TESTU ITZULIEN ESTILOAZ SOLASEAN:

ZENBAIT KONTZEPTU ETA ADIBIDE

Patxi Petrirena eta Iñigo Roque

Bilbo, 2010-01-25
EIZIE
1. OINARRIZKO KONTZEPTU BATZUK
1.1. Erregistroa (lexikoa)

Sin embargo, hay situaciones de diferente complejidad, para cuya comprensión se requiere manejar
amplios conjuntos de información, como es el caso de algunas explicaciones históricas, geográficas o
sobre el universo.
Hala ere, konplexutasun-maila ezberdineko Hala ere, hainbat konplexutasun-mailatako egoerak
egoerak daude; horietako batzuk ulertzeko daude; beharrezkoa da askotariko informazioa
beharrezkoa da informazio piloa maneiatzea, esate baliatzea, horietako batzuk ulertzeko (esate
baterako zenbait azalpen historiko, geografiko edo baterako, historiari, geografiari edo unibertsoari
unibertsoari buruzko azalpenak ulertzeko. buruzko zenbait azalpen).
Hala ere, hainbat konplexutasun-mailatako egoerak
daude; horietako batzuk ulertzeko (esate baterako,
historiari, geografiari edo unibertsoari buruzko
zenbait azalpen), beharrezkoa da askotariko
informazioa baliatzea.

Gako-hitzak: egokitasuna, erregistroa, hizkuntza-mailak, testuingurua, egoera, konnotazioa

Aipuak
Edozein testugintzatan (ahozkoan nahiz idatzian), gramatika nahitaezkoa da, baina ez nahikoa: gramatikaz
gain, testualitatea ere izan behar dugu kontuan.
(Esnal, 2004: 41)
Ahal dela, testua norentzat den pentsatu beharra dago, hizketa moldeak aukeratu aurretik. Hobe da
formalegia izatea, barregarria izan litekeen arren, informalegia izatea baino, zabarkeriatzat har liteke eta.
(Seely, 2005: 198-199)
Egoeraren ezaugarrien arabera (solaskideen arteko harreman, asmo, gai, formaltasun-maila, eta abar),
igorleak hautatzen duen hizketa moduari deritzo erregistroa. [...] Hala, hainbat erregistro molde daudela
esaten da: jasoa (formala) / lagunartekoa (ez-formala); orokorra/espezifikoa; ahozkoa/idatzia.
(Alberdi, 2008: 34-35)
Hizketa maila egokiko hitza hautatu. Zirriborroa azkarregi eginez gero, hitz batzuk, esanahi doia izan arren,
informalegiak izan daitezke ikerkuntza-txosten baterako. Beste egile bat kritikatu daiteke, edo hura larrutu;
arrisku bat izan daiteke handia edo itzela.
(Turabian, 2007: 118)
Hizkuntza erabiltzen den egoeraren arabera aldatzeari erregistro-aldaera deritzo, eta erabilera-egoera jakin
batean ohikoak diren hizkuntza-aldaerei erregistro deritze. Egoera bakoitzak komunikazio-eskakizun jakin
batzuk ditu —informazio-eskakizunak, sozialak, erreferentzialak, espresiboak—, eta egoera bakoitzaren
komunikazio-eskakizunak betetzen dituzten hizkuntza-ezaugarriak erabiltzen dituzte pertsonek.
Komunikazio-egoera jakin baten eskakizunak betetzeko erabili ohi den hizkuntza-ezaugarri sorta —
fonologikoak, lexikoak, sintaktikoak eta pragmatikoak— egoera horren erregistroa da.
(Schiffrin, 2006: 190)
pilo batez ere Bizk. (Hiztegi Batua)
El 17 de abril de 1931, el PNV convocó una asamblea de alcaldes y concejales vizcaínos en Guernica, que
no pudo celebrarse por la prohibición del Gobierno de Alcalá-Zamora, receloso del PNV porque no había
contribuido al cambio de régimen en España.

1931ko apirilaren 17an, EAJk Bizkaiko alkate eta
zinegotziak deitu zituen Gernikan batzartzeko, baina
batzar hura ezin izan zen egin, Alcala-Zamoraren
Gobernuak debekatu zuelako; izan ere, ez zen fio,
EAJk Espainiako erregimen-aldaketan lagundu ez
zuela eta.
1931ko apirilaren 17an, EAJk Bizkaiko alkate eta
zinegotziak deitu zituen Gernikara, batzarra egiteko,
baina bilera hura ezin izan zen egin, Alcalá-
Zamoraren Gobernuak debekatu zuelako; izan ere,
ez zen fidatzen, EAJk Espainiako erregimena
aldatzen lagundu ez zuela eta.

fio izan. da ad. Gip. Lgart. 'fidatu'. (Hiztegi Batua)

Sozializazio politikoari buruzko ikerketa dezente Sozializazio politikoari buruzko ikerketa asko egin
egin zen. ziren.

dezente Lgart.: jende dezente etorri da jaialdira; jertse hau da duen arropa dezenteena. (Hiztegi Batua)

Aldagaia, oro har matrizea da, eta erabiltzaileak Aldagaia, oro har, matrizea da, eta, erabiltzaileak
definitzen dituenen aparte, Matlab-ek berak definitzen dituenez gainera, Matlab-ek berak
barne aldagai eta konstante batzuk ditu barne-aldagai eta konstante batzuk ditu
definituta. definituta.

