Maden yerlerinde Sal

ve
Gvenlii

Konak Merkez Akademi

Konu NO: 38

Eitimin Amac
Maden iyerlerinde yaplan almalarda muhtemel
tehlikeleri, riskleri ve bunlara karn alnmas gereken
nlemleri renmek.

renim hedefleri

Yeraltnda, yerstnde ve sondajla yaplan madencilik

almalarnda SG ynnden nemli konular,
Alnmas gereken nlemler,
lgili mevzuat hakknda bilgi sahibi olmak.

BU ETMDE NELER GRECEZ ?

1.
2.
3.
4.

MADEN VE TA OCAKLARI LETMELER

YER ALTI LETMELER
AIK LETME
TOZ
-Toz Oluturan Nedenler
-Toz Kaynaklar
-Tozla Mcadele ve Kararllk
5. MESLEK MEVZUAT
6. LGL MEVZUAT

MADEN VE TA OCAKLARI LETMELER

Teknik Nezareti,
i sal ve gvenlii gereklerinin yerine getirilmesinden ve
iletmenin teknik esaslar erevesinde altrlmasndan
sorumlu, maden mevzuatna gre grevlendirilmi maden
mhendisini,
Teknik Nezaretinin Denetimi
Teknik nezareti, en az 15 gnde bir, ocan ii altrlan
yerlerini denetlemek, sonucunu, noterce onayl teknik
nezareti rapor defterine, ngrecei neri ve nlemlerle
birlikte yazp imzalamak zorundadr. Denetimin
yaplmamasndan, neri ve nlemlerin yerine
getirilmemesinden iveren sorumludur.
Karo,
Maden iletmeleri iin gerekli hizmetlerin yapld yerst
tesislerinin bulunduu alan

MADEN VE TA OCAKLARI LETMELER

Deneyimli iiler
Ocak iinde, herhangi bir ite, en az 6 ay altktan sonra, bu
ii yalnz bana yapabileceklerine ve ocan gvenlik ve
alma koullarna uyum saladklarna yetkililerce kanaat
getirilen iiler, deneyimli ii saylrlar.
Gvenlik denetimleri
Her vardiyada, en az iki kez, ocan her yerinde, nezaretiler
tarafndan, gvenlik denetimleri yaplr.
allmayan zamanlardan sonra yaplacak denetim
Tek vardiyayla allmakta olmas veya tatil gibi bir nedenle
allmayan bir zamandan sonra, iiler ocaa girmeden
nce, ocan her yeri, nezareti tarafndan gvenlik ynnden
denetlenir; gvenlik koullarnn varl saptanmadan ocaa
girilmesine izin verilmez. Durum rapor defterine yazlr.

MADEN VE TA OCAKLARI
LETMELER
ukurlar
letme sahasnda meydana gelen ukurlarn evresi,
gece ve gndz grlebilecek biimde, korkuluk, tel
rg vb. engellerle evrilir ve gerektiinde aydnlatlr.
Ateleme,
Kaz ilerinde deliklere doldurulmu olan patlayc
maddelerin patlatlmasn,
Ateleme srasnda gvenlik nlemleri
Yol, bina, kpr, elektrik, telgraf, telefon, havai hat vb.
sabit tesislere, 70 metre uzaklk ierisinde, patlayc
madde kullanmak yasaktr.

YERALTI LETMES
Maden Oca
Kuyular ve giri k yollaryla yeraltndaki btn
kazlar, bu kazlardan kan pasann kartld yatml
ve dz galerileri, dier yollar ve retim yerlerini,
karma (ihra), tama, havalandrma tesislerini,
yeraltnda kullanlan enerjinin salanmasnda ve
iletilmesinde kullanlan sabit tesisleri, (Kendine zg
havalandrma tesisi bulunan her maden oca bamsz
bir ocak saylr. Ancak, ayr havalandrma tesisleri
bulunmakla birlikte, ayn iverene ait olup bir elden
ynetilen ve yeraltndan birbirlerine bal olan birden
ok maden oca tek bir ocak kabul edilir.)

YERALTI LETMES
Grizu,
Metann havayla karmn,
Alev Szdrmaz Aygt,
ine girebilecek grizunun patlamas halinde, hasara
uramakszn, alevin szmasn ve ortamdaki grizu veya
kmr tozunun tutumasn ya da patlamasn nleyecek
ekilde yaplm aygt,
Lam,
Ta ierisinde srlen galeriyi,
Nefeslik,
Ocak havasnn giri ve k yolunu,

YERALTI LETMES
Yollar
Ocaklarn giri ve k yollarnn srekli olarak ak ve
bakml durumda bulundurulmas, alanlara retilmesi,
gerekli yerlerde yollarn gittii yerleri gsterir levha ve
iaretlerin konulmas ve bunlarn korunmas zorunludur.
ki yol zorunluluu
Hazrlk devresi dnda, yer alt almalarnn yerler, en az
iki ayr yolla yerstne balanr. Bu yollar arasndaki topuk,
30 metreden aa olamaz; yollarn azlar ayn at altnda
bulundurulamaz.
malat haritalar
Maden ocaklarnda, imalat haritalar her ayn sonunda
ilenir; gereke raporu ve imalat defteriyle birlikte teftie
yetkili memurlara gsterilmek zere hazr bulundurulur.

