki enstalasyon ise, kavramsal
altyapnn ne kard baz meselelere gnderme
yaparak, arkeolojiyle ilikimizi ve bu dala dair
gndelik algmz ele alyor.
Gemie Hcum: Osmanl mparatorluunda
Arkeolojinin yks, 1753-1914 kapsamnda ayrca,
sergiyi hazrlayanlarn editrlnde, ngilizce ve
Trke dillerinde ayn adl bir kitap yaymland.

yorumlama rehber

ETMCLERE ZEL

YORUMLAMA REHBER NASIL KULLANILMALI?

Bu yorumlama rehberi, siz ve rencileriniz iin
Gemie Hcum: Osmanl mparatorluunda
Arkeolojinin yks, 1753-1914 sergisindeki
temalar aklayc bir kaynaka olarak SALT
tarafndan hazrland. Rehberdeki konularn
birer hkm olarak deil; rencilerinizi sz
konusu sergi ve sergide ilenen temalarla ilgili
olarak eletirel dnce, tartma ve aratrmaya
sevk edebilecek bir diyalog ortam olarak
deerlendirileceini umuyoruz.
Yorumlama rehberinin ierii:

Al Tartmas: Gemie Hcum

Gemii Yeniden Deerlendirmek
Aratr ve Tart: tar Kaps
Kapan Tartmas: Modern Miras
Politikalar
Ek Kaynaklar
Yukarda sralanan her blm, snf ii aktiviteler,
oklu medya kaynaklar, terminoloji ve tartma
konularn ierir. Bunlar, rencilerinizin
ihtiyalarna en iyi cevap verecek ekilde
dzenleyerek gelitirmenizi ve kendi
mfredatnza uyarlamanz neririz.
Heinrich Schliemann, Mikendeki Aslanl Kapda, 1884

yorumlama rehber

AILI TARTIMASI:
GEME HCUM
1753 ylnda British Museumun kurulmasyla
Avrupadaki mzeler, eski eser toplayclna
baladlar. Bu tarih itibariyle 18. ve 19. yzyl
boyunca -bata ngiltere, Fransa ve Almanya olmak
zere- Avrupa lkeleri, mmkn olduunca ok
eser biriktirmek iin yartlar. Bir yandan bu tela,
Yakn Doudaki g rekabetiyle balantlyd. te
yandan, zellikle eski Yunan ya da Roma elerine
sahip eserler sz konusu olduunda, Avrupallar
bu blgedeki keiflere kendi tarihlerinin birer
uzants gzyle baktlar. Bulduklar eski eserler
corafi olarak Osmanl mparatorluunda,
dolaysyla da Avrupadan ok uzakta olmakla
birlikte, Avrupal arkeologlar bu mirasn
Osmanllardan ziyade kendi imparatorluklarna
ait olduunu varsaydlar.
Eski eser yarna bir rnek olarak,
Parthenon frizinin tarihi verilebilir. 1801 ile 1812
yllar arasnda frizin byk bir ksm ve ok sayda
heykel, Atinada bulunan Akropolisteki yaklak
2500 yllk tapnaktan alnarak gemiyle ngiltereye
gtrld. Bu giriimin banda, o zamanlar
Osmanl mparatorluunda ngiltere bykelilii
yapan 7. Elgin Kontu Thomas Bruce vard. Elgin
Mermerleri olarak adlandrlan bu kalntlar,
Londradaki British Museuma tand; hlen de
burada sergilenmektedir. Osmanl ferman altnda
yapld iddia edilen bu aktarmn yasal olup
olmad ise hl tartma konusudur.
Osmanl mparatorluu, kendi topraklarnda
kaz yaplmasna ve bulunan eski eserlerin
yurtdna karlmasna ilikin bata hogrl
bir yaklama sahipti. Ancak eski eserlerin siyasi ve
ekonomik nemi belirginletike, imparatorluk,
sahip olduu tarihi alanlar korumada giderek
daha etkin hale geldi. 1869dan sonra eski eserlerin
yurtdna karlmasn yasaklayan ok sayda
yasa yrrle girdi. 1891 ylnda ise Osman Hamdi
Beyin giriimiyle, Osmanl mparatorluunun
arkeolojiye dair iddiasn ortaya koymak ve
kazlardan karlan eserleri barndrmak zere
Mze-i Hmayun (bugnk adyla stanbul
Arkeoloji Mzeleri) kuruldu.