aparte h. bereiz, urruti. apartean adlag. Heg. Beh. 'urruti'. (Hiztegi Batua)
Geroxeago ikusiko dugun bezala, interfaze Geroxeago ikusiko dugun bezala, interfaze
grafikoa propio izango da diseinatua Javak grafikoa berariaz diseinatuko da, Javak
eskaintzen dituen osagai gehienak urratsez urrats eskaintzen dituen osagai gehienak urratsez urrats
azaltzen joateko adibidean. esplikatzeko adibidean.

propio (Hiztegi Batua)

propio. 2.B. adlag. (~1894). Heg. (Beh.). Berariaz. Propio egin. Kapitaina´kin hitz egitera joanak ziren propio,
saiatu falt´ik ez zuten baina kukuak oker jo dio. (Euskal Hiztegia)

Erlategi batean hainbeste erle hazi zirenez, Erlategi batean hainbeste erle hazi zirenez,
zomorro hauen aitzineko ohituraren arabera, intsektu horien antzinako ohituraren arabera,
erreginetako bat leku erosoago baten bila irten erreginetako bat leku erosoago baten bila irten
zen, erle mordo batek jarraituta. zen, erle mordo batek jarraituta.

zomorro (Hiztegi Batua)

zomorro. 2. iz. (1918). Hainbat intsektu eta animalia txikiri ematen zaien izena. Ik. 1 koko (1). Har eta
zomorroen janari. Kalte handia egiten zituen zomorroa. (Euskal Hiztegia)
1.2. Irakurgarritasuna eta komunikagarritasuna

Estos recursos (los lenguajes) hay que enseñarlos, pero no favoreciendo un aprendizaje con unos
supuestos y una práctica diferente de la que se sigue en los Proyectos.
Baliabide horiek (hizkuntzak) irakatsi egin behar dira, Baliabide horiek (hizkuntzak) irakatsi egin behar dira,
baina ez proiektuetan jarraitzen ez diren bezalako baina proiektuetan aintzat hartzen diren premisen
premisa eta praktikaren alde eginez. eta praktikaren alde eginez.

Gako-hitzak: ezezkako perpausak, irakurgarritasuna, komunikagarritasuna, hizkera argia

Aipuak
Ezezkako perpausak zailagoak dira ulertzen. [...] Semantikoki konplexuagoak dira. [...] Baiezkakoek, berriz,
datu esplizitu gehiago ematen dituzte, testuinguruari hain loturik ez daudenak. [...] Hala ere, egile batzuen
arabera ezezkakoak dira zenbait ideia formulatzeko erarik onena; besteak beste, debekuak adierazteko.
(Cassany, 2007b: 110-111)
Adierazpen argiak egin. Hizkera geza, belaxka, zalantzatia saihestu. Ezezkako moldeak soilik erabili antitesiak
edo ukazioak aurkezteko.
(Strunk, 2007: 21)
Komenigarria da esaldiak baiezkoan jartzea. Errazago ulertzen dira, informazio gehiago ematen dute eta;
aldi berean, alde positiboa eta egin daitekeena azpimarratzen dute.
(Argiro, 1997: 176)
Irakurleak topo egiten duenean ezezkako perpaus batekin, lehenbizi baiezkora ekarri eta gero ezereztu
behar izaten du.
(Cutts, 2007: 82)
Itzultzaileak ez du saiatu behar sorburu-testuaren «literatura» hobetzen. Gorde behar dira baita estilo
kaskarra, trakeskeria edo errepika zabarrak ere.
(Eco, 2004: 51)
Itzultzaileak egokitu egin behar du euskarara gaztelaniazko itzulgaia. Egokitzea zera da: xede-hizkuntza
uneoro kontrolpean edukitzea, edukiak mailakatzea, informazioa dosifikatzea, esateko moduak moldatzea,
formulazioa borobiltzea, adieraziak argitzea, adierazpena modu orekatuan egitea, eta abar. Itzultzaileak
komunikazioaren kudeatzaile bihurtu behar du, komunikazioa bermatu behar du, jatorrizko testu askoren
kalitate eskasaren gainetik.
(Legebiltzarra, 2009)
1.3. Esaldi-antolamendua, kohesioaren eta koherentziaren ildoan

En su origen, esta idea proviene de la noción de Bruner (1969) de currículum en espiral, para quien lo
importante en el diseño de un currículum es captar la estructura fundamental de las materias (el ser vivo
en biología sería un ejemplo) para después ir desarrollándola en sus diferentes niveles de complejidad. La
finalidad de esta organización con arreglo a principios o ideas permite, dice Bruner, la generalización,
despierta el interés del alumnado y reduce la pérdida de memoria. Esta noción ha sido útil para aplicarla
en el estudio de temas y en la extensión de ciertas operaciones, estrategias, problemas o procedimientos
de unos temas a otros como vía de globalización.

Ideia horren jatorria Bruner-en (1969) curriculuma
espiral moduan nozioa da. Bruner-entzat, curriculum
baten diseinuan, ikasgaien funtsezko egitura igartzea
da garrantzitsuena (adibidez, izaki biziduna
biologian), eta ondoren konplexutasun-mailan gora
eginez gai hori garatzea. Printzipioen eta ideien
araberako antolaketa horren helburuak ahalbidetzen
du, Bruner-ek dioenez, gauzak orokortzea, ikasleen
interesa piztea eta oroimenaren galera murriztea.
Ideia horren jatorria Bruner-en (1969) curriculuma
espiralean nozioa da. Harentzat / Egile horrentzat,
curriculum baten diseinuan, ikasgaien funtsezko
egitura igartzea da garrantzitsuena (adibidez, izaki
biziduna biologian), eta ondoren konplexutasun-
mailan gora eginez gai hori garatzea. Printzipioen eta
ideien araberako antolaketa horren helburuak
ahalbidetzen du, Bruner-ek dioenez, ezagutzak
orokortzea, ikasleen interesa piztea eta oroimenaren
galera murriztea.

