Yaar Kemal

nce Memed 1
Roman
Duvarn dibinde resmim aldlar
Ak kat stnde tanyn beni
1
Toros dalarnn etekleri ta Akdenizden balar. Kylar dven ak
kpklerden sonra doruklara doru yava yava ykselir. Akdenizin
stnde daima, top top ak bulutlar salnr. Kylar dmdz, cilalanm
gibi
dz killi topraklardr. Killi toprak et gibidir. Bu kylar saatlerce ie
kadar deniz kokar, tuz kokar. Tuz keskindir. Dz, killi, srlm
topraklardan sonra ukurovann bkleri balar. rlmesine sk allar,
kamlar, brtlenler, yaban asmalar, sazlarla kapl, koyu yeil, ucu
buca belirsiz alanlardr bunlar. Karanlk bir ormandan daha yabani,
daha
karanlk!
Biraz daha ieri, bir taraftan Anavarzaya, bir taraftan Osmaniyeyi
geip slahiyeye gidilecek olursa geni bataklklara varlr.
Bataklklar yaz aylarnda fkr fkr kaynar. Kirli, pistir. Kokudan
yanna
yaklalmaz. rm saz, rm ot, aa, kam, rm toprak kokar.
Knsa duru, prl prl, takn bir sudur. Yazn otlardan, sazlardan
suyun yz gzkmez. Knsa araf gibi alr. Bataklklar geildikten
sonra, tekrar srlm tarlalara gelinir. Toprak yal, l ldr.
Bire krk, bire elli vermeye hazrlanmtr. Scack, yumuaktr.
stleri ar kokulu mersin aalaryla kapl tepeler geildikten
sonradr ki, kayalar birdenbire balar. nsan birden rker.
Kayalarla birlikte am aalar da balar. amlarn birer billur
prltsndaki sakzlar buralarda topraa szar. lk amlar geildikten
sonra, gene dzlklere varlr. Bu dzlkler boz topraktr. Verimsiz,
kra...
Buralardan Torosun karl doruklar yanndaym, elini uzatsan
tutacakmsn
gibi gzkr.
Dikenlidz bu dzlklerden biridir. Dikenlidzne be kadar ky
yerlemitir. Bu be kyn beinin de insanlar toprakszdr. Cmle
toprak
Abdi Aanndr. Dikenlidz, dnyann dnda, kendine gre apayr
kanunlar,
tresi olan bir dnyadr. Dikenlidznn insanlar, kylerinden gayr bir
yeri bilmezler hemen hemen. Dzlkten dar ktklar pek az olur.
Dikenlidznn kylerinden, insanlarndan, insanlarnn ne trl
yaadklarndan da kimsenin haberi yoktur. Tahsildar bile iki ylda
bir
kere urar. O da kyllerle hi grmez, ilgilenmez. Abdi Aay grr
gider.
Deirmenoluk ky Dikenlidzndeki kylerin en bydr.

Abdi Aa da bu kyde oturur. Ky, dzln gn dousuna der.

Kayaln dibindedir. Kayalar mrdur. stlerini stbeyaz, yeile
alan, gmi, trl renkte lekeler rtmtr.
st bata yal, yallktan dallar topraa eilmi, dallar kvrlm
bir nar aac btn hametiyle yllardr orada durup durur. nar
aacna yz metre yaklarsn, elli metre yaklarsn ortalkta t
yoktur.
Her bir yan derin bir sessizlik iindedir. Sessizlik korkutur insan.
Yirmi be metre yaklarsn gene yle... On metrede ayn sessizlik.
Aacn yanna gelip de kayadan yanna dnncedir ki i deiir,
birdenbire
bir grlt patlar. arverir insan... lkin kulaklar sar edecek
derecede oktur. Sonra iner, yavalar.
Grltnn geldii yer, Deirmenoluk suyunun gzdr. Gz deildir ya,
bura halk oraya suyun gzdr der. yle bilir. Bir kayann dibinden
kpkler
saarak kaynar. ine bir aa paras atlrsa bir gn, iki gn, hatta
bir
hafta suyun stnde oynad grlr. Dndrr. Bazlar iddia ederler
ki,
kaynayan su, stnde ta bile oynatr, batrmaz. Halbuki suyun gz
buras
deildir. Ta uzaklardan, amlar arasndan yarpuz, kekik kokularn
yklenerek Akadadan gelir. Burada da bu kayann altndan girer,
kprerek,
kaynayarak, bir delice homurtuyla br ucundan kar.
Buradan Akadaa kadar yle kayalk, yle sarptr ki Toros, bir ev
yerinden
daha byk toprak paras grlemez. Ulu amlar, grgenler kayalarn
arasndan ge doru amtr. Bu kayalklarda hemen hemen hibir hayvan
yoktur. Yalnz, o da ok seyrek, akam vakitleri keskin bir kayann
sivrisinde boynuzlarn, byk angall boynuzlarn srtna yatrm bir
geyik, bacaklarn gerip, sonsuzlua bakarcasna durur.
2
akrdikeni en pis, en kra toprakta biter. Bir toprak ki bembeyaz,
peynir gibidir. Ot bitmez, aa bitmez, eek inciri bile bitmez,
ite orada akrdikeni keyifle serile serpile biter, byr, geliir.
En iyi toprakta bir tek akrdikenine rastgelinmez. Bunun sebebi,
bir kere iyi toprak bo kalmaz, her zaman srlr ekilir. Bir de,
yle geliyor ki, akrdikeni iyi topra sevmez.
Ne iyi, ne kt bo braklm orta halli toprakta da biter
akrdikeni.
akrdikenini sker, yerini ekerler. Toros eteklerinin doruklara
yakn dzlkleri bu minval zeredir.
En uzun akrdikeninin ykseklii bir metre kadar olur. Bir sr
de dallar vardr. Dallar dikensi ieklerle donanr. Bu iekler be
perli, yldz gibi, ular sert, sivri inelerin ortasndadr. Her
akrdikeninde bunlardan yzlerce bulunur.
akrdikeni bittii yerde bir iki, drt tane bitmez. yle st

ste, yle sk biter ki arasndan ylan geemez. ne atsan

akrdikeninden
yere dmez.
Baharda zayf, ak yeildir. Hafif bir yel esse, topraa deecekmi
gibi yatar. Yaz ortalarnda, dikende, nce mavi damarlar peydah
olur. Sonra yava yava dikenin dallar, gvdesi mavileir. Aka bir
mavidir bu... Sonra mavi gittike koyular. Bu en gzel bir mavidir.
Bir tarla, usuz bucaksz bir ova tm maviye keser. Gn batarken eer bir
yel eserse mavi dalgalanr, hrdar, aynen deniz gibi. Gn batarken
sular nasl kzarr, akrdikeni tarlas da yle kzarr.
Gze doru dikenler kurur. Mavilik beyaza dner. atrtlar gelir
akrdikeninden.
Dme byklnde stbeyaz smklbcekler vardr hani. Bunlardan
yzlercesi, binlercesi dikenlerin gvdelerine svanr. Diken gvdeleri
boncuk
boncuk stbeyaz olur.
Deirmenoluk ky akrdikenlik... Tarla yok, ba, bahe yok.
Safi akrdikenlik.
akrdikenliin iinden koan ocuk soluk soluayd. oktanberidir ki
durmamacasna kouyordu. Birden durdu. Bacaklarna bakt. Dikenlerin
yrtt yerden kan szyordu. Ayakta duracak hali yoktu. Korkuyordu. Ha
yetiti, ha yetiecekti. Korkuyla arkasna bakt. Grnrlerde
kimsecikler
yoktu. Ferahlad. Saa sapt. Bir zaman kotu. Sonra yoruldu. Yorulunca
akrdikenlerinin iine yatt. Sol yannda bir karnca kresi grd.
Karncalar iri iri. Krenin aznda cvl cvl kaynayorlar. Bir zaman
her
eyi unutup karncalara dald. Ve birden aklna gelince srad. Saa
sapt.
Biraz sonra da dikenlikten kt. Dikenliin kysna dizleri st kt.
Bakt ki dikenliin stnden ba gzkyor, k st oturdu bu sefer
de.
Bacaklar kanyordu. Kan szan yerlere toprak ekelemeye balad. Toprak
yaralara dnce yakt.
Kayalklar azck tedeydi. Kayalklara doru var gcn harcayarak
yeniden komaya balad.. En yksek kayann altndaki nar aacna
vard.
Aacn dibi bir kuyu gibi derinlemesineydi. Sapsar, altn renkli,
krmz
damarl yapraklar aacn dibini doldurmu, gvdeyi yar beline kadar
rtmt.
Kuru yapraklar hr hr ediyordu. Gitti, kendisini yapraklarn stne
att.
narn plak dallarndan birisinin en ucunda bir ku duruyordu,
trdy
duyunca utu gitti. Yorgundu. Bitmiti. Burada, bu yapraklarn stnde
gecelemeyi geirdi aklndan. Yumuack. Oturduu yerden kalkamayabilir
de.
Sonra, olmaz, dedi kendi kendine. Adam kurt ku yer. Aacn stnde
kalm yapraklardan birka dolana dolana geldi teki yapraklarn stne
dt. Sonra boyuna birer ikier dmeye balad.

Kendi kendine konuuyordu. Sesli sesli konuuyordu. Sanki, yannda

birisi
var da ona sylyor:
Giderim, diyordu. Giderim bulurum o ky. Kimse bilmez oraya gittiimi.
Gider bulurum. Giderim ite. oban olurum ite. ift srerim ite. Anam
beni
arasn ite. Arasn arad kadar. Kei sakall gremez yzm. Gremez
ite.
Ya ky bulamazsam? Bulamam! A kalr lrm. lrm ite.
Ilk bir gz gnei vard. Kayalar, nar, yapraklar yalyordu.
Toprak taze, apaydnlkt. Bir iki gz iei topra yarm, ha kt,
ha kacak. iriler ac kokuyor, slak slak da parlyordu. Dalar,
iri
kokar gzn.
Bir saat mi, iki saat'mi ne kadar kald orada, belli deil. Ama,
gn ykld gitti dalarn ardna. Neden sonradr ki ocuk, sylenmeyi
brakp,
kendini toparlad. Birden aklna dt ki, arkasndan geliyorlar. Deliye
dnd. Gnee bir gz atmay da unutmad. Gne ban alm gidiyordu.
imdi
nereye gitmeliydi? Hangi yne? Bilmiyordu. Kayalarn arasndan incecik
bir
kei yolu geiyordu, ona girdi komaya balad. Kaya demiyor, al, ta
demiyor kouyordu. Yornuunu iyi almt. Duruyor, bir an arkasna
bakyor,
sonra gene komaya balyordu.
Ayaklar birbirine dolanyordu. Bu minval zre koarken, rm bir
aacn
stnde kck bir kertenkele iliti gzne. Nedense buna sevindi.
Kertenkele onu grnce aacn altna kat...
Bir salland, sonra durdu. Ba dnyordu. Gzleri karard. Etrafndaki
dnya topaa dnmt. Nasl da frlanyordu! Eli aya da titriyordu.
Arkasna baktktan sonra gene komaya balad. Bir ara nnden bir keklik
zurbas parlad. Kekliklerin kalkndan irkildi. En kk bir trd
duysa
hep irkiliyordu zaten. Yrei, bu sebepten, hep deli gibi arpyordu.
Umutsuzcasna arkasna gene bakt. Kan tere batmt. Dizlerinin ba
zld. Yere oturuverdi. Dt yer ufack tal bir yamat. Eki eki
bir
ho ter kokuyordu. Burnuna tatl bir iek kokusu geldi. Gzlerini zorla
aabildi. Ban ar ar, korka korka kaldrd aalara bakt. Gn
batt
batacakt. Glgeler ylesine uzam. Aada hayal meyal bir toprak dam
grd.
Sevinten yrei azna geldi. Evin bacasndan duman da kyordu. Duman,
ar ar, salna salna kyordu. Duman, bir kara duman deildi.
Dumann
rengi hafif mora alyordu. Arkasnda ayak sesine benzer bir patrd
duydu. Ban hzla evirdi. Sol yannda orman kapkara kesilmi bir
sanak gibi gkten yere iniyordu. Orman stne stne geliyordu.
Gene konumaya balad. Ama bara bara konuuyordu. Hem ormandan
kaarcasna, aksi yne yryor, hem olanca gcyle:

Giderim derim ki onlara... Giderim derim ki... Size derim...

Size oban olmaya geldim. ift de srerim... Ekin de bierim. Derim ki
benim adm Mstk derim, Kara Mstk... Anam yok, babam yok...
Abdi Aam da yok derim. Sizin davarnz gderim... Sizin iftinizi
srerim. Sizin ocuunuz da olurum. Olurum ite. Benim adm nce
Memed deil. Kara Mstk derler bana. Anam alasn. Olurum ite.
Gavur Abdi Aa da arasn beni. ocuklar olurum ite.
Sonra bara bara alamaya balad. Karanlk orman akyordu.
Aladka alyordu. Alamaktan, yalnz, avaz kt kadar alamaktan
mthi bir tat duyuyordu.
Yamatan aa inerken alamas kirp diye kesildi. Akan burnunu
sa kolunun yenine sildi. Yen, yamya oldu.
Evin avlusuna geldiinde karanlk kavumutu. telerde birok
ev kararts daha grd. Bir an durdu. Dnd. Bu ky, o ky m
ola? Kapnn nnde uzun sakal sallanan bir adam semerle urayordu.
Ban kaldrnca sakall, avlunun ortasnda, dikilmi kalm bir
karart grd. Karart kendisine doru bir iki adm att durdu. Adam
aldrmad. ine dald. Ortalk iyice kararnca adamn gzleri grmez
olup, uramay brakt. Ayaa kalkt. Soluna dnnce deminki kararty
olduu yerde ylece dikilmi durup durur grd:
Hit! Hit! dedi. Hitit! Ne iin var burada?
Karart:
Ben, dedi, oban olurum sana day. Ben ift de srerim. Her
bir i yaparm size day.
Sakall adam kararty kolundan tuttu ieri ekti:
Gel hele sen ieri, sonra konuuruz hepsini...
nceden bir poyraz esiyordu. Memed, tirtir titriyordu. yle bir
titriyordu ki uacak gibi.
Yal adam ierdeki kadna:
Ocaa odun at! dedi. ocuk titriyor.
Kadn:
Kim bu? diye hayretle sordu.
Yal adam:
Bir tanr misafiri, diye cevap verdi.
Kadn:
Misafirin hi de bylesini grmedimdi, diye byk altndan glmsedi.
Yal adam:
Gr ite! dedi.

ocuk, ocan soluna, duvara iyice yapt, bzld. ocuun

kocaman bir ba vard. Dz, gneten solup, krmz olmu kara salar
alnna, yzne dmdz, dikine dyordu. Yz ufackt. Kupkuru bir
yzd.
Gzleri kocaman kahverengiydi. Teni gneten yanmt. On birinde
gsteriyordu. Dize kadar da alvarn al yemiti.
Bacaklar bu sebepten plakt. Ayaklar da yalnd. Bacaklarnda kan
kuruyup kalmt. Atein ok iyi yanmasna ramen titremesi durmuyordu.
Kadn:
Yavru, dedi, sen asn; Dur, sana orba koyaym da i!.
ocuk:
erim, dedi.
Kadn:
Isnrsn, dedi.
ocuk:
Titremem durur, dedi.
Kadn, ocakta atein yan banda duran kocaman bir bakr tencereden
kalayl bir sahana dme orbas doldurmaya balad. ocuun gzleri
tenceredeki buulanan orbaya dikildi.
Kadn orbay getirip nne yerletirdi. Eline bir tahta kak verdi:
abuk abuk i! dedi.
ocuk:
abuk ierim.
Adam:
O kadar da abuk ime azn yanar sonra, dedi.
ocuk:
Yanmaz.
ocuk glmsedi. Yal adam da glmsedi. Kadn onlarn neye
glmsediklerine
bir anlam veremedi.
Adam:
orbay iince, titremesi durdu aslann.
ocuk:
Durdu, dedi, durdu.
Kadn da glmsedi.

Ocak, amurla tertemiz svanmt. Evin dam toprakt. Tavan

alyla deliydi. Deme yllarn isinden kapkara kesilmi parlyordu.
Evi ikiye ayrmlard. teki blme ahrd. Blmenin kapsndan
scak, slak bir hava geliyordu. Nefes kar... Bu taze sr boku,
saman, taze dal kokuyordu.
Derken blmeden yal adamn olu, gelini, kz da geldi.
ocuk onlara bir ho, pel pel bakt.
Yal adam, oluna:
Misafirimize ho geldin desene, dedi.
Oul gayet ciddi:
Ho geldin karde, dedi, ne var, ne yok?.
ocuk:
Ho bulduk, diye ayn ciddiyetle cevap verdi. yilik salk.
Kz da, gelin de, ho geldin, dediler.
O arada, ocaktaki ktk yanm, tm yalma kesmiti.
ocuk, ellerini koynuna sokrnu bzlmt. Yal adam geldi
ocuun yanna oturdu. Ocan gr yalmlar arkalarna tuhaf glgeler
dryordu. Bu glgelere bakarak adam, ocuun kafasndan ne
geiyor, anlayabilirdi. Yal adam da uzun zaman bir yerde durmayan,
yalmlara gre yer deitiren glgelere gzn dikti. Gzlerini
glgelerden
ayrdnda glmsyordu. Yal adamn yz uzun, inceydi.
Sakallar stbeyaz, deirmiydi. Alnn gne yakmt. Bakr rengindeydi.
Yzne ocan yalmlar da vurunca, aln, yanaklar, boynu krmz bakr
gibi
parlyordu.
Birden aklna gelmi gibi yal adam doruldu.
Bre misafir, dedi, senin adn ne? Adn balamadn..
Bana, dedi, nce Memed derler...
Arkasndan, piman olmu gibi altdudan srd. Utanga utanga
ban
nne edi. Yolda, Benim adm Kara Mstktr, derim dedii aklndan kp
gitmiti. Olsun, dedi kendi kedine, Mstk da neymi yani kendi adm
dururken. Saklaynca ne var yani adm. Kim grecek beni bu kyde.
Yal adam, geline:
Sofray serin de yemek yiyelim, dedi. Haydiyin.
Sofra geldi ortaya serildi. Btn aile ve nce Memed sofrann etrafna
halka oldular. Yemekte kimse azn amad. Sessizlik iinde yemek
yendikten

sonra, ocaa bir kucak odun daha atld. Ocan tam orta yerine de yal
adam bir ktk getirdi yerletirdi. Yandaki yalmlar kt sardlar. Bu,
ihtiyarn en byk zevkiydi. Bunu byle yapmasa edemezdi. Etraftaki
yalmlar
yal adamn ktn sarverdiler. te buna baylrd. Kadn, adamn
kulana eildi. Yava yava:
Sleyman, dedi, ocuun yatan nereye sereyim?
Sleyman, her zamanki tatl glyle gene gld:
Koca beygirin yemliinin iine... Nereye olacak? Biz nerede
yatyorsak...
Sevgili misafirim kimbilir nereden, Sleyman demi de gelmi?
Sleyman Memede dnd. Memed, scaktan gevemi, uyuklar gibi bir hal
almt.
Bre misafirim, uykun mu var?
Memed bir silkindi:
Yok, dedi, hi uykum gelmiyor.
yice gzlerinin iine bakp:
Bre nce Memed, dedi Sleyman, hi sylemedin. Nereden gelip, nereye
gidiyorsun?
nce Memed, duman kaan gzn ovuturarak:
Deirmenoluktan geliyor, o kye gidiyorum, dedi.
Sleyman:
Deirmenoluu biliriz ya, o ky neredeymi aceb? diye merakla
sorar bir tavr taknd.
Memed, hi bozmadan:
Dursunun ky, dedi
Sleyman srar etti:
Hangi Dursunun?
Memed:
Abdi Aa var ya... dedi durdu. Gzleri bir noktaya dikildi.
Sleyman:
Eeee? dedi.
Hani bizim aamz. Dursun onun tutmas ite. ift srer. Abdi
Aann iftini srer. O Dursun ite.
Gzleri parlad. Azck duralad:

Geende bir doan yavrusu tuttu kii!... O Dursun ite! Bildin mi

onu sen, imdi emmi?
Sleyman:
Bildim bildim, dedi. Eee sonra?
te onun kyne gidiyorum. Dursun bana dedi ki... Bizim
kyde, dedi, ocuklar dvmezler. ocuklar ifte salmazlar. Bizim
kyn tarlalarnda, dedi, akrdikeni bitmez. Ben, oraya gidiyorum
ite.
Sleyman:
Peki o kyn ad neymi? Sylemedi mi Dursun sana hi?
Memed sustu. Dnd. Baparman uzun zaman azna sokup, uzun zaman
dnd. Sonra birden:
Yok, dedi. Kyn adn sylemedi Dursun.
Sleyman:
Acaip, dedi.
Memed:
Yaa acaip, diye tekrarlad. Biz Dursunlan beraber ift srerdik.
Otururdu bir tan bana. Aaah derdi bizim ky bir grsen! Ta
topra altndandr derdi. Denizi var, am da var, derdi. nsan denizin
stne biner her bir yere gidermi. Dursun oradan kam. Bana dedi ki,
hi
kimseye syleme benim oradan katm. Ben de anama bile sylemedim.
Sleymann kulana eilip:
Sen de kimseye deme. Olur mu emmi? dedi.
Sleyman:
Korkma korkma, dedi, hi kimseye sylemem.
Sonra gelin kalkt gitti. Biraz sonra srtnda dolu bir uvalla geri
dnd. uval orta yere indirdi. uvaln azn anca dar pamuk
kozalar dkld. Kozalar temizlenmi, bembeyazd. Her biri bir top
beyaz bulut gibiydi. Birden evin iini keskin bir koza kokusu ald.
De bakalm nce Memed, ek bakalm pamuu, diye sevinle sylendi
Sleyman. Gster kendini.
nce Memed nne bir kucak pamuk alarak:
Ne var sanki, pamuk ekmek de i mi?
Alkn elleri makine gibi ilemeye balad.
Oul:

nce Memed, dedi, imdi sen o ky nasl bulacaksn?

nce Memed bu sorudan hi memnun olmadn gsterir gibi bir
hal taknd. ini ekti:
Ararm, dedi. O kyn yannda deniz varm. Ararm.
Oul:
Bre nce Memed, dedi, deniz buraya tam on be gnlk yol
eker.
nce Memed:
Ararm, dedi. lrm de dnmem Deirmenolua, Bir daha hi dnmem.
Dnmem ite.
Sleyman ald:
Bre nce Memed, dedi, senin banda bir hal var. Sylesene
bana onu. Ne diye dtn yollara byle?
nce Memedin elleri durdu:
Sleyman emmi, dedi dur da sana hepiciini syleyim. Benim
babam, dedi, lm. Biricik anam var. Baka hi kimsemiz yok.
Ben Abdi Aann iftini srerim.
Buraya gelince gzleri doldu. Boaz gcklanmaya balad. Kendisini
tuttu. Braksa boanverecekti.
ki yldr srerim ifti. akrdikeni beni yer. Dalar... akrdikeni
adamn bacan kpek gibi kapar. te o tarlada ift srerim. Abdi Aa
beni
her gn dve dve ldrr. Dn sabahleyin gene dvd beni. Her bir yanm
dkld. Ben de katm oradan. O kye gideceim. Beni orada bulamaz Abdi
Aa.
O kyde bir adamn iftini srerim. oban olurum. sterse olu da
olurum.
Olu da olurum derken Sleymann gzlerinin iine iyice bakt.
Memed dolmutu. Bir kelime daha sylese boanacakt. Onun iin Sleyman,
Abdi Aa lafn deitirtti:
Bana bak nce Memed, madem byle. Sen benim evde kalsana.
nce Memedin yz ldad. Bir sevin dalgas onu tepeden trnaa
rpertti.
Oul:
Deniz ok uzak nce Memed. O ky de kolay kolay bulunmaz.
Pamuk ekildi bitti. Ortal pamuktan den bcekler sarm, telal
telal oraya buraya gidiyorlard. Kara, kck pamuk bcekleri...
Ocan

bir bana da kk bir yatak serdiler. Memedin gzlerinden scak bir

uyku
akyordu. Yataa hasretle, rpertiyle bakt.
Sleyman Memedin durumunu oktan sezmiti.
Gir! diye yata iaret etti.
Memed hibir ey sylemeden bzlerek yataa sokuldu. Dizlerini gsne
ekti. Her taraf havanda dvlm gibi aryordu.
Memed, kendi kendine, iinden: Olu olurum. Olurum ite. Anam arasn.
Abdi
Aa arasn. Arasnlar ite. Kyamete dek arasnlar. Dnmem ite, diyordu.
Gn domadan iki saat nce, her gn ifte gittii vakitte srayarak
uyand.
Yataktan kt, darya gitti. Uykulu uykulu darda iedikten sonra,
kendine geldi. Dnk geceyi, ak sakall Sleyman hatrlad. Sleymann
evi,
dedi iinden. O kye gidip de ne yapacam? Sleyman Emmimin olu olurum.
Burada kalrm. Dnmem ite.
Darnn ayazndan d. Geldi yatana girdi. Dizlerini gene gsne
dayad. Yatak snd. Bugn, gn douncaya kadar uyuyacan biliyordu.
Derken kendinden geti.
Sabah ayaznn stne gn dodu. Ana, ocaktan orbay indirdi.
orba scak, tatl tatl ocan kysnda ttt. Oul, oktan ifte
gitmiti.
Sleyman da semerin bana oturmu, akamki brakt yerden yapmaya
balamt.
Kadn:
Sleyman, diye ard, orba souyor. Gel de i!
Sleyman:
Misafir kalkt m?
Kadn:
Sabi ocuk, dedi. Fukara ok yorulmu dn herhalde. Sayklayp duruyor.
Sleyman:
Uyandrma fukaray. Dn hep kam. Yznden belliydi.
Kadn:
Neden kam ola? diye sorunca...
Sleyman:
ok, ok sktrmlar, diye cevap verdi.
Kadn:

Yazk, dedi. Ne de gzel ocuk. Dinsizler ne istersiniz parmak

kadar ocuktan?
Sleyman:
Can istedii kadar kalsn evde.
Bu srada Memed gerinerek uyand. Gzlerini iyice iki eliyle ovduktan
sonra ocaklktan tarafa baknd. Az ak tenceredeki orba usuldan
usuldan
buulanyordu. Ban darya evirdi. Kapdan ieri bakla kesilmi
gibi
bir gne eridi uzanyordu. Hemen yerinden srad.
Sleyman Memedin telan grnce:
Korkma, yavrum, dedi. Zarar yok. Uyu.
Memed dnd, ocaklktaki bakr ibrii ald dar kt. Yzn
bol suyla ykadktan sonra Sleymann bana dikildi, onun semer
onarmasn seyre balad.
Kadn:
Gelin de orbamz iin. orba soudu, diye tekrar ard.
Sleyman semerin bandan stn rparak kalkt. Memede bir
gz krpt glmseyerek:
Yr orbamz ielim.
orba, stl bulgur orbasyd. St kokusu bulgur kokusuna karnca,
bir
ho koku meydana getiriyordu. Tahta kaklarla orbay itiler. orba
Memedin
ok houna gitti. Olu olacam ite, dedi.
Sleyman yapp bitirdii semerin iine kuru ot basyordu. Ot, yal,
uzun
parmaklarnn arasndan kayyordu.
Gz gnei btn parlaklyla dnyay doldurmutu. Kurumu ottan ince,
altn bir toz kyordu Sleyman kartrdka. Toz gnein altnda para
para yaylarak drt bir yana uuuyordu.
Sleyman:
ok mu sktrd seni Abdi Aa? diye sordu.
Memed byle bir soruyu beklemiyordu. Kendini toparlad:
Beni, dedi, dve dve ldrrd. Hem ift srdrrd akrdikenlikte
yaln ayak. O da ayazda. Hem ldrrd. Birinde beni bir dvd, bir
dvd...
Bir ay yataktan kalkamadm. Herkesi dver ya, beni ok dver. Anam diyor
ki,
Sar Hocann muskas olmasaym, ben lrmm...

Sleyman:
Demek burada kalacaksn gayr?
Memed:
Ne iim var, dedi, o kyde? Buradan on be gn tedeymi.
Denizi varm, bana ne! akrdikeni yokmu, burada da yok. Ben burada
kalrm. Beni burada kimse bulamaz yle deil mi? Deirmenoluk ky ok
telerde kald yle mi? Kimse bulamaz deil mi?
Sleyman:
Ula, dedi, deli deyyus, ahack Deirmenoluk ky u dan arkacnda.
Geldiin yolu bilmiyor musun?
Memed, hayretler iinde donup kald. Gzleri kocaman kocaman
ald. Sonra terledi. Teri oluk oluk akyordu. Btn umutlar suya
dmt. Bir eyler syleyecek oldu. Yutkundu. Havada kartallar
dnyordu.
Gzleri onlara takld. Sleymana biraz daha sokuldu:
Ben, dedi, o kye gitsem de o adamn olu olsam. Beni burada bulursa
Abdi Aa ldrr:
Sleyman:
Git o kye de, git o adamn olu ol, diye serzenite bulundu.
Memed:
Ben senin olun olsam ne iyi olurdu, diye yaltakland. Ne iyi
olurdu ama...
Sleyman:
Amas ne?... diye sordu.
Memed:
Beni bulursa... Allah var demez... Kyk kyk kyar beni.
Sleyman:
Ne gelir elden? diye ban tezgahtan kaldrd. Memedin yzne bakt.
Memedin yz burumu, yaprak gibi olmutu. Koca gzleri snm. Tm
n
yitirmi gibi.
Memed, Sleymann kendisine baktn fark edince biraz daha anna
sokuldu
elinden tuttu.
Nolursun? diye gzlerinin iine btn arzusunu toplayp bakt.
teki:

Korkma, dedi.
Memed, ac ac, bir sevin, bir korkuyla karmakark gld.
Sonra Sleyman iini bitirdi ayaa kalkt. Memede dedi ki:
Bre nce Memed, benim iim var u karki evde. Oraya gitmeliyim. Sen,
ne
istersen onu yap. Gez kyn iini.
Memed ondan ayrlp kyn iine dald. Bu, yirmi, yirmi be evlik bir
kyd. Evleri ham toprakla yaplmt. Biimsiz, st ste, geliigzel
konmu
talarla yaplmt. Ham toprak... Ykseklikleri yerden bir metre...
Ky bir utan bir uca dolat. ocuklar bir gbreliin stnde
kk oynuyorlard. Kadnlar grd. Evlerinin gnden yanna, duldaya
oturmular krk eiriyorlard. Bir tek de kpek grd. Kuyruunu iki
patancnn arasna kstrm, korka korka bir duvarn dibinden yryordu.
Bu
kyn her bir tarafn gbre alm. Akama kadar ky ev ev dolat. Hi
kimse ona, nereden gelip, nereye gidiyorsun demedi. Kendi kyleri olsa,
bir
yabanc grseler, btn ocuklar bana toplanrlard. Bu ky, bir baka
ky...
te, bu, zoruna gitti.
Eve gelince Sleyman karsnda buldu.
Sleyman:
Bre nce Memed, dedi, hi uramadn eve. Ne var, ne yok?
yilik, dedi.
Bundan sonra Memed, kyn iini birka gn daha gezdi. Birka
ocukla arkada oldu. Kk oynad. stne kk oynayan kmad.
Ama Memed, bu hneriyle vnmedi. Baka bir ocuk olsayd Memedin
yerinde,
vnmesinden geilmezdi. O, ocuk ii der gibi, omuz silkti. Bu
sebeptendir
ki, Memedin onlar yenii, ocuklarn zoruna gitmedi. Sonra, Toroslarn
gz
yamurlar balad. Gz yapraklar nasl der, Toros yamurlar da yle
kocaman taneli der.
Gk grlyordu. Kyn st bandaki dadan, dzle doru talar
yuvarlanyordu. Da ormanlkt. ri aalar vard. Orman, st ste.
Skt.
Memed, bir gn Sleymana geldi dedi ki:
Sleyman emmi, byle dur dur ne olacak? Benim canm sklyor. Bouna
da
ekmek yiyorum.
Sleyman:
Dur hele. Acelen ne? Sana da i bulunur bre nce Memed.

Birka gn yamur ara verdi. Islak talarn, kayalarn, aalarn,

topran stnde gne parlyordu. Ortalk usuldan da buulanyordu. Bir
de
kyn iinden buuyla birlikte gbre kokusu geliyordu. Baz baz da
gnei
bulutlar rtyordu. Gmi bulutlar...
nce Memed, evin kapsndaki bir tan stne oturmu, Sleymann
kendisi
iin ham gnden diktii ar ayaklarna giyiyordu. ark slakt.
arn
stnde mor tyler de vard. Tylerden bunun bir tosun derisi olduu
anlalyordu.
arktan dolay sevinten uuyordu nce Memed.
Sleyman geldi nce Memedin baucuna dikildi. ar balayn
seyrediyordu.
Memedin elleri, ark balamaya alkn eller... yle gsteriyor.
Kaytanlar
takt takt, getirdi arkadan dmledi.
Sleyman:
Bre nce Memed, dedi, sen ark balamakta ustaymsn.
nce Memed ban kaldrp glmsedi:
Ben ark bile dikerim Sleyman emmi, dedi. Ama sen iyi dikmisin bunu.
nce Memed, ayaa kalkt. yle bir iki kere kuvvetlice bast. On,
on be adm yrd. Geri geldi. Biraz daha yryerek arklarna bakt.
Hayrand. Geldi Sleymann karsna durdu:
Ayama iyi oturdu, dedi.
Yola dtler. Yolda, nce Memedin gzleri hep arklarda. Baz abuk
abuk yryor. Baz duruyor inceden inceye tetkik ediyordu. Baz baz da
eilip arn tylerini okuyor.
Sleyman; Memedin bu sevincine ortak oluyor. Memnun oluyor.
Sanrsam houna gitti Memed?
Memed:
yi oturdu ayama. Severim byle arklar, diye cevap verdi.
Sleyman:
Bak, dedi, nce Memed, o kye gideydin, sana byle ar
kimse dikemezdi.
Memed:
O kyde akakkab giymezler mi? diye yar saf, yar itesine
sordu.

Sleyman, itlik mi, deil mi kavrayamad:

Giyerler ya, ark giymezler.
Memed:
Anladm, dedi.
Yrye yrye kyn dna ktlar. Memed, birden ferahlad.
Tarlalar, ta teki dan dibine kadar uzanyordu. Bu tarlalarda da
i yoktu. akrdikeni yoktu ama, gene de i yoktu. Bu tarlalar, tal
tarlalar...
Memed, bir ara durdu sordu:
Byle nereye gidiyoruz Sleyman emmi?
Sleyman:
Gezmeye ktk, dedi.
Memed stelemedi. Yrdler.
Memedin yeni arklarna amur svand, Memed, iinden, arklara
bulaan
amura kfretti.
Ky, uzaklarda kald. Kyden, bir iki dumandan baka hibir ey
gzkmyordu.
Sleyman:
Beni dinle nce Memed, dedi. te buralarda otlatrsn keileri.
Ta u telere de gidebilirsin. Yalnz u knal tepenin ardna geme. O
taraf sizin ky, seni alr gtrrler.
Gitmem, dedi. yi ki syledin.
Sleyman:
Haydi dnelim, dedi.
Dndler. Gkteki bulutlar bembeyazd. Harman yerleri koyu yeil birer
daire halinde tal tarlalara serpilmiti. Uzun otlara yapm tek tk
smklbcek grlyordu.
Sleyman:
Bre nce Memed, dedi, ok mu sktrd kei sakall Abdi
seni?
Memed durdu. Sleyman da durdu. Memed, yeni arklarna bir
gz daha att.
Sleyman:
uraya oturalm.

Memed:
Oturalm, dedi. Sonra da balad anlatmaya:
Bak sana deyim Sleyman emmi, babam leli var ya, elimizde nemiz var,
nemiz yoksa hepiciini alm Abdi Aa. Anam bir laf sylese dve dve
ldrr.
Beni de tutar kolumdan yere alar. Beni birinde iki gn aaca balad.
Brakt gitti yaznn ortasnda. Yaa, orada, aaca iki gn sarl kaldm
da
anam geldi at. Anam olmasayd beni kurtlar paralard orada.
Sleyman iini ekti:
Demek byle senin iler nce Memed? dedi kalkt. Arkasndan
Memed de kalkt.
Sleyman:
Dediim gibi eyle nce Memed. O knal tepenin arkasna
geme. Birisi grr, haber verir kei sakall Abdiye, seni alr
gtrrler.
Memed:
Tvbeler olsun, dedi.
Ertesi sabah, Memed ok erken uyand, yataktan kalkt. Hemen
darya frlad. afan yeri usul usul aaryordu. Sleymann yatana
gitti. Horultuyla uyuyordu. Drterek Sleyman uyandrd.
Sleyman uykulu uykulu:
Ne o? Sen misin nce Memed? diye sordu yavatan.
Memed:
Benim, dedi iftiharla. Sonra da ekledi:
Vakit ge. Ben keileri sreceim.
Sleyman hemen kalkt. Gzleriyle karsn aratrd. Kar oktandr
kalkm inek sayordu darda. Karsna seslendi:
abuk nce Memedin azn hazrlayn.
Kadn stl ellerini byk bir tencerede ykarken:
Kalsn, dedi, gerisini de akam saarm.
Az, el deer etek demez, hazrlayverdi. Ocakta kaynamakta
olan orbadan da orba koydu Memedin nne. Memed, orbay bir
anda smrd. Gzle ka aras az beline balad, keileri nne
katt. Bandan yalanm, eski apkasn kard keilerin stne
doru frlatt:
Allooo bre, dedi. Yaasn.

Arkasndan Sleyman:
Uurlu kademli olsun, diye bard.
Memed, keilerle birlikte gzden kayboluncaya kadar dnd dnd ona
bakt.
Sleyman, sonra kendi kendine:
Vay, dedi, vay! ocukluk...
Kars yanna geldi:
Gene dertlendin, dedi. Derdin ne?
Sleyman iini ekerek:
Bak u ocua neler etmi kei sakall Abdi! Yrek paralanr haline
ocuun. Babasn tanrdm. Mazlum, kendi halinde bir adamd.
Bak u ocuun haline! Canndan usanm da kendisini dalara, kurdun
kuun
arasna atvermi!... Bak hele!
Kars:
Bre Sleyman, dedi, sen de her eyi kendine dert edersin. Gel
ieri de i orban.
3
Akam oldu, iftilerin hepsi iftten dnd. nce Memed gelmedi. Gn
batt.
nce Memed gelmedi. Karanlk kavutu, gene nce Memed gelmedi.
Yandaki komu evden, Zeynep kadn, Memedin anasna seslendi:
Dne! Dne! Daha Memed gelmedi mi?
Dne inler gibi:
Gelmedi bacm. Gelmedi daha Memedim. Ben, ne yapaym imdi?
Zeynep belki on seferdir Dneye sylyordu. Gene tekrar etti:
Git, dedi, soruver Abdi Aaya. Belki onlara gelmitir. Git de
soruver bacm. u senin de bana gelenler!.. Vay fkara Dne!
Dne:
Bu benim bama gelenler!.. Benim bama gelenler!. Memedim
kye gelseydi, hi durmadan bir yerlerde, doru eve gelirdi. Abdi
Aann evinde bir lokma durmaz o. Gene de varaym gideyim. Belki...
Gkyznde ay yoktu. Bulutlu olduu iin yldzlar da gzkmyordu. Bir
karanlk vard!... Silme karanlk. Dne, Abdi Aann evine doru yola
dt.

El yordamyla yryordu. Bir el kadar pencereden azck k szyordu.

Ia
vard. In yannda yrei grp grp, ederek durdu. Bir iki yutkundu.
Eli
aya titriyordu. Diini skt.
Neden sonradr ki, boazndan bir ses kabildi. Ses, l bir ses...
Abdi Aam! Abdi Aam! Tabanlarnn altn ptm Abdi Aam! Memedim
daha
gelmedi. Sizin evde mi ola? Sormaya geldim.
erden kaln, gr bir ses duyuldu:
Kim o? Ne istiyorsun bu gece vakti hatun?...
Dne tekrarlad:
Kurban olduum Abdi Aam! Memedim gelmedi eve. Sizde mi ola? Onu
sormaya
geldim.
erdeki gr ses:
Allah belan versin. Sen misin Dne?
Dne:
Benim Aam, dedi.
Ses:
Gel ieri. Ne istiyorsun bakalm?
Dne, ezile bzle ieri girdi. Abdi Aa, ocan bana, bir sedirin
stne bada kurmu oturuyordu. Bandaki kadife kasketinin siperi
sol kulann stnde. Yolda belde, kasabada hep byledir. Bununla
sofuluunu gstermek ister. stne ipekle ilenmi, nakl bir mintan
giymiti. Byk taneli kehribar tespihini akrdatyordu.
Uzun, keskin yzl, kck, yeil mavi kar, bir ho gzl,
pembe yanaklyd Abdi Aa.
Gene ne istiyorsun? Syle bakalm, diye tekrarlad.
Dne, ellerini nne kavuturmu, ne doru biraz eilmi, sol elini de
sa
elinin iine alm, boyuna skp duruyordu.
Aam, dedi, Memedim daha gelmedi iftten. Sizde mi ola, deyi geldim.
Abdi Aa:
Hah, dedi, ayaa kalkt. Daha gelmedi ha? Vay it olu it vay!
Daha gelmedi ha! Ya kzlerim?..
Kapya hzla, geceliini savurarak geldi. Dar bard:

Dursun, Osman, Ali nerdesiniz?

ses, yerden:
Buradayz Aa, dedi.
Abdi Aa:
abuk gelin buraya, dedi.
kii karanlkta koa koa geldiler. Bunlardan biri, krk yalarnda
gsteren Dursundu. Dursun ok iri yaryd. tekilerse on beer yalarnda
iki
ocuktu.
Aa:
Hemen tarlaya gidin, arayn o it olu iti. kzleri mutlaka
bulmalsnz.
Bulmadan dnmeyin. Anladnz m?
Dursun:
Biz de onu konuuyorduk. Noldu aceb Memede? Daha gelmedi, diyorduk.
Gider
ararz, diye sylendi.
Birden Dne hkrmaya balad.
Abdi Aa tiksintiyle:
Kes, dedi. Kes! Ne yapacaz bakalm, bu senin it olu itiyin
elinden? Eer kzlere bir ey olmusa, onda kemik komaz krarm.
Kemiklerini tm un ederim.
Dursun, Ali, Osman karanla atldlar. Dne de arkalarna dt.
Dursun, Dneye:
Bacm, dedi, sen gelme. Biz, bulursak buluruz. Belki sabann
bir tarafn krmtr. Belki boyunduruu krmtr. Korkusundan
gelemiyordur
belki. Sen gelme. Biz bulur getiririz. Dn, bacm Dne!
Dne:
Kurbanlarnz olaym, yavrumu bulmadan gelmeyin. Dursun
emmisi, yavrum sana emanet. Yavrumu bulmadan gelme. Yavrum
sana emanet. Yavrumu bulmadan gelme! Yavrum seni ok severdi
Dursun emmisi!
Kadn, geri evine dnd.
kii karanla kart. Gecede, uzaklaan ayaklarnn sesi
duyuluyordu.
Alkn ayaklar, gidecekleri yolu biliyorlard. nce ufack tal bir
tarlaya

dtler. Sonra, keskin bir kayal atlar. Kayaln arkasna

dinlenmek
iin oturdular. de yan yana... Sokulmular. Birbirlerinin stne
abanmlar. Byle uzun zaman sustular. Belal bir karanlk vard.
Bceklerin
tnden bakaca da t yoktu. nce Dursun konutu. Kimseye deil,
geceye
sylyordu.
Noldu bu ocua acep? Nereye gitti?
Osman:
Kimbilir ki...
Ali:
Memed bana ne diyordu, haberiniz var m? Ben diyordu, o kye
gideceim. ldrseler durmam, diyordu.
Dursun:
Kamasn Memed. Bir delilik yapmasn?
Ali:
Katysa iyi etti, diye dilerinin arasndan slk gibi bir laf
brakt.
Osman:
ok iyi etti.
Ali:
Bizimkisi lmden beter.
Osman:
ukurovaya bir atabilsek kendimizi.
Dursun:
ukurova yakn, dedi. Yreir topra var. Bizim ky, diye
devam etti. ok alrsn ama, kendi kendiyin aassn. Ne karann
olur,
ne grenin. Tarlalara bir bakarsn bulut km sanrsn kara topraa.
yle
pamuk olur ite. Toplarsn. Okkas on kurutan.
Bir yazda Abdi Aann verdiinin, yani ylda verdiinin be mislini
alrsn. Bir ehir var, Adana ehri. Safi sradan, tiril tiril yanar
gece gndz. Aynen gne gibi. Onun iinde gezersin. Evlerin aralar,
onlar sokak derler adna, cam gibidir. Bal dk yala. Trenler gelir
gider. Denizin stnde bir ky kadar vapurlar yzer. Dnyann teki
ucuna gider. O da gne gibi yanar. Ia boulmutur. Bir bakarsn
bir daha gzn alamazsn. Para dersen sel gibi ukurovada. Yeter ki
sen al.

Osman birdenbire ortaya bir sual att:

Dnya ne kadar byk ola?
Dursun:
ook, dedi.
Ayaa kalktklarnda Dursun kyn anlatyordu hala.
Kayalktan sonra da, bir akrdikenlie dtler. akrdikeni
bacaklarna
sarlyor, bacaklarn diliyordu.
Osman:
Memedin ift srd tarla buralarda olacak, diye telerden seslendi.
Dursun:
Buralar ben bilmem. Siz bilirsiniz, diye cevaplandrd.
Alinin:
te buras, diyen sesi sa yandan duyuldu.
Dursun:
Buras m? diye inanmaz inanmaz sordu.
Ali:
Tabii buras. Havay koklasana, srlm toprak kokusu geliyor.
Dursun durdu. Derin derin havay iine ekti:
yle, dedi.
ndeki Osman seslendi:
Ayam srlm topraa batyor.
Ali:
Benim de...
Dursun:
Bekleyin beni. Ben de geleyim.
Durdular. Dursun arkalarndan yetiti.
imdi ift srd yeri bulmaya alalm, dedi Dursun. Ne
dersiniz?
Osman:

O kolay, dedi. Buluruz.

Ali:
dm yahu, dedi.
Dursun:
unu bulalm da sonra, diye yattrd onu.
Osman bard bu srada:
ektii evlekler yle duruyor. Bugn ift srmemi.
Ali de gidip ayayla yordamlad. Srlm tarLann kysn birka
kere
de dolat.
Bugn ift srmemi Memed, evlekler yle duruyor.
Dursun:
Bana bir i gelmesin? diye acm bir sesle sordu. Sesinde biraz
da hayret vard.
Osman:
Ona hibir ey olmaz. eytann kardeidir o. Hibir ey olmaz
ona.
Ali:
Dursun emmi, sen bilmez misin onu? Ona bir ey olur mu? diye berkitti.
Dursun:
Allah vere de yle olayd. Memed ok iyi ocuk. ksz.
Srlm tarlann ortasnda durdular. Osman, al rp toplad. Aliyle
Dursun konuurlarken o atei yakt. Atein bana getiler oturdular.
Trl
ihtimaller stnde durdular. Baylabilirdi. Kuduz kurt gelir kapabilirdi
onu.
Bir hrsz gelir elinden kzleri alrd. Daha ne kadar ihtimal varsa,
zerinde teker teker durdular. Ama, stnde srarla durduklar bir tek
ihtimal yoktu. Hepsi de olabilirdi. Bir teki de olmayabilirdi.
Dursunun yzne atein yalm vuruyordu. Krmz bakrn rengine
alyordu
yz. Yznde belli belirsiz, mutlu bir glmseme vard.
Ate yand geti. Ocakta, kedi gz gibi birka kz ldad kald.
Canlar sklyordu. Ali bir trk syledi. Dertli bir trkyd bu.
Geceye
yayld:
Kapya oturmu kurar araba

Bugn efkarlym gnlm haraba

Kitaplar getir de yeminler edem
Senden gayrisine demem merhaba.
dler. Osman al rp toplad, atei yeniledi. Dursunla Ali de
kalktlar al toplamaya gittiler. Byk bir yn al ydlar atein
yanna.
Osman:
Eeee ne yapalm imdi? dedi.
Dursun:
Biz imdi bo dnersek kye, Abdi Aa kyameti koparr. yisi
mi burada yatalm. Sabahleyin arar buluruz.
Ali:
O Memed hi bulunmaz gayri. O kye gitti o, neredeyse o ky.
Dilinden drmyordu.
Dursun gld.
Atei devam ettirmek iin Ali nbeti oldu, tekiler kvrldlar.
Ali gzlerini atee dikmi kalmt. Bir ara ban kaldrd. Gzlerini
ateten ald. Karanlklara dald. Kendi kendine Gitti, dedi.
Gitsin. yi yapt. O sradan ehire gitti. Ilk Yreir toprana gitti.
Gitsin. yi yapt. Varsn gitsin.
Osman uyannca nbeti ona devretti. Bir kesee ban koyarken:
Oraya gitti deil mi Osman? Memed, oraya gitti. Dursunun syledii
yere.
Osman:
Oraya... dedi.
afan yeri rken de uyand. Tan yerinde hafif bir kzllk
vard. Bulutlarn kenar srmalanmt. Az sonra krmz kenarl bulutlar
beyazlamaya balad. Sonra bir yel esti. Birazck souk ama, ok
tatl. Seher yeliydi. Az sonra ortal seebildiler. Srlm topran
tesinde, akrdikeni gnn doduu yere kadar uzanyordu.
birden ar ar tarlann ortasndan ayaa kalktlar. Sabah
iinde kaldlar. Koyuca glgeleri gnbatya doru uzanmt.
de kollarn aarak gerindi. Sonra de yere melip iedi.
Gerine gerine Memedin ift srd tarlay dolatlar.
Osman:
Bakn ize, dedi, kzler sabanla gitmiler. Arkalarnda sabanla...
Haydi izleyelim.
zleye izleye yrdler. Bir yerde uzun uzun durdular, konutular.

Burada bir ift kz yatmt. Kocaman izleri bozulmam, daha kalp gibi
duruyordu. Hem de boyundurukla, arkalarnda sabanla yatmlard.
Doan gn, ortal stmaya balad. akrdikenlikten ktlar, akar
suya
geldiler. Ali, birden bir lk att. kisi birden Aliden yana dndler.
Dnnce, boyunlarnda boyunduruk; arkalarnda saban, tam koum halinde
kzleri grdler. kzn biri mor, biri krmzyd. ki kzn de
kaburgas
kaburgasna gemiti.
Osmann yz sapsar kesildi:
Bir hal var bu ocuun banda. Memed kasayd, kzleri byle
koum halinde koyup gitmezdi. Bir hal var banda.
Ali:
Hibir hal yok banda. kzleri kurnazlndan yle brakt gitti. O
kye gitti o.
Osman kzd:
O ky, o ky... Siz de... Neymi o ky? Deli misin sen?
Dursun glmsedi:
Kavga etmeyin yahu, dedi.
kzleri nlerine kattlar.
Kye girdikleri zaman gn kuluktu. Kardaki dadan bile yava
yava sis kalkyordu.
Dnenin bana ne kadar oluk ocuk, kadn, gen, yal varsa
toplanmt. Yanamalarn nnde koulu kzleri grnce ayaa
kalktlar hep birden. Hi kimse konumuyordu. Gzleri kzlere
dikilmiti.
Dne bir lk att, kzlere doru kotu:
Yavrumu nettin Dursun emmisi? Yavrum seni ok severdi:
Dursun:
te, kzleri byle koulu bulduk derede.
Kadn dvnyordu:
Memedim yavrum... Gn grmemi kszm...
Dursun:
Bac, dedi, ona hibir ey olmamtr. Ben ararm onu. Arar
bulurum.
Dne laf dinlemiyordu. Hem alyor, hem de:
Gn grmemi kszm, diyordu boyuna.

Sonra Dne rpna rpna tozlarn ortasna dt. Orada kesik

kesik inlemeye balad. Yz, gz, salar apak toza belenmiti.
Sonralar
yz, gz yandan amura kesti.
Kalabalk yle donmu, bir kzlere, bir Dneye bakyordu.
Kalabalktan,
iki kadn usulca ayrld. Geldiler, toprakta belenmekte olan kadn
kollarndan tuttular kaldrdlar. Dne, yar baygnd.
Ba, l ba gibi sa omzuna dmt. Koluna girdiler evine
gtrdler.
Dne gittikten sonra kalabalk bir kart, canland. lkin, kocakar
Cennet
konutu. Ona, at yzl Cennet derlerdi.
Uzun yz, krk krkt. Boyu ok uzundu. nce parmaklar dal
gibiydi.
Fkara Dne, dedi, noldola oluna?
Elif atld. Kyde om azll ile n salmt. Ksa boyluydu.
lmese gelirdi Memed, dedi.
Sonra bu sz boydan boya kalabal dolat:
lmese gelirdi.
lmese gelirdi.
lmese gelirdi.
Elif tekrar sz ald:
Belki babasnn dmanlar ldrmtr.
Cennet kar:
Babasnn dmanlar yoktu. brahim karncay incitmemiti
verdi.

diye cevap

Beyaz bartler, alacal bulacal yazmalar, mor fesler, bakr paral

alnlar kalabal dalgaland:
brahim karncay incitmemiti.
brahim karncay...
Karncay incitmemiti.
Sonra ortalk kart. Her azdan bir ses kmaya balad.
Vay Memed!
Vay ksz!
Gzn kr olsun gavur dinli.

Sonra bir teklif dalgaland kalabaln stnde. Kimin syledii

bellisiz.
Dne kartal dnen yerlere gitsin baksn.
Le stnde kartal dner.
Nerede kartal dnyor orada...
Orada...
Btn kalabalk bir anda bunu syleyen kadna dnd. Bir an
sessizlik oldu. Kalabalk, bir an gene dondu. Tekrar canland.
Suyun gzne dmtr.
Gzne dmtr.
Gzne...
Kalabalk ynn douya dnd. nce ayaklar plak ocuklar
yrdler. Onlarn ardndan aya plak kadnlar... nce akrdikenlie
ocuklar dt. Ardndan kadnlar... ocuklarn bacaklar ala kan iinde
kald. ocuklar, gene kotular. Kadnlarsa, bu nlerine kan
akrdikenine
beddua ettiler:
Kk geesice...
akrdikenlii ktktan sonra, onun ckasndan da kayalar grnd.
Yorulmu,
ayaklar kanam ocuklar geride kaldlar, kadnlar ne dtler.
nara ulatklarnda yorulmulard. Ulu nar fldyordu. Birden su
grltsn duyunca durakladlar. Bir zaman soluk aldktan sonra, hep
birden
suya komaya baladlar. Gelen suyun gzne gzn dikip bakt. Gelen
bakt.
Kadnlar, yan yana, st ste halka oldular. Su, byk kayann dibinden
kpk
saarak kaynyordu. Kayann sol yannda bycek bir havuz oluyordu su.
Kaynayan suyun stne drt yaprak dmt. Akp gitmiyor, dolanp
duruyorlard kpkler arasnda.
Hi t karmadan uzun zaman baktlar.
Cennet kar:
ocuk buraya dseydi, imdiye kadar suyun yzne bir kere
olsun kard, dedi.
Kalabalk, gene kart. Balar dalgaland:
Bir kere olsun kard.
kard...
Kalabalk yorgun, bitkin, umutsuz, neesiz, sallana sallana geri
dnd. Bunda ocuklar arkada kalmlar, oynaya oynaya geliyorlard.

Kalabalk, toplu halde de yrmyordu. Her biri bir yerde, ba eik

gidiyorlard.
Dne, bu gnden sonra, alaya alaya yataklara dt. Ateler
iinde yand. Kyn gen kzlar da ona yardm ettiler. Dne birka
gn sonra yataktan kalkt. Gzleri kan anana dnmt. Alnna da
beyaz bir bez balamt.
Bir gn kyn iini merakl bir haber dolat:
Dne yemiyor, imiyor, suyun gznn bana oturmu gzn krpmadan
suya
bakyor, kacak m diye olunun lsn bekliyor.
Haber doruydu. Dne her sabah, gn domadan kalkyor, suyun bana
gidiyor,
gzlerini sudan ayrmadan habire bakyordu.
Bu, byle on gn kadar srd. Sonra, Dne bitkin geldi evine kapand.
imdi
de baka bir ey takt aklna. Gene her sabah ok erkenden kalkyor,
damn
bana kyor, uzak gklere gzn dikiyor, gkleri aratryor. Nerede
snen bir kartal kmesi varsa yaya yapldak oraya kouyordu. Bir ine,
bir
iplie dnmt. Bazen kartallar ok uzaklarda, mesela Yamurtepenin
stnde
dnyorlard. Oras bir gnlk yol eker. Dne, oraya da gidiyordu.
Bir gece Dnenin kaps dvld. Bir ses:
Dne bac a! Ben Dursunum, dedi.
Dne umutla, korkuyla kapy at.
Gel Dursun karda! Memedim seni ok severdi, dedi.
Dursun, Dnenin serdii dee ar, temkinli oturduktan sonra:
Bana bak bac, dedi. Benim yreim yle hkmediyor ki olun lmedi.
Bana yle geliyor ki ban ald gitti bir yere. Ben, onu bulurum.
Dne, Dursunun yanna kverdi:
De, dedi. Dursun karda. Bir bildiin mi var?
Dursun:
Bildiim yok ya bac, yreim yle hkmeyliyor.
Dne:
Dillerine kurban olaym karda senin, diye yalvard.
Dursun:
Ben onu ararm. Arar bulurum. Sana u kadarln syleyim ki
olun lmedi. Memed lmedi.

Dne onu uurlarken:

Bir umudum sende kald karda. Ah olumun bir salk haberini
alsam... Dnyada hi baka bir ey istemem. Sen bilirsin Dursun
Aam. Dillerine kurban olduum. Sen bilirsin, dedi.
4
Yaz geldi att. Ekinler biiliyor. Scaklar veryansn ediyor.
ukurovann
scana sar scak derler. Ak scaklar kt.
nce Memed geldi geleli oban deil, nce Memed, evin olu. Sleyman,
nce
Memedi can gibi seviyor. Gelgelelim, cin gibi, needen taan olana son
gnlerde bir hal oldu. Azn baklar amyor. Bir efkardr kaptrm
kendisini. Eskiden trk sylerdi durmadan. Yank sylerdi. Trkler de
yok
gayr.
Keilerini en iyi otlaa, en iyi yaprakl ormana gtrrd. Eskiden bir
kei, durup azck otlamasn, azck durgun grnsn, Memed derhal fark
eder,
ona bir are bulur, iyiletirirdi. imdi keileri salveriyor otlaa,
oturuyor bir aacn, bir kayann glgesine, enesini deneine dayyor,
dalp
gidiyor. Arada srada da dayanamayp kendi kendine konuuyor.
Anacm... Vay anacm! Ekinlerini kim bier ola imdi?
Gavur Abdi Aa! Anacm! Ekinlerimiz kuruyup dklecek. Ekinleri
kim biiyor imdi anacm? Ben olmaynca anacm?
Duruyor, ge, gkteki bulutlara, topraa, kzarmaya yz tutmu
ekinlere bakyor.
Leylein gzndeki tarla kurumutur imdi. Kim bier ola? Anacm!..
Yalnz nasl biersin tek bana?
Geceleri de uyku girmez oldu gzne. Yatakta habire dnyor.
Akl fikri Leylein gzndeki tarlada. Leylein gzndeki tarla
abuk gevrer geer. Bir tane bile alnmaz. Bir tane bile. Ge kalnrsa.
Sabah oluyor, yataktan kalkyor. Her bir yan krk. lgn lgn...
Keilerini nne katyor. Keiler dalyor. Her biri bir tarafa gidiyor.
Umurunda deil. Bakt yok. Sleymann ak, gle yz geliyor gzlerinin
nne. Sleymann sevgi dolu gzleri... Kendi kendinden utanyor.
Canlanyor.
Keilerini toparlayp, otlaa iyi bir yere gtryor... Bu uzun srmyor.
Efkar basyor: Topraa gene kyor. Toprak cayr cayr yanyor. Ama o
durmuyor. Leylein gz, diyor. Anacm, diyor. Bir de bakyor ki,
akam olmu, gn batm... Dalm keilerini topluyor... tede, batan
gneten kalan son klarla tepesi yan Knaltepeye doru sryor
keilerini. Keilerini Knaltepenin eteinde brakarak, kendisi bana
kyor. telerde bir dzlk gzkyor. Akam sisleri km dzln
stne.
Usul usul kalkyor. Bu grnen dzlk, akrdikenli dzlk. Knaltepenin
arkasnda Deirmenoluu gremiyor. Ortaya bir set gerilmi. Aynen

gerilmi perde gibi. Bir boz toprak yn. Otlar yanacakm, hemen
tutuacakm gibi. yle kurumu ite. Hatrlayp, kendi kendine kzyor.
Sleyman ne demiti? Knaltepenin ardna geme! demiti. Knaltepenin
arkasnda in cin yok. Buna daha beter kzyor. Koa koa tepenin bandan
etee iniyor. Dalan keileri ge vakitlere kadar ancak
toparlayabiliyor.
Kye ok ge dnyor. Sleyman ona, ge kalmasnn sebebini sorduu zaman
da:
yi bir otlak buldum da keileri ayramadm, diye yalan sylyor.
Bir gn gene ok erken yatandan kalkt. Keilerin alna girdi.
Scak, boucu bir geceydi. Kei al sas sas kokuyordu. Keileri
aldan
kard, nne katt: Baz baz, daha afak atmadan, afaktan ok nce
gn
dousunda bir taraf knalanverir. Az sonra da oradaki bulutlarn
kenarlar
srmalanr. Sonra da afak atar. Memed, gn dousuna bakt. Bugn ylesi
bir
gnd.
Sonra Memedin ii aydnlanverdi. Yrei hafifledi. Birden, kendisini
ku
gibi hafif, rahat buldu. Bu arada seherin yelleri de esmeye balad.
Ufack
dalgalar halinde yel, yzn yalayp geiyordu.
Yrei kt kt atarak keilerin ynn Knaltepeye doru evirdi.
Memed
arkada, keiler nde bir toz bulutu brakarak kouyorlard. Tam tepenin
dibine gelince, Memed, keilerin ynn evirdi.
Telal bir hali vard. Keiler dalp oraya buraya gittiler. Memed
topraa oturdu, deneini enesine dayad. Uzun uzun dnd. Bir
ara hmla kalkt, keileri tepeye doru toplayp srmek istedi. Sonra
vazgeti. Oturdu gene dnceye dald. Bir zaman ba ellerinde
kald. Keinin biri boynunu, ellerini yakalad. Aldrmad. Kei
kendiliinden
brakt gitti. O kadar bol k doldurmutu ki ortal, dalar
talar, aalar, otlar eriyiverip a kesecek sanrd insan:
Ellerini yznden ekti. Gzlerini anca, gzlerine k doldu.
Kamatrd. Bir zaman a bakamad. Gzleri alnca yorgun, isteksiz
kalkt. Keileri ayn arlkla toplad. Tepeye srd. Bir anda keiler
tepenin arkasna getiler. Memed, ynn gneye dnd. Ellerini gzlerine
siper etti. Uzaklara bakt. Gzne ulu narn dallar iliti gibi geldi.
Yrei hop etti. Tepenin arkasnn kuzey yan ovayd. Deirmenoluk
kynn
tarlalaryla, yani akrdikenli ovayla bu ova arasna keskin boz toprakl
srt giriyordu. Keileri bu sefer srtn dibine doru srd. nnden iki
kk ku utu. Gkte de bir tek, bir ku grd. Bakaca, ovada siniler
sinek yoktu. Ortalk psszd. Ta uzaklarda, topraktan bir ak bulut
kalkyordu. Birden gzne, aada, srtn dibinde kck bir tarla
arpt.
Tarlann ortasnda kara bir leke eilip eilip kalkyordu. Bu sefer de
keileri ayn isteksiz hal, ayn yorgunluk, arlkla oraya evirdi.

Ekinin yanna gelince, ekin bieni tand. Bu, yal Pancar Hskt.
Pancar
Hsk ekinden ban kaldrp da keilere, Memede bakmad. Habire orak
sallyordu. Memed de keileri bo brakt. Keiler ekinin kysna
geldiler.
Hsk, gene farknda olmad. Sonra keilerin hepsi her yerden ekine
dald.
Bir hrt, bir patrtdr koptu ekinin iinde. Keileri ekinin iinde
grnce Pancar Hsk ifrit oldu. Elindeki ora hmla keilere
frlatt.
Oran arkasndan var gcyle kfrede ede kendi de keilere doru atld.
Memed, olduu yerde durmu, Pancar Hs seyrediyordu. Pancar Hsk
bin
bir glkle, oflayp puflayarak keileri ekinin iinden toplayp
karrken,
durup ylecene kendisine bakan ocuu grd. Onun keilerin oban
olduunu
anlad. te buna mthi kzd. Tepesinin tas att. Keileri bir tarafa
brakt. -Ora att yerden ald. Kfrederek ocua doru geldi.
Azndan
kpkler salyordu:
Ulan, anasn atn tepeledii kpolu kpek... Keiler ekini
geirdiler.
Sen durmu seyredersin burada. Bir varaym da senin yanna... Senin
babayn...
Orospu anal... Anasnn... ocuk yerinden kprdamyordu. Halbuki
ihtiyar,
ocuun kaacan, kendisinin de onun arkasndan yetiemeyeceini
tasarlyor,
yerden, ona atmak iin talar topluyordu eline. Yaklat, ocuk ha kat,
ha
kaacak... ocuk kamad. Hsk, o hzla kolundan tuttu. Oran srtn
kafasna
indirecekken, eli kalakald. ocuun kolu elinden dverdi:
Memmeed!... Yavrum sen misin? dedi. Herkes seni lm biliyor.
Soluu kesilecekmi gibi soluyordu. Topraa kverdi. Kzarm
boynundan, yznden oluk oluk ter akyordu. Bu srada tekmil keiler gene
ekine doldu.
Pancar Hsk:
Git de, dedi, u keileri kar gel.
Ancak bundan sonradr ki, bir heykel gibi donmu kalm Memed
kmldad.
Koa koa ekine gitti. Ekine giren keileri kard uzaklara srd. Geldi
Pancar Hsn yanna oturdu.
Hsk:
Memedim, dedi, ulan seni araya araya bir hal oldular. Suya
dm sandlar. Anan senin derdinden lyordu az daha, dedi, hi
yrein acmad m anana?

Memed, belini kamburlatrm, deneini enesine dayamt.

Susuyordu.
Hsk sordu:
Bu keiler kimin?
Memed, istifini bile bozmad.
Hsk:
Sana diyorum, Memed! dedi, bu keiler kimin?
Memed, azndan dklrcesine:
Kesme kynden Sleymann.
Hsk:
yi adam Sleyman, dedi. Sonra da ekledi: Bre deli, gideceksin gitmeye,
anana haber versene. Usandn Abdi namussuzunun elinden. Anana haber ver,
ondan sonra nereye kaarsan ka!
Abdi lafn duyunca Memed, Hsn ellerine sarld:
Nolursun Hsk emmi, dedi, benim Sleyman emmiye oban olduumu kimseye
syleme. Nolursun yani. Abdi Aa duyarsa beni alr gtrr. Beni dve
dve
ldrr.
Sana hi kimse bir ey yapamaz, dedi. Deli! Adam anasna
haber vermez mi? Fkara senin derdinden lyordu az daha...
Hsk, sonra birdenbire laf yarda brakt. Kalkt, Memede bakmadan
ekine
gitti. Bimeye balad. abuk biiyordu. Oran hrts Memede kadar
geliyordu.
Hsk ban bir defa bile kaldrmadan biiyordu. Baz baz beli
arynca doruluyor, ellerini beline dayyor, uzaklara bakyor, gene
bimeye koyuluyordu. Memedi oktan unutmutu. Memed de ekinin kysnda
durmu, kmldamadan, dimdik dikilmi, ona bakyordu.
Gn ykld gitti. Glgeler, upuzun uzad. Memed, gnee yle bir gz
att.
Gn kzaryordu. Ovadaki otlar yar prltl, yar glgeli. Otlar ipil
ipil
ediyor.
Memedin ayaklar Hse doru srklendi. O ayn hzla bimee hala
devam
ediyordu. Karsnda durdu. Yrei kt kt atyordu. Hsk, Memedin
kard
hrty duyunca doruldu. Terden kapkara grnyordu bu akam vaktinde.
Gz gze geldiler: Hsk yorgun, Memedin ta gzlerinin iine bakt.
Canevine
bakt. Memed, gzlerini indirdi. Gzleri yerde Hse doru bir iki adm
att. Ellerini tuttu:

Allahn, Peygamberini seversen Hsk emmi, dedi, anama, kimseye

syleme,
beni grdn.
Eli, atarcasna brakt, arkasna bakmadan kotu. Gn batmt ki,
Knaltepeye geldi. Ter iindeydi. Nedense, bir an seviniyor, arkasndan
yrei kararveriyordu. Bir seviniyor, arkasndan... arpma. Knalnn
tepesine kt. Srtn dibindeki kk tarlann oraya gzn dikti.
Tarlann ortasnda kck bir kprt fark ediliyordu.
Hsk, kye girdiinde, nne gelene, ehemmiyetli bir sr biliyor
da sylemiyormucasna glyordu. nlerinde duruyor, glyordu.
Hsn bu haline kimse bir anlam veremedi. O doruca Dnenin
evine gitti. Dne kapsnda, Pancar Hs kendisine bakarak habire
glmser grnce, buna ne anlam vereceini bilemedi. Pancar ok
seyrek glen bir adam olduu gibi, ne Dnenin evine, ne de kimsenin
evine gitmezdi. Tarladan evine, evinden tarlaya. Baka birisi
olsayd bu harekette gze batacak bir ey yoktu yoksa. i olmad zaman
da
evinin nne bir hasr serer, stne oturur, hi kimseyle konumadan
kendi kendine tahtalar oyar, gzel nakl kaklar, kirmenler, am
bardaklar, tespihler yapard. imdi Dnenin evinin nnde durmu,
habire glyordu. Gzlerini Dneden ayrmadan glyor, ama konumuyordu
gene.
Dne de bu durum karsnda ne diyeceini bilemiyordu. Bir zaman akn,
Hsn etrafnda dolandktan sonra:
Ho geldin Hsk Aam, buyur otur, diyebildi.
Hsk duymam gibi yapt, glmeye devam etti.
Dne steledi:
Hsk Aam buyur otursana...
Hsn glmesi kesildi. Ar ar:
Dne! Dne! dedi, durdu.
Dne kulak kesildi.
Dne, mjdemi isterim.
Dne glmsedi. Arkasndan da telaland. Titreyerek:
Mjden bam stne Hsk Aam, dedi.
Hsk:
Olunu grdm bugn Dne, dedi.
Dne hibir ey sylemedi. yle oldu ki kessen bir damla kan
kmayacakt. Kurumutu.
Olun, bugn yanma geldi. Bym, etlenmi...
Dne:

Dillerine kurban olurum Hsk Aam, diye inledi. Mjden

bam gzm stne.
Dne, durup durup:
Sahi mi sylyorsun Hsk Aam, sahi mi? diyordu. Mjden
bastne. Dillerine, senin gzel dillerine kurban olaym Hsk
Aam.
Sonra Hsk oturdu. Olup biteni bir bir Dneye anlatt. Dne
yerinde duramyor, evin bir ucundan bir ucuna gidip geliyordu.
Azck bir zamanda Pancar Hsn getirdii haber btn kye
yayld. Kadnlar, erkekler, yallar, ocuklar, kyde kim varsa, Dnenin
evinin nne yltlar. Ay , kyn toprak damlarnn, Dnenin evi
nnde kmldanan insan kalabalnn stne dklyordu.
Kalabalktan grlt, patrd, amata geliyordu. Birden grlt
kesiliverdi. Ortalkta ses soluk kalmad. Cmle balar da gneye
doru evrildi. Bir atl geliyordu teden. Atnn koumlarnn madeni
ksmlar ay nda parlyordu. Atl yaklat. Sonra kalabal yard,
geldi ortada durdu.
Dne! Dne! diye bard.
Kalabalktan, zayf bir kadn sesi cevap verdi:
Buyur Abdi Aam.
Duyduum doru mu Dne?
Dne geldi, atn bann hizasnda durdu.
Pancar Hsk grm. Geldi bana syledi.
Abdi Aa:
Nerede o Pancar? diye grledi. Gelsin yanma.
Kalabalk kart:
Yok. Hsk yok, dediler.
Hsk hi kalabala girer mi?
Kyamet kopsa evinden kmaz.
Aa emir verdi:
Gidin getirin Hs.
Hsk gelinceye kadar, kalabalktan gene hi ses kmad. Ortalk
derin bir sessizlie gmld.
Az sonra beyaz don, beyaz gmlek iinde Hsk getirildi. Kollarn sk
skya tutmu iki kii arasnda rpnyordu:
Ne istiyorsunuz benden bu gece vakti? Derdiniz ne? Allah sizin

belanz versin deyyuslar!

Abdi Aa:
Seni ben istedim Hsk, dedi.
Hsk indirdi. Yumuad:
Ulan namussuzlar, neden Aa aryor demediniz?
Aaya dnd:
Kusura kalma Aam, dedi.
Abdi Aa sordu:
Hsk, sen Dnenin olunu grmsn yle mi?
Hsk:
Syledim Dneye.
Aa:
Bana da syle, dedi.
Hsk anlatmaya balaynca, kalabalk etrafna skt. Halka
oldu. Hsk, Memedi nasl grd. Ora kafasna nasl vuracakt.
Hepsini teker teker, hibir ey unutmadan anlatt. Abdi Aa kzd,
kplere bindi:
Vay Sleyman vay! dedi. Demek Sleyman benim kapdaki adamlar alr
oban edersin! Krdn ceviz krk geti Sleyman! Demek Kesme kyl
Sleyman ha?
Hsk:
O, dedi.
Abdi Aa, Dneye seslendi:
Ben onu yarn gider getiririm.
Atn srd gitti. Kalabalk arkasndan homurdand.
Abdi Aa, doludizgin giden atnn ban Sleymann kapsnn
nnde ekti:
Sleyman! Sleyman!
Sleyman ierdeydi. Dar kt. Abdi Aay grnce yz kl
gibi oldu. Abdi Aa, atn stnden Sleymana eildi:
Sleyman, dedi, sen hi utanmadn m? Benim kapdan adam
almaya utanmadn m? Sen hi haya etmedin mi? Abdinin kapsndan
adam alnr m? imdiye kadar bu olmu i mi? Sen bilmez misin
bunu? Yazk sana Sleyman. u ak sakalna da bakmadan...

Sleyman:
n hele attan Aa! n attan da buyur ieri. Sana her eyi bir bir
syleyim, Aa, dedi.
Abdi Aa:
Senin evine inmem, dedi. Olan nerede? Yerini syle!
Sleyman:
Zahmet olur sana Aa. Ben hemen alr imdicik getiririm.
Abdi Aa:
Zahmeti mahmeti yok, dedi. Gster bana yerini ocuun.
Sleyman boynunu bkt:
Peki Aa, haydi gidelim, dedi, atn nne dt.
Keilerin yanna gelinceye kadar, ne o konutu, ne de o. Geldiklerinde,
Memed, bir tan dibine oturmu dnyordu. Onlar grnce ayaa kalkt
yanlarna vard. Abdi Aaya hi hayret etmedi. Sleymanla gz gze
geldiler.
Baktlar... Sleyman, ne gelir elden der gibi boynunu bkt.
Abdi Aa atn Memede doru bir iki adm srd:
D nme, dedi.
Memed hibir ey demeden atn nne dt yrd. Boynunu omuzlarnn
iine ekmiti.
Memed nde Abdi arkada leye doru kye girdiler. Yolda ne Abdi Aa
bir
ey sordu, ne de Memed bir ey syledi. Yalnz, Memed, her an, at stne
srverecek, ezecek diye korkuyordu. Huyunu bilirdi.
Dnenin kapsna geldiler, durdular.
Abdi Aa, ieriye seslendi:
Dne! Dne! Al itini.
Dne darya karken o, atn ban evirdi. Dne, bir lk atarak
oluna sarld. Bu arada kyller de haberlenmilerdi. Yava yava
kalabalk birikiyordu. Kalabalk halka olmu, Memed ortada. nne
gelen soruyor.
Neredeydin Memed?
Bu ne hal Memed?
Haa Memed?
Memed, ban yere dikmi azn amyor. Kalabalk gittike
oalyordu.

5
Memed, harmann bileziinde kalan son saplar da att. Harman
yaplrken
yamur yam, saplar birbirine yapmt. Saplardan kapkara, kmr
tozu
gibi bir toz kyordu. Sabahtan beri, durmadan sap atan Memed,
tannmayacak
hale gelmiti. Kapkara. Yalnz dileri ldyordu. Sap att bitirdi.
Sap
yle kabarmt ki, ortadaki bei rtmt.
Bileziin yerinde, slanm soluk bir yeil halka kald.
Yorgun, Memed, gitti gnein alnna az yukar uzand. Firezlerin
arasndan,
karnca eritleri geip ta uzaklara gidiyorlard. Elleriyle gzlerini
kapatp bir zaman az yukar soludu kald.
Gnlerden beri alyordu. nce ekin bimiti tek bana. Leylein
gzndeki ekinin ii bir de devedikeniyle dopdoluydu. Sonra harman yapmak
iin anasyla birlikte elek ekti. Gnlerden beri de den sryor. Bu
yzden, bir deri bir kemik kalm... Yz buru buru. Derisi sarkyor
gibi... Kapkara kesilmi... Gzleri de iyice ukura kam, avurtlar
gemi...
At, biraz tesinde ktrtyle yaylyordu. Yklacak gibi zapzayf...
Kaburgalar dar frlam... Yal bir hayvan. Belki on be.
Gzlerine sinekler okuuyordu. Srtnn tam ortasnda, hi iyi olmayan
bir
yaar vard. rinlenmiti. rin kan kar. Bir de ekin tozu
yapmt.
Kocaman kara sinekler, bir kalkp bir iniyorlard.
Gn kuluk oldu. Memed, bir yanna dnd. Oluk oluk terlemiti. Elini
yzne srd. Kapkara bir avu ter ald att.
Gnein parl parl ettii firezler, ova, gz atrmayacak kadar
kamatryordu. lrcesine yorgundu. Yatt yerden, firezlerin
aralndan
bir iki kere hayvana bakt.
Hayvann yannda drt be leylek dolanyordu. Leyleklere dald.
Eliyle de karncalarn yolunu kesti. Karncalar ellerinin stnden
getiler.
Cann diine takt. nce, uzand yerden kalkt oturdu. Ban
sa dizinin stne koydu dald bu sefer de. Kendine azck geldi
sonra. Ellerini topraa bastrarak usul usul kalkt. Yznde, boynunda
karncalarn dolatn hissetti. Ald, topraa att onlar. At toza
batm bir brtlen als yannda durmu, n ayaklarndan birini
yalyordu. Vard, at tuttu ekti.
Devedikeni mavi, kocaman ieini amt. Ufack bir yel parlad
onu edi.

Getirdi, at bin glkle dene kotu. At, kabarm saplar

yaramyordu.
Memed, denden indi, atla beraber saplarn stnden yrmeye alt.
At,
ikide bir tkezliyordu. Memed, hayvana mthi acd. Ne yapacan
bilemiyordu. At, terlemi, kapkara kesilmiti.
ylesine soluyordu ki, gs, kaburgalar hep birlikte inip inip
kalkyordu. Btn d, srt, sars kpe batm. Memed de tere
batt.
Terler her bir yerlerinden szyor. Terler gzlerine doluyor.
Yakyor.
Nefesini de kflenmi ekinin slak kokusu kesiyor. Bir zaman
saplara bata ka harman dnnce saplar yatt. Artk biraz daha kolay
dnlyor. Denin altnda saplar atr atr ediyor.
leye doru saplar iyicene ezildi. Saplar lyor. Karas gitti
saplarn.
imdi denin arkasndan ince, altn sars bir toz usuldan, Memedin
genzini
yakarak savruluyor. Toz kokuyor. Yank yank bir eyler kokuyor.
Ta uzakta bir adam, bek yapyordu. Onun tesinde de bir iki kiinin
den
srd grlyordu. Koskoca ovada bakaca can eseri yoktu.
Firezler uzun uzun... Orak makinesi, ekini dipten bier. Firez,
toprakta,
bir kar ya kalr, ya kalmaz. Elle biildiinde yalnz baaklar alnr.
Toprakta uzun saplar kalr. Firezlerin tesi akrdikeni.
Memedin dili dama kurudu. Scakta, at da ban ayaklarnn dibine
indirmi,
lgn lgn yryor. Memed, denin stnde dnyor. Hibir tarafa
bakt
yok. Leylekler ta harmann yanna kadar sokulmular. Memed, uyumu kalm
gibi. At baz baz ban saplara daldryor geveliyor. steksiz. Saplar
azndan dklyor. Memedin hibir eye aldrd yok. Gne bana
vurmu.
Bir keresinde ayaa kalkt. Kyden yana uzun uzun bakt. Grnrde
kimsecikler
yoktu.
Dilerini skt.
u anam da... dedi.
Anas ona azk, su getirecekti. Yutkundu. Aznda bir damla tkrk
kalmamt. Usulca gene denin stne yumuldu. At durdu. Ban da sapa
soktu. Memed, oral bile deil. Neden sonradr ki ii fark etti dizgini
ekti:
Deh! Yavrum deeh! dedi.
Sinekler okumu. At, kuyruunu yava yava kaldrmadan sallyor.
Sinekler
aldrmyorlar.

Kzgnlkla yeniden ayaa kalkan Memed, ynn kye dndrd.

Devedikeninin
arkasndan bir ba gzkyordu. Az sonra gelenin anas olduunu grd.
Kzgnl o anda sevince evrildi.
Yaklaan ana, kan ter iinde kalm, azk tutan eli yere deecekmi
gibi
uzamt.
Nasl ettin yavru? dedi.
Kolayladn m?
Memed:
Sapn hepsini attm bitirdim, dedi.
Ana:
Kaln olmad m? diye sordu.
Memed:
Oldu ama, yumuar, diye cevap verdi.
Anann elinden testiyi kapt gibi bana dikti. Uzun uzun, kana
kana iti. Testiden akan sularla gs, enesi, gsnden aa bacaklar
srlsklam oldu.
Ana:
n yavru, dedi. n de ben srym azck. Ekmeini ye!
Atn dizginini anasnn eline verdi, brtlen alsnn glgesine
gitti. kn at. Soan vard. Tuz da vard. Ayran torbasna kck
kck, mucuk dedikleri sinekler okumutu. Bir tasa da ayran doldurdu.
Yemeini bitirdikten sonra alnn glgesine yatt. Yalnz belden
aas gnde kalyordu. Uyudu.
Uyand zaman gn ikindin olmutu. Gzlerini ovarak kalkt, harmana
kotu:
Ana, dedi, yoruldun deil mi? ok yoruldun.
Ana:
Gel bin yavrum, diye mahzun, boynunu bkt.
ki gn sonra harman savruldu. nc gn kasar srld. Drdnc gn
de
ce edildi. Krmz buday taneleri harmann ortasnda parlyordu. O gn,
buday uvallara doldurup eve tayamadlar. Ce, harmann ortasnda
olduu
gibi kald. Sebebi de Abdi Aann gelip hakkn almamasyd. O gece
Memedle

anas sineklere yene yene cei beklediler. O gn kuluk oldu Abdi Aa

gelmedi.
le oldu gene bir haber yok. kindiye doruydu ki, arkasnda semerli
beygirlere
binmi yanamayla kageldi. Yz karanlk, korkuntu. Dne, bu yz
grnce korktu. Yllardan beri ok iyi tanrd onu. Dnenin kara bir deri
gibi krk yz, Biraz daha krt.
Abdi Aa, Dneyi iaretle yanna ard. Yanamalara da u emri
verdi:
Drtte bize, birisi de Dneye.
Dne Aann zengisine sarld:
Etme Aam! Acmzdan lrk bu k. Etme. Eyleme. Tabanlarn peyim
Aam!
Aa:
Hi szlanma Dne! dedi. Hakkn veriyorum.
Benim hakkm te birdir, dedi Dne szlayarak.
Aa, attan Dneye doru eildi. Gzlerinin iine bakarak sordu:
ifti kim srd Dne?
Dne:
Ben srdm Aam.
Bizim yanamalar sana yardm ettiler mi?
Ettiler Aam!
Dne?
Buyur Aam
Bir daha oluna tenbih et de gidip Sleymanlara oban olmasn.
Dne sapsar kesildi. Aa, atn srd gitti.
Arkasndan yalnz:
Kulun kurbann olaym etme, Aam! diyebildi.
Yanamalar lmeye baladlar. tane Aaya, bir tane Dneye
koyuyorlard. Aann yn byd gitti. Dneninki kck.
Dne, ynlara bakp bakp beddua ediyor.
Yeme inallah kei sakall. Doktor paras, cerrah paras et!
Ylancklar
ksn da yeme.

Yanamalar, beygire Aann hissesini yklediler. Hibirisi azn

ap
bir ey sylemedi Dneye. Toprak gibi, ta gibi donmu kalmt her biri.
Memed, geldi anasnn yanna oturdu. Tozlu harmann ortasnda
kck bir buday cei. Az nce ne kadar da bykt. Bir buday
ceine, bir anasna bakyordu. Sulu sulu somurtuyordu.
Ana:
Sleymandan getirdiinde seni ne diye dvmediini anladm
imdi. Anladm. Rzkmz kesmek iin. Gavur dinli.
Memed, kendini tutamad. Hkrmaya balad:
Benim yzmden... dedi.
Ana, olunu btn gcyle kucana ekti, barnda skt.
Ne yapalm? dedi. Ne gelir elden?
Memed:
Ya bu k?... dedi.
Anas:
Bu k?... dedi.
Sonra, ana da alamaya balad:
Aaah baban olayd, dedi. Aaah baban...
6
Bir tek inekleri vard. nekleri bu yl buzalamt. Buza erkekti.
Eer nce Memedin bir dnm topra bile olsayd, gelecek yl inekten bir
erkek buzay daha drt gzle, yatakta yatamayacak kadar byk bir
istekle
beklerdi. Gelecek yl doacak erkek buzay hayal meyal grr gibi olur.
Sonra iki buza birden byr. Byk bir ayrn ortasnda angal
boynuzlu
bir ift tosun... Tosunlar boyundurua kolay kolay almazlar... Uramak
gerek. En sonunda kuzu gibi olurlar. Tarla; akrdikeni mi? Olsun.
akrdikeni bir yl biter, iki yl biter. nc yl kkne kibrit suyu.
Yeter ki tarla senin olsun.
Yeni doan buzalarn tyleri, mora alan bir krmzdr. Sonralar
deiir. Sar, krmz, mor olur.
Kulak tyleri kadife gibi yumuaktr. nsan, avucunu iyice aar, orta
yerini kulaa srterse, souk, yumuak bir rperti, bir tatllk duyar.
Btn fkara ky evlerinde buzalarn yeri, ocakln yaknna,
yatak serilen yerin bitiiine yaplr. Buzalarn altna iekli bahar
otlar serilir. Ev bahar iei, ot, buza pislii ve buza kokar.
Buza kokusu, st kokusu gibi bir eydir.
Gz gelince buza byr, o zaman teki srlarn yanna yollanr.

Ana, btn bahar buzasndan habersiz, onunla ilgilenmeden geirdi.

Olunun derdi olmasayd, buza evin iinde bir top bahar gibi
dolar, evin sevinci olurdu.
Memedlerin evi bir gzdr. Bir gz toprak dam... Duvar, ancak
bir metre yksekliktedir. Btn kyn damlar gz yamurlarna dayanmaz
akard. Kyde bir Memedlerin damna kareyleyemezdi gz yamurlar. Baba
lmeden az nce, gitmi Saraaktan toprak getirmi, evin stn onunla
demiti. Saraan topra bir baka topraktr. Bizim bildiimiz,
kara,
kumlu, kra topraklardan deildir. Bu toprak, para para billur gibi
donmutur. Sars, krmzs, moru, mavisi, yeili, trl trls vardr.
Bu, renk renk toprak billurlar birbirine karmtr. Bu sebepten,
Memedlerin evlerinin dam gnete eit eit rengiyle yalp yalp yanar.
Yazn ana oul canlarn dilerine taktlar altlar ama, ne are!...
Gzn dertli, belal evlerine dndler. Bir buzalar bulunduunu o
zaman fark ettiler. Unutup gitmilerdi. Buza dana olmutu.
Ana, ocaa bycek bir ktk atmt. Darda kara bulutlar gneyden
kuzeye akyorlard. Biraz sonra evin iini bir imek aydnlatt.
Ocakta, yalmlar birbirini yiyordu. Bu srada Memed ieri girdi. Elleri
kpkrmz kesilmiti. Ocan bana meldi. Arkasna dnnce, yatm
gevi
getiren inei grd. nek rahatt. nnde saman vard. Yemiyordu. Evin
teki
ucu da samanla doluydu.
Kalkt inein yanna gitti. nein baucunda duran danay kulandan
tuttu.
Dana, buna huyland. Ban elinden kurtard, inein teki yanna kat.
Olan glmsedi.
Ana:
Sen yoiken All derede dourdu bunu Fndk. Gece yars
araya araya bir alnn iinde buldum. Anas bana durmu yalyordu.
Beni
bir zaman yanna yaklatrmad. Sonra nlme sardm eve getirdim.
Memed:
Kocaman oldu, dedi.
Ana:
Yaa! dedi.
Sonra, konumay kesiverdiler. Birbirlerinin yzne bakamadlar.
kisinin de ba nne dm, gzleri ocan kzlerine dikilmiti.
Ana:
Vermezsek olmaz. Un daha imdiden kalmad, dedi.
Memed, cevap vermedi.
Ana, devam etti:

Abdi Aa da kzgn bize. l fiyatna alr elimizden. Gene yaz

bulamayz.
Memed susuyordu.
Ana:
Baka aremiz yok yavrum! dedi. u senin kaman yok mu? Bkt belimizi.
Ban yava yava kaldrd anasna bakt. Gzleri dolu doluydu:
Beni, dedi, bahane ediyor. Ben olmasam baka bir bahane bulurdu.
Ana:
Bulurdu yavrum, dedi. O gavur zaten babayn da dmanyd.
Bu anda, ikisi de inee doru dndler. Krmz, dolgun, aln
nokta benli bir inekti bu.
K geldi att. Kar diz boyu. lestnn karl, bulutlu karanl
var. Ana, is tutmu kapkara bakr tencereyi ocaa vurmu. Epeydir
beri su, kaynayp duruyor.
Bu srada ieriye Cennet girdi.
Dne:
Gel otur, dedi. Cennet hatun, gel otur.
Cennet, bir ah ekti:
Oturuyum mu ki bacm? Oturuyum mu ki, diye bir keye iliti.
Sabahtan beri ev ev dolanp duruyorum. Ne yaptm, nereye gittiimi
bilmiyorum. Duydum ki sende de kalmam buday. Arpay da tketmisin.
Biz
de tketeli bir hafta oldu. uvallarn dibi grneli ok oldu. Bu yl
bizim
ekin olmad bacm. Sizinkisi gibi olsayd...
Bizim herif her yeri her evi gezdi. dn istedi. Kimsede yok ki
versin.
Cennet Kar ocakta kaynayan suyu grd.
Ne vuracaksn ocaa? diye sordu. Cennet Karnn sorusunda bir
maksat vard.
Dnenin dudaklarnn yanndan beyaz, l bir glmseme geti:
Su vurdum ite! dedi.
Cennet Kar:
Hibir ey kalmad m? diye hayretle sordu.
Dne:

Olanmz ocakta, dedi.

Cennet Kar:
Ya nedeceksin? diye acyarak sordu.
Dne:
Bilmem, dedi.
Cennet:
Gidip Mustuludan bir daha istesen?
Dne:
sterim ya, dedi. Onda da kalmam...
Tipi, yukardan beri, alabildiine savuruyor. Tipi, gz atrmyor
gnlerdir. Ev aralarnda kpekler bile yok. Ky, bir da ba gibi
pssz.
Herkes, kapsn bacasn rtm ieri ekilmi. nei olann evinde
saman
da var. Kimsenin kimseyle bir iliii yok.
Dne de gitmedik ev, bavurmadk kap komad: Belki bir hafta.
Belki de on gn:
lrm de Abdi Aaya yalvarmam, dedi. lrm de...
Her yl byle olurdu. Kyn yardan ou a kalr dklrd kapsna
Abdi
Aann.
Dne edemedi. Bir bana olsa neyse ne! Olan var. Gnlerden
beridir ki olann azn baklar amyor. Yznde, dudaklarnda bir
damla kan eseri kalmam. Dudaklar incelmi, aynen kat gibi.
Btn yz, btn beden durgun. l gibi. Bir yere oturdu muydu,
akama kadar oradan kalkmyor. Ban iki eli arasna alyor, dalp
gidiyor.
Btn can, hayatiyeti, kini, sevgisi, korkusu, gc kocaman gzlerine
toplanm. Gzlerinde arada bir, ine ucu gibi bir prlt yanar sner.
Keskin, batan bir prltdr bu! Bu prltdan korkulur. Korkuntur.
Paralamaya, atlmaya hazrlanm kaplann gzlerinde de ayn prlt
yanar
sner mutlak. Bu nereden gelir? Belki yaratltadr. En dorusu, ekilen
ikencede, dertte, beladadr. Memedin gzlerine bu prlt, son bir yl
iinde gelip yerlemitir. Ondan nce Memedin ocuk gzleri bir
hayranlk,
bir sevin iinde parlard.
Gkte kara bulutlar yuvarlanp duruyordu. Abdi Aann kapsnda
mekten
iki bklm olmu, yrtk, el dokumas giyimli bir kalabalk, birbirlerine
sokulmu titriyordu. Bir tek kii vard kalabaln dnda: Dne. Onlar,
Abdi Aay bekliyorlard. erden, Abdi Aa kacak da onlara bir ey
syleyecek. Derken Abdi Aa, elinde doksan dokuzluk tespihi, banda

devetynden rlm takkesi, sivri sakalyla grnd:

Gene a m kaldnz? diye sylendi.
Kalabalktan hi ses kmad.
Kalabaln arkasnda tek bana duran Dneyi gren Abdi Aa:
Dne! Dne! diye bard. Sen doru evine git! Sana bir tek
tane bile vermem. Evine git! Dne! dedi. imdiye kadar benim kymden,
benim kapmdan adam kap da baka kye, baka adama oban olmad,
yanama
olmad. Bunu senin bir kar olun icat etti. Sen doru evine...
Kalabala dnd:
Siz arkamdan yryn!
Geni alvarnn cebinden bir tutam anahtar kard, eline ald.
Ceketinin cebinden de bir defter kard.
Neden sonra kendini toplayabilen Dne arkasndan:
Aam o, bir kmk ocuktur, diyebildi. Bizi a koma.
Aa durdu. Dneye dnd. Arkasndaki kalabalk da durdu, dnd.
ocuk, ocukluunu bilir, dedi Aa. imdiye dek, ben kendimi bildim
bileli, kimse Deirmenoluk kynden kap da baka kyde obanlk,
yanamalk etmedi. Etmez de... Sen doru evine Dne!
Abdi Aa, ambarn kapsn anca, scak, tozlu bir buday kokusu
frlad dar.
Kapda durdu:
Bana bakn, dedi. O Dneye bir tek tane bile vermeyeceksiniz.
Acndan lecek. imdiye kadar Deirmenoluk kynde acndan len
olmad. O lecek. Ya da sataca bir eyi varsa, satacak. Verirseniz,
verdiinizi duyarsam, hepinizin evine gelir verdiklerimi alrm.
Demedi demeyin.
Kalabalk:
Bize yetmez ki... diye cevap verdi.
Bize yetmez ki...
Yetmez ki...
Dneye...
En arkadan crlak bir kadn sesi:
Kamayayd Dnenin olu da... Bize ne! Varsn acndan lsn.
Her biri srtnda avdar, buday, arpa kar zahireyle evine

dnd. Deirmen kyn te ucunda, ulu narn az aasndayd.

kinci gn deirmenin n uvallarla doldu. Deirmen oktandr
balyd. Kulaksz smaile gn dodu.
Akamst her evden, bir scak ekmek kokusu geliyordu.
Durmu Ali, tam altmnda. Kyn en iri adam. Yal bir nar
kadar salam. Byk yz, kck gzleri var. mr boyunca ayana
ayakkab
giymemitir. Ayann altnda kara, kar kar yrtlm kaln bir
tabaka
ayakkab yerini tutar. Ayaklar kocamandr. Bu ayaklara gre, hibir
ayakkab
bulunmaz. Btn numaralarn, hatta ark byklnn bile dndadr.
Ama
isteseydi ark giyebilirdi. Bu, ona sorulduunda, hibir ey sylemez,
sadece kfreder.
Kadnn biri hamur yuuruyor, biri ekmei ayor, biri de sacda
piiriyordu. Piiren kadnn sana krmz, kaln sac bazlamalar
ylmt.
Ali, bir iki tanesini itahla yedi. Sonra gzleri suland. Karsna
dnd:
Avrat, dedi, hi boazmdan amyor doru drst.
Kadn:
Neden ola Ali? diye hayretle sordu.
Ali:
u bizim brahimin ocuklar... Abdi gavurunun yapt hi aklmdan
kmyor, dedi. Dneyi kovdu. Dn bir tek tane bile vermedi.
Kadn:
Yazk, dedi. brahim olayd...
Ali:
Abdi bize de tembih etti ki...
Kadn:
Duydum, dedi.
Ali:
u koskocaman kyn ortasnda, gz gre gre iki kii a m kalacak?
Ali, kzd kprd. Avaz kt kadar baryordu. Bart ta
kyn teki ucundan iitiliyordu.
Kalk bakalm avrat, dedi, u ekmekten iyi bir kn yap! Bir
torbaya bir lek de un koy! brahimin ocuklarna gtreceim.
Kadn eteklerinin ununu rparak ekmek tahtasnn bandan kalkt.