Parthenon (Akropolis, Atina), takriben 1802. Sanat Giovanni

Battista Lusieri, baz mermerleri almak zere Parthenona
trmanm.

Londrada bulunan British Museumdaki Elgin Mermerleri

rencilerin Gemie Hcum sergisinin temalarn

kefetmesi iin bir balang noktas olarak, bu dnemdeki
eski eser yar ile eserlerin bir alandan dierine tanmas
zerine bir tartma gelitirmenizi neririz. Bir nesneni
asl balamndan koparlmas ne anlama gelmektedir ve
bu uygulamada arkeolojinin oynad rol nedir?

yorumlama rehber

tartma
Sizce dnyadaki mevcut snrlar ve ulusal
blnmelerden daha eski tarihli bir eserin sahibi
kimdir?
18. ve 19. yzyllarda lkelerin eski eser toplama
rekabeti neden bu kadar iddetliydi? Eski eserlere
sahip olmak, bir lkeye ne tr ekonomik veya siyasi
faydalar getirebilir?
Trkiyeden yurtdna gtrlen herhangi bir eski eser
biliyor musunuz? u anda nerede? Sizce bu durum,
gnmzde Trkiyede yaayanlar iin bir sorun tekil
ediyor mu?
termnoloj
Arkeoloji Kaz bilimi; gemiteki insanlarn
yaamlarndan maddi kalntlarn (fosiller, eserler,
heykeller gibi) bilimsel yollarla kefi ve incelenmesi
Eski eser Eski zamanlardan kalma emanetler, mlek
gibi gndelik eya, sanat eserleri ve antlar
Ferman Osmanl Devletinde padiahn verdii,
uyulmas gerekli hkmleri tayan yazl buyruk, emir
Friz Eski Yunan ve Roma yaplarnda taban kirii ile
at arasnda kalan, st boydan boya kabartmalarla ssl
blm
mparatorluk Kapsaml topraklara sahip ya da birden
ok toprak ya da ulustan oluan ve tek bir yksek otorite
tarafndan ynetilen siyasi birim
Medeniyet Sklkla ulus ya da halk dzeyindeki
ok sayda topluluu kapsayan dzenlenmi kltr;
toplumsal, siyasi ya da teknik geliime dair aama ya da
sistem
Osmanl mparatorluu 1299dan 1923e dek hkm
srm Trk-slam devleti. 16. ve 17. yzyllarda
gneydou Avrupa, gneybat Asya ve Kuzey Afrikadaki
topraklar idare etmitir. 1453ten sonra bakenti stanbul
olmutur.