Gako-hitzak: kohesioa, erreferentziak, anaforak, izenordainak

Aipuak
Testu batean, kohesiozko harremanak eratzen dira, berbaldiko osagai batzuen interpretazioa beste osagai
batzuen mende dagoenean; hain zuzen, osagai batek beste bat dakarrenean, halako moldez non bata ezin
baita deskodetu bestera jo gabe.
(Halliday, 1976: 4)
Izen-kohesioak testu bateko informazioa du gai; bereziki, nola aurkezten den informazio berrria eta nola
berreskuratzen den ondoren. Labur esanda, normalean, bat edo batzuk mugatzaileak erabiltzen ditugu
euskaraz elementu berri bat aurkezteko (gizon bat); informazio hori berreskuratzeko, aldiz, a artikulua
baliatuko dugu (gizona), edo anafora (gizon hura), edo ordezkapen lexikala (laguna)...
(Esnal, 2009: 63)
Esanahi beteko hitz bera (izena, aditza, izenondoa edo adizlaguna) behin eta berriro errepikatzea
monotonoa eta, are, aspergarria da. Eta halaxe da, hitza polita, laburra, oinarrizkoa (da, du, dagokionez) edo
funtsezkoa izan arren; halaxe da, errepikaren eragileak anafora-jokoa, terminoaren espezifikotasuna edo
sinonimoak aurkitzeko zailtasuna izanik ere. Ondorio galgarriak berdinak dira, eta jokabide horrek ez dauka
zuribiderik.
(Cassany, 2007a: 144)
Ordezkapen lexikala. Errepikapen hutsa saihestuz, testuari, kohesioaz gainera, arintasuna, aberastasuna eta
aldagarritasuna ematen dizkio. Hauek dira moduak: sinonimia, hiperonimia, hiponimia, perifrasia eta
munduaren ezagutza partekatua.
(Alberdi, 2008: 45)
No hubo conflictos laborales ni sociales pese a la penuria económica que sufrió la población, agravada por
el bloqueo marítimo de Bilbao por la armada franquista y paliada por la buena labor de la asistencia social,
en especial con los miles de refugiados de Guipúzcoa.

Ez zen gatazka sozial edo laboralik izan, baina
herritarrek eskasia handia jasan zuten; hori larritu
egin zen armada frankistak Bilbo itsasoz
blokeatzean, eta leundu, berriz, gizarte-laguntzaren
lan onari esker, bereziki Gipuzkoako milaka
iheslarien kasuan.
Ez zen gatazka sozialik edo lan-arlokorik izan,
herritarrek eskasia handia jasan zuten arren; egoera
larritu egin zen armada frankistak Bilbo itsasoz
blokeatzean, eta leundu, berriz, gizarte-laguntzaren
lan onari esker, bereziki Gipuzkoako milaka
iheslarien kasuan.

Gako-hitzak: kohesioa, erreferentziak, anaforak, pronominalizazioa, erregistroa

Aipuak
Pronominalizazioa. Beste baten ordezko lana egiten duten hizkuntza-elementuen modu bat da; oso da
erabilia. Hiru bide daude: pertsona-izenordainak, aditzondoak, makulu-hitzak.
(Alberdi, 2007: 44-45)
Denbora asko baino lehen, teknologiak izango dira Denbora asko baino lehen, teknologiak bereiziko
herri garatu eta ez garatuak ez ezik, hizkuntza garatu ditu, herri garatuak eta garatu gabeak ez ezik,
eta ez garatuak bereiziko dituztenak. (Euskararen hizkuntza garatuak eta garatu gabeak ere.
berripapera, 2008ko iraila).

Gako-hitzak: erlatiboa, tartekia, predikatuaren muina

La comisión eliminará aquellos trabajos que constituyan, total o parcialmente, plagio.

Batzordeak kanpoan utziko ditu, osotasunean edo Batzordeak kanpoan utziko ditu osotasunean edo
zati batean, plagioa egin duten lanak. [ez du esan zati batean plagioa egin duten lanak.
nahi dena adierazten]

Gako-hitzak: mintzagaia, predikatuaren muina, tartekia, erlatiboa, koherentzia, puntuazioa

Aipuak
Izan daiteke, esate baterako, esaldi bat erabat zuzena izatea gramatikaren aldetik eta guk hitzez hitz
interpretatu ahal izatea, baina hura ulertu gabe, informazio gehiago behar dugulako.
(Brown, 1983: 223)
Testuak informazio berria testuaren batasuna mantenduz eman behar du eta, aldi berean gaiari lotuz.
Jadanik ezaguna den informazioaren (mintzagaia edo tema izena ematen zaio horri) eta berritzat jotzen
denaren (iruzkin edo errema izenez deitua) arteko oreka gorde behar da progresio horretan.
(Alberdi, 2008: 38)
Entre esas dos grandes coaliciones [la de derechas y la de izquierdas] se ubicaba el PNV, que fue el único
partido capaz de acudir aisladamente a las elecciones y ganarlas en 1933 y 1936.