Ali, elinde torba ve kn, hzla, grleyen dall bir aa gibi kapdan
kt. Dnenin kapsna geldiinde yatmt.
Dne! Dne! diye bard. A kapy.
Dneyle olu atei gemi ocan bana bzlmler, birer ta
paras gibi hareketsiz duruyorlard.
Ali, birka kere daha:
Dne! Dne! diye bard.
Neden sonradr ki, Dne sesi tand, toparlanp kalkabildi.
Vard kapy isteksiz isteksiz at:
Buyur Ali Aam, dedi.
Ali:
Kz, dedi ne bekletiyorsun sabahtan beri darda?
Dne:
Gel ieri Aam, dedi.
Ali, kapdan eilerek ieri girdi.
Bu ate niye yanmyor? diye sordu.
Memedin gzlerine, o, ine ucu gibi k aklp kalmt. Alinin
iyi, gle babacan yzn grnce k kayboluverdi.
Ali, kn gsterdi:
Allah kerim, dedi.
Dne:
yledir zaar, dedi.
Ali:
dm Dne! dedi. Bak ocuk da bzlm. Yaksana u
atei...
Dne, bo bo ocaa bakt:
Snm m? dedi. Hi farknda olmamm.
Ocaa odun att, tututurdu Dne:
Bu gavur Abdiyi...
Abdi lafn duyunca, Memedin gzlerine o k gene geldi, oturdu.
Ali:

Vurann, dedi, eli nurlanr. Doru Cennete gider. Babas

bunun gibi deildi. Kyly de dnrd.
Aliden sonra, birka kyl daha yiyecek getirdi Dneye. Bunu,
Abdinin ty bile duymad. Ama, bu kyllerin getirdii ancak on
be gn yetti. Ana oul iki gn a kaldlar. nc gnn sabah
Dne hibir ey sylemeden, inei yatt yerden kaldrd. Boazna
bir ip balayarak dar kard.
nek dar knca Memed:
Ana!... dedi.
Dne:
Yavrum, dedi.
Dne inei ekerek, geldi Abdi Aann evinin nnde durdu.
Dana, inein memelerinin arasna ban sokmu emitiriyordu.
Dne, evin nnde bir zaman dikildi kald. Dneyi, darda Dursun grp
aasna haber verdi. Haber stne Aa dar kt. Dne ban yerden
kaldramyordu. Sivri, ince enesi titriyordu, ocuk dudaklar bzerek
titriyordu. Btn bedenini de hafif bir titreme almt.
Abdi Aa, inein srtna elini vurarak:
Satmaya m getirdin Dne? diye sordu.
Ban yerden kaldrmadan:
Heyye Aam, dedi.
Abdi Aa, Dursuna emir verdi:
u inei al Dne bacnn elinden de, gtr bizim ahra!
Elini cebine soktu anahtar tutamn kard.
uval getirdin mi kzm Dne? diye sordu. Sesi yumuak efkatliydi.
Dne:
Heyye, dedi.
7
Mee biten toprakta, hemen hemen hi baka aa gzkmez.
Da ta, dere tepe srf meedir. Meeler kaln, ksa gvdelidir. Dallar
gdktr. En uzun daln uzunluu bir metreyi gemez. Koyu yeil
yapraklar st stedir. Toprakta, salam, topraa btn gleriyle
yapm
dururlar. Hibir g onlar oradan ayramayacakm gibi gelir.
Mee topra kra, bembeyaz, kire gibi bir topraktr. stnde
meeden baka bitki yaatmamaya ant imi gibidir.

Kadirliyle Cck aras kk kk, yaygn tepelerdir. Bu tepelerin

topraklar killi, kapkara, yal, verimlidir. Buralar, eski ukurova
bataklklarnn son ucudur. Batsna Acasaz batakl dt gibi,
dousuna da Toroslarn aml der. Tepelerin her bir yerleri tepeden
trnaa ekilir. te bu tarlalarn iinde meeler vardr. Her biri
uzun, selvi gibi meelerdir. Dallarndan taze bir yeillik fkrr.
Gvdeleri, teki ksa meelerin gvdeleri gibi nasrl deildir. Kavak
gvdesi yumuaklnda gzkrler. Dmdz. Ekinlerin arasnda mee
gibi deil de herhangi bir aam gibi dururlar.
akrdikenlik yeil, akrdikenlik mor, akrdikenlik stbeyaz
dalgalanr.
afan yerine kra dmtr. Buza kesmitir ta toprak.
akrdikenliin ortasnda bacaklar paralana paralana ift srd.
Yand, kavruldu. Topraktan diiyle trnayla skp kardnn
drtte n Abdi Aa ald elinden. teki kyllerden te iki alrd.
O yllardan sonra garaz balamt. nadndan dnmedi. Frsat bulduka da
dvd, hakaret etti.
Toprana gre yetiir, byr, geliir.
Kra toprakta byd.
Bin bir bela... Boy atamad. Omuzlar, bacaklar gelimedi. Kollar,
bacaklar kuru birer aa gibiydi. Kupkuru. Avurdu avurduna gemiti.
Yz
esmerdi. Gn yan esmeri... Ona yle alc gzle baknca o meeler
mutlak
akla gelirdi. Ksa, kt... Topraa mee gibi salam yapm. Her bir
yan
sert, keskin. Yalnz bir yerinde, bir yerciinde bir tazelik kalm.
Dudaklar ocuk dudaklar gibi pembe pembe... ocuk dudaklar gibi
incecik
kvrlyorlar. Dudaklarn kenarnda her zaman, bir glmeme durur
gibi...
Aclna, sertliine yakr.
nce Memed, bu sabah sevinten tamakta. Dar, gnee kyor.
Gnete dolayor. eri giriyor. Kaaklardan alnm, yeni ceketinin
cebinde bir mendil sokulu. Mendili trl ekillere koyuyor. Urayor.
Baz bir yaprak gibi ap, baz dryor. Kasketi de yeni. Kasketi
bana geiriyor. Altndan alnna, kara, uzun peremlerini karyor.
Sonra geri koyuyor. Bir de byle bakyor aynaya. Beenmiyor. Kara
peremlerini tekrar karp dkyor alnna. yle brakyor. alvar da
yeni. alvar iki yl nce almtr ya, giymemitir. lk olarak giyiyor.
oraplar giydi, oraplar kard. Bu kadar ok orap! orab
oktu. Anas iyi orap dokurdu. Bir de... nakn en gzelini anas
vururdu.
En son giydii orab da beenmedi. kard bir keye koydu. Anasn yan
gzle szerek sanda gitti, at. Sandn ii yaban elmas kokuyordu.
Kedeki nakl oraba gz iliince titremeye balad. Eildi ald.
Yaban
elmasnn kokusu drt yan sarmt. Eli oraba deince titremesi artt.
Yreinden lk bir eyler geti. Bir ho oldu. Bir scaklk, bir
yumuaklk...
Sandn loluunda orabn renkleri koyu... ekti a gtrd. Renkler
kta ald. Parlad.

Bir trk duyulur... Gecede baka trl, gndzde baka trldr. ocuk
sylerse baka tatta, kadn sylerse... Gen sylerse baka trl olur,
yal sylerse... Dada sylenirse baka, ovada, ormanda, denizde baka
trldr. Hep ayr ayr tattadr. Sabahleyin baka, le, ikindin,
akamlayn
bakadr.
Bu nakl orap bir trk gibidir. Bir trk scaklnda rlmtr.
Sars, krmzs, yeili, mavisi, turuncusu, trl rengi karp
uyumu,
bir scaklk, bir yumuaklk meydana getirmitir. Ak gibi, efkat gibi
bir
ey olmutur.
Bu orap aktr. yle bir gelenekten gelir. Memedin eli dokununca
titremesi, a knca irkilmesi bouna deildir. Byle oraplarn
stnde hep iki ku nak bulunur. Gagalarn dayam pr gibi
iki ku... Sonra, iki aa vardr, gvdeleri kck. Tek, kocaman
iekli...
ki aa yan yana dururlar. iekleri pecek gibi burun burunadr.
Sonra,
bu iki nak arasndan stbeyaz bir su akar. Krmz kayalar vardr
kycnda. Bir renkler, yalmlar cmbdr alm ban gidiyor.
oraplar giydi. arn da stne ekti. orap, dize kadard.
Dize kadar bir yn ku, iek pyor, bir sr ak su akyordu.
inden, yle bir Hateye de grnsem geti. Hatelerin evine
doru yrd. Hate, kapnn eikliindeydi. Memedi grnce kocaman
ltl
gzleri glmsedi. Yapt orab da ayanda grnce sevindi.
Memed, oradan kyn iine doru yrd.
Evlerine geri dnd zaman, gn epeyce ykselmiti. Bir tan
stne oturdu. Arkadan beklemeye balad. Az sonra arkada
damn arkasndan kp geldi.
Ana:
ocuklar, dedi, ok elenmeyin. Abdi Aa ehire gittiinizi
duymasn. Haliniz perian olur sonra.
Memed:
Duymaz, dedi.
Arkada, Kel Alinin olu Mustafayd. O da bu yl on sekizine basmt.
kisi bir olup kafa kafaya vermiler, kasabann nasl bir yer olaca
stne
tartmlar, en sonunda dayanamam, gitmeye karar vermilerdi. Oraya
ilerinden bir ey ekiyordu onlar. Dursunun masal gibi anlatt
ukurova
ekiyordu onlar. Karar bundan tam iki yl nce vermilerdi. O gn bu
gndr
bir trl gerekletirememilerdi.
Bir kere Mustafa babasndan, Memed anasndan korkuyordu. kisi

birden Abdi Aadan korkuyorlard.

Bundan gn ncedir ki, ikisi bir olup, meseleyi Memedin anasna
atlar.
Ana:
Nasl olur? dedi. Siz nasl gidersiniz kasabaya bu yata? Olur
mu? Sonra Abdi Aa ne der? Bir duyarsa Abdi Aa, vallaha bu kyden
bizi iyice kovar.
Memed, anasna yalvard.
Ana:
Olmaz, dedi.
Olmaz, dedi ama, yreine de dert oldu.
Sonunda:
Kovarsa kovsun Abdi Aa, dedi. Biz de...
Mustafann babasna sylemediler. Ona, geyik avna gideceklerini,
birka gn dada kalacaklarn sylediler. Oldum olas, hep geyik
avna giderlerdi. Memedin stne bir avc daha yoktu kyde. Pireyi
vururdu. yle de atcyd. Kel Ali, onlar byle ssl psl giyinmi,
ayaklarnda muhabbet oraplaryla grseydi imkan yok ava gittiklerine
inanmazd. Mustafa, ava gitmek iin ald tfei Memedlere brakt.
O gece sabaha kadar hayaller kurdular. Bir dakika olsun gzlerini
yummadlar. Hep konutular.
Daha afan yeri madan, ortalk alacakaranlkken yola ktlar.
Koarcasna gidiyorlard. Aadan ince bir yel esiyordu. Soucak.
Gnn ucu azck grnnceye kadar ne konutular, ne de azck
durup soluk aldlar.
Sonra Memed yeil topran orada durup derin derin soluk ald:
Bundan tede Sarboa varm... nce oraya urayacaz. Sonra
Deirmenler, onun arkasndan da Dikili ky... Dikilinin arkasndan
da kasaba...
Mustafa:
Arkasndan da kasaba... diye sylendi.
Yrdler. Gene koarcasna gidiyorlard. Bir ara durup birbirlerine
glmsyorlar; sonra gene hzlanyorlard.
Bir hzda Sleymanldaki tahta, yank kpry, yeralt yolunu,
kan mezarn getiler. Torunlara geldiklerinde le olmutu. Hava
lkt. Nar aalar krmz ieklerini amlard. Toprakta bir
slaklk
vard. Topraa oturdular. Nereden ktysa, nar aacnn arkasndan,
gsn barn am uzun boylu, yorgun, terlemi bir ihtiyar kt.
Gsnn uzun kllar da aarmt. Aarm kllar kvrck kvrckt.

Stbeyaz sakal da kvrckt. Srtndaki heybesini indirdi:

Selamnaleykm delikanllar, dedi.
htiyarn gr, tokmak gibi vuran bir sesi vard. Oturur oturmaz,
heybesinden bir kn kard at. knda yufka, ince, beyaz ekmekler
vard. Bir de kocaman krmz bir soan... Soann yannda da kelek
vard.
Yemeye balayan ihtiyar:
Buyurun delikanllar, diye onlar ard.
Memed:
Ziyade olsun.
Mustafa:
Ziyade olsun.
htiyar:
Gelin canm, diye steledi.
Memed:
Ziyade olsun.
Mustafa:
Ziyade olsun.
htiyar habire srar ediyordu.
Memed:
Biz kasabada yiyeceiz, diye kesti att.
Mustafa:
Biz kasabada yiyeceiz.
htiyar:
yleyse o baka, diye glmsedi. Anladm. ehir ekmei...
Ama, daha ehire bir hayli yolunuz var.
Memed:
Orada yiyeceiz.
Mustafa:
Orada yiyeceiz.
Yanlarndaki su alayarak, kpklenerek kayalarn arkasndan,

stnden, yanndan, ynnden hzla akyordu.

htiyar, az dolu dolu:
Bu suyu brakmayacaksnz. Sizi doru oraya gtrr.
Memed:
Sen bizimle gelmeyecek misin?
htiyar:
Aaah yavrum, dedi, ben de kasabaya gidiyorum ya, size nasl
ayak uydururum?
Memed sustu.
htiyar, yemeini bitirdi. knn iyicene, sk skya baladktan
sonra gitti, suyun kysna yatp doya doya iti. Elinin tersiyle
azn, byklarn silerek geldi oturdu. Kocaman cabakasn kard,
at.
Cgarasn sar defter kadna parmak kalnlnda sard. akma
akmaya
balad. Neden sonradr ki kav ald, ortaya ho bir koku salverdi:
Cgaray yaktktan, belini de nar aacna bir iyice dayadktan sonradr
ki:
Bre delikanllar, siz nereden olursunuz? diye sordu.
Memed:
Deirmenoluktan.
Mustafa:
Deirmenoluktan.
htiyar:
Kei sakall, gavur dinli Abdinin kynden yle mi? Duyduk ki
gavur Abdi de aa olmu. Duyduk ki kylleri kul gibi altrr, hepsini
a kormu. K gelince acndan lrm millet. Diyorlar ki Abdinin izni
olmaynca kimse evlenemez, kimse kyden dar bile kamazm. Diyorlar
ki
Abdi kylerde, sopayla dve dve adam ldrrm. Be kyn hkmeti,
padiah Abdi imi. Ast astk, kestii kestik... Vay bre kei sakall
Abdi! Abdi aa olmu ha!
htiyar bir glmedir ald. Boyuna hem glyor, hem de:
Vay bre Abdi! diye hayret ediyordu. Vay bre Abdi! Vay bre kei
sakall Abdi!
Glmeyi brakt:
Doru mu? diye sordu. Kalar atlmt.

ocuklar baktlar. O ine ucu gibi prlt geldi Memedin

gzbebeklerine
yerleti. htiyar ocuklarn cevap vermediklerini, bozulduklarn
grnce:
Bre delikanllar, dedi, o kei sakall it var ya, o kylye zulmeden
deyyus, o yiit kesilen, avradn... Abdi var ya, bir tavan kadar
korkaktr. O, bir kar gibidir bre! Geti yavrularm. Geti. Onun
byle bir namussuz olacan bilseydim cann cehenneme gnderirdim. Ka
para
eder, geti. Demek, kei sakall Abdi ha?
Gene glmeye balad:
Demek Abdi padiahlk davasnda? Kul etmi be ky ha? Th! Vay
anasn!... Ulan Abdi senin byle bir namussuz kacan bileydim... Bir
bileydim Abdi!
Memedle Mustafa birbirlerine sokulmular ihtiyara inanmaz bir
tavr taknmlard. Mustafa glmsyor gibiydi. Bu, ihtiyarn gznden
kamad:
Demek siz Abdinin kylssnz? Abdinin ayaklarma kapand
gnler geti.
Bu laflar stne Mustafa belli edercesine ihtiyara alayl bir
glmsedi.
Memed, bunu grnce Mustafay drtt. Belli etmesin diye. htiyar bunu da
grd.
Siz, dedi, Koca Ahmet adn duydunuz mu hi?
Memed:
Duyduk, dedi.
htiyar serte Mustafaya sordu:
Sana diyorum, sen duydun mu?
Mustafa ylarak:
Tabii duyduk, dedi. Onun adn duymayan var m?
Syrngatan giderken, iki ekya nne kmlar, soymular Abdiyi.
Karsn da elinden almlar. Bunu bana haber verdiler. Abdi de geldi
ayaklarma kapand: Gittim karsn aldm getirdim. Teslim ettim
kendisine.
Byle zulmedeceini bilseydim fakir fkaraya!...
Koca Ahmet bu dalarda bir destand. Analar, alayan ocuklarn, Koca
Ahmet geliyor diye avuturlard. Koca Ahmet bir dehet olduu kadar bir
sevgiydi de. Koca Ahmet bu iki duyguyu yllar yl bu dalarda yan yana
gtrebilmiti. Bunun ikisini bir arada gtremezse bir ekya, dalarda
bir
yldan fazla yaayamaz. Ekyay korkuyla sevgi yaatr. Yalnz sevgi tek
bana zayftr. Yalnz korkuysa kindir.

On alt koca ylda Koca Ahmedin burnu kanamad. Koca Ahmet, on alt yl
sren ekyalnda yalnz bir tek kii ldrmt. O da kendisi askerde
iken anasna ikence ederek rzna geen adam...
Kye geldiinde bunu duymu, adam vurup daa kmt. Adam Hseyin
Aa
idi. Yol kesmezdi. Onun dolat yerlerde baka hibir ekya da yol
kesemezdi.
ukurovann en zengin adamn seer, bir etesiyle ona bir mektup
yollard.
u kadar para isterim diye. Mektubu alan zengin adam; hemencecik
istenilen
paray gnderirdi. Kimden ne kadar para istemise ekyal sresince,
santimi santimine almt. teki ekyalar giderler, zenginlere ikence
ederler, ldrrler, ou gene be para alamazd. Elleri bo,
ukurovadan,
arkalarnda bir blk candarma geri dnerlerdi.
Koca Ahmet ald paray har vurup harman savurmazd. Zaten nereye
harcasn? Da ba... Gezdii blgenin hastalarna ila, kzszne kz,
fkarasna unluk alrd.
Affa urayp da kyne inince, yakn uzak kylerden onu grmek
iin kyller, gnlerce Koca Ahmedin kyne tandlar.
Koca Ahmet aftan sonra evine ekildi: Kendisini iftine ubuuna
verdi. Karncay bile incitmedi. Yalnz, bir hakszlk grp fazlaca
kzdnda:
Aaah! eski gnler, diyordu. Sonra da bundan utanmcasna susuyordu.
Kzgnl geince de glyordu byle sylediine...
Koca Ahmedin kendisi kynde unutulmu gitmiti. Byle bir
adam yayor mu yaamyor mu kimse farknda bile deildi. Kylleri
ona almlard. Bu ak sakall ihtiyar, yllar yl Toroslar tutmu
Koca Ahmet deildi. Koca Ahmet yayor mu yaamyor mu kimsenin umurunda
bile deildi.
Dada bir ekya nlendi miydi, Koca Ahmet gibi, diyorlard.
Bir ekya kadna bakmad, yol kesmedi miydi, Koca Ahmet gibi...
diyorlard. Adam ldrmyor, halka zulmetmiyorsa; Koca Ahmet...
Cmle iyiliklerde, Koca Ahmet gibi...
Mustafaya dnd sordu:
Nasl bir adamm Koca Ahmet? Duydun mu?
Mustafa:
Babam der ki, Koca Ahmet gibi yiit ekya, namuslu, fkara babas
ekya
gelmedi bu memlekete.
htiyar:
Boyu, bosu, yz naslm, hi sylemediler mi?
Mustafa:

Babam der ki, uzun boylu, karayaz, koca bykl da gibi bir
adamm Koca Ahmet. Babam konumu onunla. Alnnn ortasnda
byk, kara bir beni varm. Gzlerinden k saarm. Metelii
vururmu.
Yaaaaa... metelii vururmu. Babam onunla konumu bile.
htiyar alayl bir sesle sordu:
Gavur Abdinin avradn ekyalardan alp da, ona geri veren kim?
Mustafa:
Kim olacak, sensin. Ben aldm verdim demedin mi?
htiyar hayfl hayfl ban sallad.
Ben deilim ben, dedi. Ben...
Memed, adamn yzne dikkatlice bakt. ki kan orta yerinde,
ak kllarn arasnda bycek, yeil bir ben grd. Ben yeil, kara
deil... Bundan sonra da gzlerini adamn yznden ayramad.
Mustafa srnat:
Hani sen alp verdiydin?
Adam:
Yok, yok, dedi, ben alp vermedim. O ld.
Bunu byle syledikten sonra da boylu boyunca arka st topraa
uzand. Heybesini de bana yastk yapt.
Mustafa Memedi drtt. Yavaa:
Haydi kalk gidelim.
Memed, cevap vermeden kalkt. Gzleri hala ihtiyarn yzndeydi. Onlar
ayaa kalknca ihtiyar da gzlerini at.
Demek, gidiyorsunuz ha? diyerek sordu.
Memed, hayranlkla:
Salcakla kal!
Mustafa:
Salcakla kal!
htiyar:
Gle gle, dedi, ban heybesinden kaldrd, onlara bakt.
Onlar yrdkten sonra ban geri indirdi. Gzlerini kapad. Su
aldyordu.
Deveboynunun amln gelinceye kadar konumadlar. Memedin yz zehir

gibiydi. Acyd. Bir zaman iinde bir sevin aldyor, sonra

kararveriyordu.
Kara yamur bulutu km gibi.
Yan gzle birka kere Mustafaya bakt. Mustafa aknlk iindeydi.
Yokuu
knca, Memed, yorgun yorgun bir tan stne kt.
Birden glmsedi.
Mustafa bunu frsat bildi:
Ne gldn desene?
Memed, boyuna glmsyordu.
Mustafa:
Desene?
Memed ciddileti:
Allah bilir ya bu adam Koca Ahmedin ta kendisiydi. Bana yle geldi.
Mustafa:
Memed kzd:
Ne laf? Herif tam tamna Koca Ahmet.
Mustafa:
De git sen de, dedi. Bu adam hepimiz gibi adam. Dedem gibi
stelik de. Bunun Koca Ahmede benzer yeri var m?
Memed:
Alnndaki beni grdn m? Tam orta yerinde alnnn.
Mustafa:
Grmedim.
Alnnn orta yerinde yeil byk bir ben vard.
Grmedim.
Gzleri ra gibi yanyordu.
Yok.
Gzleri sra gibi yanyordu.
Grmedim.
Bana yle geliyor ki bu adamdan bakas Koca Ahmet olamaz.
Mustafa:

Teh! dedi, byle adamlar Koca Ahmet olacak olsayd, dnya

Koca Ahmetlerle dolard. Bu adam aynen senin benim gibi...
Memed:
Gzleri ra gibi yanyordu. Yznde bir holuk vard. Bir cana
yaknlk... Keke baban grseydi bu adam...
Byle konua konua yamatan aa inerlerken, birden nlerine
bir dzlk kverdi. Dzlkte byk bir kavaklk vard. Kavakln
ortasndan bir su akyor; kvrlarak. Ova boyunca. Su, gnete avkyor.
Bu kadar uzun, byle kvrla kvrla, ak klar saarak dz bir ovada
giden
suyu ilk olarak gryorlard.
Memed:
Yaklatk.
Mustafa:
Neden belli?
Sular ukurovada kvrlr gider. Bence, bu su Savrun suyudur.
Kavaklar da Kadirlinin Deirmen kavakldr. Durmu Ali Emmi
byle anlatrd. Tamam m?
Mustafa Memedin kzdn sand. Sert konumutu da ondan.
Kolay kolay kzmazd. Bir kere de kzarsa... Beterin beteri
olurdu. Bu sebepten gnln almak istedi.
Tamam, dedi. Bura ukurova ite. Durmu Ali Emmimin anlatt iyi
kalm
aklnda.
abaplya geldiler. abaplnn altndan geen su ark patlam, alttaki
yolu su basmt. Ayaklarn karp girnek zorunda kaldlar. abaplnn
aasnda, yani imdiki Bolat Mustafann evinin oralarda bir krmz
toprakla bir beyaz toprak yan yanadr. O aray da cilpirti allar
almtr.
Cilpirtilii geince kasabann ilk evleri grnd. Bir ksm saz evlerdi
bunlarn. Saz evlerin alt banda byk kiremitli bir yap grnyordu.
Sonra,
onlarn tesinde, parlayan inkolar, beyaz badanal evleri, krmz
kiremitleriyle bir oyuncak ehir gibi kasaba uzanyordu.
Memedle Mustafann gzleri kasabada. Hayretle alm gzleri... Ne
kadar
da beyaz. Ne kadar da ok ev! Gzlerini bir trl kasabadan alamyorlar.
Boklu dereyi getikten sonra kasabaya girmi oldular. Gn klar
camlar parlatyordu. Binlerce cam prlts... Sra saraylar...
Dursunun
dedii.... Peri padiahlarnn ehri... Saraylar.
Kasabaya girerken salar sollar mezarlkt. Mezar talar yan
yatmlard.

Kararm mezar talarnn kuzeye gelen yanlar yosun balamt.

Mezarln
orta yerinde de yal, dallar plak denecek kadar yapraksz, bir taraf
da
tamamen kurumu ulu bir dut aac vard. Bu kadar kocaman bir mezarl
da
ilk olarak gryorlard.
arya kadar mezarl dnerek yrdler. Mezarlktan, ilerine bir
korku, bir rperti dmt. lk dkkana varnca mezarl unuttular. lk
dkkan kck, st inkoyla rtl bir dkkand.
Dkkanc bir uzun masann stne renk renk ekerleme dolu kavanozlar
sralamt. Kavanozlu masann nnde gaz tenekeleri, eker, tuz, incir,
zm sandklar duruyordu.
Bir zaman yan yana durup, bu dkkan seyrettiler. Dkkan, Abdi
Aann dkkanna hi benzemiyordu.
Dura seyrede arnn ortasna geldiklerinde, gn tepenin ardna
iniyordu. Bir kuma dkkannn nnde durmulard. Trl gz alc
basmalar, yazmalar, alvarlk kumalar, bir ipe dizilmi kasketler,
ipek krepler... Krepler sra sra, bir utan bir uca dkkann iine
aslm.
erde kocaman gbekli, ksa boylu bir adam uyuklayp duruyor.
Bycek ay talarndan rlm bir kaldrmn stnde duruyorlard.
Kaldrm yer yer sklmt. Memedin iinden, topra bile rmler,
geti.
arnn sa yanna sralanm ihtiyar, kambur dut aalar vard. Bunlar
orman gibi birbirlerine gemilerdi. Altlarnda nalbantlar otururdu.
Burunlarna almadklar bir koku geliyordu. Ac, sabun kokusu... Tuz,
yeni kuma, kf, zahire kokusu...
Memed, Mustafay elinden tuttu, bir dut aacnn altna ekti.
Dutta sereler kaynayorlard. Bir de vcrdayorlard ki, btn ar
sesleriyle doluyordu.
Akam oluyor Mustafa, neyliyek?
Mustafa, birden toparland. Aykt.
Neyliyek? diye Memedin gzlerinin iine bo bo bakt. D
iinde dolar bir hali vard.
Kyller kasabaya geldiklerinde handa yatarlarm. Durmu Ali
emmi yle sylerdi. Hana gidelim.
Gidelim. Han hepsinden iyi.
Han nerede ama? Han bir bulsak.
Mustafa:
Yaa bulsak, dedi.
Kepenkler angrtyla kapanyordu. Bu kadar grlt onlar afallatt.
Dleri bir anda bozuluverdi. Serseme dndler. Buradan da el ele tutuup

yrdler. Yanlarndan gsleri kstekli iki iman adam geti. Cesaret

edip de han soramadlar. Sonra bir dkkann nnde duraladlar. Gn
batm.
Ortalk karanlkla aydnlk aras. ocuklar gibi el ele tutumulard.
Dkkanc onlar mteri sand:
Buyurun Aalar. Ne istiyorsunuz? diye iltifatl laflar etti.
Kendilerine Aalar denince utandlar. Dkkan brakp oradan
ayrldlar. Halbuki han soracaklard.
Dkkanlarn hemen hepsi kapand. Oradan oraya dolap duruyorlard. Bir
saat kadar soracak kimse bulamadan, bir mnasip adam bulamadan dolap
durdular. yle olur olmaz adamlar gzleri tutmad. Durup kt kt
dnrlerken Memed birden sevindi. nlerinden, da kolu insanlarnn el
dokumas, ayak bir ceket giymi biri, hzla yryordu. Memed, her eyi
unutup onun arkasndan kotu:
Karda! Karda! diye seslendi. Dur hele!
Adam durdu, hayretle onun telana bakt. Bu bak Memede bir
ho geldi. Beklemiyordu.
Syle! diye serte kt adam.
Memed:
Biz garibiz, dedi.
Adam:
Eee... Ne istiyorsunuz?
Memed ezildi bzld:
Han nerede? Onu soracaktm ite, dedi.
Adam geri dnd:
Gelin arkamdan, dedi, bir sokaa sapt.
Adam hzl hzl yryordu. Memed adamn yryne dikkat
etti. Bu, sarp yerlerin insannn yryyd. Sarp yerlerin insanlar
adm atarken ayaklarn havaya fazla kaldrrlar. Dizleri hizasna
kadar. Sonra ihtiyatl, korka korka indirirler. Buna almlardr.
Halbuki, ova insanlar tam aksinedir. Ayaklarn yerde srrcesine
giderler.
Han, byk kapl, kapsnn tahtalarn kurt yemi, rtm,
hantal, rk bir yapyd.
Adam:
te han buras, deyip yoluna ayn hzla, ayn da yryyle
inip ka devam etti.
Memed:

Gidip hancy bulmal.

Mustafa:
Bulmal.
eri girdiler. Hann ii atlar, eekler, katrlar, arabalarla
doluydu.
erde at, eek gbresi diz boyuydu. Gbre slak slak; insann genzini
yakarcasna kokuyordu. Bu keskin kokudan ileri buland. Ortada,
bir diree bycek bir fener aslyd. Fener camnn ok yeri isten
kararmt.
Memed, Mustafaya:
Fenere bak! dedi.
Mustafa:
Kocaman.
Ortadan ksa boylu, kck, ie km eneli bir adam, telala
oraya buraya gidip geliyordu. Bir kede de srtlarndaki arabalardan
Maral olduklar anlalan on be kii kadar grnen bir topluluk,
yksek sesle tartyorlard. Bir tanesi kzm, habire kfrediyordu.
Aasna, paasna, dnyasna, feleine, anasna, avradna veryansn
ediyordu.
Adam, duruyor duruyor, kfre tekrar kald yerden balyordu.
Bir tanesi:
Ya bu bezleri satamazsak, diye balyor. Kfrbaz da...
Bezin de anasn avradn, diye bitiriyordu.
Azlarndan ne karsa ksn:
Onun da anasn avradn, diyor yaptryordu.
Onun da soyunu sopunu, slalesini...
Farknda olmadan toplulua yanatlar. Tartanlar bunlarn hi
farknda olmadlar. En uta bir ihtiyar oturmu, kalabalkla hi
ilgilenmiyordu.
Tatl, ocuksu bir yz vard. Arada bir de, ne dnp ne kuruyorsa,
kendi
kendine glyordu.
Memed, ona hi ekinmeden yanat:
Emmi, dedi, hanc nerede ola?
htiyar:
Napacaksn o deyyusu? diye sordu. Suya dm o fkara dedi, sonra da.
Mustafa:

Yazk, dedi, fkaraya.

Memed, bunun stne Mustafay drtt. O, ihtiyarn aka ettiini
anlamt.
htiyar:
Tam da tepesi st dm, diye gld.
Mustafa gene anlamad.
Th! Yazk fkaraya, dedi.
htiyar:
Yaa... ok yazk, dedi.
Memed:
Ona bakma emmi, dedi, biz hana bu gece yatmak iin geldik.
Nerede u adam?
Mustafa afallad bunun stne.
htiyar, ortada dolap duran hancya duyuracak kadar:
Hanc dedikleri pezevenk ite, dedi. Gidin o pezevenge syleyin
derdinizi.
Hanc duydu, glmsedi:
Bana bakn, dedi, eer pezevenk aryorsanz, esas byk pezevenk
yannzdaki ak sakall... Pezevenklik yolunda aartm sakal, deirmende
deil...
htiyar:
Bak, dedi, ba pezevenk; bu delikanllar yer istiyorlar.
Bu arada, Memed hancya doru gitti.
Hanc:
Bu ak sakall pezevengin yatt odada yatacaksnz. O, sizi oraya
gtrr.
htiyar:
Vay pezevenk vay! dedi. Gelin delikanllar. Yerinizi gstereyim.
Toz kaplam sallanan bir merdivenden korka korka ktlar. Merdiven,
dklecekmi gibi atrdyordu. Toz, toprak iinde yzen bir odaya
girdiler.
Odaya, yan yana bir sr yatak serilmiti.
htiyar:

Siz daha ilk olarak ehire geliyorsunuz. yle deil mi?

Memed:
lk, diye cevap verdi. lk.
Mustafa:
lk.
htiyar:
Nasl olur? dedi. Her biriniz yirmi yan gekin grnyorsunuz: Nasl
oldu da hi kasabaya inmediniz?
Memed, utanarak:
nemedik, dedi.
htiyar:
Hangi kydensiniz?
Memed:
Deirmenoluktan...
htiyar:
Da ky oras yle mi?
Memed:
Siz daha yemek yemediniz, deyince mthi bir alk duydular.
htiyar:
Benim adm Hasan Onba...
Memed:
Benimki Memed. Bu da Mustafa...
Teneke kutular paslanm, zmnn, pekmezinin, helvasnn
stnde kara bulut gibi bir sr sinek dnen bir bakkal dkkanna
girdiler.
Hasan Onba bakkala:
u aslanlar ne istiyorlarsa ver. Bana da helva ekmek ver.
Memed:
Bize de helva ekmek versin, dedi.
pil ipil eden gaz lambasnn nda helvalarn itahla yediler.
Handaki odaya geldiklerinde, kendi yataklarndan baka btn yataklar

dolmu buldular. Soyunmadan yataa girdiler. Oday kaln bir sigara

duman
doldurmutu. Sigara duman kat katt. Sigara dumanlarnn arkasnda
kirli,
tahta kurusu lleriyle benek benek olmu duvarda bir gaz lambas hayal
meyal gzkyordu. Yataktakilerin hepsi her yerden grltyle
konuuyorlard.
Hasan Onba, yataa yerlemeye alan delikanllara:
Demek ilk defa handa yatyorsunuz?
Memed:
Heyye, dedi.
Sonra devam etti:
Adam bu dumandan, bu kokudan boulacak gibi.
Memedle Mustafann yatakta kprdanmalar durdu.
Hasan Onba:
Nasl, kasabay beendiniz mi?
Memed:
ok byk, dedi. Kocaman evleri var. Saray gibi...
Hasan Onba gld:
Ya Mara grseniz siz! dedi. Bir bedesteni var, renk renk k.
Her ey yzne gler. Lal olur kalrsn karsnda. Bir yanda kutnu
kumalar, bir yanda saralar, bir yanda bakrclar... Ne demezsin.
Bir cennettir Mara! Mara bunun gibi yz tane gelir!
Memed dnd, dnd:
Abooov! dedi.
Hasan Onba:
Yaa, dedi. Ya, ite byle. Bir de stanbulu grseniz...
Memed iindekini artk tutamayacakm gibi gerindi. Yz karard,
krt.
Birden syleyince de ferahlad,:
Bu kasabann aas kim?
Hasan Onba nce anlamad:
Ne dedin? diye tekrar ettirdi.
Memed:
Bu kasabann aas kim, diyorum. dedi.

Hasan Onba:
Yavrum, dedi, ne aas? Bu kasabann aas olur mu? Burada
aa yok. Herkes kendisinin aas. Burada aa diye zenginlere
derler. Aa ok...
Memedin kafas almad:
Burann bir tek aas kim? diye tekrarlad. Ad ne? Bu dkkanlarn, bu
tarlalarn sahibi kim?
Hasan Onba ii akt:
Sizin kyn Aas kim? diye Memede sordu.
Memed:
Abdi Aa.
Onba:
Sizin kyn tarlalar hep Abdi Aann m?
Memed:
Ya kimin olacak?
Onba:
Sizin kyn dkkan?
Aann...
Onba:
Srlar, keileri, koyunlar, kzleri?
ou onun...
Hasan Onba sakaln kayp dnd.
Sonra:
Bana bak olum Memed, dedi. Burada, senin yle bildiin aalar yok. Bu
kasabadaki tarlalar, az ok herkesindir. Tarlasz da var tabii. Bu
dkkanlarn
her birinin bir sahibi var. Tabii aalarn tarlalar ok. Fkaralarn az.
ok fkarann da hi yok.
Memed:
Sahi mi? diye hayret l kopard.
Onba:
Yalan m va? dedi. Tabii sahi...
htiyar, uzun uzun toprakszlar anlatt. Sonra Maraa geti, Mara

anlatt. Marataki pirin tarlalar, pirin iileri. Maran balar,

Maran topra... Hocaolu adnda bir Aa anlatt. Bir dnya kadar
topra, kp kp altn olduunu syledi. Memed azn amyordu.
Hasan Onba Kafkasyada esir kalmt. Oralar anlatt. Galiyayi da
anlatt. am, Beyrutu, Adanay, Mersini, Konyay, Konyada Mevlana
derler bir ulu yatar, onun trbesini anlatt. Sonra birden anlatmay
brakt,
yorgan bana ekti. Odann iindeki grlt de durmutu.
Kede birisi sazn stne yumulmu, alyordu. Usuldan da, duyulur
duyulmaz, kaln bir sesle trk sylyordu. Adamn uzun yz gaz
lambas altnda trl trl ekle giriyor, bir uzuyor, bir
ksalyor,
bir geniliyordu. Memed, hibir ey dnmeden uzun zaman onu
dinledi. Saz alan sazn baucundaki iviye taktktan sonra, yorgan
bana ekti.
Memede olan olmutu. Gzne uyku girmiyordu. Dncelere
kaptrmt kendini. Dnceler kafasna akn ediyordu. Dnyordu
artk.
Dnya kafasnda bymt. Dnyann geniliini dnyordu. Deirmenoluk
ky bir nokta gibi kalmt gznde. O kocaman Abdi Aa, karnca gibi
kalmt gznde. Belki de ilk olarak doru drst dnyordu. Ak ile
evk
ile dnyordu. Kin duyuyordu artk. Kendi gznde kendisi bymt.
Kendini de insan saymaya balad. Yatakta bir taraftan bir tarafa
dnerken
sylendi.
Abdi Aa da insan, biz de...
Sabahleyin erkenden Mustafa onu drtt. Duymad. Uykudayd.
Belki de uykuda gibi dalgnd. Mustafa, yorgan onun stnden ekti.
stnde yorgan olmadan uyuyamazd. Uyand. Yahut da doruldu. Gzleri i
iti. Yz sararm, sapsar kesilmiti. Ama yznde bir memnunluk
vard.
Gzlerinde dnmenin mutluluu okunuyordu.
Hancnn parasn verdiler, ktlar.
Memed:
Hasan Onba nerede? Ona bir salcakla kal desek, dedi.
Mustafa:
Desek.
Kapda ksa boylu hancya sordular.
Hanc:
O pezevenk mi? diye sordu. O pezevenk geceden kalkt, ykn ykleyip
kylere satmaya gtrd. On gn sonra ancak gelir. Boverin o pezevenge.
Memed:

Keke grebilseydik onu, diye i ekti.

Mustafa:
Keke...
arnn ortasna geldiler, akn akn durdular. ylece dikilmi
drt yan seyrediyorlard. Gne alabildiine kmt. arnn
kalabal
onlara grlmedik bir kalabalk grnd. Memed, kendi kendine Karnca
gibi
kaynayorlar, dedi. erbetiler sar pirin gmlerini yklenmiler,
ellerindeki sar pirin taslarn akrdatarak baryorlard:
erbet! erbet! Bal erbeti! Meyan kk! Beyen kk! Bir ien
piman, bir imeyen!
Sar pirin gmlere gn vurup avktyordu.
Gz sar pirin gmde kalan Memed, gm yakndan grebilmek iin:
erbeti, bana bir erbet ver! dedi. Arkadama da ver!
erbeti ne doru eilerek, tas doldururken, o, parlayan pirincin
zerinde korkarak elini dolatrd. erbeti ikisine de birer tas
erbet doldurdu uzatt. erbet souk, buz gibi kpkleniyordu. Her ikisi
de
erbeti ancak yarsna kadar iebildiler. Holarna gitmedi.
Bir ke banda, ykseke bir ktn stne oturmu biri nal
dvyordu. Nal akrtsna trkler dktryordu. Bu kasabann
mehur Kr Hacsyd. Memed, gme, dvlen nallara hayran kald.
Burnuna ho bir koku geldi sonra. Bu, kebap kokusuydu. Arkalarna
dnnce,
bir ykk dkkann iinden yal dumanlarn ktn grdler. Dumandan
keskin bir et kokusu, ya kokusu fkryordu.
Koku balarn dndrd. Kebapdan ieri, kendiliinden giriverdiler.
Kebap ra Buyurun buyurun, diye iltifatlar etti. Bu daha ok
artt
onlar. Oturdular, kebap beklediler. Dnk ar, dnk kasaba, dnk
dnya,
bugn Memedin gznde bambakayd.
Bugn ayaklarndaki, yreindeki ba zlmt. Kendisini hr,
geni hissediyordu. Uacak gibi hafiflemiti.
Kebab utana utana yediler. Sanki dkkandaki insanlarn hepsi
durmu, onlara bakyordu. Kebap dkkanndan ktklar zaman
serseme dnmlerdi.
ary bir utan bir uca iki sefec kat ettiler.
Memed Mustafaya dnd:
Burann Aas youmu, dedi.

Mustafa:
Sahiden.
Memed:
Aasz ky!
Krepler asl bir dkkana girdiler. Memed, bir ipek krep seti. Sar
ipektendi. pei avucunda skt, sonra da at. Krep avucundan yere
kayd. Has ipek! Aldlar, dar ktlar.
Mustafa Memede gz krpt:
Hateye deil mi?
Memed:
yi bildin Mustafa. Akll olansn! diye alay etti.
Dn akamki helva yedikleri dkkandan helva aldlar. Sonra frndan da
scak ekmek aldlar. Ekmein stnden scak scak buu kyordu.
Helvayla
ekmei bir mendile koydular, baladlar.
Pazaryerindeki beyaz tan stne oturmular, manavlardaki bek
bek sar portakallara gzlerini dikmilerdi. Kalktlar, birer tane
portakal aldlar, soydular.
Kye doru yola dtklerinde vakit leye geliyordu. Dikine
inen gne, glgelerini tam ayaklarnn stne dryordu. Kck, kara
birer daire glgeleri.
Kasabann dna ktklarndan itibaren kasaba gzden kayboluncaya
kadar,
dnp dnp baktlar. Kasabann stnde ak bulutlar dnyordu. Evlerin
bacalarndan szlen gmi dumanlar, havada aslp kalmlard. Krmz
kiremitler durgun mavinin stne yapmt.
Gece yary geerken kye girdiler. afan yerindeki parlak, kocaman
yldz domu, etrafa kvlcm kvlcm k sayordu.
Mustafa Memedlerin evi nnde ondan ayrld. ok yorgundu. Kasabaya
gittiine de gideceine de piman olmutu. Halbuki Memed onun tam aksi.
Sevin iinde. Memed de kaplarna doru yrd. Yrd ya, ayaklar geri
geri gidiyordu. Evin duvarna srtn dayad, durdu. Girse mi girmese mi?
Girmemeye karar verdi. Dnd, itlerin karanlna sine sine yryordu.
Bir
evin nnde soluk solua durdu. Evin nnde dallar emsiye gibi alm
bir
dut aac vard.
Durduu yer dut aacnn altyd. Sonra, soldaki itin karanlna
gitti yere yatt. Yorgunluu yava yava kt. Bacaklar ok uzun, ince
yapl, rengi yeile alan, duman gibi, hani duman arkasndan grnen
aa
yeili var ya, onun gibi, boynu, gagas gvdesinden ayr dedirtecek kadar

uzun bir ku vardr. Hep su kylarnda bulunur. Adna Deirmenoluk

kylleri
divlik kuu derler. Sesinden kinayedir. Bu ku, bir tuhaf, slk gibi
ter.
Uzun slnn sonu kesik kesik biter. Balar biter, balar biter. Btn
tn tad, rt bu kesik kesik sondadr. Memed bu t tpk
tpksna
taklit ederdi. Birka kere yatt yerden divlik kuu gibi tt. Gz
kapdayd. Kapnn da ne ald vard, ne alaca... Sinirlendi. st
ste birka kere daha tt. Neden sonradr ki, kap usulcana ald.
Memedin yrei gsne smyacakm gibi atyordu. Kapdan kan
karart sessiz sessiz, yavatan ona kadar geldi, yanna uzand.
itin dibine doru iyicene kaydlar.
Memed elini uzatt, usulcana:
Hate, dedi.
Hate:
Can, dedi. Yolunu, yolunu ok gzledim. Gzlerim yollarda kald.
Scaklklar birbirine geiyordu. Nefesleri bir yalm rzgar gibi.
Birbirlerine biraz daha sokuldular. Ba dnyordu. Buz gibi, yumuack
ipekli, bir su gibi, karanlkta Memedin elinden Hatenin ellerine akt.
Bir zaman ylecene sarlm kaldlar. Konumadlar. Tirtir
titriyorlard.
Bacaklar geriliyordu. Taze imen kokusu... Ba dnyordu. Sen olmasan
ben
lrm. Yaamam. ki gn gittin de... Dnya bama dar geldi.
Memed:
Ben de duramadm.
Hate:
Kasaba?
Memed:
Dur, dedi. Sana syliyeceim var. ler baka... Bir Hasan Onba
tandm. Bir Hasan Onba ki, stanbulu bile grm... Bir Hasan Onba
ki...
Hasan Onba Maral... Maran iinden olurmu. Bana her bir eyi
syledi...
Bir Hasan Onba ki, bana dedi ki al nianln gel ukurovaya... Hasan
Onba
dedi ki, ukurovann aas yok. yle dedi. Hasan Onba bana tarla
bulacak,
kz bulacak, ev bulacak... Hasan Onba var ukurovada. Nianln kar
gel
dedi.
Hate:

Hasan Onba...
Memed:
Bir iyi adam ki canyn iine koy. Bize her bir eyi yapacak...
Kaarsak.
Hate:
Kaarsak...
Memed:
Hasan Onba... Bir sakal var, uzun. Stbeyaz. O ukurovada
varken, bize yok, yok gayri. Yaa, Hasan Onba... Ulan delikanl,
dedi, al nianln, kar gel. Peki dedim ben de, on gn sonra alr
gelirim.
Hate:
On gn sonra...
Babadan da eyi... Bir ak sakal var, akar su gibi, parl parl.
Hate:
Hemen gitsek, dedi.
Memed:
On gn sonra...
Hate:
Korkuyorum.
Memed:
Hasan Onba ukurovada varken. Amma benim derdim anam. Anama zulmeder
Abdi.
O da gelir. Mademki Hasan Onba var.
Memed:
Yalvarrm: Sylerim. Onba var derim. Belki gelir.
Hate:
Ben korkuyorum. Abdiden korkuyorum. Yeeni hep bizde. Anamla hep
fiskos... Bir gn nce...
On gn. On birinci deyince... Sen, ben, anam... Bir gece...
Yollara... Ver elini ukurova... Hasan Onba biz geldik deriz. aar
kalr.
Bir de sevinir ki...
Sevinir. Ben korkuyorum.

Uzun uzun sustular. Soluklarndan baka ses yoktu. Gece bcekleri

tyorlard.
Ben korkuyorum.
Memed:
Onba ok sevinir...
Anamdan korkuyorum.
Memedin ba dnyor. Sar alt... Habire dnyor. Alabildiine
akan,
dnen, imeklenen sar gne alts...
On gn deyince, on birinci gn... Yallah...
Hate Osmann kzdr. Osman yumuak, kimseyle ilgilenmeyen, kendi
halinde
bir adamdr. Hatenin anasysa Allahn bir belasdr. Kyde ne kadar
kavga,
ne kadar grlt varsa iindedir. Uzun boylu, gldr. Evin btn iini
o
grr. ifti bile o srer.
Memedle Hatenin ocukluklar birlikte gemiti. Erkek ocuklar
iinde, en gzel evcii Memed yapard. Onu, en gzel de Hate sslerdi.
Beraber oynadklar ocuklar oyunlarna brakr, kendileri baka bir
yere
gider oyunlar icat ederlerdi. Trl trl...
On beine deince Hate, Memedin anasndan orap rmesini renmek
iin;
her gn Memedlerin evine gelirdi. Memedin anas ona en gzel rnekleri
verir,
en gzel naklar retirdi.
kide birde de salarn okayarak:
Sen benim gelinim olursun inallah, srmelim, derdi.
Hatenin anasna, herkese, Hateden konuurken gelinim, derdi.
Bunun stne, on alt yalarnda olan oldu. Memed yorgundu. ift
srmeden
geliyordu. Hate de dadan, mantar toplamadan. Belki bir aydr
birbirlerini
grmyorlard. Birbirlerine Alacagedikte rastlaynca, ikisini de bir
sevin,
bir glme ald. Bir tan stne oturdular. Karanlk basyordu. Hate
kalkmak
istedi. Memed, elinden tuttu geri oturttu:
Dur hele! dedi:
Tirtir titriyordu. Her bir yan atee kesmiti. Bedeninde mgmalar
oluyordu:

Sen benim nianlm deil misin? dedi.

Hatenin ellerini ellerinin iine ald:
Sen benim... dedi.
Hate glmeye balad.
Memed:
De kz, dedi, sen benim nianlm deil misin?
Hate Memedden ekiniyordu. Memed tutmu gndermiyordu. Bir ter
basmt ki...
Kz, diyordu. Sen...
En sonunda pmeyi akl etti.
Hate kpkrmz kesilerek Memedi hzla itti. Kat. Memed arkasndan
yetiti tuttu. Kz durgunlam, kuzu gibi olmutu. Memedin de eski
heyecan
azck gemiti.
Bu gece yars gelirim, dedi. Byk dutun glgesine snrm. Divlik
kuu gibi terim... Herkes divlik kuu tyor sanr.
Sonra da birka kere divlik kuu gibi tt:
te byle, dedi.
Hateyi bir glme ald:
Divlik kuu gibi... Kimse fark etmez.
Memed:
Biz birbirimizin nianls deil miyiz? Kimse fark etmesin.
Hatenin birden rengi att:
Ya bizi grdlerse, dedi, kat.
te bundan sonradr ki, gn getike sevdalar byd, kara sevda
oldu. Sevdalar dillere destan oldu.
Her gece ne yapar yapar buluurlard. Bulumazlarsa ne onun gzne uyku
girerdi, ne onun... Hatenin anas tarafndan yakalandklar da oldu.
Hateye ikence yapt anas. aresiz. Geceleri elini ayan balad.
Kapya
kilit stne kilit vurdu. aresiz. Hate her engele bir are buldu. Hate
Memede muhabbet oraplar dokuyor, mendilleri iliyordu. stne trkler
karmt. Akm, hasretini, kskanln renk renk naklara, ses ses
trklere dkmt. Bu trkler hala Toroslarda sylenir. oraplar gren
rperirdi. Trkleri duyan, syleyen hala rperir, iinden bir ey balar
yeil yeil, taze yeermeye...

Memed, evlerine ne zaman, nasl geldiinin farkna varmad. afan

yerindeki, o kvlcmlanan yldz, n yitirmi, aarmt. afan
yeri
de usuldan aaryordu.
Ana! Ana! diye kapdan ard.
Ana uyumuyor, olunu dnyordu.
Yavrum! dedi kalkt. Kapy at, boynuna sarld.
Demek gece yrdnz?
Memed:
Yrdk.
eri girer girmez, Memed kendisini yatan stne att. Mthi
uykusu geliyordu. Kafasnda sar bir prlt avkyordu. avkyan
prltlar
dnyorlard.
Belki umuttur. Belki de bir zlemdir. zlem scacktr. zlem bir
dost, bir sevgilidir. Sarverir insan scakl. Memedin kafasnda,
gnlnde ta iliklerine ilemi, sar pirin prltlar vard.
Prltlarn
tesinde krmz kiremitleri mavilie yapm kasaba...
Sar pirin prltlar, koyu, mor, savrulan kebap dumanlarna kart:
Kr Hocann nal krts... Kaldrm beyaz; sykal, yani cilal ay
talarndan yapmlar. Beyaz beyaz parlyor.
Ana olunun baucuna oturmu soruyor:
Kasaba nasld yavrum?
H? diyor, ba dyor.
Kr Hacnn nal dverken, nasl trk sylettiini dnyor.
Naldan dncesi krmz kiremitli evlere geiyor. Yar uykulu, yar
uyank glmsyor. Dnyor ki, yarn br gn kaacaklar. Hasan
Onba kylerden on gn sonra dnecek. zlyor bu ie. Sonra dnyor
zntsnden. On gne kadar ancak dzenlerler ilerini.
Hasan Onbann ocuksu, akac gle yz... Ak sakallar. Ak
sakallar
yznde takma gibi duruyor. Hasan Onba bir yer bulur. Bir de ift, yani
i
bulur. Nedense Hasan Onbaya ok gveniyor. Btn dnyay kar kar
gezmi, biliyor, diyor iinden. Kasabann aas da yok. Hate, anas,
yerden alrlar. altklar kendilerinin olur. Hasan Onba bu ii
yapar m yapar. Dnyor ki, nereden duymutur, onu bilmiyor, ukurova
topra verimlidir. Dnyor, yrei daralacak ekilde seviniyor.
ukurova
topranda akrdikeni bitmez. Kendi ukurovaya yerleince, ev bark
sahibi
olunca, bir gn kye gelecek, ukurova byle byle diyecek... Btn bir
ky

arkasnda inecekler ukurovaya. Abdi, tek bana kalacak kyde. Ne ekin

ekmesini
bilir, ne bimesini... Acndan lecek.
Ana tekrar ediyor:
Kasaba nasld olum? diyor.
O, anasna cevap verdiini sanyor, dnyor. Beyaz bir ftr
apkal grmt manavlarn nnde. Tertemiz... Pantolonlu bir
adam... Adam, portakal alyordu. Parmaklarna dikkat etmiti. Uzun,
beyaz parmaklar abuk abuk para sayyordu. Paralar parmaklarnn
arasndan akyordu. Gm parlts...
Ana:
Yavrum,dedi, uyuyor musun?
Uyuyor muydu? Pirin prlts yeniden kafasn allak bullak etti.
ukurova gneinin altnda, gne arpnca fkran milyonlarca prlt.
Uyand zaman gn kuluktu. Anas, banda oturmu ona bakyordu.
Birden,
nedense anasndan utand. Yorgan bana ekti. ocukluunda sevinli
olduu
zamanlar hep byle yapard. Anas glerek, yorgan bandan ekti:
De kalk koca delikanl. Gn kuluk oldu. Kalk da kasabay anlat.
Gzlerini kirpitire kirpitire at. Darda, gz kamatrc bir
gne vard. Gnee yle bir gz att. Birden kamaan gzlerini ieri
evirdi. Gne her eyini altst etmiti.
Yataktan ok yorgun bitkin kalkt. Btn yorgunluuna iindeki
btn karanla karn, yreine bir yerlerden bir k, bir aydnlk
szyordu.
Yreindeki kasveti datan eyin kendi de farknda deildi.
Bu sevin, bu scak ktan ileri geliyordu. Bu k nedendi?
Anasnn dizinin dibine oturdu. Kasabay bir bir anlatt. Kadn,
birka kere kocasndan, birka kere de bakalarndan dinlemiti kasabay,
ama bu kadar gzel kimse sylememiti. Sar avka gelince comutu
Memed...
Su gibi akyordu azndan szler...
Memed ate iinde kasabay anlatt bitirdi. Fakat anasna syleyeceine
gelince yutkundu kald. Anas, onun bu halini bilirdi. Bu sefer de
meseleyi
akt. Olunun salarn okad. Gzlerinin iine bakt. Olu bir ey,
ama
nemli bir ey syliyecekti ama, syleyemiyordu.
Olan, anasnn gzlerinden gzlerini kard. Ana iinden, tamam,
dedi. Bir ey var. Mutlak bir ey var. Memede bakt. Memed, hareket
edecek,
kprdayacak halde deildi sanki. Syleyemeyecek, dedi, kolay kolay.
Dayanamad:

karsana u diliyin altndakini Memedim!

Memed bunu duyunca irkildi. Yz kl oldu.
Ana:
De kar, diye tekrar etti.
Memed ban yere dikti:
Ben, dedi, bu gece Hateyle konutum. Kamaya karar verdik.
Ana:
Sen akln m yitirdin Memed?
Memed:
Dndk ki, sen kyde kalrsan, Abdi Aa, sana zulmeder. Sen
de bizimle gel ukurovaya. Kasabada yerleiriz.
Ana ayn iddetle:
Sen delirdin mi? dedi. Ben yurdumu yuvam, evimi barkm brakr
nereye giderim? Hem sen elin kzn alr nereye gtrrsn?
Memed:
yleyse ne yapalm? Sen bir akl ver.
Ana:
Ben sana yz kere syledim. Vazge bu Hateden. Yz kere, bin
kere syledim. Vazge! Onu Abdi Aann yienine nianlyorlarm.
Olmaz. Byle kafalardan vazge!
Memed:
Vazgeemem. Abdi Aa olmazsa, kim olursa olsun. Vazgeemem.
Abdi Aa herkesin gnlnn Aas m? Alr kaarm. Benim bir tek
korkum var, o da sana zulmederler. Benim korktuum bu! Yoksa...
evelallah...
Ana:
Evimi barkm yurdumu yuvam brakp da hibir yerlere gidemem. Sen, al
git Hateyi. Gene de sana derim ki olum sen yalnzsn. Bundan iyilik
kmaz.
Karnda be kyn kocaman Aas var. Kz onun yeeni istiyor. Bunun
sonu
iyi kmaz. Vazge bu iten. Kz m yok sana!
Memed kzd. Anasna kar pek az kzmt:
Kz yok, dedi. Dnyada Hateden gayri kz yok.
Memed bir daha azn amad.

ki gn sonra duyuldu ki, Abdi Aann teki kydeki yieni

Hate iin dnr gndermi. Dnrleri arasnda Abdi Aa da var. rp
barmasna, armasna bakmadan, kz ilk gelite Abdi Aann
yienine veriyorlar. Abdi Aann yieni bulunmaz ksmet. Kz kendi
gnlne braksan, ya ingeneye varr, ya da davulcuya. Hateyse alar
alar avunur.
ki gn sonra da nian takld. Abdi Aa da gelinine bir bei biryerde
takt.
Niandan sonra kyn iine bir dedikodudur yayld. Kadnlar konuuyor,
ocuklar konuuyor, yallar, genler, erkeklef konuuyordu:
Memed, karr onu. Yedirmez Hateyi Abdi Aann kel yienine.
Korkar Memed.
Hi de korkmaz.
Memedin gznde kimse korkuyu gremez.
Gremez.
Memed bu!
Memed olsun. Memed ka para eder. Abdi onu para para ettirir de
leini
itlere attrr.
Bir kere kzmasn... Attrr m attrr.
Memed kz alr da gider.
Nereye gider?
Nereye gider? O gidecek yeri bilir.
Nereye gitse, ylann deliine bile girse, Abdi Aa onu bulur karr.
Abdi Aann eli kolu uzun. Hkmet var arkasnda...
Hkmet de var. Kaymakam da, Mdr de var. Karakol Onbas da var.
Her gn Mdr iner evine.
Vallahi yreim paralanyor u Memede.
Geldi yabann kyls de elinden ald.
Dn grdm Memedi...
Vay fkara!
Evlerinin arkasnda grdm. Yz sapsar. Zehir sarsna kesmi.
Yeil sar.
Ben de gzlerinden korktum. Bir ho kl gzleri var.

Fkara, nian yapld yaplal evden kmyormu...

Karanlk bir kede...
Akamadek... Dnrm...
Kara sevda... Zor!
Kara sevda deli eder insan.
Memed yar deli zaten...
Kz her gece balarm anas. Elini ayan kendirle balarm.
Kilit stne kilit!
Dnenin de hali kt.
O da olundan korkuyor.
Abdi Aa da duymu meseleyi...
Vay fkara Memed!
Duymu da glm...
Kzn iki gz iki eme...
Vay fkara Memed!
Abdi Aann kel yieni, gelmi fyaka satyor. Dolanyor kyn
iinde.
Boynuzlu...
Geyik boynuzlar...
Geyik...
Zulm.
Vay fkara Memed!
Zulm.
Kahrndan lmezse Memed...
Asl kz lecek kahrndan...
Ayran kr olsun.
Yava yava sylen.
Onmasn inallah...
Srm srm srnsn.
Kurt ilesin tenine inallah.

Ylancklar karsn da yln yln yatsn.

Yava yava...
Gzlerinde akrdikeni bitesi.
Be ky kendinin, u dalar da kendinin.
Dnya parayla alnr. Yrek alnmaz.
Vay fkara Memed!
Grsn Abdi. Grsn ne iler getirecek Memed onun bana.
Siz hele durun.
ldrse...
ldrse eli nurlanr.
Memed daha ocuk.
Vay fkara Memed!
ocuk ama...
Ylda ka tane da keisi, vurur Memed?
Say!
nenin deliinden kurun geirir.
Abdinin gzlerinin bebeinden inallah.
Yava syle yava!
Bir silah gese eline Memedin, koymaz Abdiye.
Koca Ahmet dada olayd bu sralar...
Gelirdi kye, bozard nian, verirdi kz Memede.
Bir silah geirse eline...
Memed hakkndan gelir onun.
Kekeee!
Kyl o gnleri grse... Krk gn krk gece enlik eder.
Kara sevdallar ayran iflah olmaz.
Olmaz inallah.
Memedden bulmazsa, Allahtan bulur.
Bulur inallah.

Yava yava!
Neredesin Koca Ahmet. Kendini gsterecein gn bugnd.
Koca Ahmet Dastanda ift sryormu. Avrattan korkak olmu.
Memed kasabaya gitmi.
Yer yapyor kendine.
u kel yienine bir ey olsa...
Bir yldrm dse tepesine.
Durup dururken can kverse.
kverse...
Memed alsa kz. Alsa gtrse...
Memed alsa kz...
Alsa gtrse kz...
Ben Hateyi bilirim. ldrr kendisini.
O lrse, Memed de yaamaz.
Vay fkara Memed!
Vay fkara Dne! Kocasz kald gen yanda. Oulsuz kalmasn.
Oulsuz kalmasn.
Bir ky insan tekmil konuuyordu. lerine dert olmutu Memedin ii.
Ama ellerinden bir gelir yoktu. Bu konumalar Abdi Aann kulana
dakikas
dakikasna gidiyordu. Kyde t dese, o duyard.
Olup biteni, kylnn neler konutuunu bir bir biliyordu. Adamn
gnderdi.
Memedi evine ard bir gece. Memed, sklm pklm gelip karsna el
pene
dikildiinde, bas bas bararak:
Ula namussuz nankr! Kpek gibi kapmda bydn. Adam oldun. Ulan namus
dman! Duydum ki yienimin nianlsna gz dikmisin...
Memed ta kesilmi kprdamyordu. Yz duvar gibi bembeyaz olmutu. En
ufak bir hareket yoktu. Yalnz, o ine ucu kadar kck prlt gelip
gzbebeklerine oturmutu.
Abdi Aa:
Bana bak Memed! dedi. Bu kyde yaamak, ekmek yemek istiyorsan benim
dediimden ayrlma. Sen ocuksun. Sen bilmezsin. Sen beni bilmezsin. Ben
adamn ocana incir dikerim. Duydun mu ekmeksiz, nankr? Ben adamn
ocana

incir dikerim.
Geldi Memedin kolundan serte tuttu:
Bana Abdi derler, dedi. Ben adamn ocana incir dikerim.
Memed susuyordu. O sustuka teki kzyor, baryordu.
Ulan ekmeksiz olu ekmeksiz... diyordu. Kimse benim yienimin
nianlsna gz dikemez. Ben adam para para eder de leini kpeklere
atarm. Bana bak! O kapdan bir daha gemeyeceksin. Anladn m?
Gemeyeceksin.
Anladn m?
Memedi birka kere sert sert sarst. Tatan ses kyordu da ondan ses
kmyordu. te bu sessizlik kudurtuyordu Abdi Aay.
Birden kendini kaybedip Memedi tekmelemeye balad. Memed onu
ldrmemek iin kendini zor tutuyordu. Dii diini yiyordu. Avurt etleri.
dilerinin arasndayd. Isryor, yiyordu avurt etlerini hrsndan.
Az kan iinde kalmt. Kafasnda sapsar bir k avkd.
Defol buradan! Sizlere iyilik yapmak, sizleri bytp adam
etmek haram zaten. Besle kargay gzn oysun. Defol, itin olu.
Dar yar baygn, yar sersem ktnda, yere kocaman bir tkrk
att.
Tkrk bir avu kand.
8
Evler, aalar, kayalar, yldzlar, ay, toprak ne varsa dnyada,
hepsi karanln iinde kaybolmular, erimilerdi. Usuldan usuldan
karanln stne yamur iseliyordu. Yamurla birlikte, hafif de bir
yel esiyordu. Yel, souk bir yeldi. Arada bir, durup durup kpekler
karanla havlyorlard. Sonra, yalnz bir horoz uzun uzun tt.
Vaktinden
nce ten bu horozu sahibi sabahleyin erkenden mutlak kesecektir.
Uzaktan, dan tesindeki yoldan bir ngrak sesi geliyordu. Bir
ara ngrak sesi kesiliyor, sonra tekrar balyordu. Bu, gelen
yolcularn yorgunluuna alamettir.
Memed, hayli zamandr kocaman dallar emsiye gibi alm dutun
yanndaki
itin altna sinmi bekliyordu. Memed dnyordu ki... Hayr, bu durumda
Memed, hibir ey dnemez. Memed, yalnz yordu. Memed, bir eyler
duyuyordu dnmeden. Karanla yamur iseliyordu usuldan. Karanlk
bastndan beridir ki Memed, bu yamuru yiyordu. ine gemiti. Baz
baz
bir titreme alyor, sonra geiyordu. itin tesinde bir patrt duydu,
kulak
kabartt. Bu, itten atlayan bir kediydi. yle sand. Anas dt aklna
bir
ara.
Etini kesmiler gibi bir yerleri ard. Yreinde bir zehir acl
duydu. Bir szlama. kence edeceklerdi anasna... ok uzakta bir imek

akt. Karanlkta erimi dutun gvdesini, dallarn yaldzlad. Memedin

de
iinin karanlndan bir k yolu geti. Uzun bir k yolu.
Bu anda btn ky, atyla, eeiyle, sr, keisi, koyunu, bcekleri,
tavuklar, kedileri, kpekleriyle uyuyordu. Dmanlklarn, kinlerin,
sevgilerin, korkularn, kayglarn, yiitliklerin stn kaln bir
uyku rtmt. Dler arpyordu. Dler yaiyordu u anda.
Gr sahas ne kadar dar olursa olsun, insan muhayyilesi genitir.
Deirmenoluk kynden baka hibir yere kmam bir insann bile geni
bir
hayal dnyas mevcuttur. Yldzlarn telerine kadar uzanabilir. Hibir
yer
bulamazsa Kaf dann arkasna kadar gider. O da olmazsa, dlerinde
yaad
yer bakalar. Cennetleir. imdi, u anda dler veryansn ediyordur,
uykularn altnda. u fkara, u kahrl Deirmenoluk kynde, deimi
dnyalar yaanyordur.
Memed de d gryordu. Hem korkuyor, hem d gryordu. Kafasnda
birden,
bir imek akt. ukurovann bol gnei kafasnda paraland, byd,
geniledi, aydnland. indeki k seli durunca Memed endielendi.
Korktu.
Ya gelmezse, diye dnd. Ya gelmezse ne yaparm? Kafasndan trl
ihtimaller geti. Gelmezse, ben bilirim yapacam, dedi. Eli
tabancasnn
kabzasna gitti. Tabancas aklna gelince btn korkular siliniyor,
aresizliini unutuveriyordu.
Tabancasn dnyordu ki ok hafif bir ayak sesi duydu. Az nce
dndklerinden utand. Gelip banda duran Hateydi. Gndz olsayd da
Hate, Memedin yzne baksayd. nce yznn sapsar kesildiini, sonra
yava yava kzardn grr aard. Baka eylere, belki korkuya
yorard
bunu.
ok beklettim, diye zr diledi. Anam bir trl uyumuyordu.
El ele tutuup korka, sine uzaklatlar. Topraa yle usturuplu
basyorlard ki, en kk bir trd bile kartmyorlard. Topraa
basmyorlard
sanki.
Ky kncaya kadar, nefes bile alnadlar dersek, dorudur.
Ky ktktan sonradr ki, korkular biraz azald, kendilerini azck
serbest hissettiler.
Hatenin bohasn Memed tayordu. Hate bohasn, Memed
yoruldu diye istedi, teki vermedi.
Tam srasym gibi, iselemekte olan yamur delicesine bastrd.
Yanlarnda, arkalarnda, nlerinde imekler akyordu. Kayal
getikten
sonra bir ormana dtler. akan imeklerden arada bir orman yor,
ortalk
gndz gibi oluyordu. Aa gvdelerinden oluk oluk sularn akt

grlyordu kta. Hate hkrarak alamaya balad.

Memed kzd:
Tam da alayacak sray buldun, dedi.
Ortalk yncaya kadar, ormanda bir minval zere yrdler.
Nerede olduklarnn farknda deildiler. Yamursa, hala yayordu.
Hate, her admda yamura:
Allahn kahr gazabna ura! diye beddua ediyordu.
Ortalk iyiden iyiye ynca, bir kaya kovuu buldular sndlar.
Ayakta durmular, ikisi iki yerden tirtir titriyorlard.
Elbiseleri vcutlarna yapmt. Hatenin salarnn ucundan hala
yamur
altnda yryormu gibi sular szyordu.
Memed, dileri birbirini dverek:
Kav slanmamsa, bir ate yakar snrz, kurunuruz, dedi.
Hate kvanla glmsedi.
Memed:
Glme, dedi. yle bir yamur yedik ki, deil deri kesenin
iine, derimizin altna bile geti.
Bel kayna bal keseyi elleri titreyerek amaya urayordu.
Btn umut, kurtulu buradayd. Gzleri kesenin iine dikilmiti.
Sonra gz gze geldiler glmsediler. Kesenin iine su ilememiti.
Memed:
Bu keseyi kim yapmtr biliyor musun?
Hate:
Yok, dedi.
O, evine katm Sleyman emmi var ya, o yapt. O zamandan
beri onun yadigarn saklarm.
Telal telal etrafna baknd.
Hibir kuru ey yok ki ellerimi kurulaym. Elim deince kav slanacak.
Hate:
Aman tutma kav ya ellerinle, dedi.
Memed:
Bak nasl kurularm! diye nd.
Kovuun arka tarafna doru gitti. Oraya yamur ilememiti.

Toprak, kupkuru tozlanyordu. Ellerini topraa soktu, toza beledi.

Tozlu ellerini havaya kaldrp, Hateye:
Oldu mu? dedi.
Hate glmsedi.
Memed:
Git Hate, dedi. Git de al rp topla!
Hate kovuktan dar, yamura frlad. Biraz sonra, kocaman bir
kucak alyla geri dnd. allar slakt ya, aslnda kurumulard. nce
ince krdlar, kovuun orta yerine ydlar. Memed, kav akt. akt
ama, kav yansa bile, tututurmaz ki aly. alnn tutumas iin
kck
de olsa yalm gerek. Ne yapsalar?
Memed:
Dur sen burada, dedi. Ben gideyim ra bulaym.
Az sonra elinde yal bir rayla dnd. Kocaman, iki azl hanerini
kard, ray yard. Kav ray da atelemez. Ona da yalm gerek.
Kck bir yalm olsa ra alverir. Bir kibrit olsayd imdi...
her ey kolayd ama... Kibrit de almt Memed. Ama kibrit slanm,
orba gibi olmutu.
Memed:
Hate, dedi, azck kuru bez bulamaz myz?
Hatenin dileri akrdyordu.
Bohay bir aaym bakaym. Belki ortasna su gememitir.
Darda, yamur veritiriyordu. Aynen gk delinmi gibi.
Hate bohay at. Arad tarad. Entarilerinin iinde skp kalm bir
mendil buldu. Bu, Memedin ona ilk hediyesiydi. Krmz benekli bir
mendildi.
Kadnlar kyde byle mendilleri balarna balarlard.
Bu var kuru, diye Memede gsterdi.
Memed mendili tand.
O mu var? dedi. Bir ho olmutu mendili grnce.
Hate:
O, dedi.
Memed, birazck kzgn:
Burada donup leceimi bilsem; onu gene yakmam.
Hate:

Belki entarilerde kuru bir para bulunur.

Memed:
Getir hele, dedi.
Hate, bohay getirdi.
Memed, kartrd kartrd bohay:
Ohhooo, dedi, bunlarda bir kuru para deil, yz para bile
bulunur.
Hate:
Bulunur, dedi. Hepsini yak da plak gezelim.
Memed:
Bu gidile yle olacak.
Kuruca bir entarinin i astarn skt. akma akt. Kav, bez
parasnn iine koydu. flemeye balad. fledi babam fledi. Yorulunca
bezi Hateye verdi. Bu srada tam yanlarna bir yldrm dt.
Yer hafiften sarsld. Aalar atrdad. Hate, elindekini yere drd.
Memed, eildi yerden ald. Avurdunu iirerek yeniden flemeye balad.
Avurdu acmt. Bezin stn kck bir alev yalaynca sevindi. Hemen
br elindeki ray tuttu. ra czrdayarak ate ald.
Birka tane ray birletirdi. Ortadaki al ynna soktu, etrafn
besledi. Yamur gittike iddetleniyordu. Gkyz bir kara dumand.
Boyuna da imek akyor, yldrm dyordu. imekler bir an iin
de olsa, dnyay yaldzlyorlard. Her imekten sonra, Memedin ii,
bir sar pirin prltsna bouluyordu.
Ate byd. Memed, boyuna stne odunlar yyordu. Odunlarn sular
ekilince ate alyorlard. Kocaman kocaman yalmlar parlayp
oynayorlard.
zerlerindekini kardlar, oradaki bir daln stne serdiler. Dal da
atein
yanna ektiler. Hate utanyordu. Bu sebepten bir trl i gmleini,
donunu karamyordu.
Memed:
kar onlar, dedi. kar da titremen gesin.
Hate yalvarrcasna bakt:
Bunlar da stmde kurusun, dedi.
Memed:
stnde kurumaz, diye kzgnlkla sylendi. stnde kuruyuncaya kadar,
sen souktan lrsn.
Hate, Memedin kzdn anlaynca, gmleini karmaya balad.
Omuzlar

yuvarlak, esmerdi. Gmleini karr karmaz alya att, memelerini

avularna ald kapad. Omuzlar titriyordu. Boynu, bir kuu boynu gibi
uzun,
hotu. Kck birer sa paras kulaklarnn arkasna doru
kvrlyordu.
rgl kara salar, arkasna dklm, kuluncunu batan baa rtmt.
Memeleri ellerinden, parmaklarnn arasndan tayordu. Sar, ayva
tylerin
yerleri souktan kabarcklanmt. Isnnca kabarcklar kayboldu. Ten
dmdz
oldu. Pembeleti hafiften.
Memed, gzlerini Hateye dikmiti. inde, dayanlmaz bir arzu duydu.
Hate!
Hate, bu sesten, bu biimde syleniten rperdi. Ses, her eyi
sylyordu. Anlad.
Memed, dedi, imdi kyde kyamet kopuyordur. imdi bizi
fellik fellik aryorlardr. Bulurlarsa diye korkuyorum.
Memedin iinde de ayn korku vard. Belli etmedi:
Nasl bulacaklar bu ormann iinde bizi? Sen de!...
Hate:
Bilmem, dedi. Bilmem ama, ben korkuyorum.
Uzun zaman sustular. Yamur da azck yavalad gibi. Ate gittike
byd. Yandaki kayalar bile snd. Taban topra da kurudu.
Hate kuruyan gmleini giydikten sonra donunu kard. Memed, onun taze,
dolgun bacaklarn grd. oktan beri, iindeki arzu, dayanlmaz bir hale
gelmiti.
Tekrar, ayn ekilde:
Hate! dedi.
Hate:
Korkuyorum Memed, dedi.
Memed, yanna doru yanat, sk skya, actacak kadar bileini
tuttu. Hate teye teye gitti. Memed, Hateyi btn gcyle sard.
pt, Hate kendini birden brakverdi. Memed, onu kayann dibine
doru srkledi. Hatenin kaln dudaklar aralk kalm, gzleri
kapanmt.
Hatenin eli aya tutmuyordu. Usuldan usuldan, Korkuyorum etme Memed,
diyordu.
Byk atein yalmlar zerine doru uzanyordu. Yalmlar, kayalar
yalyordu. Neden sonradr ki kendilerine gelebildiler. Memed, Hateyi
elinden tuttu. Yatt yerden kaldrmak istedi. Hate azck doruldu.
Sonra, arkas st gene yatt. Korkusu tamamen gitmiti. inde bir
eziklik, vcudunda yorgunluk kalmt. Sonra, kendi kendine kalkt.
Bacaklar, srt, kalas topraa belenmiti. Hate, kadn olmutu.

9
Ana, afaktan nce kalkt. Hatenin yatana bakt. Yatan ii
doluydu. Hi phelenmedi. Sabah olup da Hate her zamanki vaktinde
yataktan
kalkmaynca yreine tp etti. Korkusu doruydu.
Yorgan anca yldrmla vurulmua dnd. Hate, bir yast yorgann
altna uzunlamasna koymu, onun yerine yastk yatyordu yorgann
altnda.
Bu, Hatenin geceden katn gsteriyordu. Bu yastk oyununu da abuk
haberlenmesinler diye yapmt.
Yorgan kadnn elinde kalakalmt. Ancak, kocas kendisine
seslenincedir
ki kendine geldi. Yorgan elinden brakt. Toros kylerinde tre yerine
gemitir. Kz kaan, at, kz, horozu alnan evinin kapsna kar,
btn kye, ekemeyenlere, gzleri kaldrmayanlara basar kfr.
Saatlerce
durur durur kfreder.
Kyl hibir cevap vermez ona, aldrmaz. Kfredenin bir zaman sonra
hrs
iner, ondan sonradr ki, ciddi ciddi olayn stne konuulur.
Kocasna:
Kz gitmi, dedi. imdi niliyelim?
Koca aikar bir sevin l att:
ok kr Allahma, dedi. ok kr. Hi gnlm yoktu,
Abdi Aann kel yienine vermeye kz. aresizlik belimi bkyordu.
ok kr...
Kadn:
Sus, dedi. Sus! Bir duyan olmasn, Abdi Aa, kz biz karttk sanr
da derimizi yzer.
Sonra ana, tre olduu zere, evin kapsna kt usul usul dvnmeye
bakt. Dvnmek hi de gelmiyordu iinden. Kimseye kfredemiyordu.
Baramyordu da. Sallanyordu boyuna. Yalancktan:
Vay benim bama gelenler!... Kzm! Kzm! Srm srm srnesin
inallah. Namusumu iki paralk ettin kzm! Kahrol! Kzm! ki
gzn nne aksn kzm!
Kocas, ok sert:
Gel ieri, dedi. yi yapt kz. Gnlnn istedii ile kat ya.
Nolursa olsun. Hi sesini karma avrat! Barma. Git, Abdi Aaya
syle durumu. Kza da beddua etme! Gel ieri.
Kadn, kocasnn dediini tuttu. Bana, kara bir yazma balad.
Doru, Abdi Aaya gitti.

Abdi Aa, kadn grnce:

Oooo, nerelerdesin bacm? Hi uramaz oldun Aayn evine.
Otur yle yanmdan.
Kadn, oturdu alamaya balad. Kadn byle alar, banda kara
yazma grnce, Abdi Aann da yreine tp etti.
Telala:
Ne var bac? diye sordu.
Kadn, ban yere emi boyuna alyordu. Cevap vermedi.
Abdi Aa:
Syle! diye bard. Allahn belas syle!
Durdu dnd:
Syle gelinime bir ey mi oldu?
Kadn:
Aam... dedi.
Aa:
Syle, dedi.
Kadn yeniden:
Aam! Aam! dedi sustu. Hkrklar szn kesiyordu.
Aa:
Kadn, dedi, Allah senin belan versin. atlatma adam.
Kadn, gzlerini kurulad:
Kam, dedi. Yatana yastk yatrm, ilk akamdan kam.
Abdi Aa grledi:
Vay! dedi, vay! Bu da m gelecekti bama? Abdinin gelini bir
yanamayla kaacakt, yle mi?
Sonra, kadna dnd iddetli bir tekme att.
Bu ky tepeden trnaa yakarm. Atee vurur yakarm.
Durdu, bir an dnd. Kadnn kolundan tuttu kulana eildi:
Dnenin ksz m karm? diye sordu.
Kadn, gzyalarn yazmasyla silerken, bayla evet iareti
yapt.
Abdi Aa yerinde duramyordu. Adamlarn ard. Btn kylleri

ard. Bu onun kydeki itibar iin byk bir darbe olmutu.

Bunun altndan kalkmalyd.
Grsn, diyordu. Grsn o ekmeksiz, ipsiz. Ben, ona ne yapacam
grsn! Para blk ederim. Para da blk.
Meseleyi az zamanda btn ky duydu. Btn ky, dn bayram yapyordu.
Kars, genci, ocuu, kz hep bir azdan sevin lklar
atyorlard.
Ama, Abdi Aadan gizli. Abdi Aann, onun adamlarnn yannda kyl,
onlardan daha zgn grnyordu. Fsltayla konuuyorlard.
Yamur durmadan yayordu. Kyller yamurun altna dklmler,
birbirlerine sokulmular konuuyorlard. bek bek toplanmlar. Yamur
altnda evden eve gidip gelmeler, yamur altnda bzlerek, az aza
konuanlar... Suya batm gibi srlsklam her biri...
Derken alay- vala ile teki kyn insanlar, bata nianl olmak
zere skn ettiler. Her birinin elinde bir av tfei vard. Nianl
ate sayordu. Avuru zavuru ky tutmutu. Yakarm da ykarm...
Doru Memedlerin evine gitti. Dne, bu srada, evinin iinde oturmu,
dnyadan habersizmi gibi duruyordu. Nianl ayn hzla kapda
attan indi, ieri girdi. Kadn salarndan yakalad. Srye srye
Abdi Aann kapsna kadar getirdi. Kadn Abdi Aa da grd. Kendini
tutamad. Geldi izmelerinin keleriyle inemeye balad. Dnenin
azndan t kmyordu. Her bir yan amura batmt. Gzleri
bile amurdan grnmyordu. Abdi Aa, kadn braktktan sora, bu
sefer de nianl inemeye balad. Brakyor, avluda byklarn
geveleyerek
dolayor, tekrar kadna gelip inemeye balyordu. Kadnn azndan
szan kanlar, amura karyor, aalara kadar, krmz bir erit
olaraktan uzayp gidiyordu.
Abdi Aa, tepeden trnaa sinir kesilmiti. Konumadan avluda
dolanp duruyordu. Kimseyi de grd yoktu. Yredekiler dolanp
duran Abdi Aaya dikmiler gzlerini, ne syleyecek diye baknp
duruyorlard. nemli bir karar verecei zaman, sakalnn bir parasn
ahadetparmana dolar ekerdi. imdi de ek babam ek ediyordu.
Gelip ortada durunca, ses soluk kesildi, herkes ona bakmaya
balad.
Parmana dolad sakaln brakt, svazlamaya balad:
Beni dinleyin, dedi. imdi onlar bu yaknlardadr. Ya kayalkta, ya
ormanlktadr. Arayacaz. Yalnz bu kadar kalabalkta olmaz.
On kii kadar. Bulunca ldrmeyecek, eer ben yoksam orada, bana
getireceksiniz. Onun hesabn ben greceim. Abdi Aann gelini
nasl karlrm, ona ben reteceim.
Abdi Aa, lafn bitirince, teki kyl Rstem atld. Kel kafal,
iek bozuu yzl, koca burunlu biriydi:
Ben syleyim de, beni dinle aam, dedi. Dn akamdan beri
yamur iseliyordu deil mi?
Birka birden:
yle, dedi.

Rstem sordu:
amurda iz kalr deil mi?
Kalr, dediler.
Kalmasa bile... sterse kalmasn. Belki de kayalklardan gitmilerdir.
z izlemeliyiz. Yakndadrlar. Mutlaka bulacaz. z...
Abdi Aa:
kii de kasaba yoluna gitsin. Duydum ki, kasabaya kam...
Sonra dnd, Rsteme sordu:
Kim izleyecek izi?
Topal Ali var.
Birka ses:
Topal Ali, eer gnl isterse, yamur olmasn isterse, kuru topra,
kayay, kuu bile izler, dedi.
Rstem:
Kuu bile izler. Yeter ki kanadnn bir yan azck topraa desin.
Uan
kuu bile izler.
Abdi Aa:
Hemen getirin neredeyse, Topal Ali, diye emir verdi.
Topal Ali burada, dediler.
Topal, bir ayan ta arkadan sryerek, sektire sektire Aann
karsna geldi dikildi:
Aam, dedi, korkma onun iin. Hi kalbine keder getirme.
Eer nce Memed topraa bastysa, ben onu bulurum. Ku olup umadysa ben
onu bulurum. Yreine hi gam, keder getirme...
Topal Alinin kylleri de boyuna Aliyi, teki kyllere, Aaya
vp duruyorlar.
Bu Topal Ali bizim kyde ne kadar hrszlk olduysa buldu.
On be yldr bizim kyden ine bile alnmad.
Topal Alinin yznden...
Topal Aliynen geyik avna gitmeli...
Talarn, kayalarn stnde hi iz grnr m? Topal Ali kayalardan iz
sre sre geyiin otlad yere kadar gtrr.

Topal Ali demiler buna Aam!

Bu yanlarda sansar kalmad.
Topal Alinin yznden.
nce Memed ocuu ge ekilmise de bulur.
Hibir kalabala girmeyen, kyn iine bile binde bir kan
Hsk de gelmiti Aann evinin nne. Hani Pancar Hsk var ya,
ite o. Hsk Topal Aliyi eskiden beri tanrd. Topal Aliyle,
yllardan beri bir tarlada, yan yana ift srerlerdi. Topaln ne yaman
bir
izci olduunu bilirdi. Zaten bu yanlarda bilmeyen yoktu. Abdi Aa da
duymutu
nn Topaln. Kyllerin onu bu kadar vmeleri tantmak iin deil,
vnmek
iindi.
Hsk bakt ki Topal, Memedin izini srmeyi stne ald.
Topal, Memed neredeyse, hangi yolda beldeyse, maarada kovuktaysa
eliyle koymu gibi bulacakt. Nasl etse de yle aktrmadan Topalla
bir konuabilse. Topal onu krmazd. Bunca yl birlikte tuz ekmek
yemilerdi. Topal hayran, kyllerin Aaya kendisini vmelerini
dinliyordu.
Onlar Topal vdke, Topal da: Evelallah sayende Aam..
diye kabaryordu.
Yiit adam desinler, iyi adam desinler, Topal gibi adam yok u
kyler iinde desinler. Topal Alinin umurunda deildir. Oral bile
olmaz. Yalnz, Topal gibi izci bulunmaz, dediler miydi kvancna
snr olmazd.
Topala ii denler, bir iki gn nce, Topaln kulann duyaca
yerlerde, Topal gibi izci var m bu dnyada! Byle izci!... Adana
topran bir bir gez bulunmaz. Analar bir tek izci dourmu, o da
Topal Ali, diye konuurlar, konumalarn Alinin duyduunu anlaynca, ona
bavururlard. Bundan sonra Topal Aliden istedikleri neyse alrlard.
Byle
bir adamn iini Ali, lr gene yapard.
Topal, kalabalktan ayrlp izin ban bulmak zere Hatelerin
evine giderken Hsk arkasndan yetiti:
Dur hele Ali, dedi. Sana bir ift szm var.
Ali:
Oooo Hsk karda! diye boynuna sarld. Hsk karda seni
bir gresim geldi ki sorma gitsin. Bugnlerde ziyaretine gelecektim.
Ya Hsk karda. Ne var, ne yok Hsk karda? u ii bitireyim de
bu gece sende kalrm Hsk karda: Buluyum u olan... imdicik
bulurum. Ne var insan bulmada?...
Hsk:
yle arkamdan gel! Kimse grmesin konutuumuzu. Aa, benden phe

eder.
Topal Ali merakla Hsn arkasna dt. Demin azck durmu olan
yamur
iri tanelerle tekrar dmeye balad.
Aann evinin nnde Topal Aliye at hazrlyorlard. Atla iz srlr
m?
Topal Ali gz kapal bile srer byle izi. Hsk, bir damn karartsna
vard sindi. Yanna gelen Aliye krgn:
Bre kardam, gel otur yanma yle. Bre Ali, nasl edip de teslim
edicen fkaray Abdiye. Sen bunu nasl yaparsn? dedi. Kyma nce
Memede! Kyma ksze! Kyma brahimin bir oluna! brahim gibi
iyi adam var myd? Seni de ok severdi. Mezarnda kemikleri szlar
sonra. Bilirim. Hemen imdi elinle koymu gibi bulursun. Abdi ona
ok ktlk eder. Ktl sen etmi olursun ona. Sana bir ey syleyim
mi Ali? Sen bunlarn yolunu art bugn. Memed, bugn de geirirse
kurtulur. ocukluunda Memed, Kesme kyndeki Sleymann evine kamt.
Herkes ld sandyd onu. Alt ay m, bir yl m sonra ne, ben grdm de
anasna ben haber verdim saln. Yaa yle olduydu o zaman. Herkes ld
biliyordu olan. Ban sokar bir yere. Gel karda art bunlar. Kim
bilir fkaracklar imdi bu yamurda yata nereye sokuldular? Bu
kyamette
neredeler acep imdi? Titreiyorlardr imdi. Ha Ali! Bana bir ey syle
Ali.
Vazge bu iten.
Hsk konutuka Topal renkten renge giriyordu. Halbuki az
nce iz srecek, kocaman bir kyn nnde iz srecek, kaanlar bulacak
diye
ne kadar seviniyordu. Hsk konutuka, o azn amyor, topraa
bakyordu.
O sustuka, Hsk ac ac sylyordu:
Ya kardam Ali, fkaracklar imdi sokulmulardr birbirlerine,
titriyorlardr bir aacn altnda. stlerinden, yamur deil bu, bir
rmak akyordur imdi. Bir rmak durmadan akyor. Ali karda! Korkuyorlar
imdi fkaracklar. Adamn yrei paralanr hallerine! u yamurun da
ettiine bak! Durmuyor etmiyor. unlarn haline acsa da dursa, dursa Ali
karda! Bir ku parlasa korkuyorlar... Bir san kasa, bir kertenkele
trmansa aaca... Yrekleri gslerine smyor imdi. Ha geldiler, ha
gelecekler diye. Bunlar sevdallar Ali! Karasevdallara ktlk eden
onmaz.
Eli kurur. Kupkuru bir aa gibi suyu ekiliverir. Eli kurur. art
yollarn Ali. Kurtar karasevdallar. Cennetten sana bir kk hazrdr.
Hemencecik hazrlarlar kk. De Ali! De bana sz ver!
Hsk, Alinin gzlerinin iine, gzlerini dikti bakt. Bunu yapmazsan
olmaz m, der gibi bakt. teki azn ap tek mi ift mi demedi. Hsk,
Alinin elini tutup tekrar balad:
Bak sana deyim ki Ali! Bunlar daha ocukluktan seviirler. Kz,
Memedi bir gn grmese yemek yiyemez, gzlerine uyku girmez,
hngr hngr alar. Onlar Allah nianlam, haberin var m Ali?
Allah! Bu Memed, Kesme kyne kat da, hani ben haber verdiydim
anasna, kz o gelinceye kadar hasta yatt. Deliye dnd. Bu byle
kardam Ali. Bu, byle ite! Gerisini sen dn Alim. Sonra, tuttular

kz, verdiler Abdinin kel yienine. Onlar da katlar. Gerisini sen

dn. Bir ku, bir alya snr. O al da, o kuu saklar. Memed
sana snd Ali. Sebep olma. Sen bu ii yaparsan Abdi sana dost olur
ama, bir koca ky sana dman kesilir. Abdi dost olsun da diyeceksin.
yle deil Alim! yle deil. Sen bilirsin Alim. Benim sana diyeceim
bu
kadar.
Omuzlar dm, yorgun yz kederden deimi olarak Ali,
Hse hibir ey demeden ayaa kalkt. Hsk arkasndan:
Bir ky sana dman kesilir, dedi.
Sonra, arkasndan yetiip, kulana:
Karasevdallar ayrann onduunu duydun mu hi? Aralarna
kara al olma sevdallarn. Yuva bozann yuvas bozulur Ali! Bir ky
bayram etti Ali, sevdallar kavutu diye. rk bir aaca dnersin.
Bir ky sana dman kesilir. Bak, olann anasn ne hale getirdiler.
amurlarn iinde yatyor daha! Belki de... Dn Ali!
Bu srada, at hazrlanmt. Aliyi ardlar. Bir delikanl hrmetlice
at tutmu onu bekliyordu. Atn terkisinde de uzun tyl, kara bir yam
balyd. Yamur siyim siyim yayordu.
Btn kyl, oluk ocuk darda. Btn gzler Topaln stnde. Topal,
yzlerce ift gzn arln, deliciliini stnde duyuyordu. Topal
bacana o ezeli ars gene girdi. Ar dayanlr gibi deil.
Ne zaman bir mkl iinde kalmsa o ar gelmi; her zaman topal
bacana yapmtr. Dayanlr gibi deil.
Cmle ky, ta topra, insan, hayvanyla Topala iinden beddualar
ediyordu. Hatelerin evinin nndeki dut aacnn altnda iki iz yan
yanayd. zi srd. nce Hatelerin evini drt be sefer doland. Kyn
btn ocuklar arkasndayd. Sonra geliigzel kyn iine dald. Bir
zaman kyn iinde doland durdu.
Hsn yannda, iki kyl duruyor:
Topala ne syledin? diye soruyorlard.
O vnerek:
Syledim syleyeceimi. Topal beni krmaz sanrsam.
Kyn iinde babo dolandn grnce sevindi. Topal, kyn
iinde dolar da iz mi arard? Bandan ald myd, sonuna kadar
gtrrd
izi. orap sk... Topaln byle dolamasnda hayrl bir i
vard.
Laf azdan aza dolat:
Topaln byle dolamasnda hayrl bir i var.
Kim syledi?
Hsk syledi.