YERALTI LETMES
Kullanlabilecek Patlayc Maddeler
Maden ve ta ocaklaryla tnel yapmnda, ancak,
Bakanln izin verdii trden patlayc maddeler
kullanlabilir.
Grizulu, kmr tozlu ocaklarla kkrt ocaklarnda
kullanlacak patlayc maddelerin, bu ocaklarn gvenliinin
gerektirdii nitelikte olmas gerekir.
Patlayc Maddelerin Atelenmesi
Patlayc maddeleri, bu amala eitilmi teknik nezareti
tarafndan grevlendirilmi ve en az ilkokul mezunu,
yeterlik belgesine sahip ateleyicilerden bakasnn almas ve
atelemesi yasaktr.

YERALTI LETMES
Patlayc madde depolarnda gvenlik nlemleri
Yeraltndaki patlayc madde depolar, bir patlama halinde,
iilerin alt yerlere, yollara ve ana havalandrma yoluna
zarar vermeyecek ve iiler iin tehlike yaratmayacak uzaklkta
olacaktr.
Patlayc madde datm, depo kndaki zel bir cepte
yaplacak buralarda statik elektrik boalmasna kar gereken
nlemler alnacaktr. Patlayc maddeler, yapm ve ocaa geli
tarihlerine gre datlacak ve kullanlacaktr.
Kapsller ve dier patlayc maddeler
Kapsllerle dier patlayc maddeler, ayn kap iinde bir arada
bulundurulamaz ve tanamaz; ancak, ayr blmelerde
bulundurulmak kouluyla ateleyicilerin tadklar sandklarda
bir arada tanabilirler.

YERALTI LETMES
Patlayc Madde Kayt Defteri
Patlayc madde depolarnda, bir patlayc madde kayt defteri
tutulur. Deftere, patlayc maddelerin teslim alnma, datlma
ve geri alnmalarna ilikin bilgilerle birlikte bu ilerle ilgili
sorumlu ve yetkili kimselerin ad ve sicil numaralar yazlr.
Kayt defterinin hesap dengesi her gn yaplr ve stoklarla
karlatrldktan sonra, depo sorumlusu, teslim eden ve
teslim alan tarafndan imzalanr.
Doldurma ve Sklama
Patlayc madde, lam delii iyice temizlendikten , gerekli
hallerde yastk maddesi yerletirildikten sonra doldurulur ve
sklandktan sonra atelenir.
Lam deliklerinin doldurulmas ve sklanmas, bizzat
ateleyici veya onun gzetim ve sorumluluu altnda bu
konuda deneyimli usta tarafndan yaplr.

YERALTI LETMES
Ateleme Gvenlik nlemleri
Ateleyici, ateleme tellerini manyetoya balamadan,
fitil kullanlmasna izin verilen ocaklarda bunlar
atelemeden nce, lam atlacak yere gelen btn yol
azlarna nbeti konulup konulmadn, iilerin
geilerine kapatlp kapatlmadn denetler.
Lam Atlan Yere Girilmesi
Lam atldktan sonra duman ve gazlar iyice
temizlenmedike ve ateleyiciyle yetkili kimseler
tarafndan dikkatle muayene edilip tehlike kalmad
bildirilmedike, bu yere, hi kimsenin girmesine izin
verilmez.

YERALTI LETMES
Patlayc Madde Kullanma Yasa
Emniyet lambas veya metan detektrleriyle
yaplan lmlerde % 1 veya daha ok metan
bulunan ksmlarda,
Grizu bulunmas muhtemel ve grizu kontrol
yaplamayan eski ve yeni imalat boluklar ve
atlaklar olan yerlerde,
Tkanm kmr, br ve silolarn almasnda,
Kapatlm yangn barajlarnn almasnda,
patlayc madde kullanlmas yasaktr.

YERALTI LETMES
Grizu lm
Ateleyici, grizulu ocaklarda, lam deliklerini
doldurmadan nce 25 metre yar apndaki bir alan
iinde ve zellikle tavandaki boluklar, atlaklar ve
oyuklarda grizu lmesi yapar.
Bu lmede, % 1 metan tespit edilirse, lamlar
doldurulamaz.
Ateleyici, lamlarn doldurulmasndan sonra ve
atelemeden nce lmeyi tekrarlar. Metan oran % 1 in
altndaysa, lamlar ateler, stndeyse, % 1 in altna
dnceye kadar atelemez.
Kmr tozu bulunan, kmr tozu bulunmamakla birlikte
tehlikeli kmr tozu oluabilecek kmr damarlarnn
bulunduu ocaklarda, atelenecek yerlerde, lam
delikleri doldurulmadan nce ta tozu serpmek, sulamak
gibi koruyucu nlemler alnr.