Bi koalizio horien artean zegoen EAJ, bakarrik Bi koalizio horien artean zegoen EAJ, alegia, 1933an
aurkeztuta 1933an eta 1936an hauteskundeak eta 1936an hauteskundeetara bakarrik aurkeztuta
irabazteko gai izan zen alderdi bakarra. haiek irabazteko gai izan zen alderdi bakarra.

Gako-hitzak: koherentzia, gaiaren progresioa, hitz-hurrenkera, erlatiboa

kohesioa, konexioa, testu-antolatzaileak, lokailuak

Aipuak
Testu bat irakurtzen ari garela, beharrezkoa zaigu jakitea non egin pausaldiak, nola bereizi testu zatiak,
idatzia behar bezala ulertzeko. Pausaldiak puntuazio-markez adierazten dira normalean: puntuz, komaz,
puntu eta komaz... Ez beti, hala ere.
(Esnal, 2008: 43)
Bi antolatzaile hauek —bai alegia bai hots— sintagma mugagabeak zein mugatuak azaltzeko erabiltzen dira.
Hortaz, bai finkapenezko bai birformulaziozko erlazioetan parte hartzen dute.
(Alberdi, 2001: 311)
Gaztelania hizkuntza prepositiboa da eta adierazpenaren jarraikortasuna du bere ezaugarri nagusia;
bestalde, ordenamendu nahiko aldagaitza dauka. Horretan oinarrituta, gaztelaniaren aldaera formalak
adierazpena modu txertatuan eta trinkoan emateko joera du. Euskara, ordea, hizkuntza postpositiboa eta
aglutinantea da eta, egiturazko ezaugarri horregatik, adierazpenaren zatikakotasunera du joera, eta egitura
lokabeekin edo txertatu arinekin aritzen da eroso; bestalde, ordenamendu dinamikoa dauka, baina
sintagmen eta perpausen muga markatzeko arazoak ditu. Gaztelania eta euskara egituraz eta bilakaeraz
elkarren artean oso ezberdinak baitira, estiloak ere ezberdinak izan behar. Horrez gainera, euskara diglosia-
egoeran izanik, oso handia da gaztelaniaren interferentzia neurrigabeen arriskua.
(Legebiltzarra, 2009)

Esta nueva correlación de fuerzas obligaría a la recomposición del Consejo General Vasco, que pasará a ser
presidido por Garaikoetxea, que será quien lleve el peso de la negociación estatutaria con Madrid en su
recta final.
Indarren korrelazio berri horrek Euskal Kontseilu Indar-korrelazioa aldatze horren ondorioz,
Nagusiaren osaera birmoldatzea ekarri zuen, eta birmoldatu egin behar izan zen Euskal Kontseilu
Garaikoetxea izan zen presidente berria, Madrilen Nagusia; lehendakari berria Garaikoetxea izan zen,
estatutuaren negoziazioaren zama eraman zuena eta hark eraman zuen zama nagusia, hondarrean,
azken txanpan. Madrilekin estatutua negoziatzean.

Gako-hitzak: koherentzia, fraseologia, hitz-hurrenkera, erlatiboa

En Guipúzcoa, salvo en la Junta de Azpeitia (presidida por el diputado Irujo), donde organizó sus milicias,
el PNV no controlaba la situación, pues su representación fue muy minoritaria en las Juntas de Defensa de
San Sebastián, Irún y Eibar, de hegemonía izquierdista.

Gipuzkoan, miliziak antolatu zituen Azpeitiko
Juntan izan ezik (Irujo diputatua zen presidentea),
EAJk ez zuen egoera kontrolatzen, bere ordezkaritza
gutxiengoan baitzen ezkertiarren nagusigoa zuten
Donostiako, Irungo eta Eibarko defentsa-juntetan.
Gipuzkoan, EAJk ez zuen egoera kontrolatzen,
Azpeitiko Juntan izan ezik han miliziak antolatu
baitzituen (Iruxo diputatua zen presidentea); izan
ere, oso ordezkaritza txikia izan zuen Donostiako,
Irungo eta Eibarko defentsa-juntetan, horietan
ezkertiarrak nagusi baitziren.

Gako-hitzak: koherentzia, gaiaren progresioa, hitz-hurrenkera, informazio-unitate burutugabeak

Aipuak
Hidalgok (1994, 1995) frogatu duen bezala, esaldiaren osagai kopurua handitzen dugun neurrian nabariki
murrizten da aditza bukaeran daramaten esaldien ehunekoa. [...] Azkenik galdegai mota desberdinak
kontuan hartuta, ez da egia euskaraz galdegaia gehienetan aditzaren ezkerrean kokatzen denik.
(EBM, 2003: 99)
Galdegaia elementu enfatikoa izateak, bestalde, beste ondorio batera garamatza: enfatikoa bada, elementu
urria da. Oso gutxitan ematen da, bai euskaraz eta bai beste hizkuntzetan. Beraz, alferrik ibiliko gara
euskarazko esaldi guztietan galdegai bila. Konta ahaletan soilik aurkituko dugu.
(Esnal, 2009: 137)
Esaldi bat argiro idazteko gakoa hasierako hitzetan dago. Irakurleak erraz interpretatzen dituenean
lehenbiziko zazpi-zortzi hitzak, ondokoa azkarrago irakurtzen du, hobeto ulertzen, eta luzaroago gogoratzen.
(Turabian, 2007: 111)
Bestela esanda: komunikazio-ekintza malgua dela itzulpena, eta ez hizkuntza-transposizio zurruna.
Eta eskerrak konturatu garen. Aitortu behar baita jatorrizko testuen erabateko morrontzaz
itxuraturiko hainbat eztestu saldu nahi izan dela gurean itzulpentzat, erdara jadanik ez baina artean
euskara zenik ere nekez esan zitekeena. Tira: ezaguna da, oso, kontua, eta ez dezagun gehiegi
errepikatu, gaindituxe dugula esatetik abiatu gara eta.
(Garzia, 2002)
Generalitateak eskatu du bideoklipak, pornografia, Generalitateak eskatu du lehiaketatik kanpo geldi
Interneteko solasguneak edo sekta erlijiosoen daitezela bideoklipak, pornografia, Interneteko
edukiak zabaltzen dituzten kateak lehiaketatik solasguneak edo sekta erlijiosoen edukiak zabaltzen
kanpo geldi daitezela. dituzten kateak.

