UDK: 627.823/627.821.9
Pregledni rad
PRIMENA VALJANOG BETONA U IZGRADNJI BRANA
1DEO - ISTORIJSKI RAZVOJ
‘Viadan KUZMANOVIC
Ljubodrag SAVIC
Bojan MILOVANOVIC
Gradevinski fakultet, Beograd
REZIME,
U ovom élanku data je definicija valjanog betona i
njegove osnovne karakteristike kao novog materijala i
nove metode gradenja. Potom slede svetska iskustva u
‘gradenju brana od valjanog betona sa tabelom u Kojoj je
238 brana i osnovni podaci konstrukciji. Na osnovu
tabele dat je pregled majznatajnijih brana po visini,
zapremini ugradenog valjanog betona i duzini uw kruni
Da bi se ukazalo na moguée koncepeije u gradenju
brana od valjanog betona, analizirane su osnovne
kkarakteristike brana u Kini, Japanu, SAD, Brazil i
ji (koje predstavijaju vodeée zemlje u ovoj
), njihove slignosti i razlike. Na kraju je pregled
osnovne literature kori8éene pri pisanju rada.
Kjuéne reéi: valjani beton, brane od valjanog betona,
betonska meSavina, cementni materijali, pucolan.
uvoD
U poslednje vreme u naSoj zemiji ofivele su aktivnosti
vezi sa projektovanjem i planiranjem izgradnje novin
brana i akumulacija. O tome svedodi uspeSan zavrsetak
revizije Glavnog projekta brane i akumulacije
"Svratkovo" na Velikom Rzava wzvodno od Arilja,
nastavak izrade Glavnog projekta brane "Bogovina” na
Crom Timoku nedaleko od Boljevea, druga faza
Glavnog projekia brane i akumulacije "Kijué" na reci
Sumanki jugoisto&no od Lebana itd. Imajuéi ovo u vidu,
autori su planirali da u narednim brojevima objave
nckoliko élanaka posve¢enih primeni valjanog betona u
izgradnji brana, sa ciljem da se ira domaéa strugna
javnost upozna sa dosadaSnjim svetskim_iskustvima,
osobinama, moguénostima projektovanja i gradenja i
ekonomskim aspektima upotrebe valjanog betona.
VODOPRIVREDA 0350-0519, 35 (2003) 203-204 p. 231-247
1. DEFINICIJA VALJANOG BETONA
Beton zbijen valjanjem, ili krace valjani beton,
predstavija prevod naziva relativno nove vrste betona
Roller Compacted Concrete (RCC, Rolled Concrete,
Rollcrete). Od svih ovih naziva koji su priligno
raynopravno zastupljeni u struénoj javnosti, autori su se
ipak opredeliti za varijantu valjani beton koja najvise
‘odgovara duhu srpskog jezika. Zbog toga je u daljem
tekstu najéeSée koriféen ovaj naziv, stim Sto su
ponekad upotrebljen i kraéi nazivi RCC i Rollerete.
Postoji veliki broj definicija valjanog betona. Prema
ACI [1], [6], valjani beton je beton &ija je meSavina vrlo
krute konsisteneije i koji se transportuje, razastire i
zbija mehanizacijom za nasute brane. Dve osnovne
karakteristike valjanog betona su:
1) tehnolotki postupak transporta, ugradivanja i
zbijanja betona mehanizacijom za nasute zemljane
brane omoguéava izuzetno velike dnevne uéinke i
zatno skraéenje vremena gradenja;
2) kruta konsistencija betonske meSavine dozvoljava da
valjani beton wu neogvrsiom stanju izdréi pritisak
mehanizacije kojom se ugraduje, a mala Kolitina
cementa sa dodatkom —pucolana omoguéava
matajne ubtede u ceni gradenja brana od valjanog
betona u odnosu na Klasitne gravitacione betonske
brane.
Dakle, valjani beton nije samo nov materjal, ve, Sto je
jo8 matajnije, predstavija i novu metodu gradenja koja
je omoguéila da se u poslednjih 15 godina w svetu
ponovo poveéa bro} gravitacionih betonskih u odnosu
nna nasute brane,
231 Primena valjanog betona u izgradnji brana -istorski razvo}
2, RAZVOJ BRANA OD VALJANOG BETONA.
Naziv rollerete potige iz 1960, godine i prvi ga je
upotrebio John Lowe III za material Kojim je gradeno
jezgro brane Shimen na Tajvanu, (9]. Naime, da bi
iskoristili pe8éar, graditelji su na 1 m? agregata dodavati
ak cementa i dak elektrofilterskog pepela. Dobijena
mefavina razastirana je u slojevima od po 30 cm
pomoéu dozera, Kojima je istovremeno vrieno i zbijanje
(ajedno sa teSkim kamionima za transport meSavine).
Jedna od prvih brana na kojoj je viSeno ekonomisanje
sa koliginom cementa (Giulio Gentile) bila je brana
‘Alpe Gera u Italiji, gradena od 1961. do 1964. godine,
visoka 172 m, [7]. Veti deo jezgra ove brane u kome su
rnaponi bili mali, izgraden je od mefavine koja je
dopremana kamionima, ali je zatim ugradivna
Klasigno, pomoéu masivnih pervibratora montiranih na
ram dozera koji je razastirao mefavinu u slojevima
debljine 70 cm. Vodonepropustlivost brane postignuta
je oblaganjem uzvodne konture Zelignim plogama,
Slian postupak gradenja u Italiji ubrzo je primenjen i
za brani Quaira Della Miniera.
U Kalifornji (SAD) jedna privatna konsultantska firma
1967. godine uradila je projekat 18 m visoke brane Sly
CCreak od valjanog betona, Nadlezne drZavne institucije
odobrile su projekat, ali gradnja brane nije zapoteta
20g finansiskih problema.
Godine 1968. valjani beton primenjen je za izgradnju
masivnih temelja kanala za evakuaciju vode na brani
Cochiti u Novom Meksiku.
Podstaknut pozitivnim iskustvima prethodnika, Jerome
Raphael je 1970. godine objavio rad pod naslovom "The
optimum gravity dam’ u kome je prvi put detaljnije
obrazlozena ideja 0 izgradnji brana primenom
cementom obogacenog krupnog agregata koji bi se
tugradivao visokoproduktivnom mehanizacijom za
nasute brane. Pored toga autor je predvideo da ée do¢i
do promene oblika i matajnog smanjenja popretnog
preseka u odnosu na nasute brane.
Istovremeno, i mnogi drugi cksperimentifu sa
upotrebom "mrSavog" betona koji je transportovn
Kamionima, razastiran utovarivagima i zbijan valicima.
‘Tako, Robert W. Cannon 1972. godine objavijuje rad
pod nazivom "Concrete Dam Construction Using Earth
Compaction Methods’. Ovaj rad je rezultat prvog.
istrazivanja osobina valjanog betona na probnom polju
uu razmeri 1:1 sprovedenog 1970. godine od strane
Viadan Kuzmanovie i saradnici
Tennessee Valley Authority (TVA) na brani Tims
Ford. U toku 1972. i 1973. godine, US. Corps of
Engineers (USCE) sprovodi obimna istrativanja na
probnim poljima brane Jackson u Misisipiju i brane
Lost Creak u Oregonu (SAD), [4]
Prekretnicu u_izgradnji brana od valjanog betona
predstavija 143 m visoka nasuta brana Tarbela u
Pakistany, (2), (9]. Avgusta meseca 1974. godine, u
vweme zavrSetka izgradnje brane i prvog punjenja
akumulacije doslo je do teike havarije na jednom od
tunela temeljnih ispusta. Jedini natin da se sanira
oBtecenje i akumulacija osposobi da primi poplavne
talase koji nastaju u proleée usled topljenja snega bila je
upotreba valjanog betona. Za ukupno 42 radna dana
ugradeno je vise od 350.000 m? valjanog betona, tj
proseéno je ugradivano vise od 8.300 m? na dan, sa
maksimalnim dnevnim uéinkom od 18.360 m? valjanog
betona. Medutim, graditeljskim mukama tu nije bio
kraj. Posle prve sezone rada postrojenja _punim
kapacitetom dosio je do erozije bokova i dna slapita,
preteéi da sru8i deflektore mlaza na kraju brzotoka
preliva, Ponovo je spas naden u valjanom betonu. U
roku od 5 meseci ugradeno je oko 500,000 m? RCC-2,
Gime su spregena nova oste¢enja konstrukcija za
cevakuaciju velikih voda. U periodu od 1974. do 1982.
godine, na brani Tarbela ukupno je ugradeno oko
2.700.000 m? valjanog betona. Proseéna potroinja
cementa bila je 87 kg/m, vlaznost pri ugradnji 39 %,
proseéna évrstoéa na pritisak cilindrignih wzoraka 12,6
MPa (maksimalna 22,9 MPa, a minimalna 5,2 MPa).
