Uvod

Osnovni pojmovi i terminologija

Prema uobiajenoj definiciji polimeri su visokomolekulni spojevi sastavljeni od velikog broja

atomskih skupina povezanih kemijskim (kovalentnim) vezama. Ponavljane atomske skupine
tvore konstitucijske ili strukturne jedinice. Preciznija definicija je: polimeri su kondenzirani
sustavi makromolekula, to znai da postoje u vrstom i kapljevitom stanju, i ne mogu
postojati u plinovitom agregatnom stanju.
Sustav znai da polimer ine strukturni elementi (makromolekule ili polimerne molekule) koji
su u interakciji. Drugim rijeima, svaki strukturni element ima relativno visoki stupanj
individualnosti (moe se jednoznano uoiti u odnosu na ostale strukturne elemente) ali
postoji i djelovanje strukturnih elemenata jednih na druge.
Makromolekula nije naprosto molekula s velikim brojem atoma, nego molekula u kojoj je
veliki broj atoma organiziran tako da je ona sastavljena od velikog broja strukturnih jedinica
koje se ponavljaju a nazivaju se ponavljane jedinice ili meri. Broj tipova ponavljanih jedinica
u jednoj makromolekuli je malen, najee samo jedan ili dva.
U smislu ove definicije "molekula" je sustav atoma u kojemu nema ponavljanja
konstitucijskih jedinica i koja zbog toga ima malu molekulnu masu. Molekulna masa
sloenijih organskih molekula iznosi 250-500. Masa ponavljanih jedinica makromolekula
usporediva je s masom molekula. Budui da se organsku molekulu moe smatrati izgraenom
od samo jedne jedinice ona se naziva monomerom. Polimerne molekule sintetiziraju se
procesom polimerizacije iz odgovarajuih monomera kao ishodnog materijala. Broj
ponavljanih jedinica u polimernoj molekuli naziva se stupanj polimerizacije, DP (eng.
degree of polymerization ). Umnoak stupnja polimerizacije i molekulne mase ponavljane
jedinice, M 0 jednak je molekulnoj masi polimerne molekule M n :
M n = DP M 0

1.1

Ako je stupanj polimerizacije nizak, oko deset, a molekulna masa M n 1500, obino se
molekula naziva oligomerom, a ne polimerom. Molekule nastale u prvim stupnjevima
polimerizacije imaju svoja posebna imena: dimer, trimer, tetramer itd. Dosljedno ovoj
terminologiji molekule s visokim stupnjem polimerizacije trebale bi se nazivati polimerima.
Meutim, termin polimer uobiajilo se koristiti za materijale izgraene od molekula s visokim
stupnjem polimerizacije, pa se onda za molekule koristi naziv polimerna molekula ili ee
makromolekula.
Minimalni broj mera u nekoj molekuli, kao uvjet da bi to bila polimerna molekula, nije
definiran. Kriterij za taj minimalni broj je iskazivanje karakteristinih polimernih svojstava u
pojedinim fizikim stanjima (viskoelastinost i sl.). Naime, u kapljevitom stanju
mikroskopska struktura polimera nalik je masi ivih glista, meusobno zapletenih i uvijenih.
Znanstveno izraeno, u taljevini polimera svaki makromolekulni lanac je vrlo pokretljiv
obzirom na rotaciju oko veza u okosnici lanca, tako da molekulni segmenti izvode brza
gibanja uvijanja. Takvi lanci mogu kliznuti jedan uz drugi, ali imaju i tendenciju zaplitanja to
se i dogaa. Rezultat toga, na makroskopskom nivou, je viskozna kapljevina slina sirupu.

Upravo taj kriterij, iskazivanje tipinih polimernih svojstava, razlogom je to su oligomeri

izdvojeni iz klase polimernih molekula. Za veinu polimera minimalni broj ponavljanih
jedinica je oko sto. Za maksimalni broj ponavljanih jedinica u makromolekuli nema
principijelnih ogranienja, ali za prirodne i sintetske polimere taj broj je u rasponu od tisuu
do sto tisua i vie. Primjerice, poliamid 66 s molekulnom masom 10000 je ve
viskoelastian, dok polistiren takva svojstva poprima tek kod molekulne mase vee od
250000, a biopolimeri kod jo veih molekulnih masa.
Polimeri su preteito organskog porijekla i sastoje se preteito od ugljika, zatim vodika,
kisika, duika i sl. Anorganski polimeri ne sadre ugljikove atome ve su graeni od
makromolekula koje sadre anorganske temeljne lance i bone skupine. Anorgansko-organski
imaju anorganske elemente u temeljnom lancu ili bonim skupinama:

polimeri Anorganski polimeri:

Polimeri mogu prema porijeklu biti prirodni i sintetski. Mnogobrojni predstavnici polimera
nalaze se u prirodi, primjerice celuloza, lignin, krob, bjelanevine, kauuk, dok se danas
proizvodi na stotine sintetskih polimera. To su tvorevine novijeg datuma ija se iroka
primjena razvija od ezdesetih godina dvadesetoga stoljea.
Sintetski polimeri opi je naziv za poliplaste koji ukljuuje plastomere, duromere, elastomere
i elastoplastomere. Sintetska vlakna i pomoni polimerni materijal (obino se upotrebljavaju u
obliku otopina ili disperzija u proizvodnji ljepila, lakova, premaza, te sredstava za obradbu
koe, papira i tekstila) takoe su poliplasti, ali kod kojih su posebnim nainom prerade
postignuta karakteristina primjenska svojstva kojima se taj materijal razlikuje od ostalih
poliplasta.
Polimerizat je isti proizvod kemijske reakcije polimerizacije (kao takav se samo iznimno
upotrebljava ).
Polimerni materijal je sve ono to se prerauje tj. ono od ega je izraen gotov proizvod.
esto se radi jednostavnosti polimerni materijali nazivaju polimerima, to je pogreno.
Postoje dvije vrste polimernog materijala: plastika i guma.
Plastina masa je polimerni materijal u postupku prerade.