Pancar.
Hsk:
Topal kyn iinde dolanp duruyor. Allah bilir ya, yrei acd
sevdallara. Onlarn yollarn artacak. De grym seni Topal!
Kel Ali:
Ben o Topal bilirim, diyordu. Topal babasnn izini bile
srer. Bulunca asacaklarn bilse bile babasn, gene srer izini.
Yeter ki ona srecek iz olsun. Dayanamaz. Topal, iyi adam, ho adam,
sevdallara da yrei paralanyor ya, iz srmemek elinden gelmez. z
srmeye gelince hibir ey geemez nne onun. Kendisini ldreceklerini
bilse bile, tesinde lmn grecek bile olsa, bir iz ver nne, srer
gtrr.
Hsk:
Peki Kel Ali, dedi, belki on kere evi dolat. oktan beri de
kyn iinde dolanp duruyor, iz sryor, diyelim, Memed kz ald
da kap kap dolamad ya. Kz karan adam, arkasna bile bakmaz.
Topal Aliyse iz aracak adam deil. Hele bu yamurda... Ben ona
dedim ki... Ali! dedim... Bir daha bakma yzme...
Kel Ali bu laflar dnd. Yznde bir umut, bir sevin belli
oldu:
Allah vere de huyu deimi ola Topaln. Dnp durduuna baklnca
kyn iinde, huyu deimi... De, Topal Ali, greyim seni!
Topal Ali gitti geldi, gitti geldi. Kaplarn nnde attan inip,
topra iyice aratrd. Talara bakt. Bir iz bulabilmek iin ne
yaplmak
gerekiyorsa, hepsini yapyordu. Yalnz asl izin bulunduu yere bir
trl yaklaamyordu. Korkuyordu. Biliyordu ki izi bir daha grrse
dayanamayacak alp gtrecekti. z izler gibi yaparak kyn dna
kt. inden, dolduruvermek at, ban alp kamak geliyordu.
Doludizgin!...
Ormanla gzn dikti uzun uzun bakt. zin yn doru ormann iine
gidiyordu. Sevien iki insan grr gibi oldu. Kafasnda her ey altst
oldu.
Yamur usul usul iseliyordu. Atnn ban tekrar Hatelerin evine
doru
evirdi. Geldi, Hatelerin evinin nndeki dut aacnn yanndaki itin
stnde durdu.
Yerde upuzun bir ark izi yatyordu. Kendi kendine: ark daha yeni
dikilmi, dedi. Tyleri uzun. Bu, olsa olsa kn lm bir tosun derisi
olabilir. Gznn nne yeniden ormanda sevienler geldi. Usul usul
iseleyen yamurun altnda. Her bir yerini bir merak atei sard.
Yakyordu.
Dalm gitmiken, kyllerden biri yaklat:
Ne o Ali? dedi. Burada uyuyup kalacaksn. Abdi Aa, sabrszlanyor. Ne

dolanp duruyor kyn iinde? diyor. Diyor ki, bu kadar vdnz Topal
Alinin srd iz bu mu?
Bunlar byle konuurlarken, Abdi Aa doludizgin srd atnn ban
tam
yanlarnda ekti:
Ne o? dedi. zci ba ne o? Maallah izci ba, sen ne iz srermisin!
Sabahtan beri tapusunu karacakmsn gibi kyn iini dolandn durdun.
imdi de bu itin dibinde uyuyacaksn.
Topal Alinin gzleri karard. Abdi Aaya hzla atnn ban evirdi:
Aa, dedi, sor kyllere bakalm, yeni ark giymi mi? Bu
ark kn len bir tosunun derisi mi?
Aa, kyllere dnd:
Doru mu? diye sordu.
Bir kyl:
Doru, dedi. Kn smailin tosunu ldyd. Deirmenci smail var ya,
ite onun, bir giyimlik de Memed aldyd ondan.
Aa, Topal Aliye:
Doruymu... De gster hnerini Ali! dedi.
Ali, boynunu iine ekti. Altndaki at krbalad. Abdi Aayla
yedi sekiz atl da onun arkasndan kyn dna ktlar. Kayalara
gelince
Ali atn ban ekti. tekiler de ektiler. z kayalara gidiyordu. Ali,
gerekten ard bu ie. zlerin yn ormandayd oysaki... Kayadaki
izleri
aratrd.
Kayadan gitmiler. nin atlardan da kayadan srelim izleri, dedi.
Atlar birisine teslim ettiler. Alinin ardna takldlar. Kayalarn
arasnda azck bir toprak paras grdler. Toprak parasnda tane
sar iek amt. Toprak paras kapkara, l ld. Sar iekler
parlyorlard. Sar iein birisi yan yatmt. Ali, onu arkadakilere
gsterdi:
Biliyor musunuz, bu neden yatm da tekiler dimdik duruyor?
Dn akam, yahut gece yars stne birisi basm. arn yan taraf,
bakn uraya bir iz brakm.
Sonra Ali kayalkta dnd dolat. Abdi Aa, arkasn hi brakmyordu.
Sivri bir kayann dibine gelince:
te buradan dnmler, dedi.
Yeniden atlarn yanna geldiler.
Artk, ormana doru izler apaikard. tekiler bile izleri
gzleyebiliyorlard.

Ormann kysna gelince Ali durdu. Yz sapsar, kl gibi oldu, sonra da

morard. zler ormanlktaki kayala doru yn deitirmiti. Bu, bir kr
yryyd. Nereye gideceklerini bilmeyenlerin yry... z bir zaman
doru gidiyor, gidiyor, dnp baka yne vuruyor, yeniden dnyordu. Ali,
izin byle dne dne, byle birka kere ayn yere geldiini grd, acd.
inden: u Abdiyi alp, ormann aasna gtreyim, kurtulsun
fkaracklar,
geti.
Bir aacn kknn dibinde yeil bir ot bitmiti. Ot, tertaze,
kke doru yaslanmt. Otun yars ezilmiti. Onun arkasnda da bir
aa kym topraa gmlmt.
Yamur yeniden iddetlenmeye balad. Topal Ali terkideki yamy
srtna
ald. tekiler susuyorlard.
Abdi Aa:
Vakit geiyor Ali, dedi. Gene izi mi yitirdin?
Yok, dedi. Yryn. At ormana srd.
Bu sefer izi, gerekten yitirdi. Abdiye dnd:
zin ucunu kardm, dedi.
Abdi Aa:
Senin hnerin bu muydu? Bu muydu Topal Ali? diye sylendi.
Nianl en arkada. Elinde plak bir tabanca... Kabzay skyor.
Ali, Abdi Aann szne ierledi:
imdi karrm izi, dedi. Bunlar yaknlarda olmaldrlar. Burada
frtnaya tutulmular. ok dnmler buralarda. Onun iin izi ardm.
Epeyce aradktan sonra izi gene dorulttu. Orman st ste, skt.
Atlar gidemeyecek bir hal ald. Atlar braktlar, yollarna yaya
devam ettiler.
Ali:
te buradan bir dal krmlar, dedi.
Sonra heyecanland:
Yaklatk... Buradan da bir kucak al almlar. Kuru al. z,
kayala
doru gidiyor.
Topal Aliyle Abdi Aadan baka hepsi srlsklam olmulard.
Abdi, nianlya dnd:
Sen neden yamn almadn? diye sordu.
teki cevap verecek halde deildi. Elindeki tabancas decekmi
gibi titriyordu.

Topal Ali kayala doru komaya balad. Heyecandan tkanyordu.

Arkasndan tekiler de kotular.
Ali:
Buldum, dedi. u koca kayaln altndalar. Yava olun.
Abdi Aa gerilerden baryordu:
Oradalar m? Bir ey sylesene Ali!
Aliden ses seda kmyordu. Soluk solua Abdi de geldi. Alinin
durduu yerde durup bakmaya balad. Geriye kalanlar da geldiler,
sralandlar.
Ali sze balad:
Burada, dedi, ate yakmlar. u alnn stnde, elbiselerini
serip kurutmular. Atei kibritle deil, kavla yakmlar...
Kovuun arka tarafna, kuru toprakl yere gitti. Topraa eildi.
Uzun zaman aratrd. Toprakta, kzn geni, sert kalalarnn izini
seebildi. Kalalarn biraz stnde omuz kreklerinin yeri belli
oluyordu.
Gelin, gelin! diye arkadakileri ard. Gelin de bakn.
Hepsi hep birden eildiler, topraa baktlar. Abdi Aa, ne var gibisine
Topal Alinin yzne bakt.
Ali:
Olacak olmu, dedi.
Abdi Aa, anlad ama gene sordu:
Yani ne olmu? dedi.
Ali:
Bak Aa, uras kzn kalalarnn yeri. uras da krek
kemiklerinin...
uras da bann geldii yer. u izgilere bak. Buraya alar
yaylmtr...
Yani Aam, at alan...
Abdi Aann yz deiti. Bir zaman yle sustu kald. Sonra
yava yava canland:
Nereye gittiler onlar imdi sana gre?
Ali:
ok yakndalar. imdi buluruz.
Gnse batt batacak.
Abdi Aa:

Karanla kalmayalm Ali.

Ali:
Onlar buradan ayrlal olsa olsa iki saat olmutur. ki saatte bu
ormanda ne kadar yol yrnr? stelik bunlarn karn da a! Isndklar
yerde hi ekmek krnts yok. Yiyecekleri olsa yerlerdi.
Nianl bzlm. Her bir yanndan sular szyor. Dileri de birbirini
dvyor.
Bir ate yakp da snalm, dedi. mekten ldk.
tekiler de:
mekten ldk, dediler.
Abdi Aa kzd:
Biz onlar arayacaz. Siz kaln da snn, dedi. Avrat yrekli
adamlar.
Aliyle birlikte ormana daldlar. Abdi Aa, tabancasn ekti.
Nianl, Abdi Aann kzdn grnce, ate yakmaktan vazgeerek
arkasna
dt.
Yava yava karanlk basyordu. Ali, tam izin stndeydi. z, ylesine
belliydi ki, karanlkta bile srebilirdi. Artk kapandaydlar. Neredeyse
ele geeceklerdi. zler, gittike tazeleiyordu. Bir alnn ardnda, bir
trd duydular. Kulak kabarttlar. Karanlk yava yava basyordu.
Abdi:
aly evirin, diye emir verdi.
Ali:
Burdalar; dedi.
Birden bir kadn l duydular.
Abdi bard:
Memedi ldrmeyeceksiniz. Tutup bana getireceksiniz. Onu,
ben elimle... Ona ne yaplacaksa, ben elimle yapacam. Tyne
dokunmayacaksnz
Memedin.
Memed alnn arkasna sinmiti. Eli, tabancasnn kabzasndayd.
Tabanca
alvarn sa cebindeydi. Hibir eyden, hi kimseden korkmuyordu.
Hateye:
Korkma! dedi. Seni onlara vermem.

alnn iinden ayaa kalkt. Korka korka kendisine doru

ilerleyenlere:
Teslim, dedi. Teslim oldum.
Abdi:
Durun, dedi. u itin yanna ben varaym.
tekiler geri geri ekildiler. Abdiyle nianl ne dt. Memed
yalnz bir karart olarak gzkyordu.
Topal, biraz nce izi srp getirdiinde bir sevinmiti ki... imdi
bu durumu grnce mthi bir kedere gmld. Her zaman byle
olurdu zaten. Oraya, bir ktn stne oturdu kald. Ban elleri
arasna ald. Kendi kendine syleniyordu, Ben, bu ii yapmayacam.
Bir daha yapmayacam. Vay Memed!
Abdi Aa:
Ulan nankr, dedi. Ulan ekmeksiz. Bunu mu yapacaktn bana? Seni, dedi,
alp gtreceim kye... Gerisini sen dn...
Tam bu an, t, diye bir tetiin dmesi duyuldu: Ama patlamad. Abdi
arkasn dnp hml:
Ulan, dedi, size demedim mi, ona hibir ey yaplmayacak...
Memed hi kmldamyordu. Heyecanlanmyor, korkmuyordu.
Ta gibi, ylecene durmu bekliyordu. Bu srada alvarnn sa cebindeki
eli biraz oynad. Tabancay yava yava tabaka karr gibi heyecansz,
dar kard. Abdi Aaya dorulttu. Sanki hibir ey olmuyordu. yle
dingindi. ki el ate etti.
Abdi Aa:
Yandm anam, diyerek yere derken, tabancay nianlya evirdi. el
de ona skt. O da yandm, diyerek yere dt.
Tabancasn cebine soktu. Ayn soukkanllkla:
Hate burada. Klna dokunursanz, size yapacam bilirim.
Hateye de:
Sen imdilik eve dn. Ben seni sonra, gelir alrm. Bamz alr,
bilinmeyen bir yere gideriz. Sen doru eve git. Bunlar sana
dokunamazlar.
Memede ate etmeye baladlar. Buna, Memed de ard. Oysaki
Memed, oradan oktan uzaklamt. Karanla skyorlard kurunu.
Gece yarsna doru ormandan kt.
Usul usul yamur iseliyordu daha.
10
Kap usul usul vuruluyor. Korka korka... Bir zaman duruyor, yeniden

balyordu. Kadn, kocasn uyandrd:

Kalk hele, dedi. Kalk. Kap vuruluyor.
Uykulu erkek birka kere kalkmaya davrandktan sonra, ban
yasta geri koydu. Kap, bu sefer biraz daha hzl vuruldu.
Kadn yineledi:
Kalk hele bre, dedi, biri kapy dvyor.
Erkek, homurdanarak kalkt. Sallana sallana kapya vard:
Kim o? diye seslendi.
Dardaki:
Benim, dedi. Sesi karncalanyordu. Boazn temizledi.
Sen kimsin?
A hele kapy. Tanrsn beni.
erdeki, kapy at:
Gel ieri, dedi. yleyse...
eri, sendeleyerek girdi. Karanlkt ierisi...
Adam, karsna:
Kar, u yakver, dedi. Misafir geldi.
Az sonra k yand. I yaktktan sonra, kadn yanlarna geldi.
Misafirin stnden sular szyordu. Giyitleri bedenine yapmt. Bu
misafire hayretle baktlar. Su iinde misafir. Kadn, nedense, misafirden
gzn bir trl alamyordu.
Durdu, bakt. Boyuna bakt. Gzlerine, salarna bakt, bulamad:
Bu misafri gzm sryor ya, dedi sonunda... karamyorum.
Adam, glmseyerek, her zaman glmserdi:
Benim de, dedi. Benim de gzlerim artk almyor ya, gene de
gzm sryor misafiri. Kestiremiyorum.
Konuun omzuna elini bastrd, bakt:
Bilemeyeceim. Tandm bir surat ama, bilemeyeceim.
Karsna:
Kar, dedi, yle gryorum ki misafir m. Islak. Bir ate
yakver.
Misafire:
De bakalm misafir sen kimsin? Gzm srd ya, bilemedim.

Misafir:
Emmi, dedi, ben nce Memedim.
Sleyman, teki gzden odun getirmekte olan karsna seslendi:
Avrat, dedi, bak hele gelen kimmi! Bak hele!
Kadn:
Kimmi? diye heyecanla sordu.
Bizim nce Memed. Maallah tosun gibi olmu. Babayiit. Ben
de bugnlerde duruyor duruyor senin lafn ediyordum. Noldu bu
ocua? diyordum. Demek yreime douyormu.
Kadn:
Yaaa yavrum, dedi, bugnlerde hep Sleyman emmin durup
durup seni anyordu.
Sleyman ok yalanmt. Kalar uzam, pskl pskl, apak
olmu, gzlerinin stne dmt. Sakal da ok uzundu. Bir
pamuk yn gibi. Bu hal, Sleymana heybet veriyordu.
Kadn, bir kat erkek amar getirdi Memedin nne att:
Soyun da yavrum, bunlar giy, dedi. Sonra satlcan olursun.
Memed, evin karanlk bir kesine gitti, orada soyundu. Geldi,
don gmlekle ocan bana oturdu.
Sleyman:
Eeee? dedi.
Memed:
Sizi ok gresim geliyordu ama, nidersin! Kyclk.
Sleyman, Memede takld:
O kye daha gidemedin mi Memed? dedi.
Memed, ac ac glerek:
Gidemedik, derken kafasnn karanlnda bir top sar k avkd.
Sleyman:
Sormak acep olmasn. Bu gece bu ne hal Memed?
Memed:
Anlatrm, dedi. Derdime bir are bulursun diye sana geldim.
Dnyada senden baka tandm kimse yok. Bana yardm edecek hi
kimsem yok senden baka.

Kadn:
Umsn yavru, dedi: Bir orba koyaym da i. msn.
Memed, scak orba tasn eline alnca, yllar nce ayn ocan,
ayn kesinde gene byle rken orba iiini anmsad. O zaman
yalnzd. O zaman korkuyordu: Her eyden korkuyordu. Orman stne stne
geliyordu. Korkuyordu. imdi cesur. Karar vermi. Dnyas yrtlm,
geni.
Hr olmann tadn tadyor. Yaptndan hi de piman deil:
Kadn:
Siz oturun konuun. Ben gidip yatacam.
Kadn gittikten sonra:
De anlat bakalm Memedim, dedi, Sleyman.
Memed:
Abdiyi de ldrdm, yienini de, diye balaynca, Sleyman:
Ne zaman? diye hayretle sordu.
Memed:
Bugn karanlk kavuurken.
Sleyman:
Doru musun Memed? diye inanmaz inanmaz sordu. Hi adam ldrm hali
yok sende.
Memed:
Oldu bir kere. Ne yapalm, kader byle imi.
Olan biteni inceden inceye Sleymana anlatt. afan horozlar
tyorlard. Bitirdikten sonra Sleyman:
Ellerine salk yavrum, dedi. yi yapmsn. Eee imdi ne yapmak
niyetindesin bakalm yavrum?
Memed:
Gidip hkmete teslim olmayacam her halde. Daa kacam.
Sleyman:
Sen bugn yat hele, gerisini yarn dnrz.
Memed:
Burada kstrmasnlar beni?
Sleyman:

Kimsenin aklna gelmez. Adam vurup da gidip burnunun dibindeki kyde

saklanacan kimsenin aklna gelmez.
Memed:
yle, dedi.
Sleyman:
Onlar seni ararlarsa eer, uzak kylerde, dalarda ararlar...
Duvara dizi dizi nakl uvallar dayalyd. Sleyman, Memedi ard:
Gel de Memed, dedi, u uvallar beri alalm. Ne olur ne
olmaz, gene biz tedbirimizi alalm. uvallarn arkasna sana yatak
yapacam.
Bir zaman uraa terleye ikisi, uvallar duvardan bir insan sacak
kadar ayrdlar. Arkasna Sleyman, bir yatak yaptktan sonra:
De gir yat, dedi. stersen bir ay yat. Kimse phe etmez buradan.
imdi stne bir de ul ektim miydi... Ha yat, de yat.
Memed, ona hibir ey sylemeden yataa girdi.
Sleyman kapy iyice srmeledikten sonra, yatana geldi. Kars
uyumutu. Uyandrd:
Bana bak, dedi, Memedin yatan uvallarn arkasna yaptm.
Geline, olana, hi kimseye Memedin bize geldiini sylemeyeceksin.
Kadn:
Olur, dedi, ba yasta dt.
Memed, yatakta bir zaman Hateyi dnd. Abdinin kvranp
dmesini getirdi gzlerinin nne. Abdi, hi beklemiyordu bunu.
Nianlnn barmasn, elleriyle topra yrtn, dilerini aalara,
topraa kvranarak geiriini ve sonra birdenbire zlp yere, kanlar
iinde seriliini... Bir adam grmt o srada. Herkes, ona kurun
skarken,
bu adam ban elleri arasna alm, bir ktn stne oturmu, efkarl
efkarl sallanyordu. Byk bir keder iinde kvrand belli oluyordu.
Buna bir trl akl erdiremedi. Kimdi bu?
Sonra her eyi unuttu. Yeniden domu gibi kafasnn ii tertemizdi.
Iklyd. Hibir ey olmam gibi uyudu. ok neeli uyand. Olacak
olmutu.
Dn geceyi dnrken, o iki ine ucu gibi k geldi gzlerine yine
akld.
Sleyman:
Bana bak! dedi. Ben sabahleyin kalktm ky kolaan ettim.
Abdinin vurulma haberi gelmi bile. Belki buray da ararlar. Bu gece
seninle daa kp ekyalar arayacaz.

Memedin, buna sevindii yznden belliydi.

Sleyman:
Deli Durdu bize akraba gelir. Benim ok iyiliimi grd. Seni
korur. Onun yannda aydan fazla eleme. tin biri. Onu ok
yaatmazlar
dada. Bir gn nasl olsa vurulacak. Onun gibi bir ekyann bir yldan
fazla dada kald grlmemi amma, bunda bir ey var. Gene de benim
bildiime gre ok yaamaz. Yerini yap, onun yanndan ayrlmaya bak.
Zaten,
seninki bir iki aylk bir deneme, alma. Ondan sonra kendine bir ete
kurarsn. Bak! Sana tekrar sylyorum o itlen dolama uzun boylu. Ekya
deil soyguncu, hrsz... Sen olmasan yzne bakmazdm o itin. Bir
taraftan
da Deli Durdu iyi ocuk. Onu kylleri bozdu. Kyne misafir gitmi bir
gn,
kendi kyls ona delice yedirip candarmalarn tuzana drmler. Zor
bela
kurtulmu. te ondan sonra azd. Her neyse... Bir iki ay idare et
sen.
Memed:
Deli Durdunun etesi byk m? diye sordu.
Sleyman:
Ne kadar it varsa buralarda onun banda. pten kazktan kurtulmuun
hepsi onun banda. Bak, daha ok gensin. Ama, pieceksin.
Uzun zaman dada kalr msn, kalmaz msn onun orasn Allah bilir.
Dediklerimi iyi dinle. ine yarar sanrsam. Ekyalarla ok dtm
kalktm. Bilirim. ounun akibetini grdm. Varr varmaz eteye
yle hemen herkesle can cier olma. Onlar, hemencecik seninle
arkada olmak isterler, sana kar ho, yumuak grnrler, arkada
grnrler,
seninle ok ilgilenirler, derdi olan derdini aar sana, insanlar
byledir. Sen kendini hibir zaman amayacaksn. Kapp koyuvermeyeceksin.
Tesirin o zaman iyi olur zerlerinde. Arbal davranacaksn.
Ekiyalkta
yanndakilere tesir arttr. Ha ne diyordum, hemencecik hepsiyle tanp,
ahbap olaym deme. Bir zayf damarn kefederlerse mrnn sonuna kadar
rahat edemezsin. Onlarn yanlarnda on paralk onurun kalmaz. Gn
getike
hepsini iyice tanrsn. nsanlar szleriyle deil, hareketleriyle l!
Ondan
sonra da arkada olabilecein insan se. pin ucunu bir verirsen
ellerine
yandn gnn resmidir. Hapishaneyle dan birbirlerinden zerrece fark
yoktur. ki yerde de reisler var, geriye kalanlar reislerin kullardr.
Hem de ne
aalk kullar... Reisler insan gibi yaarlar, tekiler kpek gibi...
Sen
reis olacaksn. Ama tekileri kle gibi kullanma. Senin yaamayn srr
bu
olsun. Varr varmaz imdi, Deli Durdu sana bir mavzer verir. teki
silahlar, sen gn getike temin edersin. Ben, imdi gideyim de Deli
Durdu nerelerde geziyor, onu reneyim.

Kyllerden biri Deli Durdunun yatakln yapard. Sleyman

onun evine gitti. Ondan, Deli Durdunun yerini yurdunu rendi.
Durdu, kardaki Akst kyndendi. Sleyman onu ocukluundan beri
tanrd. Babas, harbe gitmi, bir daha da dnmemiti. Azck akraba
olduklar iin Sleyman ona, anasna yardm etmiti. Daha dorusu
alktan
lmemelerine sebep olmutu. ocukluunda da ele avuca smaz itolu itin
biriydi.
Be yldr da dadayd. Yakmad ev, ykmad yuva kalmamt.
Bu taraf kyller, elinden zar alyorlard. Yollardan kimse geemez
olmutu. Yakaladn, nesi var; nesi yok, rlplak soyuyor
brakyordu.
Her eyini, ama her eyini; donunu bile alyordu. Dostluk, ahbaplk
bilmezdi
Deli durdu. Kardeini, anasn, babasn dinlemezdi.
Dorusu bu ya, Sleyman Memedi ona gtrmeye korkuyordu. Aklna bir
eserse, ocuu vuruverirdi.
Sleyman Memede:
O deli itin yerini rendim, dedi. Duman tepesinde imi. Biz,
Duman tepesine kp el ate edeceiz, Deli Durdunun adamlar
gelip bizi alacaklar. Ben bu deliye ok ok da gvenemiyorum ya...
Neyse... Benim hatrm ok sayar. Bu yanlarda baka ete olsa...
Yok.
Gn battktan sonra, Sleyman nde, Memed arkada yola ktlar. Ky
knca Sleyman arkasna dnd:
Bre Memed, dedi, sen imdi ekya oluyorsun gayri, gelip de
bizim evi basma e mi?
nce sizin evi soyarm. Ekyaln anndandr. Ben, Deli Durdu
etesinden deil miyim?
Sleyman, kahkahayla glerek:
Hele! Hele! dedi.
Memed:
Doru sylemiyor muyum? diye sordu.
Sleymann yz deiti:
Memedim, dedi, kt bir ey yapsaydn, baka herhangi bir
adam ldrseydin, seni gtrr elimle hkmete teslim ederdim.
Memed:
Ben de baka insana kyamazdm zaten, dedi.
Sleyman, olduu yerde znk diye durdu. Memedin yakasndan
tuttu. Gzlerini gzlerine dikti:

Bana bak! Olum nce Memed, dedi. Susuz adam, az suu

olan adam, paras iin adam ldrrsen iki elim yakanda olsun.
Memed, dingin:
Bundan sonra insan ldrmeyeceim.
Sleyman, yakasn brakmadan:
Eer bir Abdi Aaya daha rastlarsan, onu da ldrmezsen gene
iki elim yakanda olsun. Yz tane Abdi Aa grrsen, yzn de
ldr...
Memed, glerek:
Sz, dedi. Yz tane bulursam, yzn de...
Yamur, sabahleyin kesilmiti. Ova amurdu. Ama imdi daa
trmanyorlard. Bastklar yer kck talyd. Talar, ayaklarnn
altnda
kayyordu. Hava rk aa, ac iek, ot kokuyordu. Gkteki
yldzlar iri iri... Her birinin yresini aydnlk bir halka
evirmi... Bir ku vardr olak gibi meler, ite arada bir de o
meliyordu.
Biraz daha yukarlara knca bir yusufuk kuu tt. Yusuuufcuuuuuuuk!
Dumantepenin sivrisinin altna gelince Sleyman:
nce Memed, dedi, kar da tabancan el ate et!
Soluk solua topraa kt. Soluu tayordu:
Oooof? dedi, ooof kocalk... Vay genlik vay!
Memed, bu srada havaya el boaltt.
Ta uzaktan, kayalklar yanklandran bir el silah karlk verdi.
Sleyman:
Vay vay dizlerim, diye inleyerek kalkt. Haydi yavrum oraya
doru yryelim.
Memed, Sleymann koluna girdi.
Tam yanlarnda, bir el daha ate edilince durdular.
Sleyman:
Ne o, it dlleri beni mi vuracaksnz? diye bard.
Gen bir ses grledi:
Kim o?
Sleyman:
Gel ulan, gel de beni Deliye gtr.

Salarndaki kayann arkasndan bir adam kt:

Siz miydiniz ate eden? diye sordu.
Sleyman, tok bir sesle:
Bizdik, dedi. Deli nerede? Deliyi gster bana.
Adamn sesi aknd:
Durdu Aaya kim gelmi diyelim?
Sleyman:
Kesme kynden Sleyman emmi de.
Adam, birden:
Kusura kalma Sleyman emmi, sesinden tanyamadm.
Sleyman:
Kocalk yavrum, dedi. Sesi de deitiriyor. Sen kimsin yavrum? Seni
de tanyamadm.
Ben, dedi, Karacarenden Mustuun olu Cabbarm. Hani size semer
yaptrmaya gelirdik babamla. Bize hem semer yapar, hem trk sylerdin.
Sleyman:
Acaip, dedi. Sen de mi ekya olduydun? Hi duymadmd.
Oldu, bir kere, dedi. Durduya bard:
Kesme kynden Sleyman emmi imi...
Ses kayalara arpa arpa dald.
Maaraya benzer byk bir kaya kovuunun nnde bir ate yanyordu.
Yedi
sekiz kii atein yresine sralanm, tfeklerini temizliyorlard.
stlerindeki kaya bir kavak gibi uzayp gidiyordu. Yanan kocaman ate
kayann stne trl, korkun biimler iziyordu. Memed kayay, adamlar,
silahlar, atei byle rlplak grnce iine bir garipseme kt.
Karanlktaki ayak seslerini duyunca, ate bandaki adamlardan
biri ayaa kalkt. Uzun boyluydu. Glgesi, upuzun biimlerle oynaan
kayann stne dp sallanmaya balad. Adam, onlara doru geldi.
Sleyman:
Sanrm ki bu gelen bizim Deli, dedi.
Cabbar:
yle, dedi. Durdu Aam...
Durdu bard. Sesi zil gibi tyordu:

Ho geldin Sleyman emmi! Ne o bu gece vakti? Bize karmaya

m geldin Sleyman emmi?
Sleymann eline sarld pt.
Duydum ki ulan Deli, dedi, duydum ki bu dalarn padiah
olmusun. Astn astk, kestiin kestik...
Durdu:
Olduk Sleyman emmi, dedi. Vallahi u aa yollardan insan
geirmiyorum. Bu yaknlardan adam gemesini yasak edeceim.
nsan aya demeyecek bundan sonra bu topraklara. Buradan Maraa kadar
da ne kadar yol varsa, haracn ben alacam. Tansn beni Akst ky.
Tansn kimmi Deli Durdu.
Sleyman:
Gene deli deli sylenmeye baladn, dedi.
Durdu:
Eer daha ok canm skarlarsa, o Akst kyn yakar ykarm, yerle
bir eylerim. Yerine de eek inciri dikerim.
Sleyman:
Kes byle laflar deli! diye kt.
Durdu:
Senin haberin yok yleyse benden, diye sylendi. Senin haberin yok!
Sleyman:
Var, dedi. Var deli bok. Ekyal da be paralk ettiniz.
Durdu:
Birka yl daha gesin. Ben ykm tutaym. Sen ekyalk nasl
yaplr grrsn.
O zamana kadar ben lrm. Gremem senin ekyaln. imdilik
hrszlyn n dnyay tuttu.
Deli Durdu:
Grrsn grrsn, dedi.
Sleyman kzd:
Byle giderse, bu azlan gidersen seni vururlar deli! dedi.
Ancak senin ln grrm. Genliine yazk. Seni bilirsin ki ok
severim deli!
Durdu:

Bilmem mi beni sevdiini, bilmem mi sanyorsun. Sor arkadalara, her

gn sylerim, kemiim Allahtansa, etim Sleyman emmimindir, derim.
Arkadalarna dnd sordu:
yle deil mi arkadalar?
yle, dediler.
Sleyman:
Ben senin hi yoktan ekya kman istemedim. Peki, sylesene
sen niye daa ktn? Fiyaka iin. Olmaz Durdu. Bu, delilik ite.
Durdu:
Otur hele Sleyman emmi, dedi; otur da bir ay i.
Sleyman, ellerini dizlerine dayayarak oturdu:
Bu genlik geer mi ele, dedi, it sdkleri, siz dalarda rtn
genlii. Sonra, Durduya bakt glmsedi: Canyn kymetini
de bilirsin deli, dedi, bu peryavanlar da nereden buldun?
Btn atein yresi, bir harman yeri byklnde frdolay
peryavanlarla
evrilmiti. Kaln dekler gibi yumuack sermilerdi peryavanlar.
Geceye, tatl bir peryavan kokusu yaylyordu. Otu gibi, kokusu da
yumuack, bayltcyd peryavann.
Durdu kabard:
Sayende buluruz Emmi, dedi. Bu dalar bizim.
Sleyman, bir kahkaha att:
Hay, deli hay! dedi. Demek peryavan tarlasnn da tapusunu
kardn?
Memed dikkat ediyordu. Ekyalarn hepsi de krmz fes giymiti.
Krmz fes dalarda adetti. Krmz fes ekyaln alametidir.
Kasketli,
apkal ekya grlm deildir. Olmaz. Fesi kim icat etti bu dalarda
belli
deil. Kim kulland apka devriminden sonra, o da belli deil. Belki,
apka
devrimi olduunda dada ekyalar vard, onlar fesi karmak gerekliini
duymadlar. Ondan sonra da her daa kan fes giydi bana.
Sleyman oturunca, btn ekyalar geldiler, ho geldin, dedikten sonra
teker teker elini ptler. Memede de tuhaf tuhaf bakyorlard. Memed,
Sleymann arkacna oturmu, ban omuzlar arasna gmm, kck
kalmt.
Bu ocuu sorarsanz, ad nce Memed. Elinden bir katil km.
Size getirdim, diye Memedi takdim etti. Memed bu srada, ban
yere dikmi, biraz da klm gibiydi.

Durdu, bir ocua, bir Sleymana bakt. Hayretle sordu:

Bizimle beraber mi gezecek?
Sleyman:
Eer kabul ederseniz... Etmezseniz de tek bana gezecek.
Durdu:
Sleyman emmi! dedi, bamzn stnde yeri var. Sen getirdikten
sonra...
Arka antasndan bir fes kard, Memede att. Dalgn gibi duran
Memed, fesi havada kapt.
Al bakalm yiidim giy unu! Benim eski festir bu ya, bakas
yok imdi. Sonra iyisini buluruz.
Sleymana dnd, byk altndan gld:
ok da gen maallah.
Sleyman, buna alnd:
ok gen ama, krk yllk Abdi Aay yedi. Eek hrszlndan
dolay kmyor daa.
Durdu:
Abdi Aay m? diye dehetle sordu. Abdi Aay ha? Vay anasn!
Sleyman:
Ne belledin ya, dedi.
Durdu, Memede inanmaz, hayret dolu gzlerle bakarak:
Tfein yok herhalde karda, dedi. Abdi Aay hakladna iyi
yapmsn. Eline salk. Be kyn kann emiyormu. Aynen slk
gibi...
Sonra Cabbara dnd:
Cabbar, dedi, u son baskndan aldmz tfek vard ya, onu
gmdn yerden kar da getir. Bir iki fieklik de getir. Mermi de
getir.
Bir lokma, incecik ocuun Abdi Aay vurduuna bir trl inanamyordu.
Bu sebepten de ona pheli pheli bakyordu.
Bunu sezen Sleyman:
Yalnz Abdi Aay deil, yienini de beraber ldrd. Anladn
m Durdu?
Durdunun aknl bir kat daha artt:

Demek yienini de beraber ha!

Memed, bu sefer iyice bzlm, ocan banda kck kalmt. r
gibi
bir hali vard.
Scak ay, ince belli bardaklara doldurup Sleymanla Memede
verdiler.
Sleyman, bir baba efkatiyle Memedin stne eildi:
Ekyalk balyor nce Memed, sk dur!
Atee boyuna odun stne odun atyorlard. Ate gittike byyordu.
Scak
oaldka peryavanlar daha ho, daha keskin kokuyordu. Atein ndan
gkteki yldzlar kck kck, ine ucu gibi grnyorlard.
Durdu:
Sen korkma Sleyman emmi, dedi. Ben varken onun klna hile gelmez.
Sleyman, Durduyu tepeden trnaa acyarak szd:
Sen, dedi, Durdu, dosdoru lme gidiyorsun.
Durdu:
Neden Emmi? diye gld.
Sleyman:
Ekya olan ekya dan tepesine byle ate yakmaz. Dmann
karncaysa da hor bakma. Bu, ak ak lme gitmek demektir.
Durdu, Sleymamn bu lafna da kahkahayla gld:
Bre Emmi, dedi, kim var bu dan banda? Kim grr?
Bir gn grmez, iki gn grmez... ekirge gibi...
Durdu:
Hi grmez. Grse de Deli Durdunun stne candarma m gelebilir. Vay
Emmi
vay! Sen daha bilmiyorsun Deli Durduyu. Deli Durdu bu dalarn kartal
gayri.
Kim urayabilir Deli Durdunun semtine?
Sleyman:
Grrz, dedi.
Durdu, laf deitirmek iin Memede sordu:
Abdi Aaya kurun skarken elin titremedi mi hi?

Memed:
Yoooo, dedi. Hi titremedi.
Durdu:
Neresine nian aldn?
Memed:
Gsne... Tam yreinin olduu yere...
Bunu syledikten sonra, tarif edilmez bir yalnzlk duydu iinden.
Yresindeki her ey silindi gitti. Bu deli Durduyu hi sevemedi.
indeki gariplik bundan m geliyordu ola? Kardaki ate karard. Silah
temizleyenlerin yzleri karanla kart gitti. Kayadaki glgeler
devletiler,
sonra da ortadan yok oldular. Esen yel, yalmlar gnbatya doru
yatryordu. Birden Sleymana gz takld. O, neeliydi. Ak sakall yz
atein yalmnda trl trl oluyor, deiip duruyordu.
Memed dnd ki, Sleyman kendisine ok gveniyor. Garipsemesi
azck azald. Sonra da dayanlmaz bir uyku bastrd onu. Olduu
yerde kvrlakald.
Sleyman:
ocuklar, dedi. uraya ben de kvrlaym. Bizim olan uyudu.
Durdu:
Emmi, dedi, benim salam bir asker kaputum var, onu rtn
stne.
Sleyman:
Getir, dedi.
Kaputun bir kesini Memedin stne rten Sleyman, onun yanna
kvrld.
Sonra, teki ekyalar da yattlar. Bir tanesi nbeti kalm, kayann
sivrisinde bekliyordu.
Memed ta gibi uyand. Donmu kalmt sanki. Daha gn domamt.
imdilik doaca da yoktu. Alacakaranlkta, ocan kysna sralanp
uyumu, hala horlayan ekyalar grd. Gz nbetiyi arad yrede, hi
kimseyi gremedi. Ortalkta horultudan geilmiyordu. leri rahat
uyumayanlar
horlar. Dorudur. Memedin iine, birka gnden beri ilk defa korku girdi.
imdi, ikicik, iki tek kii gelse, bu horul horul uyuyanlarn hepsini bir
rpda vurur, byn da bura bura giderdi. Tfeinin azna kurun
verdikten sonra, nbete durdu.
lkin Durdu, arkasndan da tekiler uyandlar. Sleyman da
uyand onlarla birlikte.
Durdu, gzlerini ovuturarak:

Nbeti, diye seslendi:

Memed:
Buyur Aam, diyerek kayadan indi. Hibir ey yok. Kimseyi
de grmedim, diye tekmil haberini verdi.
Durdu:
Sen misin nce Memed? diye sordu. Nbeti sen misin?
Benim.
Durdu:
Daha imdi geldin. Dur hele, daha vakit var nbete. Dur hele...
Memed:
Uykum gelmiyordu da, gittim arkadatan aldm nbeti.
Durdu:
yle olur, dedi. lkin adamn dada, bir hafta uykusu gelmez.
Yreine bir gariplik, bir aresizlik ker. Dnyada yalnz kalm gibi
olur.
Sleyman uykulu uykulu:
Bak hele u bizim deliye, baknd hele, neler de biliyor! diye
alay etti.
Durdu:
Bre Sleyman emmi, dedi, sen de bana hibir eyi yaktramyorsun.
Nolacak bu benim halim?
Ortalk yava yava aydnlanyordu. Daha gne grnmemiti.
Ama, kar dan doruuna gn vurmutu. Doruk k iinde, dan
geriye kalan yerleriyse karanlkt. Doruktan, gn yava yava aalara
indi. Biraz sonra da karki srtn arkasndan gne kt.
Sleyman, hi cevap vermedi Durduya:
Salcakla kaln, dedi, Memedi alnndan pp yrd:
Durdu:
Sleyman emmi, bir aymz i de yle git, diye arkasndan
kotu. Bir aymz... Vallahi imeden bir yere salmam seni.
Sleyman:
Saol yavrum. Ziyade olsun.
Ceketinin kolundan yakalamt:
Bir aymz imeden seni gndermem, diyordu. Bin yln bir

ba dama gelesin de... Bir ay imeden ha!.. Salar mym seni?

Sleyman, kendi kendine:
Bu deliden kurtulu yok, dedi. Dneyim bari, dedi. Boynunu
bkt.
Durdu:
Atei iyice yakn! diye emir verdi.
Sleyman:
imdi de duman grnr.
Durdu:
Ne yapaym? Ate yakmayaym da ne yapaym? Onu da sen gstersene bana.
Sleyman:
Ben sana hibir ey retemem olum, dedi. Btn arelerini
kendin yaratacaksn.
Deli Durdu dnd. Ban bir iki kere sallad. Fesin altndan
kara kaklleri km, kvrarak alnna dklmt.
Sleyman szn srdrd:
Fakir fkaraya zulmetmeyeceksin. Hakszlara, ktlere istediini
yap. Cesaretine hi gvenmeyeceksin. Kafan ileteceksin. Yoksa
yaayamazsn.
Buras dadr. Demir kafese benzer.
ay abuk piti. nce belli bardan ilkini gene Sleymana verdiler.
ay buulanyordu sabah souunda...
Sleyman ayrlrken:
Memedin size yardm dokunabilir. lk gnler hoa grn Memedimi.
ncitmeyin. Kendi haline brakn. Birka gnde alr.
Ayrld. Elindeki denee ke ke inmeye balad. Beli bklmt
ama,
gene de abuk abuk, bir delikanl gibi dadan iniyordu.
Memedin gzleri yaard o giderken. inden, kim bilir ne zaman grrm
bir
daha onu, dedi. Belki de hi gremem. Gzleri dolu dolu oldu. Dnyada,
diyordu, kendi kendine, u dnyada ne iyi insanlar var.
Gne iyice yekinmi, ortal styordu. Durdu, bir tain dibinde
oturup
kalm nce Memedi ard:
Gel bakalm nce Memed, u yeni tfeini bir tecrbe et! Sen,
hi byle bir tfekle ate ettin mi?
Memed:

Birka kere.
Durdu:
Bak u kayada bir leke var...
Memed:
Var.
Durdu:
te ona nian alacaksn...
Memed, tfeini omzuna ekti. Nian ald. Beyaz lekeye ate etti.
Durdu:
Ne bileyim ben, diye omuzlarn silkti. Vuramadn ite.
Memed, dudaklarn geviyordu. Bu sefer tfei iyice omzuna yerletirdi.
Biraz daha nian ald. Tetie kt.
Durdu:
te bu sefer tamam, dedi. Ortasndan. Beyaz lekenin oradan hafif
bir duman kyordu.
Memed, akn akn:
Peki teki neden demedi ya? diye sordu.
Durdu:
Peki, dedi, nce Memed, sen her attn vurur, musun?
Memed:
Bilmem, dedi, glmsedi.
Durdunun uzun yz gerildi. Gen olmasna karn, Durdunun
yz krk iindeydi. Az ok byk, dudaklar incecikti. Sa
yanann
stnden salarnn iine kadar, uzun bir yank izi vard. enesi
sivriydi ama, ok gl grnyordu. Daima glerdi. Glnde bir
aclk vard.
nce Memed, sende i var yavrum.
nce Memedin utanga bir ocuk gibi yz kzard. nne bakt.
Arka arkaya defa slk alnd aadan. Kulak kabartp dinlediler.
Cabbar:
Haberci geliyor Aam, diye seslendi.
Az sonra da haberci soluk solua kt geldi. Daha soluunu alamadan:

Aadan, anaklnn dznden Akyola doru be kadar atl gidiyor.

Hepsinin de st ba dzgn... Paral adamlara benziyorlar.
Durdu, hazrlanmakta olan adamlarna:
Haydi abuk hazrlann, herkes bolca kurun alsn, diye emir
verdi. Birka ocak daha sndrecek Deli Durdu.
Sonra Memede:
Bak, dedi, nce Memed!
Beyaz yere nian ald. Kaya duman iinde kald, ald.
nd:
Nasl nce Memed?
Tam ortasndan.
teki:
Yaa ortasndan, diye glmsedi.
Sonra ortaya bir gz krpt:
Bu ilk avndr nce Memed. Sk dur.
Memed, buna cevap vermedi.
Durdu:
Tamam m arkadalar?
tekiler:
Tamam.
Sk meeler arasndan geen yola indiklerinde gn le oluyordu.
Yolun bir yanna elli adm elli adm arayla siperlendiler. Bir
tanesi de ok ileriye gzc durdu.
Az sonra yolun ortasnda, nnde zayf, bacaklar bacaklarna dolanan
boz
bir eek bulunan karmakark, gk kr sakall, uzun byklar btn
azn
rtm, byklarnn ucu sigara dumanndan sapsar kesilmi, sarl ta
uzaktan belli olan gzlerinin yresi kr kr, kocaman, ayaklar toza
belenmi, yamal alvar yalpa vurarak birisi grnd. Usuldan, oynar
gibi
yryerek, bir trk sylyordu. Kendi kendine oyunlar yapyordu kk
kk. Glmseyerek trky dinlediler:
amdan sakz akyor
Kz nianln bakyor
Koynundaki memekler

Turun olmu kokuyor

Aman aman kara kz

Zlfn tara kz
Baban beki tutmaz m
Koynundaki nara kz
Durdu:
Teslim, diye bard. Yakarm. Trk kesiliverdi. Adam olduu yerde
kalakald.
Teslimim baba, dedi. Teslimim. Ne var yani?
Deli Durdu, siperinden yola atlad:
Soyun!
Adam, at kald:
Neyi soyunaym Aam?
Durdu:
stndekileri...
Adam gld:
aka etme Allahakna. Benim elbiseleri ne yapacaksn? Brak da
beni gideyim. ok yorgunum. Tabanlarmn szltsndan yklacak gibiyim.
Brak beni gzel Aam...
Durdu:
Sen soyun soyun hele, diye kalarn att.
Adam; pheli pheli, yrei ikircikli, aka m ediyor, yoksa
ciddi mi diye Durdunun gzlerinin iine yaltaklanan bir kpek
sevimliliinde
glmseyerek bakyordu.
Durdu, serte:
Haydi haydi bekleme, diye kt.
Adam, hala inanmayarak glmsyordu. Durdu kalarn atp,
adamn bacana iddetli bir tekme att. Adam, acdan bard.
Durdu:
kar diyorum sana. kar!
Adam, yalvarmaya balad:

Paa efendi, ben senin ayaklarn perim. Elleripi de perim.

Benim hi elbisem yoktur ki... Ben rlplak kalrm. Anadan
doma...
ahadetparman azna soktu sonunda, kard:
Aha ite byle plak, byle rut... Yoktur baka Paa efendi.
Senin ellerini perim. Ayaklarn da... Alma benim elbiseleri...
Sen ok byk bir paa efendisin. Ne yapacaksn benim partallarm?
Ellerini
perim, ayaklarn da...
Durdu:
Ulan it olu it, kar diyorum sana. Paa efendi! Paa efendi!
Adam, durmadan yalvaryordu. Sonra da alamaya balad:
Ben be aylk gurbetten geliyorum. ukurovadan. almadan
geliyorum.
Durdu szn kesti:
Demek paran da var?
Adam, ocuk gibi burnunu eke eke alyor:
Be aylk gurbette lmm... ukurovann sinekleri ldrmtr beni...
Durdu tekrar etti:
Demek paran da var?
Adam:
Azck var, dedi. u ihtiyar halimle eltikte altm. amurun
iinde, ldm ukurovada. imdi evime gidiyorum. Etme bunu
efendim. rlplak gnderme beni oluk ocuumun arasna...
Durdu, daha ok kzd:
Daha iyi ya. kar kar...
Adam, kvranyordu. Durdu, hanerini ekti. Haner prl prl
etti gnei grnce... Ucunu azck adama batrd. Adam, havaya
hoplad, bard:
ldrme beni, dedi. oluk ocuumu greyim. karaym elbiseleri.
Senin olsun.
Siperliktekiler glyorlard. Bu ie yalnz Memed ierlemiti. O
yrtc kaplan gzlerine gelip aklmt. Durdudan tiksindi.
Adam, telala, korkuyla elleri birbirine dolaarak ceketini,
alvarn karrken Durdu:
Ha yle ite, diyordu. Ha yle... Adam ne zersin bre
adam?
Adam elleri titreye titreye elbiselerini karp bir tarafa koydu.

Durdu:
Donu da, gmlei de kar, diyerek bard. Hanerin ucunu
da bir daha batrd.
Adam, hem titriyor, hem gmleini karyordu:
Peki Aam, Paam ldrme beni. Hepiciini karaym.
Gmlei de kard, elbiselerinin stne koydu. Mintan yoktu
zaten.
Durduya, bu sefer yalvarrcasna, boynunu bkt bakt.
Durdu:
Haydi haydi, dedi. Bakma gzlerimin iine. Donu da kar.
Adam, donu da g bela karabildi. Titremekten elleri uuyor
gibiydi. Elleriyle nn kapatarak koa koa eeine doru gitti. Eek,
yolun kysnda durmu otluyordu. Sol eliyle yularndan tuttu ekti.
Bacaklar p gibi ince, kllyd. Bacak adaleleri kemik gibi sert
dar kmt. eri doru ekik karn kr kr, aynen bir psteki
gibi...
Gsnn kllar aarmt. Kirliydi. Saman kiri. Kamburdu. Omuzlar da
dmt. Btn teni de pire, bcek yenii ile doluydu, Krmz krmz.
Byk lekeler kaplamt her yerini. Hasr gibi. te Memed, nnden
geen
yolcuyu byle grp bir kat daha acd.
Bu srada yolun teki ucuna diktikleri nbeti:
Geliyorlar, diye onlara kouyordu.
Durdu:
Atllar geliyor, dedi.
Siperdekiler, hala bir eliyle nn kapatm, yava yava gitmekte
olan prsm vcutlu ihtiyara glyorlard. Adam be on adm gidiyor,
sonra dnyor, hasretle, korkuyla elbiselerine bakyordu.
Gidiyor, gidiyor, durup bakyordu.
Durdu, ona seslendi:
Gel, dedi. Gel de al teberini. Bizim avlar geliyor. Kurtardn
yakay...
O, bzlm, bitmi gibi grnen ihtiyar, kendinden beklenilmyen bir
eviklikle koa koa geldi bir paavra yn olan, kay gibi
kirlenmi elbiselerini kucaklad. Koa koa geri dnd. Eein nnde,
habire kouyordu. Memedin yz kapkara kesilmiti. Elleri de
titriyordu. Elindeki tfein iinde ne kadar kurun varsa, bir tanesini
araya vermeden hepsini Durdunun kafasna boaltmak istiyordu. Yani
boaltmamak iin kendini zor tutuyordu.

Durdu, bu sefer daha gr:

Teslim, diye bard.
Gelen be atlnn bei de birden, atlarnn ban ektiler.
Bir adm daha atar, kprdarsanz yakarm. Alimallah yakarm.
Siperdekilere seslendi:
Ben, onlarn yanna gidiyorum. Davranacak olurlarsa, hepiniz
her yerden ate edeceksiniz.
Sallana sallana, ortada hibir ey yokmu gibi atllarn yanna
vard.
nin atlardan, dedi.
tekiler, hi ses karmadan atlardan indiler.
Atlarn takmlar gm savatlyd. Adamlarn hepsi de iyi giyinmiti.
ki tanesininki ehirli giyimiydi. Be atldan birisi on yedi yalarnda
gsteren bir ocuktu.
Durdu, siperdekilere yeniden seslendi:
kii daha gelsin.
Tam bu srada on yedi yalarnda gsteren ocuk, yksek sesle alamaya
balad:
Beni ldrmeyin nolursunuz? Ne isterseniz aln. Beni ldrmeyin.
Durdu ocua:
Aslanm, dedi, rlplak, anadan doma olacak, ondan sonra
gidebileceksin.
ocuk, birden bir sevin l att:
ldrmeyeceksiniz ha?
Elbiselerini abuk abuk soyarken:
Demek ldrmeyeceksiniz? diye minnetle soruyordu. Gz ap
kapayncaya kadar, elbiselerini, gmleini, i gmleini, donunu her
eyini kard. Durduya getirdi:
Al! dedi.
Hibir ey sylemeden tekiler de soyundular. zerlerinde, yalnz
donlar kald.
Durdu:
Donlar da karacaksnz aalar, dedi. Esas don gerek bana!
Adamlar, gene hi azlarn amadlar. Donlarn da karp nlerini
elleriyle kapattlar, yola dtler.

Atlar, elbiseleri, neleri varsa her eylerini aldlar. Daa doru

yneldiler.
Daa karlarken Durdu Memede:
Talihin varm nce olan. Bugn ksmetimiz iyi gitti. zerlerinden de
tam bin be yz lira kt. Atlar, elbiseleri de cabas... ocuun
elbiseleri sana iyi gelir. Daha yepyeni. Nasl da baryordu it
olu it! Can ekerden tatl...
Karanlkkayasnn dibine geldiklerinde, Durdu attan iner inmez,
ocuun elbisesini Memede giydirdi. Bakt bakt da:
Bre nce Memed, dedi, sana ne kadar da yakt, bu it olu itin
elbisesi... Aynen mektepli gibi oldun...
Memed, zerindeki yabanc elbiseyle iinde bir klme, bir eziklik
duydu. Boulur gibiydi. Nereye gideceini, ne yapacan bilemiyordu.
Yoldan beri iinde tuttuu, bir trl sormaya cesaret edemedii soruyu,
ortaya atverdi bu anda:
Her eylerini alyoruz almaya ya bunlarn. Peki, donlarn neden
alyoruz? Bunu anlamadm...
Bunu syleyince iinde bir hafiflik duydu. Bir an iin olsa da
stndeki
yabanc elbiseyi unuttu.
Durdu, Memedin bu sorusuna gld:
an olsun memlekete diye, alyoruz donlarn, dedi. Deli Durdudan baka
ekya don almaz. Bilsinler ki bu soyulanlar Deli Durdu soydu...
11
Yamur sonu sca kmt. Islak, yap yap bir scak... Velinin
slak elbisesi vcuduna yapm, kana, amura belenmi lsn
Abdi Aann avlusunda bir ulun stne yatrmlard. Yeil sinekler,
slak slak parlayarak lnn stnde dolanyorlard. Bir gariplik, bir
yalnzlk iindeydi l. Sapsar kesilmi elleri mahzun mahzun iki yanna
sarkmt.
Abdi Aa, kurunun birini sol omuzundan yemiti. Kurun omzu
deldikten sonra, dnp krekkemiinin altnda kalmt. kinci kurun
sol bacandan girmi, kemie rastlamadan kp gitmiti. Abdi
Aann yaralar, daha ormandayken kyn cerrah tarafndan yaklanarak
sarlmt. Bu sebepten Abdi Aa kan da kaybetmemiti. llaki
krekkemiinin altndaki kurun... ok rahatszlk veriyordu. Cierine
iliyordu.
Abdi Aann biri on drt, teki on alt yanda iki olu vard:
Oullar, akrabalar, fedaileri, yanamalar bana toplanmlar, onun
azndan bir ift laf kmasn bekliyorlard. Oysa hafif hafif boyuna
inleyerek, of ekiyordu. Karlar, baucuna oturmular sessiz sessiz
alayorlard.
Birden tuhaf tuhaf gzlerini aan Abdi Aa:

Yienim nasl? Velim nasl oldu? diye sordu.

Kadnlar, birer hkrkla cevap verdiler.
Abdi Aa:
Demek? dedi.
Kyllerden biri:
Ban sa olsun, diye cevap verdi. Sen sa ol Abdi Aamz.
Abdi Aa, gzleri parlayarak:
O melunu? diye sordu.
Boyunlarn bkerek ince bir sesle:
Kardk, dediler.
Abdi Aa gzlerini belerterek yeniden sordu:
Ya kz dedikleri o orospu?
Aldk getirdik, dediler.
Abdi Aa, gzlerini yumdu, ban yasta koydu. nlemeye balad. Bir
zaman sonra gzlerini at:
Kz dvmediniz ya? diye sordu.
Hi incitmedik, dediler.
te bunu ok iyi etmisiniz. Bir fiske bile vurmadnz ya?
Bir fiske bile vurmadk, dediler.
ok iyi yaptnz.
Herkes bilirdi ki, kyllerden biri bir kabahat ilediinde Abdi
Aa onu dvmezse ok byk bir ktlk yapacaktr ona. O adam
mrnn sonuna kadar, iledii suun cezasn ekecektir. Eer dverse
unutulur giderdi su. Abdi Aaya kar su ilediklerini sanan
kyller gelir onun nne otururlar, dayak yiyinceye kadar nnden
kalkmazlard.
Gene gzlerini yumdu. Yz sapsar kesilmi, uzamt. Bir
zaman sonra tekrar gzlerini atnda, yznden belli belirsiz bir
sevin
dalgas geti.
Benimle birlikte ormana gelenlerin hepsi burada m? diye sordu.
Topal Aliyle Rstem yok, dediler.
Gidin onlar da hemen bulun, diyerek kesin emir verdi.

Biraz sonra avlu kadn lklaryla doldu. Velinin anas, babas,

kylleri gelmiti. Ana, olunun stne atlm, kan amur iindeki
ly pyordu. Babaysa bir elini akana dayam, kan ekilmicesine
duruyordu. Anay g bela olunun ls stnden kaldrp gtrdler.
Baba
da o kan ekilmi haliyle, ba nnde ar ar kalkt.
Uzun boylu, ince bir adamd. ok uzun bir yz, geni bir aln vard.
lemeli yakasz bir mintan giyiyordu. alvar izgili, pamuk kumatand.
Ayana bir ham ark geirmiti. arn, daha tyleri dklmemiti.
Ayaa
kalktktan sonra akn akn, elleri yanlarna dm kalakald...
Yznde keder, tarifsiz bir aclk reklenmi kalmt. Olunun lsne
bir
trl bakamyordu. i gtrmyordu.
Biri, o yle dikilmi dururken, geldi koluna girdi. Abdi Aann
yanna gtrd. Abdi Aa onu grnce:
Kader, diye ban sallad.
Adam, bir boand:
Kader kader... Buna kader demezler Abdi Aa! dedi. Bu kader deil. Bu
kedinin, kpein, uan kuun, neyin stne bu kadar varrsan birincisinde
korkar, ikincisinde... ncsnde cann diine takar kaplan kesilir...
Paralar seni. nsanlarn stne bu kadar varmamal. Alm kam...
Allah belalarn versin. Ko gitsinler... dedi.
Sonra durgunlat. Eski, kan ekilmi halini gene ald. Sanki odaya
girdi gireli ne konumu, ne kmldamt. Ta gibi durup durmutu
olduu yerde.
Abdi Aa, dilerini gcrdatarak:
Bilseydim bunu yapacan... Bir bilseydim... Bir bak onlarn bana
neler getireceim. O melun da, o oruspu da bin kere lm arayacaktr.
Bin
kere... Aratacam... Bunu kor muyum onlarn yanna? yle mi sanyorsun?
Bir
am aacna balayacam onlar, altndan ate vereceim. imdi nasl
olsa
yakalanr o.
Yanndakilere sordu:
Takibine kld m?
Akamdan beri...
Karakola adam gnderildi mi?
Akamdan gnderildi.
Candarmalar daha gelmediler mi?
Akama doru ancak gelirler. Hkmete haber gndermiler,
mstantii bekliyorlar, doktoru da bekliyorlar her halde...

Abdi Aa:
Doktor olmaynca, olmaz, dedi. Onlar gelmeden benimle ormanda
bulunanlarn hepsi gelsin. Burada mutlak eksiksiz bulunmallar...
Bir yanama:
Topal Aliyle Rstem dardalar, dedi.
Abdi Aa:
Demek hepsi tamam oldu?
Tamam, dediler.
Abdi Aa:
yleyse hepsi yanma gelsin. Odada kimse kalmasn. Hi kimse...
len ocuun babas o donmu haliyle kalkt, ar ar dar
kt. Bir kere olsun Abdi Aann yzne bakmad. Onun arkasndan,
odada baka kim varsa hepsi kt.
Onlarn yerine ormanda bulunanlar geldiler, oturdular. Abdi
Aann karsnda da halka oldular. Meraktaydlar. fadenizi yle
verin, byle verin diyeceini biliyorlard. Bir hkmet ii oldu
muydu, onlar kendiliklerinden hibir ey syleyemezlerdi. Ne
syleyeceklerse,
Abdi Aa onlar karsna alr ezberletirdi. Ondan sonra geerler hkmet
adamnn karsna blbl gibi akrlard. Ezberledikleri bitip de baka
soru karsnda kalrlarsa, gerisini bilmiyorum derlerdi.
Ne sorarlarsa sorsunlar, bilmiyorumdu karl. Abdi Aa,
bu sefer teker teker hepsinin yzne bakt. Hepsinin de yz sapsaryd.
Bir zaman da gzlerini onlarn yznden alp, nne edi. Sessizce
yle kald. Ban kaldrdnda teker teker delici baklarn
zerlerinde
dolatrd. Dudaklar usuldan kprdad. Zayf bir sesle:
Beni dinleyin kardeler, dedi. nce elinizi vicdannzn stne
yle bir koyun... Koydunuz mu? Haaa ite ondan sonra bir dnn...
Sizlere soruyorum imdi: Yal dktnz kapnzdaki kpek, sizi dalar,
oluunuzu ocuunuzu ldrrse ne yaparsnz? Bunun cevabn isterim
sizden... Eliniz vicdannzn stnde... Ondan amayn...
Baklarn her birinin stnde uzun zaman durdurarak gene
teker teker bakt.
Bir cevap syleyin. Ne yaparsnz siz olsanz?
Bu sefer de iddetli iddetli gzlerini bir yldrm hzyla
zerlerinde
gezdirdi.
Siz olsanz ne yaparsnz, syleyin.
Mrlt halinde:

Olacak olur, dediler.

Abdi Aa gzlerini belerterek:
Yani?
Senin dediin Aa, dediler, Sen bilirsin.
Bunu duyunca Abdi Aa, sanki mhim eyler sylemiler gibi,
onlar tasdik edercesine:
Hah, ite kardalar, benim itim benim ocuumu dalad. ocuumu, beni
paralad. Bir tanesi kat gitti. Yakalanacaktr. Ku olup usa, gene
yakalanacaktr. Kurtulu yok. Burda onun su orta kald.
Btn ktlkler bu kzn yznden oldu zaten. Btn su da
onun... Olan da kz vurdu yani... Gzmzle grdk ki Veliyi kz
vurdu. kisinin elinde de tabanca vard. Hepiniz grdnz. nce
melun beni hedef ald ateledi. Sonra da kz, olan hedef ald ateledi.
Abdi Aa, dar bard:
ocuklar, biriniz buraya gelsin.
eriye byk olu girdi.
O silah getir olum, dedi.
Olan odadaki, duvara oyulu bir dolaptan yepyeni bir tabanca
kard babasna verdi. Abdi Aa elindeki tabancay yanndakilere
uzatt:
Teker teker bakn, dedi. Kzn elinden aldnz bu tabanca
m? Veliyi vuran tabanca bu tabanca m? yi bakn...
Tabanca elden ele doland, geri Abdi Aaya geldi.
Grdnz deil mi? dedi Abdi Aa.
Grdk, dediler.
Bu tabanca kzn elindeki, Veliyi vuran tabancadr. Kz Veliye
ate etti. Veli yere dnce, tabanca da kzn elinden topraa dverdi.
Yerden tabancay Hac ald. Kz da Hac tuttu. Hepiniz grdnz
bunu. yle deil mi Hac?
Hac, ksa boylu, akr gzl, kocaman burunlu, zamanndan
nce yalanm, yrtk yamal elbiseli, yz gz kir pas iinde, bak
grmemi, karmakark sal sakall, toza batm km gibi bir
adamd.
yle oldu cann sevdiim Aam. Tam yle oldu ite. Tabanca
yere dnce... Yani yere dnce cann sevdiim Aam, yerden ben
aldm. Kz, arkasn dnm kayordu. Yani olann elini tutmu...
Olan dediim o melun nce Memed var ya, ite o. Onun elini tutmu
ikisi birden kayorlard. Vardm Hateye sarldm. Gndermedim. Gzmn
nnde Hate vurdu Veliyi. Ban sallad. Gzlerini
yaarm gibi kurulad. Aaah Veli Aam. Veli Aam gibi var myd?

Ktler kyar zaten babayiide. Yiidin yiide kydn kim grm

zaten. Aaah Veli Aam, be paralk bir avrat kurunuyla giden Veli
Aam... Gzmn, nnde vurdu kafirin kz... Bir de nian alyordu
kpolunun kz... Bir de nian... Kim bilir nerede renmi...
Abdi Aa:
Duydunuz ya, dedi. Hepiniz byle grdnz deil mi? Zekeriya sen?
Sen de byle mi grdn?
Aynen byle grdm, dedi Zekeriya.
Topal Ali sen?
Topal Ali, oktandr patlamaya hazrlanmt:
Ben, dedi, ben hibir ey grmedim Aa. Hibir eycik. Bir iz
srdm diye kyl yzme bakmyor. Ne bu kyl, ne de bizim
kyl. Ben geerken ocuklar bile arkasn dnyor. Avradm bile
bana tiksinerek bakt. Konumad benimle. Ben, hi mi hibir ey
grmedim Aa.. Bunu byle bilesin. Memedin seni vurduunu bile
grmedim, dedi, ayaa kalkt kapya doru hmla yrd. Btn
vcudu isyan kesmiti. Mekkel bir isyan gibi yrd.
Abdi Aa byle bir hareketi, byle bir isyan hi kimseden beklemezdi.
Aptallat. Dudaklar sarkt. Az kendine gelince sinirlendi.
Sinirden ba sallanmaya balad. Arkasndan koacakm gibi ona
doru uzand:
Topal Ali! Topal Ali! O kyde durma gayr. Kye varr varmaz
evini ykle; nereye gidersen git! Bir gn daha kalrsan evde, adam
gnderir, evini bana yktrrm. Duydun mu Topal Ali? diye bard.
Sonra, kendi kendine:
Namussuzlar, nankrler, ekmeksizler...
Kprd:
Hepiniz byle grdnz yle mi?
Hep bir azdan:
Byle grdk, dediler.
Elinizi aln da vicdannzn stne koyun kyllerim, kardalarm...
Bir kar ocuk ldrmeye kalksn beni... Be tane koca kyn
aasn... Sahibini... Bir kz iin. Ben lseydim sizin haliniz neye
varrd? Bir dnn hele! Bir dnn benim yokluumu... Bir kz bana
gelin olacakken, gitsin bir baldrplakla kasn. Bu hangi kitapta
yazar? Elinizi iyice vicdannza koyun... Vicdann karmad ite i
yoktur. Hayr gelmez. lle de vicdan...
Tomruk Musa:
Aamz iin deil mi, koyduk da gittik, dedi.
Aa takdirle:

Varol Musa, dedi.

Teke Kadir:
Aamz iin deil mi? dedi. Hepimiz koyduk gittik.
Aa:
Hepiniz saolun; dedi. Bu yl sizlerden ancak mahsuln drtte
birini alacam. Haydi, dedi, hayvanlar da size baladm. Elinizdeki
hayvanlar sizin olacaktr. Haydi gidin ellerinizi vicdannza
koyun, hkmete ne syleyeceinizi belleyin...
Aann yanndan neeli, gleryzle ktlar. Mahsuln drtte !
Hayvanlar da! Vay anasn be! Avlunun bir kesine, elli metre kadar
uzana melmiler, syleyeceklerini ezberliyorlar...
Hac efendim... te bu Hac efendim, vard tabancay yerden
ald. Kz, olann elinden tutmu kayorlard. Kz, olann elinden
boand... Vardk yakaladk...
Hac szn kesti:
Buras olmad, dedi. Diyeceksin ki, Hac, yani ben, vardm,
onlar el ele tutumular kayorlard. Sarldm Hateye... Ben sarlnca,
yani Hac sarlnca diyeceksin, olan, yani nce Memed, kz brakt
kat.
Hac vard kza sarld. Hac kza sarlnca, olan, yani nce
Memed, brakt kat.
Kz bir nian alyordu. Nereden de renmi kpolunun kz?
Nian ald Veliye, kurun skt. de dedi! Vay kpolunun
kz. de!... Sonra Veli cansz yere dnce, kzn da elinden tabanca
yere dt. Hac vard, ite bu Hac tabancay yerden ald.
Hac:
Tamam, dedi. te byle oldu. Onlar gelinceye kadar, daha
iyice ezber ederiz.
len sonuydu ki, nde iki sngl candarma, arkada doktorla
savc, candarma gedikli avuu gelip Abdi Aann evine indiler. Avludaki
lnn stne iekli bir yorgan atlm, lnn sapsar kesilmi
kolu, yorgann dna kmt.
Doktor, gen, mavi gzl, kza benzer bir adamd. Attan inince,
lye tiksintiyle bakt. Yorgan stne geri rtt. Gmebilirsiniz, dedi.
Ask suratlarla ieri gidip Abdi Aann yanna oturdular. ok
yorulmulard.
de Abdi Aay kasabadan tanyordu. Candarma gediklisi Abdi Aann ok
dostuydu. Bu olaydan duyduu kederi, her frsatta, durup durmakszn
ortaya
atyordu.
Hi zlme sen Aa, dedi. Katili ben elimle koymu gibi bulurum.

Getiririm. Cezasn bulur. Onun iin sen hi zlme... Takibine drt tane
candarma gnderdim.
avu beraberinde daktilo da getirmiti. Daktilo heybeden karlp,
ekmek tahtas zerine kondu. Bir de candarma gnderdiler. Hateyi
getirttiler. Kzn ifadesini aldlar. Kz, ifadesinde olay olup
bittii gibi anlatt. fade zapta geirildi. Onun arkasndan olayda
bulunmu
ahitlerin ifadeleri alnd. nce Hac ifade verdi. Olay batan sona
kadar anlattktan sonra:
Memed, Abdi Aaya ate ederken, bir de baktm bu kz, yani bu
Hate elinde bir tabanca nian alm, bir de nian alm ki... Veliye
ate ediyor. Veli, yandm anam diyerek yere dnce Hate de
dondu kald. Tabanca da elinden dt. Ben vardm tabancay amurun
iinden aldm. Memed, kz, yani bu Hateyi kolundan tutmu kayorlard.
Vardm stlerine atldm. kisini de tuttum. Memed kat. Ben kz
brakmadm. Yaaa brakmadm. Brakmadm ite. Brakr mym!
Hate, Hacnn bu ifadesine at kald. Ne demek istiyordu
Hac, anlamad.
Savc:
Veliyi senin vurduunu sylyor, dedi, ne diyorsun Hate?
Hate:
Yook, dedi. Ben nasl vururmuum kocaman adam?
Hi de olay bu Hacnn dedii gibi olmamt. Neden byle sylyorlard
acaba?
Sonra, Zekeriyann ifadesi alnd. O da tpk Hac gibi syledi.
Ne bir szck az, ne de bir szck fazla. ahitlerin hepsi ayn
ifadeyi verince Hate kendi aleyhinde bir eyler sezinledi. Yreine
korku
dt. Gzlerinden de yalar szyordu.
Savc ahitlere tabancay gsterdi:
Bu tabanca myd Hatenin elindeki? diye sordu.
Yaa ite bu tabancayd, diye cevap verdiler.
O gece Abdi Aann evinde misafir kaldlar. Altlarna ifte dekler
serildi. ereflerine kuzular kzartld. Toprak kzartmas. Savc da
kylklerine her geliinde toprak kzartmas yaptrrd. Etin en
lezzetli pime biimi, mutlak toprak kzartmasdr.
Gece, Hateyi de yandaki odaya hapsettiler. O gece hibir ey
dnemeyen
Hate, ban iki dizinin stne koyarak, sabahlara kadar sessiz sessiz
alad. Sabah olunca, Hateyi hapsedildii odadan karp iki candarmann
nne kattlar. Hate mahpusaneye gtrlyordu.
Hi kendinde deildi. Ne olacan, ne yapacaklarn bir trl
bilemiyordu.

Yrrken ayaklar birbirine dolanyordu. Bu onun, kynden uzaklara

gitmek
iin ikinci kdr. Birincisinde yannda dayana, sevdii vard. O
zaman
nereye gideceini, ne yapacan biliyordu. O zaman scack bir tarla,
bir
ev hayalinin peinde kouyorlard. imdi ise yreinde bir korku, bir
umutsuzluk var. Bu adamlarn kendisine ne yapacaklarn dnyor. Kyden
ayrlrken anas bile gelmemiti kendisini uurlamaya... Kz arkadalar
bile
gelmemiti. Bu, gcne gidiyordu ite. Bu ldryordu onu. Kendini
dayanlmaz
bir efkara kaptrm gidiyor. Baz baz da hibir ey duymuyor,
dnmyor,
grmyordu. Yalnz, arada bir; kendine gelince, iki yanndaki
candarmalara
bakp rperiyordu. Hate iin tesi karanlk. Her admda biraz daha
karanla
gmlyordu. Gzlerinin nnde dev gibi bir hkmet... Candarmalar...
nde
giden iki hkmet adam...
Ertesi gn kasabaya geldiklerinde Hate bitmiti. Yorgundu. Srnr
gibiydi. Kasaba, iine bir holuk verdi. Yreine de azck emniyet
geldi.
Korkusu azald. Memedi anmsad. Memed, durup durmakszn bir sar
prlt
anlatmt. Portakallar, stbeyaz akl talarn, akan suyu, kebap
kokusunu... Bir evin nnde leylek yuvas gibi, bir oda varm cncktan.
Hangi ev acaba? Bir evin camna gn vurmu kzartmt. Krmz cnck
takmlar pencereye... Birden burcu buland. Memed olduu gibi geldi
gzlerinin nne dikildi.
Neredeydi imdi ola? Memedi yakalarlarsa ldrrlerdi. Benim yzmden
fkara, dedi.
Candarma dairesinin altndaki nezaretin taban imentodur.
Ayak bileklerine kadar suyla doludur. Neden suyla duludur, niin
byle etmilerdir, belli deil. Pis pis hela kokar stelik de.
Karanlktr.
Mazgal delii gibi tek penceresi vardr. O da kapaldr sk skya...
Hateyi oraya attlar ite. Bir gece orada kald. Tabii gene gzlerine
uyku girmedi. Uyuyacak da bir yer yoktu ama, gnl rahat olsayd
ayakta da uyurdu. Koskocaman, derya misali bir karanlk iinde
erimi gibiydi. Kapy amalarn da drt gzle bekliyordu. Kap alnca
kurtulacan sanyordu. Sabah olduunu tahmin ediyordu. Hibir
yerden, kap aralndan bile k szmyordu ama, gene de sabah olduunu
tahmin ediyordu.
Birden kap ald. Ik, kurun gibi ar, ona arpp sersemletti..
Aradan epeyce zaman geincedir ki, ancak yava yava kendine gelebildi.
Bu
srada bir candarma onu kolundan tutmu dar ekiyordu.
Dar, bir sr insan birikmiti. Hate dar knca, btn balar
ona
evrildi. te nianlsn ldren kz! laf da kulana kadar

geldi. Anlad ki btn bu kalabalk kendisi iin birikmi. Kalabala

bir kere olsun, ban yerden kaldrp da bakmad. ylecene kalabaln
ortasndan geti gitti. ki yanndaki candarmalar imdi ona korku
deil, g veriyorlard.
ok yal bir yargcn nne kardlar. Yarg, trl deneylerden,
belalardan geriye kalm yal, gerdan sarkm, pos bykl birisiydi.
Kzn kimliini saptadktan sonra sordu:
Mustafa olu, Veliyi vurduun iddia ediliyor, doru mu?
Hate, saf saf:
Veliyi ben ldrmedim vallaha, dedi. Ben neyle adam ldrrm? Ben,
elime tabanca almaktan korkarm.
Yarg, kylleri, kyn kadnlarn ok iyi tanrd. Yllardr,
binlercesini
dinlemiti. Hatenin susuz olduunu hemen anlad. Anlad ama, onu
tutuklamak
zorunda da kald. Kantlar glyd.
Kadnlar kouu hapisaneye sonradan eklenmi bitiik bir odadadr.
Badanalar dklmtr... Duvarlar, kan lekesi iindedir. imdiye dek
duvarda
yzlerce, binlerce sivrisinek ldrlmtr. Bu kan lekeleri onlardandr.
Tavan, tahtalar, pencereler, mertekler rm, rmekte...
Ortalk nem kokuyordu. Sidik kokuyordu. Kapnn arkasnda bir
teneke vard. Gardiyan gelmi ona gstererek, gece skrsa
kullanabileceini
sylemiti.
Hate, istemeye istemeye, gardiyann getirdii ekmekten bir parack
krd azna att. inedi inedi yutamad. Tkrd.
Ertesi gn, daha ertesi gn de bir ey yiyemedi. inde bulunduu
dnya kt bir ikence dnyasyd. Bir trl alamyordu. eri
dtnn
nc gnyd ki anas kageldi. Anasnn alamaktan gzleri
kzarmt.
Hapisane penceresinin nne oturup:
Kzm kzm, knal kzm! Neydi bu senin bana gelenler?
dedi. Niin vurdun elin olunu?
Kz, ilk olaraktan isyanla, hnla konutu:
Ben nasl ldrrm elin olunu? Ben, elime silah aldm m hi?
Bilmiyor musun? diye bard.
Kadn, bu isyan karsnda yumuad. Kznn bu ii yapamayacan hi
dnmemiti.
Ben ne bileyim knal kzm! Herkes, Veliyi vuran Hatedir,
diyor. Ben ne bileyim knal kzm? Gider arzuhalciye arzuhal yazdrrm.
Benim kzm silahtan korkar derim. Yaaa... Abdi Aa bana haber
salm, arzuhal ne yazdrp uramasn, demi. Onun haberi olmadan,

senin iin bir arzuhal yazdracam knal kzm. Beni ldreceini de

bilsem arzuhal yazdracam. Yaa knal kzm. Senin hi suun yok.
O gavur yapl nce Memed vurdu elin olunu. Senin stne atyorlar. O
gavur
yapl nce Memed yok mu ykt evimi... Senin iin iyi bir arzuhal
yazdracam knal kzm. Gidip alayacam arzuhalciye. Ben gidiyorum
knal kzm.
Kyden getirdii yiyecek dolu kn pencereden uzatt.
Ben arzuhalciye gidip her eyi yazdrrm. Hkmet okursa onu,
senin suun olmadn anlar... Hkmet de insan... Onun da merhameti
var.
Susuz yere ne diye seni yatrsn!
Anasnn gelmesi, onun biraz iini at. Hate ilk olaraktr ki,
farkna
vard: Yeni yaplm bir evin prl prl, krmz, temiz kiremitleri,
onun
arkasnda caminin kubbesi, bir kalem gibi ince, dmdz, stbeyaz
minaresi,
beride duvarn dibinde kaln yaprakl bir de incir aac, ondan beride de
koskocaman, tozlu bir avlu, avluda oraya buraya giden insanlar
grlyordu
pencereden... Memed, her eyi anlatm, krmz kiremidin gzelliini,
prltsn sylememiti.
Gardiyan geldi kapy at. ok sinirli bir adamd. Serte:
Darya kp hava alabilirsin, dedi.
le, akam kapy birer kere aar, onu dar karrd. imdiye
kadar dar da ktnn farknda deildi. Dnyaya yeniden kavumann
sevincini duydu.
Hapisanenin byk kapsyla onun kouunun yan penceresi
kar karyayd. Bir iki mahpus onu alm, dnyayla az ok ilgili
grnce
ona seslendiler:
Bac be! Aldrma bac be! nsan olann bana her ey gelir.
Haklamsn
herifi. Yaa bac! Yaasn kara sevda!
Hate cevap vermedi. eri girdi. Memedi dnmeye balad...
Ana, arzuhalci sarho deli Fahriye gitti. Deli Fahri, yllar nce,
zabt katipliinden rvetten dolay kovulmutu. Kovulduu gnden
beri de arzuhalcilik ediyordu. Arzuhalcilikten, zabt katipliinden
kazandnn
iki misli kazanyordu. Avukattan daha dirayetlidir, diye de n
yaylmt. Gece gndz sarhotu. Dilekeleri sarho sarho yazard.
Deli Fahri, ban daktilonun durduu kirli masaya koymu
uyukluyordu. Drt bir yann rak kokusu sarmt. Ayak sesi duyunca
ban kaldrd. Bu biim ayak sesleri, dileke yazdracak insanlarn
ayak sesleridir. Fahri, yllarn verdii alkanlkla, dileke

yazdracak kimseleri ayak seslerinden tanrd. Masas bir kasap

dkkannn
saa altnda olduundan yanndan Her zaman bir sr insan geerdi. O,
geenlerin hibirisine ban kaldrp bakmazd. Dileke yazdracak
kimse, ok uzakta bile olsa, o ban hemen kaldrr gelenin gzlerinin
iine bakarak:
Anlat bakalm, derdi.
Anaya da:
Anlat bakalm, dedi.
Kadn, kaldrmn stne oturdu, ban duvara dayad:
Kurban olduum Fahri efendi, diye balad. Bamza geleni
sorma.
Fahri efendi, kurunkalemini azna sokmu emiyordu.
Kurban olduum Fahri efendi. Benim bir tek kzm vard. Bir
tek kzcazm, kurban olduum Fahri efendi... Ya knal kzm
Hate... Fahri efendime deyim, aldlar knal kzm soktular mapusaneye.
Benim knal kzm mapusanede yatar.
Fahri efendi usul usul azndan kalemi ekti:
u senin kzn neden dolay mapusaneye dm, sen onu anlat
bana, dedi.
Kurban olduum Fahri efendi, sana deyim de iyi dinle... Kzm
Abdi Aann yieni Veliye nianladk. Knal kzm. Keklik gibi knal
kzm. O gavur yapl, o nce Memed var ya. Dnenin ksz olu,
kz onunla seviirmi, biz ne bilelim. Bir gece kayorlar. zci Topal
Aliyi bilirsin deil mi? Onu bilmeyen yok, o gavur bunlarn izini
sryor, bir kayann kovuunda seviirlerken eliyle koymu gibi buluyor.
Olan da ekiyor tabancasn Abdi Aay da, Veliyi de vuruyor.
Kayor gidiyor ondan sonra... Ondan sonracma Fahri efendi kardama
syleyim, daha olan yakalayamadlar. Olann yerine de benim knal
Hatemi aldlar getirdiler. Keifiler mapusaneye soktular benim gl
kzm.
O gz kr olas ksz Memedin yznden. Gya Veliyi benim kzm
ldrm...
Kylnn hepsi yle spatlk etti. Bir tek Topal Ali spatlk edemem
demi, onu da Abdi Aa kyden srd... Ne bileyim Fahri efendi karda,
kzn
Veliyi ldrdne ben de inandm. Kocaman bir ky hep bir az olup da
yalan
syleyecek deil ya, benim kzma ne garazlar var, dedim. O gavur
Abdi yaptrm onlara bunu... Abdinin dediinden kyl kamaz.
Vay benim aklsz bam... Tuttum da onlara inanverdim. Ya Fahri
efendi kardam... Sonra, geldim kza, knal kzma sordum ki...
baka... Knal kzm dedi ki, ben silah skmasn ne bilirim ana!
Ben de dndm ki knal kzm silah skmasn bilmez. Silahtan da
korkar stelik. Bizim evimize silah girmedi hi. Babas silah hi
sevmez knal kzmn... Hepsi yalan yere spatlk ediyorlar knal
kzmn
stne... Garaz olmular. Fahri efendi Aam byle ite... Benim

knal kzm tfekten korkar... Tfek grse d kopar... Hkmete

bunu bylece yaz.
Fahri efendi kad ald, eski, her bir yan dklm daktilosuna
soktu. Grltyle yazmaya balad. Hi durmadan, tam be sayfa
yazd:
Bak kadnm, dedi, okuyaym da iyi dinle. Bak gr nasl donatmm.
Fahri efendi, sigarasn dudann bir o tarafna, bir bu tarafna atarak
bir
rpda dilekeyi okudu bitirdi:
Nasl? diye sordu.
Ana:
Eline salk, ok iyi donattn, dedi.
Fahri:
Kadnm, dedi, bakasna olsa on be liraya yazmazdm. Sen
on lira ver. Arzuhali bir donattm ki taa geer billahi... Taa
geer.
Ana, eli titreyerek, paray st ste dm att knndan
karrken:
Eline salk, dedi. nallah taa bile geer.
Fahri efendi, krmz onluu elinde evirir evirirken dilekeyi nereye
gtreceini, ne syleyeceini ona iyice anlatt. Kadn kalkp giderken:
Kusura kalma Fahri efendi karda, dedi. Gelecekte sana yumurta da
getiririm, ya da...
Ald tarif zeri gitti, dilekeyi verecei yeri buldu. Karsnda
kzn
alp getiren adamlardan birini grnce, nce korktu, sonra:
Kurban olduum Aam, dedi, benim kzm ne diye aldn getirdin? Aldn
getirdin de mahpuslara soktun? Benim kzm tfek skmasn bilmez ki,
adam
ldrsn. Benim kzm tfekten ok korkar...
ocukluunda bir tfek grse alaya alaya gelir benim yakama sarlr,
saklanmaya alrd. Sana bir arzuhal getirdim. Fahri efendi bir
iyice donatt. Oku da kz koyver karda. Ayaklarnn altn peyim.
Benim knal kzmn hi suu yok. Gn dm, o gavur yapl
nce Memedlen kam... Herkesin kz kaar. Koyver kzm. Tabanlarn
pym karda...
Savc sert:
ok ukalalk etme! Brak arzuhalini de git! dedi. Mahkeme
adil kararn verecektir.
Ban evraklara edi, tekrar yazmaya koyuldu.

Ana, mahpushaneye geldiinde akam oluyordu. Hate sabahtan

beri onu drt gzle beklemiti.
Bir arzuhal donattrdm ki Fahri efendiye, taa demire, geer.
Onu bir okusun hkmet, seni hemen brakr. Susuz olduunu
anlar brakr. Arzuhale, senin silahtan korktuunu yazdrdm. Hani
ocukken silah grsen kaardn da kucama saklanrdn. te onu da
yazdrdm. Bir donatt Fahri efendi, tam yirmi liralk donatt. Amma
benden on lira ald. Varsn alsn knal kzm iin deil mi, malm da
gitsin, canm da... Bir okusun onu hkmet...
Hate:
Keke yle olsa, dedi. Sonra anasnn gzlerinin iine bakarak,
ban nne edi:
Anam, dedi, gzel anam, bana Memedden bir haber getir, bir
daha geliinde. Ne diyorsun gzel anam? Bana bir haber getir.
Ana kzgn:
Zkkmn kk diyorum, dedi.
Hate gzlerini yerden kaldrp, yalvarrcasna bakt:
Anam anam, srmeli anam, bak delikte ryorum. Memed olmazsa ben
lrm. Sen kzn ldrmek mi istiyorsun? Ondan bir haber...
Ana:
Zkkm, dedi. nallah onu para para ederler. Sana lm haberini
getiririm inallah... deyince kz alamaya balad.
Ana, bunun stne sustu. Uzun zaman kz alad, o bir ey sylemedi.
Sonra:
Gn batyor knal kzm, dedi. Ben gideyim gayri.
Hate:
Ana... dedi.
Kadn durdu. Gzlerine ya dolmutu:
Peki, dedi, sesi karncalanarak. Senin gl hatrn iin bir haber
renmeye alrm. Memedin anasn bir dvmler ki... Belki lr
fkara. Fkara Dnecik. Salcakla kal kzm, dedi yrd. Korkma,
Fahri efendi iyi donatt arzuhalini.
Verdii dilekeye ok gveniyordu.
12
yle bir karanlk vard ki gz gz grmyordu. Orman uulduyordu.
Orman kapkara bir duvar gibi karanla gerilmiti. Ta uzakta,
dan doruuna yakn yerde, ipil ipil bir ate yanyordu. Aalara
arpa arpa el yordamyla yryorlard. Ama ok grltl... Gece
slak slak kokuyordu. am, grgen, mantvar, peryavan, obanras,

ter kokuyordu. Eki ter... Pren kokuyordu. Gkyznde de bir iki

yldz parlayp snyordu.
Aylardan beri bir sr ev basmlar, yol kesmiler, candarmalarla
arpmlard. Candarmalar teki ekyalarn arkalarn brakm.
Deli Durdu etesinin stne dmt. Deli Durdu da candarmalarla
alay ediyordu. Oynuyordu. Memed az zamanda kendini gstermi,
arkadalarna, Deli Durduya kendini sevdirmiti. eteye yardm
dokunuyordu.
Durdunun karanlktan sesi geldi:
Burada kalalm. Bittik. ldk. ki gnden beri durmadan ka
babam ka, nolacak halimiz byle! Burada! Sesi hnl, inatyd.
Memed yanna vard:
Yava. Usul konu Aam.
Durdu:
Nolacak yani? diye hmla konutu. Memed deil de bakas
konusayd bu biimde, bu kadar ierlemezdi. Dn gelmi de bugn
ekyalk dersi veriyor.
Dmann karncaysa da... dedi, Memed.
Durdu:
Eeee sonra?
Memed, Durdunun alayn fark etmemi gibi davrand.
Yani demem odur ki... hor bakma.
Durdu dayanamad, iindekini darya vurdu:
Ohhooo, bre nce Memed, Sleyman Kahya seni bize arkada
deil, erkanharp gndermi. Karma byle ilere!
Cabbar Memedin solunda yryordu. Hzl hzl soluk alyordu:
Memed doru sylyor Aa, dedi. Ormanda kalrsak kuatrlar.
Ardmzdalar. Habire takip ediyorlar. Keklik gibi avlarlar
alimallah, bir evirirlerse... Asm avu byle bir frsat aryor zaten,
yava...
Memed:
Keklik gibi...
Cabbar:
Arkamzda az boz candarma yok. Candarmalara kylleri, bize
dman ekyalar da kat Aa... Onlarla baa kamayz.
Memed:

Ba edemeyiz. Cephanemiz bile yok:

Durdu olduu yerde dikildi kald:
Buradan bir adm ileri atmak yok.
Sesi ormanda n n tt:
ki gnden beri kpek gibi kayoruz. Kpek!
lerinde biri vard: Recep avu. Nerden geldii, ka yldr ekyalk
yapt hakknda doru drst hi kimse bir ey bilmiyordu.
Gemiini ona kimse de soramazd. Buna, soran ldrecek kadar kzard.
Sonra bir daha ne bir yerde bulunur, ne de karlat zaman konuurdu.
Krk yllk dmanm gibi. Elliyi gekindi. Hakknda bilinen tek ey
Koca
Ahmet etesinden oluuydu. ete affa uradnda herkes gitmi hkmete
teslim olmu, o aff kabul etmemi, bir iki yl dalarda tek bana
gezmi,
iki yl sonra, dalarda yeniden ekyalar treyince onlara karmt.
Girip
kmad ete yoktu. Btn eteler onu tanr, sayar, severdi. yle, bir
eteye mal olup kalmazd.
Bugn can istemi, Deli Durdu etesine gelmi, yarn can ister Deli
Durdunun can dman Yozcu etesine gider. Kimseye, kimse hakknda
dedikodu
etmez, bir tek laf sylemezdi. br gn de Krt Reo etesine... Her
etede
yeri vard. Ona niin geldin, niin gidiyorsun, diyen de olmazd.
stelik,
kimin etesine gelirse, o ete sevinirdi. Onu uur saymlard.
Ekyalkta da ok ustayd. Bir kez arpmaya tutumayagrsn,
eli makineli tfek gibi ilerdi.
Karanlkta, tok, allmam sesi duyuldu:
Durdu, ocuklar doru sylyorlar. Ormandan kp kayalklar
tutalm.
Durdu:
Recep avu, Recep avu, diye bard, buradan ileriye bir
adm bile atlmayacak.
Cabbar:
Durdu Aam, dedi, hibir ey gelmezse ellerinden, bizi kuatrlar,
orman da ate verirler...
Durdu:
Bir adm bile...
Cabbar:
Etme Aam!

Durdu:
Atlmyacak.
Cabbar:
Perian olacaz.
Durdu:
Ben ete ba mym?
Cabbar:
Heyye, dedi, sen ete basn.
Memed:
Heyye.
tekiler de yle sylediler.
Memed:
Aam, dedi, bir ey deyim de darlma.
Durdu:
De bakalm erkanharp, diye gld.
Memed:
Hi olmazsa, sk aalkl, tal ukurlu bir yere varalm.
Durdu:
Bir tek adm atlmayacak.
Oraya, dikildii yere oturuverdi. tekiler de oturdular. Uzun
zaman hibirisinden ses kmad. Bir ikisinin elindeki cgarann
karanlkta yldz gibi parlyordu. Kimseden t kmyordu.
Cabbar ayaa kalkt.. Gerindi. Yukar doru yolland. Memed de
arkasndan gitti.
Cabbar bir aacn dibine su dkmeye oturdu. Memed de yanna.
Bir zaman sonra, Cabbar iini bitirdi ve kalkt. Memed de arkasndan.
Arkalarn dnnce hafif bir k grdler, atlar. Olduklar
yerde kalakaldlar. Durdu, am dallarn tututurmutu. Atein nda
lge gibi sallanyordu.
Memed:
Dpedz lmn aryor bu adam.
Cabbar:
Asm avu neysem ne ya, arkamzdaki, kyller beterin beteri.

Hepsi donsuz braktklarmz.

Memed:
Ben geldim geleli, en az be yz kiiyi donsuz braktk.
Cabbar:
Soyduumuz elbiseleri, bari kylerin fkaralarna datsaydk.
Belki kyllerin elinden kurtulurduk. Kurtulamadmzn sebebi var,
iki gndr. Darda hi yardmcmz yok. Hele kyller, Akstller,
ellerine geek, bizi havada yerler. Zulm... Durdu yapmadn
brakmad Akstte. Zulm. Akla hayale gelmez ikenceler, hakaretler...
Memed:
Bana bak karda, dedi, insanlarn stne ok varmamal. ldrmeli,
dvmeli, ama stlerine ok varmamal. Donsuz, rlplak, kyne, evine
girmesi bir adama lmden zor gelir. te bunu yapmamal. nsanlarla
oynamamal. Bir yerleri var, bir ince yerleri, ite oraya dememeli. Ben
Abdi Aadan biliyorum. Yoksa... Korkmal insanlarn bu tarafndan. Aa
grmemeli insanlar...
Dnerken ufack bir suya dtler. Dize kadar battlar. Su yarpuz
yarpuz koktu. Gece yarpuz koktu. Yldzlar kvlcmlandlar. Her bir
yer yarpuza kesti. Kk su, yldzlar, uultulu am aalar, yarpuz
yeili kokusu...
Keke Deliyi kandrsak da buraya eksek.
Cabbar:
ldrsen yarm adm attramazsn. nat.
Durdunun atei koskocaman olmutu. Bir harman yeri kadar yer
tm yalma kesmiti. Yalmlar ge kyordu. Kocaman ktkler
atrdayarak
yanyordu.
Durdu glerek atein etrafnda gidip geliyordu:
Bakn hele u atee. Bu ateten geilir mi? Nerde yaklr byle
ate?
Cabbar:
Keke yanmasayd.
Durdu:
Grl grl.
Cabbar:
Keke...
Durdu:

Kes gayr Cabbar, diye kt.

Gece orada, atein yannda kaldlar. Korkudan hibirisini uyku
tutmad. Durdudan baka. Her birisinin iinde uykuda bastrlp,
ldrlmek
korkusu vard. Byle bir korku kimin iine girmise onu iflah etmemitir.
Gya kiiyi, Recep avuu, Horaliyi, Memedi nbete dikip,
tekiler uykuya yattlar. Bir zaman uyumaya altlar. Yattklar yerde
dndler durdular. Olmad. nce Cabbar kalkt. Ocan bana bada kurup
oturdu. Onun arkasndan tekiler... Durdu rahat, ml ml uyuyordu.
Ocan
banda, konumadan gzlerini atee dikip kaldlar.
Tan yerleri rken bir cayrt balad. Drt bir taraftan kurun
kum gibi kaynyor. Akamdan beri ha balad, ha balayacak diye bekleyip
duruyorlard. armadlar. Atein bandan kap uzaa siperlendiler.
Memed, kulann dibinden kurunlar vnlyarak geerken kendisini ancak
bir
aa kkne atabildi.
Gedikli Asm avuun arka yan ak kalm, Memed de tam oraya
dmt.
Tfei dorulttu. inden kusmak geldi. Sonra indirdi baka yana skt.
Kendi kendine gld:
avu, avu! diye bard. yi siperlenmemisin. Yersin kurunu.
avu farkna vard. Yanna ynne kurun yayor. Yeri yer
deil. Tam bu srada apkasn kurun alp gtryor.
Ulan, diyor, ulan bir dersen elime.
Memed:
Bana nce Memed derler, avu. Sen ancak lm geirirsin
eline. oluk ocuun var. ekil git avu. Var git iine.
avu:
ok yazk, diyor.
Kabzay tutan elini bir kurun syryor. Elinden kan szyor topraa.
Var git avuum iine. Deme bize. lmn bizden olmasn.
ok dtn stmze.
Her bir taraf kuruna ak. Korkuyla geri ekiliyor. Dnyor
ki apkasn alp gtren, elini syran kurunu skan adam kendisini
oktan vurabilirdi. Bu nce Memed de kim? Deli Durdu onu byle
yakalam olsayd hali dumand! nce Memed! Byle bir ad anmsamyor. ok
Memed var. Ama nce Memed?
Ulan, diyor, ulan, sana nce Memedlii gsteririm. Tatl.
Kurun yayor. afaa krmz, yal kurunlar yayor. Durdu
aklkta drt dnyor. Cann diine takm habire kurun sallyor.
Sonra arada bir duruyor, avua kfrediyor.
avu, avu! Deli Durduyu kat sanma. Seni yzbayn yanna donsuz
gndereceim. ne kadar yerini gster. Donsuz.

avu, candarmalar, kyller sarmlar drt bir yan. Tam kafes...

Kapana ksldklarn anlyor Deli Durdu. Srne srne nce Memedin
yanna geliyor. etesi iinde en gvendii adam Memeddir. Bulunduklar
yer
kuruna ak. Biraz yakna gelebilseler, emberi daraltsalar, hepsini
teker
teker vurabilecekler.
Durdu, belki mrnde ilk defa azck telalanyor. Kapan zorlu
bir kapan. tekiler de korkuyorlar Durdudan. Daraltamyorlar.
Burada, bu ormann aklnda, Durdunun onlarla arpmay kabul
etmesine
ayorlar. Bunda bir kurnazlk, bir hile var mutlak, diyorlar.
te, bu yzdendir ki bulunduklar yerde kalyorlar. Bir trl akl
erdiremiyorlar Durdunun kap kap da arpmay burada, aklkta
kabul etmesine.
ler kt, dedi Durdu. Ter iinde kalmt. Soluyordu. Hibirimiz
kurtulamyacaz.
Bu srada biri:
Yandm anam, diye bard.
Durdu:
Bu birincisi, dedi. Recep avu gitti.
Sonra:
Hibirisinden korkmam bunlarn. lerinde Drtyollu diyorlar,
bir candarma var. Bir de bizim kyden Kara Mustan var. Onlar
olmasn ilerinde, yarar karm. Onlar, pireyi bile sektirmezler,
vururlar.
Memed arkaya bakt:
Benim tfeim kzd, dedi. Elimi yakmaya balad. Ne yapmalym?
Durdu:
ok kurun yakmsn Memed karda. Yoksa elindeki tfek iyi
tfektir. Atei kes de biraz, tfei topraa bele. Kzgn geer. Sonra
hi skamazsn. ier kalr.
Memed:
Th! diye acnd. Th!
Durdu:
Karda! diye sylendi usuldan. evrildik. Bana bakmayn.
Benim ok tecrbem vardr. Nereden olsa yarar kurtulurum. lsem
de vz gelir. Sizi dnyorum. Benim yzmden... Deliliim yznden...
Sizler nasl kurtulacaksnz? Kaygm o. Arkadalarn koymu da
kam Deli Durdu derler.