Osman Hamdi Bey Nemrutta, 1899

yorumlama rehber

GEM YENDEN
DEERLENDRMEK
gr
Tasarm, mimarlk ve moda alanlarndaki eski
fikir ve akmlarn, bugnn gereksinimlerini
karlamak zere srekli olarak yeniden
yorumlandn gryoruz. Ancak gemii yeniden
deerlendirmek, gnmze zg bir uygulama
deildir. 18. ve 19. yzylda Avrupal lkeler,
eski Yunan ve Romann tasarm elerini ant,
bahe ve resimlerinde taklit ederek atalarndan
ilham almlardr. rnein, 1871de yeni Alman
mparatorluunun kurulmasndan sonra lke,
gcn ve monariye dayal nceki ynetimlerden
farkn Klasik lk adakileri hatrlatan yaplar
ina ederek gstermitir. Almanyann parlamento
binas (Reichstag), Brandenburg Kaps ve Berlin
Zafer Ant -stunlar ve eski Yunan ve Roma
tanrlarnn heykelleri de dhil olmak zerebirok klasik eye sahiptir.
Gemii sahiplenme arzusu, birtakm
olumsuz sonular da beraberinde getirmitir.
rnein; Osmanl mparatorluunda
Avrupallarn yrtt arkeolojik kazlar, eski
eserlerin blge halk tarafndan alnmaktan
ya da yok edilmekten kurtarlmas amacyla
gerekletirilmekteydi. Fakat ou zaman bu
eserler, arkeologlarca izinsiz olarak yurtdna
karlyor, yani yamalanyordu. Gnmzde
hlen yamaclk olaylarna rastlamak mmkn.
Mesela, ABDnin 2003te Irak igali srasnda,
lkenin ulusal mzesinden binlerce eser alnd
ve pek ok arkeolojik alan talan edildi. Sz
konusu dnemde, yz binlerce kymetli nesnenin
yamaland tahmin ediliyor.

Michael Rakowitz, The invisible enemy should not exist [Grnmez

dman var olmamal], 2007

Peki, baz nesneleri -baz tarihleri- dierlerinden daha

deerli yapan nedir? Bu soru erevesinde, 1. Oturumda
renciler, klasik Yunan ve Roma tasarm elerinin 18.
ve 19. yzyllarda yeniden kullanm zerine bir aratrma
yapacaklar. 2. Oturumda ise, deer dncesine
daha yakndan bakarak, Gemie Hcum sergisinin
sanatlarndan Michael Rakowitzin Deeri ne olursa
olsun... adl iini deerlendirecekler. renciler, bu
enstalasyona gnderme yapacak ekilde, evlerinden
ya da gndelik yaamlarndan gemile balants
nedeniyle arkeolojik deer tadna -ya da gnmzdeki
yaam gelecek nesillere anlatma potansiyeli olduunainandklar nesneleri bir araya getirecekler.

yorumlama rehber

hedefler
Sanat, mimarlk ve tasarm entelektel,
toplumsal ve siyasi tarih balamnda
dnmek
Avrupadaki imparatorluklarn oluumunda,
eski Yunan ve Roma tasarmlarnn yeniden
kullanmn aratrmak
Tarihsel deer kavramn eletirel olarak
incelemek
termnoloj
Ant Bir kii ya da olayn hatrasna dikilen ta ya
da bina; abide
El koyma stne konmak, zorla almak
Eser Emek sonucu ortaya konulmu rn, yapt
Klasik lk a ie gemi eski Yunan ve eski
Roma medeniyetlerini ieren, Akdeniz merkezli
uzun bir kltrel tarih dnemine dair geni
kapsaml terim
Yamaclk zellikle sava dnemlerinde
yaplan hrszlk; talan

British Museum

yorumlama rehber

GEM YENDEN
DEERLENDRMEK: 1. oturum
malzeme: Aratrma yapmak iin internet eriimi
olan bilgisayarlar, projeksiyon makinesi (istee
bal)
1. Bu sayfann birer kopyasn rencilere datn
ya da bir projeksiyon makinesiyle Mermer Kemer,
Titus Kemeri ve Zafer Taknn grntlerini snfa
gsterin. Titus Kemeri eski Roma dneminde
yaplmken, Mermer Kemer ve Zafer Tak 19.
yzylda tasarlanp ina edilmitir. rencilere
gre, bu yaplarda hangi klasik zellikler
yanstlm?
2. imdi snf drderli gruplara bln. Her bir
gruba aadaki yaplardan birini verin:
a) Panthon Paris, Fransa
b) Beyaz Saray Washington, DC, ABD
c) Zafer Tak Paris, Fransa
d) Aziz shak Katedrali St. Petersburg, Rusya
e) British Museum Londra, ngiltere
f) Mermer Kemer Londra, ngiltere
g) Zafer Ant Berlin, Almanya
h) Reichstag (Parlamento binas) Berlin,
Almanya