Beton je zbijan sa 4 prelaza vibro-valjkom tezine 9 t u
slojevima debljine 33 cm. Na kontrolnim uzoreima nije
se mogla ustanoviti granica izmedu slojeva.
Poseban doprinos razvoju brana od valjanog betona
‘ostvaren je u Japanu. Od 1974. godine tim specijalista
za betonske brane koje je predvodio dr Kokobu razvija
autentiénu vrstu valjanog betona koja je poznata kao
RCD (Roller Compacted Dam Concrete) metoda, [3].
Specifignost RCD-a je u tome sto su koligine cementa
‘po pravilu veée nego kod RCC-a, to je pre razastiranja
sledeéeg sloja obavezno nanoSenje cementnog maltera
radi obezbedivanja boljeg kontakta slojeva i ito su
spoljainje konture preseka brane od klasiénog
hidrotehni¢kog betona debljine oko 3,0 m. Otigledno je
da su zahtevi RCD metode strodij, sto proistige iz
visoke seizmiéke aktivnosti na podrugju Japana. Prva
brana izgradena primenom RCD metode bi
Shimajigawa zavriena 1980. godine, visine 89 m,
vapremine 317.000 m°, od dega je 165.000 RCD
valjanog betona.
232 VODOPRIVREDA 0350-0519, 35 (2003) 203-204 p. 231-247 Primena valjanog betona u izgradnji brana -istorijski razvoj
Viadan Kuzmanovié i saradnici
awe] os | St | wo | WO | A] oe] OT | De] SS] 5 | mor] MamoMS | mdey jemminAMOMRT oc
zovon| se | se | oe | sew focoal oc | az | act foe] 1 last] omy | oom | =F |e
avers} os | st | ovo | ovo | a | or | sor | oe | 69 | o¢ | sor} ouew | under. | omen | 42
aceroc} 9 | st | oso | ovo | a | ov | 92 | soe | se | ser jest] 08a | avs | xeoma |e
zaoet+o| oc | oc | seo | sco] a | se | os | sce | 9¢ | + | cast] autoaet |exmouess | sonaano son] zz
Aort+os| oroe | oroe | sco | sco A 9 a oo | 8%] Z | Leet] sareoW | efueds | sapesow soy] 1Z
guts oe | te fooacveovary x | ner | san | se | we | ac fot |emaoneu| ave | EM [oe
oo | ost 39919 i)
aorrm| oc | oc | ao | oo | a | ow | om | cer | oc} t [2860 ]ace smog] IVS |aseds sonoy| ot
asersser] oc | oc | seo |svoa}scoa} oc | oc | ost | oe | 1 |csor) emuear | onsroy |emecmyye7] st
zvatoe | se | se | vo |ovoa} a | ser | us | ces | ev | oor J sor) aus | emaryer | aomeez | ur
zu+9 | oc | o¢ | sco |scoosol a | zr | tor | ss | 9¢ | vor joaot |) swemo | exavr | aiesy | or
asi+ss| oy | ov | sds | ovo | a | est | cer | oe | 9s | so |onor | eesesy | tresg [eso 2p ooes| st
asses | se | se | wo | ow | a |» | se | ow | oc | » | snot] eran | SY | mat |,
or | oc | of | so faa} a | zee | oz | ao | o | cz | oser| anbeuem | avs | omswow | et
‘wos
ov | oc | of | seo | seo] a | 9 | 98 | cer | ee | 2 | 9961} suo | avs | scorspung |Z
aeetts | oorse | ost | ts | ts | oven] ostr | cz | a» | oot | ssc }oaot | emen | under | emedeury, | rr
ara} oc | oc | ands] oor | a | a | ce | ce | sz | et foaot| 109 | sfpemsny | ourodstess | or
aozr+o9}osmszfosmse] so | sco | a | zo | er | ext | us | ez |oaot| mueystua | eur | noxtuoy | 6
ams} sp | sr | suo | so | a | oc | ot | vet | sz] t |seot| eto coumjamnse | 8
soto} / | ¢ | 7 | ovo | oro | a | or | sm | st] s | sor] 7 — | efuedg | eueca | z
atstes| o¢ | oc | oso | ovo | a | wr | ror | ox | os | zs | sso | xaDm00 | avs | ams | 9
; 21D sas
ovr | oc | oc fot | a | a | w | @ | oe | | c | ret pets Quan] avs | Hom | s
o+s9 | oc | oc | ams} ovo | a | ge | a | ser | se | 1 | psor fxoacipn| avs |-os amp) >
actos} o¢ | oc | ovo | oso | A | ost | ost | ove | ov | oz | act | prouradden | efgensny | preyzodden | ¢
aster} o¢ | of | oo | ovo | a | tee | ree | ers | as | at | caer freaoaomnl avs fre momm) 2
ase+vs | ocos | ocst | oo | oso |ocoa| ate | sor | or | 68 | rz |osor| feunys | ueder | eaxayfeumys| 1
an [orn fensov
Guay ead van | dee (a) pest ,
90m | ron reane| ea | exer | auesq omy [or
ie end lems
Vato aten aasen | wodeyn | “29 |, Sinema PMA) ey | POD
‘wuDIag HOUElfUa po SURI T wae,
233
VODOPRIVREDA 0350-0519, 35 (2003) 203-204 p. 231-247 ‘Viadan Kuzmanovié i saradnici
TOL] & | @ | APM] OOAT A | wae | en | OY ] © | 9 [O66] SomimdwN| roy footie]
sndsy fou ren wan0s
estos | 08 oc | wndsy | cron} a | ost | ot | ors | ze | os | ost} x2: BPD] AVS | y5055 nenD
avers | os | st | seo | svo Jovoa] ove | uot | oo | ox | s }ocor| einaex | wedes |eedesepoc
aos+e5} oc | oc | wmdx| oso | a | ez | ex | uz | sc | or | sor) omery | eux
I / ! / / A OF aw f a J | 686T / Uy
A6L+6L | 0S Ose | SLO so A $s8 Loy 6zoT | 88 | 002 | 6861) supe Uy
1 0€+06 | OF Or su‘o | 8v’o A OOET | OT oce | st | opt | eget] = udren | wensi®ary | Kumyysey,
TOOT+OL | 09 or oso | oso A 6 L 6S ut | / | 6g6t | — Apueg avs youre
|. ©”
agertes| sz se | oso | oo | a | ore | ost | soz | ox | v2 | 6e6t | yesE eID | EHEV'T | repamIonn,
aws+e | Of o¢ seo | Seo | OkOA| £6 a ost | gs | €s | 686r} R@ueqzeq | eury | uewuouiuoT
acesn| oc | oc | ot | oot | a | 6 | 6 | oe far |r fons] 2022, | etemsny fuses sutun
AOvT+06 | OF o€ 90 0 A tL 9 eT es | ot | 6g6t | 2u8uemq Uy wpau0y
awris| sc | se | oo | wo | a | se | et | oor | st | w9 osor) sun | ever | domids
orscr | os | oc famed] 7 | ry | oo | a | wo | we | z josor) mr | efunmmg| mopman
aes} oc | oc | amd} evo | a | set | 8 | eer | te | om | asst} oreo | avs | Sus
0+09 OF OF oso | oso A 99 065 499 | 9b | sett | 6g6t | Pentru | eunusdry | tenn
; rads +] ov
aemtt| se | sc | oo | oo | a | os | se | oo | os | cer | seer] wmdsory | emW'T ) ssodqouy
Acts | SL Tt 910 | 90 | o'r | oe oll we | ML | Lt | 886r ) owounn ueder ‘swounN,
0+00T or ov oro oro, oro 4 se ‘sel we € | 8860) wepomy oyory | 1epamy
o+sar | os | o | 7 | vs | os | a | mw | ss fc] s fess] mr feftmmmy) reopen
F sas | nc,
asetys | SL se | oso | oo | A ove | zor | 016 | oF | Bt | 8860 | russgourys ia eid
auew} oc | oc | ovo | ovo | a | see | se | om | 9 | zy [ear] edwex | cays | qeonsdns
arts | os | st | oso | ovo | oon] we | soz | ose | 8 | $ | seer | uoy-eurkoy| ueder | emedoresy
80a
aora| se | x | seo | seo | soo | os | see | ose | ve | ox |ssor) seex | wtimus | "Tone
ofaes aod) (a) fet sol
(cant) | esstors vagead | cag | azn | due (0) [4 pet