Memed:
Bence hibir are yok, dedi. Akama kadar bekleyeceiz.
Bu srada Durdunun tam nne iki kurun sapland. Toz kard.
Memed:
are yok, dedi. Akama kadar dayanmalyz.
Durdu topraa saplanan kurunlarn yerini gsterip:
Bu kurun Kara Mustanndr. kimizi de vurur imdi. Bir yerimizi grm
olacak.
Memed:
Durdu Aam, ld m ola Recap avu? Bir yanna varsak...
Durdu:
Dur hele; dedi. Herif haklayacak bizi. Dur hele!
Bu srada nlerinden byk bir toz bulutu kalkt. Yanlarna ynlerine
ne
kadar kurun dmt onlar da farknda deillerdi.
Durdu:
Demedim mi sana? Bu Kara Mustan namussuzunu bilirim.
Memed:
Vay anasn!
Durdu:
Hemen yerimizi deitirmezsek...
Yuvarlana yuvarlana, bycek bir aacn arkasna vardlar.
lerinde bu Kara Mustan olmasa...
Memedin kafas hep Recep avula urayordu.
Recep avutan ses seda yok. Bir yanna varsak...
Balarna kurun yayor. Kurunlar ormann dallarn kryor.
Dallar buduyor. Srndler. Kurun altnda Recep avuun yanna vardlar
ki, Recep avu sa yanna yatm, her bir taraf kan iinde. Onlar
grnce
acdan dilerini skarak glmsedi. Ban zorla kaldrarak:
Uaklar, dedi, banzn aresine bakn. En az yz elli kiiler.
Beni olduum yerde brakn. Kader byle imi...
Yarasna baktlar. avu kurunu boynundan yemi... Boynundan giren
kurun,

krekkemiinin st bandan, kemie bir ey yapmadan km. Kurun,

kt
yeri liyme liyme etmi.
Size bir szm var, dedi Recep avu. u Cabbar var ya, onu
gzden rak etmeyin. Salam, babayiit ocuk. Bir orduya ba gelir.
O olmasa beni sarat gibi ederlerdi. Kendi stne ekti atei, benim
vurulduumu grnce. yle bir ate at ki ondan sonra da onlara...
ardlar.
Gmleini yrtarak yarasn sardlar. Recep avu uyuklar gibi:
Yarn, dedi. Yarn emberlerini.
Memed:
Mmkn yok onun, avu, dedi. Yarmaya alrsak vuruluruz. Bizden,
ite byle korkuyorlar. Ya akama kadar dayanacaz, ya da burada
leceiz.
Recep avu dnd. Yz etleri gerili. Barmamak iin zor tutuyor
kendisini.
Bak, bunu doru dnyorsun, Memedim. inizden bir tanesi
bile kamaya kalkarsa hepiniz lrsnz. Toplayn arkadalarn hepsini,
bir
adm atmamaya, geriye bir adm atmamaya ant iin. Anladm ki onlardan
kamak
lmek demektir. Dayann. yle sanyorum ki stnze gelemezler. Gelecek
olsalard, oktan gelirlerdi. Bir eyden, bir tuzaktan korkuyorlar.
Memed:
Haydi Durdu Aam, u ii yapalm.
Recep avu:
Zalann olundan korkulur. dlein birisidir. Ona gz kulak
olun.. Belki o kaar...
Durdu:
Toplayalm arkadalar. Horaliyle Cabbar atei srdrsnler,
oyalasnlar.
Arkasndan da toplanma sln ald. Arkadalar, bu zamanda,
kurun kaynarken; bu toplanma slna bir anlam veremediler.
Zalann olu:
Bu kyamette nasl toplant yaplr? diye yanndaki arkadaa
dert yand. Kurtulu yok zaten. Recep avu gitti.
nce Horali geldi. Sonra Ala Yusuf... Sonra da Gdkolu.
Durdu:
O Zalann olu nerede? diye ikircikli sordu:
Horali:

Geliyor, dedi. Topraa yapm, bir tek kurun bile skmad.

Habire titriyordu.
Durdu:
Acaip, dedi. imizde en cesur onu bilirdim.
Tam bu srada srne srne Zalann olu da geldi. Elleri kan
iinde kalmt.
Durdu, Horaliyle Cabbara:
Haydiyin siz atei srdrn, dedi. Oyalayn onlar.. Bizim
konuacaklarmz
var.
Bu, toplanmak iin, bir anlk ate kesilmesi, Asm avuu iyice
kukulandrmt. Deli durduyla, bu ilk karlamas deildi. Ama
onun ne yapaca hi kestirilemezdi. En delice hareket ettii gibi,
eri akll da hareket edebilirdi. Bu, ormann aklnda arpmay
kabul
eden, ya dpedz lmek istiyor, ya ok acemi, deli, serseri, ya da
bir tuza var. Deli Durdu gibi inenin deliinden geen bir adam, hi
tongaya basar m? Asm avua gre, mutlak bir tuzaktr bu! Ha
kt, ha kacak! Buna kar ne yapmalyd? Bunu bilemiyordu ite.
ekse gitse saygnl be paralk olurdu. Gitmese, mutlak bir tuzak
vard bunun iinde... Mahvolacakt. apkasn alp gtren, elini syran
kurunlar da neydi ola? Bir uyar m? Memedin szleri de iyice
rktmt onu. Eer isteseydi o kurunlar atan, onu oktan ldrrd.
ekip gitmek de elinden gelmiyordu. Hazr Deli Durduyu embere
almken...
Deli Durdu bir daha byle embere der miydi?
Arkadalar, diye seslendi, hibiriniz yerinizden ayrlmayn. Bakalm
ne yapacak bu Deli. evrilmi zaten. Avucumuzun iinde. Bu adam, kendi
isteiyle avucumuzun iine dt. Yoksa, oktan Mordan kayalklarn
tutabilirdi...
Onba yalvaryordu:
Bu deli pezevengi ben bilirim. Delinin biridir. Can istemi burada
kalvermitir: Hibir tuzak dnmemitir. Kendisine ok gvenir. emberi
daraltalm, bak nasl avucumuza decek.
Asm avu:
Yllarca ekyalk yapm, Deli Durdu gibi it olu it bir ekya
kolay kolay burada arpma kabul etmez. Hi olmazsa ormann kuytuluuna
ekilir. Ormann en aasz yeri... Bunda mutlak bir i var. Tetik
duralm.
Onba:
Etme gediklim, dedi, o ok gvenir kendine. Saralm unu da bitirelim
iini. Daraltalm emberi. Bir kak suda boarz.
avu:

Duralm durduumuz yerde, diye Onbaya kt.

Horaliyle Cabbarn atei yeniden balaynca, avu bunu bir
trl anlayamad. Ne oluyordu?
Durdu:
Arkadalar, dedi, birbirimizden ayrlmak yok. Hepimiz bir
yerden ate edeceiz. stmze gelip, tfei kafamza sksalar bile
yerimizden
kmldamak yok. Sz m?
Hep bir azdan:
Sz, dediler.
Durdu:
yleyse iyi bir yer bulun. Siperlenecek iyi bir yer...
Memed:
Ben bulaym m?
Sen bul.
Memed bu srada:
Yatn yatn, diye bard. O hzla yere att kendisini. tekiler
de yattlar. Kulaklarnn dibinden vnlyarak kurunlar geiyordu.
Durdu:
Grdler, dedi. Rahat vermezler burada.
Uzun zaman yattklar yerden kalkmadlar. Kurunlar sal sollu
pat pat diye yanlarna dyordu. Vzldyordu kurunlar.
Zalann olu daha titriyordu.
Vay! Vay! dedi. Memed vurulmu: Gzleri de fal ta gibi
ald.
Durdu:
Gerek mi? dedi.
Memed, kendinden sz edildiini sezinleyerek, onlara dnd,
sonra:
Ne var?
Zalann olu, dileri dilerine arparak:
stn ban kan iinde. Vurulmusun.
Memed:

Hibir ac duymadm, dedi. Elini bana gtrd. Eline bakt.

Eli kzl kan iinde kald. Yrei hzla arpmaya balad. Orasnda
burasnda
yaray aratrd bulamad.
Durdu, sararm yzle Memedin yanna geldi. Yaray aramaya
balad. Buldu:
Bandan, dedi, azck izmi.
Memed:
Aldrma, dedi glmseyerek. Siftah bir...
Kalkt, ormana dald. Kurun altnda hibir ey yokmu gibi yryordu.
Biraz sonra da:
Buraya gelin, diyen sesi duyuldu.
Candarmalar gz atrmyorlard. Gittiler.
Buras, yklm aalarn st ste yld bir ukurdu.
Durdu:
Tamam, dedi. Aalar karalm.
Birden stlerinde bir kaynama oldu. Yapraklar dklmeye, dallar
atrdamaya balad. Aalar karamadan ukura atlayp, karlk
verdiler edilen atee. Yamur gibi kurun yadryordu iki taraf da.
Belki byle yarm saat hi durmadan karlkl ate edildi. Sonra bir
ara iki taraf da atei nedense kesiverdi. Durdu artk hi
korkmuyordu.
Gelseler, imdiye gelirlerdi. emberi daraltsalar bile akama o
kadar ok kalmamt. Dayanabilirdi o zamana kadar. u avuun nnden
kamak istemiyordu artk.
Sonra Horaliyle Cabbar da geldi ukura.
Cabbar:
Hani Recep avu? deyince ortalk kart.
Memed:
Birbirinize hi kzmayn. Ben gider alr getiririm onu.
Ortalk yatt.
Emekliye srne ukurdan kt. Yorgundu. Yorgunluktan soluk
alacak halde deildi. Vard bir ktn dibine uzand. Bu srada kar
tarafn atei yeniden balad. Ktn altndan bir trl kamyordu.
Nereden geliyor, nereden atlyorsa, kurunlar o kt boyuna
dvp duruyordu. Bir atlama yapt. Bir taraf mthi acd. Kendi
kendine, kurun yedim, dedi. Kalkt. San solunu yoklad. Aryan yeri
yoklad. Yara yoktu.

Recep avuun yanna vardnda her bir yan kana batm, eli
aya da paralanmt.
Recep avu onu grnce:
Ulan, dedi, bu ne hal? Kan iinde yzyorsun.
Memed glmsedi. Yz gz ylesine kan iindeydi ki, glmsemesi belli
olmad.
Haydi gidelim, Recep avu. Senin iin geldim.
Recep avu:
Gidin yavrum, dedi, siz kendiniz kurtulun da ben kalaym.
Herifler drt bir yan kuatmlar. Bir deli itin yznden bu hallere
dtk ite. Hibiriniz kurtulamayacaksnz bu emberden. Nereye
baksan oradan kurun geliyor. Asm avu akllanm gayri. Brakn
beni de ben kalaym burada. Bana bak, olum Memed, sen iyi bir ocuksun,
eer bu emberden kurtulursan gezme bu deliyle. Benim atm, vakit
leyi
geti, bunlar daha neden emberi daraltmyorlar? Nemiz var, nemiz yok
rendiler?
Memed:
Korkuyorlar, dedi.
Recep:
ok tuhaf.
Memed:
Tek korktuklar bizim onlara tuzak kurduumuzdur. yle sanyorlar.
Bilmiyorlar ki Deli Durdu zprlndan kald ormann aklnda. Bunu
hi
akllar almyor. Bilmiyorlar ki Durdu, ateinden vazgeemedi. Haydi
avu
kalk gidelim. lrsek de beraber, kalrsak da...
Recep avu:
Memedim, dedi, bundan bir kurtulabilsem...
Memed:
Yaran hafif avu. Kurtulursun.
avu yryecek halde deildi. Ar, kocaman avuu Memed
srtna ald. Biraz gtrdkten sonra, yere brakverdi.
avu Memedin gcnn yetmediini anlad:
Yavrum, byle olmayacak. Srtna alma beni. Gel de sana dayanaym.
Byle
daha iyi...
Memed:

Olur, dedi.
Getikleri yerlerde byk byk kan phtlar brakyorlard. Kuruna
tutuldular bu ara da... Topraa yaprcasna yattlar. Herhal
grlmlerdi,
Kurunlar hep sal sollu topraa saplanyordu.
Recep avu:
i azttlar. Yenice akllar balarna geldi tereslerin.
Bin bir bela iinde ukura geldiklerinde, iki kiiyi daha vurulmu
grdler. Zalann oluyla Horali yaralanmt. Zalann olu hala durmadan
titriyordu. Alyor, baryor, aryor, tirtir titriyordu.
Kuatmann daraldn fark ettiler. Kar tarafn atlar da daha
korkutucu olmaya balad. Durdunun kyls Kara Mustan da bu srada
boyuna
baryordu:
Deli Durdu, diyordu. Akst ky senin yiitliini biraz
sonra grecek. Mustafa dayn sen iyi bilirsin... Marur olma
olum...
Deli Durdu kzyordu. Kzyor, karlk vermiyordu. Uzun zaman
atei byle srdrd.
Kara Mustan:
Olum Deli Durdu, diyordu, dilin boazna m akt?
En sonunda Durdu dayanamad, ayaa kalkt:
Kara Mustan Day, dedi, ben seni iyi bilirim. Sen de beni iyi
bilirsin. Eer karyn donunu senin bana apka yapmazsam bana da
Deli Durdu demesinler. Bu Deli Durduluk bana haram olsun!...
Tam bu srada Memed, ayakta dikilmi duran Durduyu kendine
doru hzla ekti. Durdu o hzla Memedin stne yuvarland. Bir an,
saniyenin yars kadar bir an daha ayakta kalsayd. Durdu, be tane
kurunu birden yemiti. nk kar taraftan Kara Mustanla birlikte
drt kii ona nian almt. Tfein bei de birden patlad ama,
Durdu yerinde yoktu.
Recep avu:
Ulan Deli deyyus, dedi, soytarl bir daha yaparsan ilk kurunu
benden yersin. Hep senin yznden zaten.
Deli Durdu Recep avuun bu szlerine gld:
Kurun skacak halin var da neden bakalarna skmazsn?...
Recep avu Memedi gstererek:
u bir kar ocua dua oku, dedi. O olmasayd halimiz dumand.
Memed iinde mthi bir ac duydu. Durduya yle bir bakt.

Durdu da ona dosta bakt.

Memedin ellerinde, yznde, salarnda kurumu kan grnce
kendi kendine glmsedi. Onun geldii gn anmsad. Nasl da bzlmt
Sleymann arkasna... Sleymann arkasna gizlenmi, orada kck
kalmt.
Durdunun gzleri kl bir sevgiyle doldu.
nsanolu, dedi kendi kendine, neleri yok ki... te bir avu
ocuk, dn ekya oldu, bugn elli yllk ekyadan daha tecrbeli, daha
usta...
nlerinden bir ses:
Teslim olun, diye bard.
Durdu:
Al sana Kara Mustan, dedi. Bu da senin olsun...
Kara Mustan bir dana gibi brerek yere dt.
Durdu, Recep avua:
Bunda da m hakszm, avu? diye sordu.
Recep avu:
Eline salk. Allahnz severseniz, siz burada lmeye karar m
verdiniz?
Durdu:
Verdik. Yemin de ettik. Bu ukurdan kmayacaz. Sen yle
sylemedin miydi?
Recep avu:
Makineliyle baladlar. Taryorlar. Artk kurtulu umudu kalmad. Ya
lm, ya teslim.
Memed hayretle, korkuyla sordu:
Ya lm, ya teslim mi?
Kafasnda o pirin parlts bir yalmland, yayld, geti gitti.
Recep avu:
Baka bir yol biliyorsan sen syle nce Memed.
Memed:
Sen bilmezsen avu, ben ne bilirim.
avu dnd kald. Yaras scakln yitirmi, acmaya balamt.

Dnmeye bile frsat vermiyordu. avu ba nde, habire yzn

buruturup,
dudaklarn geviyor. Habire geviyordu.
Sonra avu ban kaldrd. Herkesin stnde teker teker ban
gezdirdi. Bir teklifim var, dedi. Baarlrsa kurtuluruz.
Diyeceim yaplrsa, Asm avu buralarda bir dakika durmaz, doru
yzbann yanna gider.
Neymi o? dediler.
Recep avu:
tane bomba... dedi. inizde o makineliye tane bomba
savuracak yiit var m?
Cabbar tfeini doldururken, arkasna dnp ona karlk verdi:
Bunda hepimiz babayiidiz. Nasl olsa hepimizi temizleyecek
Asm avu. yle olmasn da byle olsun...'
Memed:
Hi umut kalmad m?
avu:
Tek umut sylediimdir.
Memed:
Ben varm.
Gzlerine o ine ucu kadar kk elik prlt geldi, yerleti.
Kafasndan
da gene o pirin parlts imek gibi parlad geti. i mutlulukla,
acyla
bir an karmakark oldu.
Durdu:
Bak hele babayiide!...
ukurdan doruldu.
Bana iki bomba daha verin, dedi.
Cabbardan ald. Atlad. Btn gcyle kouyordu. Kulaklarnn
dibinde kurunlar vn vn tyordu. Kendisini bir tan ardna att.
Arkadakiler buna atlar. Vuruldu sandlar. Bu hzla giden Deli
Durdu nasl olur da kendisini vurulmadan yere atar? Tan altndan
sar idemler kmt. Sar, taze. Ta, bycek, yuvarlak bir ta. Ta
bir yoklad. Yuvarlak ta yerinden oynuyor. Ta bana siper etti,
yuvarlanmaya balad. Beyaz taa kurunlar gelip deiyor. Barmalar.
Bakt ki tala kurtulu yok. Elli metre tede bir aacn ukuru. Oraya
atlamak iin ayaa kalkt. Kendini bir kle gibi ukura frlatt.
ukurun
ii toprak, rm yaprak kokuyor. Bir iek vardr mor,

adn imdi anmsamyor. te o da kokuyor. Kayalklarda vardr o

iek. Her yerde bulunmaz. Bir dan tepesinde bir bulut paras dolanp
durur. Prltlar km kenarlarna. Srmalam.
Makinelinin takrtsn yan banda duyunca aykt. nnde bir
tmsek var. Tmsein arkasnda bir tmsek daha var. O tmsek berikinden
az daha ykseke. Makineliyi iki tmsein arasna sktrm
olsalar gerek. teden dolanp, aradaki tmsee kmak gerek. Tmsek,
stelik de sk aalkl.
Ayaa kalkverdi, yrd. Kollarn sallaya sallaya, rahat, uzun bir
yolda yryormu gibi yrd. Grenler kk dillerini yuttular.
Gz ap kapayncaya kadar bombalar ateledi, makineliye savurdu. Bir,
bir daha. Bir daha... Byk grltlerle yer sarsld. Ortalk
duman iinde kald.
Koarak arkadalarnn yanna geldi. Gn batyordu.
Konumad. Kimseye de bakmad. Gzleri bir noktaya dikilmiti.
Sert gzler. Yz kavrulmutu. Kurunlar seyrekleti. Arada bir, tek
tk dyor.
Ayaa kalkt gerildi:
Asm avu, Asm avu, salcakla kal, o drdrn tamir et de
geri gel. Burada beklerim.
O yandan ses seda kmad.
Durdu Recep avua sordu:
Sen bu yanlar iyi bilirsin avu. Ky my yok mu bu yanlarda?
avu:
Yok.
Durdu:
Kayala kadar yryecek miyiz? Yryeceksek hal perian.
Recep avu:
Durmak yok kayalklara kadar. Ben bile bu yaram, bu ihtiyarlmla
yryorum da... Durmak yok.
afaa kar kayalklara vardklarnda hibirisinde insanlk hali
kalmamt. Horali yol boyunca kime, neye olduu belirsiz svp durmutu.
Daha da svp duruyor. Recep avu dayanamam, btn gcyle dilerini
skmasna karn inlemeye balamt.
Durdu ok durgun, yaral bitkin kayalklara oturdu. Ar ar bir
cigara sard. Yakt. Birka duman ektikten sonra Memede dnd:
Dnyada ne isterdim biliyor musun karda?
Memed:

Yok, dedi.
Durdu:
u vurduum Kara Mustafa var ya, onun kellesini kesip bir sra
geirmeyi, gtrp bizim kyn orta yerine dikmeyi isterdim. Ne
ii var bu adamn benim takibimde? Sylesene Memed Karda, ne ii
var?
Cabbar:
Siz ne yaparsanz yapn, diye seslendi uzaktan. Ben acmdan
ldm.
Durdu:
Bir are bulsan bu ie... Sana babayiitsin derim.
Cabbar:
Susun da dinleyin, dedi. ok uzaklardan kpek sesleri geliyor.
Buralarda ky falan yok. Bu kpek sesleri nedir dersiniz?
Recep avu inleye inleye:
Ulan Cabbar, dedi, ben ok eek adam grdm ya, senden
daha eeini grmedim.
O da nedenmi avu?
avu:
Grmedim ite, dedi.
Cabbar:
Vay anasn! Demek avu gznden dmz.
avu:
Ulan eek, yani bilemedin mi bu kpek seslerinin nereden geldiini?
Cabbar:
Ne bileyim bre avu, onlar ben dourmadm ki...
avu:
Ulan eek, dedi, o kpek sesleri yrk adrlarndan geliyor.
Bu yaknlarda yrkler adr kurmular, kpekler de onlarn. Anladn m
imdi?
Cabbar:
Anladm.
Recep avu:

yi ki anladn.
Cabbar:
yleyse ben nce Memedle adrlara gidip ekmek isteyeceim.
Gelir misin nce?
Durdu:
Siz bilirsiniz, dedi. Biz burada ate yakar snrz, sizi
bekleriz.
Memed:
Gidelim Cabbar, dedi. Gidelim ama, u halimize baksana, bizi
gren ingene sanr. Yahut da le paralam kpek sanrlar...'
Cabbar:
Aldrma bre karde. Yzmz bir ykadk m olur biter.
Kayadan dze kadar, konumadan indiler. Birbirlerinin yzne
nedense bakamyorlard. O da ban ona doru dndrmeye korkuyordu, o
da...
Sanki bir su ilemilerdi. Kt bir su.
Cabbar en sonunda elini uzatt. Memedin sra parman tuttu.
Memed, ar ban kaldrd. Bakt. Cabbar da Memedin gzlerinin
iine bakt. Bir zaman olduklar yerde durarak birbirlerinin
gzlerinin iine baktlar.
Memed:
Cabbar, dedi, bu adam iyi bir adam deil, biz bunun peine
dyoruz ya.
Cabbar:
Anca beraber, kanca beraber dedik bir kere. Gzmz yannda
ald.
Gn epeyi ykselmiti ki adrlara yaklatlar. adrlardan be alt
tane kocaman kpek zerlerine doru kotu.
Cabbar bard:
Kpekleri tutun!
adrlardan birka tane ocuk kp, geri geri ieri katlar.
Analarna:
Ekyalar! Ekyalar geliyor, dediler.
Bunun stne darya kadnlar, onlarn arkasndan da erkekler
kt.
Memed, bycek bir adrn nne birikmi yrklere:

Selamnaleykn, diye selam verdi.

Yrkler, bu kck ekyaya aknlkla baktlar. Ona karlk
Cabbar iri, gl kuvvetli, gsterili bir adamd.
Sakall bir yrk:
Buyurun ieri Aalar, dedi.
adrn iine, kapdan balarn eerek girdiler. eri girer girmez
Memed afallad kald. adrn iinin gzellii onu vurdu. mrnde
ilk olarak byle bir adr ii gryordu. Yrn merhabasn bile
duymad. Gz adrn iinde. adrn arka tarafnda nakl uvallar...
uvallarda naklar, renkler uuuyor. Ba dndrc bir hzla
uuuyorlar... Renklerin cmb veryansn ediyor. Nerden bu kadar
ok k doluyor adrn iine? Iklar, renkler birbirine karm
oynayor.
Memedin gzne bir uval takld. Uzun zaman gzn uvaldan alamad.
uvaln stnde muhabbet kular vard. Kk kk... Belki bin tane.
Gaga
gagaya vermi kular... Yeil, mavi, krmz, mor kular. Gzleri yala
doldu. Kular renk renk uuuyor. adrn orta direi oyma... Diree uan
geyikler oymular. Tyleri yldr
yldr eden geyikler... Som sedeften.
Cabbar:
Ne daldn bre uyansana? diye Memedi drtt.
Memed, glmseyerek kendine geldi.
imdiye kadar hi byle bir adr ii grmediydim. Cennet gibi
bir yer. Ne kadar da gzel!
Cabbar:
Bu adr kimin? diye sorunca, karlarnda oturan ak sakall,
yal, krmz yzl, glen, tatl gzl adam:
Benim dedi. Bana Kerimolu derler.
Cabbar:
Duyardm. Demek Kerimolu sensin?
Kerimolu, kendine gvenmi, alkanlkla:
Benim, dedi.
Cabbar:
Aa, seni ok duyardm. lk olaraktan gryorum. Sakaral airetinin
aas Kerimolu deil mi?
Kerimolu:
yle, dedi.

erisi taze, yeni kaynatlm scak, buulu st kokuyordu.

Aa, Cabbara bakt. Cabbar da Aaya bakt. Aa, karsna dnd:
Bu delikanllar imdi alar herhalde. abuk olsana kar! diye
onu uyard.
Kar:
St kaynyor, dedi. Kaynasn bitsin, hemen...
Memed glmsedi.
Cabbara:
Burnum... dedi.
Cabbar:
Burnuna noldu? diye sordu.
Memed:
Burnum dardaki st kokusunu almt. Doru kt.
Cabbar:
Benim de, dedi. Aken btn burunlar bizimkisi gibidir.
Kerimolu, krmz yz biraz daha kzararak, mahcup mahcup:
Oullar, herhalde arpmadan geliyorsunuz?
Cabbar:
Asm avu bizi kstrmt. Kurtulduk ok kr.
Memed:
Korkak adamm. Yoksa hepimizi teker teker keklik gibi avlard.
Cabbar:
Sekitmezdi. Bouna kurun yakt.
Kadn sofray getirdi ortaya att. Kerimolu glmseyerek at.
Memed ilk kez kendisini bir yere, bir eye yabanc sand. Daha
dorusu kendisine kendi iine bir yabanclkt bu. Gz tfeine gitti.
Sonra klk kyafetini gznn nne getirdi. Btn gs boydan
boya aprazlama fieklik... Yan tarafnda kocaman bir kama ve bombalar.
Banda kirlenmi, prsm bir mor fes. stelik de Deli Durdunun
eskisi...
inden: Demek ekya oldum ha? geti. Bundan byle mrm ekyalkta
geecek ha!...
Sofraya nce st geldi. Buulanyordu. Mavi mavi. st de usul
usul krarak kaymak balyordu. Arkasndan pekmez, sonra da kavurma
geldi. kisinin de birden az suland. ocuklar gibi glerek
birbirlerine baktlar. Kerimolu ii akt. Onun da yal yz gld.

Stbeyaz dileri de ldad.

Buyurun canm, dedi. Buyurun hay yien. Ne teklif tekellf
bekliyorsunuz.
kisi iki yerden kaklar kaptlar. Ste saldrdlar nce. lk hcumda
sofradaki cmle ekmekler bitti. Sofraya yeniden ekmekler geldi. St
bitti,
yeniden st geldi. Yemei o hzla yiyip bitirdikten sonra:
Ziyade olsun Aa, dediler. Aa, usul usul daha yemee devam
ediyordu.
Sa olun yavrular, dedi. Genlik byle ite hay yienler, dedi.
Sonra, Aa da elinin tersiyle byklarn silerek sofradan ekildi.
Eee, dedi, sizler cgara imez misiniz? Birer cgara da yakalm.
Cabbar, ikimiz de imeyiz, karln verdi.
Kerimolu, cgarasn azna gtrd, akmak akt. Ortaya ho,
bayltc bir kav kokusu yayld. Somurarak cgaray yaktktan sonra:
Size bir ey deyim de gcnze gitmesin, dedi. Aklnza da bir
ey gelmesin.
Memed:
Syle Aam, dedi. Aklmza ne gelecek.
Kerimolu kzard, bozard:
Demem o ki, diye kekeledi, bu dalarda ananz yok, eviniz
yok. arpmadan da kmsnz. stnz banz kan iinde. Belki
yaranz da var. amarlarnz soyunun. Hemen ocuklar yur. Siz de
bu arada benim amarlar giyersiniz. Aklnza Kerimolu bizi soyacak
da yakalatacak gelmesin. Kerimolunun evinde kimseye ktlk
gelmez. Kerimolu lmeden misafirine kimse dokunamaz. Bunu da
bylece bilesiniz.
Biz Kerimolunu biliriz, bre Aa, dedi, u aklna gelen eye
bak!
Memed:
u aklna gelene...
Kerimolu:
yle deme hay yien. nsanolu i st emmitir. Her ktl
yapar, her iyilii de yapt gibi. yle deme hay yien!
Kara gzl, srmeli, al yanakl bir gelin her birinin nne sabun
kokan bir kat amar getirdi koydu.
Kerimolu:
Ben dar kaym da siz soyunun, dedi. Darya kt.
O ktktan sonra, Memed:
Bre Cabbar, dedi, ne iyi insanlar var u yeryznde.

Cabbar:
Ne de zalim, ne de melun insanlar var u yeryznde Memed.
Memed:
Bak u Kerimoluna, dedi. Bak undaki misafirperverlie...
Kerimolu dardan seslendi:
Soyundunuz mu uaklar? Geleyim mi?
Memed:
Soyunduk, diye cevap verdi.
eri giren Kerimolu Memede:
Sana bir bakaym, bakaym yaran nasl?
Memed:
Bakmaya hacet yok, dedi. Bam kurun syrd. Kck bir
syrk...
Kerimolu Cabbara da sordu:
Sende bir ey yok mu?
Cabbar:
ok kr yok, dedi.
Kerimolu dar gitti. Bir zaman sonra elinde bir anak, bir
takm bezlerle geldi. Yaky eliyle yapmt. Memedin yarasn sarmaya
balad:
ki gn iinde hibir eyin kalmaz. Genliimizde biz de yaralandk
yavru, dedi. Hepsi gelip geiyor.
Ba, usta bir cerrahtan daha ustaca sard.
Memed minnetle:
Eline salk Aa, dedi.
Kerimolu:
Yaran hafif ya, havakm. imi. Yak hemen geirir. Korkma!
Kerimolunun tuhaf, ocuk gibi bir hali vard. Bir ey, bir soru
soraca zaman yz kpkrmz kesiliyor utanyordu. Glmsyor,
kzaryor, bozaryor en sonunda ezilip bzlerek soruyordu. Gene
yle oldu. Memede:
Yavru, dedi. Sormak ayp olmasn, sahiden sen ekya msn?
Sahiden... Yoksa...

Cabbar gld:
Aa, dedi, bizim nce Memed, ekyaclk oynuyor.
Memed de glmsedi:
Yaktramadn bana ekyal yle mi Aa?
Kerimolu:
Kusuruma kalma yavru, seni hor grmek iin sylemedim. ok
gensin. On altsnda ancak grnyorsun. Onun iin sordum. Kusura
kalma...
Memed; gururla:
On sekiz, dedi.
Kerimolu:
Meraklandm bu ie. Allahakna alnma. Neden ekya ktn
bu yata? diye sorunca, Cabbar:
Aasnn eeini hrszlayp satm, sonra aas dver diye korkmu,
geldi bize kart. Ne yapalm, kabul ettik. imizde bir tane de
eek hrsz bulunsun. Ne'olur, ne olmaz...
Aa, Cabbarn alay ettiini anlad, mahzunlat. Sorduundan
piman olduu yznden anlalyordu. Susmu konumuyordu.
Cabbar, Kerimolunun bu akadan zldn grnce:
Aa, sen Demirmenoluklu Abdi Aa adnda birini duyar msn?
Kerimolu:
yi bilirim onu, dedi. Geende duydum ki vurulmu. Ama, lmemi.
Yieni lm.
Cabbar:
te onu vuran bu! dedi.
Kerimolu uzun uzun, tepeden trnaa kadar Memedi szd:
Acaip, dedi. Hi adam vuracak ocua benzemiyor bu nce
Memed. Acaip!
Memed:
Aam, dedi Kerimoluna, bu yakdan azck daha yapar msn
bize? Yaral arkadalarmz var. Onlara da gtreyim...
Yaplm merhem var, dedi Kerimolu. ifal merhem. Ondan
veririm sana. Yak da yaparm imdi.
Memed:

Kt gn grme.
Kerimolu, bycek bir bezin iine merhem koydu. Biraz da yak
yapt. Getirdi Memede verdi.
Onlar yola derken:
atm sana nce Memed, dedi Kerimolu. Sen hi ekya olacak adama
benzemiyorsun. Ama ne yaparsn. Zor gelmitir herif...
nsanolu bu, kimin iinde ne var bilinmez.
kisi birden:
Salcakla kal, dediler Kerimoluna.
Kerimolu glen stbeyaz dileriyle:
Uurola, dedi. Baz baz gene urayn. Sohbet ederiz.
kisinin de iki elinde kocaman ikier torba vard. Torbalar ard.
Kerimolu bu torbalar ekmek, peynir, tereyayla doldurmutu.
Cabbar:
Ne iyi adam.
Memed:
Ne iyi...
Memed birden anmsaynca yz deiti:
Yahu Cabbar, dedi. amarlarn geri vermedik adamn.
Cabbar:
Aldrma, dedi. almadk ya, unuttu...
Memed:
Olmaz, dedi. Geriye dnp verelim.
Cabbar glerek:
Kerimolunun hakk var. Hi ekyaya benzemiyorsun.
Memed:
Ne yapaym, dedi. Herkes ekya domaz ki...
Cabbar:
yleyse geri dnp verelim amarlar.
Dnelim, dedi Memed.
Koa koa geri dndler. Kerimolu onlar aknlkla adrn kapsnda
karlad.

Ne o? dedi. Neden geri dndnz?

Memed:
Senin amarlarn stmzde unuttuk gidiyorduk. Onlar geriye
getirdik!
Kerimolu:
Ben de bir ey var diye korktum, dedi. amarlar benim size
hediyem olsun. karmayn stnzden.
Memed:
Olur mu ya?
Kerimolu:
Olur olur, dedi. karrsanz gcenirim.
Kayala geldiklerinde karanlk kavuuyordu. Uzakta, kayaln
ycesinde bir top k kvlcmlanyordu.
Cabbar:
Memed karda, dedi. Belki u top ktadr bizimkiler...
Memed:
Bizimkiler mi? diye sordu.
Cabbar:
Tabii bizimkiler. Kim yakar o kadar byk atei. Durdu, Asm
avua inat olsun diye, mahsustan bu kadar byk yaktrmtr
atei.
Memed:
Benim kprdayacak halim kalmad Cabbar, dedi. u haber sln
alsana!'
Cabbar iki parman azna sokup, gl, uzun bir ay sl ekti.
Memed:
Bre Cabbar, dedi, senin de sln bir gnlk yoldan dinle.
Alimallah duyulur.
Biraz sonra ate tarafndan bir tfek sesi geldi. Bunu bir yaylm
atei izledi.
Memed:
Bir ey mi var? diye sordu.
Cabbar:

Deli Durdu Aa bayram ediyor, dedi. Keyfi yerinde olursa boyuna kurun
yakar:
Islklarna karc olarak kimse gelmedi. Memed de Cabbar da
buna ierlediler.
Atein yanna vardklarnda kan ter iinde kaldklarn, bittiklerini
hissettiler. Onlar bu sefer Durduyla birlikte btn arkadalar
ayaa kalkarak karladlar. Durdu, onlara yaklanca tabancasn ekti:
erefe, dedi, birka el boaltt. Sonra: Acmzdan lyorduk
hepimiz de, az daha yetimeseydiniz. Bakn Recep avu daha inliyor.
Yaradan deil. Alktan. Alimallah alktan...
Ate bir harman yeri kadar bykt. Kocaman, insan boyu yalmlar
birbirlerine sarlarak, eilip bklyorlard. Odunlarn atrts
ortal
tutuyordu. Odunlar, yanarlarken bir ho koku karrlar. Su yanarm
gibi bir ho koku... Ya odunun yanmas bir beter i. Yalmlarn
ortasnda
odun dner durur. Uzun zaman bylece dayanr. Sonra, ortadan ikiye
ayrlarak
yalmlarn iinde yicer gider. Memed, ilk i olarak Recep avuun bana
varp:
Nasl oldu avu? diye sordu.
avu inleyerek:
Yaram azd, dedi. Havakt. Ben bu yaradan kurtulamam gayri.
lrm. Ben ldm gayri...
Memed, ondan sonra da Horalinin yanna vard.
Sen nasl oldun Horali karda? diye sordu.
Horali azn aar amaz bir kfr sanadr balad yamaya:
Anasn avradn... Dardan ufan... Kurununu, ekyasn...
Kyn, aacn, tan topran, kayasn, yarasn... Abdi Aann da
avradn... Yarann da avradn... Hit duydun mu sen Abdi Aa lmemi
be.
Vay koca pezevenk vay! zlme be o koca pezevengin iini grrz.
Aldrma.
Yieninin de avradn. O lm ite...
Memed:
Karda, dedi, sizler iin yak getirdim. Merhem de getirdim.
Kerimolu verdi. Kendi eliyle yapm. Eski adam. ki, gne kalmaz iyi
eder yaralar...
Horali:
Merhemin de avradn... dedi.
Memed:

yle deme Horali karda, dedi, belki bir faydas olur.

Horali:
nallah.
Recep avu:
Senin Kerimolu da ok atm. dedi, dorularak: Bir ayda iyi
etsin yaralarm ben razym.
Memed ikisinin de yarasn ap ilaladktan sonra ocan yanna
oturdu.
Ooof, dedi, bir yorulmuum ki...
Durdu:
Bak Memed, dedi, Cabbar ne diyor senin iin? Diyor ki,
Memed Kerimolunun adrnn iini grnce az ayrk kald.
Memed:
yle oldu, dedi. Byle bir adr ii hi grmemitik. Cennet
kk gibi bir yer...
Cabbar:
O, Kerimoludur o! Ona Kerimolu demiler. Adyla sanyla
Kerimolu... Onun adrnn ii yle olmayacak da, kimin adrnn
ii olacak!
Durdu:
Sen onu bilir miydin eskiden?
Cabbar:
Duyardm, dedi. ok, ok paral bir adamm. Gzmzlen
de grdk. Milyonlarn stnde yatyormu.
Memed:
u dnyada ne kadar iyi insan var, dedi. Her eyimizi dnd.
Yaram sard. Karnmz doyurdu. amarlarmz ykatt. Birer
kat da amar hediye etti.
Cabbar:
ok byk bir Aadr o.
Durdu:
Bu kadar nl bu kadar zengin bir Aa da biz niye duymadk
imdiyedek onun adn?
Cabbar:

Bu, dedi, yrklerin Aas. Bunlar konar gerler.

Memed:
Konarlar m, gerler mi, ne ne yaparlarsa yapsnlar, adamlar iyi
adamlar. adrnn direi som sedef ilemeliydi.
Durdu aknlkla:
adrnn direi som sedef ileme miydi? Vay anasn! Demek
zengin herifiolu? Vay anasn! Demek adrnn direi som sedef ileme?
Memed:
Ne derin! dedi. O kadar byk bir adr ki, on mu, on be mi
direi var. Bir gelin bize yemek getirdi. Boynunda belki elli
tane beibir yerde vard. Hem zengin, hem de iyi adam. Ho adam. Yz de
gle.
Cabbar:
Abdi Aay vurann sen olduunu renince nasl da afallad.
Gzlerini dikmi, sana yiyecekmi gibi bakyordu. Deil mi Memed?
Memed:
Bakyordu ya, dedi. Amma da bakyordu.
Durdu, gzlerini yalmlara dikmiti. Konumuyor, soru sormuyordu artk.
Derin dncelere dalmt. Yzn ylesine bir dnce almt ki...
Durdunun adetiydi. Durdu bir eye karar vermeden nce, gzlerini nereye
olursa olsun, bir insana, bir aaca, bir buluta, iee, kua, tfee,
atee
diker, saatlerce kmldamadan ylece dururdu.
O susunca tekiler de sustular.
Yanndakilere ok sert bir k yapt:
Siz gidin yatn. Bu gece nbeti Horali, ben, Recep avu bekleyeceiz.
Bu annda Durduya ses karlamazd. eker vururdu. Babas olsa
vururdu. Onlar da hi ses karmadan gittiler, kayann dibine
kvrldlar.
Baz insanlar vardr, srf doutan hoturlar. Recep avu da
onlardandr.
Bunlar, yalnz insanlar kendilerini sevsinler diye domulardr.
Sevilmelerine
karlk teki insanlardan fazla bir yanlar m vardr? Hayr! Recep
avu
konukan mdr? Hayr. ok neeli mi? O da yok. Gler mi, oynar m? ok
fazla iyilik mi yapar bakalarna? O da yok. Bu, bir srdr: yldr
Deli
Durdu etesinde. Ondan nce, iki aydan fazla bir etede kalmamt.
Millet
ayordu Recep avuun Deli Durdu etesinde yl kalna.

Recep avu, Deli Durduya ilk rastladnda:

Bana bak ulan Deli, demiti. Sen de o akll pezevenklerden
olsaydn, senin de etende ancak iki ay kalrdm. Karmazdm etene.
O allame heriflerin ileri gleri tuzaa dp, kurun yemek. Anladn
m?
Durdu:
Anladm, demiti.
Bundan sonra, o gn bu gndr Reep avu, bu konu stnde
konumamt. Deli Durdu ne yapmsa hi kar koymamt. Birka
kere, hi sebepsiz yere yaralanm, Durduya gene bir laf sylememiti.
Yaam stne tam tamna hi kimse bir ey bilmiyordu. Konumas Antep
yrelerinin konumasn andryordu. Ama pek ak deildi. Antepte uzun
zaman kald muhakkakt. Antepten ok sz aard. Yaam stne trl
sylentiler vard. Birisi u: Recep avu, bir gece uykudan uyanp, kar,
demi, ver benim u tfeimi. Bir de azk hazrla. Ben, gidiyorum. Kadn,
tfei getirmi yanna koymu. Az da hazrlam. avu tfei bir
iyice
yalam. Fiekleri taknm. Kar, demi sonunda, u benim eski kalpa
da ver. Ben daa kyorum. Hakkn helal et. Kar buna ok am,
delirdin mi sen, herif? demi. Gece yars uyurken yatandan kalk da
daa k! Grlm m bu? Recep avu, canm yle istiyor avrat, demi.
Ben gidiyorum. Baka hibir ey sylememi, evden km. Bir daha da
dnmemi.
Bazlar da der ki, Recep avu damadna kzm. Sebebi de, damadn
kzna
kfretmesiymi. Bir gn damadn kapsndan geerken, damadn kzna:
Senin
babayn... dediini duymu. Ona kzm, daa km. Damad ldrmeye
kyamam.
Bazlarnn da dediine baklrsa, avu ok zenginmi, ama, yol
paras, vergi vermekten hi holanmazm, kye tahsildar geldiinde
hasta olur, yataklara dermi. Yol paras vermemek iin km. Kimi
de kaynanasn ldrm de onun iin km, diyor. Herkes uydurup
uydurup bir ey sylyor. Hangisi doru, hangisi yalan belli deil.
Suu var m yok mu, o da belli deil. Ama, eskiden ne iin kmsa
km
olsun Recep avu, imdi yakay ele verirse en azndan bir otuz yl var.
Ad o kadar baskna, o kadar msademeye, o kadar yol kesmeye, adam
ldrmeye
karmtr ki...
Gn dodu. Gn kalkt kuluk oldu. Durdu uyanmyordu. Oysa stne gn

drmek adeti deildi. le oldu, gene uyanmad.

Cabbar sezinliyordu. inden de, bunda mutlak bir i var. Bu Deli
hibir zaman bu vakitlere kadar yatmaz. Bir baskna gidilecek.
Baz zor basknlardan nce kalkmamak adetidir. O da, ylda, iki ylda
bir. imdi nereye gidecek ola? geiriyordu. Merakla bekliyordu.
Recep avu, bugn ok neeliydi. Trk sylyordu. Yal, yank
sesiyle.

Bir ara:
Bana bakn ocuklar, uyandrn u Deliyi, dedi. Uyandrn da
azmza bir lokma bir ey koyalm.
Memed:
Ben, karmam.
Cabbar:
Ben de.
Gdkolu, vard Durdunun bana dikildi:
Durdu Paam, dedi, uyansana Durdu Paam.
Gdkolu Durduya her zaman, Paam diye sylerdi. Bu da
Durdunun ok houna giderdi. Gdkolunun etede birka devi
vard. Birisi soytarlkt. Durduya soytarlk ederdi.
Uyansana Paam. Vakit leyi geti Paam. Durdu, iri yumruklaryla
gzlerini ovuturarak ar ar kalkt.
Hemen yemek yiyelim. Sonra gideceiz.
Cabbar:
Yarallar ne yapalm? dedi. Recep avuun, Horalinin hali
duman...
Durdu, yarallara sordu:
Naslsnz? Bizimle yryebilir misiniz?
Recep avu:
Ben yrrm. Ar o kadar kalmad.
Horali:
Ben de yrrm, dedi. Bu yarann da anasn avradn...
Byk bir halka oldular, sofray ortaya aldlar.
Glgeler kuzeyden douya dnerken, kayalklardan aa indiler.
Yrk adrlarndan kpek havlamalar geliyordu.
Memed:
imdi nereye gidiyoruz byle? diye sorunca Durdu karlk vermedi.
Yalnz kzgn kzgn bakt.
Memed de stelemedi.
Durdu ynn kpeklerin havlad tarafa dnnce Memedle
Cabbar ii akt.
Cabbar, Memedin kulana:

Durdunun gz gz deil, diye fsldad.

Memed:
Gz gz deil.
Cabbar:
Ya bir i yaparsa Kerimoluna. Ne yaparz?
Memed:
Ne yaparz? diye tekrarlad.
Cabbar:
Ne yaparz?
Durdunun gidiinde bir ktlk vard. Hem de ktln dikalas.
Durdunun yz, imdiki gibi yle kolay kolay kararmazd. imdiyse yle
azgn
bir yz ki... Bir sinek konsa bin para olur.
Durdu, admlarn yavalatp Cabbara sordu:
Ka adr vard, adrnn yannda Kerimolunun?
Cabbar:
tane, dedi.
adrlara geldiklerinde, onlar gene kocaman oban kpekleri
karlad. Kpeklerin arkasndan ocuklar darya frladlar. Onlardan
sonra da kadnlar. Sonra da erkekler... Kerimolu erkeklerin
nlerinde duruyor, gelen ekya kalabalna glmsyordu. adrlarn
yann
ynn srlerle ak koyunlar sarm, kara adrlar bir stbeyazlk
ortasnda kalmt. Koyunlar, kuzular meleiyor. Kocaman oban kpekleri
pehlivan gibi dolanyorlar, develer yatmlar. Rahat. Azlarndan
kpkler
dklyor.
Kerimolu:
Ho geldiniz misafirlerim. Sefalar getirdiniz, diye muhabbetle
teker teker her birinin elini skt.
Memed, glerek:
Ho bulduk, dedi. Yznde glmsemesi dondu kald sonra.
ini bir phe kurdu kemirip duruyordu. Deli Durdu ne yapacakt
acaba?
Sonra, Kerimoluna Durduyu gsterdi:
te etebamz bu.

Kerimolu gn grm adamdr. Ka altndan Deli Durduya

yle bir bakt. Ondan bir ey anlamadn Memede belli etti. Durduysa
yz ask, ba dimdik, etrafna bakmadan yryordu.
Kerimolu:
Bunun ad ne? dedi Memede.
Deli Durdu.
Kerimolu hayret etti:
O, bu mu?
Memed:
Odur ite.
Kerimolunun krmz yzndeki gl dondu. Gzleri buuland.
Donuna kadar soyarm soyunca yle mi?
yle.
adrn iine girince, Memed kadar deilse de, Durdu da ard.
Duvarda nakl bir tfek aslyd. Durdu, Kerimoluna kinli bir bak
attktan sonra:
u tfei getir de bir grelim Aa, dedi. Bir de Aa tfei grelim.
Kerimolu, bu szlerdeki kini fark etti. Yrei szlad. i, kendisine
bir felaketin yaklatn sylyordu. Bu adamn surat surat, gzleri
gz
deildi.
Kerimolu, tfei getirip Durduya verirken:
Yemeiniz hemen mi gelsin? diye sordu. Yoksa akama m yersiniz?
Durdunun gzleri kvlcmland:
Ben, dedi, soymaya geldiim adamn ne ekmeini yer, ne de
kahvesini ierim. Ekmeini yer, kahvesini iersem soyamam.
Hmla ayaa kalkt. Onun arkasndan tekiler de ayaa frladlar.
Kerimolu:
Yemeini ye de, gene soy! Kerimolunun evine gelen yemek yemeden
ayrlmaz,
dedi. Ama sesi titriyordu. Yanaklarndan da hafif bir kzllk burnuna,
alnna doru yaylyordu. Biraz sonra, alnnda boncuk boncuk ter
peydahland.
Bana bak Durdu Aa, dedi. Bu dalar ekya dolu. imdiye dek hibir
ekya Kerimolunun evini soyamad. Sen soyacaksan soy! te ev nnde.
Memedle Cabbar bu durum karsnda bitmi, yok olmulard.
Tepelerinden kaynar sular dklm gibi olmulard.
Durdu:

Ben de hibir ekyaya benzemem, dedi.

Kerimolu yerinden hi kmldamad. adrn direi gibi sessiz,
vurdumduymaz durup duruyordu.
Durdu:
nce paralar getir Aa.
Recep avula Horali ayaa kalkanlarla kalkmlar, sonra geri
oturmular, olan biteni seyrediyorlar. Nedense Recep avuun gzlerinin
ii glyor.
Kerimolunun yerinden kprdamadn gren Durdu, yava
yava yaklap, tfeinin dipiiyle omzuna var gcyle indirdi.
Kerimolu
yere dt. Durdu elinden tuttu, kaldrd.
adrn teki blmesinde kadnlar, ocuklar grltyle alyorlard.
Baksana bana Aa, senin aaln Sakaral obasnadr, bana deil. Bu
dalarda da Deli Durdunun aal sker.
Gdkoluna emir verdi:
Aayla git de ne kadar paras varsa al getir. Anladn m? Kadnlarn
altnlarn da topla getir. Anladn m?
Gdkolu:
Anladm Paam.
Gdkolunun etede bir de bu ii vard. Baskna gittiklerinde,
ikence yaparak paralar karttrrd. Bu iin ustasyd. O, hangi evi
aramsa, geride bir kuru bile brakmamtr. Kurutmutur.
Gdkoluna gn dodu. Aann kolundan tuttu, ekti:
Geeel bakalm Kerimolu. Paralarn yerini syle. Yoksa, Gdn bir
kurunu tal ky boylatr sana.
Durdu:
Kerimolu, diye bard, ya cann vereceksin, ya da ne kadar
paran varsa onu...
adrn nne, teki adrlarn ocuklar, kadnlar birikmilerdi.
Durdu, bunlar byle kapya okumu grnce, dar kt bard:
Yallah evlerinize. Yaknda size de sra gelecek.
Kerimolu, gzleriyle Cabbar, Memedi aratrd. Onlar arkasnda
duruyorlard. Arkasna dnnce, Memedle gz gze geldiler.
Memed gzlerini indirdi. Kerimolu, sonra da Cabbara bakt. Bana
yapacanz bu muydu? der gibi krgnlk vard gzlerinde. Gz
ukurlarnda
birer damla ya birikmiti. Arkasna dnd. Gdn nne dt. teki
blmeye getiinde, koyunlar gibi birbirlerine sokulmu, alaan
kadnlardan

birisine iaret etti:

A sand. Ne kadar para varsa, kar da u adama ver. zerinizde de
ne
kadar altn, bilezik, yzk varsa karn bana verin, dedi.
Kerimolu, Durdunun niyetini sezmiti. Bir metelik bile brakmayacakt
kendisinde. Onun iin ne var, ne yok eliyle vermeliydi.
Gdkolu bir tomar kat para, bir torba da altn getirdi. Durdunun
eline
verdi. Kerimolu da kadnlarn gerdanlk, yzk, bilezik, balk
yaptklar
altnlar toplayp getirdi.
Durdu, Gdkoluna:
Tamam m? Hibir ey kalmad m? diye sordu.
Gdkolu:
Kalmad, diye kestirdi att.
Oysa, btn teki basknlarda Durdu, Gdkoluna, kalmad
m? diye sorar, teki, daha var Paa, derdi. Sonra gider bir
altn, bir kat lira getirirdi. Byle byle evi on kez, yirmi kez
aratrr,
kyda kede ne kalmsa teker teker karrd. En sonunda bir kalmad
iareti yapard. Daha, bir yerlerde para kalm mdr, kalmam mdr,
Gdkolu adamn yzne baknca bilirdi. Hi saptmaz, mutlak bilirdi.
Deli Durdu:
Sen akll bir adamsn Kerimolu, dedi. Ne var, ne yok hepsini
kendi elinle verdin. Nasl olsa senden zorla alacaktk. Senden
akllsna rastlamadm imdiye kadar soyduum insanlar arasnda.
Kerimolu ta kesilmiti. Yz sapsar, dudaklar titriyordu.
Durdu yeniden, kesip, inat, buyurgan grledi:
Deli Durdunun bir adeti vardr. Bilir misin Kerimolu? diye
sordu. Bunu baka ekyalar yapmaz. Zaten Kerimolunu da baka
ekyalar soyamazlar. Ha, bilir misin?
Kerimolu karlk vermedi.
Deli Durdunun adeti udur ki, soyduu adamlar donuna kadar
soyar. kar giyitlerini Kerimolu, diye bard.
Kerimolu kprdamad.
Sana diyorum. kar giyitlerini.
Kerimolunda gene bir kprt yok.
Durdu fkelendi. flcesinden yerinde duramyordu. Kerimolunun
yresinde
fr dnyordu. Birden, iddetle kulann dibine bir yumruk akt.
Gsne
de birka dipik... Kerimolu salland. Decekken, Durdu kolundan tuttu.

Bir, bir daha. Bir, bir daha:

kar!
Kerimolu, acyla konutu:
Etme bana bunu Durdu. Kerimolunun evini imdiye kadar
kimse basmad. Yanna kalmaz bu!
Bu szler Durduyu ileden kard. Kerimolunun kolunu brakp
tekmelemeye balad. Yere den Kerimolu:
Etme, diyordu. Etme. Yanna kalmaz.
Durdunun hiddeti daha artt. Ayaklarnn altnda inemeye balad.
Ben de biliyorum yanma kalmayacan. Onun iin seni donuna kadar
soyacam. Hi olmazsa, koskoca Kerimolunun bacandan donunu alm
derler.
Anladn m?
teki blmede alamakta olan kadnlardan birka grlty duyunca, bu
yana getiler. Bir kadn kendisini Kerimolunun stne att. Kadnn
barts
drt bir yan tutuyordu. Gdkolu, baran kadn tuttu, Kerimolunun
stnden alp bir tarafa frlatt.
Durdu baryordu:
rlplak olmazsan, kendi elinle rlplak olmazsan ldrrm seni.
Kadnlar ryorlard.
Kerimolu:
Etme bunu bana. Etme, oluumun ocuumun iinde, diye inliyordu.
Bir ara gz, yle durup kalm, dudaklarn yiyen, zangr zangr
titreyen Memede iliti. Ona, yalvarrcasna bakt. Memedin iinden
bir ey czz etti. Yand. Cabbara dnd. Baktlar. O ine ucu parlts
geldi Memedin gzlerine gene oturdu. Cabbar da hrsndan avurtlarnn
iini
yiyordu. ok kzd zaman, kan kncaya kadar avurtlarnn etlerini
dileriyle inerdi.
Kerimolu:
Etme bunu bana Durdu Aa, diye boyuna yineliyordu.
Etme!
Durdu:
Soyun! diye bard. Yoksa...
Tfein namlusunu Kerimolunun azna dayad.
Soyun

Tam bu srada Memed, kala gz aras adrdan darya frlad:

Kprdama Deli Durdu. Yakarm, diye bard. Kusura kalma
ya, yakarm. Bu senin yaptn...
Onun arkasndan da Cabbarn alayl sesi duyuldu:
Kprdama Durdu Aa! Adam koyver de git. Yakarm. ok arkadalmz
var.
lmn bizim elimizden olmasn.
Memed:
lmn bizim elimizden olmasn.
Durdu, hi byle bir ey beklemiyordu. akna dnd:
Demek byle ha?
Tfeine davrand, dar iki el ate etti.
Karanlk kavuuyordu.
Bak Durdu Aa, dedi Memed, yle kurun atlmaz. Durdunun kulann
dibinden cv cv diye iki kurun geti.
Brak da adam git. Yeter ettiin. Zulm derler buna dpedz.
Brak da git!
Durdu:
Demek byle nce Memed? Demek?
nce Memed:
lmek istemiyorsan eer, dedi, brak da adam adrdan k
git.
Durdu, yerde yatan adama bir tekme daha att.
Haydi arkadalar gidelim, dedi.
Darda, bir ukura yatm nce Memedin karartsn grd:
Alacan olsun nce Memed. Alacan olsun Cabbar, dedi.
adrdan en son Recep avu kt:
Yaptnz ok beendim ocuklar, dedi. Ben de sizinle kalaym m?
Kal avu, kal! dediler.
Durdu:
Demek avu sen de?... dedi.
avu:

Ben de Durdu Aa, diye karlk verdi.

Durdu:
Senin de alacan olsun avu, dedi.
Durduyla arkadalar elli metre almlard ki, Durdu yere yatp:
Davrann arkadalar, dedi. Bugn lm kalm gnmzdr.
Alt el birden Memed ve Cabbarn stne kurun yadrmaya
balad. Memedle Cabbar, Durdunun bunu byle yapacan iyi biliyorlard.
O
sebepten bulunduklar ukurdan ayrlmamlard.
Memed:
Durdu Aa, var git yoluna, dedi. ocukluk etme! Durdu:
Ya siz, dedi, ya ben...
Recep avu:
Git ulan yoluna. Musallat olma ocuklarn bana. Sen zaten Kerimoluna
atmakla belan buldun. Sakaral obas imdiye haberlendi. Biraz sonra
dalar pire gibi tararlar, dedi. Var git yoluna!
Memed:
Var git yoluna, dedi.
Cabbar:
lmn bizim elimizden olmasn. Var git yoluna...
Kar yann silah sesleri kesildi.
Cabbar:
Gidiyorlar, dedi. Gidiyorlar Allahn belalar. Kerimolunun
parasn paylamaya gidiyorlar.
Recep avu:
Gitsinler, dedi. Sakaral obas burunlarndan fitil fitil getirir.
Az sonra da ta insana keser... Eer bu adam Kerimoluysa, Sakaral
aireti Aas Kerimoluysa... Dolar Sakaral obas yazya yabana...
Memed:
imdi varp Kerimoluna ne diyelim? Adamn yzne nasl bakarz?
Cabbar:
Adam bize iyilik, biz ona ktlk ettik, dedi. Varp da yanna
ne diyelim? Beendin mi sana yaptmz? Erkeklik dediin byle
olur ite. Biz adam byle soydururuz mu diyelim. Vazge! Grnmeden ona,

eker gideriz una aa.

Memed:
Ben ne deyim, dedi, Ben ne deyim Kerimoluna.
Yattklar ukurdan doruldu. adrlara doru yneldi. Kerimolunun
adrndan bir grlt, rt, bir hayhuy geliyordu. adrn
kapsn at. Bir iki kadn, Kerimolunun kanl ban bir leene
emiler
ykyorlard. Hem ykyor, hem beddua ediyorlard.
Memed:
Kerimolu Aa, diye seslendi, btn balar kapya evrildi. Memedin
iinden, hibir ey sylemeden kamak geti. Ama kaamad. Aa, diye
kekeledi. Kusura kalma. Byle olacan bilmiyorduk.
Dnd, komaya balad.
Arkasndan, Kerimolu baryordu:
Akam yemeini yemeden gitmeyin olum. Gitmeyin..
Cabbarn yanna geldi.
Haydi kalkn, dedi. Kalkn da gidelim. Burada daha fazla kalamayacam.
u adama bir yreim yanyor ki... Para para oluyor...
Cabbar ayaa kalkt:
Ne gelir elden, dedi. Oldu bir kere...
Memed, iini ekti:
u Deliyi ldrmeliydik, dedi.
Cabbar:
Onu ldrmek kolay deil Memed, dedi. ok it adam. Yoksa
ben... Ben onu yle brakr mydm!...
Memed:
Kurunu yedikten sonra ne yapabilirdi?
Cabbar:
Yemezdi ki kurunu, dedi. Onun gibi bir adam hi grmedim.
Recep avu:
Bu adamda bir ey var, dedi. Btn yaptklar yanna kalyor.
Onun yaptklarn baka bir ekya yapsayd, bir gnden fazla
yaayamazd.
Bir ey var bu adamda. Ayrldmz iyi oldu. Amma ne yrekli adam! Her
dakika lm bekleyen bir hali var.

Memed:
te o hali korkuttu beni. Onun iin vuramadm onu. Yoksa...
Cabbar:
Her neyse... Bir hal var bu adamda... dedi, kesti.
Ali:
urackta, iki saat uyuyalm, dedi.
Hasan:
Ne kald ki bre Ali, dedi. leye bizim kye varrz. Gece sen
bizim evde kalrsn. Yarn sabah da kalkar yola dersin. kindine
senin ky buluruz.
Ali, ok uzun boylu, iek bozuu, uzun yzl, incecik, frsen
yklacakm gibi bir adamd.
Bu gece yars, dedi, bu gece yars in cin belli deil. Gel urackta
sabaha kadar uyuyalm. Sabaha bir iki saat ancak kald.
Hasan:
Ben bir dakika bile duramam, dedi. Drt yldr evimin yzn grmedim.
Ali:
Ben de grmedim ama.
Hasan:
Eeeee? diye sordu.
Yoruldum, dedi Ali.
Hasan:
Bak, dedi, bir su rlts geliyof. Git yzn yu, geer...
Ali:
Souk su yorgunlua bire birdir, dedi.
Hasan:
Bizim kyn suyu... dedi. Bizim kyn suyu gibi var m? Buz
gibidir. St gibi apak kaynar yerin altndan... Eskiden, tam
stnde bir ulu nar vard. Ben de grdm gzmle... Bir gn bir yamur
yayordu. Kara, kapkara bir yamur... Birden bir top yeil k patlad
gkyznde. Yeil k narn stne ad. Vardk baktk, nar yok
yerinde... nar kl olmu... Alimallah gzmle grdm. Kl olmu.
Yurdu yuvas bellisiz imdi narn...
Ali:

Tam yl, koca yl anam dinim alad. ukurovada, dedi.

Amma sonunda kazandm karda.
Ali; yol boyunca, belki yz kere, ayn cmle, ayn szcklerle
ukurovay,
ukurovada bin bir sknt ekerek kazand paray, kazand parayla ne
yapacan anlatmt. Yolda konuacaklar bitiyor, bir sre konumadan
yryorlar, biraz nce anlattklarn yeniden anlatmaya balyorlard.
Hasan
da kyn, ocuunu, kl olan nar, ukurovay, ukurovadaki aasn
durmadan durmadan yinelemiti.
Ali szn srdrd:
Parann iki yzn kaynbabaya verip kz eve getireceim. tekine de
bir
ift kz alacam. Anama da ii pamuklu bir hrka yaptracam. r
fkarack. Evin de stn ap yeniden deyeceim.
u bizim ev yok mu, yamurlar bir balamaya grsn. ok akar gavurolu
gavur...
Evi, yap karda yap! Ev akmas kt bir ey. Dayanlmaz.
Ali:
ldm ukurovada. Yandm. Adam kebap ediyor. Gavurun
yurdu. Bir daha m tvbe! Stmas karnmda. Bu k iim i!
Hasan:
Stma bende de var, dedi.
Ali:
ukurovann kahrn, eve bir avratla, bir ift kz sokaym,
anama da bir kaln hrka alaym diye ektim. Yoksa dayanlr m?
Hasan:
Dayanlmaz.
Sonra, laf Alinin azndan alp:
Karda, dedi, yarn tam le vakti, eer byle yryecek olursak,
bizim kyn ayrlna yetiiriz.
Ali:
Orada... dedi.
Hasan:
Orada, tede, dzln ortasnda...
Ali:

Ulu... dedi.
Hasan:
Bir aa vardr, dallar grler.
Ali:
Aac geince, dedi.
Hasan:
Aac geince sol yanda...
Ali:
Talar birbirinin stne yatm...
Hasan:
ini de ot basm bir mezarlk grnr.
Ali:
Mezarln iindeki aac sylemedin, diye anmsatt.
Hasan:
Ben kyden ayrldm gn, kim bilir kim, mezarln ortasna
soluk dall, bilek kalnlnda bir aa dikmiti.
Fkara yapayalnz bir aa... dedi Ali.
Hasan:
yle ite, dedi.
Ali:
Kurumamsa eer...
Kocaman... dedi, teki. Ben mezarln yanndan geerken
beni birisi grr.
Ali dzeltti:
Birisi deil, dedi, Krcenin olu Bekir grr.
Hasan:
Bekir grr, dedi. nk Bekir, her daim gelir emenin tana
oturur: Gzlerini arl arl akan suya evirir dnr.
Ali:
Adetidir deil mi? diye sordu.
Adetidir, dedi Hasan.

Ali:
Bekir gider haber verir eve.
Hasan:
Anam bklm beliylen...
Ali:
Dizlerine ke ke...
Hasan:
Der yola, gelir beni karlamaya.
Ali:
Ya ocuk? dedi.
Hasan:
Gel azck uraya oturalm, diye nerdi.
Oturdular. Hasan, kck, zayf, kuruyup, kavrulmu bir adamd.
Kocaman dileri dudaklarnn arasndan gzkyordu. Kirpikleri
bir ho, tozlanm gibi akt. Mavi, pamuklu bir kumatan alvar giymiti.
alvar daha yepyeniydi. Fabrika kokuyordu. Kasketi de yeniydi.
Banda ereti duruyordu. Krmz iekli mintan ona tam yakmt. Bir
de keleri bask Adana ayakkabs almt ya, yolda giymeye kyamyordu.
Giydii ham gnden arkt. Kaln, kyden gtrp de eskitemedii orabn
stne giymiti. orap naklyd.
Amma da yorulduk, dedi.
Ali:
Yorulduk amma... dedi.
Hasan:
Kalk, dedi. Bu kadar dinlenmek yeter yolcu adama... Atalar ne
demi...
Ali:
Yolcu yolunda gerek.
Hasan:
Kye gireriz karda. Benim olan imdi altsndadr. Ben kyden
ayrlrken ya ikiydi. imdi...
Ali:
imdi altsndadr.

Hasan:
Beni anamla birlikte ocuk da karlar.
Ali:
ocuk sana baba der. Ondan sonra eve geliriz.
Hasan:
Btn kyl bizim eve, bama birikir. Eeee syle bakalm
Hasan efendi, ne kazandn ukurovada? Ben, hi derim. ukurovada
ne kazan olacak. Gittik geldik ite, derim...
Ali:
Ben de ikinci sabah erkenden kalkar anayn piirdii orbay ierim.
Tarhana orbasn... Yola derim...
Hasan:
Sen yola dtkten sonra, ben de ocuu yanma alrm, teki
kye, ay boynuzlu kocaman bir ift kz almaya giderim. Sonra da
yaldaki tal tarlann tan birem birem ayklarm...
Ali:
Sonra da iki kez st ste srersin tarlay. ukurova tarlalar
gibi. Un gibi eylersin. Sonra da ekersin.
Hasan:
Sonra bir ekin olur... Her gcek kaplan penesi gibi topraa
yapm...
Ali:
Anamn hrkas, dedi. Gider elimle Gksnde terziye yaptrrm.
Hasan, Alinin yzne doru eildi. Nefesini duydu.
Sen, dedi, kyden ayrlal ne kadar oldu?
Ali:
yl.
Hasan:
Varr varmaz nianln eve getirmek olsun, ilk iin.
Ali:
ok bekledi fkarack beni. Bu ylla alt yl oluyor, nian takal.
Varr varmaz babasnn eline saydm gibi paray... kinci gn...
Hasan:

te bunu iyi yaparsn karda, dedi.

Ali:
ukurovada ektiimi bir gnde unuturum, dedi.
Yoku yukar ktklar iin, konumay kesmilerdi. Yokuu kp
tepeyi anca nlerinde upuzun bir dzlk salndn grdler.
Yolun kysnda bir ses duyup durdular. Bir de mekanizma sesi
geldi.
Kprdamayn.
Hasan:
ldk, dedi.
Ali:
ldk.
Hasan:
Kaalm, dedi. Vurursa vurur. Vurulmak soyulmaktan daha
iyi. Vurulmazsak evimize yetiiriz.
Ali:
Haydi, dedi.
Kamaya baladlar. Arkalarndan kurun, kaynad. Bararak
yere yattlar.
Kprdama diyen ses:
Olduunuz yerden kmldamayn: Geliyoruz, diye bard.
Aliyle Hasan olduklar yerden hi kmldamadlar. Korkudan kprdayacak
halleri de kalmamt.
Memed, Cabbar, Recep avu, birden koarak yatmakta
olanlarn baularna geldiler durdular.
Memed:
Kalkn ayaa, dedi.
l gibi, usul usul ayaa kalktlar.
Memed:
Byle nereden? diye sordu.
Hasan:
ukurovadan karda, dedi.
Ali:

Oradan ite, dedi.

Cabbar glerek:
ok para kazandnz yleyse. Sizler olmasanz, bizler acmzdan
lrz. karn paralar.
Hasan:
Beni ldrn, dedi. Tam drt yl...
Cabbar:
karn, dedi.
Hasan:
Vur beni Aam, dedi.
Ali:
Benim nianlm tam alt yldr bekler. Nolursun beni vuruver.
Hasan:
Tam alt yl, dedi.
Cabbar, Hasann koltuunun altna elini soktu, bir kn kard.
kn su gibi tere batmt. kn at. knn iinden balmumuyla
yaplm bir muamba kt. Muambann iinde kat paralar vard.
Cabbar:
Bak, hele, ne de ok para! Nasl da saklam!
Hasan:
Daya tfeini sk azma. Vur beni. oluk ocuuma byle eli
bo gidemem.
Ali:
Tam alt yldr, dedi. Hi mmkn yok. Beni vuracaksnz.
Gidemem.
Hasan:
Tam drt yl, ukurovann zehir gibi suyunu itim. Stmas karnmda.
Ali:
Elinizi ayanz pym ldrn beni.
Hasan:
ldrn.
Memedin gzleri yala dolmutu.

Bana bakn, dedi sevgiyle. Paranza kimse dokunamaz sizin.

Cabbar ver unun parasn. Al paran.
Hasan, inanmad. Korktu. Titreyen elini uzatt. Ald. Ne diyeceini
bilemedi. Ancak:
Allah uzun mr versin size, diyebildi. Sonra da alamaya balad.
Ali:
Uzun mr, dedi.
Memed:
Bakn size ne deyim. anaklnn dznden gemeyeceksiniz.
Oray Deli Durdunun etesi tutmutur imdi. Donunuza kadar
soyar. Uurlar ola. Sen de inallah nianlna kavuursun karda,
dedi. Sesi karncaland. Konuacakt daha. Konuamad.
Hasan, ocuklar gibi hkra hkra alyordu. Alamas bir
trl dinmiyordu. Giderken:
Saolun, dedi. Saolun kardalar. Berhudar olun. Allah sizi bu
dalardan kurtarp sevdiklerinize kavutursun.
Gidiyor gidiyor geriye dnp bir dua ediyor, yeniden gidiyordu.
Ali de:
Kavutursun, diyordu.
Kayboldular.
Hasann alamas daha durmamt.
Ali:
Yeter bre Hasan, dedi. Ne bu at?
Hasan:
u dnyada ne kadar da iyi insanlar var. u bir lokma ekya ocua
baksana. O olmasayd, paramz alrd, o dev gibi herif.
Ali:
Yok, dedi. Almazlard.
anaklnn dznden gitmezsek bizim kye ancak iki gn sonra,
varabiliriz.
Ali:
Ne yapalm? diye sordu.
Hasan:
anaklnn dzn tm bana verseler, yolumuz iki gn deil

iki ay uzasa gene oradan gemem.

Ali:
Gel yleyse oturup bir iyice yornuk alalm. Bir daha da yoldan
gitmeyelim. Kydan kydan.
Oturdular.
Memed, gidenlerin arkasndan:
Paralarn aldktan sonra onlar ldrseydik sevinirlerdi, dedi.
Cabbar:
O uzun boylusu vurun diye nasl yalvaryordu!
Memed:
Kim bilir nasl, ne umutlarla altlar!
Cabbar:
Nianls tam alt yldr onu bekliyormu.
Memed:
anakldan gitselerdi, Deli Durdu onlar mutlaka soyard.
Cabbar:
Bu Delinin yaamas haram amma... dedi.
Gidip eski yerlerine oturdular. Bu ie hi karmayan avuun sarl
boynu bir tarafa erilmiti.
avu, gerindi gerindi:
Ben bir tuhaf oldum ocuklar, dedi. Yreimde bir soukluk,
bir titreme var. lrsem... dedi, sonra piman olmuasna sustu.
Memed:
Bu kadar yaradan insana bir ey olmaz, dedi.
Cabbar:
Ban koy da azck uyu, diye salk verdi.
avu, uyumak iin gzlerini yumdu.
Aradan uzun bir zaman getikten sonra Memed, Cabbara byk
bir sr verirmi gibi sokuldu:
Seninle biz kardaz gayri Cabbar, dedi. yle deil mi karda?
Cabbar buna sevindi: Ona ne phe karda, dedi.

Memed:
Meraktan atlayacam. Yreim ate alm yanyor karda.
Cabbar:
Syle karda da aresini birlikte arayalm.
Memed:
Aylar oldu, ben bu ii ileyeli. Duyduk ki Abdi Aay yaralamm.
lmemi. Hatenin hali ne oldu? Ya anamn hali ne oldu? atlayacam. u
Delinin ardndan soygundan soyguna, arpmadan arpmaya... Bir trl
bir
yolunu bulup da renemedim...
Cabbar:
Kye gider reniriz karda, dedi. Ne merak ediyorsun bunu.
Memed:
O gavur lmemi. Hateye mutlak bir ktlk etmitir. imde
bir ey var... anlalmaz... bir ac... bir yara... yreim, durma
Memed, git diyor.
Cabbar:
u avuun yaras bir hal olsun, hemen gideriz.
Memed:
Yreim, durma! diyor, Cabbar karda, dedi. Durma!
13
ndirdiler Heletenin dzne
Kellesi yokkine bakam yzne
Benden selam sylen Nukrak kzna
Neneyle neneyle Iraz neneyle
k dalar bana bana eleyle.

Nukra dersen de Ofunun da

Derde derman derler kartaln ya
Ayana dtm Besninin beyi
Neneyle neneyle Iraz neneyle
k dan bana ordan eleyle.

Kucanda dokuz aylk yavrusuyla Iraz yirmisinde dul kald. Kocasn

ok
severdi.
ls banda:
Hseyinin stne, dedi, erkek bana haram olsun.
Dediini de tuttu. Evlenmedi.
Kocas ldkten birka gn sonra, ocuunu bir akraba kadna
emanet ederek, sabann arkasna geti. Kocasnn brakt yerden tarlay
srmeye balad. Bir ay iinde tarlay srd, ekti bitirdi.
Yaz gelince de hasadn yapt tek bana. Gl kuvvetli, genti.
Tnmad. ocuu kucana alyor, onunla oynaa oynaa ky dolanyordu:
Benim bebek bymez mi emmileri bakmaynca? Benim Rzam bymez mi?
diyordu.
Amcalara nisbet olsun.
Amcann by Irazla evlenmek istiyordu.
Iraz:
Evlenmem, diyordu. Hseyinimin yatana baka erkek sokmam. Kyametedek
yaasam gene evlenmem.
Iraz, diyorlard, bu da onun karda. Yabancs saylmaz. ocuun
emmisi. Ona babas gibi de bakar...
Iraz Nuh diyordu da...
Bunun stne Iraza kin balayan amca, Hseyinden kalan tarlay
onun elinden ald. Oysa tarlada hibir hakk yoktu. Babalar ldnde,
karde kalan tarlalar eit olarak paylamlard. Bu para da
Irazn kocas Hseyin'e dmt. Ne are. Iraz gen kadn. Hkmet yolu,
karakol kaps bilmez. Ne yaparlarsa yanlarna kalr.
Iraz tarlaszd ama, gene de dayand:
Benim bebek bymez mi emmileri gavurluk yapnca? Benim
Rzam bymez mi? Bymez mi tarlas olmaynca?
Yazn rgatlk, kn zenginlerin evinden hizmetilik etti. Gnn
gn etti. ocuu nur topu gibiydi. Dilinde, bir at, bir ninni, ac
bir trk gibi:
Benim ksz bymez mi?
Byd.
Neden yoksulluk iindeler? Neden tarlaszlar? Bunun sebebini
her gn anasndan, kyllerden duya duya byd. ine yank bir
trk yerleti kald. Bir anann acsn, gcn, yrekliliini dkt
bir trk... Benim yavrum bymez mi? Rza yirmi birine bast. Fidan
gibi.
Dal gibi. Sakarkyn iinde onun gibi ata binen, cirit oynayan, nian

atan, halay eken yok. Ama, ana da, oul da rahat deiller...
Yreklerinde
onulmaz dertleri var.
Kendi tarlan olsun da, sen git el kaplarnda yanamalk et, yarclk
et.
Sakarkyn topraklar ok verimli... teki kylere bakarak geni
de. Byk bir dzlk. Bu dzln tam orta yerinde bir nokta gibi,
Adaca denilen kocaman kaya paras var. Cmle dzlk ekilip yeerince,
tarlalar yeile kesince, Adaca kayas bembeyaz, yeilliin ortasnda
parlar.
Adacann dibindeki tarlalardan bir tanesi, en byklerinden birisi
Rzann babasnn tarlasdr. Yllardr amcas srer. te o tarla...
Rza
bereketli, yal bir topra hayal eder. Hayal eder, yreindeki hn
byr, taar... Nereye gitse, nerede ift srse, gzleri Adaca kayasnn
dibindedir. Adaca kayasnn dibi bir ak gibi.
Anas her zaman, her Allahn gn:
Aaah oul, der, Adacann tarlas... Baban bizi bu tarlayla gl
gibi geindirirdi. Gzleri kr olas...
Rza boynunu bker, dalar giderdi. Burnunda yal l l bir
topran kokusu... Topran zlemi iini yakard...
Anas:
O senin gavur emmin, der, o senin gavur emmin!.. Burnundan fitil fitil
gelecek.
Son gnlerde Rzaya bir hal oldu. Hi byle deildi. Sabahlar
ok erkenden uyanyor, dyor yollara... Ver elini Adaca... Adacann
dibindeki tarlaya varyor. Bir tan stne oturuyor, dalyor
hayallere...
Ekinler gcek olmu. Toprakta bcekler. Gn doarken toprak buulanr.
Buulu
topraa zlem, zlemlerin en yamandr. Rza elini yumuack topraa
daldryor. Toprak scacktr. Parmaklarnn arasndan altn bir toprak
akyor yere. Rza, Bu toprak benim, diyor.
Btn etinde bir rperme, bir tat... Bu toprak benim ha, diyor.
Benim amma yirmi yldr el ekiyor, el biiyor...
Kalkyor. Yorgun, karar vermi evine dnyor. Anas soruyor:
afaktan beri neredeydin?
Karlk vermiyor. Yz karanlk.
Bu byle, tam tamna iki ay srd. Ekinler dize kt. Sar, yeil,
koyu, karanlk bir yeile dnd.
Rza bir gn:
Ana, dedi, bu tarla bizim.
Ana:

Bizim ya yavru, dedi. Kimin olacak?

Rza:
Ben, dedi, hkmete bavuracam.
Ana:
Ben de, dedi, ben de bu gn bekliyordum.
Rza:
Yallara sordum. Dedemden kalan tarlay babam salnda amcalarmla
paylam. Paylamasa bile bizimki bizim. Dedemden bana kalacakm.
Ana:
Ya yavru, dedi, bizim bizim.
Bu bir miras davas olduu iin mahkeme o kadar uzun srmedi.
Adacann dibindeki, yal, yumuack toprak Rzaya geti. Yllarn
mihnetinin altnda ezilmi gen Rza, bir sevgiliye, bir anaya
babaya kavuur gibi tarlasna kavutu. Tarla kendisine teslim edildiinde
mevsim yazd. Toprak scack, kavruluyordu. Ekinler biilmi, firezler
prl prl yanyordu.
Rza, yazyeri karmak iin bir ift kz buldu. Pulluu arkasna
takt kzlerin. Toprak, pulluun aznda ufalanyordu. Btn derdi
hemencecik tarlay srp bitirmek, kendisinin olan tarlay yle
srlm,
tohumunu almaya, bire otuz, bire krk vermeye hazr grmekti.
Yazyeri karlrken ift iki kere koulur. Biri afaktan iki saat
nce, teki ikindin, garbi yeli ktktan sonra. afaktan nce koulan
ift gn kzncaya kadar srdrlr. Gn iyice kzdktan sonra, artk
ift srlmez. kzler sineklenirler. Gitmezler. Bu arada ikindine
kadar, bir aa glgesinde dinlenilir. kindist, Akdenizin stnde
yelken bulutlar ykselirken yeniden if koulur. Bu, ay varsa
gece yarsna kadar devam eder. Yoksa, ortalk kararncaya kadar
srer.
Ay vard. Rza, gn kzncaya kadar, sonra gece yarsndan
ikindine kadar durmadan sryordu. Scak demiyor, yorgunluk demiyordu.
Bazen kendisini alamyor, sabaha kadar sryordu. Srlm yumak toprak,
ay nda daha gzel grnyordu. Gece... Sessizlik... Pulluun topra
yararken kard ses daha iyi duyuluyor.
Iraz, fidan gibi bir olan bytmekten, hayrsz amcalardan tarlasn
koparp almaktan dolay onurluydu. Kyn iinde, bu gnler, bir sevin
kasrgas halinde dolanyordu.
Rza... dediler miydi:
O, tarlasn sryor, diyordu.
Ayn on drd. Ay, yusyuvarlak. Cmle tarlalar, daha ok Rzann
srlmekte olan topran yaldzlyor. Serince de bir yel esiyor.
Rzann kzleri, ayaklar topraa gmlerek, ar ar arkalarndaki

pulluu ekiyorlar. Ayna, kalaylanm gibi parlayan topraa ramen,

ar bir uyku drt bir yandan bastryor.
Rza yorgun. kzleri brakp, bir toprak tmseini bana yastk
yapp uyuyor. Koca ovada srlm, ovaya kara bir el ii kad gibi
yapmasna duran tarlann ortasnda kvrlm bir leke gibi...
Sabahleyin, akraba ocuklarndan on bir yandaki Durmu
ocuk, her gnk gibi Rzaya gene azn getirir. Gn iyice kzarmtr.
Ortalk atr atr eder. ocuk, aalarn dibinde, her gnk gibi
Rzay aratrr. Rza, onun geldiini grnce, ayaa kalkp glerek
ona doru gelecektir. Az elinden almadan, iki koltuu altndan
tutup havaya kaldracaktr. ocuk akn. Aalarn dibini bir bir
tarar. Yok. Sonra, tarlann ortasna kvrlp yatm Rzay grr.
kzler de ortada yok. Kvrlp yatm Rzann yanna geldiinde
rker. Elinden azk der. ocuk dner, bara bara kamaya balar.
Kye girdiinde soluk soluayd, ocuk. Yklacak gibi. Baryordu.
Baryordu ama, sesi bir slk gibi kyordu. Geldi, evlerinin
nnde kendini yere att. Kadnlar bana biriktiler. Korkmu diye dilini
ektiler. Souk su iirdiler. Bana su dktler. ocuk azck kendine
gelince:
Rza Aam kan iinde yatyordu. Yere birok kan gllenmiti
ki... dedi. Azndan da kan gelmiti. Byle grnce onu, koa koa
geldim ite.
Kadnlar, ii anladlar. Balarn nlerine eip sustular. Bir anda
btn ky haberi iitti. Iraz da duydu. Iraz, salarn yolarak,
rarak
nde, kyller arkasnda tarlaya geldiler. Rzann ba tmsekten
dm, yana sarkmt.
Iraz:
ksz yavrum, gn grmemiim, diye olunun stne atld.
Rza, dizlerini gsne doru ekmi, kvrlmt. nndeki ukura kan
gllenmi. Kan donmu. Kann stnde bcekler, sinekler...
Ortala keskin, tten, kan kokusu gibi kpklenen bir gne de kmt.
Gne buulanyordu. lnn stnde bir sr sinek, imek yeili...
Parlayp kayyorlar... Kan kprmemi, kerpi gibi donmutu.
Ama, bu scakta kprm gibi duruyordu. Yahut da yle geliyordu
insana.
ksz yavrum! Gn grmemiim.
Kadnlar, ocuklar, erkekler lnn yresine halka olmulard.
Kadnlarn ou alyordu.
Babayiidim, sana kim kyd?
Iraz kendinden gemi. Dvnyor, rpnyor. Yrek koymuyor
insanda.
ki kadn varp Iraz lnn stnden almak istediler. Yapmt.
Ayramadlar.

Beni de diri diri, diyordu, beni de Rzamla beraber gmn.

O gn, Iraz akama kadar olunun ls stnde kald.
Olay kasabaya haber verdiler. Candarmalar, savc, doktor geldi.
Candarmalar, gzleri kan anana dnm, alaya alaya morarm
kadn srkleyerek lnn stnden kaldrdlar. Kadn topraa kapand,
l gibi kprtsz kald... Bir daha da uzun zaman sesi sedas
kmad.
Gerekince, toprakta yatan, topraa yapp kalm kadn Savcnn
karsna getirdiler.
Savc:
Hatun senin olunu kim ldrd acaba? diye sordu. Kimden
phe ediyorsun?
Kadnn yz gerildi. Sonra bo gzlerle pel pel Savcnn yzne
bakt.
Savc yineledi:
Senin olunu kim ldrd? phen kime?
Iraz:
O gavurlar, dedi. O gavurlar... O gavurlardan baka kim ldrecek?
Emmisi olu ldrd. Tarlann yznden.
Savc, tarla meselesini iyice aratrp zapta geti.
Kalabalk tarladan ayrld.
stnde yeil sinekleriyle l, kzleri kam, bombo kz
bekleyen boyunduruuyla pulluk, alamaktan gzlerinde ya kalmam ana
orada umarsz, ovann mahzunluunda kaldlar. Kara, yal toprak, sapsar
ovann ortasna yaptrlm bir el ii gibi kara kara ldyordu.
Katil olarak, amcasnn olu Aliyi yakalayp karakola gtrdler.
Ali verdii ifadede, o gn kyde olmadn, kzl kynde dnde
bulunduunu ahitleriyle ispat etti. kzl ky Sakarkye drt
saattir. Iraz ve btn kyller biliyordu ki Rzay vuran Alidir.
Tarla yzndendir.
Kyl de at. Iraz da at. ki gn sonra Ali elini kolunu sallaya
sallaya kye geldi. Iraz, onu mutlak asacaklar diyordu. yle sanp
teselli buluyordu. Olunu vurann kyde elini kolunu sallaya sallaya
gezdiini duyunca, kendinden geti, deliye dnd. Evdeki baltay
alp, doru Alilerin evine kotu. Olunu vuran mutlak vuracakt. Aliler,
Irazn baltal, kendilerine doru geldiini grnce kaplar kapatp,
arkadan srmelediler. Iraz, kapy kapal bulunca, balad kapy
baltalamaya... Ali ierde deildi. erde olsa kapy kapamazd. Ana,
baba, iki kz ve bir kk ocuk vard ierde. Kap krld krlacakt.
Kapy krp ierdekileri baltadan geirmek iin Iraz var kuvvetiyle
kapya
sallyordu baltay. Kyller grltye gelmiler, evin drt bir yanna
ylmlard. Iraza yaklaamyorlard. Daha dorusu, yaklamak

ilerinden gelmiyordu. Olunun cn eliyle alsn...

Baz baz bir erkek:
Etme anam, etme bacm, ierdekilerin ne suu var? Ali yok
evde, diyordu. Vazge.
erden baba da:
Ali yok ierde. Vazge Iraz, diye baryordu.
Nasl oldu, nasl olmad, Ali kalabaln arasndan frlayp arkasndan
Iraz yakalad. Elindeki baltay kapt. Halsiz kadn var gcyle
bir tarafa frlatt. Kadn inemeye balad. Kyller vardlar Iraz
onun ayann altndan aldlar.
Ayn gnn gecesi, Iraz, Alilerin evine ate verdi. Kyller evi
sndrmeye alrken Ali atna atlad gibi karakolun yolunu tuttu.
O gn sabahleyin olan biteni ve gece de Irazn evlerini yaktn
ikayet etti: Evin halen yanmakta olduunu da ekledi szlerine.
Candarmalarla birlikte Ali, kye girdiinde sabah oluyordu.
Bunu gren kyller Alinin bana biriktiler:
Etme Ali, dediler, fkarann fidan gibi olu gitmi, yrei yangl.
Ne yaptn bilmiyor fkara. Bir de sen tuz biber ekme yarasna.
Mahpuslarda rtme fkaray. Evini kyl sndrd...
Ali dinlemedi. Candarmalar, Iraz nlerine kattlar, aldlar karakola
gtrdler.
Iraz ifadesinde:
Kaplar da krdm. Her bir eyi de yaptm, dedi. Eer ieri
girebilseydim,
teker teker hepsini baltadan geirirdim. Olmad. Olumu, biricik kszm
ldrenlerin hepsini ldrsem, ok mu? Evi de ben yaktm. Hepsi ierde
atr
atr yansnlar diye de gece verdim atei. Namussuz kyl durur mu? Haber
verdiler. Evi sndrdler.
Rzama karlk ok mu gryorsunuz? Benim kszm bir memlekete
deerdi.
Ben onu nasl byttm biliyor musunuz? ok mu gryorsunuz?
Savcda da, mahkemede de ayn ifadeyi verdi. Tutuklayp hapishaneye
gtrdler, o gene ifadesinden amad. Boyuna syleniyordu:
Benim olum bir ky, bir memleketi deerdi. ok mu? Benim
olum... ok mu?
Hapisanenin tek odal kadnlar kouuna getirdiler soktular. te
bunu hi beklemiyordu. Bir nar gibi oluna karlk, bir ev yakm.
Bu hakszlk ona olunun lmnden de ar geldi. Ban kaldrp da
hibir yere bakmyordu. Bast yeri grmyordu. Gzleri hibir eyi
seemiyordu. Kr gibi, el yordamyla dolanr gibi geziyordu
ortalkta.
Yalnz myd bu odada, baka birisi var myd, farknda deildi. Bir

keye, kuyu dibine dm ta gibi, oturmutu. Sessiz.

Stbeyaz bart balard. Yz yank esmerdi. Ela gzleri kocamand.
Il l yanard. ekik kalar yzne baka bir gzellik verirdi.
enesi incecik, yz geniti. Geni alnna kck bir kara perem der,
kvrlrd. imdi perian. Yz ekilip kapkara kesilmi.
Gzlerinin ak kandan grnmyor. Gzleri alamaktan o derece kanlanm.
enesi kurumu gibi. Dudaklar kansz. Susuzluktan, yarlm gibi.
Yalnz,
gene barts stbeyaz. Lekesiz.
Durup durup:
Benim dal gibi olum,diyor. Bir lkeyi deerdi. ok mu? Bir
ky tayla toprayla yaksam, kl etsem ok mu?
Hate, bu yeni gelen kadna bir ey soramyor. Geliine ok sevindi. u
yapayalnz kouta bir can yolda... ten ie sevindi ama,
sonra kadna acd. Kim bilir ne gelmitir fkarann bana? Can yolda
man yolda istemezdi. Buras felaket yeridir. Kimsenin geliine
sevinmemeli.
Bir eyler sormak istiyor kadna, dili varp da bir trl soramyor.
Byle durgun, byle lm dirim kavgas yapan, can ekien insanlara
kolay kolay bir ey sorulamaz. nsan ne soracan arr. Hate de
soramad.
Kadna bakt kald.
Akam oldu. Hate darda, maltzna bulgur orbas vurdu piirdi.
Soan,
ac ya kokan orbay ieri ald.
orba hafif hafif buulanyordu. orba souduktan sonra, korka
korka Iraza yanat:
Teyze, dedi, asn herhalde. Azck orba koydum. .
Irazn gzleri bombotu. Kr gibi bakyordu. Duymuyor gibiydi de.
Teyze, diye gene korka korka yineledi. Teyze, isene u orbadan
azck. ok deil, azck. ok asn herhalde imdi.
Iraz, oral bile olmuyordu. Gzleri bombotu. Talam. Gzlerini
krpmyor bile. Krlerden daha beter bir hali var. Kr gzlerde,
gene bir grebilme tela, istei, abas sezilir. Bunda o da yok. Sar
kulaklarda bir rpnma, bir gerilme, duymaya doru bir koma vardr.
Bunda yok.
Hate, usuldan drtt:
Teyze!
Kadnn boluktaki gzleri ar ar geldi, Hatenin stne dikildi
kald.
Hate ard. Kvrand. Gzlerin altndan kamaya alt.
Bir eyler sylemek istedi. Dili diline dolat, beceremedi. Sahan
orada, kadnn nnde brakp kendisini dar att. Soluu tutulmutu.
Gardiyan gelip, kapy kapayncaya kadar darda kald. eri girmeye,
Irazn haline bakmaya korkuyordu. Daha dorusu yrei gtrmyordu. Kap

stne kapanna, hemencecik, titreye korka, Irazdan yana bakamayarak

yatan at girdi. Yatanda bir zaman bzld kald. Karanlk kavutu.
Kalkp lambay yakmad. Her gn karanlk kavuur kavumaz yakard. Bugn
bir
trl yakmaya eli varmyordu. Yaknca o lm dirim kavgasnda rpnan
yz
grecekti.
Karanlktan da korkuyordu. Ama, karanlk ktan daha iyiydi. Karanlk,
hi olmazsa, aralarna bir duvar gibi geriliyordu.
O gece Hatenin gzlerine hi uyku girmedi. lk k pencerenin
tahta aralklarndan ieri szarken kalkt. Iraz, olduu kede duvara
hafif bir glge gibi yapmt. Kprdamyordu. Yalnzca beyaz barts
belli oluyor, kirli duvarda stbeyaz bir pencere gibi kalyordu.
le oldu, Iraz gene ayn durumda. Akam oldu gene yle. O
gece de Hate, birincisi gibi korkulu, yar uyur, yar uyank bir
gece geirdi.
Sabahleyin gene klar szarken gzleri i i uyanrken Irazn
yanna
vard. Her eye karar vermi bir hali vard.
Teyze! dedi. Kurban olaym teyze! Etme!
Kadnn ellerine sarld:
Etme nolur?
Kadn, kocaman kocaman alm gzlerini onun stne evirdi.
Gzler solmu, btn n yitirmiti. Gzlerin hi ak kalmam,
tm karaya kesmiti.
Hate dayand:
Derdini bana syle, teyze, dedi. Kurbanlarn olurum teyze.
Dertsiz insan buraya der mi? Dertsiz insann burada ne ii var.
yle mi teyze?
Ne diyorsun kzm? diye inledi Iraz.
Hate, Irazn azn ap bir laf etmesine sevindi. stnden
byk bir yk kalkm gibiydi.
Neden bylesin teyze? dedi. Geldin geleli azn amadn. Bir
lokma ekmek de yemedin.
Iraz:
Benim olum memleketi deerdi. Kyn yakyd benim
olum. ok mu? dedi, sustu.
Hate:
Seni grnce ben derdimi unuttum, dedi. Derdin ne teyze?
Syle de al.
Iraz:

Olumu ldrenlerin evini yaksam, kaplarn krsam, ok mu?