Gako-hitzak: mintzagaia, aditza, predikatuaren muina, enumerazioa

Aipuak
Definizioetan eta zerrenda luzeetan, laburrena aurrera. Zerrenda luzeak datozenean atzera bidal daitezke
osagaiak, galdegai izan arren.
(IVAP, 2005: 224)
Informazio nagusia esaldiaren hasieran eman behar da, eta bestelako xehetasunak gero. Esaldia luzea baldin
bada, hobe da elementu batzuk aditzaren atzera pasatzea, mamia aurreratu ahal izateko.
(Arrarats, 2006: 31)

Se puede considerar el escáner como el ojo del ordenador, permitiendo convertir imágenes de cualquier
formato (papel, diapositivas, negativos, etc.), en imágenes digitales.
Eskanerra ordenagailuaren begia dela esan daiteke; Eskanerra ordenagailuaren begia da; izan ere, irudi
izan ere, edozein formatutako (papera, diapositibak, digital bihurtzen ditu edozein formatutako irudiak
negatiboak eta abar) irudiak irudi digital bihurtzen (papera, diapositibak, negatiboak eta abar).
ditu.

Gako-hitzak: mintzagaia, tartekia, predikatuaren muina, aditza, enumerazioa, puntuazioa

Enumera las características que debe cumplir un juego para que se le pueda considerar tradicional.
Aipatu jolas batek eduki behar dituen ezaugarriak Adierazi jolas batek zer ezaugarri izan behar dituen
tradizionaltzat jotzeko. tradizionaltzat jotzeko.

Gako-hitzak: erlatiboak, zehar-galdera, koherentzia

Aipuak
Zehar-galderaz emateko diren perpaus batzuetan, erlatibora jotzen da, inguruko erdaren eraginez.
Zenbaitetan, esan nahi denaz bestelako zerbait esatea ere gerta daiteke. Adibidez, garbi ikusten da ez direla
gauza bera «Esadazu nahi duzuna» eta «Esadazu zer nahi duzun», baina sarriegi aurkitzen ditugu
lehenbizikoaren tankerakoak, bigarrena esan nahi delarik.
(Petrirena, 2010)

Seguidamente, individualmente o en pequeños grupos, trabajamos la columna “un día sin energía” en la
que tenemos que buscar soluciones para poder hacer lo mismo, o casi lo mismo, sin energía.
Jarraian, «Energiarik gabeko egun bat» zutabea Gero, «Energiarik gabeko egun bat» zutabea egingo
egingo dugu, bakarka edo talde txikitan. Zutabe dugu, bakarka edo talde txikitan. Zutabe horretan(,)
horretan, gauza berberak edo berdintsuak egiteko jarri behar dugu zer modu dauden energiarik erabili
irtenbideak aurkitu behar ditugu, energiarik erabili gabe gauza berberak edo berdintsuak egiteko.
gabe.

Gako-hitzak: erlatiboa, zehar-galdera, koherentzia

La campaña fue más apasionada y virulenta que las anteriores, sobre todo por parte de las derechas, en
especial el carlismo, cuyo portavoz llamaba claramente a las armas si perdían las elecciones (cfr. El
Pensamiento Navarro, 16 de febrero de 1936).

Kanpaina aurrekoak baino sutsuagoa eta
gogorragoa izan zen, batez ere eskuindarren eta
bereziki karlismoaren aldetik, haien bozeramaileak
argi asko egin baitzituen hauteskundeak galduz gero
armak hartzeko deia (cfr. El Pensamiento Navarro,
1936ko otsailaren 16a).
Kanpaina hura aurrekoak baino sutsuagoa eta
gogorragoa izan zen, batez ere eskuindarren eta
bereziki karlisten aldetik, haien bozeramaileak dei
argia egin baitzuen hauteskundeak galduz gero
armak hartzeko (cfr. El Pensamiento Navarro, 1936ko
otsailaren 16a).

Gako-hitzak: hitz-hurrenkera, anfibologia, gaitz-ulertuak, anbiguotasuna

Aipuak
Grekozko amphibologiatik dator, eta anbiguotasuna, zentzu bikoitza edo zehaztasun eza esan nahi du. Bi
eratara, edo gehiagotara, uler daitezkeen esaldiez ari da. [...] Anbiguotasunak ez dira erraz atzematen. Zaila
da istantean ohartzea esaldi batek adiera bat baino gehiago izan ditzakeela. Horregatik, komeni da kontu
handiz jokatzea.
(Cassany, 2007a: 131)
1.4. Kalkoak

A lo largo de 1935 el abismo abierto entre ambas fuerzas se hizo infranqueable hasta culminar en la
famosa frase de Calvo Sotelo en San Sebastián…

1935ean zehar bi indarren artean irekitako leizea 1935ean zehar bi indarren artean izandako
gaindiezina zen, eta gorenera iritsi zen Calvo Sotelo- haustura atzerakorik gabekoa izan zen, eta inoiz
k Donostian esandako esaldi ezagunarekin... baino nabarmenagoa izan zen Calvo Sotelo-k
Donostian esandako esaldi ezagunarekin...