Titus Kemeri, Roma (MS 81)

3. Gruplar, ev devi olarak ya da okul ktphanesi

veya bilgisayar laboratuvarnda yaplarn
aratracaklar. Her gruptan aadaki sorulara
cevap vermelerini isteyin:
a) Bu, ne tr bir yap; ilevi nedir?
b) Kim tarafndan yaptrlm; masraflar kim
karlam?
c) Yap nasl bir yerde bulunuyor? (rnein, bir
meydanda ya da bir parkta m yer alyor? ehir
merkezinde mi, yoksa tarada m bulunuyor?)
d) Yapnn inas, belirli bir tarihsel dnem ile
balantl m?

Mermer Kemer, Londra (1828)

yorumlama rehber

4. Aratrma tamamlannca snf ii bir tartma

dzenleyerek, rencilerden Titus Kemeri ile
aratrdklar yapnn zellikleri arasndaki benzerlikleri
belirlemelerini isteyin. rencilere gre, gemiten
esinlenilmi hangi mimari zellikler sz konusu?
tartma
18. ve 19. yzyl bina ve antlarnda hangi klasik
mimari zelliklerin yanstldn gryorsunuz?
stanbulda eski tasarm eleri ya da mimari
zelliklerin yeniden kullanld bir bina ya da ant
grdnz m? Nerede?
Mimari ve tasarmda eski tarz ve elerin taklit
edilmesinin nedenleri nelerdir? lkelerin belirli bir
tarihsel dneme grsel gndermelerde bulunmasn
tevik eden ne olabilir?
SALT Galatann (eski Osmanl Bankas binas)
giriindeki friz kalbn inceleyin. Binann tarihi gz
nne alndnda, sizce bu motif neden eklenmitir?

Zafer Tak, Paris, Fransa (1806-1836)

yorumlama rehber

GEM YENDEN
DEERLENDRMEK: 2. oturum
malzeme: Bulunmu nesneler, dijital fotoraf
makinesi ya da cep telefonu kameras (varsa)
Sanat Michael Rakowitz, 2010 ylnda SALT
tarafndan, arkeolojik almalarn gnlk yaam
ierisinde nasl ilev grebileceini aratran ve
Gemie Hcum sergisinin tarihsel anlatmna
gndermede bulunan bir enstalasyon hazrlamaya
davet edildi. Ayn yl stanbulda bir ay geiren
Rakowitz, kentin tarihi meknlarnda ve antika
dkkanlarnda hangi tr deerli eyann, rastgele
nesnenin ve hatta vr zvrn geride brakldn
kefetti.
Rakowitz, enstalasyonu oluturmak zere
farkl muhit ve kuaklardan stanbullular,
evlerinden, kiisel koleksiyonlarndan ya da
gndelik yaamlarndan arkeolojik nem
tayabilecek nesneler semeye davet etti. Bu
nesnelerin, stanbuldaki yaam koullar ile
gemi ya da gncel sosyal evreleri, mevcut
zevkleri, davran biimlerini ve gndelik yaamn
ekonomik artlarn tanmlamaya yardmc
nitelikte olmas gerekmekteydi.
Sanat, SALT Galatada atlyeler
dzenleyerek, aralarnda ilkretim ve lise
rencilerinin de yer ald katlmclardan
getirdikleri nesnelerin anlam ve nemlerini
dinledi. Seilen nesnelerin sahiplerine, sergi
sresince sz konusu nesneyi dn verme ya da
SALTn kalc koleksiyonuna balama seenei
sunuldu. Bu nesneler u anda, sahiplerinin
adn ve projeyle ilikilerini ieren etiketlerle
birlikte Gemie Hcum sergisi kapsamnda
gsterilmektedir.
Snf olarak, SALT Galatadaki Gemie
Hcum sergisini ziyaret edin. renciler, Michael
Rakowitzin hazrlad enstalasyona bir gnderme
yapacak ekilde, tarihsel olarak deerli olduunu
dndkleri nesneleri bir araya getirecekler.