Hepsini birem birem ldrsem ok mu? Kyk kyk kysam...
Hate:
Vay teyzeciim vay! dedi. Gzleri krolascalar.
Iraz:
Kyn yakyd, diye inledi. Hepsini ldrsem ok muydu?
Hate:
Vay ana, vay! dedi.
Bir de beni getirdiler buraya attlar. Olumu vuran elini kolunu
sallaya sallaya gezer kyde. Ben lmeyim de kimler lsn!
Hate:
Hatun teyzem, dedi, sen acndan ldn. Geldin geleli azna
bir lokma koymadn. Ben gidip de bir orba yapaym.
Bugn orbaya bolca ya da koymaya karar verdi. Geldiinden
bir ay sonra, baz zengin mahpuslarn amarlarn ykamaya balamt.
O sebepten birikmi birka kuruu vard. ardan, mahpuslara
bir kz ocuu, yiyecek teberi alrd. Kz ard, eline bir elli
kuruluk
verdi. Git ya al gel, buna, dedi. Sevinten uuyordu. Ne olursa
olsun kadn konumutu. Konuan insan, yle kolay kolay dertten
lmez. Bir insan konumad da iine gmld myd, sonu felakettir.
te buna seviniyordu.
Hate, ne kadar ho trk biliyorsa hepsi teker teker iinden
geiyordu.
Maltza kmr doldurdu, yellemeye balad. Kmr abucak krmz kze
kesti.
Bir taraftan yelliyor, bir taraftan fryordu. Kck kalayl
tenceresine
suyu doldurdu, maltza vurdu. orba hemencecik piti. Bu kadar abuk
pimesine orbann, Hate de at.
Hate orba lafn edince, Iraz, iinde bir eziklik, bir alk
duymutu.
Yrei kaznyordu. Barsaklar, midesi birbirine yapm gibi... Olu
vurulduu gnden beri azna bir lokma koymamt. Dardan burnuna
erimi
ya, kzarm soan kokusu geldi. Kzn yan orbaya dklrken
kard
czrty iitti.
Hate orba dolu sahan getirdi, Irazn nne koydu.
Teyze, dedi, nolursun?
Eline de bir tahta kak tututurdu. Irazn ka unutmu bir hali
vard. Kak eline yakmyor gibiydi. Decekmi gibi duruyordu

elinde.
Hate, orbay imeyeceinden korkarak:
Haydi teyze, dedi. Haydi haydi nolursun!
Iraz orbay iip bitirdikten sonra Hate:
Teyze, dedi, ibrikte su var. Yzn yu! Kendine gelirsin.
Iraz, Hatenin dediini yapt. Gitti yzn ykad.
Eksik olma gzel kzm, dedi. nallah muradna erersin.
Hate:
Keke, dedi, ah bre hatun teyzem, keke. Ah keke.
Bandan geenleri oturdu, Iraza bir bir anlatt:
Yaa, diyordu, hatun teyzem, ite byle oldu, Dnyada hibir
ey istemem Memedimden bir haber alsam. Tam dokuz ay oldu buraya deli.
Ne
gelen var, ne giden... Anam olacak anam, karnndan dtm anam bile bir
kere geldi. Yaaa hatun teyzeciim, ilk gnler bu delikte a ana yattm.
Sonra mahpuslarn amarlarn yudum da... Yaaa hatun teyzem... Bir
haber
alsam... l m diri mi, bir haber alsam. sterlerse assnlar beni.
Umurumda
deil. Memedimden bir haber gelsin...
Irazn durgunluu, sersemlii gn getike azalyordu. Sonralar
mahkumlardan rendi ki, kapy ben baltayla krdm. erdekilerin
hepsini ldrecektim, o pi gelmeseydi. Evi de ierdekileri de
yakmak iin yaktm, dememeliydi mahkemede. On tane de oul ldrlebilir,
ispat edilmezse, yani gren, bilen olmazsa olay, kanun katili tutamazd.
Iraz ilk gnlerde bu hakszl bir trl anlyamyordu. Sonra gitgide
kavrad. Bundan sonraki mahkemelerde verdii btn ifadelerde her eyi
inkar
ediyordu.
Aaaah! diyordu, darda olsaydm, olumu Alinin ldrdn hkmete
gsterirdim. Aaah! diyordu.
Hate, onu teselli etmeye alyordu.
karsn inallah Iraz hatun teyzem. karsn da olunu ldreni
hkmete teslim edersin. Ya benim halim! Ya u gen yam! ryeceim.
stme spatlk eden edene.
Aradan gnler geti... Irazla Hate, ana-kz gibi oldular. Belki de
ana-kzdan daha ileri. tikleri su ayr gitmiyordu. imdi ikisinin
de derdi bir tek dert olmutu. Hate, Rzann boyunu bosunu, kara
gzlerini,
kalem gibi parmaklarn, halay ekiini, ocukluunu, ocuklukta neler
yaptn, Irazn onu ne kahrlara katlanarak byttn, tarla
meselesini,
son cinayeti en ince noktasna kadar, yaam, grm gibi biliyordu.
Iraz da

yle. O da Memede ait ne varsa... Evcik yaptklar gnden beri hepsini

biliyordu.
Son gnlerde ikisinin derdi de, sevinci de birleti. Bir tek
dnceleri
vard. O da Memed.
Irazla Hate, btn gn, akamlara, gece yarlarna dek orap
ryorlar. Gzlerini kr edercesine. rdkleri oraplar kasabada hret
yapmt. Nianlsn ldren kzla, olu vurulan kadnn orab...
oraplarda naklarn en acs uuuyordu. Hateyle Iraz, rnek filan
almyorlar, nak stne nak yaratyorlard. A gibi ac renkler,
ac naklar. Kasaba, kasaba oldu olal nakn bu kadar etkileyenini,
acsn, gzelini grmemitir. Kasaba bunu byle kabullenmi. Byle
sylyor.
Mahpusaneye ilk giren insan armtr. Dnyadan apayr dm gibi
olur.
Sanki baka bir dnyadadr. Usuz bucaksz bir ormanda kaybolmutur.
Ondan
da beter. Topraktan, evden barktan, dosttan, sevgiliden, her eyden btn
balarn koparmasna uzaktr.
Bir derin, pssz bolukta dner. Sonra baka bir hali daha vardr
yeni mahpusun, ta topra, duvar, o azck grnen gkyzn, kapy,
demir parmaklkl pencereleri bile dman sayar kendisine. Hele bir
de paras yoksa bir kede boynu bkk kalakalr.
Hateyle Irazn byle gece gndz gzlerini kr edercesine orap
rmeleri bouna deildir. Kazandklar parann kuruuna bile
dokunmuyorlard.
Yemiyorlard. Birka aydr btn yiyecekleri; hapisanenin verdii tek
taynd.
Memed, erge nasl olsa gelecekti. Belki yarn, belki de bir ay
sonra. Mutlak tutup getireceklerdi. Ona para gerekti. Bir kede
boynu bkk kalmasn diyedir, bu kadar gz nuru...
Iraz:
Kzm, diyordu, bizim gibi sknt ekmeyecek Memedimiz.
Burada biz varz.
Hate vnerek:
Biz varz ya teyze, diyordu. Biz varz.
Iraz:
Memedimizin burada paras da var. Daha da kazanrz o gelinceye kadar.
Geldii gn parann hepsini eline veririz. Ona buna mahcup dmez. Eline
bakmaz elalemin.
Geceleri yorgun, gzleri acyarak yataklarna giriyorlar, uzun
uzun konuuyorlar, dertleiyorlard. Memed iin trl ihtimaller stnde
duruyorlard. Akla hayale smaz. Neler icat etmiyorlard! En sonunda
Hate
anasna kzyor:

u anam da, diye balyordu. u benim anam da ana m? Ben

ondan ne istedim sanki? Anam, dedim, kulun klen olurum anam,
Memedimden bir haber. Senden baka hibir eycik istemem, dedim.
Gitti de bir daha gelmedi.
Iraz:
Kim bilir, dedi, nolmutur fkara anana? Neler gelmitir onun
da bana?
Iraz, anay her zaman byle savunurdu.
Her geceki gibi, gene gece yars yataklarna girdiler. Yataklar
nemden slak slakt. Gece bcekleri tyordu. Karanla abucak alsn
diye de usul usul gzlerini ovuturdular.
Hate:
Iraz teyze, dedi.
Iraz:
Ne? diye sordu.
Her gece byle balarlard.
Hate:
Islak, dedi.
Iraz:
Nedelim ya kzm? diye karlk verdi.
Hate:
Benim anam da ana m? dedi.
Iraz:
Kim bilir, neler gelmitir fkarann bana? diye gene her zamanki
szn syledi.
Hate, anasnn stnde durmadan baka konuya atlad.
ukurovada, Yreir topranda bir gzck evimiz olacakt,
dedi. Memed yanamalk edecek, sonra da kck bir tarla alacaktk.
Memed, byle sylerdi, ite.
Iraz:
Yanz gen. Gene olur, dedi.
Hate:
Beni kebapya gtrecekti kasabada.
Iraz:

Gene gtrr.
Konuma bu minval zere uzar, en sonunda Hate, dalar giderdi.
Kendisinin hapiste, Memedin de kaak olduunu unuturdu. Iraz da
unuturdu. Gene unuttular:
Yreir topra, diye sayklad. Yreir topra scaktr. Gnelidir.
Bir ekin olur, kaplan skemez. Bizim tarlamz otuz dnm.
Iraz:
Yaaa kzm otuz dnm.
Hate:
Yarsna buday, yarsna arpa ektik.
Iraz:
Budayn ortasna da iki evlek soan...
Hate:
Evimizin iini yeil toprakla svadm.
Iraz:
Yeil toprak... Krmzs da var.
Hate:
Bir ineimiz var. Koca gzl, krmz bir inek... Bir de buzas...
Iraz burada susar, karlk vermezdi. Gene sustu.
Hate szn srdrd:
Benim evim senin evin. Memed senin olun, ben de kznm.
Kzmsn...
Hate:
Evimizin nndeki salkm sdn dallar sarkar. Yere ular.
Iraz:
Drt bir yanna it ekeriz. Ortasna bahe... ieklik...
Hate, derin bir uykudan silkinircesine kendine gelir:
Memedi ne zaman tutup getirirler ola? diye Iraza sorard. Gene
sordu:
H? Ne diyorsun teyze?
Iraz:

Yarn deilse, bir ay sonra...

Hate:
Biz varz, deil mi teyze? dedi.
Iraz:
Biz varz, dedi konurlu. Paramz da var.
Bylece uykuya dalarlard. Gene daldlar.
Cuma gnyd. Cuma gn kasabann pazar kurulur. Hatenin
her Cuma gn gzleri yollarda kalrd. Anas gelecekse Cuma gn
gelirdi. Hate bugn de ok erkenden, daha gn domadan uyanm, bari
bugn gelse, demiti. Her Cuma byle derdi.
Kulua doruydu ki, omzu heybeli, uzun boylu bir kadn korka
sine hapisaneye doru geliyordu:
Hate:
Iraz teyze, diye bir lk kopard.
Iraz ierden:
Ne var kzm? diye heyecanla kotu.
Hate:
Anam dedi.
Iraz yola doru bakt. Yan yana durdular. Yorgun, ayaklar yaln,
kara yazmasnn ucunu dileri arasna alm, topallayarak gelen kadna
baktlar. Kadnn ba nndeydi. Mahpusanenin kapsna gelince
durdu. ncecik, derisi, kemiine yapm, sinirden tirtir titreyen
gardiyan, kadna bararak sordu:
Ne istiyorsun kar?
Kadn:
Kzm var ierde, onu grmeye geldim, dedi.
Hate:
Ana, dedi.
Kadn usul usul ban kaldrd, gardiyana bakt.
Efendi karda ite kzm bu, dedi.
Gardiyan:
Grebilirsiniz.
Heybesini duvarn dibine indirdi. Kendi de belini duvara verdi

oturdu.
Ooof, dedi, kemiklerim szlyor.
Hate, ylecene durmu, anasna bakyordu. Kadnn ayaklar
para para yrtlm, trtklar arasna toz dolmutu. Salar tozdan
aklam, boynundan aa bir amurlu ter yrmt. Kalar kirpikleri
tozdan gzkmyordu. Yrtk, kirli fistan bacaklarna dolanmt.
Bu hali grnce, Hatenin anasna olan kzgnl geti. ine bir
acma doldu. Gzleri yaard. Boaz gckland. Bir trl anasnn
yanna
varamyordu.
Anas, ylesine durup, kendine ya dolu gzlerle bakan kzn
grd. Onun da boaz gckland. Ne diyeceklerini dnp de kendisini
tutmasa boanacakt.
Gelsene kadersizim, gelsene anayn yanna, gelsene gn grmemi kzm,
dedi.
Kendisini artk tutamayp usul usul iine akta akta alamaya
balad. Hate vard, onun elini pt. Yan bana da oturdu. Iraz da
geldi bu srada yanlarna:
Ho geldin bac, dedi.
Hate, anasna Iraz tantt:
te bu Iraz teyze, dedi. Beraber yatarz.
Ana:
Nolmu bu bacma da? diye merakla sordu.
Hate:
Rzasn vurmular, dedi.
Ana:
Vay! dedi, vay! gzleri krolascalar. Vay bacm.
Bir srecik de sustu. Sonra, ana ban yerden kaldrp konutu:
Kzm, dedi, srma sal da, kara gzl kzm, kusuruna kalma
anayn. O gavur Abdisi benim bama neler getirmedi!... Arzuhal
vermiim diye hkmete, neler getirmedi bama!... Onun elinden ektiimi
bir ben bilirim. Benim bir daha kasabaya inmemi yasak etti.
Yaa gl kzm... Yoksa gl kzm drt duvar arasnda, elin kasabasnda
yalnz bana kor muydum! ki gne bir gelirdim srma sal kzmn
yanna.
Nedense, konumay birdenbire kirp dedi kesti. Geldiinden beri
de ilk kez yz yordu. Kadnlarn ban kendine doru ekip, usuldan
usuldan konumaya balad.
Dur gzel kzm, az daha unutuyordum. Sana havadisim var.

Memed, ekya olmu! Ekya!

Ana, Memed lafn edince, Hatenin yz kl kesildi. Yrei,
gsnn iine smayacakm gibi, paralanrcasna atmaya balad.
Memed, onlar vurunca gitmi Deli Durdunun etesine karm. Elaleme
etmediklerini koymuyorlarm. Yoldan da kimseyi geirmiyorlarm. Btn
yollar balamlar. nlerine geleni ldryorlar, donlarna kadar,
anadan
doina soyuyorlarm...
Hate kzgnlkla:
Memed, byle iler yapmaz. Memed, adam ldrmez, dedi.
Ana:
Ben ne bileyim kzm, dedi, hep byle sylyorlar. Deli Durdudan
sonra Memedin ad syleniyor. n sard drt bir yan. nce
Memed diyorlar da bir daha demiyorlar. Ben ne biliyim kzm? Ben
de elin yalancsym. Abdi gavuru Memedi byle duyunca, bir ay
kadar evinin yresine her gece drt be tane nbeti koydu. Kyller
diyor ki, darda be tane silahl nbeti beklerken, ierde gene
korkuyor, sabahlara dek gzlerine uyku girmiyormu. Evin iinde dolanp
duruyormu. Sonra, evine Asm avu gelmi, nce Memedi takip ettiini
sylemi. Bu dalar, nce Memed gibi bir ekya daha grmedi,
demi. O olmasayd, ben Deli Durdu etesini darmadan ederdim,
demi. Bunun stne, Abdi Aa ban ald, kyden gitti. Kimi diyor
ki kasabada oturuyor, kimi diyor ki aa ukurova kylklerine
inmi. Kimi de Ankaraya, byk hkmete kam diyor. Yani Abdi
Aa Memedden kendisini saklyor. Ben de Abdi Aa kyde yokken
gl kzma gideyim, dedim. Yaa gl kzm ite byle...'
Bunlar anlatrken yz rahat, glmser gibiydi. Bitirince, yz
yemyeil, l yeiline kesti. Boulur gibi bir hal ald.
Memedin ekya oluuna Iraz da, Hate de sevinmiti. Gz gze
geldiler. Gzleri konutu.
Anasnn yeil, boulacakm gibi olan yzn grnce korktular.
Hate kekeliyerek:
Ana, ana ne var? diyebildi ancak.
Ana:
Sorma kzm, dedi. Sana kt bir haber vereceim. nallah
yalan. Gelirken duydum. Dilim varmyor demeye kzm. Dilim varmyor.
Sabahleyin kzm, sabahleyin duydum ki, dn sabahleyin
kzm. Duydum ki, bir yrk aas yznden Deli Durduyla Memed
dvmler. Deli Durdu iki arkadayla birlikte Memedi de vurmu.
yle duydum, kzm. Memed, yrk aasn kayrm. Deli Durdu da
onu vurmu. Bir atl gemi kyn iinden, atl bir yrkm. st
ba cephane doluymu. ki tane tfei varm. Yrk aasna yardma
gittiini sylemi. Kan tere, kpe batmm altndaki at. Kyller
yle sylediler. O sylemi Memedin vurulduunu...
Hate, ilk nce dondu kald. Sonra Irazn ellerine yapp kendisini
onun kucana att:

Bu da m geliciydi bama teyze? diye bast l. Sonra birden

sustu.
Ana:
Ben gidiyorum, dedi. Allahasmarladk kzm. Sana doru bir
haber ulatrrm yarn bir gn. Heybede ya var. Yumurta, ekmek
var: Gelecek cuma gene gelirim. O gavur kye gene gelmemise. Heybeye
sahip ol. Yitmesin. Salcakla kaln, dedi, yola dt.
Yolda yrrken:
Dememeliydim bunu ona. Dememeliydim, dedi kendi kendine.
Hate durup durup yeniden hkrmaya balyordu:
Ah, diyordu, gavur Deli Durdu nasl kydn Memedime?
Adam arkadana kyar m hi? Nasl kydn?...
Iraz, teselli ediyordu:
Ekya olan ekyann her gn lm haberi gelir, inanma. Buna
alacaksn.
Hate dinlemiyordu onun sylediklerini:
Ben yaamam, diyordu, Ben yaamam Memedimin ardna.
Iraz kzd:
Bre kz, dedi, ne biliyorsun ldrldn olann. Diri
adama alanmaz. Ben ocukluumda, yok yok, genliimde olacak.
Koca Ahmedin lm haberini belki yirmi kez duydum. Daha sam
Koca Ahmet.
Hate:
Aaah! Teyzem bu yle deil ki, diyordu. Bu yeni ekya daha.
Ben yaamam gayri. Ben lrm.
Iraz:
Eek kz, dedi, ekyalar baz baz ld haberini, kendileri
mahsustan karrlar. Bak, onun ekya olduunu duyunca kei sakall
kyden kam. Belki bu haberi kei sakall iin kard o. Kendisini
ld karacak. Kei sakall kye gelince onu ldrecek. Belki bir
dzen.
Hate:
O byle eyler yapmaz teyzem, dedi. Ben bundan sonra yaamam.
lrm teyzem, dedi.
Sonra stmaya tutulmu gibi titremeye, yanmaya balad. Iraz onu
kucana ald, getirdi yatana yatrd.
Dur hele, diyordu, dur hele aklsz kzm, gn domadan neler
doar! Dur hele! Byle her eye inanma...

kinci gn, yataktan l gibi kalkt Hate. Alnna kara bir yazmay
eke eke balamt. Yz mum rengini almt. Donuk, sapsar.
Bu haberden sonra, Hate iflah olmad. Gn gn daha sarard,
daha zayflad. Uyku uyuyamyor, yatan iinde sabahlara kadar, ban
dizlerinin stne koyup oturuyordu.
Onunla beraber, Iraz da uyumuyordu.
Konumuyorlard geceleri. Fakat Iraz, ikide birde:
Greceksin deli kzm, diyordu. Greceksin. Memedin yaknda iyi
haberi gelecek.
Hate oral bile olmuyordu.
14
ki gnden beri gndzleri bir yere saklanp, geceleri yol alyolard.
aml kayalklarn bana gelmiler, orada mola vermilerdi.
Deli Durdunun bir tuzaa dreceinden korkuyorlard.
Cabbar:
O bunu bir trl kaldramaz. Bize bir ktlk yapncaya kadar
gzne uyku girmez. Onun yreinden ne geerse bilirim. Drt yl
beraber gezdim. ok yaamaz. O bu gnlerde yer kurunu ya... Peimizi
de brakmaz. Yoksa lr. Bize bir ey yapamazsa atlar lr.
imdi mutlak peimizdedir. Keke bunu yapmasaydk, dedi, keke...
Memed:
Korkuyor musun Cabbar? diye sordu.
Cabbar:
Yok amma, dedi.
Memed:
Ammas ne?
Cabbar:
Yani... Yani peimizi brakmaz da...
Memed:
Gelecei varsa...
Cabbar:
yle insanca gelmez ki, dedi. Bir yerde, hi umulmadk bir
yerde pusu kurar. Pususuna deriz. Yoksa, erkekesine kar karya.
gelse... Allah ya ona verir, ya bize...
Recep avu dalm, batan gne, gnein bir tarafn krmzlatrd

am aacnn tepesine bakyordu. Gn batyordu. Ban usul usul indirdi.

Yzn, boynundaki yaraya sarl alacal bezi, batan gn yaldzlyordu.
Ya bize verir, dedi.
Yeniden am aacnn tepesine dald.
Cabbar:
Bana gcendin mi Memed karda? diye sordu.
Memed:
Yok, dedi, neden gceneyim karda? Belki dediklerinde haklsn.
Bana da yle geliyor ki peimizi brakmaz.
Cabbar:
Demek istedim ki tetik bulunalm. Nolur nolmaz...
Memed:
Haklsn dedi. Nolur nolmaz.
Recep avu:
Beni dinleyin ocuklar, dedi. Ben, bu dalarn nesini severim
biliyor musunuz?
Memed, glmsedi:
Yok, dedi.
Recep avu:
Gn batarken aalarn. Gn batarken hani aalara pare pare
k der. te onu.
Memed:
Anladm, dedi.
Gn batt. Karanlk kavutu. Ay yarmd. ok kalmyor, hemen
batyordu. Ay, aalarn glgesini usuldan yere drd. Glgeler
birbirlerine
karyordu. Seilmiyorlard.
Cabbar:
Yryelim mi? diye sordu.
Memed:
Yryelim, dedi, ayaa kalkt.
Recep avu:
Durun hele ocuklar, azck beni bekleyin, diyerek bir kayann

dibine doru gitti. Orada biraz elendikten sonra dnd geldi.

Karanlk kavuunca, kayann dibinde bir ho, bir yeillik grdm.
Yeil bir kvlcm... Yeil yalm. Vardm baktm ki yosunmu...
Cabbar gld. Memed de iin farkna vard gld:
Bre Recep avu, karanlkta yosunu yeil yalm grdn yle mi?
Recep avu gayet ciddi:
atm bu ie. Bakn ite urada.
Memed:
Tamam m yeil yalma baktn? diye sordu. yleyse yryelim.
Recep avu:
Daha da bakmak isterdim ama, iimiz var.
imiz var. dedi.
Kayalklardan inmeye baladlar. ki gndr hep kayalklarda
yryorlard.
Yryorlar deil, srnyorlard. Sabahtan beri de azklar
bitmiti. Ackmlard. Ayaklarnda ayakkab kalmam, zmpara ta
gibi kayalar, onlar yemiti. Ayaklarnda yalnz ayakkablarnn yz
kalmt. Ellerinin ii soyulmu, kzl ete kesmiti. Kan da akyordu.
Recep avu:
Gene baladk, dedi. Gene baladk srnmeye. Ne korkuyorsunuz byle o
deli namussuzdan? Ne korkuyorsunuz be? nelim aa. Pusu mu kuracak, ne
halt
kartracaksa kartrsn.
Memed:
fkelenme Recep avu iniyoruz.
Recep avu:
Elimin acs, boynumdaki kurun yarasndan ac geliyor. Ben bu
ellerle nasl kurun skarm? Bir de fkelenme diyorsun: Nasl fkelenmem
ben.
Memed:
Geer bre avu, dedi: Kye varrsak yak yaptrrm ellerine.
Cabbar:
Kocakarlardan beter oldun sen.
Recep avu kzd:
Bir daha byle konuursan Cabbar, dedi. Seni oraya ivilerim
alimallah. Anladn m?

Memed:
Cabbar sus! diye gzda verdi.
Cabbar kahkahayla glyordu.
Recep avu onun glmesine de kzd.
Dilerini skarak:
Herif adam deil ki, dedi, orospu dl.
Memed:
imdi imdi dze ineriz aslan Recep avu, diye onu yattrmaya
alt.
Recep avu:
u orospu dlne syle de glmesini kessin. Alimallah ivilerim.
Bunun stne Cabbar Recep avuun yanna yaklat, elini hzla
tuttu, pt.
Bartk ite. Daha ne istiyorsun? diye gld.
Recep avu yumuamad:
Ben orospu dlleriyle barmam, dedi.
Memed, laf deitirmek iin:
avuum, tfein dolu mu? diye sordu.
avu:
Dolu! diye serte karlk verdi.
Memed:
ok iyi.
Recep avu:
Beini de o Abdi gavurunun bana boaltacam. Para para,
darmadan olsun kafas... Zulmeder mi fakir fukaraya?
Memed:
Beraber skacaz, dedi. Benim yreim soumaz elimlen ldrmezsem
onu.
Mthi kin duyarak dnyordu. Bir adam ldrmek!... Bir adam
tamamen ortadan kaldrp yok etmek... Bu, kendisinin elindeydi imdi ha!
Ormandaki att kurunlar geliyordu gznn nne.
Velinin can verii geliyordu. Toprakta, amurun iinde debelenii...
O, adam ldrmek demek deildi. Tabancay atelerken dnyadan

bir insan ayryorum dememiti. Yakay kurtarmak byle daha kolay,

mmkn olmutu. imdi bir adam ldrecek. Bir cana kyacak... fkesi,
ak, sevgisi olan bir eyi ortadan kaldracakt. Buna, kendinde
hak grmyor gibi bir duyguya kaplmt. Dnmeyi, hem de enine
boyuna, derinliine dnmeyi renmiti. Kasabadaki Hasan
avu... Belki de ak retmitir dnmeyi. Kim bilir! Abdiyi
ldrmezse
ne olurdu? Bir an, belli belirsiz, hayal meyal bu dnceden
korktu. Savmaya alt. O savmak istedike, Allahn belas dnce
geliyor, srnayordu. Hele kye bir varalm da...
Recep avu, var gcyle bard:
Yetiin, dyorum.
Vardlar grdler ki avu, bir ayan bulunduu kayadan tekine
atmak istemi, aya yetiemeyince, geriye de ekememi... Elleriyle
bir aacn kkne yapp, osada aslp kalmt. ektiler.
Recep avu bezgin bezgin:
Allahakna syle Memed, daha ne kadar var dzle?
Memed:
Ha indik, ha ineceiz.
Ay tam kar dan ardna iniyordu ki, dzle vardlar.
Recep avu:
Hah ite yle! dedi. Bir kayadan dp paralanmadan geldik. Pusu
mu kuracak, kursun deli deyyus. urada bir iyice dinlenelim. Avularmn
ii bir szlyor ki...
tekilerin de avularnn ii, dizleri, ayaklar szlyordu. Her
paralar
bir kaya banda kalm gibiydi.
Konumadlar. Memed, gene derin bir dnceye dalmt. Diyordu ki,
kendi kendine, Abdi lm hak etmitir. neklerini ekip gtrleri
geliyordu gznn nne... akrdikenlikte, bak gibi ayazda,
ayaklarn,
bacaklarn dikenler yiye yiye ift sr geliyordu. Ayazda, dikenlerin
yrtt yerler ate dm gibi cayr cayr yanar, adamn yreine
iler.
Zehir gibi ac, kahrl ocukluu toptan geliyordu aklna... Abdi lm
hak
etmitir. Hele varalm kye.
Cabbar drtt:
Heeeyyy Memed! Gene ne daldn?
Memed:
Hi, dedi, utanarak.

Cabbar:
Kalkn yola delim. Sabaha kalrsak hibir ey yapamayz.
Memed:
Hakkn var, dedi.
Kalktlar. Bir eyrek kadar yrynce akrdikenlie dtler.
Recep avu:
Vay anam vay! dedi. Kayaln gzn seveyim. Bu dikenler
adamn bacan kpek gibi dalyor.
Memed, sesi bozularak:
Bu akrdikenlik, o akrdikenlik ite. Benim ift srdm
yer.
Recep avu durmadan:
Vay anam vay! diyordu: Vay anam vay!
Cabbar:
Bre Memed, dedi, bu kadar akrdikenini saban skemez ki...
Dikenlik deil, ormanlk... Vay anam vay!
Memed:
Ormanlk.
Cabbar:
Kayalklardan sonra da byle bir diken ormanna derse insan...
Talih dediin de...
Vay anam vay! nce Memedin de talihi byle olur. Vay anam
vay!
Durup soluk alyorlar, bacaklarndan szan kan elleriyle
yokluyorlard.
Memed kfrediyordu. ocukluunda ettii kfrleri yinelemekten tat
duyuyordu.
Bu kfrlerin ounu Dursundan renmiti. Dursun imdi nerelerdeydi
acaba?
Vay anam vay! akrdikenleri hrdyordu. Bastka, ar, koygun bir ses
karyorlard. Gecenin sszlnda ses ta uzaklardan duyuluyordu.
Vay anam vay!
Cabbar:
Diken neyse ne ya, dedi, u topraktaki ufack talar da ayr bir
bela.
Memed:

te ift srdm yerlere geldik. Tam buralar.

Vay anam vay!
Uzaktan, gneyden bir horoz sesi geldi. Horoz, uzun uzun, arkasn
kesmeden tyordu. Sonra, bir dereye dtler. Ayaklarnn altndan ta
yuvarlanyordu. Burdaki akrdikeni daha beterdi.
Vay anam vay!
Dereyi knca, karlarna, karanla yaptrlm daha koyu bir
karanlk gibi ulu narn kararts kt. nara doru yrdler.
narn
arkasn dnnce, top gibi bir su grlts patlad.
Vay anam vay!
Memed:
Kye geldik, dedi. Suya inip elimizi yzmz ykayalm. Ben
size yarn birer tane ark yaparm ki...
Suya inip, ayakkablarn kardlar. Ayaklarn suya soktular.
Vay anam vay!
Cabbar:
Recep avu, dedi, yeter gayri baba! akrdikenlikten ktk.
Recep avu:
Ben byle dikenlie hibir yerde rastlamadm. Vay anam vay!
Memed:
Buraya gz derler ite...
Bir zamanlar Sleymann evine katnda, anasnn gelip, haftalarca bu
suyun gzne baktn, lsnn bu kayann dibinden kmasn
beklediini
anmsad. Anas aklna dt. Kendi kendine belki bin birinci kez sordu:
Anam nettiler ola? Ha? Cabbar, anam nettiler ola?
Cabbar:
Hibir ey yapamazlar, dedi.
Recep avu:
Vay anam vay! diyordu. Buralar neresi byle?
Memed:
Buraya gzn grlts derler. Aada deirmen vardr. Kulaksz
smailin deirmeni...
Bak karda! Kye girmeden oraya gidip, bir haber alalm. Daha

iyi olur.
Vay anam vay!
Cabbar, Recep avua:
Allah billah akna yeter avu! dedi.
Memed:
Belki daha iyi olur. sterseniz gidelim Kulakszn deirmenine...
Cabbar:
Byle daha iyi. Bence, hibir yere, hibir kye elini kolunu sallaya
sallaya girmemeli.
Recep avu:
Bakn, bu doru ite, diye sylendi. Bu soytar, kpolu Cabbarda i
var. Ekyalkta, da ta, kurdu karncay kendine her zaman
dman bileceksin. Her tan ardnda bir pusu var gibi davranacaksn.
Sen daha yenisin ya, pikinsin olum Memed. Dnmek, tecrbenin
yerini tutar. Sen, her eyi inceden inceye dn.
Ayaa kalktlar. Uzakta, bir kvlcm gibi yanp snen bir k
grnd.
Memed:
Bir k dilimi grnyor ya orada, ite Kulaksz smailin deirmeni o.
Deirmene yaklarlarken, tede bir sr kpein havlamas duyuldu.
Cabbar:
Ky oras, kpeklerin rd yer olacak, dedi.
Memed:
Oras...
Deirmenin kapsna gelip durdular. Kulaksz smail ayak seslerini
duyunca:
Kim o? diye darya seslendi.
Memed:
nce Memed; dedi. brahimin olu nce Memed.
erden uzun zaman ses gelmedi. Sonra:
Ne aryormu burada nce Memed? dedi. Yalan. Onu Deli
Durdu vurmu diye duyduk. Daha dn duyduk.
Un kokusu geceye yaylyordu. yle geliyordu ki onlara, bir un
ambarnn iine decekler biraz sonra. Deirmenin abarasnda akan suyun

gl d patlyor, gecenin karanlna yaylyordu.

Memed:
lmedik. Benim, smail emmi, dedi. Sesimden bilemedin mi?
smail:
Bildim, bildim. Geliyorum. imdi kapy aarm.
Geldi, grltyle kapy at. Kap alnca yzlerine turuncu,
sallanan
bir yalmn vurdu. smail, Memede bakt bakt da:
Bre nce Memed, dedi, ldremedin u gavur dinliyi de, kurtaramadn u
kyleri elinden.
nce Memed glmsedi.
eri girdiler. Ocakta yalmlar birbirlerine dolanp, topraa kadar
yatyorlard. Un, ierde kara keskin koktu. smailin uzun kr kr
boynu, sivri, uzun yz, sakal, kulaklarna inen eski, yal apkas
safi una kesmiti.
Gelenlerin ellerini ayaklarn grnce korkuyla sordu:
Nolmu size byle?
Memed, glmseyerek:
Deli Durduyla attk da, iki gn kayalklarda yrdk.
smail, srtn yandaki duvara verip:
Dneyin bir atl gemi kyn iinden, Deli Durduyla arpmaya
gidiyormu. Deli Durdunun seni vurduunu sylemi. Btn
ky sana yand Memedim. Bilirsin kyl seni ok sever.
Sonra Memedin arkasn tapklad. Kulaklarn okad.
Bre Memed, dedi, vallahi gzlerime inanamyorum. Bu ne
kadar cephane sende? Nasl gtryorsun bu kadar fiei? Seni byle
fiekler iinde grmek tuhafma gidiyor. imdi, hep aklma Sarcadzde,
akrdikenliin iinde de de ift srn geliyor. imdiki gibi
gzmn nnde. nanamyorum.
Memed:
Oldu ite, dedi.
smail:
imdi asnz. Kalkaym da size gmme yapaym.
Ayaa kalkt, gzlerini atee dikti yle durdu. Kendi kendine bir
iki glmsedi.
Ate de iyi yanyor, dedi.

Beli bklmt smailin. Memed, buna at. smaili imdikinden gen

biliyordu. Kendi ocukluundaki gibi.
Memed, korka korka:
Anamdan, dedi, Hateden ne haber? Abdi evde mi ola?
smail olduu yerde durdu kald. Ne gitti, ne bir karlk verdi.
Ne de oturdu. Bu soruyu zaten bekliyordu. Memed, ha sordu, ha
soracakt. d kopuyordu. Olan oldu. akn akn dnr, drt bir
yana baknrken Memed soruyu yineledi:
Anamdan...?
smail, kekeleyerek:
yiler iyiler, dedi abuk abuk. Durun geleyim de o gavur dinliyi
anlataym size. Unutturuyordunuz az daha. Ayaklarnza, ellerinize tuzlu
su
yapalm da...
Memedin iine kurt dmt. Bu da byle konuunca... yiler iyiler,
diye geitirmesi hayra alamet deildi.
Elinde bycek bir leen suyla gelen smail:
Ellerinizi, ayaklarnz iine sokun, Ta yemi. Ta yenii de, beter
arr. yi gelir tuzlu su.
Memed:
Yaknda grdn m anam? diye yeniden sordu.
smail:
yiler dedik ya, iyiler canm... Durun size gavur dinliyi anlataym.
Gavur dinli senin ekyalara kartn duyunca... eteklerini ate
ald. Her gece evini be alt, on nbetiye bekletiyordu. Sonra da
ortalktan yitti gitti. Yzn grseniz korkardnz. Korku adam byle
edermi zaar! imdi senin ldn duymu, belki kye gelmitir.
Diyorlar ki, onun milleti senin lmn duyunca bayram yapm.
Yaparlar ya Memedim. Onlar seni iyi tanrlar.
Memedin iine bir ate dt. Yerinde duramaz oldu. Bir an nce
kye varmak iin, ii kalaklyordu.
Haydi kalkn arkadalar, sabah olmadan kye girelim.
Cabbarla Recep avu, Memedin ne demek istediini anladlar.
Hibir ey sylemeden, ayakkablarn giyip ayaa kalktlar.
smail:
Gmmeniz ocakta kald. Biraz daha bekleyemez misiniz? diye
sordu mahzun mahzun. O tuzlu su iyi gelir. Bir de gittiiniz
yerde yaptrn.

Memed nde, tekiler arkada deirmenden ktlar.

Be on adm sonra, hemencecik, gene akrdikenlie dtler.
Recep avu gene bir, vay anam vay! ekti.
Gkte yldzlar slak slak parlyorlard. Recep avu, douya dnp
iedikten sonra:
Kuyruk yldz daha domam, dedi. Benim yldz. Daha sabaha epey
var.
tekiler susuyorlard. imdi ayaklar, elleri daha az acyordu.
nlerinden
bir tilki kat. Kye yakn olmasalard, Recep avu onu oraca
deviriverirdi.
Ne are ki... Koca kuyruunu dikenlerin stnden srkleyerek gitti.
Yldz
nda tyleri donuk donuktu.
Cabbar:
Memed karda? dedi.
Memed:
Kye biraz sonra gireceiz. Ky, u aada ite...
Kyn ilk evine yaklarlarken, birka kocaman kpek onlar karlad.
Memed, kpeklere yaklap, kuu kuu! diye ard. Kpekler Memedi
tandlar. Ayaklarna yatp, yaltaklanmaya baladlar.
Kyn ortasndan geip, doru Memedlerin evine gittiler. Ky
psszd. Memed ky, bu saatte byle hi grmemiti. Alamad.
Gzleri ev aralarnda insanlar, tavuklar, ifte gidenleri, ne
olursa olsun canl bir yaratk aryordu.
Kapy usuldan tkrdatt. Kulan verdi. Ses seda yok. Birka
kere daha tkrdatp bekledi. Gene ses yok. Edemedi, kck pencereye
vard. Usuldan, ana, ana, ana! diye seslendi. Gene ses soluk
yok. Kulan pencerenin tahtasna dayad. Can kulayla dinledi.
erden, aalar yiyen kurtlarn kard trtlardan baka ses
gelmiyordu.
phesi daha da byd. Ama iindeki son umut da snmemiti.
Arkasna dnd:
Evde yok, dedi kahrl kahrl...
Dnd. Kyde anas en ok kimi severdi? Durmu Alileri severdi.
Durmu Ali imdi yetmi beinde vardr. Son zamanlarda azck
beli bkld. Bkld ama, ellisinde gibi sapasalamdr.
te urada, Durmu Ali emminin evi.
Durmu Alilerin evi nnde kocaman bir kpek kararts yatyordu.
Kpek, ayak seslerini duyunca ban kaldrd. Sonra ar ar n
ayaklarnn stne geri koydu.
Memed, yorgun yorgun omzunu kapya dayayp:

Durmu Ali emmi! Hey Durmu Ali emmi! dedi.

erden telal sesler gelmeye balad.
Durmu Alinin ok kaln, yal sesi, sesler arasndan seiliyordu.
Allalem bu, Memed. Tpatp Memedin sesi. Allalem bu Memed! diyordu.
Recep avu Memedin kulana eilip:
Sesini bildiler ha! dedi. Vay anam vay!
Bu srada kap ald. Elinde bir ralk tutarak, doncak, gmlekcek
Durmu Ali kapda grnd. Stbeyaz sakal ta gbeine iniyordu. ylesine
iri grnyordu ki sanki eve smayacak, dar taverecekti.
Glmseyerek:
Bre Memed, dedi, biz de evvelsi gn bir yrkten senin ac haberini
aldkt. Seni grdme ok sevindim. eriye seslendi. Kzlar Memed
gelmi.. Kalkn da ate yakn. Dek serin.
Yere atlan deklerin kard ses duyuldu.
Durmu Ali kocaman ak sakalyla kapnn nnden ekildi:
eriye buyurun.
eri girdiler.
Cabbar somurtuyordu. Dokunsan alayacak. Durmu Ali, elindeki ral
ocakln pervazna koydu, oturdu.
Eee nce Memedim, naslsn bakalm? Daha daha naslsn?
Btn ky yas tuttu, senin vurulduunu duyunca. Hate duymusa
kahrndan lmtr. Hateden hibir haber alyor musun? Fkara
anan da... Anan sen varmsn gibi kaldrdm. Kendi elimlen koydum
mezarna.
Ban kaldrd Memedin yzne bakt. Memedin yz moraryordu.
Durmu Ali telaland:
Memedim, dedi, ne oluyor sana? Duymadn myd bunlar yoksa?
Cabbarn gzleri dolu dolu oldu. Recep avu yerinden kprdanp,
tfeindeki kurunlar kard, geri doldurdu.
Memed, kendini hi bozmadan sordu:
Hateye ne oldu?
Durmu Ali dvnyor:
Vay benim aklsz bam! Bunu sana nasl syledim. Duymadn ne
bilirdim bunca ay! Vay benim aklsz bam!
Durmu Alinin kars, Memed geldi geleli ocakln bana bzlm,

gzlerini de atee dikmi hi kprdamadan ylece duruyordu.

Memede ho geldin! bile dememiti. Hmla konutu:
Her zaman byle yaparsn zaten. ocuk bir yemek yeseydi de
yle syleseydin. Kyamet mi kopard?
Durmu Ali:
Ben ne bilirdim ben! dedi. Bunca ay geti stnden. Duymadn ne
bilirdim!
Sesi, alar gibi bir hal ald:
Kusuruma kalma yavrum, kocalk...
Durmu Alinin oullar, torunlar, gelinleri, evde kim varsa ocak
banda oturanlarn etrafna halka olmular, ba mor fesli, gs
aprazlama
fiekli, kalasnn st hanerli, tabancal, bombal, gs
drbnl Memede bakyorlard. Gzlerinde bir aknlk, bir inanmazlk,
azck da alay okunuyordu. Onlara Memed ekyaclk oynuyormu gibi
geliyordu,
u kocaman adamlarn yannda.
Memed:
Hateye noldu? diye steledi.
Durmu Ali karlk vermedi. Boynunu bkm, gzlerini ocan
yalmlarna dikmiti.
Memed:
Teyze, dedi, Durmu Alinin avurdu avurduna gemi, bartsnn
altndan yars knal ak salar grnen karsna. Teyze, sen syle.
Hateye noldu?
Kadn, acyarak Memedin gzlerinin iine bakt:
Ben ne deyim ki sana Memedim, yavrum! dedi. Ben ne deyim
ki sana! Hateye mi?
Yz bir kzaryor, bir bozaryor, sararyordu.
Memed:
Nasl olsa birisi syleyecek. Hateye noldu?
Kadn, Durmu Aliye doru ldrecekmi gibi ban evirdi, bir
bak frlatt:
Aaah ne deyim ki sana, dedi. Aaah ne deyim ki... Kim bilir ocukcaz
ka gndr yol yryor. Bir yemek yeseydi de yle verseydin haberi...
Oturduu yerden kalkt, Memedin yanna geldi, serte oturdu.
Elini dizine vurdu:

Bak kardam, sana hepiciini bir bir anlataym. Abdi yaralanm.

Keki yal kurun yreciine gireydi de kmayayd. Ayknca
toplam yalanc ahitleri. Bir tek Topal Ali dinsizi, sizin
izinizi sren kara dinli demi ki, ben spatlk edemem yalan yere.
Topal
byle deyince kei sakall da onu kyden kovdu. O da oluunu ocuunu
alm, evini barkn yklemi, ban alm gitmi baka yere.
ahitlerin kimler olduunu, Hatenin kasabadaki mahpusanede
tek bana bir odada yattn uzun uzun, bir bir syledi. Sonra, Hateyi
yaknda asacaklarn duyduunu da ekledi.
Memedin gzlerinin iine o ine ucu gibi parlt geldi gene oturdu.
Cabbar bu parlty fark etmiti. Memedin gzlerine bu parlt gelince
yz deiiyor, yz etleri geriliyor, avna atlmaya hazrlanm
bir kaplana benziyordu.
Ar ar ayaa kalkt:
Gelin arkadalar, dedi. u Abdi Aayla hesabmz grelim.
Durmu Alinin karsna dnd. Elini tuttu:
Syle, dedi, teyze, anam da onlar ldrd yle mi?
Kadnn gzleri yala doldu. Konumad.
Memed:
yle mi? diye yineledi.
Kadn sustu.
Yryn arkadalar, dedi.
Memed nde, Cabbarla Recep avu arkada karanla daldlar.
Memed, tfeini yoklad. Kurunlar tamamlad. Tfeklerinizi yoklayn.
Kurunlar tamam deilse doldurun. Bombalar da hazrlayn.
Recep avu kadnn anlattklarna ok ilenmiti. Anlatrken,
Memede bakp bakp, ban bir o yana bir bu yana dndryordu.
Koarcasna yrmekte olan Memedi kolundan tuttu, durdurdu:
Bana bak, dedi, oluk ocuk, hi kimseyi brakmayacaz.
Hepsini dorayacaz.
Memed:
Sen daha iyi bilirsin bu ileri avu, dedi, kolunu elinden kurtard,
yrd.
Abdi Aann kapsna ne zaman, nasl vardlar, kimse farknda olmad.
Memed, avua:
Sen ar, dedi. Misafir geldi de. ok gerekli bir haber getirdi
de.

avu kapy defa hzl hzl ald. erden bir kadn sesi geldi:
Kim o?
avu:
A kapy bac! Misafirim. Selam var. Bir haber getirdim.
Hemen geri dneceim.
Kadn, sylene sylene geldi kapy at.
Dur karda urada da ral yakaym.
Recep avuu kapnn i ksmnda brakp ieri girdi. Bir kibrit
akt. erisi d. Bu srada birden a doru yrdler. Kadn
kta kii grnce afallad. Azck baklarn akn akn,
Memedin
stnde durdurdu. Sonra birden bir lk att. Recep avu kadn hemen
tuttu. Eliyle azn kapad.
Memed:
Abdi Aa evde mi? diye hmla sordu.
Kadn:
Yok, dedi. O gayri eve gelmiyor trnana kurban olduum Memedim. Abdi
Aa olmaz olsun.
Bu srada evdekilerin hepsi de uyanm titreyerek ekyalara
bakyorlard.
Abdi Aann iki kars, iki olu, misafir bulunan baka kyden
kadnlar...
Memed, avua emir verdi:
nne dsnler de evi ara. Abdiyi grdn yerde kafasna sk!
avu:
Be kurunun beini de kafasna boaltrm. Para para ederim.
Kadn tfeinin dipiiyle drtt:
Bir k yak da d nme.
Kadn, hi ses karmadan bir ralk daha yakt. avuun nne
dt.
Memed, ortada dimdik, bir hm gibi duruyordu. Kck gvdesi
bym,
dev kesilmiti. Korkunlamt. Evdeki kadnlar alayorlard. ki
ocuk
rzgardaki dal gibi titreiyordu.
Ne kadar geti belli deil. avu geldi. Umutsuz umutsuz:
Her ke buca aradm, yok, dedi.

Kadn:
Bir ay nce ukurovaya gitti. Senin geleceini biliyor, gzlerine
uyku girmiyordu, dedi. Ban ald da gitti.
Memed:
avu, dedi.
avu:
Buyur, dedi.
Memed, ocuklar gsterdi.
Bunlarn ikisini de dar karn. Gerekeni yapn.
ki kadn birden Memedin ayaklarna atld:
Kurbanlar olduum Memedim, benim sabilerimin ne gnah
var? Yoluna ldm Memedim. O gavur dinliyi bul da onu da
ldr. Benim yavrularmn ne gnah var?
avu ocuklar tutmu srklyordu. ocuklar direniyorlar,
rpnyorlard.
Cabbar, birini bileinden tutup yere frlatverdi. ocuk, var gcyle
bard. Kadnn birinden hi ses kmyordu. Memedin ayaklarnn dibine
uzanm, kurumu kalmt.
teki kadn boyuna yalvaryordu:
Memedim, Memedim, benim ocuklarm m etti sana? Ne suu var onlarn?
avu elindeki ocuu btn gcyle yere atp ayann altna
ald. Tfei ocuun kafasna dayad. Memede dnd:
Yani darda olmas art m? Syle ne duruyorsun, kym m?
Yerde kuruyup kalm kadn, bir ahin hzyla ocuun birini kapya
kadar srklemi bulunan Cabbarn stne atld, ellerine sarld.
Cabbar bir eliyle belindeki hanerini kard, kadna saplad. Kadn,
yandm, diyerek yere dt.
ocua, avuun tfei dayandn gren kadn:
Memedim, Memedim kyma yavruma. Hakkn var ama Memedim yavrumun ne suu
var?
Memedin yz saniyeden saniyeye deiiyordu. Gzlerindeki o
ine ucu gibi k snd. Bakt ki, avu tetie basyor. Olan olacak.
Sylemeye vakit yok. ocuun kafasna dayal namluya ayayla
vurdu. Bir anda avu tetie kmt. Kurun duvara sapland.
Cabbara da:
Koyver ocuu, dedi.

Kadn, Memedin bir elini brakp birini, bir elini brakp brn
pyordu.
Git Memedim. Git de o gavur dinliyi bul da ldr. Yerden ge
kadar hakkn var yavru. Arkasndan bir damla gzya dkersem bana
da Zeynep demesinler. Bul da ldr. Hakkn var yavru.
Memed, hi azn amad. Ar ar, her bir yan rm,
ulmu gibi darya kt.
Recep avu kzmt. Ana avrat kfrediyor. Memedi kolundan
tuttu. yle skyordu ki, kracakt sanki:
Sen bu yrekle, dedi, ne ekya olabilirsin, ne de intikam alabilirsin.
Abdi seni adamlarna bir derede sktrttrr, ldrtr. Zaten imdiden
Deli Durdu gibi bir dmann var arkanda.
Cabbar:
Bana bak Recep avu, dedi, gevezelenme. Deli Durdu gibi
dmanmz varsa, Sakaral aireti gibi de koca bir airet dostumuz
var imdiden. Abdi yerine bu sabi ocuklar m ldrmeliydik!
Recep avu sustu.
Barty, arty duyan komular don gmlek Abdi Aann
evine birikmilerdi. Kulaktan kulaa, Memed lmemi, Memed lmemi, sz
dolayordu.
Memed lmemi.
Memed lr m hi, Abdi dinsizini yemeden.
Memed ldrmedi ocuklar.
Memedde deniz kadar merhamet var.
Kapya birikmi kalabal yararak avlunun dna ktlar. Koskocaman
kalabalk ylesine sessizdi ki gecede, soluk allar bile
duyuluyordu.
Memed, ilk kez konutu. Sesi krgnd.
Kyl haberlendi, dedi. Rahat vermezler. Ky dar kalm.
Cabbar:
kalm, dedi.
Recep avu:
Benim yaram azd. ok aryor. Kyn dna kalm da ne yapalm?
Acmzdan da ldk.
Memed:
Sonra geri geliriz.

Kyn dna doru yrdler. Arkalarnda bir grlt patrd,

hayuhuy kald. Kyn iini kpek havlamalar doldurmutu. Her bir
taraftan telal bir kpek sesi geliyor, uzun uzun havlyordu.
Recep avu, derin bir nefes alarak:
Oturalm, dedi. Ben yoruldum. Ben ldm. Yaram da hi durmuyor.
Cabbar:
Sen de bre avu, dedi, sen de ne yaralanrsn, byle hallerin
var da.
avu kzd, ayaa kalkt:
Ulan itin enii, diye grledi. Ulan itin enii. Bana bir daha azn
aarsan kurunu yersin. Sana bu kadar sylyorum.
Cabbar kahkaha ile gld.
Memed:
Yapma Cabbar, dedi. Bamza bir i aarsn.
avu:
Bu orospu dlnn yznden, elimden bir kaza kacak. Alimallah
kacak.
Memed:
Aldrma bre Recep avu, dedi. aka ediyor o.
Recep avu:
Etmesin. Ben can derdine dmm.
Memed:
Cabbar gayri aka etme, dedi.
Cabbar vard, Recep avuun ellerine sarld pt.
Kusura kalma. Bir daha aka yok.
Recep avu:
eytan ty var bu pezevenkte, diye gld.
Cabbar:
Tvbeler olsun aka yok.
Topraa oturdular. Kyn iindeki grltnn bitmesini, herkesin
evlerine dalmasn beklediler. Bu arada hibiri de konumad.
de ayr ayr eyler dnyorlard.
Grlt gittike hafifliyor, kpek havlamalar yer yer kesiliyordu.

Cabbarn bu sessizlikten can sklmt. Kendini tutamad:

Recep avu... diye balad.
Recep avu:
Ne diyorsun?
Cabbar:
Recep avu, dedi, Memed nne gemese o sabi ocuu ldrecek miydin?
avu:
ldrme deil, cann bile alacaktm. Ne var yani?
Cabbar:
Hi sordum da...
Recep avu dilerini skarak:
Cabbar, dedi, sizin kyn orospusu mutlak senin anand. Pezevengi de
baban.
Memed:
Cabbar sus artk, dedi.
Cabbar:
Sustum ite.
Kydeki btn sesler kesilmi, ky gene o eski sszlna, karanlna
gmlmt.
Memed:
Kalkn, dedi, sabah olmadan bizim Durmu Ali emminin evine varalm.
Recep avu:
Gzn seveyim Memed, dedi. abuk varalm.
Kalktlar.
Ky, gene o ilk, girdikleri zamanki gibi psszd.
Durmu Ali, ayak seslerini uzaktan iitip kapy amt. Kapda
bekliyordu.
Ben de uyumadm, dedi. Sizi epeydir bekliyorum.
Recep avu:
Geldik ite karda.
Durmu Ali:

Size tavuk kestirip piirttim. Asnz herhalde.

Recep avu:
Sorar msn bre karda!
Recep avuun btn fieklikleri, kemerleri, tfeinin kay
gm savatlyd. Gmler usta kuyumcu elinden kmt. Recep
avuun sarkk byklar krmzyd. Knalard byklarn.
Oturur oturmaz, utanga bir kz Memede gizli gizli glerek sofray
getirdi. Ortaya pilav geldi. Pilav scak scak ttyordu. Bir
sahanda da kzartlm tavuk getirdiler.
te bu pilav yaramn acsn alr. Bana byle tten, ya burcu
burcu kokan pilavlar gerek.
Cabbar:
Bre avu, dedi, sen ekya deil, kalem efendisi olmalymsn.
avu btn hiddetiyle:
Kes! diye bard.
Memed Cabbara:
Dokunma avua, dedi.
Cabbar:
Bir ey demedim ki, diye karlk verdi.
Durmu Ali, oktandr Memede bir eyler sylemeye hazrlanyor,
syleyemiyordu. Ya araya laf giriyor, ya da o vageiyordu.
Memed bunu sezdi:
Durmu Ali emmi, dedi, ne diyeceksen de bre! Sabahtan beri
ne yutkunup duruyorsun?
Durmu Ali:
Ne yutkunaym bre olum, dedi. Senin iyi bir adam olacan
daha ocukluundan belliydi zaten. u sabi ocuklar ldrmediine
iyi ettin.
Recep avu Durmu Alinin bu szlerine delicesine fkelendi:
Koca! Koca! dedi, senin akln ermez byle ilere. nsann yreindeki
alma duygusu nedir sen hi bilir misin? Bandan geti mi senin hi?
Durmu Ali boynunu bkerek:
Yok, dedi.
Recep avu:
Ben olsam o Memedin yerinde, onun evinde canl yaratk koymam. Keserim.

Evini de yerle bir ederim. Anladn m koca? Durmu Ali Memede bakarak:
Anladm, dedi.
Yemek boyunca, Memed, ban nne emi dnceli dnceli susmutu.
Durmu Ali emmi, dedi, ziyade olsun. Yemeini yedik.
Cabbar:
Ziyade olsun.
Recep avu:
Ziyade olsun. Canm yerine geldi.
Cabbar konumaya hazrlanyordu. Memed susturdu:
Durmu Ali emmi, sana bir soracam var.
Durmu Ali:
Sor yavrum.
Memed:
Topal Ali hangi kye tand ola? Biliyor musun?
Durmu Ali:
Diyorlar ki aak kyne gitmi. aak buraya iki gnlk yol.
Memed:
Topaln orada olup olmadn nasl reniriz?
Durmu Ali:
Kr Alinin bacs orada, kocada. Daha iki gn nce geldi oradan.
Gider ona sorarm.
Memed, Receple Cabbara dnd:
Topal Aliyi mutlaka bulmalyz. Eer aak kynde ise, oraya
kadar gideriz.
Cabbar:
Olur, dedi.
avu:
Ya benim yaram? diye sordu. Azdka azyor.
Memed:
Sen gelme avuum. stersen burada kal. Burada sana Durmu
Ali emmi bakar.

Bakarm karda dedi. yi de saklarm.

avu, yldrma uram gibi irkildi:
Ben mi? Ben sizden ayrlamam. Anladnz m? lrm gene ayrlamam.
Ayrlamam ama, size de bir teklifim var. Adam gnderelim de o buraya
gelsin.
Durmu Alinin yal kars da telerde oturuyordu. Sze kart:
O yezid deil mi? dedi, Memedimi izleyip de bana bunca ileri aan,
o yezid deil mi? Adam gnderirseniz kaar. Ban alr yitirir. Dalara
der. O gavur gelir mi hi?
Durmu Ali:
Sen Topal m istiyorsun oul? diye Memedin gzlerinin iine
bakarak sordu.
Memed:
Topal, dedi.
Durmu Ali:
Siz iki gn u bizim ahrlkta yatar msnz?
Memed, hi dnmeden:
Bir hafta da yatarz.
Durmu Ali:
imdi ben, Kr Aliyi bindiririm ata, Seni Durmu Ali istiyor
diye, onunla haber gnderirim. Bir iz var izleyecek der, Kr Ali.
Diyorlar ki, -Topal Ali iz srmekten vazgemi, yemin etmi senin iten
sonra. Benim iin gelir Topal Ali. zi srmese de gelir. Sen ona
bir ktlk etmezsin ya, Memed?
Durmu Alinin kars gene atld:
Etsin. Alsn hanerin altna Memedim onu, kyk kyk kysn.
Memedimin bana bu ileri hep o gavur karmad m? Ormann
iinde, o olmasa kim bulabilirdi Memedimi? Memedim! dedi, Durmu Ali
adam gndersin getirsin onu. Sen u kapnn nnde para para et onu.
Ben
de kyly hep toplarm. Grsnler!
Durmu Ali:
Deli deli sylenme avrat, dedi. Topal Ali onu Memede ktlk olsun
diye yapmad. z srerken o hibir eyi dnmez. Gz dnyay grmez.
yilik mi, ktlk m yapyor, bilmez. z dedin miydi, akl bandan
gider.
Ormandan geldikten sonra grmedin mi yzn? Tm kan ekilmiti. l
yz
gibiydi yz. Herkes spatlk etti de, kyden kovulmay, yersiz yurtsuz
kalmay gze ald da Hatenin stne spatlk etmedi. Yurdunu yuvasn

koydu da gitti. Memedim Topal Aliye bir ey yapma! Topal Ali kt bir
adam
deil.
Kadn:
yi adam olsun, kt adam olsun Topal Ali. Senin bana bu ileri
getirdi ya, ldr onu Memedim. Durmu Ali adam gnderip getirtmezse onu,
sen git, onu ylann deliindeyse de bul kar. u yanndaki koca haneri
var ya, sok karnna!
Durmu Ali kzd.
Bana bak avrat, dedi, Allahn dinini seversen karma bu ilere.
Kadn:
Durmu Ali! Akln elme olann. Yapacan yapsn.
Durmu Ali:
Yapsn, dedi. Yapacan yapsn da, ldrsn fukaray. O, iz
srmek delisi. Memedin bana yle iler geleceini dnmedi bile.
Dnseydi, gene iz srerdi. z srme delisi. ldrsn fukaray
Memed de, yrei sousun.
Kadn:
Bir yreim sour ki, dedi, buz gibi olur. Onun kanl lsn
bir grsem!...
Durmu Ali:
Bir ey yapmazsn yle mi Memedim? Fukaraya bir ey yapmazsn?
Memed, ar, tok bir sesle:
Ben de ona iz srdreceim, dedi.
Kadn:
zi srdr. Sonra da hakla o gavuru. Seni bu hallere soktu. Hatem de
mahpuslarda, onun yznden rr.
Durmu Ali Memedin kulana eildi:
Onun izini mi? diye sordu.
Memed, gzleriyle evet, yapt.
Durmu Ali:
te buna sevindim Memedim. ok sevindim. Kr Aliyi gider
imdi yataktan kaldrrm, yola drrm. Topal Ali, da demez,
tepe demez koarak gelir. imdi, sizin yatanz bizim ahra yapsnlar,
iki gn orada yatacaksnz.
Sonra Durmu Ali:

Avrat! diye seslendi, yle deli deli, dipsiz laflar edeceine,

ahra yatak yapn da misafirler uyusunlar. Ben Kr Aliye gidiyorum.
Kadn:
Git, dedi, Cehennemin zbarasna.
Ufak tefek, salar stbeyaz olmu, dileri tm dm, az bir
torba gibi bzlm, koyu esmer, akr gzl bir kadnd. Memedin
yanna yaklat. El ve kol iaretleriyle, ok nemli gizler syleyecek
bir tavr taknarak, Gel! gel! yanma yakla, dedi. Memedin kulana
eildi:
nanma bu namussuzlara, gvenme bunlara. Durmu Ali emmine de gvenme.
Bunlar hep o gavur Abdinin adamlar. Belki imdi, seni ahra sokarlar,
arkasndan da gider candarmaya haber verirler. nanma onlara. Durmu Ali
emmine de gvenme. Onun iin ben, gider, iki gn deirmenin orda
beklerim.
Candarmalar gelirken size haber ulatrrm. Dar kar kaarsnz. Yaa
Memedim sana ktlk gelmesini bir ben istemem bu kyde. Sen Dnemin bana
teberiisin. Senin baban ne iyi adamd! Sen onun bana teberiisin.
Yatanz
yaptraym ahra! Hemen yatar msnz?
Uykusuzluktan ldm Hr ana, dedi Memed, ldm gnden beri...
Hr:
Vay, dedi. Benim gzm nme aksn. Vay! dedi.
Kadnlara bard:
Gavurun kzlar, gavurun kzlar! ocuklar uykusuzluktan lyorlarm
da
bizim haberimiz yokmu. neklerin eski ahrna yatak gtrn. Samanlarn
stne serin.
Recep avu:
Oyyy, dedi. Oy anam!
Memed:
Ne oldu avu? diye sordu.
avu:
Baksana boynuma. Nasl da iti! Baksana! Omuzlarmn aras
almyor.
Memed:
la yaparz imdi.
Hr:
Sana imdi Hr anan bir ila yapar ki, hibir eyciin kalmaz.

Yataklar abucak ahra gtrld. Misafirler de arkasndan ahra

gittiler. Ahrn orta direinde kck bir ralk aslyd. pil ipil
yanyordu. Ahr yarsna kadar samanlarla doluydu. Saman kokusu insann
genzini yakyordu. Saman kokusu bir ho, tozlu bir kokudur.
Bir tarafta da tezek ylyd. Tezekler de ac kokar. Ahrn tavan
rmcek
alaryla doluydu. rmcek alarna saman pleri yapmt,
sarkyorlard.
Binlerce saman p... Kadnlar kapy kapayp ktlar.
Kck pencereden alacakaranln ilk klar szyordu. afak att
atacak. Yataklar samanlarn zerine yaplmt. Cabbar yatan banda
durmu, gzleri kapal esne babam esne ediyordu.
Recep avu, kaldrd kendisini yatan stne att:
Ben yanyorum ocuklar, dedi. Hepimiz uyumayalm. Birimiz
nbet tutsun.
Memed:
Siz uyuyun; dedi. Ben nbeti tutarm.
Memed kederinden lyordu.
Cabbar, yataa girer girmez uyudu. Recep avu inliyordu.
Memed, tfeini alm samanln st bana km, ban dizleri stne
koymutu.
leye doru Hr, misafirlere yemek getirdi. avu daha inliyordu.
Bunu gren Hr:
Th, dedi, unuttum.
Memed:
Neyi unuttun Hr ana? diye sordu.
Hr Recebi gstererek:
Bu kardan yarasnn ilacn...
Hemen geri gitti.
Onlar, yemei bitirmilerdi ki, Hr, elinde tten bir kapla geldi.
Bu ilac babam yapard. Vurulanlar hemencecik iyi ederdi bu
ila. Ben de karda iin yaptm.
Recep avuun yarasn abuk abuk zmeye balad. Elleri alkan
ellerdi. Sarglar yaraya yapmt. Amak kolay olmad.
Hr:
Vay benim kardam, dedi, yaran da azm. Vay benim kardam!
Recep avu dilerini skarak inliyordu. Hr yaray ilalad.
Tertemiz sard.

Recep avu:
Ellerine salk bac. Gzel ellerine salk, dedi. Rahatlad.
Cabbar Memede:
Sen de yat karda, dedi. Ben beklerim.
Hr:
Ben de deirmenin oraya gidiyorum. Bir gavurluk yapmasn
bunlar. Candarmalar teden grr grmez size haber ulatrrm. Bu
evde Memedime kimse ktlk edemez. Gzel Dnemin oluna...
Varr deirmenin oraya giderim. Bakarm candarmalarn yoluna.
Memed yataa girdi ama, bir trl uyku tutmuyordu. Gnlerdir
uykusuz, gnlerdir yorgundu ama, gene de uyku tutmuyordu. Anasnn
lm, Hatenin mahpusluu ok koymutu ona. Memed, bunca felaketlerin
altnda bunalm gibiydi. Boulacak gibi oluyordu baz baz. Yrei ate
aleve kesmiti. Kendisini bir dnceye kaptryor, bir daha
kurtaramyordu.
Neden olursa olsun, bazen kendisinden, insanlardan, arkadalarndan, her
eyden rkyordu. Ama iinden geen hibir eyi, hi kimseye belli
etmiyordu.
Gece yars olmutu ki, Cabbar onu uyandrd:
Uykum geldi, dedi. Nbeti al.
Memed zaten uyumamt. Kalkt. Tfeini kucana ald. Yataktan kt.
Samann tepesine gitti oturdu. Dizlerini gsne doru ekip, ban
stne
koydu. Dncelere dald gitti.
Sabaha kar biraz dalmt: Samanln kaps alr almaz tfeine
davrand.
Durmu Ali:
Ne o nce Memed, beni mi vuracaksn? diye glmsedi.
Memed karlk vermedi.
Durmu Ali:
Kr Ali, Topal ald getirdi. Evdeler. Uyandr arkadalarn da
eve gel. Topal Aliye ii anlattm. ok korkuyor. Korkusundan lecek.
Bizim avrat da Topala etmediini koymad. Herifin stne atlp yzne
tkrd. Seni nce Memed ldrmezse, ben ldrrm, dedi.
Topalda d kalmad bunun stne. Beni ldrtmek iin mi getirdin,
diyor, titrir titriyordu. Korkusundan lecek.
Memed, Topal Alinin geldiini renince, yznde inceden bir
sevin dolat. Cabbar da uyanmt. avuu uyandrmayalm diye
dndler. Kzacan dnerek uyandrdlar sonra.
Cabbar:

Kalk, dedi, Recep avu. Kalk! nl izci Topal Ali gelmi.

Onunla konumamz gerek.
Recep avu boynunu tutamayarak:
Topal Ali mi? diye hayretle sordu. Topal Ali mi?
Cabbar:
zci Topal Aliiii... diye uzatt. Topal Aliiii...
Recep avu:
Vay anasn, dedi. Vay anasn! Demek geldi ha? Oy... oy...
oyyy. Boynum krld.
Cabbar:
Noluyor Recep avu? Etme cann!
Memed:
Kalkn, dedi. Varalm unun yanna.
Recep avu:
Bekleyin, dedi. Giyitlerini rpmaya balad. Gm savatl takmlarn
yerli yerince dzeltti. Byklarn uzun uzun burdu. Gm taran
karp,
salarn dzgnce tarad. Gnl gtrp de ayaklarna bir trl
bakamyordu.
Ayakkaplarnn taban tamamen gitmiti. Fesinin tozunu koluyla ald.
Cabbar dayanamayarak:
Haydi avu, dedi, ayakkaplarmz azck kt ya, ne yapalm?
avu:
Ne yapalm? dedi.
Evden ieri girdiklerinde ocan banda oturan Topal Ali ayaa
kalkmaya urat. Azck da kalkabildi. Sonra geri oturdu. Yz kl
kesilmiti.
Kr Ali:
Getirdim Ali karda, dedi.
Memed:
Saol, dedi.
Recep avu dilerini skarak Topal Alinin gzlerinin iine bakt:
O izci deyyusu sen misin? Ulan hi Allahtan korkmadn m?
Kuldan haya etmedin mi? diye bard.

Topal Ali, nne, ocan kllerine gzn dikmi kprdamyordu.

Memed:
avuum sus, dedi. Ben konuaym Ali Aa ile.
avu hiddetle:
Konu bakalm! Sen konu bu deyyus, namussuz, vicdanszla.
Memed, Topal Alinin yanna geldi, diz dize oturdu.
Ali Aa! dedi, sana iim dt. Benimle azck dar kar msn?
Topal Ali olduu yerde ylecene donmu kalm:
Memedim, hi byle olaca aklma gelmediydi. Kyma bana!
oluk ocuum var. Kyma! diye yalvard.
Memed:
Korkma! Darda sana gizli bir ey syleyeceim.
Topal Ali:
Kyma bana! diye inledi. Nolursun kyma! Ben ettim, sen
etme karda!
Memed:
Kalk ayaa da sana bir ey syleyeceim u kede.
Topal Alinin yznde bir damla kan kalmamt. Titriyordu:
Nolursun, dedi, kyma bana! ksz koyma ocuklarm. Tabanyn
altn peyim Memed karda. Ben ettim, sen etme!
Recep avu kzd:
Eeee, dedi, Topal deyyus, krdn ceviz krk geti. Kalkma
bakalm.
Yan tarafnda asl haneri ekti.
Memed:
avuum, dedi, dokunma u adama.
avu:
Dokunmayalm, diye ban sallad. Dokunmayalm karda.
Bize ne? Al da bana iek diye sok Topal Aliyi.
Haneri isteksiz isteksiz geri yerine soktu.
Memed:
Korkma Ali Aa, dedi, sana hibir ey yapacak deilim. Seni

vuracak olsam, oturduum yerde de vururdum. Kulana gizli bir ey

syleyeceim.
Topal Ali:
oluk ocuumun vebaline kalma, diye ayaa kalkt. Topal
ayan arkadan srye srye damn karanlk kesine gitti durdu.
Onun arkasndan Memed de kalkt, yrd, yanna vard:
Bana bak, dedi, Topal Ali, bunca felaketi sen atn bama.
Neyse. Yiitlik de yaptn. Onlar geti gitti. Biz imdiye bakalm.
Sen bir iz sreceksin. Topal Ali:
Vallahi, dedi, senin meseleden sora ben iz srmemeye yemin
ettim. ldr beni. Yemin ettim sremem. Elimi bir daha kana bulatramam.
Memed:
Srmezsen, seni o zaman ldrrm ite.
Topal Ali, boynunu bkt:
Bunu bana etme! dedi. Allah akna etme!
Memed:
Sreceksin, dedi, hi yalvarp yakarma.
Topal Ali:
Bu da ne izi? diye usulca sordu.
Memed:
Abdi Aann izi, dedi. Onu bulacaksn. Ylann deliinde,
kuun kanadnn altndaysa da bulacaksn. Onu bulmazsan... O
zaman ite:
Topal Ali:
Oooooh bre karda! dedi, bu muydu benden istediin? stediin Abdi
olsun. Cehennemde ise de bulur karrm. Ya kasabada, ya Avar kynde,
ya
da Sarbahededir imdi. yerin birisinde...
Gelin benimle ukurovaya, elimle koymu gibi bulaym onu. Bulaym da
teslim edeyim o gavuru. O gavur benim evimi bama ykt. Yalanc
ahitlik
etmedim diye. oluk ocuk a kaldk, aak kynde. Elin iinde garip
garip
kaldm karda. O gavuru para para et. Onu bulmak iin elimden ne
gelirse
yaparm. Ekya da olurum. Ekya olur seninle dalarda gezerim.
Memed:
Tamam, dedi. Hadi gidip ocan bana oturalm. Gerisini
sonra konuuruz. Syleme kimseye. Durmu Ali de akt ii. Ama

kimseye sylemez o.
Topal Ali:
sterse dnya duysun. Bana vz gelir. u adamn, kylye, sana,
Hateye, sonra da bana ettii var ya yreime da gibi oturdu. Dnya
duysun. ok ok olmazsa alrm bir tfek katlrm yanna. Vz gelir
alimallah...
Memed, ocan bana geldi oturdu. Topal Alinin yz glyordu.
Durmu Ali:
Yzn glyor Topal, dedi. Yoksa yeni bir iz mi kt gene?
Topal:
Yok, dedi, Memed kardan gnln aldm da ona seviniyorum.
Recep avu, Cabbar, Topal Ali, Memed artk drt kii olarak
ahra dndler.
Samanlktan kp yola dtklerinde daha gn domamt.
Memed:
Salcalan kal Hr ana! Durmu Ali emmi, salcalan kaln
cmleniz, dedi, yrd.
Ky yava yava uyanyordu. Bir iki bacadan duman ttmeye balamt.
Hr hmla:
Memed! Memed! dedi. O gavur Topal kyma gibi kymazsan, o yezidi
kymazsan sana hakkm helal etmem. Dnenin kemikleri de mezarnda
szlar.
Duydun mu dediklerimi?
Durmu Ali:
Yolun ak olsun yavrum, dedi. Bakma bu delinin szlerine.
Topal Aliye dnd:
Ali sen de kusura kalma. Avratlarn yall da cip beter oluyor.
Kyn dna ktklarnda Topal Ali:
O gavurun lmn gzmle greceim ha! dedi, dudaklarn
yalad. Houna gidecek bir i olursa, hep dudaklarn yalard.
Beni iyi dinle Memed karda, dedi. Sana ok ktlk ettim.
Sana ok iyilik etmek isterim bundan sonra da. Bu gavuru temizledikten
sonra da, sana yardm yapmak isterim. Sen merhametli, sen iyi bir
ocuksun. Senin yerinde bakas olsayd, beni oktan ldrrd. Sen
anladn ki bunda benim suum yok. Bak, bile bile yalan syleyerek
Hatenin stne ahitlik etseydim, o zaman suum byk olurdu.
Recep avu oktandr sze karmyordu. Topala:

Demek sen iyi iz srersin? diye sordu.

Topal:
Srerdim, dedi. Sonra yemin ettim. nsan izi srmemeye
yemin ettim.
Recep avu:
Hayvanlardan ne istersin yleyse?
Topal:
Aam, dedi, geyik meyik izi srerim gayri. Ava gidenlerle.
Onu da yapmazsam lrm. Ben iz srmesem lrm.
Cabbar:
Yaa! dedi.
Recep avu gene bir:
Vay anam vay! ekti.
Asl kayann dzlne gelinceye kadar bir daha azlarn amadlar.
Yollara i dmt. Buradaki toprak krmzyd. Bir de koku
geliyordu topraktan. ukurova kokusu gibi bir ey.
Recep avu:
Vay vay! dedi. Vay vay vay anam! Dizlerim krlyor. Bam
tutamyorum!
Cabbar:
Etme bre Recep avu, dedi. Ne oldu sana byle?
Recep avu:
Vay vay vay anam! diye inliyordu boyuna.
Topal Ali:
Yara ok imi. Byle olmaz. Gittike daha azar. Bir kye inelim. Bu
yaknda Sar mmetin evi var. sterseniz oraya gidelim. yi adamdr.
Recep avu:
Olmaz, dedi. Bir yara iin evlerde kalamam. O gavurun arkasn
brakamam. Sonra da kzd. Memed, Cabbar gelin buraya. Bu iz srmede
etebal bana vereceksiniz. Ne dersem emrimden kmayacaksnz. Kabul
m?
Memed:
Kabul avu, dedi.
Cabbar:

Nolacaksa kabul, dedi. Ne yapacaksn bakalm?

Recep avu:
Emrime kim kar koyarsa vururum, dedi. Babam olsa vururum.
Cabbar:
Peki, dedi, ne yapacaksn? Kimse emrinden kmayacak. Yapacan syle.
Recep avu:
Karma gerisine, dedi, Topal Aliye dnd:
Topal Ali, dedi, sen iyi iz srersin. Bu Abdi gavurunun yerini
bulmaya sz verdin.
Topal Ali:
Sz verdim, dedi. Sz vermesem bile onu ben ldrmek isterim. i i
yemek isterim ben onu.
Recep avu:
imdi gel karma. Syle bakalm, sence nerededir Abdi imdi?
Topal:
imdi yerini bilemem. Ya kasabada, ya Avar kyndedir. Belki
de ta Yreire inmitir. Aryacanz biliyorsa, mutlak Yreir
dzlne
inmitir. Yreire ekya inemez. Dzlkte barnamaz.
Recep avu:
Peki, Yreire inmise ne yapacaz?
Topal Ali:
Ben onu gzederim. Ne zaman Yreirden ayrlrsa, size haber
veririm. Ben onun peini brakmam.
Recep avu:
imdi? diye sordu.
Topal:
Siz imdi Sar mmetin evinde kalrsnz: Ben ukurovaya iner
yerini bulurum onun. Gelir size haber veririm. Haydi Sar mmete
gidelim. Bize uzaktan akraba gelir. O gavur dinliyi de hi
sevmez.
kindine doru Sar mmetin ormanlk bir tepedeki tek bana,
yapayalnz kalakalm evine geldiler.
Topal Ali mmete:

te bizim nce Memed bu, dedi, tantt.

mmet:
Karda, dedi, daa ktn duydum da ok sevindim. Seni
grmeyi ok arzuluyordum.
Topal Ali, onlar yle, evin avlusunda brakp gerisin geri dnd,
yrd.
Sar mmet arkasndan:
Bir kahve iip de yle gideydin Ali karda, diye seslendi.
Topal Ali, dnmeden, kendi kendine sylenircesine:
im var mmet karda, dedi. Acele iim var.
Topal, ayan ta arkadan sryerek hzl hzl, koarcasna devrilip
kalka kalka yryordu.
Gece, usuldan bir rzgar esiyordu.. Donuk bir ay vard. Aalarn
arasndan pare pare dklyordu.
Kuun kanadnn altna saklanmsa da bulurum onu, dedi
kendi kendine.
Gznn nne, evinin ykl geldi. Yllar yl alp tertemiz
yapt, donatt evi bir saatin iinde Abdi Aann adamlarnca
yklm,
viraneye evrilmiti. Bunun stne dilerini skt. Biraz daha
hzl yrd.
Kasabaya girdiinde yeni yeni sabah oluyordu. Pazaryerine geldi.
Sprgeci Muhacr Murat pazaryerini toz kaldrarak spryordu.
Muratn m bir hali vard. Murata bir selam vererek kahveci Tevfiin
kahvesine ayn hzla yrd. Kahve daha yenice almt. Bir
ay istedi. Tten bir ay getirdiler. Heyecandan ii iine smayarak
dkkanlar alncaya kadar kahvede bekledi.
Gnn ilk klar kasabann ak tal kaldrmlarna dklrken,
Mustafa emminin dkkanna gitti. Mustafa emmi Maral, ho, ak sakall
bir
adamd. Dkkan daha amamt. Ali dkkann kapsna srtn verdi
oturdu.
Bekledi. nnden burnunu yere srerek bir uyuz kpek geti. Kr Hacnn
nal
dvd yer kardayd. Az sonra Kr Hac geldi, tezgahn bana geti,
trk syleyerek nal dvmeye balad. Kar duvarn dibindeki gbrelik
buulanyordu. Gn iyice deince, buu ekildi. Sonra da yukardan aa
Mustafa Efendinin geldii grld. Mustafa Efendi dkkannn kapsnda
Topal
Aliyi grnce sabah sabah, gld:
Ne o Ali, dedi, ne o? Hrszn izini bizim dkkann iine mi
getirdin?

Topal Ali gerilerek doruldu:

yle oldu, diye karlk verdi.
Mustafa Efendi dkkann ap ieri girdikten sonra:
Gel bakalm Ali, nerelerdeydin bre kardam? Hi grnmedin.
Ali:
Sorma, dedi. Felaket stne felaket.
Mustafa Efendi:
Duydum.
Topal Ali:
Duyduun gibi..
Mustafa Efendi:
Abdi bunu iyi etmemi, dedi. Be vakit namaznda niyaznda
ama, iyi etmemi. Sana yapt insanla yakmaz.
Topal Ali:
Abdi Aa burada imi duyduuma gre, diye Mustafa Efendiyi
yoklad. Ne geziyor ola? O buralardaysa ben gezmeyim kasabada.
Sonra bama i getirir.
Mustafa Efendi:
Korkma Ali,' dedi, o cannn derdine dm. O ocuk var ya
ekya km. Gz pek bir ocukmu: Kasabada bile duramyor.
Dn geldi benden sigara, kibrit ald heybesine yerletirdi. At drt
nala kaldrd, Aktozlu kyne gitti. O kyden yer yurt alacakm.
Dinsizin hakkndan imansz gelir. Sen tevekkel ol yeter ki... O
sana etti. Bak, el kadar ocuun nnden bucak bucak kayor.
Aktozlu kynde kimin evinde durur ola? aktrmadan bir
daha yoklad.
Mustafa Efendi:
Kimin evinde olacak, dedi. Muhtar Hseyinin evinde. O akraba
gelir ona.
Topal Ali, Aktozluda olup olmadn iyice salamlamak iin:
O, dedi. Aktozlu kyn hi sevmez. ukurovaya inince daysnn
olunun evinde kalr Sarbahe kynde.
Mustafa Efendi:
Ne diyorsun bre Ali? diye kt. Adamcaz sapsar kesilip
kehrbara dnm, tm kan ekilmi. Days olu gibi mazlum bir
adama cann gvenir mi hi? Ne hin olu hindir o Abdi! Duyduk ki,

birka gn nce, o ekya ocuk Abdinin evini basm. ocuklarn

ldrecekmi, sonradan merhamete gelmi, vazgemi. Bir candarma
mfrezesi gitti ekya ocuun takibine. Ad nce Memed miymi ne?
Bunu duyan Abdi kar m Aktozlu kynden? Muhtar Hseyin yiit
adam. lmeden evinden misafir vermez. O, ne hin olu hin o! Hi
gider mi Sarbahe kyne? imdi git, Hseyinin ocann banda
bulursun onu. Elinle koymu gibi.
Topal Ali:
Eden bulur, dedi. O, bana etti, Allah da ona... Daha ok
srm srm srnr inallah el kaplarnda. Daha ok ecel teri
dker.
Mustafa Efendi:
Sen tevekkel ol, diye sylendi. Sen tevekkel ol. Eden bulur.
Abdi Aann yerini tam tamna renmesine karn gene ii gtrmedi.
nceyi bo yere getiririm de, u ukurovann dznde ban
belaya sokarm diye dnd.
Mustafa Efendiden biraz helva, karki frndan da bir ekmek
ald, Aktozlu kyne doru yola dt.
Kasabay knca bir saat sonra Acasazn batakl balar. Bkler,
orman misalidir. Prl prl Savrun ay bklerin arasndan kirlenerek
geer, Acasazn amuruna karr. Aktozlu ky Acasazn kysndadr.
Stmaya yakalanmam insan yok gibidir.
Yalnzdutun kamlnda yolunu arr gibi oldu. Orada burada
iz arad. Bir akal izini srmeye balad. z, batakla batakla
gidiyordu.
zi bulduuna hem seviniyor, hem kzyordu. inden, akal delirmi,
diyordu. Ama izi de brakmyordu. akala kfrede ede izi sra gitti. En
sonunda iz onu kurakla kard. Bu kpolu akalda i var, dedi. Btn
akallar akll olur zaten...
Uzun szn ksas, ikinci gn kuluk vakti, Aktozlu kyne girdi.
Ky, yirmi be otuz evlik bir kyd. Kyn evleri tm hudu. Hularn
stnn otu yepyeniydi. Btn bataklk kylerinin hularnn
st yeni olur. Bataklk yanlarndadr. Biiverir sazlr,
balayverirler evlerin stne. Batakla uzak kylerin hularnn
stnn
otlar gne yiye yiye seyrelmi, gmlenmitir.
Topal Ali Aktozlu kynn sszlna kart. Ortalkta siniler
sinek yoktu. Yalnz, itleri bel vermi kck bir huun kapsndan bir
kadn ban uzatp geri ekti.
Topal Ali:
Bac! diye seslendi arkasndan. Hatun bac, Hseyin Aann
evi nerede?
Kadn, kapya geri dnd. Kyn orta yerindeki yars ot yars
inkoyla rtl uzun bir huu gsterdi. Ali, topal bacan srkleyerek,
nefesi tutulacak kadar heyecanla eve doru yrmeye balad.
Evin byk kaps akt. Bir an kapnn nnde durdu. erdeki

uzun boylu adam kapnn nne gelerek:

Ne istiyorsun kardam? dedi.
Topal:
Ben Abdi Aann kyls olurum. Ona bir haber getirdim dedi.
Gir ieri.
Uzun evi bir utan bir uca geerek kilim deli, ocakl grl
grl yanan bir odaya geldi. Ocakln banda, atee doru eilmi,
usul usul tespih eken, uyuklarcasna sallanan Abdi Aay grd.
Odann kapsnda bir zaman bekledi. Abdi Aa, gene yle uykulu uykulu
sallanp duruyordu. Arkadan yetien uzun boylu adam:
Aa, dedi, sizin kyden biri gelmi.
Aa, ar ar, oral olmayarak ban kaldrd. Gzlerini Alinin
stne dikti. Ali, topal yanna devrilecekmi gibi duruyordu. lkin
Aa Aliyi tanyamad. Gzlerini kirpitirerek bakt. Tanynca rengi
ata. Bireyler syleyecek oldu. Yarm kald. Ne dedii anlalmad.
Ali, onun yanna doru yrd. Abdi Aann gzleri byd. Elindeki
tespih dt:
Gel bakalm yanma olum Ali, diyebildi. Kyden bir haber
mi getirdin?
Ali, yanna, ocan yaknna oturdu.
Abdi Aa:
De bakalm, bir haber mi? dedi.
Ali ayakta duran adama doru bir iki gz att. Abdi Aa anlad.
Adama:
Gizli konuacaklarmz var, Osman. en azck k hele.
Uzun boylu adam kt, kapy kapad.
Abdi Aa, ona iyice sokularak:
Ne haber Alim? dedi, sonra yz deiti, korkun bir hal ald.
Yoksa, dedi, yoksa imdi de benim izimi mi sryorsun?
Topal Alinin yznde yle acl bir hal vard ki, ha alad, ha
alayacakt.
Kocaman adam imdi boanverecek.
Aam, dedi, u benim bama gelmeyen kalmad, u iz srme
yznden. Yurdumdan oldum. Evimden barkmdan oldum. Canmdan olacam
imdi
de. Geldi beni aak kynde yakalad nce Memed, ald sizin
Deirmenolua
getirdi. Diyordu ki, Abdi Aay da yakalayacak, ikinizi bir arada

ldreceim. Bir gece sizin eve girdi. Kapy krd. Evden bart,
amata
geliyordu. Bu arada ben katm. Hsn evine gittim. Hsk arkama bal
ellerimi zd.
Hse dedim ki, git git bakalm Aamn evinde ne olup, bitiyor?
Hsk gitti, geri geldi. Aa evde yok. Memed ierden kapy kilitlemi,
ieri kimse giremiyor, ierde kadnlar, ocuklar, ryor,
dedi. ki ekya da dmler kyn iine beni aryorlarm. Yaa
Aam. Ben oradan katm. Ky bir kyamet yerine dnmt, ben dna
ktktan sonra. rtlar ta aa dereden duyuluyordu. Bir are
bul buna diye, ben de sana geldim.
Abdi Aann, yz soldu. Trl trl hal ald.
Topal Ali bu arada alamaya balad. Hkrarak alyordu.
oluk ocuum aak kynde kald, Aam. Benim bir taksiratm var m?
Ben nasl giderim bir daha yukarlara? Bana bir akl ver
Aam. Seni de dnyorum. Bu ukurova kylklerinde nolacak
senin halin, Aam! Biz neysek, ne, senin halin ldryor beni.
Koskocaman bir Aasn. Be kyn Aassn. Her yerde, btn da
kylklerinde
senin parmak kadar ocuktan kap ukurovaya saklandn
syleniyor. Benim halim neyse ne Aam. Senin haline alyorum.
Abdi Aann yanaklar, boynu kpkrmz kesildi, gzleri yaard:
Ali yavrum, dedi, sana ktlk ettim. Evini aaktan getir
kyne. Sana bir kat vereyim, evden sana kz, tohum versinler.
Kusura kalma yavrum Ali. Var git evini getir kyne.
Ali:
Nasl giderim yukarlara da, evimi kye getiririm? ldrr o namussuz
olu namussuz beni.
Abdi Aa:
Korkma ondan, dedi. ok yaatmam onu dada. Deli Durduyla aras
alm.
Deli Durduya haber gnderdim. Yaknda ieklinin etesini de peine
takacam.
Korkma ondan. Onu keklik gibi avlatrm, canm saiken. Hi korkma.
Elini cebine soktu. Bir tomar kat para kard. inden on kadar
yeil banknot ekti:
Al olum Ali, dedi, bunlar da kendine harlk et. imdi sana
diyeceim var. Sen doru kye gideceksin. Eve syleyeceksin. Koyun
srlerinden n ukurovaya eksinler. Grnme o meluna. stersen gece
git. Kimse seni grmesin. Oradan yanamalardan birini kendi evine gnder.
aaktaki evini alsn getirsin kye. Sen de bana bizim ocuklardan bir
haber getir. O melun ne yapm bakalm ocuklara? Merak ediyorum! Bir
yemek
ye de d yollara.
Topal Ali gene alamaya balad:
Etme Aam, dedi. Beni yukar geri gnderme. Elinden bir

kurtuldum o melunun. Beni ldrr.

Abdi Aa kzd:
Hemen d yola! Dediklerimi yap! Korkma. Belki candarmalar
imdi onu yakalamlardr. O ekyal ne bilir!
Ali:
Varaym gideyim Aam, dedi. Dorusun. O ekyal ne
bilir!
erden yemek getirdiler Aliye. Ali, yemei abuk abuk yedi,
yola dt.
Varr giderim kye. Aama bir haber getiririm.
Uarcasna yol yryordu. Ayann topalln bile duymuyordu.
Durup dinlenmeksizin bir buuk gnde Sar mmecin evine vard.
Vakit gece yarsyd. Usuldan bir slk ald kapda. mmet sl
tand.
Dar kt.
Ho geldin karda, dedi. Usul konu. eri candarmaylan dopdolu.
Seninkinin takibine gitmiler. Oradan dnyorlar. Uyuyorlar
imdi. Asm avu deli oluyor. Seninkiler de samanlkta keyfediyorlar.
Onlara bir kuzu kestim. Senin u nce Memed de yaman, elik gibi bir
olana
benziyor. Konumuyor. Hibir eye karmaz bir hali var ya, ii dolu
olduu
belli. Gzlerinden belli. Yanp yanp snyor. Greceksin, o bu dalarn
en
naml ekyas olacak. Gel seni oraya gtrym.
Samanla yrdler. Sar mmet yerden iki ta ald, kere t
t ettirdi. Kapi hafife ald.
Topal Ali:
Ben geldim, dedi.
Memed:
Ho geldin, dedi, ieri ekildi, girince kapy rtt. u senin
arkadan mmet yok mu Ali Aa, ok yiit bir adam. ok iyi bir
adam. Bakas olsa, oktan bizleri ele verirdi. Candarmalar'la oktan
aramzda bir hr kard. yi ki geldin.
Topal Ali:
Karda, dedi, buldum. Aktozlu kynde Hseyin Aann ocann banda
oturup durur.
Memed sevincinden ne yapacan bilemedi. Cebinden bir kibrit
karp akt. Bu byk bir yanlt. ralk eiin yanna konmutu,
buldu, yakt.
Cabbarla Recep avu kede, ikisi bir yatakta uyuyorlard. Usuldan

vard, Cabbar drtt. Cabbar hemencecik srarcasna gzlerini

korkuyla at, yanndaki tfeini kapt. Memed, tfei eliyle tutarak:
Bir ey yok Cabbar, dedi, benim.
Cabbar:
Ne var? diye sordu. Bir ey mi oldu?
Memed:
Ali geldi, diye karlk verdi.
Cabbar:
Ali mi? dedi.
Memed:
Ali.
Cabbar:
Bulmu mu?
Memed:
Bulmu.
Cabbar:
imiz i desene.
Memed:
imiz i.
Cabbar:
Hemen yola. yle mi?
Memed:
Hemen yola.
Cabbar:
Hemen yola ya, Recep avuun hali kt. Boynunu dndremiyor. leceim
diye korkuyor.
Memed:
Ne yapalm yleyse?
Cabbar:
Burada braksak onu.

Memed:
Kalmaz. Bamza i aar.
Cabbar:
are yok, uyandralm.
Memed:
Uyandralm.
Cabbar, avuu drtt. avu uykulu uykulu solundan sana
dnd. Cabbar:
avu kalk, dedi.
avu:
Yahu ben lyorum, dedi. lyorum ite.
Kalk avu, kalk canm. Yola dmeliyiz hemen.
Elinden tutup yataktan dorulttu.
avu mzrdanyordu:
Etme bunu bana. Ben lyorum diyorum size, lyorum.
Cabbar:
Kalk gzn sevdiim aslan avuum. Hani sen etebaydn!
etebalk byle mi yaplr?
Elini braknca avu yeniden yataa dt. Uyumaya balad.
Memed:
Fkara, dedi, gnlerdir ilk defa uyuyor. rpnp duruyordur.
Cabbar:
Ne yapalm yleyse? diye sordu. Burada brakalm m?
Memed:
Olmaz, dedi. avuu bileklerinden tuttu kaldrd. Kulana eilip
birka kez bard:
avu! avu! Abdi Aa Aktozlu kynde imi. Aktozluda, Aktozluda,
Aktozluda... Ali imdi geldi. Topal Ali geldi. Topal Ali.
Recep avu gzlerini at.
Nee? diye sordu.
Memed:

Abdinin yerini bulduk, Aktozluda.

Recep avu:
Topal Ali mi bulmu? dedi.
Memed:
Topal Ali.
Recep avu:
Bulmasa onu vurmaya karar verdiydim. Yakay kurtard, dedi,
ayaa kalkt. Yzn a yemi gibi buruturdu. Boynunun arsn
belli etmek istemiyordu.
ocuklar, dedi, yola dmeden u yaram bir daha ilalayn.
Recep avu mrndeki en iyi eyi yapacak. Abdi gavurunu ldrecek.
imdiye kadar ne gnah iledimse Allah indinde affedilir.
Topal Ali:
Durun, dedi; yaray ben ilalaym.
Recep avuun dizinin dibine oturdu.
Recep avu,:
Ulan Ali, dedi, eer bulmasaydn onu, iin dumand. Vururdum seni.
Ali:
Bulduk ite, dedi, fakir fukarann dmann. Verin cezasn.
Recep avu:
yle bir veririm ki, dedi. Grrsn!
Bir kundura boyas kutusundan merhem karan Ali, yaray
onunla iyice svad. Sonra da sard.
Recep avu:
Haydi kalkn, dedi. abuk olun. Dinsizin bir dakika yaamas
bile ziyandan.
O hzla kapya ktlar. mmete Allahasmarladk demeyi bile
unuttular, yola dtler.
Cabbar:
Bu gn de... dedi.
Memed:
ok kr bu gn de, dedi.
Ne yapacan bilmiyor, ii iine smyor. Tabana kuvvet nde

uar gibi yruyordu. Topal Ali de arkasnda.