-neres 90M | ray Paxye wee | ena | meq our
ea sien | aon | ou "
va+o lemfaed| neog] SN | aisen | aiten endian) “SOM | caren| | -aez | POD
Primena valjanog betona u izgradnji brana -istorjski razvo}
VODOPRIVREDA 0350-0519, 35 (2003) 203-204 p. 231-247
234 Primena valjanog betona u izgradnji brana - istorijski razvoj
‘Viadan Kuzmanovi i saradnici
[aoorter | 0c ou | a0] 20] 00 | w | e& | et | ve | 1 | teor] Wied | efueds | or usa | ex
ZAOII+0| OF Of seo seo oro ix4 6r oor 9 T | 1661 | sures] | eysnoueny uw
acre} oc | of | seo | seo | soo | o | ve | om | te |r [root] wove | fund | "RD |
e779
; oe
aocr+os| oc | oc | oso | oso ocean] oce | soz | oz | mW | vt | to6r) souoqion | wfmeds | sc eraong | OL
wonnaoejdan
aussi} oc | oc | ovo | oto | a | o» | o¢ | oot | cc | ex | to6r fyoumaisom) avs | icon |
sowow.
x efrueds mang
asertos| oc | oc | ov | of | a | ce | se | uot | #2] € | 1660 Jeorspesoany] “turds | somméina | 89
aosrse| oc | oc lovozcofornzea) a | ser | rer | see | es | or | ror) 22m, | stemsny [avon ao} 19
ast | sz % 1 los'o-oso] A ws | sc | ow | ce | st | test] sory | feds | REM | 99
A6E+I6 st 8 0 820 | BOA] SIL ele 862 | STL | 09 | 166T reyes ueder | emefrexes | $9
Aostle | Of oc |] asnds | oso A we se | set | os | 1 | root] ON avs CBN | 9
omen ommpn
O+s9 or OF i t A 6 aw Ost 6t 7 | [oer | enepuED reg examen, | 69
ZLstse ut a 060 060 A a 1 ser a € | 0661 zen emyy rT | emouL, | 79
A99+59 ee ee seo seo A +t 9 Ose ce L | 0661 wood EXUY TE |PNMAIFN 21D) 19
ave+s | se | ost | so | sco | a | aoe | get | ase | 19 | 2 |oser| eoetoury | under | ommuey | o9
lle —— uossi98p
sestszt| oc | oc | ovo | oto | a | om | ror | oe | ur | 1 Joser| eens] avs | temoony | 6
asst+os| oc | oc | ovo | ovo | sro | ey | ve | or | ce | 1 joss) seam | efueds | sey | es
otoct | os | os | seo | so | A | oes | g09 | os» | se | ort | 06st} sss | yom | znomoy | is
APT+96 os st oso oso | Oo-A | LIS 687 06E th 6 | 0661 nesy ueder Bey 9S
A 9l+8s Of of oso oso oro ww 8r 09r 9% | OT | O66T | seqrerea seqrere) | Ss
AOLI+59| OF Of 0 seo 00 16 08 wat es Z| 0661 | sep] 7% e071) ouore | 9S
ZaozI+0| oF Of 09'0 90 A oF ly 80¢ 4 I | 0661 nor nor aT | €s
aoe | se | se | eo | oo | a | sor | ver | ce | xe | 6 | o6et | onary lapeasoisauya| zs
+56 or. or | oso | ovo | suo | o6z | oz | veo | 99 | se | 0661 | worrdsouog | sempuory | uorrdeouo5 | 1s
‘efues (car gor)| (a) femal
(qua) | eaatoys eayaad | care | cam | vdez | (ay pest
peers wood | 180 /ureye eeu | ewrag | ouesq omy fara
ey en | ten | aiden | ud ea "
vat. lemifieed|;inaag) G28 | aon | aie |eudmjq| "SOM | TEE leesstal ie | POD
235
04 p. 231-247
VODOPRIVREDA 0350-0519, 35 (2003) 203~ Viadan Kuzmanovié i saradnici
Primena valjanog betona u izgradnji brana -istorijski razvoj
A FD OTL,
‘wua 5
estes | o¢ | of wo | a | ve | oe | ser | xe | or [e660 owen) OVS | “Toung | 86
wel
zaocr+o| o¢ | oc | ovo |ovoa) a | on | ose | om | sv | oose| cost | sremwoms | ono.) mesinoa | c6
asortso} oc | oc | and] ovo | a | tre | ost | vor | 99 force) coor | ueitiees | eury | ummm | 96
aoorsa| st | st | oso fosoa}ocoa| ¢ | © | o | ar} t |r] ono | By | (ov) somal so
asortzo} oc | oe | so | ovo | a | 9s | ze | est | ve | ct | coor) ayamry | eum | noriueny | v6
acrset| oc | of | oso |osoa | rcoa| 19 | ze | ose | oot | sze | ost} enninsy | onsyon | modus | ¢6
d SOT+0 se se 080 oso oo 007 wt 6 us L | 2661 | enowno, | oxorew | Fnouno, | 26
acctts | oorse | oz-st | ovo | ovo |ocoa| oc | tes | sue | oor | zy | coor} ewoxes | oder | wowmry | 16
o+sa | oc | oc | oso lootrosol a | a9 | #9 | saz | 9c | oc | z66r| 2vest | efrensny 98105 uoung! 06
suorszs| oc | oc | ovo | ovo | a | om | ve | ose | oc | et | 2661} qmoong | vires | uawoomt | 68
orm | oc | oc | sao | svo | a | ss | os | ast | 6 | © | coor] remz | avs ota mz se
aset+se| oc | oc | ovo | ovo | soo | err | om | soz | as | € | coor} ueeury | wfweds | wemary | 1g
ase | ce | sz | sco [seal] a | est | cer | ove | os | 9 | zor] smn | cum | fm | 98
averos| oc | ot | ovo | ovo | a | a | o | er | or | » | coor} mW avs | sufas-ao] sx
AEZT+Es | OC Of seo so A 80e ‘6st 96E 8S S | t66r) ermezy ‘efrueds, aryepan, | +8
ATL+LO1} 0% oz ost ost A Sb ey we sr / | Zoot | GeMUMOL, | Cvs | HseM UML | ¢F
aor+o9| ecoz | ecoe | and | evo | a | omer | oo | toe | tor | ovec | cost | Sulton | eury | noxmus | ce
voor+o. | o» | oy | ovo | aco | a | vot | ese | coer | ort | sour | cost | eareax | wofuy | puedes | 1s
Qe ; peo urunoy ‘sossds
aostort| oc | oc | and} ort | a | e | ce | se | sz | ont | zoot dened | SAYS | cusp ueny |
Avol+ss| OF 0e aqeud | 08'0-A. A $06 x9 StS TIT | o€ee | Ze6t | oumnystuoH | eur uewezA | 6L
acorsez| oc | of | seo | seo | soo | ar | ot | as | a | t [coor] vor | wfeds | soxoug uted) s
acorse| oc | of | sco | vo | soo) 2 | 9 | a6 | or | t | test] vorea | wfueds | rzeneas | u
x ofyueds m1
aorra| oc | oc | seo | vo | soo | s | » | se | or | t fier) wore | etimds | osostemy | %
acctis| se | se | oso | oso | oro | oss | oor | exz | vor) mt | test) seep | urder | exefiqes | su
aovestt| oc | oc | snort | oso | A | ory | ose | rer | cz | os | root | Sue@uyey | our | muew | ve
‘es P a con| = [emo
(ear) | motors ayant | camo | carn | der ~ pest
spsure a ee | P90u | ram | cy), err wpa | exua | omeqomy jaryl
ato femficon| Met| aiBeN | cafe | aiden |endon) “SO |, eaten A) van | POD
VODOPRIVREDA 0350-0519, 35 (2003) 203-204 p. 231-247
236 Primena valjanog betona u izgradnji brana - istorijski razvoj
age+es | oor-os | seer | sco LO A ‘Ove er 06t is | 9 | re6t Tyssey ueder eeu | 1ZT
aAver+ss| 08 oe ysndst | 08'0-A. A os 8h ee % 1 | y66T un pure, | unwed |OZT
zaoi+0| oF Of wo | wo A 8S or sot | ov | ¢ | v66r| dosoy jeysnouesy] dogoT /6IT
0+06 t t i seo A st ase det 1 i | $660 I ‘eysnouesy | aqoeIED &7 | SIT
O+02T t i A oso A ol ost OPL oy 1 | 66t t wysnouesy | megiwmed | LTT!