YERALTI LETMES
Tahkimat Zorunluluu
Btn yer alt ilerinde, ta, toprak, kmr, cevher vb.
maddelerin kayma ve dmelerini nlemek zere,
uygun ve yeterli tahkimat yaplr.
Bu tahkimat, teknik nezaretilerin, iin zelliine gre
belirleyecei teknik esaslar kapsayan ynergeye uygun
olarak yaplacaktr.
Yollarn Gvenlii
ilerin tanmasna ve gidi geliine ayrlan galeriler,
yollar ve geitler, yeteri genilikte ve ykseklikte olacak;
srekli olarak denetlenecek ve gvenli olmalar
salanacaktr.

YERALTI LETMES
Basamaklar ve Merdivenler
ilerin gidi gelilerine izin verilen ve eimleri 25 45
derece arasnda olan yollarda, tabana basamaklar
yaplr veya merdivenler kurulur.
Halatlarda Gvenlik Katsaylar
Tamburlu veya makaral makinalar zerinde kullanlan
tayc halatlarn gvenlik katsaylar, maruz kalacaklar
dinamik yorgunluklar hesaba katlm olmak kouluyla,
tayabilecekleri en fazla statik yke gre, malzeme
tanmasnda 6 dan, insan tanmasnda 8 den aa
drlemez.

YERALTI LETMES
nsan Tanmasnda Kullanlacak Halatlar
nsan tanmasndaki en ar yk, malzeme
tanmasndaki en ar ykn % 75 ini geemez.
Her tayc halat, insan tanmas iin hizmete
konulmadan nce, tanmas ngrlen ykle en az 20
kez tama deneyine tabi tutulur.
Yukardaki hkmler, halat ularnn kesilmesinden ve
koumlarn deitirilmesinden sonra da uygulanr.
Halatlar, Bakanln izni olmadan insan tamasnda 18
aydan ok kullanlamaz.
Ekleme(matiz) yaplm halatlarn, insan tamasnda
kullanlmas yasaktr.

YERALTI LETMES
Halatlarn Muayeneleri
Tayc ve kar arlk halatlar;
a) Her gn, saniyede bir metreyi gemeyen bir hzla
seyrederken,
b) Her hafta, saniyede yarm metreyi gemeyen bir
hzla seyrederken,
c) Her ay durdurularak,
yetkililerce, bol k altnda muayene edilir.
Aylk muayenelerden nce halatlardaki yalar ve dier
pislikler, tellerin durumu ve anma dereceleri iyice
grlebilecek biimde temizlenir.
Andklar belirlenen veya grlen blmleri ve her
halde en az 100 metrelik bir blm incelenir.

YERALTI LETMES
gn altrlmayan halatlar
gnden fazla sreyle altrlmayan halatlar,
altrlmadan nce muayene edilir ve sonular halat
defterine ilenerek imzalanr.
nsan tanmasnn koullar
Tek karma sistemli kuyularda insan tanmas
sresince, malzeme tanmas yasaktr. ki karma
sistemli kuyularda kompartmanlarn birinden insan
tanrken dierinde malzeme tanabilir.

YERALTI LETMES
nsan Tanabilecek Aralar
Kafesler ve zel izin alnm skiplerden baka aralarla
insan tanmas yasaktr.
nsan karma Makinelerinde Hz
Otomatik hz ayarlaycs bulunan karma sistemleriyle
yaplacak insan tamalarnda, kafeslerin hz, saniyede
12 metreyi, otomatik hz ayarlaycs bulunmayan,
ancak, kafesin kuyu bana yaklatn bildiren sesli
iaret dzeni ve uzaklk gstergesi bulunan makinalarda
ise, 6 metreyi geemez.

YERALTI LETMES
Hava akm salanmas
ilerin altrld btn yer alt iyerlerinde, alma
koullarn ve iilerin alma yeteneklerini korumaya,
hava scaklnn sala zararl dzeye ykselmesini
nlemeye, grizu ve dier zararl gaz ve dumanlar zararsz
bir orana indirmeye yeterli, srekli, gvenlik gereklerine
uygun, temiz hava akm salanr.
Bunun iin retime balamadan nce, her ocakta, uygun
bir havalandrma sistemi kurulmas zorunludur.
Hava hz
nsan ve malzeme tanmasnda kullanlan kuyularda,
lamlarda, ana nefeslik yollarnda, eimli ve dz yollarda,
hava ve hz, saniyede 8 metreyi geemez.