Topal:
Bana on lira verdi, diye olan biteni, kvrd yalan anlatyor,
onlar gldryordu.
Yalnzdutun oraya geldiklerinde alktan bitmilerdi. Sevinlerinden
hibir yerde durmam, gndzleri saklanp geceleri bayrlardan,
bklerden yrmlerdi.
Topal Ali:
Korkmayn, size imdi ekmek getiririm, dedi. Bekleyin u
oyukta.
Yalnzdut kyne girdi. Bir saat tede, Anavarza kalesinin orada,
Aktozlu ky grnyordu. Yarm saat sonra bir torba dolusu ekmek,
bir torba da yourtla geldi.
Yourdu aldm, dedi: Evin direine asmlar, bizim evden alyormuum
gibi aldm.
Yemeklerini yediler, birer de sigara sardlar stne.
Recep avuun yarasnn durulmaz bir halde olduu yznden
belli oluyordu. Habire dilerini skp yzn buruturuyordu. Durmadan
da syleniyordu:
eteba benim. Eer iime karrsanz bunda, gerisini siz dnn.
Bunca ktlk iledim. Bir de iyilik edeyim. Her dediimi yapacaksnz
anladnz m?
Cabbara dnyor:
Anladn m Cabbar?
Memede:
Anladn m Memed?
Cabbar:
Anladm.
Memed:
Anladm.
Recep avu:
imdi gece oluncaya kadar burada bekleyeceiz. Gece olunca da
kyn kysndaki bkn iine girip saklanacaz. Siz hi karmayn.
Ben buralar kar kar, ta ta bilirim. Anladnz m? Ta ta. u
grnen
yer Ceyhann adas, Anavarzann ardnda Haclar var. Haclardan yukar
dalar tutarz, adam ldrnce. En az bir blk candarma gnderirler,
vukuattan sonra. Kurtulu zor olur. Ama benim gibi buralar bilen kimse
yoktur. Delik delik bilirim. Zinhar dediimden dar kmayasnz. olak

birader dediimi tutmad da koca eteyi mahvetti. Kendi de vuruldu.

ukurova
demek, Reep avu demektir. Bunu da aklnzdan karmayasnz.
Bulunduklar yer bir sel yatayd. Seller stbeyaz akl talarn,
am kabuklarn, kam, anaac kklerini srklemi buraya, hayt
allklarnn dibine ymt. Bundan sonra gelen seller boyuna hayt
alsna gelip durmular, onu skemeyip, ne getirdilerse dibine
brakarak,
stnden atlayp gemiler, smaynca da yandaki tarlann dibini
oymulard. te bu oyuktaydlar.
Akam oldu. Gn indi. Bir sini gibi dz ovann yzn yaldzlad.
Bulutlarn kenarlar da, kland. Ovann br ucuna yapt kald.
Recep avu:
oktandr, dedi, gnein ukurovada batn grmedim.
Topran stnde bir zaman durur, kzarr orada, kpkrmz kan kesilir.
Birden batverir sonra da. Durun da seyredeyim. Ben leceim
zaten. Durun, durun seyredeyim.
Cabbar gld.
avu:
Neye glyorsun bre it sd? diye kzd.
Cabbar:
Topal Aliye, dedi.
avu sustu.
Derken gn batt. Karanlk kavutu. avu ellerini beline dayam, gne
kar dikilmi heykel gibi duruyordu.
leceim lmeye. ukurovada gnn batn bir daha grdm
ya... dedi.
Yalnzdut dzn getiler. Sonra bir batakla saplandlar. Bataklktan
kurtulunca, Aktozlu kynn hularnn klar gzkt.
Ancak, o da birka evden lgn klar szyordu. Geri yan tm karanla
gmlmt. ok yorulmulard. Srtlarn bir alya dayayp
oturdular. Topal Ali bir cgara yakacak oldu. Hafif hafif inlemekte
olan avu grledi:
Topal deyyus, dedi, imdi yere sererim seni. Koy elindeki kibriti
cebine!
Topal hibir ey sylemeden kibriti cebine koydu. Recep avu:
Bir daha sylyorum, diye keskin, sert sylendi. Benim dediimden
dar her kim karsa, babam olsa da vururum. Sylen eteba ben miyim?
Sensin avu, dediler.
Bunun stne avu ban nne edi bir yarm saat dnd.

Sonra ban kaldrd, Memede dnd, sordu:

Bu Topal Ali sonra da senin iine yarayacak m?
Memed:
Yarayacak, diye karlk verdi.
Recep avu:
Bir ekyaya Topal Ali gibi adam her zaman gerek, dedi, gene
sustu. Uzun zaman sustu. Vakit geiyordu. Cabbar dayanamad:
Ne o avu, dedi, uyudun mu?
avu buna ok ierledi:
tin enii, diye dilerini skt. Bu ovann yznde bir koca
kyden adam alp gtrmek kolay m? Uyumuyor, plan kuruyorum.
Gene dald. Neden sonradr ki, uyanrcasna ban kaldrd. Gzlerini
teker teker herkesin karalts zerinde durdurdu. Yldz nda
hibirisinin yzn fark edemiyordu.
ocuklar, diye balad. Sesi scak, bir ana efkatindeydi.
Benim i bitti bundan sonra. Bu yara beni iflah etmez, gtrr.
Bunu iyi biliyorum. Sizi dnyorum. u nce Memedi dnyorum. Onun
yreinde iyilik var. Yllar yl, be kyn erkeinin iinden zalime
kafa
tutan, bir tek bu kt. Bunda i var. Sa kalrsam, onu gzm gibi
korurum.
Ama leceim. Topala dnd. Sen, dedi, Topal akll adamsn. stelik
ekya da deilsin. Memede ok yardm yapabilirsin.
Topal:
Memede elimden geleni yapacam. Evimin ykl, kymden
kovuluum yreime deirmen ta gibi oturdu.
avu:
imdi ie gelince, gece yarya doru Hseyin Aann evine varrz.
Kapy atrrz. Abdiyi ierde vurur karz. Yalnz Topal Ali bizimle
gelmesin.
Memed:
Zaten gece yary buldu, avu, dedi. Hemen gidelim. Olur
mu? Hemen.
avu ayaa kalkt. Fieklerini dzeltti. Tabancalarnn azna
kurun verdi. Bombalarn yoklad. Ceplerini aratrd.
Topal kibritini bana ver, dedi. Ver de buralarda durma. D
yola, nereye gidersen git.
Topal, kibriti kard, verdi:
Gazanz mbarek olun, dedi, arkasn dnd; yrd.

Memed:
Gene grrz. Saol Ali, dedi.
Ali:
Grrz.
O, gzden yitip karanla karp gittikten sonra, onlar da kyn
iine doru yrdler. Serin bir poyraz esiyordu. Poyraz, kyn ot
evlerinin saaklarnda slklar alyordu.
Yars inkolu evin nne gelince durdular.
avu:
Kapy tkrdat Memed, dedi. Sen de Cabbar hazr ol. Yat sipere.
Tmsein ardna yat. Bu eve doru kim gelecek olursa vur. Bakma
gznn yana. Grdn karalty dr:
Memed yerden bir ta alp kapy dvmeye balad. Evin inkolar
yldz nda donuk donuktu. Kapnn tkrtlar kyn sszln
bozuyordu. ok sonra, evin iinden bir erkek sesi geldi:
Kim o? Bu gece yars kim o?
Recep avu:
Benim, dedi, karda Abdi Aann kylsym. A kapy,
haber getirdim.
erdeki ses:
Git de sabahleyin gel.
Tam bu srada kyn teki ucunda bir kpek havlad.
Recep avu:
ok acele iim var. Aay mutlaka grmeliyim imdi. Aver kapy
karda!
Adamn kapy amasyla kapamas bir oldu. Kapad, arkasndan
da srgledi.
Recep avu:
Ah u yaram, dedi, yoksa ieri girerdim. Ah yaram. Amma
zarar yok. imdi ben onlara kapy atrrm.
Btn gcyle ieri bard:
Ben ekyalarn ba Recep avuum, dedi. Duymadnzsa
duyun. O gavur Abdiyi bana teslim edin. Etmezseniz siz
bilirsiniz.
Hseyin Aa filan tanmam. O gavur dinliyi teslim edin.

Memed de konutu:
Ben de nce Memedim, dedi. Anamn, nianlmn intikamn
almak iin geldim, dedi. Kyllerimin intikamn almak iin. Fakir
fukarann intikamn almak iin. Onu karn dar. O ierden kmadan
biz buradan gitmeyeceiz.
erdeki ses:
Abdi Aa yok, bu evde, dedi. Varn iinize gidin. Yok burada.
avu:
Bana Recep avu derler. Ekyalarn piri. Almadan gitmem
Abdi dinsizini. Memed! dedi sonra da, kar bombay, koy kapnn
eiine. Kapy atalm.
Adam ierden bard:
oluk ocuk var ierde. Abdi yok evde.
Recep avu:
yleyse a kapy.
Adam:
Aamam.
Recep avu:
Memed, diye bard. Atele bombay, koy kapya.
Memed:
Hazr avuum, dedi. Koyaym m?
avu:
Ne duruyorsun ya? diye bard.
Bu srada ierden bir silah sesi geldi.
avu:
Yat Memed yere, dedi. Yat! O dinsiz skyor.
erden dar kurun yayordu.
avu:
Memed; bombay at, dedi.
oluk ocua kymayn, diye bir ses geldi ierden. kyoruz
biz. Siz ne yaparsanz yapn. Abdi Aa, sen de skma. Biz kalm da
siz ne yaparsanz yapn.

erdeki kurun durdu. Kap ald. Uykulu ocuklar, don gmlek

titreyen
kadnlar dar dkldler. abucak evden uzaklatlar.
En sonunda evden ok yal bir adamla, iki delikanl kt.
Yal adam:
te ierde Abdi. Varn hesabnz grn.
Bunu der demez ierden gene bir yaylm atei balad. Abdi ok
abuk kurun skyordu.
Silah sesini duyan kyller Hseyin Aann evine doru geliyorlard.
lerinden biri: Ekyalar basm, dedi. Bunu duyan kyller
evlerine doru komaya baladlar. Bir dakika iinde ortalkta kimse
kalmad.
avu:
Memed, dedi, al kapy. Ver et kurunu.
Memed:
Ne faydas var? dedi. Herif ierde. mz de vurur.
avu:
Demek vurur! diye alay etti. Ben ona imdi gsteririm. Sen
kurunla kapy. Sze karma. Ne diyorsam onu yap. Eksik etme kapdan
kurunu.
Btn sesini bir araya toplayarak, bard:
Demek Abdi, elime ayama dmek dururken, kurun atarsn
bana? Saklanp evin iine, kurun atarsn. Ben sana gsteririm.
Evin poyrazdan yanna gitti.
Memed kapdan kurunu eksik etmiyordu. avuun ne yapacan da merak
ediyordu.
Abdi Aa da ierden onlara doru kurun sallyordu. Cabbarsa
ynn kye dnm, kmldamadan yatyordu. Memed, kapnn yanna
saklanmasayd, oktan kurunu yemiti.
Ortalkta ne kadn, ne ocuk hi kimse kalmamt. Ky girdikleri
zamanki
gibi gene pssz.
Aradan epey zaman geti. Memed, habire kapya kurun skyor.
Bunun sonu neye varacak? avu gitti evin ardna, gelmedi. Bir ara
Memed bo yere kurun skmaktan bkt, kesti. Evin arkasndan
avu bard:
Kesme kurunu ulan. Orospu ocuu kesme kurunu.
Memed gnlsz gnlsz yeniden balad.

Bu srada dut aalarnn ardndan bir ses geldi.

Sabaha kadar kurun yakn bakalm. Abdiyi dar karabilir misiniz?
Memed sordu:
Sen kimsin?
Ses:
Ben Hseyin Aaym. Krt Reitten sonra ukurovaya hibir
ekya inmedi. Krt Reidi bile ukurova yedi. Sabah olunca bu ovann
yznde sizi armut gibi drrler. Brakn gidin.
Recep avuun karncalanm, bozuk sesi btn hncyla evin arkasndan
geldi:
Cabbar! Cabbar! Syletme u yezidi. Kapa azn.
Cabbar dut aalarnn altn kurun emberine ald.
te tam bu srada olan oldu. Evin stnden, yanndan ynnden
bir krmz yalmdr birden patlad. Belki bir saniye iinde btn ev
ate iinde kald.
Recep avu:
Hseyin Aa, Hseyin Aa, koca deyyus, diye seslendi. Krt
Reidi avlarlar ama, beni avlayamazlar. Ben Recep avuum. ukurovann
kurduyum. Ya Abdiyi ldrrm bu gece, ya da bu ky yakarm.
Dutun altndaki adam bir lk kopard, sonra kadnlar, ocuklar, bir
ky toptan rmaya balad.
Recep avu:
Memed, dedi, kes atei de, o gavur bunalsn da kapdan ksn.
Memed atei kesti.
Poyraz, kavak boyu kalkan yalmlar saa sola savuruyordu. Evin
yanndaki bir ev de az sonra ate ald. Daha sonra ate stteki eve
geti. On be yirmi dakika iinde on kadar ev ate alm yanyordu.
Cabbarla Memed tam siper yatmlar bekliyorlard. Recep avu
evin yresinde frl frl dnyor, baryordu:
k adi k! atr atr yanacaksn. k da Memedin eline ayana d.
Belki cann balar.
erden ses seda gelmiyordu. Arada Recep avuun kulann dibinden cv
diye bir kurun geiyordu. Yalmlar, kvlcmlar saarak ta
gkyzne kyordu. Eilip bklp kvrlyor, para para karanlk
gkte uuyor. Gkyz a kesmiti. Gndz gibi. Ortalk
aydnlanvermiti.
Anavarzann mor kayalklarndan, Ceyhan rma kenarndaki bkle kadar,
beyaz bir k delmiti karanl.
Beyaz don gmlekle yataklarndan dar uram insan kalabal

oradan oraya kouyor, yanan evlerdeki eyalar tayorlard. Bir ana

baba gn kyn ii.
Abdi k dar. Kebap olursun sonra, k dar, diye habire baryor
avu.
Memede dnyor:
Evin kapdan baka klacak hibir yeri yok Memedim, diyor.
Sen hi km ekme. imdi dar kar o. Kapda gebertiver.
Memed:
Olur, diyor.
Yal bir kadn dutlarn altndan koarak geldi. Yanan evin iine
girdi. Recep avu hibir ey syleyemedi kadna. Kadn evin iinden
kucanda bir dekle kt. Dei koa koa dutlarn altna gtrd.
Sonra bir ceviz sandk kard. Tencereler, kilimler, sahanlar,
yorganlar karyordu boyuna. En sonunda drl bir byk yorgan kard
koltuunun altnda. Bundan sonra da yalmlar kapy sard.
Memedle Cabbar olduklar yerde, Recep avu da evin yresinde
bekle babam bekle ettiler. Ne Abdi kt, ne bir ey oldu. Evin st
yand, kt. Ak kapdan Abdi gene kmad. Beklediler. Duvarlar
yand, ieri doru yatt, kimse yok.
Poyraz iyice hzlanmt. Yalmlar hudan hua savuruyordu.
imdi hemen hemen kyn btn evleri tutumutu. Ortalk gndz
gibi. Sanki ukurovann, o krmz kz misali gnei km ovaya.
te her bir yer byle aydnlk Dut, st aalarnn uzun glgeleri
dyor slak topraa. Toprakta insan glgeleri kaynayor.
Esen poyraz deil, tm yalm. Bir yerlerden, uzak bir yerlerden
habire yalm fkrtyorlar sanki.
Memed:
Kardk eyvah, dedi.
Cabbar:
Kardk.
Recep avu:
kacak hibir delik yoktu, dedi. Boyuna da evin drt bir yann
dolanyordum. Bir yeri yarp da kamasn diye. kmad. erde
yanmtr. Bizim elimize gemektense yanmay daha iyi bulmutur.
Cabbar:
Belki, dedi.
Memed:
Belki ama, lsn gzmle grmek isterdim, diye iini ekti.
Sonra: Yazk, dedi. O melunun yznden kocaman bir ky yanyor.

Cabbar:
Yanyor, dedi.
Recep avu:
Yansn, dedi. Btn ukurova tayla, toprayla yansn.
Memed:
Fakir fukara nolacak ya? diye acnarak sordu.
Recep avu:
Zaten bir eyleri yoktu. Evleri de olmayversin ne kar. Onlarn
durumunu hibir ey deitiremez. Her zaman olduklar gibidirler.
Memed:
Eee avuum, dedi, byle durup bekleyecek miyiz?
avu:
Bekleyecek miyiz?
Cabbar:
Bekleyecek miyiz?
Memed:
Kasabaya oktan haber gitmitir. Kyamet kopar yarn.
Recep avu grltyle gld:
Bir ky yaktlar diye Ankaraya tel ekerler. Kyamet kopar.
imdi Anavarzann kayalklarn tutmalyz. Dzde bir yakalanrsak
iimiz i.
Yanan eve durup baktlar. yerden ilerini ektiler, Yanmakta
olan kye arkalarn dndler, yrdler.
Ky knca durdular, ynlerini kye dndler. Btn ky bir
top ateti, savrulan bir yalm dalgasyd.
Memed:
Vay, dedi, bir tek ev bile kalmad. Hep bu poyrazn yznden.
Poyraz olmasayd, bunlar olmazd. lmm isterdim de bunun
byle olmasn istemezdim.
Cabbar:
Bir tek ev bile kalmad, dedi. Btn ky atee kesti.
Memed:
Biz kyden karken oluk acuk, kadn erkek durmular, ylecene, ta
kesilmiler gibi bize bakyorlard. Duydunuz mu? Hibirinin

azndan t ktn, duydunuz mu? Bize ne beddna ettiler, ne stmze

ta attlar, ne svdler. Ta kesilerek ylecene baktlar kaldlar.
bunu grmeyeydim. Kendi lmm greydim de bunu grmeyeydim.
avu steledi:
Oldu bir kere, dedi. Oy oy boynum. Ben leceim artk. Oy
oy boynum. Kesiyorlar, koparyorlar boynumu. Oy oy boynum. Kesiyorlar,
koparyorlar boynumu. Oy oy boynum.
Yere oturdu. Yzn iki eli arasna ald, yle kald bir sre.
Memedle Cabbar ayakta, banda beklediler, sonra avu birden
yere serilerek kvranmaya balad. Cabbar onu kucana almak istedi.
Kocaman avuu zaptedemedi. avu yay gibi geriliyordu.
Kyn bu yanndan bir rlt koptu. Kalabalk bir rlt.
Kuyruk yldz domutu. Tam gnein doduu yerin stnde.
Koca yldz yalp yalp ediyor, dndryorlarm gibi kvlcmlanyordu:
rlt onlara yaklayordu.
Bir ses boyuna:
Bu yana gittiler. Daha imdi gittiler, diye durmadan konuuyordu.
Ne yana? diye soran bir ses de duydular onun arkasndan:
Memed Cabbara eildi:
Asm avuun sesine benziyor, dedi.
Cabbar heyecanla:
Odur o, dedi. Kaalm, avu, avu sarldk. Kalk.
Kvranmakta olan avuu omzuna ald. Yrdler.
Kouyorlard. Ne tarafa gittiklerini bilmiyorlard. Kyn atei de
yava yava snmeye yz tutmutu. Karanla doru kayorlard.
Asm avu:
Bkn yolunu, Anavarzann yolunu tutun, diye bard.
Cabbar:
Yandk, dedi.
Memed:
u dinsizin ldn bilsem, lm umurumda bile deil. Ah bir
ldne, orada atr atr yandna yreim inansa...
Cabbar:
avuun rpnmas durdu, dedi.
Memed:
ndir hele. Belki bir ey olmutur.
Cabbarn arkasndan avu inleyerek:

Hibir ey olmad, diye konutu. Geti. ndir beni.

Cabbar, aknlklar iinde kalarak avuu srtndan indirdi.
avu:
Nereye byle? diye sordu.
Cabbar:
Asm avu arkamzda, dedi.
avu Cabbara:
Beni ayaa kaldr, diye mrldand.
Cabbar onu iki koltuundan tutarak kaldrd. avu ayakta sallanarak
birka kere saa sola dnd, yanna yresine baknd.
Bana bakn, dedi. imdi biz bkn yaknndayz. Anavarzaya
snsak yzde yz kurtulurduk. Ona imkan yok. Yolda yakalarlar
bizi.
Kulak kabartt:
Yaknmzdalar. itiyor musunuz sesleri?
Memed:
Heyye, dedi.
Cabbar:
Heyye, dedi.
avu:
Bkte zor kurtuluruz. Yarn bu yaknlarda ne kadar ky varsa
bizi aramaya karlar bke. Ama baka ace yok.
Memed:
are yok.
avu:
Bkn arkas Ceyhan rma. Kendimizi ona atarz. Akntya brakrz
kendimizi. Kurtulursak kurtuluruz.
Memed:
Ne yapalm? dedi.
avu:
O iki dinliyi atr atr yaktk ya...
Memed:

Yaktk, dedi.
Cabbar:
Benim phem var, dedi. Belki kamtr.
Bunun stne avu deliye dnd, barmaya balad:
Ulan, dedi, ulan iki dinlinin biri de sensin. Kurtulursa
sevinirsin. Nasl kurtulmu, de bakalm? Kapda Memed, ben de evin her
yanndaydm. Nasl kurtulur? Evde tek bir tek pencere yok. De nasl
kurtulur?
Memed:
atr atr yand o, dedi. Bundan sonra lsem de gam deil.
avu:
Ha yle, dedi.
Cabbar sustu.
Hr hr bir sr ayak sesi gecenin iinde. Bakaca ses seda yok.
allara; otlara, topraa srlen ayak sesleri. Geceye, kocaman bir
deniz dalgas gibi ykleniyor.
Cabbar:
Yaknmzdalar. Hi konumuyorlar.
Memed:
yle.
avu:
Bke, dedi. Tutun elimden.
Elinden tutup bke doru komaya baladlar. Arkalarndaki ayak
sesleri hzland, keskinleti, oald. stlerine doru bir hrtdr
akyor.
Gece hrtyla birlikte stlerine yryor. Da, ta, al, aa
stlerine
yryor. yle geliyor onlara.
Bu ova... Bir belal ova. Ne kadar da ok dzlk!... Vay anam vay!
Gn dounca, kalayl bir siniye vurmu gibi yalp yalp ediyor.
Tepeler kck kck. Yma. Anavarzann kayalklar... Bir ulalsa,
can kurtaran. tesi Ceyhan rma. Bir karanlk, bir hzla akan sudur.
Baz baz da lleir. Yanlar kara topraktr. Dklr. Kysna basmaya
gelmez. Kylar sazlktr. Uzun bacakl toylarn yata... Preni
burcu burcu kokar. Yalnz bir dut aac vardr ovann ortasnda.
Yapraklar
toz iinde.
Kap saklanacak, bu bkler de olmasa, ovann ortasnda dimdik,

rlplak kalvermek iten bile deil...

Bkln iinden bir bataklk kokusu yaylyor drt bir yana...
ine girmeye korkulur bklerin. ok yerlerine, bu bkler, bk oldu
olal insan aya dememitir. Girilmez.
Hrt oalyor. Ovann yzn bir rzgar gibi yalyor. Bir
yalm gibi kouyor.
Recep avu soluk solua:
u yana ocuklar, diye inledi. Az kald.
nlerinden birinden bir yaylm patlad.
Recep avu:
Yatalm, dedi, kendisini yere att. Tutmular bk. Ses karmayn.
Karlk vermeyin. Srne srne bkn iine. Tfeklerin azndaki
kurunlar
aln ocuklar. Hit hit, kurunlar aln. Bir kurun patlarsa ldk
demektir.
Her bir peliimiz bir yerde kalr, u gelen kyl bizi didik didik eder.
Kar taraf onlar bir kuruna tutmutu ki, deme gitsin. Gece akmak
akmak aydnlanyordu. Sonra birden ate durdu.
Bir ses:
Yoklar, dedi usuldan. Olsalar karlk verirlerdi.
Baka bir ses:
Kyller geliyorlar, dedi. Onlar bilirler.
Kyller yaklayorlard.
Belki Anavarzaya.
Mutlak Anavarzaya.. Bir ekyann ukurovada bkle snmas iin
deli
olmas gerek.
Kadnl, erkekli, ocuklu kyl kalabal gelip candarmalara kavutu.
Bir hayuhuy... Her kafadan bir ses kyor. Geceyi byk bir
grlt dolduruyor. Hnl, kinli insan kalabal yerinde duramyor.
Kaynayor. Bkn snrnda, tarlalarn iinde dnp duruyor. Kalabalk
oradan oraya alkanyor.
Az sonra Anavarzann dibinden kurun sesleri geliyor.
Anavarzaya! Anavarzaya! Haykrmalar. Ovay dolduran bir hrt,
kalabalk Anavarzaya akyor.
Recep avu:
Kprdamayn, diyor. imize yarad kalabalk. Kalabalk artt, deli
etti candarmalar. Aman kprdamayn.

Recep avuun soluu ate gibi. Memedin kulan, boynunu yakyor.

Yanlarnda ok ok on be metre telerinde telal telal candarmalar
dolayor. al dibine sinmi yrek birden, ktr ktr atyor.
Candarmalar
durup dinleseler, belki de atan yreklerin grltsn duyacaklar.
Anavarzann dibindeki kayrt azck olsun dinmiyor, durmuyor. Bu da
ilerine
yaryor.
Dolatlar dolatlar, konutular, gitmeye karar verdiler. Oradan
ayrldlar.
Recep avu derinden bir:
Ooooh! ekti. Oooh! ok kr. Bizi didik ederlerdi dseydik o
kyllerin eline. imdi ierlere, derinlere...
Ayaa kalktlar. Recep avu bir iki adm att. Durdu.
Memed:
Ne var avu? diye sordu.
Oy oy, dedi, oy oy.
Memed:
Ne yapalm syle avuum?
avu:
eri, dedi. Oy oy... ieri. Kuytuluklara...
Bir koluna Memed girmiti. tekine de Cabbar girdi. avuun
ayaklar srkleniyordu. lm insan ayaklar gibi cansz. afaa
kadar yle yrdler. afakta, dou taraf, btn bkln stn
bir turuncu k sard. Bkn koyu yeili turuncu n iinde eriyor,
mavi mavi ttyordu. Btn bklkten, ovadan ar ar bir duman
kalkyordu ge yukar.
Bacaklarn brtlen dikenleri yemiti. Memed akrdikenlii
dnd. Nedense kafasnda birden sar pirin prlts bir imek
hzyla
parlad geti.
avuu sk bir alnn stne yatrdlar. Her bir taraf imiti.
Kafas, boynu. Boynu omuzlarndan fark edilemiyordu... avu birka kere
azn ap konuacak oldu. Sesi kmad. Eliyle Anavarzay gsterdi. Bir
de
topra. Topraa srarla bakyordu.
Sonra avuun gzlerinden damla damla ya szmaya balad.
Sonra da gzlerini kapad. Birden upuzun gerildi. Azck da doruldu,
dverdi.
Memed:

Vay avu vay! dedi.

Cabbar:
Vay!
Memed:
lecei hi aklmdan gemiyordu.
Cabbar:
Sylyordu, dedi. Zaten her zaman sylerdi.
Memed:
Muradna erdi mi ola? diye sordu.
Cabbar:
Onun nece olduu, ne yzden ekya kt, nereli olduu bilinmezdi.
Bilmem muradna erdi mi?
Memed:
Abdinin ldrlmesini bir istiyordu ki, benden ok. Ona neydi
oysa. Dman benim dmanm. Sen Abdi yanmad, kat dediinde
seni paralayacakt az daha.
Cabbar:
kar hanerini de bir mezar kazalm garip avua.
Memed hanerini kard, topraa soktu, emeye balad:
Garip avua, dedi.
Bir saat iinde, bkn ya topran kazdlar. Gs derinliinde,
geni bir mezar yaptlar. Kalnca aalardan saldrma da kestiler.
Sonra dikensiz al bitiler. avuu mezara giyitleriyle uzattlar.
Saldrmalar dayadlar, aly stne attlar, toprakladlar.
Memed:
Cabbar, dedi, garip avuun baucuna bir aa ister. Bir de
aa dikelim.
Cabbar:
Dikelim, dedi.
Bilek kalnlnda, araya araya, bir dut aac buldular bklkte.
Getirip avuun baucuna diktiler.
Memed:
Belki bu ilk mezardr bklkte.

Cabbar:
lk mezar, diye karlk verdi. Kim getirip de lsn bkn
karanlna gmecek!
Az sonra gn dodu. avuun mezarnn taze topra buulanarak lad.
Gn r maz, kyden bu yana, Anavarzaya, bkle doru bir
rlt gelmeye balamt.
Cabbar:
avu ne dedi? diye sordu.
Memed:
Anavarzann kayalklarn gsterdi, dedi.
Cabbar:
Ceyhan suyuna doru gitmeliyiz. Bu bk yarp da Anavarzay
bulamayz.
Memed:
avuun dediini yerine getirmeliyiz. O buralar ok iyi biliyordu. Bu
ky yaktndan da ne kadar memnundu, deil mi Cabbar?
Btn ukurovay yaksa, kl etse daha ok memnun olacakt. Bir
ho bir adamd u avu. Belki de u ukurova ona ok ktlk etmiti.
Kim
bilir?
Cabbar:
Onu bildim bileli ukurovaya sverdi. Yannda hi kimse ukurova laf
edemezdi. Baz dalar, hani u karda trks var ya onu sylerdi:
ukurova yana yana rdolur
Her sinei bir alc kurdolur
Sen lrsen yreime derdolur
Kalk karda gidelim slaya doru.
Syleyip bitirdikten sonra da azn ap kimseye bir laf etmezdi
uzun bir sre. Birka gn byle yalnz dertli gezer, sonra alrd.
Kim bilir ne derdi vard fkarann. Kimse ne olduunu bilemedi. te
sonu.
Anavarzann bklnde kald. Son zamanlarda ne ukurovaya kzyor, ne de
o
trky sylyordu. teki ekyalardan duydum, onlar ukurovaya
indiklerinde,
avu inmez, onlar ukurovadan dnnceye kadar, tek bana onlar
beklermi.
te akibeti bu. Gene ukurova toprana gmld.
Memed:

Bunu istiyordu belki, dedi.

Cabbar:
Yryelim Memed, dedi. Biraz sonra bklk insanla, kpekle
dolar.
Memed, avuun mezarna dnd:
Gle gle kal avuum, gle gle, dedi, yrd. Gz ukurlarnda
bykcek
birer damla ya birikmiti.
Cabbar:
Gle gle, dedi.
Sk, kaplan yaramaz allarn iinden glkle ilerleyebiliyorlard.
avuun tfeini, gm ilemeli takmlarn Cabbar almt. Btn
bu ykler, yarlmaz duvar gibi allar, bitiriyordu onu. Memede
gelince Memed her zamankinden daha din, daha evik... Yaramad
allar
haneriyle buduyor. Cabbar eilerek arkadan geliyor. Memed
byk bir cebelleme iinde.
le sca kzdryor. Ortalarda, allarn trtsndan baka t
yok. Geriye dnp baklacak olursa, Memedin allar keserek uzun
bir tnel at grlr.
Anavarzaya iki saatlik yollar kald. Yalnz gkyzn gryorlar.
Bir de Anavarza kayalnn tepesini.
Bkn yarsna geldiklerinde, gn Anavarzann tepesinden ayordu:
Memed:
Burada duralm gece olsun da yle karz.
Cabbar:
Ben yorgunluktan ldm, dedi, uzand. Sonra Memed de uzand.
Kayalklar yaknlarndayd. Kayalklardan inen yzlerce, binlerce
ayak sesi geliyordu.
Memed ayaa kalkp, bakt:
Gremedim, dedi. Kyller bizi aryorlar. Geti. Arasnlar aradklar
kadar. Kurtulduk demektir.
Cabbar uzand yerden doruldu:
imdi onlar bizi ne dada, ne de bkte bulamaynca, Azapl,
Sumbas, kasaba kolunu tutacaklar, bizi pusuya drmek isteyeceklerdir.
Memed:
yleyse birka gn bekleriz, dedi.

Cabbar:
Kozan stnden karz biz de daa, dedi.
Memed:
Sen o yolu bilir misin? diye sordu.
O yolu bilmem amma, o dalar bilirim. Anavarzaya knca her
taraf grnr.
Memed:
Haydi ortalk iyice kararmadan kalm.
Cabbar:
Ayak sesleri kesildi.
Memed:
Bkn kysnda pusu kurmasnlar?
Cabbar:
Yok canm, dedi. Nereden akllarna gelecek.
Memed:
Yr yleyse.
Karanlk kavuuyorduki, Anavarzann bana ktlar. Baz yerlerde ipil
ipil yanan klarla gece iinde uzanyordu. Ceyhan suyu kara
bir erit kvrm kvrmd. Aktozlu ky byk bir duman kmcesine
karanlk karanlk ttyordu.
Memed gndodu tarafn gsterip:
Buras nere? diye sordu.
Cabbar:
Bozkuyu kyleri olacak, dedi.
Memed:
Oradan gitsek mi, diye sordu. ok yakn.
Cabbar:
Belki oray da tutarlar. Ondan korkuyorum.
Memed:
Oradan gidelim, dedi. Gelecekleri varsa grecekleri de var.
Sonra Cabbara dnd. Cabbarn yz, karanlkta hayal meyal seiliyordu.
Ne diyorsun Cabbar karda, dedi, ldmola o melun?

Cabbar:
Sanmam, diye yantlad. Eer ierde olsayd, kamasayd, tutuunca
kendini dar atard. Hi olmazsa barrd.
Memed:
Belki birdenbire dumandan tkanp lmtr.
Cabbar:
Son zamanlara kadar kurun skyordu ierden. Tkanp lse onu
yapamazd.
Memed:
Belki de birdenbire stne yanan bir duvar kepmitir. Tavan
kmtr.
Cabbar:
Aaah keke yle olsayd, dedi. Aaah keke... Bunca ektiklerimiz boa
gitmezdi.
Tepeden aa doru inmeye baladlar. Adamakll da ackmtlar.
15
Eski ukurovay eskiler anlatrlard. nce Memedin ekyal zamannda
doksann gekin bir Koca smail vard. O sylerdi. Yemyeil, imen
yeili
gzleri vard Koca smailin. enesi btn Trkmen eneleri gibi ince,
sakal
seyrekti. Geni omuzlar daha yle, genliindeki gibi salam duruyordu.
Gzleri, ahin gzleri gibi keskindi.
Daha avcl bile brakmamt. Beli iki bklm, tfei omzunda her
zaman ava giderdi. Yank Trkmen trkleri syler, airet kavgalarn
anlatrd. Ve her hikaye sonunda da kavgada ald yaray vnerek
gsterirdi.
Baz kye smaz olur, ev, ky ona dar gelirdi. Trkmenden
kalan ne varsa saklamak, eski Trkmeni mrnn her saatinde yaamak
isterdi.
Baz gnler de tam coard. Sarhoa dnerdi. Kendi eliyle bakp
bytt tor, al tayna biner, aml, kekik, yarpuz kokulu dalara
doludizgin srerdi. Eski Trkmenden gelen bir rzgar gibiydi. G,
srgn, Osmanlyla byk kavgay sylerdi. Aynal tfek, derdi. Nakl
dibek ter adrlarda. Derim evleri al yeil donanr. Al yeil bir
renk cmbdr iner ukurovann dzne...
Bundan elli altm yl ncesine kadar, diye balard Koca smail.
Balar
susmazd. Bir ak gibi, bir trk gibi konuurdu. ukurova salt
bataklkt,
bklkt. Yalnz tepe eteklerinde el kadarck tarlalar...

ukurovada in yok, cin yok: o zamanlar. G balard grl grl,

Trkmen g... ukurova bayramln giyerken. Yani soyunmu
aalar, soyunmu toprak, soyunmu dnya donanrken... Al yeil,
g kalkard, grl grl. Alrdk g, aardk dalar, konardk
Binboann
yaylasna. K basarken de inerdik ukurovann dzne.
Bklerini, kamlklarn kaplan yaramaz. Bataklk. Dzlklerinde
yln on iki aynda otlar dizde. Top top olmu cerenler gezerdi. Srmeli
gzl, rkek cerenler... Cereni yavuz atlarla avlardk. Atn
yiitlii ceren avnda belli olur. Kamlar kavak boyu uzar giderdi
ukurovann.
Gl kylarnda, berdilerin tozaklar gn gibi k saarak
dklrd sulara. Btn ukurova tepeden trnaa nergis aard.
Gece gndz yelleri nergis kokard ukurovann. Bir belal iti ukurova.
Akadeniz dalga vururdu. Akkpkl.
Airetler konard oba oba. Dumanlar tterdi oylum oylum. Osmaniye
Toprakkale dzn, yani Ceyhan rmann dalara doru den yukar
yrelerini, deniz geesini Tecirli aireti yurt tutard.
Onun alt yann, Ceyhanbekirli, Mustafabeyli, Ceyhan kazasn Cerit
aireti, Anavarzayla Hemite kalesi arasn Bozdoan aireti, Anavarza
Kozan arasn Lek Krtleri, Sumbas suyu Toroslar arasn Sumbasl
aireti, imdiki Ekiler kyyle Kadirli arasn da Tatarl aireti yurt
tutard. Baz baz yerlerini deitirdikleri de olurdu. Bozdoan
Ceritin yerine, Cerit Bozdoann yerine geerdi. En zorlu airet Avar
airetiydi. O, ukurovada cannn istedii yere konabilirdi. nne geen
olamazd.
Benim yle byle aklma geliyor. Osmanlyla bir kavga oldu.
Kozanolu derler bir Bey vard. imdiki Kozanda otururdu. Bata o,
btn airetler Osmanlyla dvt. Osmanl yein geldi. Kozanolunu ald
gtrd. Avar da srd Bozoka. Darmadan etti. Dadalolu trksn
syler
airet bozgununun. Bir de Kozanolu stne yaklm bir at vardr.
Koca smail, burada susard. Gz ukurlarna ya dolard. Dudaklar
titreyerek kaln gr sesiyle Kozanolu adn sylerdi:
ktm Kozann dana
Kar dizleyi dizleyi
Yarelerim gz gz oldu
Cerrah gzleyi gzleyi

Olur mu byle olur mu

Evlat babay vurur mu
Padiahn askerleri
Bu dnya byle kalr m

Kara adr emeyinen

Ucu yere demeyinen
Ne kaarsn ko Kozanolum
Be yz atl gelmeyinen.
te bundan sonra airetleri zorlan ukurovaya yerletirdi Osmanl.
Tarla
verdi, tapu kard. Yaylaya kmayalm diye de da yollarna asker
dikti.
Kimse yaylaya kamad. Airet ukurovada dkl dklverdi. Kimi
stmadan
kimi scaktan... Kran girdi airete... Airetin ukurovada yerleip
kalmaya
hi niyeti yoktu. Osmanlnn verdii ba ubuklarnn, aalarn
kklerini
yakp yle dikiyorlard. te bu yzdendir ki, imdi hibir kyde aa
yoktur.
Sonra bakt ki Osmanl, airet tm krlacak. Yazn yaylaya kma izni
verdi.
Sonra sonra airet de ukurovaya yerlemeye, yurt yerlerini ky yapmaya,
daha sonralar da ekin ekmeye balad. Ondan sonradr ki airet bozuldu.
Treler kalkt. Devir dnd. nsan miskinleti. Osmanlnn dedii oldu.
Koca smail, airet laf ald m gnlerce anlatr, yorulmazd.
zgr bir dnyann zlemini ekerdi. Her sznn ba, Dadalolunu grm
adamm ben, derdi. Bununla ok vnrd.
Bin dokuz yz on yedi, on sekiz, on dokuz, yirmi... Birinci
Dnya Sava, Osmanlnn yenilgisi. Bu sralar ukurova asker kaaklar,
ekyalarla dolu. Toroslarda ekyadan geilmiyor.
Fransz igal kuvvetleri ukurovaya gelmitir. Ekya, asker kaa,
yollusu yolsuzu, hrls hrsz, kt st emmii, iyisi kts, genci,
kocas, cmle ukurova halk birleip dman ukurovadan atma
savana katlyorlar. Dman kovuluyor. Btn yurttan da dman
kovuluyor. Yeni bir ynetim geliyor, yeni bir a alyor.
On dokuzuncu yzyln sonlarna doru, iskandan yllarca sonra,
artlar yava yava halk topraa balanmaya mecbur klar. Toprak
yava yava deer kazanr. skana bir trl dv kavga yanamak
istemeyen
Trkmenler, yaylalar brakp topraa sarlrlar.
Taze ukurova topra bire krk, bire elli verir. Bu grlmemi
bir eydir. Bin dokuz yzden sonraki yllarda ukurovaya yle bir
bakacak olursak, bataklklarn az da olsa ekildiklerini, bklerin
yaklp tarla yapldn, bombo ukurova toprann yar yarya deilse
de, ona yakn ekilmi olduunu grrz.
Yeni ynetim kk derebeylerine, derebeyi artklarna, onlarn
snrsz egemenliine son vermeye alr. Zaten son yllarda derebeylik
kendiliinden kmektedir. Onlarn oklar topraa, mmkn olduu kadar
bol
topraa sahip olmak iin savarlar. Bunu baarrlar da. Fukara halkn
elinden tarlalarn almak iin bavurmadklar are kalmaz. Kimisi kanun

yoluyla, kimisi rvetle, kimisi de zora bavurarak. Halkla yeni

zenginler
arasnda bir boumadr balar. Zenginlerin topraklar gittike byr.
te
bu sralarda, topra iin cann diine takp vuruan, hakkn arayan
halka
kar dalardaki ekyalar da bir zor silah olarak kullanlr. Bunlar
dalarda beslenir, ynetime kar da korunurlar. Bu gerekli umara
bavurmadk
hemen hemen hibir aa kalmaz. Dalarda kendisine arka ekya bulamayan
aalar da, yeni ekyalar karrlar daa. Bu yzden Toroslar ekyayla
dolup
taar. Ovadaki, aalarn karlar bu sefer de dalarda birbirleriyle
arpmaya balar. Dalardaki eteler birbirlerine dp habire
birbirlerini,
fukara halk ldrrler. Aalarn topraklar byr.
Ali Safa Bey fkara dm bir aann oludur. Aa, yoksul dmesine
karn olunu nce Adana Sultanisinde okutmu, sonra da stanbul Hukuk
Mektebi Alisine gndermitir. Her ne sebeptense Ali Safa Bey, Hukuk
Mektebi
Alisini yarda brakm, gelip kasabada avukatla balamtr. Bir sr
ilere girip ktktan sonra, akl bana gelmi, sonra da drt elle
topraa
sarlmtr.
nce allem eder, kallem eder, yoksulluk yznden, babasnn
elinden km topraklar kyllerden geri alr. Toprak elde etmek
hilesini
bulmutur artk. Doymaz.
Kyller de ilk iskandaki, yahut ondan sonralarn kylleri deildir
artk.
Topran altn olduunu anlamlar, topraklarna drt elle
sarlmlardr.
Kyllerle Ali Safa Bey arasnda yllarca sren bir savatr balar. Ali
Safa
Beyin it olu iz zekas kendisini bu savata gsterir.
Trl dolaplar evirir, topra kylnn elinden almak iin trl
areler
bulur. nceleri, ie yarar usul, iki ky, ky birbirine dman
etmek,
onlar birbirine dmken, bir yan tutup, onun yardmyla, br yann
tarlasna el koymaktr. Bu, en kolaydr, ok da ie yarar. Ama uzun
srmez.
Birbirlerine dm kyller durumu anlayp asl dmanlarnn kim
olduunu
bulurlar. Bulurlar ama i iten gemi, topraklarnn en az yars
ellerinden
kmtr. Ali Safa Beyin iftlii de iki ky arazisi kadar
oalmtr.
Yllar yl trl usuller, trl areler bulur Ali Safa Bey. Her usul,
her are bir iki yl iinde kefedilir. Ama; her eye karn Ali Safa
bey karl kar. Her yl sonunda iftlii biraz daha, biraz daha byr.
Durum o kerteye gelir ki, sonunda Ali Safa Beyin btn iplikleri
pazara kar. Artk hibir kyl Ali Safa Beyin tuzana dmez.

Btn mmkn, areleri kesilmitir. Ama Ali Safa Bey gene de bir
amarn bulur.
Bu sralar dalarda ekyalar vardr. Asker kaaklar, soyguncular,
Kanllar, bakaldranlar... Ali Safa Bey bunlardan kar salamaya
bakar bu sefer de. Dadaki bir iki etebayla anlar. Bir iki adamn
da daa karr. Ekyalar kyllerin bana musallat eder. Artk Ali
Safa Beyin ast astk, kestii kestiktir. Yrei varsa kmldasn bir
tek kyl bundan sonra!... Bir gecede evi yklr, kars karlr,
ikencelerle
ldrlr. Bunlar yaptrann Ali Safa Bey olduunu herkes bilir.
Ali Safa Beyin bu yzden klna bile hile gelmez. Candarmalar
ekyalarn
peine taklp vurulurlar.
Ali Safa Beyin bu usuln, olaandr ki, teki aalar da uygularlar.
Bundan sonradr ki, ukurova topraklar kana bulanr. nne gelen, nne
geleni vurmaya balar. Vuran vuran... Dalardaki ekyalar da ikiye,
e,
bee, ona ayrlp birbirlerine derler. Bir gecede birka ete birden
ortadan kalkp; birka ete birden trer.
Yalnz Gizik Duran, Krt Reit, Ctdelek gibi kendi balarna
buyruk ekyalar, aalarn kkrtmalarna aldrmamlar, ekyalara ve
aalara kar fakir halk ellerinden geldii kadar korumaya
almlardr.
Toroslarda nlenmi nice kanlnn ad san unutulduu halde
bunlarn trkleri, daha dilden dile dolar.
nce Memedin daa k bu zamana, aalarn karlar uruna
dalarda ekyalarn birbirlerini yedikleri, ukurovada, topra zorla
elinden alnm kyllerin inim inim inledikleri zamana rastlar.
Ali Safa Beyin yirmi bin dnmlk topra ilk yl otuz bin dnme
kar.
Sonraki yllarda ise durmadan artar. Otuz be bin, krk bin,
krk be bin, elli bin... Elli bir bin... Topraksz kalan kyller
de, toptan, Ali Safa Beyin yarcs olurlar. Irgad olurlar; kendi
topraklar stnde.
Ali Safa Bey uzun boylu, boyuna parlak izmeler giyen, kaln kara
kal, is rengine alan bir tuhaf esmer yzl bir adamdr. Elindeki
gml
krbacyla her zaman parlak izmelerini dver.
Bugn gnlerden sal. Kalayc etesinin cephanesi kalmad diye
haber gelmi. Cephanenin Suriyeden gelmesine daha bir hafta var.
Ali Safa Bey akn, telal. Byk konann iinde sinirli sinirli
durmadan
dolanyor. Dnyor. Ama durmadan, zincirleme dnyor.
Birka yl daha sabretmeli. Vayvay kynn de topraklarn elde
edinceye
kadar. Sabretmeli. Sonra Ankataya tel stne tel, kasaba halk
hkmete isyan etti, dalar ekyalar ald, hkmet yok mu? diye
feryatlar...
Hele bir iki yl daha sabretmeli. Bre Kalayc etesi!...

Kars sedirde oturmu, kocasnn geli gidilerine, gml krbacn

parlak izmelerine vuruuna hayran bakyordu. Kzd zaman,
iinde tutamad gizli srlarn, planlarn karsna syler, boalrd.
Her zamanki gibi, gene yineledi:
Hanm, dedi, ne yapacam biliyor musun?
Hanm:
Syle.
Her zaman byle balard.
Ne yapacam, biliyor musun? Usandm vallahi... Usandm. Canmdan
bezdim. Bunlarn elinden. Her Allahn gn cephane. Her Allahn gn
karakol...
Usandm. Kyller birlemiler dn, Kaymakama kmlar, usandk
ekyalardan, malmz, canmz, rzmz yerde bizim, demiler. Tel
ekecek
olmular Ankaraya... Ben gittim nlerine getim. Kasabamz lekelemeyin
dedim,
byklere kar. Daha iki yl sabretmeli, yoksa ben memnun muyum
onlardan?
Vayvay kyn de, geireyim bir ele. Ne yapacam, biliyor musun avrat?
Kadn ban evet makamnda sallad.
Toplayacam kylleri bama, tel stne tel Ankaraya. syan
kt diyeceim. Dalar ekya ald. Kk bir ekya hkmeti kuruldu.
O zaman hkmet bir alay, yahut bir da frkas gnderecek buraya,
seninkiler tamam. Yakalayacaklar hepsini. Koca Krt isyann
bastrd bu hkmet, iki ark rk ekyaya hele hele... Telgrafya
tembih ettim, ekyalar hakknda, kasabay lekeleyecek hibir
telgraf ekmeyecek Ankaraya... Hibirisini... Amma. iki yl sonra Vayvay
topraklar geince elime... Ben bilirim o ekyalara yapacam...
Sustu, dald. Bir zaman dalgn, ba yukarda, evin iinde dolat
durdu.
Kap alnca, Ali Safa Bey dalgnlndan aykt. Kapy aan
hizmeti,
hemen geri kapatp koa koa yukar kt:
Ba gz sarl bir adam, dedi. Seni grmek istiyor. Sakallar
uzun.
Ali Safa:
Gelsin, dedi.
Ba gz sarl adam ofluyarak, kendisini getirdi sedirin stne
att:
Selamnaleykm Ali Safa Beyefendi biraderim, dedi.
Ali Safa:

Aleykmselam.
Adam:
Ali Safa Bey, dedi, senin baban, benim en iyi arkadamd.
Senin ocana dtm, dedi. Abdi senin ocana dt. Kurtar beni
bu beladan. Bir koca ky yakt, gzmn nnde. Ocana dt
babann arkada Abdi senin. Ocana dtm. Ali Safa Bey dedim de
geldim. Kurtar beni bu beladan. Ayaklarn peyim, kurtar beni.
Kurtar bu beladan. Babanla hukukumuz ileriydi, karde gibiydik,
kardeten de ileriydik. Tabanlarn peyim, kurtar beni.
Ali Safa glmsedi:
Bu telan ne? dedi. Hele azck yornuunu al. Konuuruz sonra.
Abdi Aa:
Daha telan ne, diye soruyorsun. Ben tela etmeyim de kimler
tela etsin, Ali Safa Bey? Herif bamn stnde Azrailin klnc gibi
dolanyor. Benim yzmden bir kocaman ky yakt. Koskocaman
Aktozlu kyn. Ben tela... Tabanlarn peyim Ali Safa Bey kurtar
beni. Kurtar bunun elinden. Kurtar Ali Safa Bey. Abdi Emmin sana
kurban olsun. Uyku dnek yok bana. Herif Azrailin klnc gibi bamn
ucunda. Yok bana. Uyku dnek yok.
Ali Safa Bey:
Abdi Aa, diye yar alay, yar ciddi sordu. Duydum ki bu
senin nce Memed, el kadar bir ocukmu.
Abdi Aa:
Yalan yalan, diye ayaa kalkt. Yalan, kavak kadar uzam
imdi. Evi yakarken gzmlen grdm. kimiz kadar, kocaman.
Yalan yalan! ocukluundayd. imdi ikimiz kadar var. El kadar
adam bu ileri yapabilir mi hi? Dev kadar, kocaman o melun.
Ali Safa Bey:
Sen merak etme Aa, diye onu yreklendirdi. Bir aresini buluruz.
Kahveni i hele!
Abdi Aa hizmetinin getirdii kahveyi eli titreyerek ald. Ortala
tatl
bir kahve kokusu yayld. Hprdeterek imeye balad.
Ali Safa Beyin kars gelip, Abdi Aann yanndaki sedire oturdu:
Gemi olsun Aa, dedi. Duyduk da sana yreimiz yand.
Neler de gelmi bana! Vay Abdi Aa! Ali Safa Bey o gavurun hakkndan
gelir
inallah. Sen hi km ekme.
Ky yand yanal, Abdi Aa bir ho olmutu. Boyuna konuuyor,
olay, yangn anlatyordu. Ama nne kim gelirse. Dinlesin, dinlemesin
habire anlatyordu. Dinleyenler Abdi Aaya acyorlar, nce Memedi
lanetliyorlard. Kaymakam, karakol komutan, candarmas, katibi, memuru,

kasabals, kyls, herkes Abdi Aayla hemdert...

Abdi Aa bandan geeni yle alayarak anlatyordu ki, acmamak
elde deildi.
Kadn karsnda, kendini dinlemeye hazr grnce, iinden lk,
lk, sevince benzer, neeye benzer bir rahatlk geti. Abdi Aann
yz, geceyi anlatmadan nce yle bir hale, yle bir perian, yle bir
ackl hale geliyordu ki, konumasna bile gerek kalmadan, olan
biteni insan onun yznden okuyuveriyordu.
Kadn:
Hepiciimizin yrei yand. Kaymakamn hanm dn bize geldiydi. Dedi
ki,
Kaymakam kplere binmi... Ate sayormu. Onu, demi, mutlak yakalamak
gerek. Bir koca ky yaklr m? Kaymakam Beyin hanm seni grmeyi de
arzuluyordu. Yangndan kap kurtulan adam nasl adam acaba diyordu.
Hepiciimizin yrei yand. Ali Safa Beyin u Vayvay ky ii bitsin,
onlara
gsterecek. Bir tek ekya koymayacak dalarda. Hepiciimizin yrei
yand
Abdi Aam sana.
Ali Safa Bey, evin o duvarndan o duvarna, gml krbacn
parlak izmelerine vura vura gidip geliyordu.
Abdi Aann yz gerildi, dudaklar titredi:
Aaah, diye balad. Aaah! Benim hanm kzm, u benim bama gelenler.
u benim bama gelenler kul olann bana gelmemitir.
Aaah! Benim hatun kzm. Gzel kzm. Veli benim yienimdi. Fidan
gibi, dal boyluydu Velim. Hate onun nianlsyd. Hateyi karm
bu kafir. Varsn karsn. Bize ne. ki gnl bir olunca samanlk seyran
olur. Benim Velime kz m yok? Elini sallasa ellisi. Ben be
kyn aasym. Babam, dedem de aas. Yienimin nianlsn kard ama,
gelsin gene kyde otursun, dedim. Kalmasn el aralklarnda. Benim
kylmn hepsi benim olum demektir. Besle kargay da gzn
oysun derlerdi. nanmazdm. Merhametten maraz gelir, derlerdi,
inanmazdm. Nene gerek senin. Aklszlk bende. Kalsn kat yerde.
Srm srm srnsn el iinde. Aldm ylan, can dmanm getirdim
kye.
Yienimin nianlsn karan affettim de kye getirdim.
Sonra yienimi ldrdler. Beni de yaraladlar. Az daha lyordum.
u benim yaptm iyilie bakn. Onun ktlne...'
Kadn:
Vay Abdi Aa, vay, dedi. Bu insanlara iyilik yaplmaz. Bizim
Safa Bey hi mi hi kimseye iyilik yapmaz.
Abdi Aa:
Yapmamal, iyilik yapmamal imiiz ama geti. Beni vurduktan
sonra o nankr, o ekmek bilmez, o yedii sofraya bak sokan, kat
ekyalara kart. Varsn gitsin dedim Allah belasn versin. Ekya m
olur, kaak m, ne olursa olsun. Bir gn bir haber geldi ki beni

ldrmeye ahdetmi. Kye doru etesiyle geliyor. Yaa hatun kzm,

etesiyle
geliyormu. Benim iin diyormu ki, onun kann erbet gibi ieceim
diyormu. Bak benim ettiim insaniyetlie, bak onun yapt
melunlua! Ne ister bilmem ki benim gibi ihtiyardan? Zaten ayamn biri
ukurda. Namaznda, ibadetimdeyim. Ben ne karrm dnya ilerine.
Baktm ki
kye gelecek o melun, beni ldrecek. O melundan her ey umulur. Katm
kyden. Evimi, yurdumu yuvam braktm, katm oradan. Aktozlu kynden
Hseyin Aa, bizim akraba olur, geldim onun evine sndm. Keke
snmasaymm. Yzmden koca bir ky yand kl oldu.
Kadn:
Keke, dedi, keke bizim eve geleymisin. Bu iler olmazd.
Ne bilirim kzm. Byle yapaca o melunun aklmdan bile gemezdi.
Aklmn keciinden. Kekeee... Kzma deyim, koca ky yand kl oldu.
Fakir fukara rlplak aklarda kald. O sersefil ocuklara adamn
yrei
para para olur. Yiyecek ekmekleri yok. Giyecekleri yok. A kalacaklar
bu
k. kzleri, hayvanlar da yand ounun. Benim yreim, hi kimseye
deil
de o sabi ocuklara yanyor.
Yanyor ite. O ocuklar, o fkara kylleri grdm de kendi durumumu
unuttum. Topal Aliyi kye gnderdim. Bu fkara yiyecek buday getirsin,
diye. Bir yanyor ki yreim, bu fkaralara. Benim yreim hep fkaralara
yanar. Yanar ite! O gavur bizim ky de yakar diye korkuyorum. Alt
bir
sefer. Yakar m yakar. Yakar da kl bile eder. Kl bile... Kzma deyim,
yerimi haber alm benim o canavar, alm etesini, baktm gece yars
bir
ses geldi. Beni istedi. O olduunu hemen anladm. Zaten bir gece evvel
ryasn grmtm. Bana ayan olmutu. Yreime tp etti. Hseyin Aa,
beni
vermedi dar.
Verir mi? Bunun stne, o melun kapy ele ald, ver etti kurunu.
Hseyin Aaya, oluk ocuunu al dar kar, dedi. Hseyin Aa
alp ocuklarn dar kt, gece yars. Ne yapsn fkara! Benim
teslim
olmam syledi. Olmadm. erden kendimi korudum. Bu sefer eve ate
verdi.
Koca ev gr gr yanyor. Kapy kii ele alm, kurunluyorlar.
Kapdan
kamam. Baka kacak delik de yok. Dumann, atein iinde drt
dnyorum.
Bir kere niyetlendim, kendimi dar ataym, yok dedim sonra, onun
elinden
gitmedense cayr cayr yanaym. stme yalmlar dyor. Krmz
yalmlar.
Duman sard. Drt yanm... Kapy da gremiyorum gayri. Karanlk bir
duman
iinde kaldm. Bouluyordum. Drt yanm bir cayrt ald. Kendimi
oradan oraya atyorum, oradan oraya. Kurtulu umudum kesildi. Bama
yalm,

ate paralar yayor da yayor. lm, dedim, lm. ocuklarm dedim,

kyllerim dedim. Ben olmasam be kyn beindeki kyller de acndan
lrler. Fkara kyllerim dedim. Sonracma, kzma deyim, bir tarafm
tututu. Bam yand. Can havliyle kendimi attm yere... Ben byle can
telanda drt dnerken atein iinde, kulama, Abdi Aa, Abdi Aa! diye
bir ses geldi. Hseyin Aann byk karsnn sesi bu. Yangnda beni
aryor.
Buradaym bac, dedim. Gel, dedi, u inkolu yere. Saraym seni u
yorgana.
Beni yorgana iyice sard. Yorgan kocaman bir yorgan. Ben de ne
kadarm zaten? Ald koltuunun altna kard dar. O gavur da beni
imdi atr atr yand biliyor. Hseyin Aann byk kars olmasayd
atr atr yanardm. Cayr cayr... Grselerdi vururlard zaten beni.
Akl etmediler.
Kadnn gzleri ya ile dolmutu:
yi ki akl etmemiler Aa, dedi, yoksa seni ldrrlermi o gavurlar.
Abdi Aann da gz ukurlarna ya dolmutu. Ha boand, ha
boanacak.
Sonra da, dedi, Hseyin Aann evi yanncaya kadar beklediler. Ev yand
kl oldu. Bu sefer de kyde ne kadar ev varsa teker teker
dolap ate verdiler. Hseyin Aann evi neyse ne. Onu benim iin
yaktnz. Bir de Hseyin Aa zengin. Evinin yerine birka gn iinde
bir ev dikiverir. Ya melunlar, ya dinsiz imanszlar teki
evlerden, fakir fkarann evlerinden ne istersiniz? Bu k n;
rlplak,
evsiz barksz korsunuz fkaralar? Yaktnz Hseyin Aann evini, savuun
gidin bre Allahszlar: Fukara kyl size ne yapt? Hi kimseye deil de
u
fakir fukaraya yanyor yreim.
Kadn:
Bu k, dedi, fukaralar tiril tiril titreyecekler. Evsiz
barksz. Yiyeceksiz de... u Vayvay ky ii bitsin, Ali Safa Bey bir tek
ekya koymayacak dalarda. Tel stne tel ekecek Ankaraya... smet
Paaya...
Tel stne tel... Kara asker gelecek. Byle candarma deil...
Hepsini birem birem toplayp asacaklar. Ky yakarlar m? Bizim
halimizi hi sorma Abdi Aa. Yllar yl onlar biz besleriz. Ali Safa
Beyin kazandnn hepsi ekyalarn. Cephanelerine gider. u Vayvay ii
de
bitsin!
Ali Safa Bey dalgn dalgn daha gidip geliyordu. Karsnn, u
Vayvay ii de bitsin, dediini duydu. Birden aykt. Geldi kadnn
kolundan tuttu:
Ne diyordun Aaya? Ne diyordun?
Abdi Aa:
Zarar yok Ali Safa Bey, biz yabanc deiliz, dedi. Zarar yok.
Senin baban benim kardeimden de ileriydi.

Kadn:
Ya, diye sulu sulu sylendi, yabanc saysaydm Abdi Aay,
syler miydim yle eyleri hi?
Ali Safa Bey, pot krdn, byk bir hata iledin dercesine kadnn
gzlerinin iine bakt:
Sen yr odaya git, diye kt. Bizim Aayla gizli konuacaklarmz
var.
Kadn sulu sulu, piman, kalkt baka bir odaya gitti.
Ali Safa Bey glmseyerek, Abdi Aann yanna oturdu. Elini dizine koydu:
ok dndm Aa, dedi. ok dndm. Bu nce Memed,
yle yenir yutulur gibi deil. Korkmakta hakkn var. Hkmetten,
kylden korkmadan, bir koca ky yakan adamdan korkulur. Bir
haftadr, btn dalar candarmaya, adama kesti. Yok. Bulunmuyor.
Aktozlu kynden tam elli kii peinde. On be tane kyden seilmi
iyi silah kullanan adam var peinde. Bulamyorlar. Bu adamdan korkulur.
Bu adam ortadan kaldrmak zor.
Abdi Aa renkten renge giriyor, bir kzaryor, bir bozaryordu. Ali
Safa Beyin eline sarld:
Ne yaparsan yap da, bunun elinden beni kurtar. Yarn gelir ukurovada
ne
kadar ky varsa yakar. Ne yaparsan yap.
Ali Safa Bey:
Zor olacak Abdi Aa, zor olacak, ama ne yapalm!
Abdi Aa:
Ne yaparsan yap!
Ali Safa Bey:
Bu adamn aresine bakmaya alrm. Ama senden bir isteim
olacak...
Abdi Aa:
stein bam stne. Canm iste Ali Safa Bey. Canm iste
kardeliimin
olu. Senin iin vereyim, diye heyecanla ayaa kalkt.
Ali Safa Bey elinden tutup geri oturttu.
Saol Aa, dedi. Bilirdim beni sevdiini. Sakn aklna bu i
iin senden karlk istiyorum gelmesin. Sakn ha! Gelecekse hi
sylemem.
Ben nce Memedin icabna bakacam. Sakn aklna bunun karl olarak
gelmesin.
Abdi Aa gene ayn taknlk, ayn heyecanla:

Gelmez, gelmez, dedi. Vallahi gelmez. Benim sevgili kardeliimin olu,

Ali Safa Bey.
Ali Safa Bey bir zaman susup dndkten sonra, ban kaldrd,
Abdi Aann gzlerinin iine bakt:
Biliyorsun ki Aam benim de bamda trl trl iler var. ok
kr son yllarda gailem azald. Azald azald ama, u Vayvay ky
arazisi davas bana uyku uyutmuyor.
Abdi Aa ayn heyecanla:
Ben bilirim, dedi. Vayvay kynn cmle arazisi senin babannd.
Baban eker bierdi. O ldnde, sen mektepteydin. Vayvay
kylleri geldiler yerletiler. Senin elindeki tapu, daha evvel ben
sana sylemedim mi, Vayvay kynn arazisini tm iine alr. Bunu ben
de, bizim be kyn halk da, Aktozlu ky de, herkes bilir. Sen onun
iin hi kmlenme. Abdi Emmin o iin stesinden gelir. Tarla ilerini
sen sana brak. Alt ayda Vayvay tarlalar senin olacak.
Ali Safa Bey:
Aa, dedi, sakn ha, aklna karlk olarak istediim, gelmesin.
Abdi Aa:
Yok, yok, diye ban sallad. Yok yok.
Ali Safa:
Tmn srgn ettim kyden, korkularndan kye basamyorlar. Hepsi
Yreir
toprana kat. Gene de vazgemiyorlar.
Abdi Aa:
Sen onu Abdi Aa Emmine brak. Byle iler, benim iim. Bak
nasl gelirim stesinden!
Ali Safa Bey:
Bir hafta sonra cephane geliyor Suriyeden.
Abdi Aa:
Gelince?
Ali Safa Bey:
Kalayc etesine havale edeceim onu.
Abdi Aa:
Abdi senin gzlerine kurban oul, dedi, kalkt.
Ali Safa Bey misafir kalmasn istedi. Fakat Abdi Aa bu sralar
onda misafir kalmay matluba muvafk grmedi: Hatta:

Bugnlerde el iinde birbirimizle konumayalm bile, dedi. Ne

olur, ne olmaz.
16
O gece sabaha kadar, durmadan, koarcasna yrdler. Tan yeri
rken soluk solua Akaamn kayalklarn tuttular. Yol boyunca
hi konumamlard. Bir tek szck bile. Akaamn kayalklarna
ktklarnda, bir tan stne oturup, doan gne kar bir duman
iinde kalm ukurovann dzne baktlar. Duman usul usul alarak,
kyler, yollar, tepeler, parlayan kvrm kvrm rmak, aylar grnd.
Kulua doru, ovada azck bir sis, bir buu kalmad. Ova prl
prl, her aac, her tayla nlerine serildi. Tarlalar, ekilmi
ekilmemi, renk renk, kara, krmz, boz topraklar yanlarndaym gibi
ald.
Cabbar:
Baksana Memed, diye sessizlii ilk olarak bozdu. Dn akam
ite oradaydk.
Memed, ban ona doru dndrmeden:
Oradaydk.
Cabbar, Memedin bu durgunluuna ne diyeceini ard. Sustu.
Ama, nedense hep konumak istiyordu. inden bir eyler drtyordu
onu.
Anavanann dibine bak! Ahack uras, u kapkara grnen yer,
bk. uras, stnde bir eyler uuuyor gibi duran yer de, Acasazn
batakl... Aktozlu kynn daha duman ttyor. Oylum oylum ttyor.
Ta ge ykseliyor. Grdn m?
Memed, boynunu bkt:
Gryorum, diye bezgin bezgin karlk verdi.
Cabbar abuk abuk heyecanla sordu:
Ne dnyorsun Memed? dedi. ok efkarlsn.
Memed:
Yand mola o gavur? O azl? Onu dnyorum. Bir de Aktozlu kynn
fukarasna kadirlik oldu. Ne yapaym, diye dnyorum.
Cabbar:
Dnme, dedi. Olan oldu bir kere.
Memed:
Olan oldu.
Cabbar:

Sar mmete kadar gidelim. Bu gece orada kalalm. Yarn dalara

ekiliriz.
Memed, gzleri parlayarak:
Bir de ne dndm biliyor musun Cabbar?
Cabbar:
Yok.
Memed:
Varacam Dikenli dzne. Be kyn yallarn toplayacam
bama. Diyeceim ki, Abdi Aa yok artk. Elinizdeki kzler sizindir.
Ortaklk, mortaklk yok. Tarlalar da sizindir. Ekin ekebildiiniz
kadar. Ben dada olduka, bu byle srp gidecek. Vurulursam banzn
aresine bakarsnz. Sonra kyly bama toplayp, akrdikenlii
yaktracam. akrdikenlii yakmadan kimse ift komayacak.
Cabbar, gzleri yaararak:
te bu iyi, dedi. Aasz ky! Herkesin kazand, herkesin olacak.
Memed:
Herkesin kazand... diye glmsedi.
Cabbar:
Elimizde silah, topraklar bekleriz.
Memed:
Bir ey daha yapmalyz.
Cabbar:
Ne yapmalyz? diye meralda, heyecanla sordu. Ne yapmalyz?
Memed:
Bilmiyorum karda ya, dedi. Mutlaka bir ey yapmalyz.
Cabbar:
Ne yapmalyz?
Memed:
u Aktozlu kynn fakir fukarasna kadirlik oldu. Mutlak bir
eyler yapmalyz. Bizim yzmzden evleri yand.
Cabbar:
Kadirlik oldu ama, ne yapmalyz?

Memed:
Ne yapmalyz?
Cabbar, gerinerek ayaa kalkt. Uzun bacaklar, geni omuzlar
elik tel gibi gerildi. Memed de gerinerek kalkt. Yz iyice yanmt.
Derisi kemiklerine yapm denecek kadar zayflamt. Yznde hi
bir yorgunluk izi gzkmyordu. Yrynde, konumasnda, her
hareketinde bir salamlk, bir temkin, bir atiklik belli
oluyordu. Ekya olduundan beri ok deimiti.
Ayaa kalknca, kafasnda, o sar parlt gneten avkd, oald,
byd.
Cabbar, dedi, dudaklarn tatl tatl yalad. Herkesin kazanc
kendinin olacak. Bekisi de biz. Herkesin topra olacak.
Cabbar:
Bekisi de biz. Herkesin topra olacak!
Kayann dou yanna inip, Memed nde, Cabbar arkada kei yoluna
dzldler.
Cabbar:
Belki de candarmalar ardmzdadr.
Memed:
Ardmzdadrlar. Onun iin ormanla gireceiz.
Cabbar:
yi olur.
Memed:
u tarla meselesi aklma geldi geleli, hi lmek istemiyorum.
Cabbar:
lmek mi? diye sordu. Sesinde bir rperti vard.
Memed:
lmek, dedi. Recep avu gznn nne geldi. u Recep
avu, diye szn srdrd. Onun ne trl bir adam olduunu
bir trl anlamadm gitti. lrken bile bize iyilik yapmak istedi.
Kyn yandna da seviniyordu. Bu adama bir trl aklm ermedi.
Hem herkesi seviyordu. Hem de herkese dmand. Ky yand, sevindi.
Kye iyilik yapsak gene sevinirdi gibime geliyor.
Cabbarn burnu havadayd. Havay kokluyordu. am aalarn
kokluyordu. Aznda bir am p vard. Geveleyip duruyordu.
Bana da yle geliyor, dedi.
Memed:

Yreim yerinden kopacak gibi. Bir houm. Bam dnyor. Sevineyim mi,
alayaym m bilemiyorum. Arada kaldm. u toprak meselesi... Kyl buna
ne
der, kim bilir!
Cabbar:
Kim bilir! dedi.
Usuldan esen yel, pnar kokular, yarpuz kokular getiriyordu.
mmetin evinin st bana, ormandan, kayalklardan yryerek
geldiklerinde gn ayordu.
Memed:
Gn batsn da yle gidelim, Sar mmete.
Cabbar:
yle gidelim.
Oturdular. Derin derin soluk aldlar. Tere batmlard.
Gn batt, ortalk karard. Duman iinde kalm ukurovann
stne kara bir perde indi. Gkyz yldzlarla rtlyd. Yldzlar
denmi gibi st steydiler. Doudaki bir yldz kmesi kvlcmlanr
gibiydi. Arada bir, bir yldz akyordu. Yldzlar akp, kar dan
ardna
gidiyorlard ounluk...
Kalktlar, Sar mmetin evine geldiler.
Memed, usul bir sesle:
mmet karda, hit! mmet karda.
erden uzun sre ses gelmedi. Sonra kap ald mmet dar
kt. Karanlktakilerin Memedle Cabbar olduunu anlad, ard,
korktu. Bir ey syleyemedi. Aznda uzun zaman bir eyler geveleyip
durdu.
Memed:
Merhaba mmet karda, ne var, ne yok? diye hatr sordu.
mmet:
Susss! dedi.
Memed ii anlad.
mmet kulana eildi.
Dn arkama, dedi. Dn arkama da sizi daa gtreyim.
Buras dolu.
Cabbar:

Acmzdan ldk mmet, dedi.

mmet:
Az durun yleyse, dedi. eriye girdi. Bir on dakika kaldktan
sonra geri kt:
Haydi yryn, gidelim.
mmetin arkasndan yrdler. Dan doruuna doru kayalklardan
sekerek,
ormann aalarn yordamlayarak, bir, bir buuk saat yrdler.
mmet bir aalkta soluk solua durdu:
Bre ocanz bata, diye balad. Bu olacak i mi hi? Koca bir
ukurova kyn yakmsnz! Byle i olur mu hi? Buna Gizik
Duran bile cesaret edemezdi. Nasl yaptnz?
Cabbar:
Ne var, ne yok, sen onu syle hele mmet?
mmet bir aklkta soluk solua durdu.
Hi! Ne olsun,dedi. Dokuz on kyn silahls, belki bin kii
var. Bir blk de candarma, iki gnden beri da ta sarmlar, sann
deliine bile bakyorlar sizi bulmak iin. Bir ele geerseniz
bugnlerde bir paranz bile bulunmaz. Sizi un gibi ufalarlar. Bir
koskoca ukurova ky!... Grlm i mi bu? Haydi diyelim ky yaktnz
yakmaya...'
mmet burada sustu.
Memed:
Yaktk yakmaya?... diye sesi boularak sordu.
mmet gene sustu.
Memed, gene sordu:
Yaktk yakmaya?...
mmet:
Hii, dedi. Yaktnz yakmaya...
Memed:
Yaktk yakmaya?...
mmet iin zn kesin renemedii iin, laf deitirmeyi
daha uygun buldu:
Yaktnz yakmaya... dedi, durdu. Bir yalan uyduramyordu.
Birden kafasnda imek gibi akt: Bari o dinsizi ldrebildiniz
mi?

Cabbar:
Hseyin Aann eviyle birlikte, o cayr cayr yand.
mmet:
urada maara gibi bir kovuk var. Buraya kimse gelmez. Takipiler
ekilinceye kadar kalacaksnz. Buradan kprdamayn. Topal
Aliyi sorarsanz, o Deirmenolukta. Yarn size yemek getiririm.
Buradan kaym demeyin.
ukurun bana geldi:
te buras, dedi. Girin ieri. Eer takipiler sizi bulurlarsa,
aa yana, yani ukurovadan yana kaaym demeyin. ldnz
gndr. Dorua doru ekilin. Doruu anca, etekte Kei ayna
yetiirsiniz. Allahasmarladk.
mmet gittikten sonra onlar da, kovuun azna oturup, yemeklerini
abuk abuk yediler.
Cabbar:
Ben kovua girip uyuyacam, dedi. Eer dayanamayacak
kadar uykun gelirse, beni uyandr.
Memed karlk vermedi.
Memedin kafasnda sar lt akyor babam akyordu. Sar prlt,
yalp yalp eden ltl kvrm kvrm bir rmak gibi Memedin kafasnda
mutlu bir altyla dolanyordu.
Herkesin topra herkesindir. Abdi Aa lse de lmese de herkesindir.
akrdikenlii bir ate almtr. Ateler, akrdikenlikte son
hzla kouyorlard. Ateler, yksek yerden akan suyun hzyla,
akrdikenliin
dzne akyor... Kasrga, bir top atei nne katm, gecenin
karanlnda, dzl dolanyor. Dikenli dznde on, on be gn, bir
ay, bu ate kmesi habire dolanr. Sonra bir gn, bakyorsun ki, ate
snm, btn Dikenli dz kmr karasna kesmitir.
Dikenli dznden trkler geliyor. Her bucaktan bir oynak
trk geliyor. iftiler iftleri komular, bacaklarn ne akrdikeni
dalyor, ne bir ey... Rahat...
Mutlak Deirmenoluk kynde dn olacaktr. Byk bir bayram. Durmu
Ali,
o tm tm haliyle, bir bacan ta bann stne kadar kaldrp tek
ayayla
bir acayip oyun oynayacaktr, alem glecektir. Recep avu duysayd bu
ii
sevinirdi. Ne are ki, imdi Anavarzann bknde yatyor.
Derken Memedin iine korkuya benzer bir eyler girdi. Binden
fazla kyl! Bu inanlmaz bir itir. Binden fazla silahl kylnn ne ii
var bu dalarda? Bu grlm i deil. Bir ky yanm. Yanmsa onlarn
neyine gerek? Bir blk de candarma! Aldrma. Olursa olsun.
Yreindeki korku silindi, geti gitti. imdi yle hissediyor ki,

bin be yz olsun, iki bin olsun. Olsun olu olsun. Korku yok. zerinde
de
yzden fazla kurun var. Hibirisini boa salmayacandan, yaamakta
olduundan emin olduu kadar emin.
Sabaha kadar az ok bunlar dnd. Hate de hi aklndan kmyordu.
Onu da dnd. Mapusaneyi dnd. Yrei burkuldu.
Bu kadar felaketin bir arada, bir insann bana nasl gelebileceine
at. ok az kfrederdi. Hmla kfretti.
Cabbar uyandnda gn kuluktu. Gzleri gnete kamaarak:
Beni neden uyandrmadn Memed? diye sordu.
Uykum gelmedi.
Cabbar:
Bir lokma ekmek yiyelim. Sen de uyu.
Memed:
Olur.
Cabbar kn getirdi at. Peynirle taze soan vard. Peynirle taze
soan yufkaya sarp, drm yaptlar. Ar ar yemeye baladlar.
Yemeklerini
yedikten sonra, karki kayann altndan bir su akyordu, ona varp, az
aa, yere serilircesine yatp itiler.
Memed:
uraya, gnee yataym, dedi.
Cabbar:
Yat.
Memed, ban kor komaz gitti. Bir ocuk gibi. Yz bir ocuk
masumiyetiyle rahatt. Gn gelip tepeye dikilince uyand.
Terlemiti. Gerindi. Kayann dibinden kaynayan suda yzn ykad.
Ald.
Cabbar:
Bu mmet, bize bir i etmesin?
Memed:
Bir i etmesin?
Cabbar:
Kim bilir?
Memed:
Edemez, edemez ama, biz buradan gidelim. Deirmenoluu tutalm.

Cabbar:
Pusuya dersek?...
Memed:
Ekya pusuya dmez. Ekya pusuya drr.
Cabbar:
mmeti bekleyelim.
Memed:
Bekleyelim. Haber vermeden olmaz.
Bir saat sonrayd ki aada, allklarn arasndan bir trd
duydular.
Kendilerini kayalarn ardna attlar. Ses gittike byyordu. trt
yaklat. amn arkasndan mmet kt. Onlar tam siper grnce
glmsedi.
Memed de glmsedi.
mmet:
Umudu kestiler, dedi. Dnyorlar! Ben de onlara dn Anavarzann
dznde vukuat karan ekya, bugn Akarcann dan tutamaz dedim.
Cabbar:
yi sylemisin mmet karda, dedi.
mmet nce Memedin elinden tuttu:
Seni, dedi, canm kadar sevdim karda. yi yaptn. Senin yoluna oluum
ocuum, karm, hepsi kurban.
Cabbar:
Yaktk. Cayr cayr yaktk, diye vnd.
mmet buna karlk, hibir ey sylemedi.
Memed:
mmet karda, herkesin ektii toprak, herkesin olursa nasl
olur? diye sordu.
mmet:
ok iyi olur, dedi.
Memed:
Herkesin ift srd kz, kendisinin olursa nasl olur?
mmet:

Ondan iyi ey dnyada bulunmaz.

Memed:
akrdikenlii iyice yaktktan sonra ift koulursa nasl olur
mmet karda?
mmet:
ok iyi...
mmetin getirdii ekmek knn Cabbar elinden ald, beline
balad.
Salcakla kal mmet, dediler.
mmet:
Banz daralrsa bana gelin. Sizi kardam gibi korurum. Seni
ok sevdim Memed, dedi.
Memed:
Saol.
nde yryen Memed durdu. Cabbar da onun yanna gelince
durdu. Memed, sol eliyle Cabbarn silah tutan elini skt. Gz gze
geldi. Durup, ylecene baktlar.
Memed:
Karda, dedi, bir seviniyorum, bir seviniyorum ki u ie...'
Cabbar:
Ben de...
17
Karadut ky Ceyhan rmann kysna der. Ceyhan rma
Karadut kynn nnde ovaya yaylr, geniler, bir gl gibi byr,
durgun grnr. Buralarda, Ceyhan rma on ylda, on be ylda
yatak deitirir, saa sola yalpa vurur. Gittii yerlerde bolca mil
brakr. O yzdendir ki buralar, ukurovann teki yerlerinden daha
verimlidir. Toprana paha biilmez.
Ali Safa Beyin son ele geitdii iftlik, Karadutla snr snradr.
iftliin topraklarnn yardan ou Ermenilerden kalmadr. Gerisi
de Karadut kyllerinden zorla, hileyle alnmadr. Karadut kylleriyle
Ali Safa Bey arasndaki anlamazlk yllardr srer gider.
Birbirlerinin izlerine kurun skarlar. Ali Safa Beyin verimli Karadut
topraklarna musallat oluu, hileyle epey topra da ele geirii uzun
bir
hikaye, daha dorusu bir maceradr. Bu i, Ali Safa Beyin hilekarlnn,
ihtirasnn lsz, engel tanmaz olduunu gsterir. Bir avu
toprak iin Ali Safa Beyin nelere kadir olduunu da anlam oluruz.

Sar Bekir Karadut kyndendi. Kyn tek okuryazar adamyd

da. Kasaba mektebinde okuduu sralar, zekasyla n salmt. Yrekliydi,
atakt, doruydu. Azndan yalan namna yalan kmamt.
Uzun boylu, srm gibiydi. Gle yzl, ocuk gibi saf, temizdi.
Bekir, Ali Safa Beyin karsna dikilen bir engeldi. O olmam
olsayd Ali Safa Bey Karadut kynn tarlasnn tmn iftliine
katabilirdi. nne da gibi dikildi. Kendi tarlasn, kylsnn
tarlasn
savundu. teki kyllere hi benzemiyordu. Kyller onu ok seviyorlar,
dediinden kmyorlard. Uzun yllar, Ali Safa Bey ona hibir
ktlkte bulunamad. Kyllerle arasndaki davalar srp gidiyordu.
Kyl bir trl alt olmuyordu. Vakta ki... Evet vakta ki...
eteba Kalayc Osman, onun amcas olu olurdu. e yaramazn,
serserinin biriydi. stelik de Ali Safa Beyin itiydi. Kyde
ne olur, ne biterse Ali Safa Beye ulatryordu. Kyl onu hi
sevmiyordu.
Zaten ok ok da kyde kalmyordu Kalayc. Kalaycl da terk eylemi,
Ali Safa Beyin iftliine yanamt. Kylnn hayvanlarn alyor,
ekinlerine ate veriyor, her trl namussuzluu yapyordu. Kylnn
burasna
gelmiti ama, ne yapsnlar, bir yanda Bekir Efendinin hatr, bir yanda
Ali
Safa Beyin korkusu... Bir yanda da ite bulama sakncas vard.
Bekir Efendinin dn oluyordu. Davullar, zurnalar veryansn
ediyordu. Ky dnyordu. Btn ky halay ekiyor, trk sylyordu.
Kydeki her ev, bir dn eviydi. Bekir Efendisi evleniyordu kyn.
Dnn son gecesiydi. Dn evinin nnde el silah atld.
Ortalk kart. Bekir Efendi vurulmutu. Kalayc vurmutu. Gelini,
eli knal kald. Kalayc da karanla karp soluu dalarda ald.
Kalaycnn Sar Bekir Efendiyi vurmasnn trl sebepleri stnde
duruldu.
Ne olursa olsun, durup dururken, Kalaycnn Bekir Efendiyi tam dn
gecesi
vurmas alacak bir iti. Bunu hi kimse beklemiyordu. Kyller hep bir
azdan:
Krolas, Bekir Efendi gibi adama kylr m? diyorlard. Krolas...
Trl sebepler sayp dkyorlard. Kimisi, Ali Safa Bey tevik
etti, para verdi, vurdurdu Bekir Efendiyi, diyordu. Kimisi,
kz seviyordu. Bekir Efendiyle evlenmesini gtremedi de ondan, diyordu.
Kimisi, serserinin biridir, akl yle esmitir, ekmitir
silahn vuruvermitir, srf Kalayc, Bekir Efendiyi vurdu desinler diye,
diyordu.
Kimisi de, bunlar Kalayc Osman yakndan tanyanlar, ocukluklarndan
beri Kalayc Osman, Bekir Efendiyi ekemiyordu. Kalaycnn
Ali Safa Beye yardm etmesi bile Bekir Efendinin kyly tutmas
yzndendi...
Bekiri bir trl ekememiti. Evlenmesi, kylnn de Bekiri bu kadar
sevmesi, bu ii ona yaptrd, diyorlard. Her neyse, gerekten Kalaycnn
Bekir Efendiyi vurmas iin hibir sebep yoktu. Yukardaki dncelerin
hepsi
birden Kalayc iin doru olabilirdi. Kalaycnn tynetinde saylanlarn
hepsi de vard.

Bundan sonradr ki Kalayc, Ali Safa Beyin elinde bir korku, yldrma
silah kesildi. Dada ne kadar ipten kazktan kurtulmu varsa
bana toplad. Bir bela, bir afet gibi, ukurovadaki Ali Safa Beye
kar gelen fkaralarn bana ulland. Ali Safa Beyin hasmlarnn
iflahn
kuruttu.
Her eye karn, Ali Safa, Bekir Efendi vurulduktan sonra bile
Karadut kynden bir kar toprak alamad. Kalayc kye gelemiyordu.
Ekya
deil, her yan ate olsa, Karadut kyls adam yerine koymuyordu
Kalaycy.
ekinmiyordu ondan.
Gnlerden beri ukurova alkalanyordu. nce Memed ad, dilden dile
dolayordu. Ky yakan, ocaklar sndren nce Memed! nce Memed, Aktozlu
ky
yandktan sonra dillere destan olmutu. Aktozlu kyn grmeye gelenin
hesab
yoktu. Aktozlunun kadnlar, ocuklar birbirlerine, onlar grmeye gelen
yre kyllerine nce Memedi anlatyorlard. Dev gibi bir adamd. Bir
kocaman am ktn ateleyip eline alm evden eve yakarak dolayordu.
Kyn iinde yel gibi dolanyordu. Yakt evlerden birisi snecek olsa,
yetiip atei basyordu. Bir grseydiniz nce Memedi! Gecenin
karanlnda
gzlerinden klar sayordu. Boyu, bir kavak gibi uzuyor, bir
ksalyordu. Kurun da gemiyordu ona. nne gelen kurun skyor kar
ettiremiyordu.
Baka baka kylerde, baka baka biimlerde, baka baka yorumlarla
nce
Memed stne hikayeler anlatlyor babam anlatltyordu.
Ali Safa Bey, Muallimin Banda, her zamanki bulutuklar maarada
buluup, Kalaycya, nce Memedi ortadan kaldrma nerisini
yapnca, Kalayc buna ok sevindi. Ama sevincini belli etmedi:
Bu i zor i Ali Safa Bey, dedi. Zor i. Byle bir adamla baa
klmaz.
Ali Safa Bey:
ukurovada nce Memed ad dillere destan. Vuracaksan bylesini vur da
namn dnyay alsn. Frsat bu frsat! nce Memedi de ortadan kaldrrsan
gayri ukurova bizim demektir.
Kalayc:
Zor, dedi.
Ali Safa:
Korkma, diye omzuna vurdu. Epey de tekinden kacak.
Kalayc:
Zor ama, bir bakalm. Belki bir yolunu buluruz.

Ali Safa Bey:

Bulmalsn mutlak. O ne kadar cesur olsa da daha yenidir. Dalarn
huyunu bilmez: Bir tuzaa drrsn, tamam.
Kalayc:
Bakalm, dedi.
Ali Safa Beyden ayrlp arkadalarna gelince:
kt, dedi. Epey de yolu var. Kolay da...
Arkadalar Kalaycnn gzlerine baktlar.
Kalayc:
nce Memed derler biri tredi ya, hani Aktozlu kyn yakan.
Onu ortadan kaldracaz. Yolu ak. Ne kadar istersen o kadar.
nce Memedi vurmak Kalayc etesi iin ekmek yemek, su imek
kadar kolayd.
Daa kt kal Kalaycnn ortadan kaldrd ete buluyordu.
Sar
Bekir Efendi de iinde, vurduu adamlarn saysnn krk getii
syleniyordu.
Kalayc Osman ksaboylu, yeil, ylan yeili gibi, yahut da akra
alan, bir tuhaf souk, lm gibi donuk gzl birisiydi. Seyrek sakallar
kirpi oku gibi dik dik, sar yzne aklmt. Geni omuzlarna
bakarak, boynu inceydi. Bir de btn boynu atete kzartlm gibi
kpkrmzyd. Cepleri srma ilemeli mavi alvar giyiyordu. Sal sollu
btn bedeni fieklerle donatlmt. Bacaklarnda bile fieklik
balyd.
Fieklikler de ilemeliydi. Ta uzaktan par par ediyordu. Sal
sollu bir sr sap sedef tabancalar, kamalar, hanerler... Gsnde de
bir
drbn vard. Aynal drbn. Bandaki mor fesinin altnda sar
kaklleri
iki kan arasna dklyordu.
Atlgan deildi, cesur da deildi. Hilekard. arpt, takip ettii
hibir insanla yz yze arpmam her zaman arkadan vurmutu.
Onun yapt hilekarlk, kurduu tuzak akla hayale gelmezdi. Ali Safa
Beyin aleti gibi grnyordu. Gerekten aletiydi. Bir bakma da Ali
Safa Bey ona aletlik ediyordu. imdiye kadar candarmayla ancak
bir iki kere karlamt. Candarma, onun takibine kt myd, Ali Safa
Beyin kurduu haberci a derhal Kalaycya yetiiyordu. Kalayc klar
da Ali Safa Beyin evinde, kendisi iin yaptrd zel odada mkellef bir
hayat sryordu. Yalnz odada skld zamanlar, daa kyor,
etesinin bana geiyordu. ete de ok rahatt. Kar bastrd zaman
sarp bir da kyne yerleiyorlar, gelsin kuzu, gitsin kuzu keyif
sryorlard. Bunca serbestlik, bunca rahat hep Ali Safa Beyin
yzndendi. Bu yzdendir ki Ali Safa Bey, l desin lrlerdi.
Kalayc sordu:

inizde nce Memedi tanyan var m?

Horali belini bir aaca dayayp gzlerini yummutu. Doruldu:
Ben iyi tanrm, Aa, dedi. Deli Durdu etesinde beraberdik.
Kalayc:
Yanma gel yleyse Horali! diye ard.
Horali kalkt geldi. Kalayc onu iki omzundan tutup sallad:
De bakalm, nasl adamdr, bu nce Memed?
Horali yutkundu, dudaklarn siler gibi yapt:
yle bakarsan hibir eye benzetemezsin. Ksack, incecik, koca
kafal, byk gzl, yirmi yanda gsteren, hep dnceli duran bir
ocuktur. Onun kurun attn grmeyen, bir atmada yannda bulunmayan
kim olduunu anlayamaz. Bir nian atar ki, metelii vurur.
eteye geldii gn -Deli Durduyu bilirsin, ne kadar iyi kurun attn
da bilirsin- nce Memed, ondan iyi attyd. imdi artk inenin
deliinden geiriyordur. ok atiktir. Yrk adr kavgasnda istese
Deli Durduyu, hepimizi vururdu. Vurmad. O byle adam olmasayd, Deli
Durdu
onun hakaretinin altnda kalr myd? Deli Durdu korkuyordu ondan...
Kalayc:
Amma da vdn Horali, vdn ha vdn. Seni vc ba m
tuttu nce Memed?
Horali:
Yok, dedi. Anlat, dedin nce Memedi, ben de bildiimi grdm
anlattm. te byle bir adam nce Memed.
Kalayc topraa oturdu. Ban iki eli arasna ald, dnmeye
balad.
Bir saat mi, iki saat mi ne geti, Horaliyi yeniden ard.
Beni iyi dinle Horali, dedi. nce Memed sana gvenir mi?
Horali:
Gvenmez.
Kalayc:
Niye?
Deli Durduya kar koyduunda, ben Deli Durdudan taraf ktm.
Bundan ne kar?

Gvenmez. Zaten o hi kimseye, babasna bile gvenmez. Yanndaki

Cabbara
bile gvenmez.
Kalayc:
De sende, dedi, dnk ekyay bamza Gizik Duran ettin.
Horali:
Bilirim onu.
Kalayc:
Bilmez ol, diye kt.
Sinirlendii zaman burnunu kartrr, burnundaki kllar ekerdi.
Gene yle yapyordu.
Sen demek istiyorsun ki, nce Memed ne tuzaa der, ne vurulur?
Horali:
yle demek istemedim. Tuzaa dmez adam olmaz. Ne de olsa
nce Memed, daha acemidir. Tuzan biimine bakar.
Kalayc:
Sana gvenirim Horali, dedi. Sen her iin stesinden gelirsin.
Senin gibi de tecrbeli ekya kalmad dalarda. Bunu sana havale
edeceim.
Horali:
Et ama Aa, onlar iki kii.
Kalayc:
teki kim? diye sordu.
Uzun Cabbar.
Kalayc:
Allah iin Uzun Cabbar, temiz ocuk. Babayiit ocuk.
Horali:
Ne gelir elden? O da onunla gidecek.
Kalayc:
Gitsin, dedi.
Sonra birden:
Bana bak Horali karda, dedi, onun bulunduu yeri buluruz.
Sen gidersin onu bizim eteye davet edersin. Bu olmazsa baka bir

aresine bakarz.
Horali:
Belki davete gelir de bu ii kolayca hallederiz. Belki gelir.
Tuza muza akl etmez o.
Kalayc:
Tamam m?
Horali:
Tamam.
Kalayc:
Yerini abuk bulabilir miyiz ola? Belli bir yeri var m?
Horali:
Daha yeni fkarack, diye glmsedi. Nereden yeri olsun! Ama
bulmas kolay. Ben onu bulurum.
18
Gnlerdir kaa saklana, a yol yrmlerdi. Ormanlkl, kayalkl
dalar amlard. Yorgunluktan lyorlard. kisi de srtlarndaki
cephane yknn altnda iki bklmd. Elleri de titriyordu. m
gibi.
Karanlk, kapkara kmt. Yldzlar seyrekti. pileiyordu. Yldzlar
sabaha kar rler. Sabah yaklayordu.
Grlt birdenbire patlaynca Cabbar irkildi:
Ne o? diye aknlkla sordu.
Memed:
Suyun gz, dedi. Hani ilk geldiimizde...
Cabbar:
Bildim, diye karlk verdi. yleyse azck oturalm banda.
Memed:
Olmaz.
Btn yorulmasna, bitmesine bakmayarak birazck olsun bir
yerde durmuyor, habire yol alyordu.
Soluk solua:
Ne var yani Cabbar karda dedi, ite geldik. Bir nefes alyor
duruyor. Sonra balyordu. Ne var yani. Kye gidince dinleniriz.
Kye afak atmadan girmek gerek. Yaaa Cabbar karda. Bu kadar yol

yrdk de... imdicik varrz kye. yle deil mi Cabbar karda?

Cabbar:
Aldrma, dedi.
Bunun stne Memed de bir daha konumad. Kye yaklatka
daha hzl yryordu. Cabbar da arkasndan yetimek iin var gcn
harcyordu.
afan yerinde ine ine klar belirirken, kye girdiler. Birka
kpek grltyle onlar karlad. Memed, oral bile olmad. Btn
hzyla dimdik yrd. Durmu Alinin evine geldi:
Durmu Ali Emmi! Durmu Ali Emmi.
Durmu Ali hemen karlk verdi:
Sen misin nce Memedim?
Benim.
Geliyorum nce Memedim. Ho geldin yavrum. O gavuru niceyledin? Duyduk
ki
Aktozlu kyn yakmsn. O gavur da iinde atr atr yanm.
Kap alnca Memed heyecanla sordu:
Kim getirdi bu haberi size? Kyl hep duydu mu?
Durmu Ali:
Hepiciimiz duyduk yavru. Eline salk. Hepiciimiz sevindik.
lme sevinilmez ya, hak etti. Avrad bile sevindi. Ettiini buldu,
dedi. Bir damla ya bile dkmedi. Gelin ieri yavrularm.
Birden, kendine geldi. Merakla sordu:
teki arkadanz, hani ihtiyar nettiniz?
Memed, iini ekerek:
Sorma!...
Durmu Ali:
Allah rahmet eylesin. Ben size imdi oca yakarm. Asnz herhalde.
Memed, sorusunu unutmamt:
Durmu Ali Emmi, dedi, kim getirdi size bu haberi?
Durmu Ali:
Duydun mu yavru? diye sordu. Duydun mu olan ileri, Topal
Ali o gavurun adam olmu. te o syledi. Ky yanarken, o da buraya
geliyormu. Durmu kyn dnda yangn seyretmi. Ky yannca
iine girmi. Bir ierden Abdinin kemiklerini karmlar. Kemiklerinin

bile ou yanm.
Memed:
Demek Topal Ali onun adam olmu?
Durmu Ali, ocaktaki kzlerin stndeki kl aarken:
yle yavrum, diye kahrla sylendi. nsanolu bu. i st
emmi.
Memed gld.
Durmu Ali:
nanmadn m? diye gzlerinin iine bakt.
Memed:
Emmi, dedi, sen de ne abuk unutuyorsun.
Durmu Ali:
htiyarlk knce baa... dedi.
Memed:
Aldrma. Mesele deil, diye omuzlarn okad onun. Ocan
bana da oturdu. Cabbar da oturdu arkasndan.
Durmu Ali, fre fre ocaktaki atei parlatt.
Eee? dedi glerek. Daha ne var ne yok?
Memed:
Hi, dedi.
Az sonra sabahn klar pencereden szmaya, yava yava ortalk
aarmaya balad, Durmuun yal kars Memedin yresinde drt dnyor:
atr atr m? diye soruyordu. De bakalm Memedim, atr
atr m? Ne iyi ettin unu! atr atr yle mi?
Ocaktaki orbay indiriyor, ya kzdrp czrtyla stne dkyor.
Evin iini bir ya kokusudur alyor.
atr atr ha? Kemikleri de yanm diyorlar. Yansn. Aktozlu
ky kl olmu, diyorlar. Kl olsun.
Sofray getirdi ortaya att, orbay da byk bir sahana doldurdu,
sofrann ortasna koydu. Ama az hi durmuyor, habire syleniyordu:
atr atr ha? atr atr?
Bir zaman, Memedin elinde kak kalakald. Ne orbaya daldrabiliyor,
ne
de yere koyuyordu. ylecene tutup duruyordu. Cabbar bunu az sonra fark
etti.

Cabbarla gz gze geldiler. Ortalkta derin bir sessizlik oldu.

