ANH EM RỂ

Từ xưa đến nay ở phương Đông, trong bất cứ một xã hội có cơ cấu chính trị
tôn giáo kiểu nào thì gia đình vẫn là một hạt nhân quan trọng nhất. Trong gia đình
thường là có ông bà, có bố mẹ, có các anh chị em, có các con, các cháu thương yêu
chịu đựng lẫn nhau theo nguyên tắc kính trên nhường dưới. Gia đình bền vững là
nhờ sự biết nuôi dưỡng đầm ấm những mối quan hệ trong gia tộc và trong các mối
chằng chịt ấy thì mối quan hệ của nhóm “các anh chị em” đáng kể là phức tạp. Tục
ngữ người Việt có câu “Yêu nhau chị em gái. Rái nhau chị em dâu.Đánh nhau vỡ
đầu là anh em rể”. Chuyện chị em dâu ghét sợ nhau (rái hoặc dái là từ Việt cổ)
đương nhiên là chuyện dễ hiểu, nhưng anh em rể lại choảng nhau đến vỡ đầu mới
thật là chuyện lạ. Bởi sâu xa bọn họ đều bất hạnh, đều có một “đối tác” chung đầy
khó chịu là nhà vợ. Thành ngữ bảo “con rể như khách” hàm ý cho rằng, “thằng rể”
dù được yêu hay bị ghét thì mọi cư xử của nhạc phụ, nhạc mẫu vẫn chỉ là nhan
nhát ngọt nhạt xã giao đưa đẩy. Không phải ngẫu nhiên mà người ta lại cay đắng
gọi đám đàn ông có chung bố mẹ vợ là anh em đồng hao. Nếu không bị thiệt thòi
hao hụt mà còn phát tài phát lộc phát vinh hoa, chắc hẳn hoi sẽ được gọi là anh em
đồng phát. (Để khách quan học thuật, xin đưa thêm một luận giải của vài học giả
chỉ có toàn con gái. “Đồng hao” là tên của loại rau tần ô, ở ta kêu là cải cúc, một
thứ rau dại mọc nông, khe quơ là bật rễ. Quan hệ giữa anh em rể đại loại như vậy,
chính vì thế nó còn được gọi là anh em cọc (cột) chèo. Thường đã là mối buộc thì
phải chắc chắn, nhưng mối buộc ở cọc chèo lại rất lỏng lẻo, cốt để cho mái chèo
còn khua khoắng. Có người cẩn thận chú, mái chèo ở đây là mấy nàng vợ).
Ở nước ta, khắp mọi xó xỉnh, chỗ nào cũng lầm than có nhan nhản đám anh
em rể. Theo kết quả cuộc điều tra dân số mới đây thì tỷ lệ đàn bà tuy ít hơn đàn
ông nhưng nhà có đông chị em gái vẫn rất nhiều. Đây là một tiềm năng phong phú
cho hiện tượng đàn ông sẽ bị vỡ đầu. Ở những nhà này, thường thì “con chị đi, con
dì lớn” lần lượt thứ tự xếp hàng hớn hở vào hôn nhân, nhưng thỉnh thoảng cũng
hay gặp cái cảnh “còi to cho vượt”. Cô chị cả đang “chổng mông mà gào” thì cô
em út bỗng dưng phởn chí lên xe hoa. Rồi phải mất vài năm nỗ lực phấn đấu, mấy
cô chị mới kiếm được chồng. Ở trường hợp này đám anh em rể xung khắc lắm. Cái
thằng rể út đáng nhẽ non nớt ít pahỉ chịu đựng chuyện gì, bỗng đâm ra thành thạo
thâm niên bất hạnh nhất. Tuy nó không dám cằn nhằn nhưng lại hoàn toàn không
biết bao dung chia sẻ. Ngày giỗ ngày chạp, anh em đồng hao bùi ngùi ngồi uống
với nhau, cái giọng của nó tự nhiên phảng phất như có cạnh có khóe. Đã thế bố mẹ
vợ từ xa ngồi nhìn, ngấm ngầm như khuyến khích, hiển nhiên có vài chai Vodka
đập vào đầu nó cũng là chuyện vô cùng dễ hiểu.
Cố nhiên, không phải cứ anh em cọc chèo thì phải đánh nhau, đôi khi vẫn
nhiều cặp anh em rể nồng ấm thân thiết. Cuốn tiểu thuyết “Số đỏ” của nhà văn
thiết tha yêu vợ Vũ Trọng Phụng có đưa ví dụ. Thằng nhân vật chính Xuân Tóc Đỏ
được giời ỉa vào đầu nên may mắn lấy được cô Tuyết, một thiếu nữ nhà giàu teen
ơi là teen. Tuyết có cô chị ruột đã hôn nhân nhưng vẫn dửng mỡ hồn nhiên ngoại
tình. Ông chồng làm ở bưu chính viễn thông hiền lành chịu đựng và sâu xa tràn
đầy phẫn uất. Ông này nhờ thằng Xuân, cứ trước đông đảo quan khách thì trỏ
thẳng mặt ông ta mà nói: “Thưa ngài, ngài là một người chồng mọc sừng”. Thù lao
thỏa thuận sẽ là 5 đồng (theo thời giá bây giờ xấp xỉ một cái xe máy Tầu). Thằng
Xuân xuất xứ hạ lưu vốn vụ lợi nên nhận lời ngay và xuất sắc thực hiện. Đương
nhiên nhà vợ bẽ mặt lắm, còn ông Phán hả hê biết ơn thằng em rể. Qua đây thì
thấy, anh em cọc chèo vẫn có thể yêu mến lẫn nhau, với điều kiện cả hai phải có
chung một địch thủ, đấy là nhà vợ.
Tuy nhiên, những nhà có đông con gái chưa chắc đã có hiện tượng “đồng
hao”, trường hợp của Kim Trọng trong tác phẩm kinh điển Truyện Kiều là điển
hình. Thư sinh họ Kim vốn người thanh sạch không có thói “hoa thơm đánh cả
cụm”, việc chàng vĩnh viễn không có em rể là do hoàn cảnh nghiệt ngã xô đẩy.
Gần đây người ta đồn rằng trên khu phổ cổ Hoàn Kiếm cũng có một chàng hao hao
giống chàng Kim. Chàng này yêu vợ kinh khủng và không may vợ gặp bạo bệnh
đột ngột mất. Sau một thời gian đau xót, chàng tái hôn với chính cô em vợ, rất
giống chị. Nhiều người nghe chuyện cảm động lắm, tin rằng chàng chung tình,
muốn lưu nhớ hình ảnh người vợ cũ, tò mò tìm đến hỏi kỹ. Chàng rưng rưng trả
lời: “Vì ba con còn nhỏ nên miễn cưỡng đành tục huyền. Bất đắc dĩ phải làm thế
bởi quá sợ có thêm bố mẹ vợ”.
Trần Khôi Việt