YERALTI LETMES
inde allamayacak hava
Havasnda % 19 dan az oksijen, % 2 den ok metan, %
0,5 den ok karbondioksit ve dier tehlikeli gazlar
bulunan yerlerde allamaz.
Oksijen miktar azalan veya yanc, parlayc ve zararl
dier gazlarn karmasyla bozulan yahut ok snan
hava akmlar, dier alma yerlerinden gemesine
meydan verilmeden, derhal ve en ksa yoldan, ocak
dna atlr.

 Soru : Maden iyeri havas lmlerine

gre aadaki hangi durumlarda ii
altrlmaz?
a)50 ppm den az CO
b)%1 den az metan
c)% 0,5 den ok CO2
d)%19,5 oksijen

YERALTI LETMES
Hava Akmnn Ynlendirilmesi
Mekanik havalandrma sistemi kullanlan ocaklarda, hava
akm, olanak varsa, doal hava akm dorultusunda
ynlendirilir.
Hava lm ve Analizi
Ocaklarda yeterli sayda hava lme istasyonu yaplr ve
daha sk hkmlere balanan ocaklar dnda, bu
istasyonlarda, ayda en az bir kez ana ve ksmi hava
akmlarnn hz, geen hava miktar llr.
Scakln ve Nem Orannn llmesi
Ocan eitli ksmlarnda, scaklk ve nem oran dzenli
olarak llr.
Sz konusu koullarn salk iin tehlikeli olmas
halinde, alma, geici olarak durdurulur.

YERALTI LETMES
Grizulu ocaklar
Ocan btn ksmlarnda, her gn, her vardiyada,
teknik nezareti veya bu hususta yetitirilmi yetkili
kimseler tarafndan, emniyet lambas veya metan
dedektryle, grizu lmeleri yaplr. Bu lmelerde,
eser miktarda bile olsa metan saptanan ocaklar, grizulu
ocak kabul edilir.
Grizu lmelerin sonular, noterce onayl emniyet
defterine, lmeyi yapan tarafndan yazlr ve imzalanr.
Grizu birikintilerinin temizlenmesi
nemli grizu birikintileri, tehlike dourmayacak biimde
ve byk bir dikkatle temizlenir.

YERALTI LETMES
Havalandrma ksmlar
Ocaklar, gerei kadar bamsz havalandrma
ksmlarna ayrlr; zellikle tehlikeli yerler, bamsz
olarak havalandrlr.
Havalandrmann yn
Havalandrma esas itibariyle aadan yukarya doru
yaplr.
Blme ve borularla havalandrma
Hazrlk ileri veya grizu birikimlerini datmak amacyla
yaplan iler dnda, blmeyle veya borularla
havalandrma yasaktr.

YERALTI LETMES
plak Alev, plak Ate ve Ark
Kmr ve kkrt ocaklarnda veya patlayabilecek gaz ve
toz saptanan dier ocaklarda, plak alevli veya tek
kafesli lamba kullanlamaz.
Bu ocaklarda kaynak yaplmas, kaynakla kesim
yaplmas veya baka bir amala plak ate veya ark
kullanlmas Bakanln onaylayaca esaslara uygun
olarak yrtlr.
Ayn Hava Akmnda alabilecek Yerlerin Says
Ayn hava akmndan yararlanan ayaklarda ve damar
iindeki dz ve eimli yollarda, metan oran % 1,5 u,
bunlarn baland hava dn yollarnda % 1i
geemez.

YERALTI LETMES
ki havalandrma grubu zorunluluu
Btn grizulu ocaklarda, her biri tek bana ocan
havalandrlmasn salayacak gte, birinin herhangi bir
nedenle durmas halinde, dieri derhal, alacak
durumda, iki havalandrma grubu bulunacaktr.
Karbonmonoksit maskesi
Grizulu ve yangna elverili kmr damarlarnn
bulunduu ocaklarda, tm iiler, alma sresince,
yanlarnda karbonmonoksit maskesi tamak
zorundadrlar.

YERALTI LETMES
Havasnda % 2 den ok metan bulunan yerler
Havasnda % 2 den ok metan saptanan ocaklarda veya
ocak ksmlarnda, iilerin kurtarlmas ve grizunun
temizlenmesi dnda alma yapmak yasaktr.
Grizu lmleri
Btn grizulu ocaklarn, havalandrma plannda saptanan
istasyonlarnda en ge 10 gnde bir hava lmeleri yaplr.
Havada % 1 den ok metan saptandnda, bu oran, % 1 in
altna dnceye kadar, lmler aralksz srdrlr.
Metan orannn % 1,5 u gemesi
Genel havasndaki metan oran % 1,5 u geen yerlerdeki
iletkenlerin ve elektrikli aygtlarn gerilimi derhal kesilir ve
koullar dzelmedike yeniden verilmez.