Gako-hitzak: kalko okerrak, esapideak, adierazkortasuna, zeharkako itzulpen-prozedurak, baliokidetza

Aipuak
Egia osoa esateko, besterik gabe kalko ote den ere (oker zein zuzena) eztabaidagai izan daiteke kasu ez
gutxitan. Auzi hori, bestetik, hizkuntzaren zuzentasunari eta egokitasunari doakiona da, eta horren atal bat
baino ez da kalkoena: erabilera kanpoko eraginez nahiz barrukoz ustelak zein diren nola erabakitzen den.
Besteak beste, historikoa (diakronikoa) da kontua, eta, beraz, aldakorra: noizbait kalko nabarmena zena,
denborarekin, gerta daiteke erabat integratzea hizkuntzan; «naturaldu» dela esan ohi da orduan.
(Garzia, 2005: 15)
Baliokidetza. Prozedura hau oso arrunta da. Funtsean, modulazio mota bat da, esapideei, esamolde ihartuei
eta, oro har, hizkuntzaren pragmatikari dagokiena.
(Amstrong, 2005: 152)
Noiz erabili baliokidetasuna? Hizkuntza batean zein bestean irudi finkoak edo aldaezinak direnean. Forma
alde batera utzita, egoeraren aldetiko baliokidetasuna aurkitu behar dugu. Gehienbat, esaera eta
errefrauekin erabiliko da.
(Argiro, 1997: 228)
Itzulpenean bi hizkuntzaren arteko alderaketa gertatzen da, eta alderaketaren tentsio horretan batik bat
xede-hizkuntzaren autonomia bermatu behar da, bere estilo propioa gailendu dadin. Horregatik, euskal
itzultzaileak asko parafraseatu behar du gaztelaniazko formulazioa, kalkoetatik urrundu eta euskaraz
formulazio egokiak eman ahal izateko. Ildo horretan, formulazioan batez ere arintasuna eta argitasuna
bilatu behar dira, edukia erraz eta arazorik gabe transmititu ahal izateko; ez, hala ere, sinpletasuna. Beste
alde batetik, esateko moduen naturaltasuna ere lortu behar da, hizkuntzaren erabiltzaileek itzulpeneko
testua bere hizkerakotzat har dezaten. Azken batean, zentzuz jokatu behar da, jatorrizko testuen
gehiegikeria formalei ere aurre egin ahal izateko.
(Legebiltzarra, 2009)
1.5. Testuartekotasuna

Lo sucedido en Guernica, unido al bombardeo de Durango, que causó unos 300 muertos el 31 de marzo,
era el anuncio inequívoco de que el «oasis vasco» tocaba a su fin, porque el general Mola estaba dispuesto
a cumplir su amenaza de arrasar Vizcaya si el Gobierno vasco no se rendía.

Gernikan gertatutakoa, martxoaren 31n 300 bat
hildako eragin zituen Durangoko bonbardaketarekin
batera, «euskal oasia» amaitzen ari zelako iragarpen
zalantzarik gabea zen, Mola prest baitzegoen bere
mehatxua betetzeko: Bizkaia birrintzea, Euskal
gobernua errenditzen ez bazen, betetzeko.
Gernikan gertatutakoa, martxoaren 31n 300 bat
hildako eragin zituen Durangoko bonbardaketarekin
batera, «euskal oasi»aren amaieraren iragarpen
argia izan zen, Mola prest baitzegoen bere
mehatxua, «Bizkai guztia desegingo dot»,
betetzeko, Eusko Jaurlaritza errenditzen ez bazen.

Gako-hitzak: testuartekotasuna, testuen arteko erreferentziak, aipuak

Aipuak
Itzultzaileak jakin behar luke itzulgaiaren «barrenak» ez direla lehendik osatutako hiztegi bat besterik, non
hitzak soilik azaldu baitaitezke lehendik esandako beste hitz batzuen bidez.
(Barthes, 2002: 69)
Obra berri baten ulertzeko, besteak beste, aurreko idazkiekin dituen harremanak behar dira ikertu, testu
berria ez baita bere baitarik sortua, baina bai antzinakoetarik jalgia.
(Casenave, 2008: 712)
2. ZENBAIT PARAGRAFO AZTERKIZUN

Nahiz eta jatorriz kultura gehienak egutegiak zehazterakoan Eguzkiaren eta Ilargiaren ibilbideetan oinarritu,
alde nabarmenak daude kultura batetik bestera.
Kultura gehienak, egutegiak zehaztean, Eguzkiaren eta Ilargiaren ibilbideetan oinarritu ziren hasiera batean,
baina alde nabarmenak daude egutegi batetik bestera.