4 Kasm 2011de Beyolu TO Kz Teknik ve Meslek Lisesi

rencilerinin katlmyla gerekletirilen Deeri ne olursa olsun...
atlyesi.

3 Kasm 2011de Avusturya Lisesi rencilerinin katlmyla

gerekletirilen Deeri ne olursa olsun... atlyesi.

yorumlama rehber

1. Bu etkinlie SALT Galatada, Michael Rakowitzin

Deeri ne olursa olsun... adl ii hakknda bir
tartmayla balayn. Bu enstalasyonu ne tr
nesneler oluturuyor? renciler bu nesnelerin
arkeolojik deer tadn dnyorlar m?
Neden?
2. Snfa dndnzde, rencileri deer
kavram zerine konumaya tevik edin.
Gemiin hangi ynleri ya da kalntlarn deerli,
hangilerini deersiz buluyorlar? Bunlar, tasarm
eleri ve tarzlarndan fikirlere ya da siyasal
hareketlere kadar eitlilik gsterebilir.
3. imdi renciler, kendi grup enstalasyonlarn
yaratacaklar. rencilerden ev devi olarak,
gnmz stanbulundaki yaam gelecek nesillere
tanmlama asndan deer tayabilecek bir nesne
bulup snfa getirmelerini isteyin.
4. rencilere nesnelerini snfa sunma frsatn
verin. Varsa dijital fotoraf makinesi ya da cep
telefonu kameralaryla setikleri nesneleri
fotoraflamalarn isteyin. renciler, ektikleri
fotoraflar ile nesnelerin tarihsel deeri zerine
yaptklar konumalarn sonularn paylaan
evrimii bir albm oluturmaldrlar.
tartma
Deer kavramn hangi farkl ekillerde
tanmlarz? rnein, ekonomik olarak deerli
olan bir eye karlk tarihsel, kltrel ya
da toplumsal olarak deerli olan bir ey
arasndaki fark nedir?
Michael Rakowitzin enstalasyonunda
sergilenen nesnelerden sizi artan oldu mu?
Neden?
Kendi nesnenizi snf arkadalarnzn getirdii
nesnelerle karlatrdnzda, deeri znel
bir kavram olarak gryor musunuz?

yorumlama rehber

aratr ve tart:
TAR KAPISI
Gemie Hcum sergisi sanatlarndan Michael
Rakowitz, 2007 ylnda, Irak Ulusal Mzesinden
alnan eserler erevesinde, The invisible
enemy should not exist [Grnmez dman var
olmamal] adl bir sergi yapt. Bu eserlerin nerede
olduunun yan sra igal ve mzenin talan
edilmesi etrafndaki olaylar silsilesine dair sorular
ynelten Rakowitzin projesinin en nemli paras,
yamalanan arkeolojik eserleri yeniden kurgulama
abasn simgeleyen bir dizi heykeldi. Yeniden
kurgulanan eserler, Orta Douya zg hazr
gdalarn paketlerinden ve Arap gazetelerinden
-Irak toplumunu simgeleyen ve ABD apnda
bulunabilen nesnelerden- yaplmt. Sergi,
hlen kayp olan yedi binden fazla nesnenin
geri kazanlmasna ilikin sregelen vaadin
balangcn temsil etti.
Serginin bal, eski Babilin tar
Kapsndan geen tren yolu Aj-ibur-shapunun
dorudan evirisiydi. Sergide, kapnn kazsna
ve Alman arkeolog Robert Koldewey tarafndan
1914te Iraktan gtrlmesine dair Rakowitzin
izimleri yer ald. Koldewayin kazp kard
malzemelerden oluan kapnn canlandrm,
gnmzde Berlindeki Bergama Mzesinin
kalc koleksiyonunun bir parasdr. Kapnn
ok sayda orijinal paras, aralarnda stanbul
Arkeoloji Mzelerinin de bulunduu dnya
apndaki mzelerde sergilenmektedir. 1950li
yllarda Irak hkmeti, Saddam Hseyinin kendi
hkmdarlna bir ant olarak yaratt eski
Babil kenti canlandrmnn yaknlarnda kapy
yeniden ina etmitir. Yeniden canlandrlan tar
Kaps, Irakta, ABD askerleri tarafndan en ok
fotoraflanan ve grntleri internette paylalan
yer olmutur.
Daha nceki etkinliklerin bir devam olarak,
rencilerinizin Babildeki tar Kapsnn
eitli ekillerde canlandrmn bamsz olarak
aratrmalarna frsat verin. Mmknse, kapnn
koleksiyonlarndaki paralarn grmek -ve eski
eserlerin tanmas, sahiplenilmesi ve gemiin
yeniden deerlendirilmesi hakkndaki