 Soru : Maden iyeri havasnda %2 den

ok metan bulunuyorsa aadakilerden
hangisi yaplabilir?
a)almaya devam edilir
b)Patlatma
c)Kurtarma
d)Madene giri izni verilmez

YERALTI LETMES
Sulara ilikin bilgilerin haritalara ilenmesi
Teknik nezareti, eski alma yerlerini, ocak iinde veya
evresinde su bulunmas muhtemel tabakalar, faylar ve
su kaynaklar gibi doal ve arzi su birikintilerinin
durumunu genilii ve derinliiyle ilgili btn bilgileri,
ayrntl olarak toplamak ve yllk imalat haritalarna
ilemek zorundadr.
Tozumaya kar nlemler
Kmr ocaklarnda, gerekli grlen yerlerde, tozumay
nlemek ve tozu bastrmak zere su kullanlr; ta tozu
serpilir veya bakaca etkili nlemler alnr.

YERALTI LETMES
Aylk denetim
Tozlu kmr ocaklarnn tavan, taban ve evresindeki
toz, ayda en az bir kez denetlenerek gerekli nlemler
alnr.
nlemlerin alnmas (Yangn)
Teknik nezareti, ocaklarda yangnlara kar gerekli
btn nlemleri alr. Bunun iin gereken ara ve
gereler ocaklarda hazr bulundurulur.
24 saatte 50 den ok ii altran her ocakta, iiler
arasndan, bir yangn ekibi oluturulmas zorunludur.

YERALTI LETMES
Elektrik ebekesi plan ve kullanm ynergesi
Ocak ynetim yerlerinde, elektrik ebekesini ve ebekedeki
sabit aygt ve tesislerin yerlerini gsterir, lekli ayrntl ve en
son durumu gsterir bir plan bulundurulur.
Yetkisiz kimselerin elektrik aygtlarn almasnn ve
kullanmasnn yasak olduunu, yangn annda yaplacak
ileri, elektrik arpmasnda ilk yardm, elektrik devresini
kesmekle grevli kiilerle haberleme biimini ve gerekli
dier bilgileri ieren ynerge, uygun yerlere aslr.
Elektrik tesisatnn kontrol
Btn elektrikli aygtlarla kablolar ve ayrntlar, haftada en az
bir kez, dndan kontrol edilir, ylda en az bir kez, yaltkanlk
kontrolne tabi tutulur.

YERALTI LETMES
Tehlike halinde yaplacak iler
ilerin hayat, sal veya ocak iin tehlikeli bir durum
gren herkes, olanak varsa, bunu giderecek nlemleri,
derhal alr. Baaramazsa, burada alan iilere
durumu ve tehlikeli blgeden ekilmeleri gereini bildirir
ve en yakn nezaretiye hemen haber verir
ilerin karlmas
Tehlikenin giderilmesi iin zel olarak grevlendirilmi
bir nezaretinin emri altnda altrlanlarn dnda,
iiler, tehlike belirtisi grlen yerlerden derhal
karlrlar.

YERALTI LETMES
lk yardm kursu
Ocakta alan iilerin, 3 kiiden az olmamak zere, en az
% 5i ilk yardm kurslarnda yetitirilir. Olanak varsa, daima,
ayn ii grubuyla birlikte almalar salanr. Bunlar ylda bir
kez, gelitirme kursuna gnderilir ve bu husus kurs belgesine
yazlr.
lk yardm ekibinde bulunanlarn adlar, ilk yardm odasna ve
ocak dndaki ilan tahtalarna bir liste halinde aslacaktr.
lk yardm odas
Ocan merkezi bir yerinde bamsz bir ilk yardm odas
kurulur. nemli yaralanma, zehirlene ve hastalanma gibi
durumlarda, bu ilk yardm odasna, derhal, olanak varsa,
telefonla haber verilir. Bir doktor veya hastabakc istenip
istenmedii ve yaralnn ocak dna tanmakta olup
olmad bildirilir.

YERALTI LETMES
Kazada yaplacak iler
Ocaklarda meydana gelen patlama, yangn vb. nemli
olaylarda, kurtarmann ve gerekli dier ilerin iyi
yrtlmesini salamak amacyla, teknik nezareti
gerekli nlemleri alr.
Kurtarma istasyonlar
Maden ocaklarnda, bir kurtarma istasyonu kurulmas
zorunludur. Ancak, yarap en ok 50 kilometre olan
alan iinde bulunan maden iletmeleri, merkezi bir
yerde, ortaklaa bir kurtarma istasyonu kurabilirler.

YERALTI LETMES
Kurtarma eitimi
Ocaklarda alan iilerin, 10 kiiden az olmamak
zere, en az % 3 , gerektiinde kurtarma iinde
grevlendirilmek zere, nceden eitilir.
Kurtarma plan
Her ocakta kurtarclarn yararlanmas iin belli bal
kaplar, barajlar, hava kprlerini, hava akmn
ayarlayan dzeni ve telefon istasyonlarn gsterir bir
plan bulundurulur; bir rnei kurtarma istasyonuna
gnderilir.