Badakizu historialariek Historiaren banaketa orokorra aroka egiten dutela. Baina Historiaren garaiak
(gizadiaren iraganalditik gaurdainoko gertaerak biltzen dituena) sailkatzeko erabiltzen diren ekintzak
erreferentzia hutsak dira; ez baitziren, adibidez, testu idatziak leku guztietan urte edo garai berean sortu,
edota aro bati amaiera ematen dion ekintza zehatzak ez baitzuen agian inongo eragin edo aldaketarik ekarri
munduko beste hainbat lekutan. Hori guztia kontuan izanik, hona hemen, oro har, onartu ohi den
sailkapena.
Badakizu historialariek arotan banatzen dutela Historia, gertaera nagusi batzuekin mugatuz aroak. Baina
Historiako aroak bereizten dituzten gertaera horiek erreferentzia hutsak dira, ez muga zehatzak. Adibidez,
testu idatziak ez ziren urte edo garai berean gertatu leku guztietan, eta aro baten amaieratzat hartu ohi den
gertaera batek, berebiziko garrantzia izanagatik toki jakin batean, ez zuen inongo aldaketarik ekarriko,
beharbada, munduko beste hainbat lekutan. Hori guztia kontuan izanik, honela banatzen dira, oro har,
Historiako aroak.

Bera izan zen, guk ulertzen dugun zentzuarekin, “enperadore” titulua izan zuen lehenbiziko agintaria. Bere
aurretik inperator (agintzen zuena edo komandantea) izenekoak izan ziren, baina hori ez zen titulu ofiziala,
legionarioek beren jeneral ausartenei emandako goitizena baizik.
Hark erabili zuen lehen aldiz enperadore hitza, egun hartzen dugun adieran. Aurretik ere izan zuten agintari
batzuek inperator izena (‘agintzen zuena edo komandantea’), baina ez zen titulu ofiziala, baizik eta goitizen
bat, legionarioek beren jeneral ausartenei ezarria.

Kondairak dio Erroma Romulo eta Remok sortu zutela. Marte, gerraren jainkoa, eta apaiz emakume baten
seme bikiak omen ziren. Familiarteko gorrotoen ondorioz, amak Tiber ibaian saski batean utzi zituen. Bi
haurrak otso eme batek aurkitu eta jaten eman omen zien, eta ondoren, inguruko artzain batzuek hazi
omen zituzten.
Kondairak dioenez, Erromaren sortzaileak Romulo eta Remo anaia bikiak izan ziren. Haien aita Marte zen,
gerraren jainkoa alegia, eta ama, berriz, emakume apaiz bat. Familiako gorrotoen ondorioz, amak Tiber
ibaian utzi omen zituen semeak, saski batean; otso eme batek aurkitu eta jaten eman omen zien, eta gero
inguruko artzain batzuek hazi.
Recientemente, debido a la crisis ecológica —agotamiento de recursos naturales, polución ambiental, disminución del suelo fértil,
extinción de especies, etc.—, muchos autores se han replanteado el modo de desarrollo industrial moderno basado en el
crecimiento productivo a toda costa. La citada crisis ha hecho caer en la cuenta de que la práctica agrícola tradicional —en muchas
comunidades campesinas, o entre los indígenas de pueblos colonizados— ha permitido producir durante siglos alimentos sanos, sin
contaminar el medio ambiente, manteniendo la biodiversidad, sin basarse en el consumo de derivados del petróleo y sin agotar o
degradar el suelo cultivable.

Berriki, krisi ekologikoak eraginda —
natura-baliabideak agortzea,
ingurumenaren kutsadura, lurzoru
emankorrak murriztea, espezieak
suntsitzea eta abar—, autore askok
kosta ahala kosta ekoizpen-
hazkundean oinarritzen den
industria-garapena birplanteatu
dute. Krisi horrek ohartarazi du
nekazaritza tradizionalari —
nekazaritza-komunitate askotan,
edo herri kolonizatuetako indigenen
artean— esker elikagai onak ekoitzi
direla, mendetan zehar,
ingurumena kutsatu gabe,
bioaniztasuna mantenduz,
petrolioaren eratorrien kontsumoan
oinarritu gabe eta landu daitekeen
lurzorua agortu edo hondatu gabe.
Berriki, krisi ekologikoak eraginda —
natura-baliabideak agortzea,
ingurumenaren kutsadura, lurzoru
emankorrak murriztea, espezieak
suntsitzea eta abar—, autore askok
birplanteatu egin dute ekoizpen-
hazkunde itsuan oinarritzen den
industria-garapena. Krisi horrek
ikusarazi digu nekazaritza
tradizionalari esker —nekazaritza-
komunitate askotan, edo herri
kolonizatuetako indigenen artean—
elikagai onak ekoitzi direla,
mendetan zehar, ingurumena
kutsatu gabe, bioaniztasuna
mantenduz, petrolioaren eratorrien
kontsumoan oinarritu gabe eta
landu daitekeen lurzorua agortu
edo hondatu gabe.
Berriki, krisi ekologikoaren eraginez
—natura-baliabideak agortzea,
ingurumenaren kutsadura, lurzoru
emankorrak murriztea, espezieak
suntsitzea, eta abar—, autore askok
birplanteatu egin dute kosta ahala
kosta ekoizpenaren hazkundean
oinarritzen den industria-garapena.
Krisi horrek ikusarazi digu
nekazaritza tradizionalari esker —
nekazaritza-komunitate askotan,
edo herri kolonizatuetako indigenen
artean— elikagai onuragarriak
ekoitzi direla, mendeetan,
ingurumena kutsatu gabe,
bioaniztasuna mantenduz,
petrolioaren deribatuen
kontsumoan oinarritu gabe eta
landu daitekeen lurzorua agortu
edo hondatu gabe.
De la variabilidad del medio social nos ocupamos a lo largo de todo el libro; pero aquí nos vamos a detener en la distinción entre
medio urbano —un medio social más aislado de la relación inmediata con naturaleza, y cada vez más dominante— y el medio rural
más en contacto directo con el medio natural coevolucionado. Añadiremos consideraciones sociológicas y educativas acerca de la
crisis ecológico-ambiental sin precedentes a la que nos ha conducido el modo de desarrollo industrial; de la presión del medio social
sobre el medio ambiente, sobre la naturaleza: ¡nosotros mismos formamos parte de ella, por lo que su ruina sería también la
nuestra!