+001 t t t / i 08 6 962 ve | 9% | c66t | eqorodey peg ‘Feuls Of | OTT
A ST+S8 oc of 08'0 oso ozo 1 oET oor ss | 79 | S66r ees yore ees su
196485 | OE Of seo seo A a ser Lae ts | ort | coor Puefenyfeegy eury | eqduenfeq | pir
AT+96 os. ar og'0 o'0 090 08st uw 9st ay Ss | e661 | oxorAIW ueder ogoredyy | ETT
/00T+00T | Of Of oso | aso A val au 108 os | ZOL | 66r | TPA | OMSXOW | seurEIpUIA | ZIT
ZA 06+0 of Of seo sL’o A st iW det or L | £661 | SyseUED a7 | eYsnoUeL I ut
ZHK+B | SL st 9'0 | 940 | OCOA | PSS ase ost | zor} vt | e661} emepoy under vuepoy | OT
AOEL+0L| OE of seo SLO 00 Ove: ue seB ys | zez | e661 | ososreztg | efnredg | eaesg exzo1s | 601
ado6tos | 0€ of seo | sco A ot 8 6% | 89 | SOL | c66r | ROA Oy Suopmys | 801
avvort| oc | oc | ovo | oso | a | se | 9c | aot | tz] / | e66t) areroncyy | IVS Hoar Hosen] or
AEH sh oest | sv’o seo | Oz'o-A | 005 8 STE 8 | 09 | oer} =PESV uedep erequieH | 901
Aestes | Of oc | Emon | oso A xed we we | vc | zt | c66r| weonsyo | avs |sonor Buds} cor
AOEIt+0L| 0€ of sco | slo A see nz. 69 | oy | ey | c66r} ezuED vfueds eux | 901
Av+96 | SL st 9L'0 | 92:0 | OA] ze we sez | % | 9 | coor) owEy uedeg emefins, | £01
aocsoor| oc | oc | ovo | ovo | oco | om | ocr | out | oe | mr | ccot fruioa pono] oxo | amt |eor
Aeortse| Of Of seo | seo A cet €or 961 | SL | 026 | E661 | ouBySUES eory | (v) 3uipng | Tor
ares | ocoe | ovo | ovo | oco | ovo | or | ae | axe [| © eur] mmm | emo | 22, lor
AOs+OL | Of soo | sco A Lt 7st ez | 09 | 68t | e661 | SueNuner | bury Sueur | 66
est woanaad | cage | -amm | oder [OOD] | gy fem
SEED fon 2 ox | ae | am [rena | "22™ TE lye Goy | RH | tet | setae Fr
Viadan Kuzmanovie i saradnici
237
VODOPRIVREDA 0350-0519, 35 (2003) 203-204. p.231-247 ‘Viadan Kuzmanovié i saradnici
Primena valjanog betona u izgradnji brana -istorijski razvoj
Ee a me eat] as aS TT
ae supnog or
asvesit| oc | oc | ovo | ovo | a | oe | c | ow [az] € }s66r} ett | OVS faossoieg mon)
o+or | oc | oc | ovo | oso | oco | or | 9¢ | 06 | 9¢ | 2x | soot | aonowées | oxo | fea [ret
zarser| se | se | ovo | ovo | ovo | om | 96s | onc | mtr] vs |soor | runes | ueder [enefreunstes) ovr
asests | se | ce | ovo | avo |oroa| ouer | over | ovor | ze | oute| soot) oueex | eux | oBouueno joer
asor+ec| seve | seve | sv | soo fovea] cc | se | eo | © | 6 | soor| mueusfuoy |} wun | (ov) marx |act
aectts| se | sc | 90 | 9x0 Javoa| eve | tr | go | so | zx | soot] nse | under /eneyrseuc| cet
aor | oc | oc | ovo | ovo | oro | e6 | us | str | ts | 69 | soot |orouop oes] nese | scour |oet
acctu| sc | se | wo | wo | a | 0 | 96 | osc | 96 | oc | soot | rswwere | ueder / efuo |set
aoc | se | se | seo | so | a | soz | sor | siz | se | z | soot| epmrox | weder | epnsox [vet
aeest6 | se | ocst | ao. | cv | oco | too | cest | oom | sst | or | soot) nswexen | weder | avefecy ject
ano! 7 | 7 | or | ot | ot |e | m9 | see | oe | ave | 66] eawma | mea | mov [eer
; ope. rooppucy
ores | or | o | seo | seo | a J se | we | ome | ce | set |roor| “ptteg | MME | “pean [tt
; pues)
ames|oy {or [or |v |e |e | a | see | te | re fre) mo | mea | Seen fort
lies 32219 sny | UOION
avers | oc | oc | ovo | ovo | a | ce | a | ocr | ce | 1 | rest] otra [MEV “ower |62t
zaswco| os | oe | sco | stv | a | or | ve] an | oe | ot [rcst| some fermwens) mod jar
assess} oc | oc | ved] seo | a | se | ae | ver | om | cas |ooor) sen | epemey | SOSPIM [vcr
astsos | oc | oc | ands’ ovo | a | or | se | sor | ay | ex | ret) ofenoes | onsrew | reru ues |oct
ovr | oc | oc | emu} oto | a | c | 9 | ss | at) / | r66r|wro spon) avs [yo Mou) sci
ono w)
assrort| oc | oc | amd} oco | a | oo | ss | opt | or | & |roor} outer | emt | duenbuoys |?21
yoceroor| oc | oc | ovo | oso Joon] es | se | out | se 661 | omezez ung | onsyoyy | omezey ues | ect
aszsso| oc | oc | wo | oo | a | sw | om | ew | root | Somfoa | wore | eauwys|zcr
fies ar [en on)
(eat | ssators veaad | cago | azn | dee (oo) |) pel
leant | == ete | B08 | ram weer | ear | omesq omy fara!