Durmu Ali de durdu, bunlarn hallerine merakla bakmaya balad. Neden
sonradr ki, Memed hzla kan orbaya daldrp, abuk abuk imeye
balad. Gzlerine ine prlts geldi oturdu. Keskin. Mest olmutu.
Ba
dnyordu. Sar prltlar iinde avkyor, dnyor. akrdikenlikte da
gibi ate yuvarlanyor ha yuvarlanyor.
Yuvarlanyordu...
Ban kaldrd, dimdik durdu. Esmer yz, gzleri a batmt:
Sana bir ey syleyeceim Durmu Ali Emmi, dedi.
Durmu Ali, onun bu tavrna bir anlam veremedi, bombo gzlerle bakarak
sordu:
Ne syleyeceksin oul? dedi. Sor!
Memed, sesi titreyerek:
O gavur ld gayri, dedi sustu.
Sofray ortadan kaldrdlar. Atei lerdiler, yaktlar. Durmu Ali
iki kere dar kt, geri geldi. Evin ocuklar tede durmular,
kocaman
kocaman alm gzlerle Memede bakyorlard.
Durmu Ali, daha ld gayrinin sonunu bekliyordu. Memed,
ld gayri, derken yle bir hal taknmt ki, ok nemli bir eyler
syleyecei apak grnyordu.
Durmu Ali dayanamad:
ld gayri? diye sordu.
Memed ar ar:
Bir fikrim var, diye balad. Bilmem sen ne dersin bu ie?
Gene sustu. Sonra abuk abuk konutu:
Bu kyn, teki drt kyn; tarlasn, tarlasnn hepsini. Kim ne
kadar... Ne kadar ekiyorsa. Hepsini.. Ektii kadar... Gerisini
siz bilirsiniz. te byle. Silahm elimde beklerim. akrdikenlie de
ate...
Durmu Ali:
Bre Memed, diye szn kesti. Gzn sevdiim olum,
yava konu azck. Bir ey anlamadm.
Memed, heyecann dizginledi:
Demem odur ki Emmi, bu topraklar o gavurun babasnn mal
deil.

Durmu Ali dnd. Alnn kad.

Memed:
Bu topraklar herkesindir... Topra o gavur yaratmad. Be ky
kle gibi ona alr. ukurovada Aa da yok, bir ey de yok. Hasan
Onbay bir dinleseydin!...
Durmu Ali:
Bu topraklar da herkesindi eskiden. Bu gavurun babas kmadan. Allem
etti kallem etti, topraklar elimizden ald. Ondan evvel herkes cannn
istedii yeri cannn istedii gibi ekerdi.
Memed:
te, diye parlad. te gene yle olacak. Tam yle olacak.
Durmu Ali, gene ban nne edi, dncelere dald.
Gene yle olacak. Tam yle. Ne dndn Emmi?
Durmu Ali:
Keke yle olsa, diye mrldand. Gzlerine ya dolmutu.
Memed:
Olacak. Senden bir isteim var. Be kyn akl yetenine haber
gnderecek, buraya aracaksn. Konuup, tarlalar datacam.
Klelikten
kulluktan kurtulacaklar. Herkesin ektii herkesin. Ellerindeki
kzler de kendilerinin olacak...'
Durmu Ali:
Kekeee!... diye bard. Keke.
Memed:
Sen haber gnder, gelsinler...
Durmu Alinin kars, belini damn orta direine dayam, olan
biteni seyrederek ip eiriyordu. Elinden kirmen dt. Elleri
yanlarna sarkt. Kendisini toparlayp Memedin stne atld.
s tutmu duvara bir rmcek an germiti. Geziniyordu.
Kurban olduum yavrum bu doru mu? Bunu yapacak msn?
diye ellerini pmeye balad. Yarsn, te ikisini kimseye vermeyeceiz
ha?
Memed:
Kulluk bitti, diye berkitirdi. lnceye kadar bu topraklar
bekleyeceim. Elimde silah. Ondan sonrasna da...'
Kadn:
kzler?

Memed:
Onlar da...
Kadn, Memedin ellerini brakp, duvarn karanlka yerine ekildi.
Hkra hkra alamaya balad. Aladka alyordu.
Durmu Ali dar kt. Yrei ikircikliydi. Geri girdi. Memede
bakt. Yz, ona kaya gibi sert geldi.
Kimleri armalym oul? diye sordu.
Memed, ban kaldrmadan:
Kimin akl yeter olduunu sanyorsan...
Durmu Ali:
Olur...
Pancar Hsn evine gitti. Meseleyi ona at. Pancar, Durmu
Aliye hibir ey sylemedi. O da ikirciklendi. Sonra kyde ne kadar
adam varsa teker teker dolap, meseleyi anlattlar. Kimi sevindi
birdenbire, sonra dnd. Btn ky ikircikliydi. Kyllerin bu olmaz
ie inanas gelmiyordu.
Evlerin nnde ocuklu, kadnl erkekli insanlar birikiyordu. nsanlar,
birikiyorlar, konumuyorlard. Yalnz, korka korka birbirlerinin
gzlerinin
iine bakyorlard. Telal insan kalabal, byk bir sessizlik iinde,
o
evden o eve umutla tanyordu.
Kalabalk bir zaman, sessiz sessiz kyn iinde alkand durdu.
Sonra Durmu Alilerin kapsna geldi dayand. Kprdamadan beklediler.
St ocuklar bile seslerini kesmilerdi.
Memed, dardan bir sr ayak sesi duydu. Durmu Alinin karsna sordu:
Darda ne oluyor ana?
Kadn gzyalarn silerek:
Kyl hep toplanm, kapya gzlerini dikmiler. Bilmem.
Sonra dar kt. Btn gzler onun stnm dikildi. Baklarn
altnda ezildi. Kvrand. Sinirlendi:
Ne istiyorsunuz? diye bard. Ne toplandnz byle?
Kalabalktan ses kmad.
Ne susuyorsunuz?
En ufak bir kprt bile olmad.
nce Memedi grmek istiyorsanz, ierde.

Gene hi kimse istifini bozmad.

Krolascalar, ne duruyorsunuz byle? Ha ne duruyorsunuz?
Her evden bir l km gibi yasl. Krolascalar. unlara bakn! unlar
da erkek! Kadnlara dnd: Siz de bunlar erkek diye koynunuza alp
yatyorsunuz ha? Vay vay sizin avratlnza. Bu smskleri ha?
Ne duruyorsunuz byle ta kesilmi? Oynayn, gln, dn yapn.
Kalabalk ta gibi donmutu.
Allah belanz versin. Duymadnz m? nce Memed Abdi Aay
atr atr...
Kalabalk usuldan bir dalgaland.
atr atr... Aktozlu kyn de batan aya atr atr... Duymadnz
m? Dn de geldi bize. imdi ierde. Duymadnz m? Gayri
alp alp Abdi Aaya vermek yok. Tarlalar da bizim. Cayr
cayr... kzler de bizim... Cayr, cayr. Aktozlu ky de atr atr.
Kalabalk dalgaland. nce mrlt halinde bir ses, kalabal batan
aa dolat. Mrlt ykseldi, her azdan bir ses kmaya balad.
Ky inanlmaz bir grltdr doldurdu. Kpekler havlyor, horozlar
tyorlar, tavuklar btn telalaryla oradan oraya kayorlard.
ocuklar alayorlard. Ahrda eekler anryor, atlar kiniyordu.
Deirmenoluk
ky, Deirmenoluk oldu olal byle grulty hibir zaman duymamtr.
Az sonra ky, toz dumana kart. Kyn stn byk bir toz
bulutu kaplad. Sonra birden kyn ortasndan sevin lklar gelmeye
balad. Davul zurna balad. Trkler balad.
Bizim nce Memedimiz.
Bizim nce Memedimiz.
Onun byle bir adam olaca ocukluundan belliydi zaten.
Belliydi.
kzler de bizim.
Herkes ektii tarlay, istedii gibi ekecek. te ikisini vermek
yok gayri.
A kalmak yok gayri, k ortasnda.
t gibi yalvarmak yok.
Bizim nce Memedimiz.
nekleri satmak yok.
Zulm yok.
Herkes istedii yere gider.
Herkes evine misafir bile alr.

Diledii...
Herkes kendi bana buyruk.
Bizim nce Memedimiz.
atr da atr.
ukurova korkusundan tirtir titriyor.
Bizim nce Memedimiz.
atr da atr.
Hate hapisten kacak.
Be ky bir dn kuracak.
Bizim nce Memedimiz.
Memedin dnn be ky yapacak.
ki gn, iki gece davullar zurnalar durmadan ald. teki drt
ky enlik iindeydi. Koygun koygun davul sesleri geliyordu oralardan da.
Geceleri btn Dikenlidz k iinde kalyordu. lgn bir
nee taa topraa, suya, aaca iliyordu.
Be kyn ileri gelenleri Durmu Alinin evinde, Memedin yanndayd.
Bazen pheyle, bazen korkuyla, bazen minnetle, bazen de sevgiyle Memede
bakyorlard.
kinci gnn akam Memed onlara bir neride bulundu:
Aalar, dedi, emmiler, kiminiz ift kotu imdi, kiminiz de
kotu koacak. Sizden bir dileim var.
Hep bir azdan:
Dilein ba stne nce Memedimiz, dediler.
Memed, szn srdrd:
Tarlay srmeden nce akrdikenini yakmay neden akl etmediniz?
Birka kii:
Dnmedik.
Yaktktan sonra srmek daha iyi olmaz m?
Olur, diye karlk verdiler.
Memed, ar ar ayaa kalkt. Btn balar da onunla birlikte
yukar kalkt.
akrdikenlie ate vereceiz. Ondan sonradr ki ift koulacak.

Tfeini, fieklerini tekmil kuanp darya kt. Arkasndan

kyller de ktlar.
Kel Mstk:
akrdikenlie, diye bard. Davul zurna akrdikenlie...
Durmu Ali:
kzlerin ayaklarn, iftilerin ayaklarn akrdikeni kapmayacak
gayri.
Memed, ar, temkinli, kyn dna doru yryordu. Ba dimdik,
gzleri yar kapalyd. Arkasndan Cabbar, onun arkasndan da
kyller geliyordu. Kadnlar, ocuklar onu grmeye damlarn bana
kmlard. Davul zurna da susmutu. Ortalkta t yoktu.
Ky ktlar. akrdikenliin iine daldlar. Gz yelleri efil efil
dalardan Dikenlidzne iniyordu. nce Memed, ortada durdu. ylece
durdu kald. Kyller onun kk bir kmldann bekliyorlard.
Memed ban arkaya evirdi. Arkasndaki kyller bir ey bekliyorlard.
Ondan bir kprt.
nnde, stbeyaz olmu akrdikenlik uzanyordu. Dikenlidzne kar
yam gibi, stbeyaz. trtlar geliyordu. Dikenlerin bedenlerine
yapm, o kck smklbcekler, dikenlerin dallarn, bedenlerini
topraa doru eiyorlard.
Cabbar! diye ok hafif seslendi.
Cabbar akrdikenleri yararak yanna geldi:
Syle karda.
Memed:
Ben ift srerken de, akrdikenlie ate yerip, yle ift kosalard,
ne olurdu yani?
Cabbar glmsedi.
Bu srada, arkadaki kalabalk kart. Birka kii akrdikenleri
biip ortaya ymaya balad. Buna tekiler de katldlar. Az sonra,
akrdikeninden byk bir bek meydana geldi. Kk bir tepe kadar.
bek gittike byyordu. Ortaya atlan Durmu Ali:
Yeterin, diye heyecanla bard. Cebinden bir para ra kard
yakt. Kurumu akrdikeni beine soktu. bek yavatan tututu.
Sonra, btn bek yalmlar arasnda kald. Yalmlar esen yelle
savruluyordu.
Kyller yalmlar savrulan bein uzana ekildiler, yarm
halka oldular. Bakmaya baladlar. Ate bekten dzle atlad. Trkler,
barmalar, cokun bir sevin dzle yayld: Atele birlikte
dolanmaya balad. Halaylar ekiliyor, oyunlar oynanyordu. Cabbar
havaya ate ediyordu.
Memed, gn batncaya kadar susup akrdikenliin iinde bekledi.
Rzgar byk bir yn halindeki atei nne katm doludizgin,
ovada ha babam dndryordu. Ate ynnn getii yerler kapkara

kmre kesiyordu. Ate gnele birlikte gnbatya doru uuyordu.

Yanan akrdikeninden lklar geliyordu. Atein nnde ku gibi
tyordu dikenlik.
Gene ayn arlkla Memed, kye doru yrd. Yeilli, krmzl,
mavili, renk renk giyinmi kadnlar, ocuklar, akrdikenlie toplanm
eleniyorlard. Onlar da Memedin arkasndan kye yrdler.
O gece sabaha kadar, btn gece ate Dikenlidznde Knaltepeden
Yldztepesine, suyun gznden Kabaaaca, teki kylere, ta aalara,
rknara kadar doland durdu. Koca bir aydnlk dzl
yalyordu. Sonra Alidan tepesinde bir top ate gzkt. Kocaman
bir top ate. Kuyruk yldz gibi dnen, kvlcmlar saan bir top
ate... Alidan tepesi gn vurmu gibi aarverdi. Apaydnlk. Kyller
bu ie atlar. Memed de at. Orada, Alidan tepesinde ilk olarak
bir ate gryorlard.
Bu srada, Hatenin stne tanklk edenlerin yedisi de gelip Memedin
karsnda durdular. Konumadlar.
Memed:
Sylen, dedi.
Biz ettik... dediler.
Memed anlad:
Oldu.
Zorlan nce Memedimiz.
Memed:
Biliyorum.
Gzleri yaarm yedi kii boyunlar bkk, nnden sessizce
ekildiler.
Gene sabaha kadar sevinten, heyecandan, kederden, Memedin
gzne uyku girmedi. Keder Hacenin kederiydi.
Deirmenoluk kynn stne geni, apaydnlk, taze, tertemiz,
ty gibi yeyni, ak bir gn ald. Deirmenoluk, prl prl bir dn
iindeydi. Aalar, bir aydnlk iinde dnyorlard. akrdikeni daha
yanyordu. Ak ova, batan ayaa karaya kesmiti.
Yoldan Topal Ali geliyor, diye bir haber geldi: Memed, merakla
bekledi. Topal Ali, topal ayan yorgun yorgun srkleyerek geldi,
dikildi.
Memed glmseyerek:
Gel Ali Aa, gel! diye yanna yaklat, elini tuttu. Sevgiyle
elinin stn okad. Terlemiti. Kesik kesik soluyordu. Konumad.
yle yan yana kaldlar. Teri soudu. Yz soluk, sapsar, kr krt.
Birka gn iinde belki on be yllk yalanmt.
Memed dayanamad:

Neden bylesin bre Ali Aa? diye sordu. ok durgunsun.

Topal Ali bitkin:
Hi sorma.
Memed, bu hi sorma'nn altnda bir eyler olduunu sezdi.
yle bezgin, yle dertli, yle iten ie bir fkeyle syledi ki...
Memedin kocaman gzleri biraz daha kocamanlaarak:
Bir kt haber, bir ey mi var? diye sordu.
Ali, biraz daha solarak, elleri titreyerek:
Hi sorma, dedi. Hi sorma.
Beni korkutma Ali Aa!
Ali:
Olan oldu. Benim yreime iniyordu, diye inledi.
Memed, ona doru uzanarak:
Syle!
Ali:
Gavur dinli... dedi. 0...'
Memed:
Eeee?
Kurtulmu!
Memed:
Neeee!
Yldrm arpm gibi oldu. Salland. Gzleri karard. Sonra kaskat
kesilip kald.
Ali:
Ben onunla konutum. imdi kasabada ev tuttu. Oraya yerleecek. Beni
de gnderdi.
Cabbar Memedin bu halini grnce korktu:
Aldrma Memed karda, diye onu teselliye alt. Elimizden
kurtulu yok. Kurtulamaz. Bugn deilse yarn...
Durmu Alinin kars bir lk att. Damn karanlna gitti.
Dvnmeye
balad:

Vay dertli bam vay! Bu da m geliciydi bama! Vay vay! Vay

vay vay!
Cabbar:
Ne dvnp duruyorsun bre teyze? Nasl olsa, o bir daha bu
kye ayak basamayacak. Tarlalar sizin, kzler de. Biz sa olduka...
Vay vay! Vay vay vay!
Az sonra ii btn ky duydu. Bunun stne kyn sokaklarnda
hibir insan kalmad. Evlere ekildiler. Grlt birdenbire durdu.
Ky pssz oldu. Kpekler havlamay, horozlar rtmeyi kestiler. Sanki
kyde bir tek canl bile yoktu. Biraz nceki byk grlt, byk
sevinle
birlikte sanki btn ky, btn canlsyla ban alm baka bir
diyara g etmiti. Siniler sinek kalmamt.
Bu sessizlik ayn minval zere, ta ikindiye kadar srd. Durmu
Ali km, ban ihtiyar omuzlar arasna gmmt. Kadnn da
avurdu avurduna gemi, bir kecie bzlmt. Memed ban tfeine
dayayp oturmutu. Dnyordu. Aln krk iinde kalmt.
kindine doru kyde hafif bir canllk grld. nce bir horoz
gbreliin stne kt, kanatlarn rparak tt. Horozun yeil,
krmz, mor tyleri yal yal ldyordu. Sonra kpekler havlamaya
balad. Arkasndan insanlar da evlerinden ktlar. Oraya buraya
birikimeye baladlar. Bir homurtu boydan boya ky doland:
Adam olmu da...
Adam olmu da dan nce Memedi.
Sefil brahimin olu.
Adam olmu da Abdi Aamzn tarlasn datyor.
Boyuna bak, boyuna unun.
Gren yedi yanda ocuk sanr.
Smsk.
Tfei bile gtremiyor.
Ekya olmu da...
Ekya olmu da ky yakyor.
Ekya olmu da babasnn mal gibi...
Babasnn mal gibi bizim Aamzn tarlasn, kzlerini datveriyor.
Adam olmu da...
Aamzn kapsnda yallanrd it gibi.
Daha dne kadar.

Sefil brahimin savsak olu...

almndan da yanndan geilmez.
Savsak domuz.
Elin kz da onun yznden rr.
rr mapusanelerde...
Hate rr.
Bak hele bak!
akrdikenlii de yaktrd! ift srenlerin ayaklarn diken yemesin!
ncinmesinler!
Bak hele bak!
Gelmi kye, Abdiyi ldrdm deyi kabarr.
Aamz...
Aamz onun gibi yz tane iti bir kuruna dizer.
Bizim Aamz.
Sonra byk bir kalabalk halinde kyl, Abdi Aann avlusuna
doldu. Abdi Aann karlarn, ocuklarn kutladlar.
Homurtu, gece yarsna kadar srd. Kyn yarsndan ou Memedi
tutuyordu. Abdi Aann lmemesine yanyorlard. Onlar, evlerinden dar
kmamlard. Durmu Ali l gibiydi. Durmu Alinin kars hastalanm,
yataa dmt. Azn baklar amyordu. Memedin de azn baklar
amyordu. Yalnz Cabbar ortaya dm, habire konuuyordu, kylleri
kandrmaya alyordu.
Abdi Aa bu kye bir daha ayak basamaz. Onun iin korkmayn. Yaknda
nasl olsa lecek. Mutlak lecek. Vallahi de lecek, billahi de lecek.
lecek. Byle olmayn. lecek dedim, lecek.
Kimse dinlemiyordu.
Daha gn domadan Durmu Alinin evinden ktlar. Memed
ban yerden kaldramyordu. Ba gsne, canszcasna sarkmt.
Decekmi gibi. Cabbar da yannda ayn sessizlikle ar ar yryordu.
Ky karken bir iki kpek onlara rd. Memed duymad bile.
Cabbar kpekleri talad.
akrdikenlik yanp bitmiti. Yarlm toprak kapkara kllerle
rtlyd.
Memed, ovann ortasnda dikildi kald. Cabbar da ona birey sylemeye
cesaret edemedi. Bekledi bekledi. Memed yrmedi. O da vard bir tan
stne, tfeini kucana alp oturdu. Gn dodu.
Memed, daha dimdikti. Kprdamyordu. Glgesi kyn stne
doru uzamt. Gn kuluk oldu, Memed gene kprdamad. Cabbar
artk dayanamad, vard Memedi drtt:

Ne oldun bre Memed karda, diye sordu. Memed birden aykt. Gzlerini
uykudan uyanrcasna krptrd.
Cabbar:
Aldrma Memed kardam, dedi. nsanolu i st emmitir.
Onu da nasl olsa...
Memed, dilerini skarak:
Nasl olsa... diye bak gibi keskin syledi.
Sonra, usuz bucaksz yanm ovann telerine bakt.
19
Mersinlerin koyu yeilleri, insana koyu, sarho edici, ama
delicesine sarho edici bir ikiyi anmsatr. Slemi tepesi srtlar
yerde gceklenmi, pene pene topraa yapm mersinlerle doludur. Kei
yollarndan geenler keskin, ar bir koku duyarlar. Koku arlk,
tembellik verir.
Slemi tepesinin alt yan dzlktr. Bir tane ufack ta bile
bulunmaz.
Kum gibi ince, yumuak topra vardr. Buraya bir utan bir
uca nar ekilmitir. Kimse bilmez ne zaman ekilmitir. Al iekler
aarlar. Buraya Narl Bahe derler. Al ieklerden bir rtyle rtnr.
ieklere arlar okuur.
Narl bahenin alt yanndan Savrun ay akar. Savrun ay yukarlarda,
yani Toroslarda, oluktan akarcasna fkrr. Ufacktr. Burada
durgundur. Ovaya bir gl gibi yaylmtr. Ayak bileklerine kadar
bile kmaz. Cipil cipil... Yaylan su, ortasnda birok irili ufakl
adacklar brakmtr. Milli, kumlu adacklar... Bu adacklarn ou
bklktr...
Bkler sktr. Duvar gibi... Adacklarn bir ksm da yar plaktr.
zerlerinde lk lk kokan hayt, bir de ineyaprakl, mor gvdeli
lgn bulunur. Yalnz yalnz salnr dururlar. Su kylarnda an
aalar
da kocaman, pembe ieklerini aarlar.
Yllardan beridir, en byk adalardan biri olan Bostanck adasna
kavun karpuz ekilir. Buray Krt Memo byk tarlalar olan bit aadan
kiraya almtr. ukurovann en iri kavunlar, karpuzlar Memonun
Bostancnda yetiir.
Bostann bekisi Horalidir. Yllardr Bostanck adasnn kavunlarn,
karpuzlarn bekler. ardan drt bir yan karpuz kabuklaryla
dolar. Kabuklarn st ar oul verir gibidir. O kadar oktur ki arlar,
kabuklar zerine konan ardan gzkmez olur. Arlar da trl trldr,
bal arlar, kara arlar, boncuklu arlar. Arlarn rengi,
parlayp, gnete yeile dner. ardan yresinin byle kabuklarla dolu
olmas, Horalinin cmert gnll olduunu gsterir. ok cmert bir
adamd. Bostanca kim gelse kavun, karpuz ikram ederdi. Bostanca
urayan kavun karpuz yemeden geri dnemezdi.

Bu Horali nereden gelmiti, belli deildi. Bostanca yakyordu.

Ilgnlar nasl yadrgamadan Bostanckta duruyorsa, Horali de yle
duruyordu.
Horali Bostanc sever miydi sevmez miydi belli deildi. Hi de
belli etmezdi. Bostanckta biten lgn sever mi sevmez mi yerini,
belli deildir. Horali de yle.
Bostancktan geimini iyiden iyiye salard. Geimden gayri, ho
taraflar da vard Bostancn. Yaz geceleri scaktan terlerken, onun
adrnn altndan kk ltlarla Savrun ay akard. Aynda
akl talar parlard.
Bir bahar gn de bostan dikmeye geldiler Bostanca. Ne grsnler!
Bostanck yerinde yok. Yerinden su akyor. Seller alm gtrm
Bostanc.
Bundan sonra Horali bir iki yl ortadan kayboldu...
O zamanlar ekyalk moda gibi bir eydi. nne gelen, karsna
kzan, bir tfek bulup daa kyordu. Sonra birdenbire duyuldu ki,
Horali ekyalara karm! Duyann parma aznda kald.
te bu Horali, o Horalidir.
Horali, nce Memedi tuzaa drmek iin fellik fellik aryordu.
Ama bir eyden rahatsz. Yreinin gizlisinde bir sz var. Sebebini
bilmiyor.
nce Deirmenoluklulardan sordu. Mekan Alida, dediler.
Horali birka gn Alidanda doland durdu. Bulamad. Deliye
dnd. Dikenliin dznden yukarlara, Mazln dzne kt.
Gene bulamad. Kime, hangi kylye sorduysa, nce alk alk yzne
bakyorlar, sonra:
nce Memed mi? diye soruyorlard. nce Memed mi? Biz onu
ne grdk, ne de biliriz.
nce Memedin adn duymadk, ona sevgi balamadk insan kalmamt da
kylklerinde. O sebepten yerini bilseler bile, kimse haber vermiyordu.
Vermezler de. Bu, ta eskiden beri gelenekti. Sevilen ekyann yerini
hibir
kimse kolay kolay bulamazd.
Ama Horali umudunu kesmedi. O da senin, bu da benim. Ara babam ara!
Sonralar bir de usl bulmutu. nne gelene:
Ben nce Memedin etesindenim, diyordu. nce Memedin...
Ky yandktan sonra yitirdim onlar...
Bu usl yava yava skt. Horali Memedin asl yerini rendi.
Memed Savrun kyndeydi. Oray yurt edinmiti.
Baz baz kyde kalyor, orada geceliyordu. Baz da Savrun gznn
amlklarnda...
Savrun gz kk kk ekyalar, soyguncularla doluydu. Onlara hi
karmyordu. Karmad gibi, hibiriyle de konumuyordu.
Byle davranmas, ona kar ekyalarn kinini, hasedini oaltyordu.
Gene bu yzdendir ki, ondan korkuyorlard. Savrun gznde nce
Memed karanlk bir korku gibi dolanyordu.
Kyde yatmad geceler, byk amlardan birinin daln yatak

etmiti. Orada yatard. Cabbar aada nbet beklerdi. Nbet sras

ona gelince, gene yerinden inmeden tfeini kucana alr orada otururdu.
Cabbarsa, bir trl aacn bana kmazd. Memed, orasn ev
gibi dzenler, iini yumuack yapard. Cabbara, gel gr, derdi.
Cabbar gitmezdi. Gitmezdi ama, yukarsn da merak ederdi.
Horaliyi ulu amn dibine, Memede yataklk eden bir kyl getirdi.
Cabbar onu grnce sevindi. Boynuna sarld:
O yaradan kurtulduuna bir sevindim ki Horali, dedi. Bir sevindim
ki... imdi neredesin?
Memed de amdan, alelacele aaya indi:
Ho geldin Horali karda, dedi, seni ok merak ettik.
Bu kadar sevgi karsnda Horali afallayp kalmt.
Hi, dedi, ne dediini bilmeyerek. Hi! Sonradan kendini
toparlayabildi.
Kalayc etesindeyim imdi. Deli Durdu ldrldkten sonra,
oraya getim. Gezip duruyoruz ite. Nolacak. yle ite. Byle yazm
yazan. Yazg...
Cabbar glerek:
Ne o bre Horali? ok dertli grnyorsun. Bu ne hal?
Horali iini ekerek:
Hi sorma, dedi.
Aalara bellerini verdiler, oturdular. Horali:
Recep avu nerde? diye, gzleriyle drt bir yan aratrarak
sordu.
Cabbar:
Sizlere mr. Gitti, diye karlk verdi. O yara gtrd onu.
Horali:
Vaaaay Recep avu, diye acnd. te bu dnya byle!
Cabbar:
Yalan dnya, dedi, kzd. Yalan dnya. Sonun kara toprak.
Memed dalgnd. Aykt:
Deli Durdu iini duyduk ama, bir de sen anlatsana. Sen iindeydin.
Horali:
Hi sorma Memed karda. Onu hi sorma, diye inledi. Yazk
oldu fidan gibi delikanllara. ok yazk.

Cabbar:
De anlat unu Horali, dedi. Sabrszlandrma adam.
Horali:
Sizden ayrldktan sonra, Deli Durdu ii azttka aztt. Bu sefer
kylerden kadn da karmaya baladk. Karp dalarda oynatyorduk.
Cabbar:
Bir ekya ne zaman bunu yapmsa boku yemitir. Kurtulu
yok.
Horali:
Bir bu olsa, al da iek diye bana sok. Bir bu olsa...
Cabbar:
Daha da ne?
Cabbarn hayreti gittike artyordu.
Horali:
Kyleri vergiye balad. Her kyden, her ev az ok ona bir vergi
verecek. Zenginliine, fakirliine gre...
Cabbar:
Daha da ne!
Horali:
Daha var, dedi.
Cabbar:
Ne var? diye gzleri kocaman koaman alarak sordu.
Horali:
Deveboynunun geidinin st yanna otururdu, oradan ne kadar
canl geerse hayvanlarn sa n bacan, insanlarn sa kollarn
vururdu.
Cabbar:
Tam ldrm...
Horali:
Sa kolundan vurup da olak koyduu insan says yz geti.
Bir ksm da ld.
Cabbar:

ok kt. Sonra?
Sonras... kardama syleyim. Bir gn Akst kyne girdik.
Evlerden karlar karttk. Getirttik meydanla. Hepsini. Kocakarlar
bile. Kardama syleyim. Oynattk. Fkaracklar, koyun gibi birbirlerine
sokulmular, titreiyorlard. Korkularndan bazlar bir iki
gbek atp, sonra kalabala kap yumuluyordu. Ondan sonra da
Deli Durdu kylnn anasna avradna svyordu. Boyuna svyordu.
Erkekler
evlerine kapanmlar dar bile kamyorlard. Bir baktk, nasl oldu
nasl olmad, imdi bile toparlayamyorum. Ortal bir toz duman rtt.
Toz
duman iinde kaldk. Deli Durdu da yitti gitti.
Ben bir damn stnde buldum kendimi... Tfeim de yoktu yanmda. Bir
yarm saat, ortalk toz duman iinde kald, Sonra ald. Kalabalk
kaynayordu ortada. Yorgun, l gibi bir kalabalk... Ben damdan indim.
Korkumdan tirtir titriyordum. Neden damdan indim? Ben de farknda
deildim.
Daha da farknda deilim. Neden indim ola? Orada durdum, seyrettim
kalabal. Kalabalk yava yava dald. Kimse beni grmedi. Belki
grdler de aldrmadlar. Mecalleri kalmamt. Meydana baktm, meydanda
hi kimse yoktu. l ml yoktu. Un ufak etmilerdi Deli Durduyu, teki
ekyalar. Tozun iinde birka tfek kunda grdm. Bir de Deli
Durdunun
izmesinin tekini... Baka hibir ey grmedim... te byle... Aklm
bama
gelince katm oradan.
Cabbar:
Demek byle ha? dedi. Demek?... Hi byle anlatmamlard.
Memed:
Olaca buydu. O da bunu bekliyordu zaten. Biliyordu onu.
yle olacan, bana byle bir iin geleceini biliyordu. Kendisini o
yzden kapp koyuvermiti.
Cabbar:
Senin Kalayc da onun bir baka trls... O da...
Horali:
O Deli Durdu gibi deil, dedi. Korkak, put, iki yzl bir
adam. O kolay kolay yakay ele vermez.
Cabbar:
Sana karda d benden, o da eninde sonunda gidecek. Onun
da akibeti akibet deil... Sen ondan rak ol arkada. ok beladan
geri kalrsn. Sana yanarm.
Memed, hi sze karmyor gibiydi. Onlar dinlemiyor gibiydi
de. Dnd:

Horali! Sana yanarm, dedi.

Sonra Horalinin elini tuttu:
Peki, neden? Ne iin arayp buldun bizi? Bir ey mi, bir haber
mi var?
Sizi Kalayc davet etti. Grmek istiyor. ok merak etmi nce
Memedi. Grmek istiyor. Benden sordu. Tanrm, dedim. Arkadamdr,
dedim. Seni vdm. Kardamdr, dedim. Giderim bulurum, alr gelirim,
dedim. Sizi ok aradm.
Memedle Cabbar, bunun altnda bir eyler var, der gibisine birbirlerini
szdler.
Yaa.? dedi, Memed. Demek byle?
Horali:
Byle, dedi kekeleyerek.
Cabbar:
Demek bizi ok aradn?
Horali:
oook.
Cabbar:
Kalayc bizi ne yapacakm?
Horali:
Ben Memed karda ok vdm de... Git de bul getir, dedi.
Madem bu kadar vdn.
Memed:
ok iyi ettin Horali karda, dedi. Saol.
Cabbar ona kzgn kzgn bakt.
Memed:
Gidelim, dedi. Ben de grmek istiyordum zaten onu. Hemen
gidelim. Nerede bekleyecek bizi?
Horali:
Konurdada...
Memed:
Olur. Onun davetini kabul etmeyeyim de kiminkini edeyim?
Cabbar iyice ard.

Memed:
Kalayc davet eder de...
Horali:
ok vdm.
Cabbar, Horaliyi getiren adam bir yana ekip sordu:
Seni nasl buldu, bu ekya?
Adam:
nne gelene soruyormu. Bana getirdiler. Ben, dedi, nce Memedin
etesindenim. Beni gtr oraya. Ayrldk, dedi. Bir daha da buluamadk.
Beni gtr. Ben de aldm getirdim. ok yalvard.
Cabbar:
Anlald, dedi. Sen git gayri.
Konurda bulunduklar yere ok uzakt. Bir gnlk yoldan bile fazla.
Adam giderken, geri dnp dnp bakyordu.
Memed:
Hseyin karda, diye arkasndan bard. Birka gne kadar
geri dneriz. Salcakla kal. Arkada getirdiin iin saol.
Adam:
Gle gle, dedi.
leye doru Syrngac buldular. Karanlk kavuurken de Kei
suyunu tuttular. Orada bir kyden ekmek alp yediler. Bir iki saat
dinlendikten sonra, gene yola dtler. Gn rken Akkaledeydiler.
Yosunlu bir pnardan su itiler. Her zaman Memed nde, Horali ortada,
Cabbar arkada yryordu. Akkalenin stndeki ak toprakl tepeye ktlar.
Orada uyuyacaklard. Nedense tepeyi karlarken Horali ok gerilerde
kalmt. Cabbar bundan faydaland:
Memed, dedi, Memed karda biliyor musun?
Memed:
Biliyorum, diyerek glmsedi.
Cabbar kabna samayarak:
Neden gidiyoruz yleyse?
Memed:
Anlamadn m, karda? diye sordu. Beni tuzaa drmek iin
arkamsra adam karm. Beni tanyan birini... Beni davet ediyor.

Gitmesem olur mu? Korktu da gelemedi der. Aklnca bana tuzak kurmu...
Cabbar:
Tuzaa bile bile dyoruz yleyse. Onlar on kii kadar varlar.
Memed:
Yz kii olsalar da baka are yok.
Cabbar:
Horaliyi ldrelim yleyse...
Memed:
Olmaz. Kalaycy grmeliyim. Ne eit bir adamm grmeliyim.
Cabbar:
Grelim ama... Grelim haydi nolacaksa...
Memed:
Baksana Horalinin yzne. Dakkadan dakkaya deiiyor. Yz
piman bir adam yz... Ettiinden piman... Bana yle geliyor ki
birden boanverip her eyi syleyiverecek. Baksana, bir kerecik olsun,
gzmzn iine bakabiliyor mu? Kalaycnn yanna gitmememiz
iin belki de yreinden boyuna dualar ediyordur. Gelsin de bak
gzlerine...
Bu srada Horali yetiti. Onlar da sz yarda braktlar.
Memed:
Eeee Horali, diye omzunu okad. Demek byle?
Horali dudaklar titreyerek:
Yaa, byle, diye karlk verdi.
Tepenin stnde ulu birka ceviz aac vard. Onlarn duldasna
geldiler.
Cabbar:
Siz yatn uyuyun, dedi. Nbeti ben beklerim.
Yattlar, uyudular.
Nbetlee uyudular, uyandlar. Uyandklarnda vakit akama
yaklayordu.
Akkaleden, Andrnn dousuna saptlar. Kayalkt. Sonra
amlk bir yere dtler. amlar kaplan yaramazd. Ortalk am,
yaban nanesi, yarpuz kokuyordu. Su altlar ortal dolduruyordu.
Yusufcuk kuu durup durup tyordu.
Cabbar:

ahinin kayasna geliyoruz herhalde, dedi.

Horali:
yle, diye konutu. Yarn sabah Kalaycnn ordayz. Konurdanda,
Gcepnarn banda bekleyecekler bizi.
Memed, dilerini skarak:
Yaa? dedi. Sonra kendisini tuttu.
Bir trl, Kalaycnn kendisine tuzak kuruunun sebebini bulamyordu.
Kafas karmakarkt. Abdi Aa geliyordu aklna. Abdi Aayla da
Kalaycy
bir araya getiremiyordu.
Kayranlnn tepesinde bir ala gn ald. Sisler topraktan, aalardan
yava yava kalkyordu ki Konurdana geldiler.
Horali:
Siz dinlenin. Ben nden gideyim de haber vereyim.
Sen git, dediler, bir aaca bellerini verip oturdular.
Memed:
ete bize yaylm atei mi aacak dersin Cabbar?
Cabbar:
Yok canm, dedi. Bize kuzular yedirtmeden ldrmezler.
Memed:
Dorusun. Cesaret edemez Kalayc bizimle bir msademeye.
Duyduumuz, bildiimiz Kalaycysa o, tfeimizi alp, bizi sofra banda
ldrmek ister. Kolay. Ama bizi neden ldrmek istediini anlamyorum.
Cabbar:
Kolay, dedi. O Ali Safa Beyin adamdr:
Memed:
Eeeee?
Cabbar:
Ali Safa Bey de...
Memed:
Yok canm, dedi.
Cabbar:

Senin de aklna aaym Memed, dedi. Onlar birbirlerinin itidir.

Anladn m?
Memed:
Anladm. Demek Abdi, ha?
Cabbar:
Baka trl olamaz.
leden az nceydi ki vakit, Horali dnd geldi.
Kalktlar. Gcepnara doru yrdler. Gcepnarn alt yanna
vardklarnda, uzaktan Kalayc grnd. Yaklat. Kendini kollad
belliydi.
Memed, kendini yere att. Yere atar atmaz da Kalaycya doru
kurunu dendi.
Arkadan, vay anam, diye bir ses geldi. Memed, bir ara dnd,
bakt ki Cabbar Horaliyi vurmu, Horali tepinip durur, kanlar
iinde belenir.
Cabbar:
Eyi ettim, diye bard. Sonuna kadar bekledim. Sylesin de
tatl cann kurtarsn, diye.
Memed:
Kalayc yitti, diye hayfland. Acele sktm. Vuramadm gibime
geliyor.
Sonra sesinin var gcyle bard:
Kalayc! Putluk etme! Sende zerre kadar erkeklik varsa k karma.
Korkma. Ali Safann iti. Kasap! Put kasap! k karma.
Cabbar da baryordu:
Kaar m sandn bizi? ksana erkeksen.
O taraftan hi ses sada gelmiyordu.
Az sonra, drt yandan gelen bir kurun yaylm iinde kaldlar.
Memed glerek:
Yreklendi Kalayc, dedi. Gsteririm ona.
arpma, gece yarsna kadar srd.
20
Abdi Aayla Ali Safa Beyin istei zerine Kalaycnn nce Memede
kanckasna pusu kurduu, nce Memedin bu pusudan burnu kanamadan
kurtulduu, stelik de Kalaycy yaralayarak, iki arkadan
vurduu, Kadirliden Kozana, Ceyhandan Adanaya, Osmaniyeye

kadar btn ukurovada duyuldu.

ukurovada, Toroslarda nce Memedin maceras bytlerek
dilden dile dolayordu. Herkes nce Memedden yanayd. Dalar
halk, yaylan macerasndan dolay nce Memedi btn dmanlarna kar,
her tehlikeyi gze alarak koruyabilirdi. Ama ne pahasna
olursa olsun.
nce Memed mi? diyordu. nce Memed dedikleri de bir sabi
ocuk. Ama tepeden trnaa yrek... Anasnn kann Abdi Aada
koymayacak. Ali Safa Beyde de Vayvay kynn ahn koymayacak.
nce Memedle Kalayc kavgas daha ok etkisini Vayvay kynde
gsterdi. Haberin kye geldii gn vakit akamd: Herkes iini gcn
brakp meydanla topland. Kyl seviniyordu. Kyl, bir arka
bulmutu artk. nce Memed gibi bir arka... Kyl comutu. Herkes
nce Memed stne bir eyler uyduruyordu. Az zaman iinde nce
Memed destanlaverdi. yle ok kahramanlklar, yle ok olaylar
uydurdular
ki nce Memed iin, on insan mr bunlar yapmaya yetmezdi. Ama, kyl
bunlar dnecek halde deildi. Dmanlarnn, Kalaycnn karsnda
nce
Memed! ki yldan beri Kalaycnn korkusundan kylerinden kamyorlard.
Ali Safa Bey tarlalarn habire ellerinden alyordu. Kasabaya gidip
haklarn
koruyamyorlard. Alt ay daha gese btn tarlalar Ali Safa Beyin
olacakt.
Kle olacaklard.
Koca Osman, alann ortasndaki mermer tan stne oturmu:
nce Memed, ahinim. nce Memed, ahinim, diyor boyuna.
Baka hibir laf etmiyor. Durup durup, nce Memed, ahinim!
diyor.
Koca Osman incecik, ksa boylu, kse sakall, enesinde ancak on
be kadar aarm sakal olan, yeil, ekik gzl, seksen yanda bir
aksakald. On tane yetikin olu vard.
Oullar, kyller drt bir yann almt. Ne syleyeceini
bekliyorlard.
Koca Osman, son bir kez daha, nce Memed, ahinim! dedikten sonra ayaa
kalkt:
ahinim soygunculuk da yapmazm, yle mi? diye sordu.
nce Memed soygunculuk yapar m hi? diye konutu kyller.
Koca Osman:
Atm ekin oullarm. Kyller, siz de aranzdan para toplayn.
Ben, ahinime gideceim. ahinime dalarda para gerek olur. Herkes
ne kadar verebilirse, o kadar versin.
Gn r, ukurova toprandan iler kalkar, buulanrken,
Koca Osman atn mavi dumana batm Torosa doru doldurdu.
nce Memed, ahinim!

Deirmenoluk kyne gnde ancak gelebildi. Kyde attan indiinde

baylacak kadar yorulmutu. Atnn ban ekerek, topal
topal kyn iine yrd. Sonra, kyn orta yerinde kan tere batm
atyla durdu.
Derin derin soluk ald. akn bir hali vard.
Kyn ocuklar oyunlarn brakp, orta yerde kalakalm, boyuna
soluyan
yal adama aknlkla baktlar. Koca Osman ban kaldrd:
ocuklar, dedi, gelir misiniz buraya?
ocuklar koutular.
Yal adamn boynu kpk iinde kalm at, sa ayan karnna
doru ekmiti. Geri indirdi.
Gl Alinin evi nerede?
ocuklarn en dikesi atld:
O oktan lm. Ben yokmuum daha...
Ya nce Memedin?
Dike ocuk:
Ohhooo bre emmi sen de!..:
Koca Osman kzp grledi:
Noolmu, bre olum, bana?
ocuk:
nce Memed ekya oldu. Duymadn m?
Koca Osman:
Ben, ne bileyim yavru! Ben ukurovalym. nce Memedin hi
akrabas, anas babas yok mu?
ocuk bir ck yapt.
Koca Osman:
Kime misafir iner kye indiinde?
ocuk:
Durmu Ali emmime.
Koca Osman:
Demek ekya oldu nce Memed?
ocuk:

Ekya oldu ya. Aamz ldrdm diye, geldi kye, babasnn

maln datrm gibi de Aamzn tarlasn kylye datt. Yaa
emmi! akrdikenlii de yaktrd. Aamz onu ldrtecek. Onu hi
kimse sevmez bu kyde. Bir Durmu Ali emminin avrad sever. Aamz, onu
da
kyden kovacak.
Durmu Alinin evi nerede oul?
ocuk bayla iaret etti:
te o!
Koca Osman atnn ban ekti, Durmu Alinin evinin nne gelince:
Tanr misafiri, diye bard.
Don gmlek, yaka bar ak Durmu Ali, beli iki bklm, dar
kt. Stbeyaz sakal dizlerine deer gibiydi:
Tanr misafiri ho geldi, dedi. Bam stnde yeri var.
Atnn ban tuttu, ahra ekti.
erde byk bir ate yanyordu. erisi saman, hamur, tezek kokuyordu.
Durmu Ali geldi, karsna oturdu.
Merhaba bakalm, diyerek kocaman, pasl tabakasn Koca Osmann nne
att.
Koca Osman eilerek:
Beri gel! Beri gel hele. Kulan bana ver, diye Durmu Aliye
doru uzand. nce Memedden haberin var m? Nerelerde olur o?
diye yavaa korkarak sordu.
Durmu Ali grltyle gld:
Ne diye korkarak sorarsn nce Memedi? Yok bir ey.
Koca Osman:
nce Memed, dedi, benim ahinim. Ben ne bileyim. Ben onu
aramaya geldim.
Sonra, onu niin aradn, ne istediini uzun uzun anlatt. Bu
arada konumaya Durmu Alinin kars da kulak misafiri oluyordu.
Koca Osman szn:
nce Memed, ahinim, diye bitirdi gene. Diline pelesenk etmiti bunu.
Kadn:
nce Memed, ahinimiz, dedi. Grrsnz, yaknda o kel Abdiyi ldrr.
Gelir tarlasn da datr. Bu namussuz kyl ne etti yavruma? Neler etti

nce Memedime karda! O gnler gelsin, kacam meydan yerine, azm

ap,
yumacam gzm. O namussuz kylye, o yavrumu tedirgin eden eyilik
bilmezlere ben bilirim syleyeceimi. Ben bilirim o zaman. Sen de git
karda,
git syle nce Memedime. Benden de selam syle. ldrsn o Ali Safa Beyi
de.
ldrsn o gavuru da. Kalaycnn da kellesini kessin, gndersin
ukurovaya.
Teyzen byle byle syledi de. Duydun mu karda?
Durmu Ali:
Allasen avrat, dedi. Dur azck, nolursun. u kardan iini grelim.
Kadn serte:
Sen de!... dedi.
Durmu Ali:
Ne sen de?... diye sordu.
Kadn:
Topal Ali zaten Memedin yanna gidecek. iekli deresindeymi
Memed. Karda da yanna katarz.
Koca Osman:
Uzak m ora? diye korkuyla sordu.
Kadn:
Uzaka, dedi.
Koca Osman:
Ben yleyse, bu gece burada kalaym da, yle gideyim.
Kadn:
Bu gece kal karda. dedi. Ben de Topal bulduruyum. O, Abdinin
kahyas oldu ya... Topal gene bizim. Olsun varsn.
Durmu Ali, gzlerini belerterek karsna bakt. Kadn sustu.
Bir de baktlar ki, Koca Osman srtn duvara iyice dayanm, ba
da bir yana sarkm uyuyup durur.
Durmu Ali glmsedi. Kadn da glmsedi:
Fkara ne kadar da yal, dedi kadn. Kim bilir ka gndr at
stnde!
Durmu Ali:
Kim bilir! dedi.

21
ieklideresinin tepesine doru incecik bir iirden kyorlard.
Sabahtan beridir ki Koca Osman boyuna Topal Aliye soruyordu:
ahinim nasl bir adam?
Her soruunda da Topal Ali anlatyordu:
Kocaman ala gzleri var. Salar diken diken. Yz ac. enesi
ince, rengi yank, boyu orta, kurunu inenin deliinden geirir,
atik, yiit. Korkmaz. leceini bile bile yrr.
Koca Osman:
Yaa? diyor, sonra da dncelere dalyordu.
Peki, dedi, Koca Osman, ahinim bu dan tepesinde mi saklanr her
zaman?
Topal Ali:
Yok, dedi. Bu yl burada kalacak herhalde. Kasabaya yakndr
ieklideresi...
Koca Osman:
Yaaa?
Topal Ali:
Hani Hate hapiste. ahitler dndler ya, hkmet gene brakmad
Hateyi.
Koca Osman:
Vay ahinim!
Topal Ali:
yle oldu ite.
Sonra yemyeil bir alana geldiler. Alan krplm gibi ksack otlar
sarmt. Gkte gz bulutlar kaynyordu. Akl karal bulutlar.
Koca Osman:
ahinime daha ne kadar var?
Topal Ali, bir yamac gsterdi. Yama kayalk, ormanlkt.
te, orada:
Koca Osman:
Dnya gzyle ahinimi grym de...
Topal Ali:

Gr, dedi.
Akama doruydu ki, orman yararak, bir yer damna geldiler.
Topal Ali ay sln ald. Cabbar, damn stnde grnd.
Topal Ali:
Cabbar! diye bard.
Cabbar ieriye seslendi:
Memed karda, bak kim geliyor!
Memed de damn stne kt.
Ohhooo!... Ali Aa! Ho geldin!
Kucaklatlar.
Ali:
Kusuruma kalma Memedim, dedi. Seni ok aradm. Verecek
haberlerim vard. Yetitiremedim. Kalaycnn pususundan iyi ki
kurtuldunuz.
Demek o kahpe dl Horali!.. Hi ummazdm ondan. Onu bostan bekiliinden
bilirdim.
Bunlar byle konuurlarken Koca Osman arkada yle dikilmi,
yznde bir glmseme, duruyordu. At arkasndayd. Her zamanki
gibi sa ayan karnna ekmiti. Atn tyleri domur domur olmutu.
Islanmt.
Memed usuldan Topala sordu:
Bu da kim?
Topal:
Ta aadan, Vayvay kynden olurmu... Sana ahinim deyip
durur.
nce Memed, ona doru ar ar yrd, yanna vard, elini
uzatt:
Ho geldin emmi!
Koca Osman:
Ho bulduk yavru. Yoksa ahinim sen misin?
nce Memed.
Memed hafiften utanarak glmsedi:
Benim.
Koca Osman hzla, kendinden beklenilmeyecek bir eviklikle Memedin
boynuna

sarlp pmeye balad. nce Memed, ahinim! Hem pyor, hem alyordu.
Cabbar geldi, ihtiyar Memedden ayrd. htiyar oraca bir tan
stne oturdu, yzn elleri arasna ald. nce Memed, benim ahinim!
Cabbar yeniden geldi, onu oradan kaldrd, ieri gtrd. eriye boydan
boya ay postlar serilmiti. Duvarlarda fieklikler, bombalar, mavzerler
aslyd.
Oturduktan sonra yal kii duruyor duruyor:
nanamyorum yavrum. Gzlerime inanamyorum. Gerekten
ahinim sen misin?
Memed her syleyiinde kzaryor, bozaryordu:
Gerekten sen misin?
Memed:
Kusura bakma emmi. Daba: Kahve yok, dedi.
Koca Osman:
ahinimin can sa olsun.
Memed, biraz dolmu, yanaklarna hafif bir kzllk gelmiti. Kara
byklar uzamt. ncecikti. Yz daha sertlemi, her dakika dve
hazr, atld atlacak bir hal almt. Daha yanm, kararm,
kavrulmutu.
Boyu da eskisinden daha uzun grnyordu.
Topal Ali:
Ben grmeyeli... dedi.
Cabbar:
Allah ieklideresi kynn yokluunu vermesin. Besleyip duruyorlar
bizi.
Memed, ieklideresinin hem aas, hem hakimi, hem hkmeti.
ieklidereliler
hkmete gitmiyorlar gayri. Her ii Memed gryor. Memed de bir adil
ki...
Sen grmeyeli iler byle ite.
Topal glmsedi:
yi ki Kalaycdan kurtuldunuz. Ben her eyi rendim Abdinin
Ali Safa Beye gidip ayana dtn, Ali Safa Beyin seni ldrtmek
iin Kalaycy kasabaya arn, her eyi rendim. Sana geldim ki,
sen ortalarda yoksun. Vay, dedim, kendi kendime, vaaay dedim,
Kalayc yedi Memedimi. Dtm yollara. Akkalede duydum ki, Kalaycyla
karlamsn, sen Kalaycy yaralamsn. Daha iki kiilerini de
vurmusun. apkam havaya atp dndm geldim kye. Bekle babam
bekle! Bir ay sonra ieklideresinden aldm haberini. Gde Duran
syledi onu da...
Koca Osman:

ahinim, dedi, ben Vayvay kyllerinin elisiyim. Kalayc, Ali

Safann iti. Bizde adam koymad vurmadk. Ali Safa tarlalarmz alr.
Biz hakkmz ararsak Kalaycya vurdurur. Duyduk ki...
Memed, Topal Aliye:
Demek, bunlar hep Abdi Aann bann altndan kyor? yle
ha? Bilmitim byle olduunu zaten.
Koca Osman sabrsz:
Duyduk ki ahinim, sen o gavuru yaralamsn. Keke vuraydn,
ldreydin kafiri. Ah keke...
Memed, son derece durgun, telasz:
Dn bir haber geldi. Ald yaradan iflah olmam, birka gn
nce cehennemi boylam.
Koca Osman yerinden kalkp, Memedin stne atld, ellerini pmeye
balad:
Doru mu bu? Doru mu, ahinim! Tarlalarmz bizim olacak
gayri. Tarlalar bizim... Doru mu, ahinim?
Memed:
Doru, dedi. Ben de nasl oldu da Kalaycy ldrmedi, o kurun
diyordum. Nian alp da skmtm.
Koca Osman:
Allah ne muradn varsa versin. Amin... dedi.
Sonra gitti, heybesini at. inden bycek bir kn kard. Memede
verdi:
Bunu kyl gnderdi, ahinim. ok kr yarabbi! Bana msaade. Ben yola
deyim. Mjde vereyim kylye... Dn bayram yapsnlar.
O hzla kt, aata bal atn zd. stne bindi. Kapya
geldi.
Salcakla kal, ahinim. u haberi bir an nce yetitireyim de...
Seni arar Osman emmin sonra. Eyvallah, ahinim!
At zengiledi.
Memed, azck ard Koca Osmana.
Acayip, dedi.
Cabbar:
Acayip.
Topal:

Bre ocuklar, merak ettim. Nerden buldunuz bu ieklideresini

Allahakna?
Memed glmsedi:
Buluruz.
Cabbar:
Buluruz.
Topal:
Bizim ky nere? Buras nere?
Cabbar:
Buras bura, dedi.
Topal:
Syleyin, nasl dtnz buraya?
Memed duvar gsterdi. Gsterdii yerde bir saz aslyd.
Topal:
Eeee? dedi, bundan ne kar?
Cabbar:
Trl trl ses kar.
Topal:
Adama yknme Cabbar! diye kt.
Memed:
Ali Aa, dedi. Bu sazn sahibi Sefil Alidir. Ak Sefil Ali. Mazgata
karlatk. Bir kayann stne oturmu saz alyordu. Tfeini
de bir yanna yatrm. Bize kart. oktan beri ekyaym.
Topal:
Elde de neler var!
Cabbar:
Sefil Ali iyi ak amma! Herifte bir ses var. Deme gitsin.
Topal:
Anladk. Sefil Ali ekya... yi de ak... Buras neden?
Memed:

Buras da Sefil Alinin ky. Sefil Alinin daylar da bu kyn en

yiit adamlar. Anladn m?
Topal:
Anladm, dedi.
Cabbar:
Neredeyse gelir Sefil Ali. imdi tepenin sivrisindedir. Trk yakyor.
Kim bilir ne stne? Dadan gelir gelmez, soluk solua saz
eker kucana yumulur stne. te byle bizimkisi. Dn enlik.
Memede dnd:
Bre Memed, dedi, u aksakaln getirdii kn a da, ne kadar
para gndermi bize Vayvaylar grelim.
Memed:
Grelim.
Ar ar kn at. Paralar deste desteydi.
Cabbar:
Hepsi para m?
Memed:
Hepsi...
Cabbar:
Zengin olduk, dedi.
Memed:
yle.
Cabbar:
Yaa bre ihtiyar!
Topal:
Bununla kalsa iyi, dedi. Bak greceksin. O ihtiyar sizin yakanz
brakmaz. ki aya bir, kylden toplar toplar getirir size. Yaman
bir adam o.
Memed:
Bar yanm adamn. Kim bilir ne kadar zulmetti onlara Ali
Safa, Kalayc.
Topal:
Siz paradan yana korkmayn. Arkanzda da gibi bir Vayvay

ky var.
Cabbar:
Da gibi, dedi.
Topal:
Sen Koca Osmann houna gittin. Kalayc o kadar zulm bile
yapmasayd, gene getirirdi paray... Bunlar byledir. Sana ahinim
dedi bir kere. Git evine ocuunu al, kes, ldr gznn nnde,
sana hibir ey sylemez. Bunlar byledir.
Cabbar:
Bu gidile kyamete dek ekyalk yap. Burnun kanamaz.
Topal:
yle deme Cabbar, dedi. Ali Safa Bey bo durur mu? Kalayc
onun canyd. Siz cann elinden aldnz. Bunu size koymaz.
Memed:
Koymamaya alr.
Cabbar:
Elinden gelirse...
Memed:
Siktiret bre Cabbar karda, dedi. Sefil Alinin dedii gibi...
Hangi gn grdk akam olmam.
Bu srada tfeini aprazlama boynuna takm, sallanarak Sefil
Ali ieri girdi. Doru saza gitti. Duvardan ald. Olduu yere oturup
saza dzen vermeye balad. Birden bir trk tutturdu. Kaln gr bir
sesi vard. Ses, Sefil Aliden kmyor gibiydi. Trk bin yl teden
geliyor...
Uzaktan dalardan, ukurovadan, denizden geliyor. Denizin tuzu, amn
sakz,
yarpuzun kokusu bulam. yle bir trk. Gel benim derdime, diyor, bir
derman eyle. Alemler derdine derman olansn.
Bir an duruyor, bu sefer saz byyor. Saz tekrar ediyor: Derman
olansn.
Sonra gene balyor Sefil Ali:
Her nere baktysam yarimi grdm.
Elleri duruyor. Sazn stne yumulmutur. Uyumu kalm gibi.
Birden ban kaldryor. Eli sazn stnde uuyor.
Dalar talar uan kular.
Bir frtna gibi alyor, sylyor.

Adm dersen de Sefil Aliyim

Bir gn akllysam yz gn deliyim
st kpklenmi bahar seliyim
Ba pare karl dadan gelirim
diyor, susuyor.
Sefil Ali olduu yerde klm, tkenmitir. Olduu yerde, ylecene
bir
ta gibi kalakalmtr. Donmutur.
Sazn usuldan, bir yana koydu.
Memed de donmu kalmt. Bir ara gzne o elik prlt gene
geldi kondu. Sonra kafasnda bir top sar k gene snd, kvlcmland.
Bol kl ukurova dz dalgaland. Topal Aliye usuldan sokuldu:
Ali aam!... dedi.
Ali:
Ne? diye sordu.
Memed ona dar k diye bir iaret yapt. Topal ayaa kalkp
kapya yrd. Arkasndan Memed de kalkt. Onlar dar ktktan
sonra, Cabbar Sefil Aliye yaklat, drtt. Sefil Ali kendine geldi:
Bak, Ali, dedi Cabbar. Bana bak...
Ali:
Noldu?
Cabbar:
Topal dar gtrd Memed. Anladn m?
Ali gld:
Anladm.
Cabbar:
Bu adam delirmi. Akl bandan gitmi bunun. imdi Topala
ne sylyordur biliyor musun? Ondan kasabaya gitmelerini istiyordur.
Baka ne olacak? Her nne gelene sylyor. Btn ieklideresi kyne
yaylm. Kylnn aznda: Memed, Hatemi dnya gzyle bir daha grym
diyormu. Allah o zaman canm alsn, gidip mapusanede greceim, kasaba
ate olsa gene iine gireceim, diyormu. Kylnn dilinde hep bu!
Cabbar:
Bu adam kanna susam. Ben nne gemeye alyorum, bana
da kt kt, sanki dmanymm gibi bakyor.

Sefil Ali:
Brak sarhou yklana kadar gitsin.
Cabbar:
Brak sarhou ama, Memed yiit adam, iyi adam. Bu dalar
Memed gibisini grmemitir. Bir daha gremez de. Nur paras
adam. Evliya...
Poyraz savuruyordu darda. Deli Poyraz... Neredeyse kar yaacak.
Dalarn stnden bir turna katar geti az nce. K geldi demektir.
Havada
k kokusu...
amn dallar poyrazda dklyordu. Memed, Topal amn yannda tutup
dibine doru ekti.
Otur uraya.
Topal, Memedin yzne baknca hayretler iinde kald. Dudaklar
titriyordu. Merakla bekledi.
Memed geldi yanna kt.
Ali Aam, diye balad, sen akll bir adamsn. Btn bu bamza
gelenler senin yznden. Sen de biliyorsun bunlar. Ama anladmki bunda
senin
suun yok. Sen iyi adamsn.
Topal Ali:
Aman Memedim... dedi.
Memed:
Aman maman yok Ali Aa.
Topal Ali:
De bakalm yleyse...
Memed, bir an durdu dnd. Yz gerildi. Byk bir ac iinde
kvranr gibiydi:
Ben, dedi. Hateyi grmeye gideceim yarn.
Topal akna dnd:
Nasl, nasl? diye sylendi.
Memed, tok, sert bir sesle:
Ben yarn Hateyi grmeye gideceim.
Topal:
Eeee?

Memed:
Eeeesi mesi yok. Gideceim.
Topal elini enesine verip duraksad. Epeyi dndkten sonradr ki:
Zor, dedi iini ekerek. ok zor. Dpedz lm demektir.
lm alnma aldm, dedi Memed, yz krarak, yz byk
bir acyla gerilerek. lm alnma aldm! urada tam yreimin ortasnda
bir yangn var. Oyuyorlar gibi yreimi. Gitmeliyim. Dayanamam gayri.
Yarn
afaktan kalkp yollara deceim. Ben kasabaya...
Topal szn kesti:
Ya seni yakalarlarsa? Btn umudum, bir kyn umudu sende.
Memed, ky lafn duyunca kapkara kesildi.
Bir kyn btn umudu mu? Bir kyn... Hangi kyn?
Topraa hmla kocaman bir tkrk att.
Topal Ali ok dingin:
Celallenme kardam. i beni, d eli yakar. Sen kylye gcenme.
Korkularndan aay tutar grnyorlar. Yoksa yrekleri seninle
bile... Btn kyn, be kyn umudu sende...
Memed:
Ben gideceim, dedi, kestirdi att. Topaln yanndan kalkt.
Daa yukar sarho gibi sallanarak yrd. Poyraz kokuyordu, kuru
am kokuyordu dalar.
Topal, serseme dnm yerinden kalkt ve ieriye geldi.
Cabbar merakla heyecanla Topala sordu:
Ne dedi sana Memed? Syle Ali karda!
Ali:
Yarn afaktan nce kasabaya gidiyor.
Cabbar:
Bu adam delirmi, diye bard. Balamal onu. Tutacaklar ldrecekler
onu. Balamal. imdi nereye gitti o?
Topal Ali:
Daa doru yrd gitti. Sallanyordu...
Cabbar arkasndan daa doru kotu. Poyraz, ormann aalarnn
dallarn

kryordu. Kar yaacak gibi bir koku vard havada. Bulutlar kararm,
kaynayordu gkte. Birden ortalk karard. ri taneli;
scak damlalar dmeye balad.
Memedi ulu dallar yolunmu bir amn altnda, rm bir kte
oturmu
buldu. Yanna sokuldu. Dalgnd. Onun yanna geldiinin farknda bile
olmad.
Usuldan yanna oturdu:
Karda, dedi, etme! Herkese de syledin. ieklideresi kynde
duymayan kalmam. Kasabada da duyulmutur. Yakalarlar seni.
Etme bunu!
Memed ban kaldrd, dik dik yzne bakt:
Dorusun. Haklsn Cabbar. Ama gel bana sor. erime sor. Yreimi
iki el tutmu sk babam sk ediyor. Edemem. Hateyi grmeden edemem.
Grmezsem lrm. yle leceime, byle lym...
Sen bana son bir kardalk yapar msn?
Cabbar:
Senin iin yapmayacam i yok Memed! Birbirimize karda
dedik. Can dedik.
yleyse bana eski psk bir elbise... Senden istediim bu.
Cabbar sustu, ba nne dt.
22
Koca Osman bir
kantarmas kpk
dizginini koluna
ekti. nne kim
sesle. Merhaba!

kuluk vakti kasabaya doludizgin girdi. Atnn

iindeydi. arnn ortasnda attan indi. Atnn
dolad. arnn bir bandan teki bana kadar
gelirse glmseyerek, merhaba! diyordu yksek

Kasaba Kalaycnn lmn duymutu. Koca Osmann byle kubara kubara

dolamasnn sebebini anlyorlard.
Sonra ary bir utan teki uca birka sefer gitti geldi. Gzleri
birini aryordu. Bulamad. ary brakp aa aya doru dnd.
Tevfiin kahvesi nne geldi. Atnn nnde kzarm yzyle, titreyen
elleriyle ylecene, bir heykel gibi dimdik durdu. Sonra
kahvenin camlarna alnn dayayp ieri uzun uzun bakt. Kede gzne
Abdi
Aa iliti. Buna sevindi. At meydandaki akasya aacna balad ieri
girdi. Vard Ahdi Aann banda durdu. Abdi Aa ban kaldrnca
Osman, kzarm yzyle, titreyen elleriyle grd. Gz gze gelince
Koca Osman glmsedi. Abdi Aann rengi att. Koca Osman yksek
sesle bir, merhaba, dedi.
Abdi Aa merhaba demeye kalmadan, arkasn dnd yrd.
Abdi Aa az ak arkasndan bakakald.
Koca Osman, atn akasyadan zd, stne atlad. Vayvay kyne doru

doludizgin srd. Vayvay ky kasabaya iki saat ekerdi.

Koca Osman kahveden knca, Abdi Aay bir telatr ald. Korkuyordu.
Korkusundan hibir yerde duramyordu. Beyaz sapl nagant
tabancas, sa yannda kuann iine sokuluydu. Sa eli her zaman
stnde dururdu. Tavla oynar, para sayar, yemek yerken her zaman
stnde, grnmez bir dmanla her an karlamak zereydi. yle
sayyordu.
O hzla kalkt, doru arzuhalci Siyaseti Ahmede gitti. Siyaseti
Ahmet bir tuhaf adamd. Bir ho sanki azna bir uval cevizi
doldurmular
da alkalyorlar gibi konuuyordu. Siyaseti, Deli Fahrinin
can dmanyd. Ali Safa Beyin de has adamyd. O da kasabada Kalaycnn
yz suyu hrmetine icrai sanat ediyordu. Kalayc namna trl
trl dolaplar eviriyordu. Habere, o da ok yanmt.
Abdi Aa o hzla dkkana girdi:
Yaz, dedi, Ahmet efendi. Eer hkmet hkmetse, hkmetliini
gstersin. Tam byle yaz. Dalar belleri ekya alm. Her alnn dibi
bir hkmet. te byle yaz. On be yanda ocuklar bile dada. Byle
yaz!
Yaz! Kyleri yakyorlar. Kasabay bile basyorlar. Malmzdan canmzdan
emin deiliz. Byle yaz! Karlar bile silahland. syan var. Kasaba
hkmetliini ilan etti. Kanun katlarda kald. Byle yaz. te byle
yaz!
Gelsin de kara asker, kklerini kazsn bunlarn.
Siyaseti Ahmet efendinin karanlk yz bir daha karanlklat.
Bandaki siyah tyl ftrn karp masann stne koydu. Cebinden
kard mendiliyle alnn kurulamaya balad.
Bu dediklerini mi yazacam? diye sordu.
Abdi Aa:
Tam tamna, harfi harfine yaz dediklerimi. Bu candarmalar ba
edemezler bunlarla. Ba edemezler. Anladn m? Ba edemezler. Bu
candarmalarn bir alay nce Memedle baa kamaz. Ya gerisi!... Yaz.
Yaz da kara asker gndersin hkmet. Yaz ki isyan var. Bir ekya,
yirmisinde bir ocuk. Benim kapmn yanamas... nce Memed adnda...
te byle, sylediim gibi yaz... nce Memed tarlalarm kylye
datr. Beni kyden kovar, tarlalarm kylye, benim yanamalarma
datr. Be kym... Ben korkumdan kasabada bile gezemem. Candarma
dairesinin nnde ev tuttum. Pencerelerine kum torbalar koydum.
Kurundan
dolay. Bacasn rdrdm. Bombadan dolay. Beni candarma dairesinin
nndeki evimin iinde vurmaya gelmi geen gn. Haberlenmeseydik,
nbeti
olmasayd, evi dinamitle uuruyormu. Kasabay, diyormu nce Memed, tm
dinamitleyeceim. Tm. te, byle tam yaz!
Siyaseti:
Ben, dedi alar gibi, ben nasl yazarm bunlar? Elini keserler
adamn. Haydi yazdk diyelim, erefi var kasabann. Gl adn pis
etmeyelim

kasabann. Sonra da Kalayc gittiyse, can sa olsun Ali Safa Beyin. Bir
ete daha kurar. Ali Safa Bey, hkmete byle yazdna raz gelmez.
Abdi Aa kprd:
Sen dediimi yaz, dedi.
Siyaseti:
Yazamam.
Sana yaz diyorum karda, yaz!
Yazamam.
Hmla ayaa kalkt:
Ben de Fahri Efendiye yazdrrm, dedi.
Siyaseti:
Nereye istersen yazdr ya, hakknda hayrl olmaz.
Abdi Aa doru Deli Fahriye gitti. Deli Fahri onun ayak sesini
ok uzaktan duydu, masadan ban ar ar kaldrd.
23
ieklideresinin beri yan ahinin kayas... ahinin kayas sarp,
yce, dmdz, ge am yosunlu bir kayadr. ahinin kayas efsanelere
karmtr. Destanlarda sylenir. Kayann yznden aalara
doru bir pnar kaynar. ahinkaya pnar... Drt bir yann yeil,
kk aalar, kokulu yarpuzlar sarmtr. kavak boyu yukardan,
sarptan, kokular gelir. Kpkl su iner, kayann duvar dibi yznden.
ahin merakls bir gen varm eskiden. Kayann yzndeki delikler,
ahin yuvas. ahinlerin civciv karma zaman bir ahin yavrusu almak
ister. ahin yuvas duvar gibi dz kayaln orta yerinde. Ne
alttan klr, ne stten inilir. Delikanl uzun, kaln bir ip bulur,
tepedeki en kaln aaca balar. ahin yuvasna doru sarkar. Yavruyu alr
koynuna koyar. Bu srada ana ahin iten haberdar olur. Hmla
gelir, kanadyla ipe arpar, ipi kl gibi keser. Delikanl, koynunda
ahin yavrusu, aa der, para para olur.
Kaya bu yzden ahinin kayas olmutur.
Geceden yola kan Memed, ahinin kayasnn dibinde durup
dinlenirken, arkasndan bir trt duyup bakt ki, ne baksn, Cabbar,
kendisine bakp durur. Gsnn kllar arasndan oluk misali ter
szyor.
Uzun zaman Cabbar olduu yerde durdu. Memed de nne, topraa bakt
kald.
Sonra Cabbar geldi Memedin yanna oturdu. Elini usul usul uzatp elini
tuttu. Birka kere skt. Memed aldrmad. nne bakmay
srdrd.
Cabbar, sesi karncalanarak, titreyerek:

Karda! dedi.
yle candan, yle dosta syledi ki Memed ban ondan yana
dndrmek zorunda kald.
Cabbar, ellerini elleri arasna ald:
Karda etme!
Sen de anlamazsan derdimi Cabbar karda, dedi, ben lsem
daha iyi.
Cabbar:
Memedim, diye inledi. Ben senin derdini anlyorum. Ama sras deil
bu iin. Dert ikimizin.
Memed:
yleyse Cabbar karda, durma yoluma. Ben Hateye gideyim.
Yakalanrsam kadere. Yakalanmazsam...
Kzd. Yz bakalat:
Kimse beni yakalayamaz, dedi.
Cabbar:
Bu senin yaptn dpedz ellerini kelepeye uzatmaktr. Ya seni
biri grr de tanrsa? Ya Abdi Aa? Kasabann iinde ne yaparsn?
Memed:
Kadere, dedi. Gzlerindeki prlt byd. Yakalanmam.
Cabbar:
Var git git karda. Yolun ak olsun yleyse.
Memed:
Saol.
Cabbar:
Seni burada gn beklerim. Krt Temirin evinde. gn
iinde dnmezsen bilelim ki yakalandn.
Memed:
Bilin ki yakalandm.
Kalkt yrd.
Cabbar arkasndan, kendi kendine, gzden kayboluncaya kadar:
Seni de yitirdik nce Memed, seni de, dedi. Bu dalar bir nce
Memed daha gremez. Vay!

nce Memed ieklideresi kynden yrtk bir ark, bir de on

be yanda bir ocuk elbisesi buldurmutu. Elbise el dokumasyd.
Pamuktan, trtkt. Ceketi nar kabuuna boyanmt. alvar beyazd,
kirliydi. Yrtkt da. Elbise ok dar geliyordu. Olduundan bir
misli klmt. Eline de kaln bir oban denei almt. Bana
siperlii
yrtlm, yal bir kasket geirmiti. Tabancasn, tabancasnn
fieklerini,
ierden bacana balam, ipleri beline sarmt.
Yolda uarcasna yryordu. Yann ynn gzleri grmyordu.
Ba dnyordu. Sanki bir bolukta yuvarlanyordu. Dnya silinmiti.
Gece yarsna doru kasabann kysna vard. Kenar mahallelerde
kpekler ryorlard. Ne yapmalyd? Bu vakitte kasabaya gitse,
kasabada
han bulamazd. Belki yakalarlard da. Aadan bir deirmenin
krts geliyordu. Dnd, deirmene doru yrd. Deirmenin grlts
adamn kulaklarn sar edecek kadar oktu. ok telerden
scak un kokusunu ald.
Yarn Cumayd. Hapishanenin ziyaret gnyd. Byk bir bela
vard: Hatenin anas... Abdi Aa kasabaya yerleti yerleeli, her
Cuma Hateyi ziyarete geliyor, gya Memedden haberler getiriyordu.
Memed hakknda akla hayale gelmez hikayeler uyduruyordu ona. Bu
sefer Memedin ktlne deil, iyiliine. Tarla datma, akrdikenlii
yakma iini de bire be katarak anlatmt. Memed, diyordu,
bir bym, bir uzam kalnlam. Aynen minare gibi olmu,
Hate sevinten uuyordu. Hapishane hapishane deildi artk. Cennete
dnmt. Saatte bir Irazn boynuna sarlp pyordu. Irazda da
ayn sevin!
ieklideresine yerleti yerleeli de Memedden iki gne bir haber,
para geliyordu.
Tozlu un uvallar sra srayd. Drt ar ta, bir yanlarna unlar,
fkrtarak dnyorlard. Serpilen suyun, serpilircesine sesi
geliyordu.
Deirmenci krl sakall, gz bozlu birisiydi. Tepeden trnaa una
batmt. On be kadar kyl deirmenin orta yerine bir ate yakmlar,
yresine halka olmulard. Memed vard, bir selamnaleykm
akt, tekiler yer atlar. Halkaya girdi. Sonra gene konumalarna
daldlar. Bir zaman sonra Memedin farknda bile olmadlar Tarladan,
rnden, yokluktan, lmden konutular. Deve boynunda bir
tccarn soyulduundan sz atlar. Birka tanesi bunu nce Memedin
yaptn syledi. nce Memed laf geince, arkasndan toprak datma
meselesi akla geliyordu. Burada da yle oldu. Yalca bir kyl,
topra datm datmaya ya, akirdikenlii ne diye yaktrm kylye,
bu deli kppolusu? diye merakla sordu. tekiler akrdikenliin
yaklmas stne akla hayale gelmedik laflar ettiler. Memed hrsndan
kudurdu. inden kfretti. Esas meseleyi, sebebi hibirisi de
sylemedi. Akllarna gelmedi. Siniri geince iinden gld. ukurova
kyls akrdikenlii ne bilsin? Nemene bir beladr, ne bilsin!
Sonra adamlar olduklar yere kvrlverdiler. Memed de kvrld.
Uyand zaman gn kuluktu. Bir kyl baucuna durmu, bre

ocuk, diyordu, gn kuluk oldu. Yekin gayri. Atlarn, eeklerin

ayaklar altnda kaldn. Kalk gayri.
akn akn uyanan Memed hzla kalkt, kasabaya doru koarcasna
yola dt. O hzla kasabaya girdi. arnn ortasndan geti.
ar eski grd gibiydi. Sar gml erbeti ortada dolanyordu.
Kr Hac nal dvyordu akla evkle. Nala Kozanolu trks syletiyordu
Memed yanndan geerken. Kebap dumanlar dkkanlardan
dar fkryordu. Kara alvarl kyl kadnlar dkkandan dkkana
girip kyorlard.
Memed korkarak, bzlerek, belediye bahesinin yannda, yukar
doru giden bir kyly durdurdu:
Hapishaneye nereden gidilir? diye sordu.
Kyl:
u soka doru k, u kardaki ta kapdan ieri gir, dedi, yrd.
Memed kapdan girdi. Bir blk candarma dizilmi, hazrol durumunda
avuu bekliyordu. Bir ho oldu bu kadar candarmay bir
arada grnce. Dnp dalara doru kamak geti iinden. Hibir
zaman, hibir yerde bu kadar sklmam, yrei daralmamt.
Candarmalarn
ilerisinde, sanda bask, penceresiz bir dam gzkyordu.
Damn duvarlar yosun balamt. nnde, iki kyl kadn bekleip
duruyorlard.
Memed, belini iyice kamburlatrd. Bzld. Kck kald.
Damn hapishane olduunu, stnde dolaan nbetiden anlad. ok
hapishane hikayesi dinlemiti. Bu da tptpna benziyordu. Ar ar
dama doru yrd.
O sinirli, Allahn belas gardiyan karsna dikildi, serte sordu:
Ne istiyorsun ocuk?
Memed alams alams:
Benim bacm burada mapus da...
Gardiyan:
Kim? Hate mi? diye serte sordu.
Memed boynunu bkerek:
Heye...
Gardiyan ieri bard:
Hate! Hate, kardein gelmi.
Karde lafn duyunca Hate ard. akn akn dar kt.
Memede doru geldi. Memedin yz bembeyaz olmutu. Duvarn da
dibine kmt.

Gardiyan:
te burada!
Hate Memedi grr grmez, olduu yerde kalakald. Dondu
kald. Azndan t kmad. Sendeleyerek geldi, duvara srtn dayayp
oturdu. Bitmiti. Uzun zaman byle yan yana kaldlar. Dilsizmiler gibi.
ylecene birbirlerinin gzlerine baktlar. Iraz da geldi. Hatenin
bitkinliine at. Konumadklarna da bir anlam veremedi.
Memede yaklat:
Ho geldin oul.
Memed belli belirsiz aznda bir eyler geveledi. Iraz bundan hibir
ey anlamyordu.
leye doru gardiyan geldi:
Yeter artk. Haydin yerlerinize; diye bard.
Memed yine yle ar ar bzlerek ayaa kalkt, cebinden para
knn kard, Hatenin kucana att. Arkasn dnd yrd.
Byk ta kapy kncaya kadar Hate de durdu orada, arkasndan
bakt.
Iraz:
Bu ne kz? dedi Bu da kim?
Hate:
Gel ieri Iraz teyze, diye inledi. Gel de ieri...
eri girdiler, Hate kendini yatan stne halsiz att.
Iraz merakland:
Noldu sana?
Hate:
nce Memed, dedi.
Iraz:
Ne? diye hayretle bard.
Hate:
te o ocuk nce Memeddi.
Iraz:
Vay gzlerim kr olsun, diye dvnd. Vay gzlerim... yice
bakmadm da aslanmn yzne: Vaay gzlerim nme aksn.
Sustular. Sonra iki kadn gzleri yaararak, birden birbirlerine

sarlp, sallanmaya baladlar.

Bizim nce Memedimiz.
Sonra yatan stne yan yana oturdular. Birbirlerine glmseyip
duruyorlard.
Hate:
Yreir ovas... dedi.
Iraz:
Evimiz.
Knal toprak alacam duvarlarna. Otuz dnm de... Iraz teyzemin
elini lktan soua vurdurmayacam.
Iraz kar koydu:
Ev, hepimizin evi. Hepimiz drt elle alacaz.
imdi yeni bir umut kaps almt. Gnlerden beri hapishanede
af konuuluyordu. Bilmem hangi mebus gelmi de Ankaradan, af kacan
sylemi. Bu aylarda kacakm. Hapishanede trkler karlmt af
stne.
Gece gndz hapishane af trkleri ile inliyordu.
erde bir yal Mustafa Aa vard. Herkese akl verirdi. Akll,
bilgili
adamd. Hate her Allahn gn ona:
Mustafa emmi hapishaneler boalnca, Memed de affa urar
m? diye soruyordu.
Deil Memed, dadaki kurt ku bile affa urar.
Hate buna seviniyor. Sevinci btn gn, btn gece srp gidiyordu.
Yreir ovasnn topra scak, verimlidir. Hate ierdeki Yreiri
bilenlerden ky ky, bucak bucak renmiti. Biz, diyordu, Karataa
yerleiriz. Deil mi Iraz teyze?
Iraz:
Yaa oraya, diyordu. Karataa...
Dar kt, erkekler hapishanesinin kapsna vard bard:
Mustafa Emmi!
Mustafa Aa okar gibi:
Ne diyorsun deli kz? diye kapya doru yrd. Hatenin ne
diyeceini bildii halde, gene de, sorard.
Memed de? dedi.

Dalarn kurdu kuu bile.. Af karsa, yle kar. kacak da...

Hkmetin erefine kacak.
Hate:
Ellerini perim Mustafa emmi.
Mustafa Aa, her zaman:
Deli kz, der glmser, kouuna ekilirdi. yle yapt.
Iraz:
kacak, dedi. Bizi de aramba gn Kozana gtrecekler.
Buras bize ceza kesemezmi. yle karar vermi mahkeme. Keke af
ksa da Kozana hi gitmesek. Bir canm sklyor ki.
Hate buna ok zld:
Keke: dedi. Memed de gelemez Kozana. Keke konusaydm
Memedlen. Nutkum tutuldu da konuamadm.
Iraz:
Ben bilseydim Memed olduunu onun...
Hate:
Af yaknda.
Iraz:
Mustafa Aa akll adam. O bilir. Ankarada adam var.
Hate:
Bugn cuma. arambaya ne eder? Parmaklarn saymaya balad.
Cumartesi, pazar... arambaya kadar be gn var. Gideceimizi Memede
syleseydim. Keke... Keke syleseydim.
Iraz:
Ben onun nce Memedimiz olduunu bilseydim, hemen sylerdim.
Hate:
Af kacak m teyze?
Iraz:
Mustafa Aa akll adam. Ankarada da adam var. kacak. O
bilmezse kimse bilmez.
Hate:
Evimizin nndeki salkm sdn dallar topraa deer.
Iraz:

Deer.
Hate:
Buzalarmz olur, mor mor.
Hapishaneden ayrldnda Memed uar gibiydi. Ba dnyordu. Yere
decekmi gibi gzleri kararyordu. Pazaryerine geldi. Kendisini
ortadaki
beyaz tan stne zor att. Az sonra kendine geldi.
Pazaryerinde portakallar bek bekti. Lahanalar ortaya ylmt.
Kck
tepeler gibi. Tatan kalkt, pazaryerinin ortasna doru yrd.
Bir sr adam grd Tevfiin kahvesinin orada. Adamlarn stlerinde
aba, omuzlarnda bel vard. Ksa boylu, boaz ipek ipli bir adam onlara
boyuna kfrediyordu. Buna at. inden burda da Abdi Aa var geti.
Orada bekledi. Ksa boylu svd svd. Adamlardan hi ses kmad.
Balarn
yere dikmiler, kprdamyorlard. Sonra, kfreden adam birden yumuad,
kardeler demeye balad. Sizler benim canmdan azizsiniz. Buna haddinden
ziyade ard. Bir anlam karamad. Omzu belli adamlar, balar yerde,
ar
ar kmldadlar, aya aa yrdler. Birka kii, eltik tarlalarna
gidiyorlar, dedi.
Memed buna daha ok ard: Oradan arnn ortasna vurdu. lk
geldiinde kebap yedii dkkann kapsndan dumanlar fkryordu
dar. eri girdi. Kebap kokusu iini bayltt. Yelle!
Memed:
abuk karda! dedi garsona.
Yelle! dedi teki, kebapya.
Arkasna dnnce gzlerine inanamad. Korktu. Gzlerini krptrd.
Grd, tam arkasnda oturan Topal Aliydi. Hayal deil.
Topal Ali ona hain hain glmsedi. Memed hibir ey sylemedi. Bir
anda kafasndan yzlerce kt ihtimal geti. Topal Ali durmu,
konumuyor,
boyuna glmsyordu. Sonra yerinden kalkt, geldi Memedin yanndaki bo
sandalyeye oturdu. Kulana eildi:
Merak etme karda, hibir ey yok. Konuuruz.
Kebaplar geldi. Yediler, dkkandan ktlar. Sar gml erbeti
bir utan bir uca ary dolanyordu.
Memed:
erbeti, bir erbet, dedi.
erbeti doldururken, o gme elini dokundurdu.
erbeti buna gld:

Altndan yaplmtr oul, altndan, dedi.

Topal Ali:
Senin kasabaya indiini Cabbar syledi. Bindim ata, srdm.
Bana bir i gelmesin diye... Seni hapishane kapsnda ok bekledim.
Hate nasl, eyi mi? Ulan deli, adam atsz hi kasabaya iner mi? Bana
bir i gelecek olsa, kamak zorunda kalsan seni yakalayverirler:
Onun iin, at elimde peinde dolayorum. Bir tanyan olur. Bir ey
olur. Binersin ata, srersin dalara...
Memedin gzleri ya ile doldu:
Saol Ali Aa, dedi. Saol!
Ali:
Sen nce Memedsin. Sen sa ol karda!
Memed:
Sana bir ey syleyeyim mi Ali Aa?
Ali:
Syle.
Hateyle kar karya oturduk. kimizin de nutku tutuldu. Bir
laf bile edemedik. Onu orada grmeyi hi iim gtrmyor. Ben bir
daha gidemem. Gitsem de nutkum tutulur gene... Sen varver yanna...
Ne diyor Hate, sor.
Ali:
Olur, dedi. Sen beni pazaryerindeki kahvede bekle. At pazaryerinin
te ucundaki dutun altnda bal. Bir ey olursa... Atlarsn
stne.
Memed:
Atlarm.
Bir tuhaf, bir anlalmaz, bir rperti vard iinde. Srtnda souk
souk bir eyler dolayordu. Rahat deildi. Bir yerlere smyor gibi
bir hali vard. Kamak, bir eyler krmak paralamak istiyordu. Kedere,
korkuya benzer bir duygu iinde. Bir rpnma. Atn yanna kadar hzla
yryerek geldi. Grenler, sersem sersem yryen kyl ocuuna acayip
acayip bakyorlard. Atn burnuna samanlar yapmt. Yerden yeil ot
kopard, atn burnunu sildi. At demirkr bir att. Lekeleri maviye alan
bycek lekelerdi. Sarya doru knalanyordu. Atn ban okad,
kahveye
geldi. Bir ay syledi. ay getirdiler. Hate geldi gznn nne. Hate
ok deimi, yz sapsar olmutu. Gzlerinin alt rmt. Yz
imanlamt ama, halsizlii; bitkinlii belliydi. Yrei para para
oldu.
Gzlerinden masann stne damlalar dmeye balad. Ereti oturuyordu
zaten.
ekinerek. ayn iti, bitirdi. Merakla Aliyi beklemeye balad. Gzleri

Alinin gelecei yola dikildi.

Sokan ucundan Ali grnd. Yz aslmt. Memed onu karlad. Atn
olduu yana dndler.
Ne syledi?
Sorma.
Kt m?
yi de deil.
Memed yrei taarak:
Syle syle! Biliyordum zaten. imde bir dert vard. Durdurmuyordu
beni.
Syle!
Hateyi Kozan mahpusanesine gtryorlar bu aramba.
Hate hakkn helal etsin, dedi. Ar cezalym Hate. Bura mahkemesi
karar yle vermi. Iraz da gtryorlar beraber.
Bunu duyunca, ilkin yldrmla vurulmua dnd. Az zaman
sonra kendisine geldi. Aliyi unutmutu. Kendi kendine glmsedi.
Btn ukurova, aacyla, otuyla, tayla, toprayla kasabasyla sar
prltlara kesti. O, glmesini srdryordu. Sonra birden ata atlad.
Bir an iinde deiip, bambaka bir nce Memed olmutu.
D nme Ali Aa. Oldu.
Ali atn nne dt. Kasabay hzla ktlar. Binboay getiler.
Dikirlinin st banda imdi Karacal Osmann portakal bahesi bulunan
yere geldiler.
Ali atn ban tutup durdu. Memedin gzlerinin iine bakarak:
Ne var? Ne oldu? Bana da syle!
Memed attan indi. Glmseyerek Alinin elini tuttu:
Yolu bekleyeceim. Hateyi candarmalarn elinden alacam.
Ali:
Sen deli misin? diye kzd. ukurovann ortasnda, gndz gzne
candarmalarn elinden kz almak!... Sen deli misin?
24
Kapdan ieri bir top sevin halinde girdi. Cabbar Memedi tand
tanyal hi byle grmemiti. Sefil Ali de grmemiti. Memedi byle
sevinten kanatlanm grmek bir holarna gitti. Memed oynak trkler
sylyordu damn iinde dolaarak:
Armut dalda beimi
Tan yerleri m

Anas yorgan vermemi de

Ak memeler m.
Byle bir trky Memedin azndan duyacaklarn az nce birisi
syleseydi, imkan yok inanmazlard.
Sefil Ali, diye grledi. Her zaman ok durgun, ll konuurdu.
Al saz da oynak havalardan al!
Sefil Ali hibir ey sylemeden vard, duvardan saz indirdi, ok
oynak bir hava almaya balad. Hem alyor, hem sylyordu. Vardm
baktm demir kap srgl-Siyah salar srmaylan rgl...
Memed de karyordu Sefil Aliye.
Bir ara kapda durakalm Topal Aliyi grd, koluna girdi. Sefil
Aliye de, bir halay havas al, dedi. Sefil balad almaya, tekiler
baladlar ortada dnmeye. Sonra Memed soluk solua, halay brakt,
arkasn duvara verip oturdu. Duramaz bir hali vard. Parmaklar oynayp
duruyordu.
Cabbar! dedi.
Cabbar:
Buyur Aa.
Gn bugndr, karda.
Nen var? Bir ey mi oldu?
Gn bugndr. Yiitlik gsterecek gn...
artma adam, allasen.
Memed ayaa kalkt. stndeki ocuk giyitlerini kard, damn
bir kesine att, kendininkileri giydi.
Ayandaki ayakkabnn yz kaln Mara derisindendi. Krk,
koyu krmzyd. Taban da otomobil lastiindendi. alvar ayakt.
Kahverengi. Soyduklar bir tccardan almlard. Memedle Cabbar
Kalayc dvnden dnerlerken birka hafta Mara yolunu beklemiler,
adam soymulard. Paralar, giyitleri, cephaneleri ondand.
Soygunculuklarndan ok memnundular. Mara yolunu tutmaya gene
gideceklerdi. Kemerleri, tfein kaylar gm ilemeliydi. ok
gzel ilenmiti. Bandan fesi atm, yerine mavi bir ipek yalk
sarmt.
ayak alvar benek benek karayd. Tabancasn kabyla birlikte,
o yrk beyi gndermiti. Son derece gzel, klaptan ilemeydi.
Fieklikleri gsne, aprazlama, ift sra stne balard. Onlar
da klaptan ilemeydi. Yrk beyinin hediyesiydi.
Cabbar merakla sordu:

Ne var Memed? Sylesene!

Memed:
Gn bugndr.
Topal Ali kapnn aznda, belini duvara dayam glmseyerek
duruyordu.
Cabbar:
Topal, sen syle! dedi.
Topal:
aramba gn kasabadan Kozana gtryorlar Hateyi. Candarmalarn
elinden alacak oluyor yolda. Ona seviniyor ite.
Cabbarn azndan t kmad. Yz asld. Sefil Ali de konumad.
Zaten karmazd bu ilere.
Memed ii akt. Oral olmad. Cabbarn yz aslrsa aslsn. O
kimseden yardm beklemiyordu. Ya herro, ya merro demiti.
lk tantklar gnlerde, Sefil Ali bir Krolu hikayesi sylemiti.
Krolunun zuhuru: Gnlerdir, Memedin kafasnda o Krolu dnyordu.
yle rivayet ederlerkim:
Vaktiyle Bolu ehrinde... der balard.
Sokakta bir kck kpek grm Krolu. Kpek kck, el
kadar. Drt be kocaman kocaman kpek, araya almlar kk kpei.
Saldrrlar. Kk kpek kamaz, kendini savunur. Savunduu
gibi, onlar yener de... Her birini bir yana datr, yoluna gider.
te Krolu bunu grr. Bu dv seyreder. Demek, der Krolu, bir
kk kpek!... Yrekli olunca...
Ondan sonradr ki Krolu, Krolu olur. Korkmaz. Babasnn bana da o
i gelince kar daa.
Krolu, duydu duyal, Memedi ok ekiyordu. Krolunu dinledikten
sonra,
bir daha yemin etmiti Aay ldreceine.
Ne yzn ekitiyorsun Cabbar karda?
Cabbar:
Hi.
Korkma, sana iim dmeyecek.
Cabbar:
Hi!

Memed:
Ne hii?
Cabbar:
Hi!
Memed:
Yaaa!
Cabbar:
Yanarm sana.
Memed:
Bre Cabbar, diye fkelendi. Bana hep yanarsn sen zaten.
Cabbar:
Babayiitsin. Yanarm.
Memed:
Neden ola?
Cabbar:
Yanarm ite.
Sebebini syle!
Cabbar bu sefer iyice fkelendi, barmaya balad:
ukurovann ortasnda, dzlnde, gndz gzne, o kadar
kyn arasndan candarmalarn elinden insan alacaksn, yle mi? ukurova
kapan demektir. Ekya kapan. Kim dmse ukurovaya kamamtr
dar.
Yanarm sana. stelik sen ukurovann yolunu da bilmezsin. Yannda Recep
avu gibi biri olsa gene neysem ne! El yordamyla ukurovaya inilir mi?
Memed kasld. Dimdik, bir kaya paras gibi durdu:
Sen imdi benimle gitmeyecek misin? Onu syle.
Cabbar:
Ben gidip de kendi elimle kapana giremem.
Ak syle, kapan mapan brak da. Gidecek misin, gitmeyecek
misin?
Cabbar:
Gidemem.

Memed:
yi. Sen syle Sefil Ali, benimle gelecek misin?
Sefil Ali:
Ben ukurovay bilmem ki karda, ben ukurovadan korkarm.
Benim sana bir faydam olmaz ki... Zararm olur. stersen gelirim
de. Arkada iin deil mi?
Cabbar Sefil Aliye ldrrcesine bir bak frlatt.
Memed:
Demek byle! dedi sustu.
O gece birlikte yemek yemediler. Her biri bir yana ekildi somurttu.
lerinde, en sevinlisi Topal Aliydi.
Uyku zaman Cabbar:
Siz uyuyun. Ben nbeti kalrm, dedi.
tekiler, Memed uyudu.
Gece yars, Cabbar Memede yaklat, drtt, Memed fkeyle
kalkt oturdu. Uyumuyordu. Sert sert:
Ne istiyorsun benden Cabbar? Arkadaln yaptn ite! Daha
ne istiyorsun benden?
Cabbar:
Karda! dedi.
Memedin elini iki eli arasna ald:
Karda!
Yaptn arkadaln, diye gld teki.
Vazge bu iten. Hateyi nasl olsa brakacaklar. ahitler hep
ifadelerinden
dnmediler mi? Hep Hatenin tarafn tutmuyorlar m? Hakime, Veliyi Memed
vurdu demiyorlar m? Brakacaklar.
Memed:
Dndler ya, para etmiyor. Para etse Ar Mahkemeye gnderirler mi
Hateyi? Ara gnderiyorlar, Kozana. Anladn m? Benim yzmden srm
srm
srnyor mapuslarda. Ya lrm, ya kurtarrm. Sana gel, demem. Gelmesen
daha iyi olur. Bu, yzde doksan lm demektir. Akl banda bir adam
kendini
lme atmaz.
Cabbar:

Senin iin her eyi yaparm Memed ama, bu dpedz delilik.