YERALTI LETMES
Ocaklara girme yasa
Ocak ynetimince yazl izin verilmemi kimseler ocaa
giremezler. Yazl izin alm olanlar ise, ocaa, ancak
yetkili bir kiinin eliinde girebilirler.
ilerin tek bana altrlamayaca yerler
Bir kaza meydana geldiinde kolayca grlemeyecek ve
yardma koulamayacak yerlerde, tek bana ii
altrlamaz.
Ocaa girenlerin deftere yazlmas
almak zere yeraltna gidenlerin adlar, her gn, zel
bir deftere yazlr. Bulunduklar yerler olanak lsnde
bu defterde gsterilir. Deftere yazlmayanlar ocaa
sokulmaz.

YERALTI LETMES
Ocaa sokulamayacak maddeler
Ocaklara kesici, yaralayc, ldrc silahlarla alkoll
iki sokulamaz. Kmr ve kkrt ocaklaryla yangn
tehlikesi olan ocaklarda ttn iilemez. Bu ocaklara
sigara, pipo, puro, kibrit, akmak vb. madde ve
malzemeler sokulamaz.

AIK LETME
Ak letme,
Yerstndeki iletmeleri,
Kademe,
Ak iletmelerde belirli aralk, kot ve eimlerle meydana
getirilen basamak eklindeki alma yerlerini,
Dekapaj,
Kazs yaplacak maden ve ta kitlesi veya tabakasnn
zerini kaplayan rt tabakasnn kaldrlmasn,
ev,
Kademe aln ve yzlerindeki eimi,

AIK LETME
Kitle ve blok kaymas ve para dmesi
Kaz yaplan ve lam atlan kademe cepheleri,
antiyeler, iilerin getii bunlara yakn yollar, tam
yollar, kitle ve blok kaymas ve para dmesi olasl
ynnden ilgili nezareti tarafndan srekli olarak
denetlenir. Varsa, tehlike giderilmeden bu ile
grevlendirilen iilerden bakas buralarda
altrlamaz.
Kademe dipleri
Kademe diplerinde, iilerin yemek yemeleri,
dinlenmeleri, patlayc maddeleri ve sandklarn
koymalar yasaktr.

AIK LETME
Yldrm dmesi tehlikesi
Yldrm dmesi tehlikesi varsa, elektrikli kapslle ateleme
yaplan yerst iletmelerinde, lam delikleri, gerekli
nlemler alnmadan doldurulamaz. Tehlike lamn
doldurulmas srasnda meydana gelmise, doldurma ilemi
derhal durdurulur, patlamann olaan etki alan dna klr
ve tehlike geinceye kadar bu alana kimsenin girmemesi iin
gerekli nlemler alnr.
atlak skm
Atelemelerden ve donmalar izleyen arazi gevemesi kar,
yamur vb. doal olaylardan sonra, yeniden ie
balamalarda, kademe yzleri ve evresi, bu ie ayrlm
deneyimli iiler tarafndan yukardan balanp aaya doru
srdrlmek suretiyle, atlak skm yaplarak temizlenir.

AIK LETME
Kademe ykseklii ve ev
Elle kaz ve ykleme yaplan ak iletmelerde, kademe
ykseklii, 3 metreyi, ev salam arazide 60 dereceyi
kntl ve ezik arazide, kum, akl ve dere tortular
olan yerlerde, killi tabakalarda, ayrma uram
kalkerlerde, paralanm volkanik ta ve tflerde 45
dereceyi, kaygan ve sulu yerlerde 30 dereceyi geemez.
Kademe dzl
Kademe dzl, atmlardan sonra bile, makinalarn
rahatlkla ve gvenle manevra yapabilmelerine olanak
verecek ve alan iiler iin tehlike oluturmayacak
genilikte olmaldr.

AIK LETME
Makine altrlan kademelerin ykseklii
Kazc ve doldurucu makinelerin altrld ve derin
lam deliklerinin uyguland kademelerin ykseklii,
kullanlan kazc ve doldurucu makinelerin bu
yksekliklerine veya lam deliklerinin boyuna gre
arttrlabilir.

TOZ
Tozlar, fiziksel, kimyasal zelliklerine veya
biyolojik davranlarna gre
snflandrlabilirler. Biyolojik etkileri
bakmndan balca gruplar unlardr:
a-nert Tozlar : rnein: Baryum tozu.
b-Toksik Tozlar :Kurun, krom, nikel,
kadmiyum gibi ar metallerin tozlar bu
gruba rnek olabilir.
c-Allerjik Tozlar: Pamuk tozu tipik rnek
olmakla birlikte, keten, kenevir tozu ,eker
kam tozu, cam yn (cam elyaf), kire
tozu gibi inorganik tozlar da bu grupta
saylabilir.
d-Fibrojenik Tozlar :
Biyolojik etki ve insan sal bakmndan en

TOZ
Havadaki balca kirleticilerden birisi olan toz,
havada asl durumda bulunan kat
paracklarn genel addr.
nsan sal bakmndan daha nemli olan
boyutlar
0.5 100 mikron arasndaki byklklerdir.
Daha byk olan partikller, solunum
yollarna giremezler.