‘a+ fomfoea|Seee| ten | eaten | ae |eotinsa | "S07 |e gaenc| | ae | 22
VODOPRIVREDA 0350-0519, 35 (2003) 203-204 p. 231-247
238 Primena valjanog betona u izgradnji brana -istorjski razvo}
Viadan Kuzmanovié i saradnici
239
106+06 of vr OSE ee | L661 Buotmsuerpe-] efjensny |Suoynduepe)|
aort+06} 06 ert | re | ss | 16 | coor) omen | eur | mfuenas
asates | 06 w | ot | w] € | s661 | rep anos 2POH OL
Zit | sz aL 06r 8% | SCI | L66r dy ‘zsnp2
A6E+16 | O01 ‘Str voz | sor | Zt | L661 | omamyony emedounzey
aot | st wee | so» | os | sot | cost | 2220s ows,
acertus] 0¢ so | set | sp | se | ust) operes souriy
aseitoe] 0¢ os | suc | ze | sc | ust) ra ea 32109}
196+09 0€ Ooze 06E 6L | €t | L66r |) Pou ovkBue
asee+os| 0€ cer | soe | s6 | ve | sor} sowson sstunouerr
asc+ys | oorsi cor | ose | ur} es | esor | veo osu,
aczt+09} oot sx | use | ce | 66 | 966r] onesen Suoqoreiaeyy
AOET+SS| OE Let 067 gs | €L | 9660 eee wosonbog,
ep equa
asctye | oorsi om | vey | ox | 99 | ose | ensey sso
Atte | 06 uw | wr | | 1 | 9660} cout Se soukoy ig
ager | se osc | ote | 06 | 6 | os6r | sous eases
sorte! 06 w@ | ue | ae | 69 | 966r | aumusson wmuorea
d00r+08 | OF Lo Ole | EIT | Set | 9661) ord-ord ongued
aui+99 | oF cs | oss | s6 | ort | 9661} oepor | mesa | oxpror
asttss | oc0e or | sot | ce | 1 | soo] exwory | ep | era ouy
t / aw ‘Ory st | 6r | S66 Ops Teg seed
arz+19 | oF ase | ace | vs | zr | soot] coueas ony | SPIOH| 2mOEOEN
asstes | of uz | sis | ov | oct | sos] ayn | wury | unweunys
aectt6 | oorst woar_| ce | ost | 95 | soot | vomesesy | under | vurekes,
(<4 waafoys. (em on)] (a) ,
ed aed 20m i fasta era | een | song omy
VODOPRIVREDA 0350-0519, 35 (2003) 203-204 p. 231.247 Viadan Kuzmanovi i saradnici
rimena valjanog betona u izgradnji brana -istorijski razvoj
Zorro] oe | of | | T T [oa | se [ae | ce] 7 | 666r] etwodeaey | tea | resou Yeo
assez | o¢ | o¢ | 90 | ovo Joroa| cos | tr | exs | os | oot | ooor |) ouiurea | vurn | misma |z6t
1 oc | oc | ovo | oso | A 1 | | oer | at | 92 | ooot] camexen | sunung | MZ [Tr
asita | oc | of | J 1 | oa | oe | op | ore | oz | 9 | sor faeina orossy) esa | onsreueg |o6t
assets | a | zc | oso | ovo | a | ons | ors | tse | 66 | te | o66r| eso |fizouopat) ourauerea | 6st
aceever| oo | oc | ovo | wo | a | soz | ocr | wz | €9 | 99 | sor) suevina | eury | umusfueyo [esr
aserort| ec | ec | ovo | oo | a | ore | ast | ese | ex | ot |ooor} ston | efenea | sexx [cet
aoor+os| oo | oc | ands | evo | a | ce | om | wz | o€ | tz | ost} ouwenen | curr | endfuos joer
asoreis| ove | oc | ogo | oso | a | over | oom | ee | ter | rect] ocr | musnoy ] eure |) eMiueir set
avetizt| oc | oc | suo | seo |ocoa] sy | zve | sez | se | oct | coor) owed | eur | meqd [rst
asteso | oc | o¢ | sco | sco | a | os | sp | or | v5 | ce | coor) eeaosnog | oxorw | minot aed | est
‘aos+re | orve | or-oc | ov'o | oso | aco | oo | ov | ext | se | vce | s5or} ouma | ery | umn cer
aocrsco| c¢ | ce | soo | soo | seo | ator | oa | oc9 | 66 | zor | s6cr} a805 | wiueds | area | r8r
acre | oc | oc | suo | sco | a | ons | zp | com | e9 | 6c | soot | oameande | wzeig | ouureons | ost
aos+os | ov | ez | eco | eco | a | ov | out | gor | ce | oo | aor} mmeN | eure | IRduox Jct
awwess| oc | oc | ands} oso | a | cae | ese | oro | or | z | 9661} xem pum | avs | wood wed )8ct
ace+ts | oorse| sz | oo | ovo | a | oor | sec | coe | ect) so | oor] fuog | wader | uessep [tt
aver} oc | of | / 1 | a | 56 | 69 | suo | ce | 92 | 8661 | amnvamoray] tesa | ex9s 9p eA [911
aoc+os | oc | o¢ | suo | seo | a | seo | cto | cao | 99 | 009e | sosr} noensy | esq | sexe ons | sit
ascee| cc | sz | ovo | ovo Jocon| see | wr | eee | we | ct | soot] pimuona | weder | ouypeters | pt
oor | oc | oc | oso | ovo | oco | sie | gor | ect | 09 | 9¢ | aost] res | oxo | eProunog. | Ect
o+os | oc | oc | ovo | svo | ovo | sot | ocr | vse | oc | 8 | scr) ow and lca) wopaoys| 21
auto | o | oc | / ! 1 | 6 | 18 | oy toot} eontody | pres | umprer ofa | 121
oroct | oc | oc | ovo | ovo | a | ve | oc | oe i661} aapaoa | treig |=uea op on] oct
aoctser| oc | oc | sv | avo | ston} oo | ses | tos uot | euBv0ysux } wary | noyunoes | 691
zo6+o9 | oot | oc | sxo | soo | a | us | see | 1% L661 | eutuor | worm | musueamis | sot
wofo | 2 Vaart | cae | asm | aoe [SBD] OD ;
ae. lomneea ea futon | asw | ae |sodoan "Oo" | veneal Joo | ee | taswa | swesaoun far
VODOPRIVREDA 0350-0519, 35 (2003) 203-204 p. 231-247 Primena valjanog betona u izgradnji brana -istorijski razvoj
‘Viadan Kuzmanovié i saradnici
Oe t / f seo A 000T v ve wr J | o00z 7 ‘elisny
t t t I i i t ‘OL 0991 8S J | 0007 i Teg
aseeset| oct | oe | ovo | ovo | ova] ose | ose | ox | oo | cx | omic lesrnre em) wepsor
sects | oot | oz | wo | wo |ocoa] ox | ox | ose | oct} or omc] nour | uedey
ast} oc | o¢ | 7 | 1 |r | so | so | oc | oo | sce ome] oer | ee
L02T+09 <4 4 39°0 39°0 A ole. oor ose €s | ect | 0007 ae eV ET
ed OE+0L Of Of asndsy I / 008s OL 1st SL J | 0002 | sunuesoy, [zea
aseszet| oe | of ser | soct | sev | ect | riz foo} 0104 | otaumoy
oven | of | or ew | a | ar | oe] s foo} oma | avs | 2 lone
acre] su | se sy | coe | sce | 99 | or | onc) caw | under | exesyy-ams| so
ae | sc | sz soo | oo | see | ort | ot foo} no | ude | eattuo |coe
acne | oe | oF oor | ovr | ote | str | e96 | ooo | maexra | army [noms roa] soc
over | of | of o | 6 | ae | te) 1 [omz]searo mou] avs | x09 mou, | so
ascie| se | x ssc | sez | vee | zx | ot [occ] mms | under | ruseuyo | soz
aver | ce | se wr | uz | ese | s6 | 1 onc] nsnony | under | eavsnsnqns| exe
soorsezt] 0 | of sox | zoe | ser | cs | oer | oooe | sunt | wor | noyseaoea | zo
retort | of | oF 2 |e | on | ot) + | 6661 fee prne| avs peer prema 107
cee aa a foe | on | w | ex |r| saozens | mma | 28, foe
aoc+os | oc | of sor | 06 | 952 | 9¢ | ¢ | 6561 frov-ninondey] nzeaq | oroy onoa | got