Gre gre kendini atee atmak demek. Yazk bize. Yazk sana. Senin
iin karda... Gel szm tut. Krma beni. Nolursun Memed, krma
beni. Sen byle bok yoluna gidersen yreime dert olur. Gel, etme
bunu karda!
Memed:
Hi syleme Cabbar karda. Nefesine yazk deil mi? Syleme.
Yzde yz leceimi bilsem, gene gideceim. Ben byle yaayp da
nolacak yani! Hi syleyip de nefesini tketme.
Cabbar:
Sen bilirsin, dedi. Kendi den alamaz.
Elini brakt, keye ekildi.
Cumartesi, pazar, pazartesi Memedle Cabbar birbirlerinin yzlerine
bakamadlar. Birbirlerinden kayorlard. Memed, ok erkenden
kalkp daa ekiliyor, karanlk kavutuktan sonra dama geliyordu.
Sal sabah, daha gn domadan, Memed kalkt Topal Aliyi
uyandrd:
Ben gidiyorum Ali Aa.
Ali yataktan srad:
Bu i yalnz olmaz, dedi. stelik sen ukurovay bilmezsin.
Ben de seninle geleceim. Gld. Kurun skacak sanma beni ha!
Sen skarsn, ben uzaktan seyrederim. Saklanrm bir yere,
seyrederim.
Sana iyi bir at bulacam ieklideresi kynden. Ben de bineceim
bir ata. Sana haber ulatracam. Daa yakn bir yerde pusu kuracaksn
candarmalara... Strn kamlnda. Sen dur, ben ieklideresine
gideyim. Olur mu?
Memedin sevinten gzleri parlad. Topal Alinin boynuna sarld,
pt:
Senin, dedi, bu iyilikleriyin altndan nasl kalkarm Ali Aa?
Ali:
Ne iyilii bre karda, diye kederli kederli ban sallad. Krdm
bititirmeye alyorum ben.
Hzla yrd gitti.
Bir iki saat sonra, gn deerken, damn kapsnda bir patrd
oldu. Bir atn hzla, grltyle soluk al duyuldu. Memed dar
kt:
Ali Aa, dedi glerek, yaasn:
Ali:

Dn at bu at. Ssledim.
Atn boynuna mavi boncuklar, renk renk kordelalar aslmt.
Eyeri, dizgini srma ilemeliydi.
Dn at.
Topal Ali:
Bir de yam getirdim. Byk yamur var. Hem yamur iin,
daha ok da...'
Cabbar:
Eeee?
Silahn kimse grmez. ekersin stne, yalnz ban grnr.
Haydi vakit geirmeyelim.
Memed ata atlad. Topal Ali de arkasndan...
Cabbar kapnn eikliinde durmu, onlara kprdamadan bakyordu. Sefil
Ali de yle. Cabbarn yz, l yz gibi sararmt. Orada bir Hitit
heykeli gibi donmutu.
Memed at kapya srd. Cabbarn yzne bakmadan:
Hakkn helal eyle Cabbar karda, dedi sesi bozularak. Sen de
hakkn helal eyle Sefil Ali!
Cabbar hi durumunu bozmad. Gerekten bir Hitit heykeli gibi,
orada ylece kprdamadan kald.
Sefil Ali:
Helal olsun karda, dedi.
Atlar, bayrdan aa hzla srdler.
Cabbar uzun zaman olduu yerde kprdamadan yle kald.
25
Yamur iseliyordu. Gneli bir yamur. Bir zaman ayor; sonra
gene usul usul iseliyordu. Kamlar slanmlard. stlerinden sular
szlyordu. Sular yapraklarda kabarcklanyor, gnete parlyordu.
O zamanlar Strn alt yannda byk bir kamlk vard. Yol kamln
st bandan, mersinle rtl dan eteklerinden geerdi.
Kamla Kk nar ky stnden indiler. Gn batarken
yamur da dindi.
Topal Ali:
Yamy aldma iyi etmemi miyim? diye sordu.
Memed:

yi, dedi.
Yamur da durdu.
Gene balar.
ukurovada pusu kurmak iin bu kamlktan iyi yer yok.
Memed:
Bre Ali Aa, dedi, sen bu kadar ok eyi nasl belledin? ukurovay
ta ta biliyorsun.
Topal Ali:
Genliimde ukurovadan at alar, dalara gtrrdm. Anladn m imdi
ukurovay neden iyi bildiimi?
Anladm. Bu yoldan geecekleri muhakkak m?
Topal:
Kozana iki yoldan gidilir. Biri ukurkprnn yolu, biri de buras.
Yamur yad iyi oldu. ukurkpr yolundan amurdan kamazlar,
gmlrler.
Bu yzden, muhakkak buradan gelirler. Buras ok iyi. Buradan daha iyi
pusu
yeri bulunmaz. Yapacan yapar, hemen atarsn kendini daa. Cabbar byle
olduunu bileydi gelirdi.
Cabbar lafn duyunca Memedin yz gerildi.
Topal Ali:
Vallahi de gelirdi, dedi. O korktu. Dal gndz, ovann ortasnda
sarlacamzdan korktu.
Memed gene sustu.
Korktu, dedi. Bir korktu ki... O ne hin olu hin o! Ne kadar
ekya ovaya inmi, ovada gezmise, hepsinin ldrldn, bir tekinin
bile daa dnmediini bilir.
Memed merakla sordu:
Bir teki bile dnmedi mi?
Topal:
Bir teki bile.
Azk knn ap, yemek yemeye baladlar. Ar ar ineyerek
yemeklerini yediler.
Topal:
Ben gideyim de kasaba yoluna, onlarn arkasnca geleyim. Sen

daa ekil de uyu. afaklayn kamla gir. At orta bir yere bala.
Grnmesin. Sen de yolun azna gel! Ben gidiyorum. Yarn ikindi
st onlar buradalar.
Topal ata bindi, doludizgin kasabaya srd.
Topal gzden yiter yitmez, Memed de ata bindi, daa ekildi. Bir
taocana indi. Taocana sular toplanmt ama, taoca siperliydi.
Yamur yasa bile insann stne dmezdi, maara gibiydi. Ocan
ukuru su doluydu. ukura ta ymaya balad. At tam stteki
byk mee aacna balad. Yamya sarlp, yd talarn stne
yumuldu. Bir zaman kendinden geiyor, sonra hop diye aykyordu.
afa byle etti.
afaklayn ata atlayp, kamla geldi, at, ta kamln ortalarna
srd, bir kam kkne iyice balad.
Akamdan beri bir hotu. Bedeninin her yeri szlyordu. Byk
bir kam kmesine srtn dayad oturdu. Kam kmesine sarca arlar
petek stne petek yapmlard. rmcekler kamlardan kamlara alarn
germilerdi. Kamlar prklenmiti. Prkler tozakyordu. Kamlarn
prklerine gn vurdu derken.
Beklemek kadar zor bir ey yok. Bekledi. Ne zaman?.. le oldu.
Bir slak scaklk kt ovaya. kindi oldu. Kar dalarn glgeleri
douya
doru uzad. Bu srada Memed, bir kam kkne dayal tfeini ald, yol
kysna yakn byk bir kam kknn yanndaki ukura gitti. kide
birde
yolun ortasna kp kasabadan yana bakyordu. Grnrlerde kimsecikler
yoktu. Dii diini yiyordu. Den kurunu yazya yabana... Nereye olursa
olsun. Den! Kamla, yola... Hrsndan tepiniyordu. Her dakika bir
yl
oluyordu artk.
Sonra hanerini kard, ukuru kazmaya balad. Btn gcyle
kazyor, topra avularyla dar tayordu. Soluk solua yola kotu,
bir ey yok. Elleri yanlarna dt. yle kalakald. Ne gelen var, ne
giden. Umudu kesti. Gitti ukurdan tfeini ald, geldi yolun ortasna
dikildi. Gn neredeyse batacakt. Ta yolun tesinden kmldanan bir top
karart grnd. Karart gittike yaklayordu. Yrei hop etti.
Buna karn kamla gene girmedi. Az daha yaklanca karart, drt
candarmann nnde iki kadn olduunu fark etti. Ar ar kamla
ekildi. Kar dan stndeki gnein yars kalmt. Candarmalardan en
arkadaki uzun boylusunun bacan nian alp tetii ekti.
Candarma bararak dnd, yere kapakland. Memed makineli gibi
taryordu, sa solu. Candarmalar afallamlard.
Memed:
Ulan karnzda nce Memed var. Brakn o kadnlar gidin.
Bir candarma daha dt lk atarak. teki iki candarma da
yoltn kysdaki su dolu hendee attlar kendilerini. Memede karlk
vermeye altlar. Karanlk kavutu, yamur da yeniden ufak ufak
sepelemee
balad. Kadnlar ortada ylece kalmlard. kisini de korkun bir

titremedir almt. Yolun ortasna, amurlarn iine oturuverdiler sonra

da.
Ulan candarmalar varn iinize gidin. Uramayn bizimlen. Bir tabur bile
olsanz vz gelirsiniz.
Vurulanlarn barts, iniltisi g tutuyordu. Aln da
arkadalarnz
gidin. Aln da...Candarmalar bir ara atei kestiler. Kadnlarn da azck
akllar balarna geldi.
Gz krolas havdi, dedi, yava yava Memede gidelim.
Hate:
Bu da m gelecekti garip bama? diye inledi. Gidelim.
Yol boyunca sessiz sessiz srndler.
Hate:
Memed! dedi.
Memed:
Geldiniz mi?
Gz gz grmyordu karanlktan. Memed ukurdan yola atlad,
karanlkta glge gibi sallanan kadnlara doru geldi. Ellerinden
tuttu, kamla, atn yanna ekti. Candarmalar oraya buraya daha kurun
skyorlard. At ayak seslerini iitince uzun uzun bir kinedi. Memed
at zd.
Binin, dedi. Binin de arkamdan srn.
Kaml ktklarnda, candarmalar kurunu kesmilerdi. Yaral
arkadalaryla konuuyorlard.
Etee doru, nallar kvlcmlanan bir atl, talar birbirine katarak,
son hzla nlerinden geti gitti. Biraz sonra da geri dnd.
Topal Ali olsa gerek diye Memedin iinden geti.
Bir ses geldi usuldan:
nce Memed! nce Memed!.
Buradayz Ali, gel! diye bard Memed.
Ali geldi yanlarnda soluk solua durdu. Attan aa indi:
Memed karda, al at, bin. Sonra ieklideresine teslim et. Bu
eteklerde durma. Akadaa ekil. Asm avu ne kadar candarma
varsa eker stne yarn. Yakay ele verme. Ben sana ularm. Bu gece
ne yap yap ieklideresini tut. Oradan da Akada... Durma. Doludizgin.
Allah selamet versin.
Arkasn dnd karanla kart.
Memed:

Bu iyiliini unutmayacam Ali Aa.

Topal Alinin brakt ata atlad.
Hate gel terkime, dedi.
Hate teki attan indi, geldi terkisine bindi. Karanlkta, dalara
yukar,
doludizgin at doldurdu.
Birka kere yolu ard. Sonra buldu. Gn domadan ieklideresine
yetitiler. Doru kyn iine srdler. Ortadaki herhangi bir
evin nnde durdular.
Memed bard:
Dar kn hele!
On sekiz yanda gsteren bir delikanl at kapy. Onlar grnce
glmsedi, sevindi. Geldi atlarn ban tuttu. Ahra ekti. Atlar
kpk iinde kalmt.
Hateyle Iraz iki bklmd. Titrer gibi bir halleri vard. Yzleri
alacakaranlkta kararsz, karmakark, akn grnyordu.
eri girdiler. Evin kadnlar oca yakmlar, ocan bana da dekler
sermilerdi. Deklere yorgun oturdular.
Memed:
Ev sahipleri, diye konutu, ben iki gnlk acm.
imdi, imdi nce Memedimiz, dediler.
26
Abdi kmt. Zayflamt. Avurdu avurduna gemiti. Kahvede
akamlara
dek kulann dibinde nce Memed laf ediliyordu. Buna ifrit oluyordu
ama,
ne gelirdi elden. Elin az torba deil ki eke balayasn.
fkesinden arya smyor, Maral Mustafa Efendinin dkkanndan
Tevfiin kahvesine, Tevfiin kahvesinden Horoz Remzinin manav dkkanna,
oradan arzuhalci Siyaseti Ahmede mekik dokuyordu. Her oturduu yerde
kimsenin azn atrmadan saatlerce konuuyordu.
Grn ite! Grn ite malnz. ocuk diyordunuz. Ben bilmez
miyim onu? O ne yezid olu yezid. uray iyi belleyin. Abdi demedi
demeyin. O dalarda hkmetini kuracak. Mutlak kuracak. Benim
tarlalarm, babamdan kalma tapulu tarlalarm kylye, dn enlik
datan adam, hkmet deil de nedir ya?... Hkmetlik ilan edecek.
Tel ektim Ankaraya belki bin tane. Ne cevap veren var, ne hal
soran... Bir acayip itir kardalar, bu hkmet ii. Bu kadar
vatandan Torosun danda bir ekyann elinde brakm. Gnder bir
alay
asker, kessin kkn unlarn. Haa, smme haa! Hkmetimize dil
uzatmyorum. Uzatamam efendim. Amma neden kul eder bizleri birka

ekyaya? Yazk deil mi? Gnah deil mi?

kinci gn sabahleyin, yaral candarmalar getirildi kasabaya...
Mesele dilden dile dolayordu. Herkes Memedden yanayd.
Abdi Aa da arnn ortasna dm, drt dnyordu. Etekleri
tutumu. Konumuyordu. Yalnz nne gelene:
Ben size demedim mi? diyordu:
Kimi grse, tandk, tanmadk:
Demedim mi? diyor, geiyordu.
Sonra vard Tevfiin kahvesine, ban bir masann stne koydu,
orada hareketsiz, ylece kald. yle yemeini unutmutu. O yle
uyuklarken bir yanama geldi.
Aam seni istiyor, dedi.
Abdi Aa ar ar ban kaldrd.
Nee? diye bezgin bezgin sordu.
Aam, bize buyursun, diyor.
Kalkt. Ba atlayacakm gibi aryordu.
Ali Safa Bey onu kapda karlad, koluna girdi:
Gel Aam, gel bakalm. Bizi unuttun gitti.
Ban kaldrd. Gzleri kan anana dnmt. Uzun uzun Ali
Safa Beyin gzlerinin iine bakt, sonunda:
Demedim mi? dedi.
Ali Safa Bey glmsedi:
Gir hele ieri gir! Konuuruz.
Demedim miydi?
Merdivenleri dura dura, soluk ala ala ktlar. Abdi Aa of, of
ekerek, bitmiesine kendisini sedire att.
Demedim mi?
Kahve geldi. Fincan elinden dp krlacakm gibiydi. Kahve
dudaklarndan dklr gibi...
Ali Safa Bey geldi yanna oturdu. Sakaln okad:
Aman Abdi Aam sen bu kasabay yaktracaksn. O arzuhaller
ne yle? Hkmet bir ordu gnderecek. Gnah deil mi bizim kasabamza?
Yazk deil mi? ki stsz daa km diye ad ktye mi ksn?
Abdi Aa derinden derinden iini ekerek inledi, ban sallad:

Abdi ne yaptn biliyor mu Ali Safa Bey olum? Ne yaptn

biliyor mu? O beni ldrecek. Yaatmaz beni o! Ne yapacam ardm.
Elim ayam tutmuyor. Zoruma giden lmm deil. Zoruma
giden bu da deil. Sorma derdimi Ali Safa Bey! Sorma halimi.
Zoruma giden bunlarn hibirisi deil. Gitmi kye, tarlalarm kylye
datm. ldrdm Abdiyi, yaktm Abdi Aay diye. te bu kahrediyor
beni, bu ldryor. Bu korkutuyor. lmme yanmyorum Ali Safa Bey. Bir
ayam ukurda. Bugn deilse yarn. Dnyaya direk kakacak deilim. Yarn
bir tane daha kar, o da senin tarlan datr.
br gn bir tane daha... Daha da daha... Daha!... Ben bundan korkuyorum
ite...
Ali Safa Bey omzuna vurdu:
Yok, Abdi Aa, yok. Msterih ol sen. Onlar belalarn bulacaklar.
Msterih ol.
Abdi Aann gzleri parlayp, sakal gerildi. Yzne kan geldi:
Bugn banaysa, yarn sana. Beni bu korkutuyor ite. Dada ekya m
var,
istedii kadar olsun. Ekya da nedir ki... Ama bu! Bu korkutuyor beni.
Toprak meselesi... Bir aklna derse kylnn, nne geilmez.
ldrleceimden
deil, bundan korkuyorum. Siz bilirsiniz Ali Safa Bey. Bana kalrsa,
hemen,
gn geirilmeden lmeli bu olan.
Bu olan eein aklna karpuz kabuu drd. Gn geirip frsat
verme zamana. Aman olum. Karpuz meselesini aklndan karma.
Vayvayllar bile ona snyorlar.
Ali Safa Bey aldrmyor, glyordu:
Anlyorum Aam, dedi. Anlyorum ama, korkma. Bugn deilse yarn,
onun kellesini getirip senin kapnn nne atarlar. Korkma! Bir blk
candarmayla Asm avu, elli gnllyle de Kara brahim onun takibine
gnderildi. Candarmalar neyse ne ya, Kara brahim eski ekyadr.
Ekyaln
yolunu yordamn, o dalar ok iyi bilir. Onlara dedim ki, kesin
kellesini
nce Memedin, takn bir sra, getirin Abdi Aann evinin nne dikin.
yle
yapacaklar.
Abdi Aa:
O bir gn daha yaamamal. Bir gn daha. nallah yle olur.
Dediin kar.
Ali Safa Bey:
nallah da var m? Mutlak yle olacak. Sen Kara brahimi bilir
misin?
Bilirim.
te o!

Abdi Aa az kendine geldi. Umut kaplar alyordu.

Kara brahim onun hakkndan gelir, dedi. Gveniyorum ona.
Sen Vayvay iini...
Ali Safa Bey szn yarda brakt:
Kalayc ld leli iler kt. Korkmuyorlar. Byle giderse...
Abdi Aa:
u ortadan kalksn bir kere hele...
Kalkacak.
27
Kyller candarmalarn elinden zar alyordu. Memedin takibine
kan candarmalar kesin emir almlard. nce Memedi diri, l mutlak
getireceksiniz. Yoksa!... Yoksas da vard. Byle emir alanlar
hangi da kyne girmilerse, orasn bir anababa gnne dndryorlard.
Sopadan geirmedikleri kimse kalmyordu. oluk ocuk, tm da
kylklerinden
ah vah geliyordu. Amansz. Kimse nce Memedin yerini bilmiyordu. Kimse
onu
aramaya kmyordu. Yol gsterenler de yanl yol gsteriyorlard.
Memedin
susuz kz hapisten kurtar da kylklerinde, Deirmenolukta destan
stne destan olmutu. Herkes iini gcn brakm, her yerde nce Memed
laf...
Hatenin candarmalarn elinden aln stne, bir gnde belki on
tane trk karlmt.
Kamlk olayndan iki gn sonrayd ki Deirmenolua candarmalar
girdiler.
Yzlerine konan sinek krk para oluyordu. ylesine askt yzleri. Doru
Durmu Alinin evine gittiler. htiyar kapnn nnde yakalayp sigaya
ektiler. Azndan bir laf alamadlar. Sordular soruturdular, gzda
verdiler, olmad. Dipiklerle dvmeye baladlar. Kars Hr dvlen
ihtiyarn banda ku gibi rarak dnyor, azna geleni sylyordu.
Bir
candarma dipii onu da susturuverdi.
ki ihtiyar damn avlusunda, ala kan iinde braktlar, baka evlere
gittiler. Akama kadar bir sr insana sra daya attlar. Gece
Abdi Aann evinde misafir kaldlar. Sabahleyin erkenden kalkp gene
dayaa
balayacaklard. Dayak atmaktan bkm usanmlard. Hibirinde hal
kalmamt. Her eyin aresi bulunur; kylleri birbirine
dvdryorlard.
Byle byle, nce Memed yznden da kylklerinin stnden
bir ikence, bir candarma silindiri geiyor, doruklara doru
ykseliyordu.
nce Memed Alidana ekilmiti. Alida korkun sarp kayalklyd.
Uzun
boynuzlu, mor geyiklerin yatayd. Kayalar bak gibi sivriydi. stnde

gezilmezdi, keserdi. akmaktandan bir da derler ya, ite yle bir

dad.
Doruklara doru aa azalyor, doruun ok aasnda bitiyordu.. Doruk
rlplak kayalklard. Yln drt mevsimi, kar eksilmezdi. Ala karl
Alidan ycesi-Souk oldu yatlmyor gecesi.
Memed bu Alidan, geyik avlad zamanlardan ta ta, kaya
kaya, maara maara bilirdi.
Tam dorukta bir maara vard. Ama maaraya yol yoktu. Be yz
metre bir kayann yzne trmanarak, yaparak yrmek gerekti.
ieklideresinden ktktan sonra sktlar. Drt bir yandan candarma
kuatyordu. Kara brahimin takip ettii haberini de getirdiler.
oban, iftisi, aas, herkes haber ulatryordu Memede. Memed
gn gnne olan biteni reniyordu. Irazla Hate ok yorulmulard.
Ayaklar imiti. Bu yzden ieklideresi danda kalmlard.
Kara brahim ve candarmalar ieklideresi dan tarayarak yukarlara
doru geliyorlard. Sefil Alinin daysnn oban Memede, tam sarldnz,
kan, yoksa ldrlrsnz, diye haber getirdi. Kaamadlar.
Bir afak vakti arpma balad. Drt bir yandan saldryorlard.
Memed kurunlarn ok ll kullanyordu. Ancak, ilerlemeye alanlar
nian alp skyordu. Asm avu boyuna, teslim ol! diye baryordu.
Memed, olur, diyor, arkasndan da kurun yaptryordu.
Dan yamacna kum gibi candarma yapmt. Yerlerinden
kprdayamyorlard.
Memedin tfei atee kesti ve aznda kurun kald. Tfei alsn diye
topraa soktular. Tabancayla atei srdrd.
Hate korkusundan tirtir titriyordu. Memed glyordu buna. Kapkara
kesilmi, kan tere batmt..Terler koltuklarndan, kulunlarndan
fkrm kprmt. Beyaz bir tuz brakmt srtnda, kuruyan
yerlerde.
Iraz Memede yardm ediyordu. Az zaman iinde tfeini soutup, iindeki
kurunu kard. Memed tfeini yeniden eline alnca sevindi. Akama
doru
nedense, tekiler atei kestiler. Bu, Kara brahimin bir taktiiydi.
Onlar
ekildi olacaklar, arpmadan vazgemi gibi yapacaklar, sarlan da
yerini
terk edip kamaya alacak, onlar arkasndan ykleneceklerdi. Memed bunu
akt.
Onlar ekiliyorlard. Srnerek aa aktklar belli oluyordu.
Bozguna uratmak gerekti onlar. ekilirken yklenmek, kar tarafn
bozguna uramas iin birebirdi. Memed bararak olduu yerden frlad
aralarna doru: Hate arkasndan feryad bast. Aldrmad. Memedin
arkasndan geldiini, kurun yadrdn grenler tam bozguna uradlar.
Aa kamaya baladlar. Gn batncaya kadar Memed arkalarndan gitti.
Geri dndnde gece yary buluyordu Memed gelir gelmez, Hate alayarak
boynuna sarld. Habire alyor, durmuyordu.
Iraz onu tuttu hzla ekti:
Ne derdin, krolas? Kyamet mi koptu? Ne var? Ekyalk bu!
Ekya kars her eye katlanacak. Kes sesini. Krolas seni. ocuk

kurtard da seni bana bela m ald?

Memed soluk soluayd:
Size bir ey diyeceim, dedi, dura dura.
Iraz:
De!
Memed:
Burada kalrsak iimiz duman. Kamal, izimizi yitirmeliyiz. Cannz
diinize takn. Alidana kadar yreyeceiz. Drt bir yanmz
candarma dolu. are yok. Bir haftalk yiyeceimiz var. ki gnde
Alidan
tutarz. Bir evimiz olur. Ben bir yer biliyorum, Kimse de bilmez oray.
Geyik
avlarken bir yaral geyik dmt de, ben de oradan biliyorum. Orada
yaarz. mrmzn sonuna kadar yaarz.
Hate:
mrmzn sonuna kadar deil, affa kadar. Af kacakm nmzdeki yl.
Hkmetimizin kurulduu gn. Affa kadar.
Memed:
Af m? dedi. Yreir topra... amma o ii grmeden olmaz
ki...
Durdu. Gecede k yoktu:
O ii grrm affa kadar.
Hate:
Grrsn. Grmeden olmaz. Sann deliine girse de...
Olmaz, dedi Memed. Kalkn yola delim.
Yola dtler. Souktan yorlard. Gkyz aydnlkt. Gkyz,
yldzlar buz tutmu, cilalanm gibiydi. Ormann dallar slakt.
Srndke slanyorlard. Hate bir kere of' dedi, sonra kendine
geldi vazgeti. Bir ekyann kars diini skmalyd. Ar ar,
trd
karmadan, yere saknarak basyorlard. Dallar yzlerini yrtyordu.
Memed nde, onun arkasnda Iraz, arkada da Hate... ieklidan
indiler. Gn douyordu. Memedin yz yar aydnlk, yar karanlkt.
Hateyle gz gze geldiler. Iraz onlar olduklar yerde brakt, hzla
aa doru uzaklat, kayalarn arkasnda yitti.
28
Alidann doruuna kmak zor oldu. Zmpara ta gibi kayalar,
ellerini ayaklarn yedi bitirdi. Balar dnyordu. Aalar,
Dikenlidz
bulutlar arasnda, kck el kadar kalyordu. Dikenlidzndeki be ky

kck birer nokta gibi kalmt.

Maaraya varacaklar uurumun dibindelerdi. Memed on defa
bile gidip gelebilirdi. Ama bu kadnlar, nasl gideceklerdi? Zor.
Memed:
Siz burada dinlenin. Ben srtmzdaki teberileri gtrp maaraya
yerletireyim, sonra da gelir sizi alrm.
Gitti. Duvar gibi dz kayann yznden yryne hayran kaldlar onun.
Yarm saat kadar sonra geri geldi. Gzleri glyordu:
Bir evden daha iyi. Daha salam. Yannda da kartallarn yuvalar
var. Kartallarla komuyuz.
Hatenin elinden tuttu kaldrd:
Sen gel, Iraz teyze beni burada beklesin. Seni kartallara yem
diye gtryorum.
Hate:
Bu duvar m kacam? diye korkuyla sordu.
Memed:
Sen duvardan deil, benden tutarsn. Yr!
Trmandlar. Hate, gzleri kararp bir iki kere lk att.
Memed tersledi. ktlar.
Iraz da Memedi beklemeden kalkt, kayaya trmand. Korktu. Elleri
decekmi kadar yoruldu ama Memed geri dndnde onu kayann banda
buldu.
Sen ezelden ekyaymsn Iraz teyze!
Ezelden.
Maarann az byk deildi o kadar. insan gvdesi girecek
byklkteydi. Maara derindi. Uzundu. Taban un gibi yumuak,
kmr tozu gibi kara bir toprakt. Topran st ku gbreleriyle
doluydu.
Duvarlar, damar damar ak izgilerle rtlyd.
Memed:
Buraya insan aya basmamtr, dedi.
Iraz:
Daha iyi.
Hate:
Bizim kymz.

Iraz:
Bizim evimiz.
Hatenin sevinten, gzleri slak slakt:
Haydi evimizi temizleyelim.
Iraz:
Ya, dedi.
Memed:
Ben kye gidiyorum. Aln u tabancay! Evinize ne gerek?
Hate:
Bir ayna, dedi.
Iraz gld:
Hey gidi genlik hey!
ki minder, iki yorgan. Bir am bardak, bir tencere, bir sac, un,
baka da can sal, gerisini sen dn.
Memed:
Salcakla kaln.
Gece yars Durmu Alinin evine geldi. Kapy kadn at. Memed
olduunu anlaynca:
Susss! dedi. Susss!
Memed ieri girdi usuldan.
Ne var Hr ana? Noldu?
Hr:
Susss!
Memed bir daha azn amad.
Kadn ral yakt, pencereleri sk skya kapad, darya kt.
Damn arkasn doland. Kimsecikleri gremedi.
Yavrum, dedi, sen nasl oldu da geldin? Kyn ii candarma
dolu. Durmu Ali emmini dve dve bir hal ettiler. Sakalndan tuttular da
srm srm srdler fkaray. Kyly de hep denekten geirdiler. Bunu
hep o kei sakall ediyor. ldrmedin gitti. Durmu Ali emmine senin
yerini
sordular. Bilmem deyince, fkaray bir ettiler, bir ettiler ki, daha
yatyor.
O gnden beri yataktan kamad. Beni de dvdler. Her yerlerim kara
kara.

ldrsene u gavuru.
Memed:
Topal Aliden ne haber?
Kadn kzd. Sesini ykseltti:
Sen yok musun sen! Ah! Sana ne deyim? Seni kr bakla boazlamal.
Eline dtnde, onu ldr demedim mi sana? Onu ldr.
imdi Aann adam oldu. Sizin dam da Abdi Aa ona vermi. Ya,
szm tutsaydn da gebertseydin onu. Aaah! Seni. imdi candarmalarn
nne dm dolatryor. Senin izini sryor. Abdi Aann alacaklarn
o
topluyor. Kyly dvdr babam dvdr ediyor candarmalara. ok suun var
Memed, ok!
imdi nerede yatyor, o Topal?
Kadn grledi:
Nerede yatacak? Sizin evde. Dn evini getirdi yerletirdi. Benim
gzel Dnemin evine pis Topaln pasakl kars yerleti. Ben de oturdum
seyreyledim. Yreimden kan gitti. ldm. Kurudum kaldm.
Memed:
Ben oraya gidiyorum.
Kalkt.
Kadn:
Oras candarma dolu. yle usturuplu var, ldr kafiri ka.
Memed dar kt. Kendi evlerine vard. Burnuna koyu bir st,
buza kokusu geldi. Bahar otlar kokusu geldi. Avucunun orta
yeriyle yumuack yumuack bir eyler okad.
Ali Aa, Ali Aa!
Sesi duyunca Ali yataktan toplad. Bu adam delirmi, dedi,
iinden. Mutlaka delirmi. Telala dar kt. Eliyle azn kapad.
Yksek sesle:
yi ki geldin. Saol. yi ettin karda. nce Memed mi? Akadaa
m gitmi? yi ki geldin. Biz Akkaleye kadar yorulacaktk. Yaasn.
Kulana eildi:
Sen git Durmu Ali emminin evine. Ben imdi gelirim.
eri girdi, candarmalara:
Arkadalar, herif alm ban Akadaa ekmi. Orada onu keklik gibi
avlarsnz. imdi bir adamm geldi. ler kolaylat. zini dorulttuk
nce
Memedin. O melunun. Onu Akadada kskvrak sararsnz. Oldu bitti. Ben

imdi gidip de haberi Abdi Aann karsna mjdeleyeceim.

kt. Gece karanlkt. Memedin yrekliliine hayran kald.
Topal ieri girince Hr ard. Memede ters ters bakt. Sende i
yokmu dercesine bakt.
Memed:
Hr ana konuacaklarmz var, dedi.
Hr:
Konuun, dedi. Zaten o Topal domuzun pis yzne hasret deilim.
Konuun.
Topal gld:
Bu Hr Hatun da nedense bana dman. Ben ne yaptm ona?
Hr ban sallad. Dilerini skt:
Ben bilirim senin ne yaptn. Ben bilirim senin... Topal
domuz. imdi de candarmalarla bir oldun. yle mi? u Memedim olmasayd
burada... Ben seni sokar mydm bu eve. Senin o topal kafan
para para ederdim. Bir ta alr, para para...
ekildi.
Topal:
Yahu Memed, dedi, nasl geldin bu kyamette. yle mi?
Memed:
Geldik ite.
Takibinde ekya Kara brahim var. Abdi gnderdi onu da.
Abdi, Ali Safa Bey... Kara brahim gelir onun hakkndan diyorlar.
ok gveniyorlar Kara brahime. ok da para vermiler. Ama Kara
brahim, eski Kara brahim deil! Tmtmlemi! Bunam. Bir yol
tutmu, bandaki adamlarla birlikte, nce Memed geecek de, tang
diye vuracaklar. Sakn ha, o yoldan geme! Kara brahim vurur seni.
Sonra kardama deyim, ben Abdi Aann gzdesiyim. Varsa da
Topal Ali, yoksa da Topal Ali. Her eyi benden soruyor. lmedi
melun. Keke o kadn sokmasaydnz ieri, ev yanarken.
Memed:
Ne bilirdik! Tela. Keke... diye hayfland.
Senin kelleni getirip, Abdi Aann kasabadaki evinin nne
dikeceklermi.
Ali Safa Bey ona sz vermi. Evi candarma kumandanlyla yan yana...
Memed:
Aldrma. imdi bana iki minder, iki yorgan, bir ayna, bir am
bardak, bir klek un gerek. Bunlar bir ata ykle, ver elime. Tuz,
biber, ya...

Ali:
Kolay, dedi. Aamn can sa olsun. Evi emrimde. Ne istersen
bulunur.
29
Asm avuun emrindeki bir blk candarma, Kara brahim ve
avanesi, bir gz, bir k dalarda kaldlar. Da kylleri ellerinden
zar alad. Her kyl bir yer haber veriyordu. Akada, Gsn dalar,
Beritda, Binboalar, Alada, Kayranlda, Konurda, Meryemil beli
ara da ara ettiler. Ne stlerinde st ne balarnda ba kald. Sann
deliine bile baktlar. nce Memed yok olu yok. Kayplara karm.
Kn yarsn Deirmenolukta geirdiler. Alidada, aramadk delik
brakmadlar.
Alidana geyik avna gittiler. Maarann yan bana kadar ktlar.
Olmad.
Topal Ali candarmalarn nne dyor, onu mutlak bulacaz, diye
savuruyordu. Alp Binboalara gtryordu... Gya iz sryordu. Hani?
Nerde
kald senin mehur izciliin Ali? diye soruyorlar, Ali, ihtiyarlk, artk
seemiyorum, diye iini ekerek karlk veriyordu. htiyarladk artk.
Geti.
Topal Ali kocamam, genlemiti. Rzgar gibiydi. inde bir
umut atei yanyordu. Btn gz, btn k aylar dalarda perperian
nce
Memedin ardnda ora senin, bura benim dolatktan sonra, yorgun, bitkin
kasabaya dndler. Dalarda iki tane byk eteyi de, bu arada, ortadan
kaldrmlard ama, nce Memed yoktu. Kasaba yas iindeydi.
Kara brahim on ya daha ihtiyarlamt. Ben bylesini grmedim,
diyordu.
Bu adamda bir sr, bir hikmet var. Kayboldu gitti. Ben bylesine
rastlamadm.
Ama onu bulacam. Onunla kar karya geleceim. Buna are yok. Onunla
bir
hesabm var. Greceim. ieklideresinde tututuumuzda, kafasdr dedim,
belki yz kurun sktm. Bir ey olmad ona. Ona kurun gemiyor. Yoksa
onu
bir kurunda haklardm. Neyse!
Bir an iinde, btn kasabada, nce Memede kurun gemiyormu, laf
yayld. Dillere dt. Abdi Aann kulana kadar geldi.
Abdi Aa eriyordu zaten. Bir deri bir kemik kalmt. nce Memedin
lm haberini bekleye bekleye bir hal olmutu. kide bir Ali Safa
Beye gidiyordu, hani olum Ali? Gzleye gzleye gzm drt oldu,
diyordu. Drt de oldu, sekiz de. Hani, noldu? Ali Safa Beyse,
sabreyle emmi, diyordu, sabreyle. Sabrla koruk helva olmu.
Sabreyle. Ben sana sz verdim. Onun kellesini getirip senin evinin
avlusuna
diktireceim. Sabreyle.
Kurun gemez haberini de duyunca Abdi Aa lgna dnd. Bir
kou, soluu Siyasetinin dkkannda ald. Meseleyi syledi. Hemen,
Ankaraya bir tel yazmasn istedi. Siyasetinin aptal yz biraz daha
aptallat, biraz daha dili aznda byd. Konuamaz oldu.

Abdi Aa:
Yaz, dedi. Yaz hkmete ki, bir aki tredi dalarda, kan
ien... ocuklar ldryor. Gen taze kzlar daa kaldryor, rzlarna
geiyor. Dalarda hkmet kurmu. Gittike nfuzu byyor.
Toprak datyor. Toprak datmay kylnn aklna dryor. te
bunu iyi yaz. Kafalarna iyi ak! Altna da bir izgi ek burann.
Kard kzlarn rzna getii gibi para para ediyor, aalara
asyor her
parasn. Mara-Adana yolunu eteleri tutmu, kimseyi geirmiyorlar.
Yaz!
Siyaseti Efendi, yaz kardam. Ne kadar kudretin varsa, hepsini dk
ortaya.
Ankarada okuyann parma aznda kalsn. Ordu gndersin. Ben pul almaya
gidiyorum, dedi kt.
Kasaba, birbirine girmiti. Bir nce Memed ha! Parmak kadar
ocuk ha! Bu ileri yapsn da... Ele gemesin!
Abdi Aann nne gelene yanp yaklmalar, Ali Safa Beyin entrikalar
da
buna eklenince i byyordu. Alayan ocuklar, nce Memed geliyor! diye
avutuyorlard.
Bunun stne candarma bl kasabaya geldiinin haftasnda,
takviyeli olarak, gene Asm avu kumandasnda nce Memedin takibine
kmak
zorunda kald. Kara brahim de avanesiyle bunca, nce Memedi
yakalayacana
dair, Abdi Aaya yemin stne yemin ederek daa kt.
30
Sar idem ieklerinin saplar, yok denecek kadar ksacktr.
Topraa yapmtr. Kayalarn aralarna, sapsar bir hal serilmi gibi
olur. Gne rengi. Mor smbller diz boyudur. Menekeler slak, gz
gzdr. Parldar. Krmz iekler aar. Krmzlar hibir krmzya
benzemez. Billur krmzs... Tatl, scak.
Yerden fkrrcasna bir yeil trer. Bir hotur. Alidadan aalara
baknca yeilin yamur gibi yad sanlr. Bulank. Kayalar, benek
benek, trl renkle naklanmtr. Hava burcu burcu iek kokar.
Eteklere doru Alidan kayalklar krmzlar, mora alar. Ak
bulutlar deip geer, Alida nennilenir.
Yamata, Binboalara bakan ynden, seyrek amlarn iinde bir
pnar kaynar. Yeil. Memed sularn oradan getirir.
Ortalk gnlk gnelik. Dikenlidz a boulmu. Her ey,
aalar, akrdikenler, talar, kayalar a kesmi. Erimiler. Baz
iekler de...
Hate maarann kapsnda ban Irazn dizlerine koymu. Iraz
da bann bitlerini kryor. Bitler fazla.
Btn k maarada geirdiler. Maaray ev gibi donattlar. Evleri
zengin bir kyl aasnn evinden daha da hotu. Tabana peryavan

demiler, tne nakl yrk kilimleri sermilerdi. Bahar gibi

tten kilimler. Kilimleri de Sakaral aireti aas Kerimolu eyiz
olarak vermiti. Maarann duvarlar geyik postlaryla kaplanmt. ri
boynuzlu geyikler. Boynuzlar cilalanm gibi. Duvarlardan sarkyorlar.
Tyleri altn yaldz gibi. Iltl.
K zor olmutu. Alidan tepesinde boran savururken, tipi gz
atrmazken, maarada sabaha kadar ate yakmalarna karn her gece
donma tehlikesi atlatmlard. Memed, bir buuk ay kadar alarak
stten kayay delmi, maaraya bir duman delii amt ama, para
etmiyordu.
Duman ieriyi dolduruyor, karda boranda, tipide maarann kapsn ap
darya kp soluk almak zorunda kalyorlard.
yorlard. Donuyorlar, elleri ayaklar decekmi gibi oluyor,
kendilerini
dumana, maarann iine yeniden atyorlard.
stlerine ne kadar geyik postu, yorgan, kilim varsa hepsini rtyorlar,
birbirlerine sarlyorlard. Sk skya, birbirlerine yapyorlard.
Gn
dounca birbirlerinden ayrlyorlar, Memed geyik avna gidiyor, kadnlar
ekmek piiriyorlar, orap ryorlard. Duvardaki postlar Memedin vurduu
geyiklerin postuydu. Etlerini yiyor, derilerini kurutuyorlard. Btn
k,
bir gn bile etsiz kalmamlard.
Unlarn, yalarn, tuzlarn Topal Ali getirip, etekte bir maaraya
koyuyor, Memed oradan yukarya tayordu. Yerlerini Topal Ali
bile bilmiyordu. Karda iz kalmasn diye de, maaradan her ktklarnda
arkalarndan byk bir top kara al srklyorlard. Kara al,
karda iz kalmasn diye bavurulan en iyi aredir. z ne kadar derin
olursa olsun, kara al, stnden bir silindir gibi geer, izi
yitirir.
Kendi izi de yarm saat iinde yiter. Ne kadar arandysa Alida, bu
yzden onlarn burnu kanamad. Candarmalar nasl phelensinler?
Her bir yan lekesiz, dmdz, el dememi kar...
Irazn dizindeki Hate:
Hani ya teyze? diye sordu. Af kacakt, Mustafa Aa yalanc
kt.
Iraz:
kacak, diye karlk verdi. Sabreyle kzm, sabreyle. Her tepeden
bir gn doar.
Zayflamlar, kapkara kesilmilerdi. Derileri kemiklerine yapmt.
Gzleri bym, bir gzn iki misli olmutu. Gzleri salam,
ltlyd.
Hate:
Gzel teyzem, dedi, bir tepeden bir gn dosun yeter. Bir tek
gn dosun... Baka istediim yok.

Iraz:
Sabreyle.
Hate:
Daba, dedi. u bizim de bamza gelenler... D iinde dolanyorum.
D iinde. Bir trl benim, ben olduuma inanamyorum. Memedin de Memed
olduuna...
Bo kaldklar gnlerde; Memed btn gn onlara nian talimi
yaptrmt. Irazn eli yatm, iyice bir nianc olmutu. Hateyse bir
trl beceremiyordu. Tfekten, kurundan nefret ediyordu. Tfeklere
baknca
kusaca geliyordu.
undan bir kurtulsak...
Iraz:
Yeil ekinler dizboyudur imdi ukurovada. Baaklar kt kacak.
Karncalar yuvalarndan darlara, yollara dklmlerdir imdi.
Gnein altna serilmilerdir.
ukurova topra bu mevsim boydan boya gne kokar. Irazn
gzleri yaard.
Adacann topra... dedi. u af kmadan Memed ldrsn
olumu ldreni. Onu ben kendim elimlen ldrmeliyim... Sonra
gider ukurovann toprana yerleiriz. Adacadaki topramz eker
bieriz. Rzann babas o toprakla bizi gl gibi geindirirdi.
Hate:
Adacadaki toprak... dedi. Gzlerini yumdu. Adacada kayalklarn
arasnda top top nergis biter, yle mi?
Iraz:
yle.
Adacadaki toprak bire krk verir... Bir, ylda, ev kurar insan.
nersek zaten ev kuracak paramz da var.
Iraz:
Tapusunu da Memedimizin stne karrz. Adacann topra
Memedimizin olur. Af kacak. kmazsa da, biz bamz alp, bilinmeyen
bir yere gideriz. u Abdiden bir vazgeirebilsek Memedi. imdi gideriz.
Admz deitiririz. Bir gn gelir Memed, Aliyi ldrp kaar. Yok yok,
Aliyi ben elimle ldrmeliyim. Kurun skmasn onun iin belledim.
Hate:
Bu iler, dedi, ne de kark!
Iraz:

ok kark. Baz oluyor rahatlyorum. Rzann yerine Memed

gibi bir oul buldum, diyorum, vazgeiyorum her eyden. Baz da,
oluyor ki kzm! Deli divane oluyorum. Rzann st emdii, memelerim
szlyor. Gnl diyor ki, kap tfeini, in kye, ldr Aliyi, o
zaman ne yaparlarsa yapsnlar. Dur hele kzm! O Aliyi kyma gibi...
Kr olas Ali! Fidanma nasl kydn?
Hate:
Her tepeden bir gn doar, sabreyle teyze, sabreyle... Ben korkuyorum
imdi. Doar ama...
Iraz:
Gene mi? diye kt. Gzlerini belertti. Gene mi? Sen olan
sa sa yiyeceksin. Sa sa ldreceksin.
Hate boynunu bkt.
Gideli tam bir hafta oldu. O gnden ok hibir yerde kalmazd. Tam
bir hafta... Ah u ekyalk... Ah bu dalar... Bir korku...
korkuyorum, teyzeceim. Korkuyorum. Korkuyorum ite. Yreim
daralyor. gnden fazla kald m darda? Bir i var banda Memedin.
Ben varaym da kye gideyim. Yollara deyim. Yollara bakaym. Banda
bir i
olmasa Memedin, oktan gelirdi.
Hngr hngr alyordu.
Ben gideyim teyzeciim.
Iraz kalarn att:
Otur oturduun yerde orospu, diye bard. Buradan bir adm
atarsan seni vururum. Kmldama. Bana bela olma olann. Senin
yznden vurulacak olan. Ona hibir ey olmaz.
Hate kalkt, koa koa maarann iine girdi, kendini az aa
yere att. Srt inip inip kalkyordu. Uzun zaman byle alad. Az
duruyor,
sonra srt gene inip kalkyordu. Iraz vard baucuna oturdu.
Kzm kzm, gzel Hate kzm, neden kendini byle yiyip bitiriyorsun?
Kendini harap ediyorsun. Yazk sana. Memede hibir ey olmaz. Memed, yz
adamlan ba eder. Sen neden byle ediyorsun?
Hate gz yalarn kurularken:
Ah teyze, keke dediin gibi olsa...
Aada Dikenlidzn sisi kalkyordu. Gkyznde bir para
kara bulut dnyordu ki, Memed, eli yz kan iinde kalm, terlemi,
soluyarak kendisini maarann iine att. Bunu gren Hate Memedin
boynuna
atld, tekrar alamaya balad. Alyor, alyor durmuyordu.
Memed:

Dur hele Hate, diyordu. Dur hele, sana neler anlatacam!

Dur hele azck...
Salarn okuyordu.
Iraz kzd. Kolundan tuttu, hzla ekti:
Hi mi grmedik, diye bard. Senin gibisini de... Olann
ban yiyeceksin sen bu gidile...
Memed:
Durun hele, diye glmsedi. Neler geldi bama. Kerimolundan
gelirken beni Sarcadzde pusuya drd Kara brahim. Yaman
adam u Kara brahim. Hem yrekli, hem bilgili. Beni dan tepesine
kadar kovaladlar. Belki buray da bulurlar. Tam gndr saklamba
oynuyorduk. Kayor, kayor nlerinden geri dnyordum. Kovalyordum.
Sarcadze kadar, geri dnyordum. Bu sefer de onlar benim peime
dyorlard.
Bir oyun oynadk sormayn. Derdim, onlar Alidan renmesinler. Sonra
Cabbarn yardmyla arttm etekte onlar. Geldim. Bir hafta buradan
kmayacaz. Yaram sarn.
ki kadn el ele verip Memedi soydular. Omzundan yaralanmt.
Kurunu yaradan karrlarken, Memedi bir ate bast. Dizlerini karnna
dayayarak titremeye balad. Hatenin akl bandan gitti. Divaneye
dnd.
Ne yaptn bilmiyordu.
Memed, byle ate iinde bir hafta yand. Yaras azm, imi, bir
insan bedeni kadar bymt. Ancak bir hafta sonradr ki, kendisine
gelebildi. Olay btnyle anlatmaya balad.
Sarcadze varmadan candarmalarla karlatk. Candarma on
kadard. Balarnda da Asm avu vard. arpmaya tututuk. Allah
bilir ya, bu Asm avuun lm benim elimden olacak. yle apak
stme stme geliyordu. Asm avu, dedim, bu ne? Sen canndan
m vazgetin? Tfei dorulttum. Beni yan banda byle grnce,
bararak kendini yere att. Korkma Asm avu dedim. Senin bir
suun yok. Ben, isteseydim eer, seni on defa vururdum. Var git
yoluna, dedim. Hemen yatt yerden kalkt, bana glmsedi,
candarmalarn
ald gitti. Bir tek laf etmedi. Sonra, Sarcadzde biri bana
cephane verecekti. Kararlatrdmz yere vardmda bir atele
karlatm ki! Sormayn. Kara brahim yamur gibi yadryordu. lk
elde yaralandm. Daa kadar iki gn, peimden geldiler. Cabbarn sesine
benzer bir ses duydum bir ara... Sonra anladm ki, nereden
gelmise gelmi, beni kurtarmak iin Cabbar onlara hcum ediyor. Onlar
geri srdk. Geri ardmdan geldiler. Sonunda Cabbar stne
ekti onlar. Ben kurtuldum. Cabbarn ne yzn grdm, ne bir
ey... Cabbar gelir onlarn hakkndan. Her neyse, biz buradan
gitmeliyiz. ok stmze dtler. u Ali Safa Bey yok mu. Bu iler hep
onun bann altndan kyor.
Bir hafta daha yatt. Dan eteklerinden, iki gne bir, bir arpma
sesi geliyordu.
Memedin yaras yava yava iyileiyordu.

31
Gz geldi. Dikenlidznn insanlar akla evkle alyorlar. Bu
topran verimi de iyi. Baaklar dolu dolu, ar.
Hr Ana bir rzgar gibi Dikenlidzn dolanyor. Bir dilim
yalm gibi. Habire konuuyor, kfrediyor. Sylyor. Candarmalarn
dayandan sonra sa kaburgalar incinmi. Krk gibi. Sakz vurmu
kaburgalarnn stne. Soluk alrken yz buruuyor, aclayor.
Gzleri kascalar, ne istersiniz benim gibi bir kocakardan?
Bundan sonra btn aclyla balyor:
Ey kyller, Abdi Aa kye gelmiyor. Gelemediine gre de siz
maln te ikisini ona vermeyeceksiniz. Verirseniz eeklik etmi
olursunuz. Eekliin byn... Bu yl ekin iyi olmad dersiniz. yle
deil mi? Olmad. Hi olmad. Biz acmzdan lecek deiliz. Olmad.
Yok. Canmz m alacaksn? Yok ite. Yok canm. Ekinler yand. Kavruldu
ite.
Deirmenoluktan teki kye, oradan tekine gidip geliyordu.
Yolda kendi kendine syleniyordu. Bir den sren, bir ekin bien
grmesin, alyordu karsna:
Dua edin nce Memedime. Yatn kalkn dua edin. Anladnz m?
Dua edin ite. O olmasayd Abdi Aa tepenizde karakuak gibi dnerdi.
ok kr kyde yok. Bir tane bile vermeyeceksiniz Abdi Aaya.
Vermeyeceksiniz. Ta att da kolu mu yoruldu? Yan gelip yatyor kasabada.
Adamlar dnyorlar, balarn sallyorlar, kasketlerini karp
balarn kayorlar.
Sonu neye varacak bunun bakalm? diyorlar. Sonu neye varacak bakalm?
Hasat bitti, rn evlere ekildi. Abdi Aaya kimse bir tane buday
bile vermedi. Topal Aliyle Aann teki kahyalar kyn iinde
drt dnyorlard. Hangi kylye gittilerse:
Aamza canmz kurban. Aamz gibi yok. Biz onu elin kasabasnda
yle sersefil kor muyuz? Ama velakin... Bir tek tohum bile
kaldramadk topraktan. Yok. Yoktan ne kar? Gelecek yl, inallah...
Allah bize verir, biz de Aamza... Aamz gibi var m bizim! O gavur
nce Memed, tedirgin etti gl Aamz kyden, Aamz ona kor mu
bunu? nallah gelecek yl bir ekin olur, o zaman hepsi de Aamzn
olsun. Biz a kalalm. Aamzn olsun. Dikenlidznde be ky var.
Aamza kurban olsun bei de...'
Dikenlidz, Dikenlidz oldu olal byle ekin olmad onda.
Ne yalan sylersiniz? Dpedz, biz hak mak tanmayz densene. Biz
Aaya zrnk bile veremeyiz densene.
Kyller:
Aaah! diyorlar, bizim gzmz ksn. Aamz elin kasabalarnda
yle srnsn de biz ona hakkn vermeyelim, olur mu bu! Aamza can
kurban. nce Memed gebersin.
Hr sevinten uuyordu. Btn yaz yeldii, ene ald boa

gitmemiti. Hibir kyl Abdi Aaya bir zrnk vermemiti. Vermiyordu.

Hr ak salarn knalamt. Bandan yazmasn atm, yerine
gen kzlarn dnde bayramda balad al yeil ipekliler balamt.
Fistan da ipektendi. Boazna tane altn da takmt. Gen kzlnda
takt boncuklar da kard sandndan. Takt. Beline ipekli
Trabulus kuak balad. Yz hep glyordu. Evden eve trkler
sylyordu.
Hr toy oldu, dediler. Ak sak trkler... Trkleri
duyan her gen kz kzaryordu.
Kyllerin hakkn vermediini duyan Abdi kplere bindi. Siyasetiye
gitti. ok dokunakl bir tel daha yazdrd Ankaraya. Alaya
alaya syledi derdini. Ondan sonra dt kasabann iine... Kimi
grdyse olan biteni anlatt. Kaymakama gitti.. Candarma kumandanna
gitti. Alad szlad. Kaymakam, candarma kumandan kyllerin bu
hareketlerine ok kzdlar. Deirmenolua candarma stne
candarma gnderdiler. Candarmalar kylleri sktrdlar. Hr
Anay bir dama hapsettiler. Hr Anayla kyllerin azndan bir szck
bile kmyordu. Dayak yediler, kfr iittiler, koyunlar gibi top
top oradan oraya srklendiler, azlarndan t kmad. Be koca
ky oluk ocuk dilsiz kesilmiti.
o kerteye geldi ki bucak mdr Dikenlidzne gelmek zorunda kald.
Ne yapt, ne sylediyse kimse konumad. Bo gzlerle aval
aval yzne baktlar durdular.
lk olarak Topal Ali konutu. Topal Alinin byle konumasna
cmle alem at:
Bizim Aamza canmz feda. O ekya, bir kar boylu nce
Memed de kim oluyormu! Kim oluyormu da biz onun dediini yapacaz.
Topraktan bir tane bile kaldrsaydk Aamza verirdik. O
nce Memed iti de kim oluyormu. Bu yl ktlk gitti. Biz hepimiz
acmzdan
lmesek ok iyi... Beni sorarsanz, ben Aann kahyasym.
Ben de a kalacam. Bir tek tohum bile alsaydk topraktan, onu da
Aamza verirdik.
Topal durdu, gzlerini koyun srs gibi birbirlerine sokulmu
kalabaln stnde gezdirdi.
Syleyin, dedi, topraktan bir tek tane bile kaldrsaydk, gl
Aamza vermez miydik?
Kalabalk usuldan kmldand, dili zld:
Verirdik.
Topal:
Canmz istese...
Kalabalk:
Verirdik.
Topal:

nce Memed kye gelirse...'

Gelemez.
Gelirse...
ldrrdk...
Bucak Mdr buna inanmad, ky ev ev aratrmaya balad.
Hibir evde bir tek buday tanesi bile bulamad. Kyller o kadar
rn nereye saklamlar, ne yapmlard? alacak iti.
Kasabada Dikenlidznn olaylar gn gnne duyuluyordu.
Dikenlidz kapsn dnyaya amt artk.
Abdi Aa divaneye dnmt. San ban yoluyordu.
Btn bu ilerin nce Memedin bann altndan kt besbelliydi. O
mutlak lmeliydi. Bir de tam bu gnlerde Aktozludan Hseyin
Aann gece, yatanda vuruluu, ilerin stne tuz biber ekti.
Hseyin Aay kim ldrm olabilirdi? nce Memed.
Asm avu yiit adam, iyi adam, dalarn kurdu ama, btn yreklilii
nce Memedi yakalamaya yetmiyor.
Kumandandan azar stne azar iitiyordu. Asm avu o hale gelmiti ki
ban kaldrp da arnn iinden yryemiyordu. Utanyordu. Aleyhinde,
yle ok dedikodu oluyordu ki, bunlarn ounu kulaklaryla duyuyordu.
nce Memed dedikleri de, diyorlard, el kadar ocuk. Parmana takm
koca
Asm avuu oyum oyum oynatyor.
Asm avu hrsndan patlyordu.
32
Kayas, aac, otu, iei, toprayla btn Alidan kar rtmt.
Gkyz bile, alabildiine stbeyazd. Sonsuz bir beyazlk. Alidadan
Dikenlidzne, oradan Akadaa, ieklideresine, ukurovaya
kadar uzanyordu. Bu arada bir leke, bir nokta bile yoktu beyazl
bozan.
Usuz bucaksz beyazla gn vuruyordu. Bazen bir bulut glgesi
bu sonsuz, bu bozulmam beyazl glgeleyip geiyordu. Beyazla
gne vurunca milyonlarca ipilti ge doru srayp insann gzn
alyordu.
Maarann durumu ktyd. Ne un, ne odun, ne yiyecek kalmt.
Memedin sa sakalna karmt. Iraz szlm, kararmt. Hateyse,
karn burnunda: Gebe. Nerdeyse douracak. Iraz, bugn deilse yarn,
diyor.
Hate sararm, boynu incelmiti. Kara, ltl salar ot gibi kark,
soluk...
Asm avu gz atrmyor, gzden beri Deirmenoluk kynn
yrelerinde, Alidan eteklerinde dnp duruyor.
Iraz Memedi dar ekti.
Tipi yok bugn oul, dedi. Ne yapacaksan yapalm. Bu kz

dourdu douracak. Bir kye mi ineceiz, yok burada tedarikini mi

yapacaz, ne yapacaksak yapalm.
Memed kck kalm, sakala gmlm yzn buruturarak:
Bir kye gtremeyiz. Ev ev geziyorlar. Ne yapacaksak burada
yapacaz.
Iraz:
Hemen, dedi. ocuk geldi gelecek. Ne yapacaksak yapalm.
Memed baz baz dadan kye iniyordu. Ama arkasndan da kocaman, bir
top
kara al srklyordu.
eri girdiler. Hate oturmu, srtn maarann duvarna vermi,
gzlerini ilerde bir yere dikmi, krpmadan bakyordu. Gzleri donmu
gibi.
Memed:
Hate, biz Iraz Hatunla kye iniyoruz. Sen tfee kurunu ver,
bekle. Biz geceye geliriz.
Hate:
Ben yalnz kalamam, dedi.
Memed:
Ne yapalm yleyse Hate?
Ben de gelirim.
Memed:
Etme eyleme Hate!
Hate:
ldm burada.
Memed:
Iraz Hatun da kalsn.
Hate:
Olmaz.
Memed:
Bu ne aksilik?
te byle.
Iraz:

Kal kzm.
Kalamam.
Iraz:
Sen daa ktn kal aksiletin.
Hate:
yle.
Memed:
Allah belan versin.
Sustular. Memed vard maarann tana oturdu. Yzn iki
avucu iine alp kt kt dnmeye balad. stlerinde bir kartal
dnyordu. Kanatlarn germi...
Memed fkeliydi:
Siz kaln, dedi, maaradan aa inmeye balad. Deli gibi, koarak
iniyordu.
Iraz Hateye kyordu:
Krolas, diyordu, ne istiyorsun olandan? Olan zaten ba
kays olmu. Bir de senin derdin. Candarmalar aman vermez. Bir de
senin derdin...'
Hate azn amyordu.
le sonu Iraz dar kt. kt ki, ne grsn! Memedin bir top
kara als darda durup durur. Delicesine aalara, karl ovaya, avaz
kt kadar bard. Memed oktan gitmiti. Bard bard, Iraz
ieri girdi, kendisini yere att.
Bir felaket, dedi, bir felaket geliyor: Korkuyorum ki bir
felaket geliyor. aly unutmu. Tipi de yok ki izini rtsn. Hava
dupduru.
Tipi de yok. Gidiyim desem, izini kapataym desem, ben onun getii
yerlerden geemem ki...
kinci gnn gecesi Memed geri geldi. Renk menk kalmamt.
Getirdii ykn altnda ezilmiti.
ok korktum, dedi. aly unutmuum bir aa indim ki...
Geri dnp izin stnden al eksem, karanlk kavutu kavuacak...
Sizi merak ettim, hemen dndm. Topal Alinin yakasn candarmalar
bir trl brakmyorlar, iz srdryorlarm, benim izimi. Bundan
korkuyorum. Bir iz grrse dayanamaz. Alr getirir. Bana, aman karda
al ek, dedi. Anladm ki dayanamayacak. Korkuyorum. Hele u
zamanda... kt.
Iraz:

Bu gavurluu yapmaz gayri Topal Ali. Korkma canm. Topal

senin iin cann verir.
Memed:
Biliyorum verir ama, gene de iz grrse dayanamaz. Bu Topal
daha ilk gnden vurmalymm ama...
33
Asm avu canndan usanmt. u nce Memed yezidi de bama bela
kesildi. Savusa gitse de baka yerlere, elinden kurtulsam, diyordu.
unun elinden bir kurtulsam... Candarmalar da yorulmu bitmilerdi.
K kyamet her Allahn gn Torosun yamacnda dola dola ne olacak
byle?
Nerde insan izine benzer bir iz grseler, nerde kar bozulmu grseler,
peinden gnlerce gidiyorlard. nce Memed yznden baka birka ete
daha
yakalamlard.
Bir aydr da Alidann yresinde drt dnyorlard. nk
dada yakalayp dayak attklar bir oban ocuk, nce Memedi Alidanda
grdn azndan karmt.
Alida drt bir yanna nbeti konmu gibiydi.
Bu k kyamette nce Memedin Alidada yaayacan Am avuun akl bir
trl almyordu ama, obann azndan alnan laftan sonra da Alidadan
vazgeemiyordu.
Dikenlidznden kar yara yara gelen atl candarma soluk soluayd:
avuum grdk, dedi. zinin stne al ekiyordu. Daa yukar
ekiyordu. Bizi grnce kat. Hi kurun skmad. Ama izi yitmez. al
ekse de yitmez. Karn yzn buz balamtr. al ekmek para etmez.
ze
baktk, iz eski iz.
Asm avu sevindi. Memede ilk kez doru drst rasgeliyorlard.
Topal Aliyi armak iin Abdi Aann evine candarma gnderdi.
Topal geldi:
Buyur avum.
avu:
z var.
Topal:
Karda gzm almaz. Bana toprak gerek.
Oradaki kyller hep bir azdan:
Topaln karda gz almaz. Karda iz sremez, dediler. Sizi yanl
yere gtrr, dediler.
Asm avu gene de Topaln yakasn brakmad:

Sremese de bizimle gelmeli, dedi.

Topal bunu duyunca yaprak gibi titremeye balad.
Tabanlarn peyim avuum, beni gtrme bu soukta.
avu:
Olmaz, dedi, kesti att.
Topal boynu bkl, srtn bir duvara dayad, ylecene kald.
avu bandaki candarmasn Alidana doru ekti.
Bir anda btn ky alkaland: nce Memedin izi bulunmu. zi
bulunmu!
Btn ky, kadn erkek, oluk ocuk, Alidan eteine kadar
candarmalarn
arkasnca yrdler. Orada, etekte, izin banda yltlar. Gzlerini
ize
dikip, baktlar kaldlar.
Topal Ali izi grnce yrei para para oldu. ard. Konutu.
Konutu ama ne konutuunu kendisi de bilmiyor. Neden al ekmemi bu
itolu? diyordu usuldan. Neden ola? Bulurlar. Apaikar iz.
Asm avu Topal kolundan tuttu, izin bana gtrd:
Ne azn kpr kpr ediyor yle? Ne kpr kpr? Syle, bu iz o
mu?
Topal:
Yok, dedi. oban izi bu. stelik de bir aylk.
Asm avu kzd, Topal kolundan tutup, iddetle karn iine frlatt:
Teres, diye bard. Topal teres. Hem Aann kahyaln
yapar, ekmeini yersin, hem de nce Memedi iltizam edersin. Sizin,
hepiniz birer nce Memedsiniz. Allah size frsat vermesin.
Candarmalara emir verdi:
zi takip edin.
Karda donarak, elleri derek, iki gnde izi sre sre dorua
kardlar.
Doruu sardlar. Ky yas iindeydi.
Topal boynunu bkp alams alams, buldular, diyordu.
Buldular nce Memedimizi. Btn ihtiyat elden brakmt.
Hr Ana kkryordu:
Bulsunlar, diyordu. Bulsunlar da, grsnler greceklerini... sterse
bin candarma olsun. Deler geer nce Memedim.
Akama doru ilk atma oldu. Candarmalar maaraya giden
yolu bulmular, maarann azn da grmlerdi. Habire bomba
sallyorlard

yukardan, maarann azna. Memed onlar maarann azna yaklatrmamak

iin
ilk karl verdi. Asm avuu bir ate emberine ald.
Kap kurtulabilirlerdi. Kaamadlar. Hate sanclanm, douruyordu.
Darda tfek seslerini duyunca alamaya balad.
Iraz:
Demedim mi ben size? dedi. alnn yznden.
alnn yznden ama, gene bulamazlard. Topal dayanamad
bence, gene izi srd. Onu ldrmeliydim. Bir tipi ksa, bunlar burada
bir dakika kalamazlar, gidince de bir haftada zor geri dnerler. Ah!
Topal.
Asm avu tatllkla sylyordu:
Olum Memed, diyordu, teslim ol! Kapandasn bugne
bugn. Drt bir yan sarl. kamazsn. Yaknda af kacak. Gel teslim
ol!
Senin lmeni istemem.
Memed hi karlk vermedi. Bir kurun Asm avuun nndeki
ta paralad.
Bundan sonra arpma kzt. Her iki yan da kurun yadryordu.
Asm avu:
Bir hafta, bir ay burada bekleyeceim. Nasl olsa kurunun bitecek.
Memed, diini skarak, karlk verdi en sonunda:
Biliyorum avu, biliyorum, diye bard. yle olacak sonu.
O zamana kadar da sizden bir kii bile brakmam. Hepinizi vururum.
Biliyorum avu. Ben teslim olmam. En sonunda benim lm karrsnz bu
maaradan. Anladn m avu?
Yazk sana. Yazk senin gibi bir adama. Hepimizi vursan bile yeniden
candarma yetiir. Ne kazanrsn? Af kacak bu yl. Gel teslim
ol, nce Memed!
Memed:
Syleme avu, diye bard. Bunca seni vuracam. imdiye
kadar vurmadm. Bunca vuracam. Brakmadn peimi.
Kurun o kadar oald ki sesler konumalar duyulmaz oldu. Sustular.
Memedin yan mermi kabuklaryla dolmutu. ki torba mermisi
daha vard ama, korkuyordu. ok abuk yakmak zorunda kalyordu.
Iraz Hateyle urayordu. Hate durup durup lklar atyordu.
Iraz da:
Ne kt gnde, ne kt gnde, diyordu. Hateyi bir an brakp, tfei
kapyor, Memede yardma kouyordu. Hate lk atncaya kadar skyordu.
Sonra Hatenin yanna varyordu.

Hatenin alnndan damla damla terler szlyordu. Hate kvranyordu

yerde.
Ah anam, diyordu. Ah anam, beni dourmaz olaydn anam.
Memedle Iraz da kapkara kesilmilerdi. Maarann ii eki ter kokuyordu.
Islak slak.
Bir an Memed:
Yandm anam, dedi, sonra piman oldu. Dudaklarn kanatncaya kadar
srd. Bu yandm stne yerde kvranmakta olan Hate ok gibi yerinden
frlad Memedin yannda yeniden yere dt.
Memedim, diyordu. Vuruldun mu? Ben ldrrm kendimi.
Iraz vard Memedi at:
Omzundan yaralanmsn, dedi. Sarmaa balad yaray.
Memed yaral yaral durmadan skyordu.
Asm avu bir adamda bu kadar ok kurun olmasna ayordu.
Arkadalarndan birka tanesi kurunu yemiti. Yava yava umudunu
kesiyordu.
Hate bir uzun lk daha att. Iraz onu tuttu, yerden dorulttu:
Sk kendini sk! dedi.
Hatenin yz krktan acdand.
Birden bir ocuk viyaklamas duyuldu. Memed arkasna dnd.
Kan iinde bir bebek grd. Hatenin yz kat gibi olmutu. Ban
geri evirdi.
Memedin elleri titriyordu. Elleri tutmad. Tfek elinden dt.
Iraz vard tfei yerden ald skmaya balad. Hate l gibi yatyordu.
Memed az sonra kendisine geldi. Hafif bir sesle:
Ver teyze, dedi, elini tfee uzatt. Iraz verdi.
Iraz vard, ocuu sildi tuzlad. Olan, dedi.
Memedin yznde zehir gibi ac bir glmseme dolat.
kindiye kadar arpma srd. Memed tek elle idare ediyordu
artk. Iraz dolduruyor, o bir ta destek olarak alyor, tek eliyle
skyordu.
kindi st Iraz boynunu bkerek, bitkin:
Kalmad, dedi.
Memed kurunu unutmutu. Boazlyorlarm gibi boazndan
bir hrlt kt. Tfein stne dverdi. Geri kalkt sonra da.
Gzleri
yuvalarndan frlamt. Orada yle akn, kendinden gemi,
durdu. Saa sola sallanyordu. Sonra sallana sallana ocua vard. Yzn
at. aknlkla uzun uzun bakt. Maarann kapsna geri dnd.
Glmsyordu.
Yerden tfei ald. Cebinden mendilini kard, bayrak gibi

ucuna ast.
Iraza dnd. Iraz, byk, sarkan bir kayann altna oturmu, iin
iin alyordu. Kurumu kalmt.
Iraz teyze, dedi.
Iraz ban kaldrd, Memede bakt:
Hate! dedi. Hate kendinde deildi.
Beni dinleyin. Bunlar beni sa komazlar. Olumun adn
Memed koyun.
Dar kt. Tfei havaya kaldrd:
Teslim, diye bard. Teslim oldum, Asm avu!
Asm avu, iri yar, pala bykl, byk gzl, babacan tavrl,
kaln dudakl, yakkl bir adamd.
Memedin teslim deyiine at. nanmad.
Teslim mi nce Memed? diye bard.
teki l bir sesle:
Teslim, teslim avu, dedi. Muradna erdin.
avu candarmalara dnd:
Siperlerinizden kmayn. Ben gideyim. Belki yalandr.
Az sonra, avu maarann kapsndayd.
Vard Memedin elinden tuttu. Glerek:
Gemi olsun nce Memed! dedi.
nce Memed:
Saol.
Iraz kede bzlm, klmt.
Hala inanmyorum senin teslim oluuna nce Memed!
Memed sustu. Kelepeye ellerini uzatt.
Iraz yerinden ok gibi frlad.
avu, avu, dedi. Sen de nce Memedi teslim mi aldm diyorsun?
Keye gitti. Bebein stndeki kilimi ekti. Bebek ortaya kt.
Gzleri yumuktu.
te bu teslim ald nce Memedi. Siz de erkeim diye vnyorsunuz.
Asm avu bunu beklemiyordu. Bir Hateye, bir Iraza, bir Memede bakt.
Glmsemesi dudaklarnda dondu kald. Elini Memede uzatt, kelepeyi
ald.

nce Memed! dedi, sustu.

Gz gze, ylece sustular kaldlar.
nce Memed!..
Sesi grledi:
nce Memed, ben de bu durumda seni teslim alacak adam deilim.
Belinden be tarak fiek karp yere att:
Ben gidiyorum. Arkamdan ate et, dedi.
Kendisini, bararak dar att.
Memed arkasndan ate ediyordu.
Arkadalarnn yanna gelen Asm avu:
O namussuz teslim olur mu hi? Beni vurmak iin yapm o
oyunu. Kendimi yere atmasam kurunu yiyordum. yi ki ihtiyatl
yryordum.
Frtna geliyor. Aa inelim. Hepimiz donar lrz.
Candarmalar, yorgun bitkin, Memedin maarasna dnp baka
baka aaya inmeye baladlar.
Kara bulutlar Alidann tepesinde kayyordu. Tipi neredeyse
balayacak.
lk kar sepelemeye balad. Sonra oald. Sonra da delice
bir rzgar savurmaya balad.
Akama doru Alidanda kyametler kopuyordu. Korkun bir
tipi kayadan kayaya savuruyordu.
Alida, Alidann yreleri ve gkyz stbeyaz olmutu. Bir beyazlk
iinde dnyordu.
34
Haber kye, kyden kasabaya bir anda yayld. nce Memed vurulmu.
Alidada tipi dinince ls aa indirilecek.
Deirmenoluklarn gz Alidann boranl doruuna dikilmiti.
Alida dalarn da... Alida gayetle heybetli. Alida yedi nce
Memedi.
Herkes evine kapanmt. Abdi Aay bekliyorlard. Haber aldysa
nerdeyse gelecekti.
Vayvay kylleri Ali Safa Beyden tarlalarn para para geri
alyorlard.
Koca Osman on be yanda gibi gencelmiti. Ali Safaya meydan okuyordu.
nce Memed, ahinim.
Vurulma haberi Vayvaya da geldi. Koca Osman haberi duyunca yerinden
kalkamad. Kurudu kald. Azn baklar amad bir zaman.
Gzlerinden iplik iplik yalar szlyordu.

Sonra konutu:
Vay ahinim vay! Ne de babayiitti ahinim. Bir gzleri vard
kocaman. Kalar dersen... Kalem parmaklar... Boy dersen yle...
Selvi gibi. Vay ahinim vay! Bana diyordu ki, Osman emmi, bir gn senin
evine geleceim, misafir kalacam diyordu. Olmad. Vay ahinim
vay! Kars da yanndayd. Ne yapar ola fkarack imdi? Bana bakn
kyller, ahinim bizi kurtard bu gavurlarn elinden, karsn kye
getirip tarla verelim, besleyelim. Hapise derse orada da
besleyelim.
Olur mu?
Kyller:
Mnasip, dediler.
Ali Safa korkusu geldi gene yreklerine oturdu.
Abdi Aa nce Ali Safa Beye kotu. Safa Beyi evde bulamad. Safa
Beyin kars:
Grdn m Abdi Aam, eden bulur. Gzlerin aydn.
Abdi Aa:
Aydnlk iinde kal kzm, dedi yrd.
Kaymakama gitti ve etek pt.
Allah hkmetin devletin zevalini vermesin Kaymakam Bey.
Asm avu bir kahraman adam. Yiit adam. Can kurban ylesine.
Kaymakam:
Gzlerin aydn Abdi Aa. Hkmetten bu kadar ikayet ediyordun. Ali
Safa
Bey olmasa kasabann adn rezil edecektin. Bereket Ali Safa Bey
telgraflarn ektirmemi.
Abdi Aann gzleri falta gibi ald, yuvalarndan frlad.
Kaymakam gld:
Yaaa, gndermemi.
Hi mi? Bir tane bile gitmemi mi?
Kaymakam:
Yaaa, gitmemi. Gitseydi o telgraflar seni de asarlard, beni
de...
Sen delirdin mi? Ankaraya yle telgraf ekilir mi?
Abdi Aa dnd. Sonra kahkahayla glmeye balad:
yi ki gitmemi Kaymakam Bey. Asabiyet. Kasabamzn gl ad

be paralk olurdu. yi ki... nsann gz kznca her eyi unutuyor.

Zoruma gidiyordu, koca bir hkmetin kel, parmak kadar bir ocukla baa
kamamas... nan, ok arma gidiyordu. Ne etmiim de yle
telgraflar ekmiim. Delilik. Kusura kalma Kaymakam Bey. Afedersin.
Kaymakamdan, Candarma Kumandanna gitti. Ona da sevincini
anlatt, teekkrlerini bildirdi. Asm avua bir hediye yapp
yapamayacan
sordu. nce Memedin bann buradaki evin deil de, kydeki evin kapsna
dikilmesini rica etti. Kumandan da kabul eyledi.
Kasabaya haberi Topal Ali getirmiti.
Abdi Aaya gelmi:
Dmannn mr bu kadar, Aa, demiti. Tamam. Dadan
oban indi. lsn gzyle grm. Asm avu kellesini kesiyormu.
Aama haberi abuk getireyim diye. Bekleyemedim kotum.
Abdi Aa nce inanamam, sonra sevincinden deliye dnmt.
Topal Aliden sonra, gn iinde dalardan kim indiyse haberi
dorulamt.
Kumandandan sonra eve gelen Abdi Aa, Topal Aliyi karsna ald:
Asm avu sana biraz ktlk ettiyse de aldrma canm. O kahraman, o
yiit bir adamdr. Bak, dmanmz temizledi.
Sonra cotu:
O kyl, dedi hnla, o kyl. O ekmeksiz, o nankr kyl.
Ben bir yl balarndan eksik olunca bana bir tek tane bile
vermediler.
Yarn bir gn varacam kye, ulan namussuz, ekmeksizler, geen yl
ktlk m oldu? Syleyin ktlk m oldu da benim hakkm vermediniz?
nce Memede gvendiniz yle mi? Aln nce Memedinizi. Aln da ne
yaparsanz yapn ban. Grdnz ya nce Memedinizi! imdi ben
size gsteririm ktlk nasl olur! Gsteririm.
Topal elinden tuttu:
Buyur Aam.
Bu yl ekin her ylkinden daha iyi olduydu, yle mi?
Topal Ali:
Her ylkinin iki misli!
Buyur Aam.
Ben bu kylye ne ceza vereyim?
Aa cann bilir.
Abdi en yeni giyitlerini giydi. Tespihine koku srd. Gitti berbere,
tra oldu. i iine smyordu. Maral Mustafa Efendiye gitti.
Glerek dkkana girdi.

Maral Mustafa:
Dman dahi olsa lme sevinilmez Abdi Aa, dedi. Ne olup
ne olmayaca belli olmaz.
Btn ary dkkan dkkan dolap sevincini gsterip, onlardan
birer gzn aydn, aldktan sonra ata binmi kye geliyordu ki olan
oldu. Kt haber geldi. nce Memed, yaral yaral Asm avuun
elinden kam kurtulmu.
Kim dedi?
Asm avu dedi.
Asm avu nerde?
Geliyor. abaplnn orada grdm.
Abdi Aa atn ban gerisin geriye evirdi.
Asm avu candarmalaryla yorgun bitkin, kasabaya girdi.
Abdi, evinin avlusunda dercesine attan indi. Cansz gibi yryerek
doru
arzuhalci Deli Fahriye gitti:
Yaz karda, dedi. Dorudan doruya smet Paaya yaz. Kaymakam,
telgraf, Ali Safa Bey, Candarma Kumandan, nce Memed ekyas hep
birlik
olmular. Yaz, Paam sana ne kadar tel ektimse hibirini ulatrmadlar,
de
yaz!.
35
Koca Osman:
ahinim, belini bkt aalarn. Ali Safa Bey daha daa adam karmaya
alyor. karsn karabildii kadar, ahinim hepsini yer.
Kyn orta yerindeki byk dut aacnn altnda toplanmlard.
Gz yapraklar sararm gibi. Nerdeyse dklecek.
Tarlalarmzn hepsini hak ettik. Tamam m?
Tamam, dediler.
Bu kimin yznden.
nce Memedin.
Koca Osman ayaa kalkt:
Ankaradan Ali Saip Bey geldi, dedi.
Kyller kulak kesildiler.
smet Paaylan konumu. Bu gz bayramda... Yani hkmet

bayramnda byk af kacakm. Yani on be gn, bir ay sonra...

nce Memed de affa urayacak. ocuu da olmu. Ona tarla verelim.
Bizim kye yerlesin. Ne dersiniz?
Kyller hep bir azdan:
Yerlesin, dediler. Bamz stnde yeri var. Tarlamz da onun,
canmz da... ylesi yiide!...'
Koca Osman kyn en verimli tarlalarndan yz dnmn nce
Memede ayrd. Bu yz dnm dul Eenindi. Aralarnda para topladlar.
Eeden tarlay satn aldlar. Kyl hep birden, ift koup bu yz
dnmlk tarlaya buday ekti.
Koca Osman srlm yumuak topra kartrd. Parmaklarndan su gibi
topraklar szld:
lrsem gzm ak gitmez, dedi. Ali Saip Bey yalan sylemez. Dedii
mutlaka kacak. smet Paann has adam.
te bu sralar kasabada gene kyametler kopuyordu. Ali Safa Bey,
nce Memedin yakalanmamasndan dolay Kaymakama, Candarma
Kumandanna yapmadn brakmyordu. Onlar, ekyalar himayeyle itham
ediyordu. Ankaraya tel stne tel yadryordu. Ankara, Kaymakama
ekyalar
yakalamas iin iddetli emirler veriyordu.
Yzba bizzat candarmalarn bandayd. Toros kylklerine gna
gelmiti artk. Ekyadan deil candarmadan.
nce Memed hibir kyde barnamyor, gnlerce a susuz bir de
ocukla dalarda kalyordu. Birka kere Yzba Farukun pususuna
dmler kurtulmulard. Bugnlerde eer Kerimolu olmam olsayd, nce
Memedin hali dumand. Nerede olursa olsun mermi, ekmek, para
yetitiriyordu.
Vayvay kynden gelen paralar da Kerimolu yoluyla ulayordu.
Bayram Koca Osman kadar Kerimolu da drt gzle bekliyordu.
unun urasnda ne kald.
Deirmenoluk, cmle Dikenlidz kylleri af haberinden memnun
deildiler.
Memed dadan inince Abdi Aa kye geri gelecekti.
dleri kopuyordu.
Af dediin de neymi yani. Ekya ekyaysa dada gezer. Memedin
yerinde olsam inmem. Bizim gibi kyl olup da ne srnecek.
Alem ondan korkuyor.
36
Topal Ali:
Duydun mu. nce Memed, dedi.
Memed gzleri apaydnlk gld.
Yoook.

Ne yok? Sen de...

Vallahi yok.
Ali:
Dur yleyse...
Syle.
Demedim miydi sana ieklideresinde Koca Osman? Ali Saip
Bey Ankaradan gelmi, byk bayramda af kacakm. Bunun stne Koca
Osman
kyly toplam bana, byle byle demi. nce Memed bizim ahinimiz.
Gelsin kye yerlesin. Kyller, bamz stnde yeri var demiler. Sana
yz dnmlk bir tarla satn almlar.
Koca Osman kendisi semi. Bir de ev yapyorlar. Koca Osman dedi
ki Ali Saip Bey yalan sylemez. Aman kendisini iyi korusun. Byle
syle dedi. Af haberini ben ulatracam ahinime dedi. Eeee, iler
nasl?
Memed:
u yzbadan dur durak yok. teki ekyalar brakm, kanl
katilleri, hep benim peimde. Belki on kezdir arpyoruz. Ne olursa
olsun bir daha karlarsam vuracam.
Topal:
Af var, bo ver, dedi.
Memed:
ok geliyor stme. Vuracam.
Etme. Bekle az daha. Oyala.
Topal gitti.
Aff duydu duyal Hatenin gzne uyku girmiyordu, sevinten.
Alayarn kan gibi krmz topra vardr. Hani ok krmz bir karpuzu
ortadan yarar, gnee korsun. te yle krmz.
gnden beri Alayarn krmz topraklarna snmlard. Yzba
Faruk balarnda alc ku gibi dnyordu ya, gene de mutluydular.
Hate, Iraz trkler sylyorlard. Oullarnn ad Memed kalmt. Memed
tombul tombul bymt. Bugnlerde de en gzel ninniyi dinledi. Hate
Memedini havaya atp atp tutuyordu.
Iraz teyze, diyordu, bak hele u Allahn iine. Biz otuz dnm
diyorduk. Allah bize yz dnm verdi. Bir de ev stelik:
yle akalar, yle ocukluklar, yle aptallklar yapyordu ki, on
iki yanda kz ocuu yapmaz.
Memede ikide birde:

Aman Memed, diyordu, af kyor. Evimiz, tarlamz var.

Neden yzn glmyor? Glsene azck.
Memed buna ac ac glmsyordu.
Gn domadan Alayarda Yzba Faruk tarafndan sarldlar.
Yzba:
nce Memed, ben Asm avu deilim. Hizaya gel, diye baryordu.
Memed karlk vermiyordu. Candarmann elinden nasl kurtulunur,
renmiti.
Aldrmyordu bu yzden.
Oyalama kurunlar skyordu. Gece olsun, aralarndan szlp
kacaklard. Iraz en naml ekyadan daha atik, daha nianc, daha
yrekliydi. Tek bana gn bu candarmalar oyalayabilirdi. Yzba
Faruk deli divane oluyordu. Bir tek adam, bir tek kaln! stelik
de ocuk!
nce Memed, kurtulamazsn elimden.
nce Memed niyeti artmt. Yzbay ldrmeye skyordu.
Onun iin ta ilerine sokulmutu. Byle bir ihtiyatszl ilk kez
yapyordu.
Arkadan:
Yandm, diye Hatenin sesi geldi. Memed olduu yerde donakald,
ama geri dnmedi. Yzbann bulunduu yeri ate emberine
ald. Bunu da ii gtrmedi, oraya bomba stne bomba att. Hmla
geriye
dnd, geldi Hatenin yanna. Hate upuzun uzanm canszd. ocuk da
yanndayd. Hate gler gibi yatyordu.
Memed deliye dnmt, makinaeli gibi taratyor, habire el bombalarn
savuruyordu. Iraz da bir taraftan.
Yzba yara iinde kald. Candarmalar dayanamadlar.
Iraz Hatenin lsne kapanm alyordu. Yz hapishaneye ilk
geldii gnk gibi olmutu.
Memed tfeini kucana ekip oturmu, ban emi alyordu.
Iraz lden ban kaldrd. Ge bakt. Ta ycelerden bir katar
turna geiyordu.
Hatenin kan, Alayarn krmz toprana karmt.
Sonra ocuk bir alama tutturdu. Memed, ocuu kucana ald.
Barna bastrd. Avutmak iin dolanarak ninni sylemeye balad.
u kye haber verelim de, dedi Iraz, gmsnler Hateyi.
Iraz haber vermeye gitti. Memed, kucanda ocuk, yz etleri
korkunlam, gerilmi, lye gzlerini dikmi, ta gibi kprtsz
kald.
Haberi alan kyller, kadn erkek, oluk ocuk lnn yanna
geldiler.
Vaaay, dediler, vaaay nce Memedin talihsiz Hatesi.

Memed muhtar ard. Eline para verdi:

anl hretli defnedin Hatemi, dedi. Hateye uzun uzun
bakt. Hate glmsyordu. ocuu kucana ald.
Yr Iraz teyze, dedi.
Iraz arkada, o nde daa yukar ktlar.
Dorukta bir maara buldular. Kapsnn tana oturdular. Yandaki
aalardan yapraklar dklyordu. Bir ku tyordu. Karki kayadan bir
top
ak gvercin kalkt. Bir kertenkele bir ktn stne kt. Bu srada
Memedin kucanda uyumu kalm ocuk uyand.
Sonra da bast l...
Iraz geldi. Memedin sra parmandan tuttu, gzlerinin iine
bakt:
Karda! dedi. Karda! Sana bir ey diyeceim nce Memedim.
Memed kmldamadan bekliyordu.
Karda, u ocuu ver bana da bam alp Antep kylklerine
gideyim. lecek bu dalarda. Alktan lecek... Rzamn kanndan
vagetim. Rzamn yerine ite bu! Ver de gideyim. Bytym sabiyi.
Memed kucandaki ocuu ar ar uzatt. Iraz ald, barnda
skt.
Rzam! dedi. Benim Rzam.
Bir eliyle de stndeki fieklikleri soyuyordu. Soydu. Hepsini bir
yere yd.
Salcakla kal nce Memed, dedi.
Memed vard Iraz kolundan tuttu. ocuk alamasn kesmiti.
Uzun uzun ocuun yzne gzlerini dikti bakt:
Uurola.
37
Sars toparlak deil, uzun olacak. Yumurta gibi. Kulaklar
kalem, aln aktma sakar, bacaklar belinin uzunluuna bakarak ksa,
rengi ne al, ne doru, ne kula, ne de kr olacak, rengi pare pare
benekli demirkr olacak.
At, Koca Osmann evinin nnde bekliyordu. Kiniyor, einiyordu. Beli
incecikti. Gzleri kz gzleri gibiydi. Iltl, kederli.
Kuyruu topuklarna kadar sarkyordu. Szlyordu. Yals saa yatmt.
Kotuu zaman drlr, kaval gibi olurdu.
Byk bayramla birlikte af da kmt. Dadaki ekyalarn ou,
birka hari, hemen hepsi inip tfeklerini teslim etmilerdi.

Candarma dairesinin avlusunda trl trl ekya... Bekleip

duruyorlard.
Koca Osman atn yalsn okayp:
nce Memedime, ahinime de layk, dedi. Oluma da layk bu at.
Kyller:
Layk, dediler.
Koca Osman atn srtna atlad:
Ben ahinimle iki gne kalmaz gelirim. Gidin Endelin ky yerinden
davulcular arn. ifte davullar dvlsn. Kasabada, Vayvay ky nce
Memedi byle karlamal. Herkesin ekyalar yaya gelir, bizim nce
Memedimiz Arap atlan...
Koca Osman atn dizginlerine asld, doldurdu. Toroslar tm maviye
batmt. Moraryordu. Af haberini nce Memede Cabbar getirdi. ki eski
arkada uzun uzun kucaklap konumadan yan yana oturdular.
Cabbar ayrlrken:
Ben gidip teslim oluyorum, dedi.
Memed azn amad.
Deirmenolua bir lest girdi. Yz kararm, gzleri ukura
kam, aln kr kr olmutu. Bir kaya paras gibiydi. Kck
kalm
gzleri bir inat prltyd. Byle dal gndz ilk kezdir ki kye
giriyordu.
Sarholar gibi yalpa vuruyordu. Kendinden gemi gibiydi.
Kaplardan kadnlar balarn uzatmlar aknlkla, korkuyla
bakyorlard.
ocuklar, arkasnda, uzandan sessiz, korka korka onunla birlikte
yryorlard.
nce Memedin kye girdiini Hrye haber verdiler. Hr koa
koa geldi onu alanda karlad.
Hmla yakasndan tuttu:
Memed! Memed! diye bard btn sesiyle. Hateyi yedirdin
onlara da imdi teslim olmaya m gidiyorsun? Abdi Aa gelecek gene
kyde paa gibi oturacak. Sen teslim olmaya m gidiyorsun? Avrat yrekli.
Dikenlidz bir bu yl a kalmad. Bir bu yl, bol bolamad
ekmek yedi: Gene Abdi Aay bamza bela m edeceksin? Nereye
avrat yrekli nce Memed? Teslim olmaya m gideceksin?
Bu srada btn ky halk alana toplanm, l gibi, sessiz,
kmldamadan
ylecene duruyorlard.
Avrat yrekli Memed! Bak u kadar kyl, bak u kadar insan
senin gzyn iine bakyor. Teslim mi olacaksn? Abdiyi gene bamza m
getirteceksin? Gzel Dnemin kemikleri szlar mezarda. Gzel Hatemin
kemikleri...

Memed sapsar olmu titriyor, topraa bakyordu.

Hr yakasn hzla brakt:
Git de teslim ol avrat yrekli herif, dedi. Af km.
Bu srada, Koca Osman doludizgin kalabala girdi.
nce Memed, ahinim, dedi. Kalabal yararak, Memedin yanna geldi
boynuna atld:
ahinim, dedi. Evin yapld bitti. Tarlan da ektirdim. Bu at
da kyl senin iin ald. teki ekyalar gibi deil. Vayvay ky
ahinimi
davul zurnayla karlayacak. atlasn Ali Safa, Abdi Aa... Bin ata,
yr!
Alandaki kalabalk tepeden trnaa homurdand. Ortalk homurtuya kesti:
Krolas ihtiyar. Krolas... Krolas...
Memed Koca Osmann elinden atn dizginini ald. stne atlad.
Kalabaln teki ucunda Topal Ali duruyordu, ona doru srd.
Btn balar o tarafa doru evrildi. Memed Topala bayla, d
nme diye bir iaret yapt. Topal yrd. Memed at doldurdu, bir
top toz iinde kyden kt. Homurtulu kalabalk arkasndan bakakald.
Donup kald. Tutup kesseydiniz, hibirisinden bir damla kan akmazd.
Atn ban ahininkayasnda ekti. Attan indi. At gtrd bir nara
balad. nar yapran dkm, yar beline kadar altn sars,
krmz damarl yaprak iinde kalmt.
ahininkayas pnarnn drt bir yan yemyeil olmutu. Billur
yeili...
Bir tan stne oturdu: Ban da elleri arasna ald.
Neden sonradr ki Topal Ali gelebildi. Soluk soluayd. Telalyd.
Yanna oturdu. Alnnn terini ahadetparmayla ald, silkti:
Ah karda yorgunluktan ldm. Soluum kmyor.
Soluunu toplamak iin bir sre sustu.
Memed ban ar ar kaldrd. Gzleri gene yle a kesmiti.
Kafasndan sar parlt akt, kaynad.
Ali karda! Gece yars evinde olur mola? Bulabilir miyim?
Bulursun. Elinle koymu gibi. Korkusundan dar bir adm atamaz gece.
Evi bir daha, iyice syle hele.
Hapishane var ya, var. Sen oray bilirsin. Haa, ite onun sanda
Candarma Dayras var. Candarma Dayrasn az geince, sokan
teki, ucunda ivit boyal bir tek ev var. Sen gece gideceine gre,
boyas gzkmez. Yalnz, bir tek ev. Uzun, minare gibi bir bacas var.
Oradan dorultursun. Belli olur. Gzne hemen arpar. Uzun. ki
katl. Oradaki evler hep bir katl. Abdi Aa gnbatdaki odada yatar,
tek bana. Alttaki byk kap arkadan srgldr. Bir yark vardr.

O yarktan hanerini sokar, yukar kaldrrsn. Alr.

Memed, hibir ey sylemeden kalkt, ata doru gitti zd, atlad.
Doludizgin... Rzgar gibi szlyordu at. Yals kaval gibi drlyordu.
Kulana aadaki deirmenin akrts gelince kendine geldi.
Atn ban ekti. Azck bir sre durdu. Kulak verdi. Sonra, at ar
ar srd. Tfeinin azna kurun verdi. Tabancasna da... Tekereklerin
evinin orada at rker gibi yapt. Burada at mahmuzlad. arnn
ortasndan geti. Kahvelerin lks lambalar daha yanyordu. Birka adam
ona
tuhaf tuhaf bakt. Bugnlerde silahl adamlara o kadar amyorlard.
Olaand. Bo verdiler. O, adamlar grmedi bile. Caminin yanndaki
sokaktan
yukar srd. Uzun bacal ev sola dyordu. Evin nnde attan indi. At
avludaki byk, karanlk dut aacnn yatk bir dalna balad. Hanerini
soktu, evin kapsn at.
Yukarda k yanyordu. Merdivenleri er er kt. Kadnlar,
ocuklar
Memedi grnce bir kyamettir kopardlar. Doru gnbatdaki
odaya gitti. Abdi Aa, uykulu uykulu kollarn am geriniyordu.
Ne var? Noluyor? diye soruyor, geriniyordu. Vard, kolundan
tuttu, sallad:
Aa Aa! Ben geldim Aa! dedi.
Abdi Aa gzlerini at. nce inanamad. Sonra gzleri ak yle
kalakald. Gzlerinin karas bile apak kesildi.
Darda bir kyamettir kopuyordu.
Memed elindeki tfei dorulttu. Abdi Aann gsne el ate
etti. Kurunlarn rzgarndan odadaki lamba snd.
Yldrm gibi merdivenlerden aa indi, ata bindi. Bu srada
candarmalarn
haberi olmu evi boyuna kurunluyorlard. At doludizgin
Torosa srd. Arkasndan kum gibi kurun kaynyordu. O hzla kasabay
kt.
Gn douyordu ki kye girdi. Orta yerde atn ban ekti. At
terden kapkara olmu, gs krk gibi inip inip kalkyordu. Boynu,
sars kpe batmt. Memed de ok terlemiti. Ter, kulunlarndan
fkrmt. Yz, peremi pslakt.
Gn bir adam boyu yekindi. Glgeler usuz bucaksz batya
doru uzad. Islak at tepeden trnaa a bouldu. Her yan prl
prl. yle dimdik.
Kyller, onu yle orta yerde, at stnde dimdik, kaya gibi grdler.
Yava yava, sessizce, oluk ocuk, gen yal drt bir yann aldlar.
Kocaman bir halka oldular. Ortalkta t yoktu. Soluk allar
bile duyuluyordu. Gzlerini ona dikmilerdi. Yzlerce gz stndeydi.
Susmakta inat ediyorlard.
Orta yerdeki dimdik, kaya kesilmi atl azck kmldad. At bir
iki adm att sonra durdu. Atl ban kaldrd. Gzlerini kalabaln
stnde gezdirdi. Hr Ana sapsar kesilmi, kurumu, kan ekilmi,
gzlerini kocaman kocaman ap stne dikmi ondan bir sz, bir devinme

bekliyordu.
Sonra at gene kmldad. Memed at Hr Anaya doru srd.
nne gelince atn ban ekti.
Hr Ana! Hr Ana! dedi. Oldu. Hakknz helal edin.
Alida tarafna doruldu. Bir kara bulut gibi kyn iinden szld,
kt. Gzden yitti.
ift koma zamanyd. Dikenlidznn be ky bir araya geldi.
Gen kzlar en gzel giyitlerini giydiler. Yal kadnlar stbeyaz,
sakz gibi beyaz bart baladlar. Davullar alnd... Byk bir toy
dn
oldu. Durmu Ali bile hasta haline bakmadan oyun oynad. Sonra bir
sabah erkenden toptan akrdikenlie gidip ate verdiler.
nce Memedden bir daha haber alnmad. mi timi bellisiz oldu.
O gn bu gndr, Dikenlidz kylleri her yl ift komazdan
nce, akrdikenlie byk bir toy dnle ate verirler. Ate, gn
gece dzde, doludizgin yuvarlanr. akrdikenlii delicesine yalar.
Yanan dikenlikten lklar gelir. Bu atele birlikte de Alidan
doruunda
bir top k patlar. Dan ba gece aarr, gndz gibi olur.
SON