tar Kaps, Pergamon Museum, Berlin

tartmanza devam etmek- zere snf olarak stanbul

Arkeoloji Mzelerini ziyaret edin. Mze, Pazartesiden
Cumaya 9.30 ile 17.00 saatleri arasnda aktr; giri
rencilere cretsizdir.

tartma
Arkeolojik bir nesnenin tanmas ve yeniden
kurgulanmas sizce asl anlamn nasl deitirir?
rnein, tar Kapsnn farkl canlandrmlar,
antn nemi ya da grsel etkisini ne ekilde
etkilemitir?
Sizce eski bir eseri asl alannda tutmaya karlk bir
mzeye tamann yararlar ve faydalar nelerdir?

yorumlama rehber

KAPANI TARTIMASI:
MODERN MRAS POLTKALARI
Gemie Hcum sergisini ziyaret edip bu
yorumlama rehberinde bulunan baz ek tartma
ve etkinliklere katldktan sonra, rencileriniz,
gemiten unsurlarnn tarihsel olarak yeniden
deerlendirilmesi zerine dnm, arkeoloji
balamnda kltrel sahiplenme kavramn
eletirel olarak incelemi ve belirli nesne, fikir
ve tarihsel dnemlerin neden daha deerli kabul
edildiini aratrm olacaklar.
rencilerinizin sergi deneyimine bir
sonu tekil etmesi iin, gncel miras politikalar
zerine bir konuma gelitirmenizi neririz.
Gnmzde, stn evrensel deere sahip olduu
dnlen ve belli ltleri karlayan kltrel ve
doal varlklar, Birlemi Milletler Eitim, Bilim
ve Kltr rgtnn (UNESCO) Dnya Miras
Listesine alnmaktadr. Bu liste, deerli alanlarn
ykm, bozulma ya da tanmadan korunmalarnda
ncelik tannmasn salamaktadr. Dnya
Miras Listesine alnm bir alana sahip olmak,
bir lke iin ok nemlidir; nk bu, turizmi
canlandrabilir, ticareti artrabilir, ulusal ve
blgesel kimliklerin tantmna katk sunabilir.
Dnya Miras Listesinden rnek olarak,
Hindistandaki Tac Mahal, Iraktaki mstahkem
Hatra ehri ve Kbada Old Havana verilebilir.
Ancak Dnya Miras Listesinde olmann
olumsuz taraflar da vardr. Yeterli altyaps (p
toplama, kanalizasyon, ulam vb.) olmayan
alanlara miras stats verilmesi, turizmdeki ani
artlar nedeniyle alana zarar verebilir. stelik
UNESCO, miras stats verdii alanlara ilikin
gelecekte alnacak tm kararlarda hak iddia
etmektedir; bu nedenle, listedeki hibir alan
UNESCOnun onay olmadan yenilenemez.