zoot+00r of | of ore | rze | saxz | se | 21 | 6561 esos onary] oxsyew | seoure se | sot
' an)
zossor | sis | sz ss | ez | at | ce] 1 fost} 90 | moder | CR | cot
asses | oo | of | oso | oso | a | x | w | we | ss | © fost} outuerus | ur | 2) loot
PD
aver] oc | oe | ov | or fia foe |e | oo far] sr foot) RR, | avs | mea |sot
Zoor+Os| Of of os'o 080 A 09 9 6 | 6661 | Mpeg eqsin eons ver
‘fer [on
(ay | voto vant | cant [azn | der (ay [2229 past
ast | apse | Sat eae ume wrx | mea | ommqom far
yee. fomtiea|<207| agen | aitey | ten, |enden emia) 3e| 00
241
VODOPRIVREDA 0350-0519, 35 (2003) 203-204. p. 231-247 Viadan Kuzmanovié i saradnici
Primena valjanog betona u izgradnji brana -istorijski razvoj
quite] So | soe | co | so | A | mm | vt | a | oF | coe] ederemoy | efanoa | eprom et [sez
o+ost-ss| OF 0€ jooT-sz‘o|ooT-sL'o) A ELT | 699T sve | set | sos | zooz] uNeT jefiammoy| TINA | LEZ
ascsos| oc | or | oo | oo | a | ocr | oct | ue | or | c [zoe] “ERS | equmox pen snag ez
ALeteL | OF of ! i A sol sot ow | st | z@ | zoo juny Sunun) ays juny 1H} SEZ,
i 0e Of os'0 080 st0 ose 00 ‘OVE 6s | €L | cooz| renseew | pure, | rng or | rez
Aog+oc | 007 og | mnoad | sv‘o A uw ey we | oc | o€ | zoo | ouuereH eUry SuopH | ££)
aoe | 7 for |e |r fe | st | ee | oe | ae | 7 [oe | cee} wma | oma Jere
oom fo tr fo fr | fe fs | see fer fr frome fr} mea | wen face
Zos+or | OE of i ! t ocet | ore | oor | e | J | T00z) sunurooy, | Teg opeafey | OF% |
O+s8 / / i I t oeor 068 399 09 | 008 | to0z | sequo8ueg | peer | CRyURISED | 677)
Aoor+zs | O0E of ovo | seo A 09 ors. ore | ttt | voz | Toor | Sueur eur | ueyenyUEl | 87!
ZSStSy Of Of agqoud t i Ole oss: ors: 99 J | Tooz | sunuesoy, rea, | eaeag euRD | L277
A9E+Hs | OOT-SL st o8'0 os'0 | 080A | 086 sor 067, 98 | €6 | Toor | ueqRyD ueder maqnd) | 922
dv6+H6 Of Of 00 ovo | OcOrA | LzIT ust tov | itt | ove | toog |@uerSuesuey) ery | ueysoeyped | s7z
aesees| oc | oc | 7 | 1 | a | | 99 | oe | ox fom | soc] se. | avs Stevo |
AOrr+06 | 00€ oc | and | A v0 | siz 881 out | 6ot | os | toe} =u eury |(v) uomys| €72'
A 60T+96 | OO of seo. | sco | OcoA| 09% 061 uz | 08 | €t | to0z) = ea eu |v) noysBuey| zzz
SUtSIT| Of oc | mad | zo | OroA | ze soe ose | ezt | st | 100z | syodor eury | (v) edeys | 177
0+00T of Of 060 060 A oT 9 09% ST | rm | 1007 POY syuny, Tay zz
AS6+S6 | 00f €€ o8'o sto A La 901 6LT Ls | Ly | 1007 | mysuenq: eury | LT noyueys | 617
O+0ET Of of anead 1 t 4 oft 0g st | 6z joo | EX uel] Wedd | BIZ
ware | HE | eapona | can | caer OOD] CD | uy fen L
ce | mesa | | a [oeen| *32§ | Met lela veo | | tt | omnes
VODOPRIVREDA 0350-0519, 35 (2003) 203-204. p. 231-247
242 ‘Viadan Kuzmanovi¢ i saradnici
Na kraju pregleda istoriskog razvoje brana od valjanog
betona treba pomenuti i branu Willow Creak u
Oregonu (SAD) zavréenu 1982. godine, kao prvu branu
kkoja je izgradena praktino kompletno od RCC-a.
Visina ove brane je 52,0 m, zapremina 331.000 m3.
Pojavom valjanog betona i njegovom uspefnom
primenom na prvim branama, ohrabreni su brojni
graditeli Sirom sveta i najavijene velike mogucnosti
¢gravitacionih brana od valjanog betona. To je dalo novi
impuls izgradnji betonskih brana Gije se uéeSéc u
uukupnom broju izgradenih brana u svetu smanjilo sa
35% na oko 17% u periodu od 1950. do 1980. godine.
Uzrok tome bili su viga cena u odnosu na nasute brane i
strodiji zahtevi u pogledu kvaliteta hidrotehniskog
betona.
Sledile su brane: Copperfield (Australija, 1984. godina,
40 m visoka, 140.000 m3 valjanog betona od ukupno
156.000 m? betona), Middle Fork (SAD, 1984,, 38 m,
42.000 m® od 43.000 m*), Winchester (SAD, 1984, 23
1m, 24,500 m? od 27.000 m3), Gallesville (SAD, 1985., 50
1m, 161.000 m3 od 171.000 m?) Castilblanco (Spanija,
1985., 25 m, 14,000 m? od 20,000 m, itd. U izgradnji
brana otpoéela je era valjanog betona...
Na osnovu istrazivanja Dunstan-a, [15], i svim ostalim
podacima Koji su autora bili dostupni, do kraja 2002
godine u svetu je izgradeno ukupno 238 brana od
valjanog betona koje su visoke 15 m, il vie. Spisak svih
ovih brana sa osnovnim podacima dat je u tabeli 1.
Poredane su hronoloski prema redosledu zavréetka dela
konstrukeije od valjanog betona. Sve brane su
sgravitacionog tipa, izuzev onih kod kojih stoje oznake
(A), (AG) ili (HF), . Ingne, Iuéno-gravitacione i
“hardfil’, respektivno. U_poslednjoj koloni dati su
podaci o kolifinama i vrstama cementaih materijala
(portland cement i dodatak pucolana). Pri tome se
podrazumeva da pucolan moze biti F, Pili Z, to redom
omaéav elektrofilterski pepeo ("fly ash"), prirodni
pucolan i zguru.
Interesantno je uotiti porast broja brana od valjanog
betona u funkeiji vremena. U periodu od 1980. do 1987.
godine stidljvo, proseno po nekoliko brana godinje,
dda bi u poslednjih 15 godina nastao pravi bum, slika 1.
‘Veliki broj ovih brana Sirom sveta je u fazi gradenja ili
projektovanja, tako da se sa siguno8éu mote reti da se
trend nastavija,
Primena valjanog betona u izgradnji brana -istorijski razvoj
Bees a8 8
‘broj iggradjenih brana u avetu
1980 198510901995 0002005
Slika 1. Porast broja brana od valjanog betona od 1980.
do 2002.
Uporedo sa povedanjem broja brana, poveéavale su se i
dimenaije. U potetku su proseéne gradevinske visine
bile od 40 do 50 m, a proseéne zapremine ugradenog
valjanog betona izmedu 100.000 i 200.000 m®. Danas
proseéna gradevinska visina iznosi oko 70 m, a proseéna
zapremina ugradenog RCC-a 410,000 m?. Jos su
impozantnije proseéne velitine projektovanih brane i
brana u izgradnji: prosetna visina je 89 m, a proseéna
zapremina RCC-a ak 865.000 m?,
Najvida do sada izgradena brana od valjanog betona je
Miel I u Kolumbiji visoka 188 m; na drugom mestu je
Urayama (Japan, 156 m), sledi Miyagase (Japan,
155 m), Bureiskya (Rusia, 144 m), Jiangya (Kina,
131 m), itd.