Toz Oluturan Nedenler

Toz, krma, tme, patlatma, delme, kesme,
andrma gibi mekanik ilemler ve
maddelerin, boaltlmas, tanmas,
depolanmas ve retimde kullanlmas
durumlarnda ortaya kar.

TOZ
e-Kanserojen Tozlar : Baz tozlar da
zellikle akcierlerde ve solunum sisteminin dier blmlerinde kansere
neden olurlar.
Bu konuda en ok bilinen rnek
asbest lifleridir. Asbest dnda krom,
nikel, kadmiyum gibi baz metal
tozlar ile arsenik tozlarnn da eitli
kan- serlerin gelimesinde etkili
olduu bilinmektedir.

TOZ
Kimyasal yaplarna gre de tozlar iki
temel gruba ayrlr.
1- norganik Tozlar:
Metalik Tozlar (Demir, Cu, Al, Zn. Pb.
vb)
Metalik Olmayan Tozlar (Kkrt vb.)
2- Organik Tozlar:
Bitkisel Kkenli Tozlar (Pamuk, tahta,
un, saman, bitki tohumlar vb.)
Hayvansal Kkenli Tozlar (Ty, sa. Deri
vb.)
Sentetik Bileenlerin Tozlar (Plastik,

Kmr Tozu Patlamalar:

Tane bykl 0.3 mmnin altnda
olan btn kmr tanecikleri
kmr tozu olarak kabul edilmektedir.
eitli nedenlerle ocakta birikmi olan
toz tanecikleri herhangi bir nedenle
girdaplaacak olursa ve bu anda kmr
tozu bulutunu ateleyecek yeterli s ortaya
karsa kmr tozu patlamalar meydana gelir.

Madencilik toz sorununun ve toza bal meslek

hastalklarnn en youn yaand meslek koludur .

TOZ

Yeraltnda kayata lam deliklerinin

almas
su enjeksiyonlu aralarla yaplr.
Yeraltnda tata lam atldnda, kacak
tozun nlenmesi iin, lam deliklerine su
kartular konulmas veya lamlarla
beraber patlayacak su torbalar aslmas
veya patlamay mteakip su fisketelerinin
almas gibi nlemler alnr.

TOZ

Kapsama dahil iyerlerinde, gerekli

grldnde, tozun Ynetmelikte
belirtilen limitlerin altna drlmesi
ve olabildiince az tozlu atmosferde
iilerin altrlmasn
salamak zere su enjeksiyonu, alnn
(cevherin elde edildii yerin) slatlmas,
su fisketeleri ve bunun gibi toz oluumu
nleme yntemlerinin biri veya birka
kullanlr.
Kmr tozu patlamasn nlemek iin
kullanlacak ta tozunda %5den fazla
kuvars bulunamaz.
Yerst iletmelerinde toz oluumunu
nlemek iin gidi-geli yollar srekli
olarak slatlr.

Toz Kaynaklar
Madenlerde toz oluumuna neden olan
kaynaklar
Delik delme ileri
Patlayc madde kullanlan iler
Atelemeden sonra gevetilen
malzemenin kaldrlmas
retim srasnda kazc ve
kesici makinelerle yaplan
almalar
Krma ileri
Tamburlarn srtnmesi
Malzemelerin doldurulmas
veya boaltlmas ileri

Kaz sonucu oluan boluklarn

doldurulmas
Eski ocaklarda gk veya tavan akmas
Galeri kesitinin geniletilmesi
Patlamalarn yaylmasn nlemek ve
kmr tozu patlamalarna kar tedbir
almak amacyla ta tozu kullanlmas
Tahkimat yapm
Gkler
Nakliyat
Yksek tavan basnc
ile aynann veya
topuklarn paralanmas

Tozdan Kaynaklanan Sorunlar

Salk sorunlar
- Mesleki solunum yolu hastalklar
- Gz,kulak,burun,boazda tahri
- Deride tahri
Toz patlamas ve yangn riski
Ekipman hasar
Gr mesafesinin azalmas
Ho olmayan koku
Sosyal ilikilerde problemler

norganik Tozlara Bal Akcier

Hastalklar
Pnmokonyoz
Pnmokonyoz kelimesi
Yunanca pneuma (hava,rzgar)
ve konis (toz) kelimelerinden
olumaktadr.
Akcierde toz birikiminin
genel adna pnmokonyoz denir.
Silikozis
Mesleki akcier hastalklarndan
Silikozis ,bilinen en eski
hastalklardan birisidir.

Kmr isi Pnmokonyozu

Kmr maden cilii srasnda, yer altndan
kmr karlmas ilemi yaplrken fazla
miktarda toz maruziye tine bal olarak
meydana gelen bir akcier hastaldr.