Stephan Petermann, SALT Beyolu, 16 Eyll 2011

Koruma ve yenileme arasndaki gerilimin yakn

dnemdeki rneklerinden biri, 2006 ylndan bu yana,
belli yaplarn -rnein, Sleymaniye ve Zeyrekteki
ahap evler, eski ehir surlar- korunup yenilenmemesi
durumunda miras statsnn kaldrlmas tehdidi
altnda olan
stanbulda gzlemlenebilir. UNESCO ayrca,
Hali metro inaat ile stanbulun Avrupa ve Anadolu
yakalarn birletirmesi planlanan deniz alt rayl sistem
tp geidi Marmaray projesi hakknda da endielerini
ifade etmitir. Her iki proje de trafik skkln
rahatlatmay amalamakla birlikte, evreciler bu
inaatlarn evre zerinde ve ehrin siluetinde geri
dndrlemez etkileri olacan ifade etmektedirler.
Mimar Stephan Petermannn miras korumasn ve
mirasn tanmlanmasnn zorluunu tartt videoyu
seyredin. Sonrasnda snf olarak, stanbulun UNESCO
stats hakknda mevcut eliki zerine dnn. Sizce
tarihi ve kltrel mirasn bir ehir ve o ehirde yaayanlar
zerinde nasl bir etkisi var?

yorumlama rehber

tartma
stanbuldaki miras politikalar hakkndaki
dnceniz nedir? Hem eski alanlar koruyup
hem de yeni kentsel altyaplar yaratlabilir mi?
Size miras alanlar iin ltler yaratma grevi
verilseydi, bu nitelikler neler olurdu?
Hangi nesne, eser, yap ve alanlarn korunmas
gerektiine sizce kim karar vermeli?
Evrensel deerden -kresel dzeyde nemli
ve deerli olabilecek bir eyden- sz etmek sizce
mmkn m?
termnoloj
Altyap Bir lke, devlet ya da blgenin kamu
ilerinden oluan sistem; ayrca, bir etkinlik iin
gerekli kaynaklar (personel, binalar ya da donanm
gibi)
Dnya Miras Listesi UNESCOnun stn
evrensel deere sahip addettii, kltrel ve doal
varlklarn listesi
Evrensel Dnyann her yerinde var olan ya da
meydana gelen
Koruma Zarar, hasar ve ykmdan saknma
Kltrel miras Bir grup ya da toplumun gemi
nesillerinden miras kalan fiziki eserleri ile manevi
zelliklerinden oluan servet
UNESCO (Birlemi Milletler Eitim, Bilim ve Kltr
rgt) Birlemi Milletlerin (BM) zellemi
bir dairesi. Amac adalet, hukukun egemenlii
ve insan haklarnn yan sra BM Antlamasnda
beyan edilen temel zgrlklere ilikin evrensel
saygy artrmak zere eitim, bilim ve kltrde
uluslararas ibirliini desteklemek araclyla
bara ve gvenlie katkda bulunmak
olarak ifade edilmitir. Milletler Cemiyetinin
Milletleraras Fikri birlii Komitesinin varisidir.

Babakan Recep Tayyip Erdoan, Taksim metro hattn Hali

zerinden Marmaray projesine balamas planlanan bir kpr
modelini inceliyor (Zaman, 8 Mays 2011).

yorumlama rehber

ek kaynaklar

Web
SALT Online | saltonline.org
stanbul Arkeoloji Mzeleri
istanbularkeoloji.gov.tr/main_page
UNESCO Dnya Miras Listesi
whc.unesco.org/en/list
ktap ve makaleler
lyada (800 BC)
Homer

stanbul Arkeoloji Mzesindeki skender Lahtinden detay

Troy and Its Remains [Troya ve Kalntlar] (1875)

Heinrich Schliemann
stanbul Tehlike Altndaki Dnya Miras
Listesine alnmayacak
Habertrk (10 Temmuz 2011)
sesl rehber
Soundcloud.com/salt-online

yorumlama rehber

SALT
kurucu Garanti Bankas
Bankalar Caddesi 11
Karaky, 34420 stanbul, Trkiye
t +90 212 334 22 00
saltonline.org

yorumlama rehber