Prema zapremini ugradenog valjanog betona, redosled
bbrana je sledegi: Beni Haroun (AlZir, 1.690.000 m),
zatim Miel T (1.669.000 m®), Miyagase (1.537.000 m),
Poree 1M (Kolumbija, 1.305.000 m°), Urayama
(1.294.000 m’), itd,
‘Ako se porede dufine u kruni izgradenih RCC brana
najduza je Las Blancas (Meksiko, 2795 m); od drugog
do petog mesta su brane u Brazilu: Umari (2.308 m),
potom Lajeado (2.100 m), pa Santa Cruz do Apodi
(1.660 m) i Tueurui II (1.541 m)...
VODOPRIVREDA 0350-0519, 35 (2003) 203-204 p, 231-247 243 Primena valjanog betona u izgradnji brana -istorjski razvo}
Zanimijivo je posmatrati i koliginu upotrebljenih
cementnih materijala. U potetku razvoja brana od
valjanog betona najée8ée su bile ‘posne” mesavine
(lean RCC’) sa manje od 100 kg/m? cementa i
pucolana. Kasnije su jedno vreme uglavnom gradene
brane sa vide od 150 kg/m (‘masne” meSavine), da bi se
potom koligina cementnih materijala prilagodila
konkretnim terenskim uslovima i karakteristikama
raspolozivih materijala tako da danas postoji veliki broj
brana sa raznovrsnim sadréajem cementa i pucolana u
‘meSavini valjanog betona:
1) masne meSavine (vi8e od 150 kg/m);
2) srednje meSavine (izmedu 100 i150 kg/m?);
3) posne me¥avine (manje od 100 kg/m’);
4) japanske RCD brane.
3. ISKUSTVA VODECIH ZEMALJA U OBLASTI
BRANA OD VALJANOG BETONA
Kao Sto se padjivim pregledom tabele 1. moze uodit,
do kraja 1986. godine u svetu je bilo izgradeno 16 brana
i to w 7 dréava: Japan, SAD, Australija, Juéna Afrika,
Kina i Brazil. Ohrabreni prvim pozitivnim iskustvima
ingenjeri iz ovih zemalja nastavijaju da grade RCC
brane, tako da su i danas vodeée zemlje u ovoj oblasti
Kina (43 izgradene brane), Japan (39), SAD (34),
Brazil (27) i Spanija (22). U ovih pet zemalja izgradeno
je ukupno 165 brana od valjanog betona, sto dini 70 %
svih do sada izgradenih brana ovog tipa u svetu, Slede
Jumma Afrika (13), Maroko (9), Australija (8),
Francuska (8) i Meksiko (6) sa ukupno 44 brane, 8to
zajedno sa branama u prethodno navedenim dréavara
izmosi 209 brana, ili skoro 90 %. Otigledno da su brane
od valjanog betona u proteklih dvadesetak godina
pokazale da su po kvalitetu sligne gravitacionim
branama od klasifnog betona, a po ceni i brzini
Tabela 2, Dimenzije RCC brana u vodecim zemljama
‘Vladan Kuzmanovi¢ i saradnici
gradenja Konkurentne %ak i zemijanim branama i
branama od kamenog nabataja
Kina
zgradnja brana od valjanog betona u Kina zapotela
neSto kasnije nego u drugim danas vode¢im zemljama u
ovoj oblasti, [10], [14]. Prva brana izgradena 1986.
godine (Kengkou, visina 57 m, duzina u kruni 123 m,
zapremina RCC-a 43,000 m®), zatim je usledila
dvogodiinja pauza, da bi 1989. godine bilo zavrieno 5
brana. Od tada pa do danas, u Kini se svake godine u
proseku izgrade po tri brane od valjanog betona.
Najvi8a kineska RCC brana je Jiangya (131 m), a
proseéna visina sih brana od valjanog betona iznosi 68
mm, tabela 1.2. Ako se posmatra zapremina ugradenog
RCC-a, u kineske brane prosetno je ugradeno 272.000
m}, ito iznosi 66 % od ukupne zapremine ugradenog
bbetona (ragunajuéi i Klasiéan beton) koja proseéno
iznosi 410,000 m3, Na prvom mestu i prema zapremini
vvaljanog i ukupnoj zapremini betona je brana
Guanyinge sa 1.240.000 m? RCC-a od ukupno 1.970.000
1m betona
Sto se tite koligine cementnih materijala po jedinici
zapremine, kineske brane proseéno sadréc 83 kg/m?
cementa i 93 kg/m? pucolana, tj. u proseku ukupno 176
kg/m, tabela 3, Sto znati da pucolan proseéno Gini 53 %
od sadrdaja cementnih materijala. Maksimaina koligina
cementa (135 kg/m) upotrebljena je na brani
Taolinkou (75m) cementa uz dodatak 70 kg/m?
pucolana. Najveéa kolitina pucolana, kao i najveéa
‘ukupna koligina cementnih materijala u_kineskim
branama upotrebljena je za branu Rongdi (53 m) w
izmosu od 140 kg/m? pucolana od ukupno 230 kg/m?
cementnih materijala,
Dawa | Bi Visina (m) Zapremina RCCa (0m!) | Ukupna zapremina (0'm')
brana ["proseina [max proseéna max prosetna max
Kina | 43 8 131 2, 1240 410 1970
Tapan | 39 87 156) 361 1537 377 2001
‘SAD | 34 35 31 td 1125 126 1281
Brazil_| 27 46 95 203 1023 88, 8800
jpanija | _22 a7 9 142 980 166) 1016
Japan prom izgradenom branom od valjanog betona
Tapanske brane od valjanog betona poznate su po RCD
(Roller Compacted Concrete for Dams) metodi, [3],
[13]. U svetskim razmerama Japan se mote pobvalit
244
‘Shimajigawa (1980.), drugom i tre¢om branom po visini
= Urayama (156 m) i Miyagase (155 m), treéim i petim
mestom po koligini ugradenog valjanog betona -
‘Miyagase (1.537.000 m°) i Urayama (1.294.000 m).
VODOPRIVREDA 0350-0519, 35 (2003) 203-204 p. 231-247 ‘Viadan Kuzmanovie i saradnici
Proseéna visina japanskih brana od valjanog betona je
87 m; proseéna koligina ugradenog valjanog betona
imosi 361.000 m? od ukupno 577.000 m betona, sto
zmati da je u proseku zapremina valjanog u odnosu na
‘ukupnu proseénu koliginu betona u japanskim branama
62,5 %.
Sadréaj cementnih materijala u japanskim branama je
ili 120, ii 130 kg/m? betona, a proseéno uée8ée pucolana
izmosi 29 %. Samo kod dve brane kori8éeno je 110
kg/m? cementa i pucolana (Chiya i Ueno). Pri tome, po
pravilu, 120 kg/m? koristi se za brane visine do 100 m, a
130 kg/m} za brane vige od 100 m. Kao Sto se mote
uotiti, u Japanu je gradenje brana od valjanog betona u
velikoj meri standardizovano, sto predstavlja osnovnu
odliku RCD metode.
SAD
Brojni radovi svedode o velikom doprinosu koje su SAD
dale u potetnim istrativanjima 0 valjanom betonu,
njegovim Karakteristikama i tehnilogiji gradenja. U
‘Americi je izgradena druga brana na svetu od valjanog,
betona - Willow Creak, koja istovremeno predstavija
prvu branu u kojoj celokupnu zapreminu éini valjani
beton, Za ameridke brane od valjanog betona
karaktcristiéno je da u proscku nisu tako visoke kao
kineske ili japanske, jer njihova proseéna visina iznosi
‘Tabela 3. Upotreba cementnih materiala u vodeéim zemljama
Primena valjanog betona u izgradnji brana- istorijki razvoj
35m, Medutim, proseéna zapremina ugradenog RCC-a
od 114.000 m? u odnosu na_ukupnu proseénu
zapreminu betona od 126.000 m? ini cak 90,5 %!
Dakle, koligina klasitnog betona ugradenog u americke
RCC brane je minimaina.