Tozla Mcadele ve Korunma

lk alnmas gereken nlem tozun kaynanda
kontroldr.
Su ile tozun balanmas genellikle kuru tozla
mcadele metotlarna gre daha etkili ve
gvenli olduundan, sulu yntemler
tercihedilmelidir.
Bunun iin;
a) Sulu delik delme,
b) Aynalarn su ile doyurulmas,
c) Su barajl atelemeler,
d) Nakliyatta tozun suyla bastrlmas,
e) Malzemenin slatlarak kesilmesi.

Tozla Mcadele ve Korunma

Oluan tozun zararlarn azaltmak iin

ayrca uygun havalandrma nlemleri
alnmaldr.
Buna gre :
Toz alma ortamna yayld
takdirde ortam havasndaki younluu
azaltlmaldr.
Kullanlan alma yntemi ve iilerin
fiziki faaliyetleri gz nnde
bulundurularak alma koullarna
uygun temiz hava salanmal ve bu
durumun srdrlebilmesi iin srekli
havalandrma yaplmaldr.
Ortamdaki tozun niteliine uygun
Kiisel Koruyucu Donanmlarn

MESLEK MEVZUAT
Yasalar
Maden Kanunu
Tzkler
Maden ve Ta Ocaklar letmelerinde ve Tnel Yapmnda
Alnacak i Sal ve Gvenlii nlemlerine likin Tzk
Ynetmelikler
Maden Kanunu Uygulama Ynetmelii
Maden Kanununun I (A) Grubu Madenleri le lgili Uygulama
Ynetmelii
Madencilik Faaliyetleri zin Ynetmelii
Maden ve Taocaklar letmelerinde ve Tnel Yapmnda
Tozla Mcadeleyle lgili Ynetmelik

 MEVZUATI
Yasalar
Kanunu (4857)
Sosyal Sigortalar ve Genel Salk Sigortas Kanunu
(5510)
Tzkler
i Sal ve Gvenlii Tz
Parlayc, Patlayc, Tehlikeli ve Zararl Maddelerle
allan yerlerinde ve lerde Alnacak Tedbirler
Hakknda Tzk
Tekel D Braklan Patlayc Maddelerle Av Malzemesi
ve Benzerlerinin retimi, thali, Tanmas, Saklanmas,
Depolanmas, Sat, Kullanlmas, Yok Edilmesi,
Denetlenmesi Usul ve Esaslarna likin Tzk
Yap lerinde i Sal ve Gvenlii Tz

 MEVZUATI
Ynetmelikler
Patlayc Ortamlarn Tehlikelerinden alanlarn
Korunmas Hakknda Ynetmelik
Kiisel Koruyucu Donanmlarn yerlerinde
Kullanlmas Hakknda Ynetmelik
yeri Bina ve Eklentilerinde Alnacak Salk ve
Gvenlik nlemlerine likin Ynetmelik
Ekipmanlarnn Kullanmnda Salk ve Gvenlik
artlar Ynetmelii
Yeralt ve Yerst Maden letmelerinde Salk ve
Gvenlik artlar Ynetmelii
Sondajla Maden karlan letmelerde Salk ve
Gvenlik artlar Ynetmelii

 MEVZUATI
Ynetmelikler
Kimyasal Maddelerle almalarda Salk ve Gvenlik
nlemleri Hakknda Ynetmelik
Elle Tama leri Hakknda Ynetmelik
yeri Salk ve Gvenlik Birimleri ile Ortak Salk ve
Gvenlik Birimleri Hakknda Ynetmelik
yerlerinde in Durdurulmasna veya yerlerinin
Kapatlmasna Dair Ynetmelik
ocuk ve Gen ilerin altrlma Usul ve Esaslar
Hakknda Ynetmelik
alanlarn Sal ve Gvenlii Eitimlerinin Usul
ve Esaslar Hakknda Ynetmelik

 MEVZUATI
Sal ve Gvenlii Kurullar Hakknda Ynetmelik
Salk Kurallar Bakmndan Gnde Ancak Yedi Buuk Saat veya Daha Az
allmas Gereken ler Hakknda Ynetmelik
Hazrlama, Tamamlama ve Temizleme leri Ynetmelii
Kadn ilerin Gece Postalarnda altrlmalar Hakknda Ynetmelik
Geici ve Belirli Sreli lerde Sal ve Gvenlii Hakknda Ynetmelik
Biyolojik Etkenlere Maruziyet Risklerinin nlenmesi Hakknda Ynetmelik
Ar ve Tehlikeli ler Ynetmelii
Ar ve Tehlikeli lerde altrlacak ilerin Mesleki Eitimlerine Dair Tebli
Sal ve Gvenliine likin Tehlike Snflar Teblii

6-lgili Mevzuat
Maden ve Ta Ocaklar letmelerinde ve
Tnel Yapmnda Alnacak i Sal ve
Gvenlii nlemlerine likin Tzk