NajviSa brana je Upper Stillwater (1987, 91 m,
1.125.000 m? RCC-a od 1.281.000 m? betona ukupno) i
uuvreme kada je izgradena bila je druga po visini od svih
RCC brana u svetu. Istovremeno, to je i brana sa
najveéom zapreminom ugradenog valjanog betona i
maksimalnom ukupnom zapreminom u SAD i zatno je
veéa od proseéne zapremine valjanog betona koja kod
ameriékih brana iznosi 114,000 mu odnosu na 126.000
‘m3 ukupne proseéne zapremine.
Koliine upotrebljenih cementnih materijala kod brana
u SAD su veoma raznolike, a proseéne koli8ine izose:
cement 90 kg/m?, pucolan 48 kg/m?, ukupno 139 kg/m’.
Znaki, uée8ée pucolana u proseku iznosi 35 %. Porededi
proseénu koliginu cementnih materijala kod amerikih
brana mote se uotiti da je manja nego kod kineskih
(176 kg/m), a veéa nego kod japanskih (121 kg/m).
Maksimalna Koligina cementa od 184 kg/m? (bez
dodatka pucolana) upotrebljena je na brani Rocky
Gulch, a najveéa koligina pucolana (173 kg/m) i
najveéa ukupna koligina cementnih materijala (252
kg/m*) na brani Upper Stillwater.
Driava | Broj ‘Cement (kgim’) Pucolan (kgim®) ‘Ukupno (kin?)
brana_|~ proseéno max proseéno max jproseéno max
Kina | 43 8 us 3 140 176 230
Japan| 39 86 96 35.5 78 721 130
SAD_ | 34 90 184 48 173 139 252
Brazil_|_27" 68 120 18 35 86 120
Spanija_| 22 B 0 129 170 202 240
* Nepoznati podaci za jednu kinesku I dve brazilske brane
Brazil
Prva brana od valjanog betona u Brazilu bila je Saco de
Nova (56 m, 132,000 m? valjanog betona od ukupno
143,000 m?), izgradena 1986. godine, a zatim od 1990.
do danas ‘sledi jo’ 26 brana, [7}. Najzanimljivija
karakteristika brazilskih brana je da neke od njih imaju
veoma veliku duzinu u kruni. Od svih najduzih svetskih
RCC brana, medu prvih pet &etiri su u Brazilu: Umari
(2.308 m), Lajeado (2.100 m), Santa Cruz do Apodi
(1.660 m) i Tueurui TI (1.541 m), a prosefna duzina
brazilskih RCC brana je 605 m.
VODOPRIVREDA. 0350-0519, 35 (2003) 203-204 p. 231.247
Najvita brazilska brana je Jordao (1996., 95 m, 570.000
m? RCC-a od 647.000 m3). Proseéna visina svih brana
iznosi 46 m, Sto je nize u odnosu na japanske (87 m) i
Kineske (68 m), ali vide od proseéne visine amerigkih
rollerete brana (35 m). Proseéna zapremina ugradenog
valjanog betona je 273.000 m? u odnosu na ukupnu
proseénu zapreminu od 688.000 m3, Sto &ini svega 40%,
najmanje u odnosu na sve vodeée zemlje. Najveca
koligina RCC-a ugradena je u branu Santa Crus do
‘Apodi - 1.023.000 m?, a ukupna najveéa koligina betona
ubranu Tucurai IT - 8.800.000 m?.
24s Primena valjanog betona u izgradnji brana -istorjski razvoj
U pogledu koligine upotrebljenih cementnih materijala,
brazilske brane imaju posne meSavine sa veoma malim
prosegnim vrednostima: cement 68 kg/m®, pucolan 18
kg/m’, ukupno 86 kg/m’. Ovo su ubedljivo najmanje
proseéne koliéine od svih vodetih zemalja. Maksimaina
Kolitina cementa upotrebljena je na brani Rio de Piexe
(2997, 20 m, 20,000 m? od 34.000 m3) u koligni od 120
kg/m? bez dodatka pucolana, Sto predstavija i ukupmu
najveéu koliginu cementnih materijala; maksimalna
koligina pucolana od 55 kg/m? uz 45 kg/m? cementa
koriSéena je na brani Cana Brava (2001., 65 m, 550.000
m? od 770.000 m3). Use8e pucolana u proseku iznosi
21% u odnosu na ukupnu proseénu koliginu cementnih
materijala.
Spanija
Izgradnja brana od valjanog betona u Spaniji otpotela
je 1985. godine sa branom Erizana (15 m, 10.000 m?
RCC-a od 12.000 m?). Do danas je izgradeno ukupno
22 brane, prema gemu ova zemlja zauzima peto mesto u
svetu. NajviSa brana je Rialb (1998., 99 m, 980.000 m?
‘od 1.016.000 m3), [12].
Proseéna visina fpanskih brana iznosi 47 m, So je sliéno
brazilskim branama, Prosetna kolitina ugradenog
valjanog betona je 142.000 m?, 2 proseéna ukupna
Koligina betona 166.000 m?, fj. valjani beton éini u
proscku oko 86 % zapremine RCC brana. Prema ovom
parametru, jedino su brane u SAD ispred Spanskih
brana. Najveéa koligina valjanog betona i ukupna
najveéa kolitina betona ugradena je u branu Rialb,
‘U Spaniji se u proseku koristi najvise cementnih
materjala. Ukupna proseéna kolifina iznosi 202 kg/m’,
od ega je u proscku 73 kgim* cementa i 129 kg/m’
pucolana. Ovo ukazuje da Spanske brane imaju masne
metavine valjanog betona i da je uSeSe pucolana
‘matejno (64%). Minimalna Koliéina cementnih
materijala upotrebljena je na brani Urdatur (1992, 58
m, 159000 m? od 208.000 m8), znatno vie nego u
You might also like
- TL Sika MultiSealDocument2 pagesTL Sika MultiSealNenadNo ratings yet
- Zakon o Planiranju I Izgradnji Sa Izmenama Sl. Glasnik RS 9-2020 - 12.02.2020Document154 pagesZakon o Planiranju I Izgradnji Sa Izmenama Sl. Glasnik RS 9-2020 - 12.02.2020NenadNo ratings yet
- Sanacija Alf3Document9 pagesSanacija Alf3NenadNo ratings yet
- Metoda Hidrauli Keog Jastuka 1415133668224Document2 pagesMetoda Hidrauli Keog Jastuka 1415133668224NenadNo ratings yet
- Izоlаciја Оd Vlаgе i Vоdе Kоја Niје Pоd Pritiskоm Kоd Zgrаdа Bеz Uzеmlјеnih i Sа Uzеmlјеnim PrоstоriјаmаDocument15 pagesIzоlаciја Оd Vlаgе i Vоdе Kоја Niје Pоd Pritiskоm Kоd Zgrаdа Bеz Uzеmlјеnih i Sа Uzеmlјеnim PrоstоriјаmаNenadNo ratings yet
- Visokovrijedni ZavrtnjeviDocument56 pagesVisokovrijedni ZavrtnjeviAmir OmeraševićNo ratings yet
- Drvo Karakteristike PDFDocument40 pagesDrvo Karakteristike PDFTrkulja GoranNo ratings yet
- Zglobne VezeDocument40 pagesZglobne VezeDanijela TrivunčevićNo ratings yet
- MostoviDocument46 pagesMostoviSanel TucakovicNo ratings yet
- Pecurkaste PloceDocument30 pagesPecurkaste PloceŽeljko Milunović100% (1)
- Ispitivanje Tvrdoe DrvetaDocument3 pagesIspitivanje Tvrdoe DrvetaNenadNo ratings yet
- Seizmicka Analiza Diskretnih Mehanickih SistemaDocument5 pagesSeizmicka Analiza Diskretnih Mehanickih SistemaBranislava Tanasković PopovićNo ratings yet
- Nosivost I Duktilnost Kružnih Ab StupovaDocument7 pagesNosivost I Duktilnost Kružnih Ab StupovaNenadNo ratings yet