Liburu osoan zehar arduratu gara
gizarte-ingurunearen
aldakortasunaz; kapitulu honetan,
ordea, hiri-ingurunearen —
naturarekiko berehalako
harremanetik isolatuago dago, eta
gero eta menderatzaileagoa da—
eta landa-ingurunearen —harreman
zuzenagoa du batera
eboluzionatutako natura-
ingurunearekin— bereizketari
erreparatuko diogu. Industria-
garapenak eragindako aurrekaririk
gabeko ekologia- eta ingurumen-
krisiari buruzko soziologia- eta
heziketa-gogoetak ere ekarriko
ditugu hona, baita gizarte-
inguruneak ingurumenean eta
naturan eragiten duen presioari
buruzko gogoetak ere: gu haren
baitakoak gara eta, horrenbestez,
naturaren hondamena gure
hondamena ere bada!
Liburu osoan arduratu gara gizarte-
ingurunearen aldakortasunaz.
Kapitulu honetan, ordea, hiri-
ingurunearen eta landa-
ingurunearen arteko bereizketari
erreparatuko diogu: hiri-ingurunea
naturarekiko berehalako
harremanetik isolatuago dago, eta
gero eta menderatzaileagoa da;
landa-inguruneak, berriz, harreman
zuzenagoa du batera eboluzionatzen
ari den natura-ingurunearekin.
Horretaz gainera, gogoeta batzuk
egingo ditugu, soziologiaren eta
hezkuntzaren ikuspegitik, industria-
garapenak eragin duen eta aurrez
sekula ezagutu ez den ekologia- eta
ingurumen-krisiaz, eta gizarte-
inguruneak ingurumenean eta
naturan eragiten duen presioaz: gu
haren baitakoak gara eta,
horrenbestez, naturaren
hondamena gure hondamena ere
bada!
Liburu osoan arduratu gara gizarte-
ingurunearen aldakortasunaz.
Kapitulu honetan, ordea, hiri-
ingurunearen eta landa-
ingurunearen arteko bereizketari
erreparatuko diogu: hiri-inguruneak
ez dauka zuzeneko halako
harremanik naturarekin, eta gero
eta menderatzaileagoa da; landa-
inguruneak, berriz, harreman
zuzenagoa du harekin batera
eboluzionatzen ari den natura-
ingurunearekin. Horretaz gainera,
gogoeta batzuk egingo ditugu,
soziologiaren eta hezkuntzaren
ikuspegitik, industria-garapenak
eragin duen ekologiaren eta
ingurumenaren krisiaz (aurretik ez
da inoiz izan halakorik) eta gizarte-
inguruneak ingurumenean eta
naturan eragiten duen presioaz: gu
haren baitakoak gara eta,
horrenbestez, naturaren
hondamena gure hondamena ere
bada!
 El problema puede resolverse definiendo un conjunto completo de condiciones que debe reunir el hábitat urbano para ser
reconocido como tal y calificar de rural la forma de vida social que no las cumple. Sin embargo, entonces el problema se
traslada al pretender fijar la frontera entre un medio y otro, al encontrar situaciones intermedias; tal problema preocupó a los
sociólogos rurales desde el principio, y el modelo de análisis del que más han echado mano para resolver esta dificultad ha s ido
el construido con el concepto «continuum rural-urbano» (SOROKIN, 1965, apud SEVILLA GUZMÁN, 1984: 59 ss).

Mediante este constructo teórico se analizan lo urbano y lo rural como dos polos diferenciados, aunque en conexión
permanente, del medio social; de tal modo que ocupan los extremos de un segmento teórico en el que no hay ningún corte
separatorio. Con otras palabras, lo rural y lo urbano son concebidos como dos tipos puros; se encarnan con claridad en las
realidades extremas (grandes ciudades y aldeas aisladas), y se diluyen o entremezclan en las realidades intermedias (pequeñas
ciudades agrícolas o pueblos con notable actividad secundaria y terciaria).

Arazoa konpontzeko, hiri- Arazoa konpontzeko, defini Arazoa konpontzeko, zehaztu

habitat bat halakotzat hartzeko zer
baldintza bete behar dituen defini
daiteke, eta landakotzat hartu
baldintza horiek betetzen ez dituen
gizarte-bizitza. Baina, orduan,
ingurune baten eta bestearen
arteko muga non jarri izango da
arazoa, tarteko egoerak aurkituko
baititugu; landa-soziologoak
hasieratik arduratu ziren gai
horretaz eta zailtasun hori
gainditzeko gehien erabili den
azterketa-eredua landa-hiria
continuuma (SOROKIN, 1965, apud
SEVILLA GUZMÁN, 1984: 59. or. eta
hurrengoak) kontzeptuaren bidez
eraikitakoa izan da.
Ideia teoriko horren bidez,
hiritarra eta landatarra gizarte-
inguruneko bi atal bereizi moduan
aztertzen dira, bien arteko lotura
iraunkorra den arren. Horrenbestez,
bereizketa-etenik gabeko segmentu
teoriko baten muturrak hartzen
dituzte. Hau da, landatarra eta
hiritarra bi tipo purutzat hartzen
dira; argi irudikatzen dira muturreko
errealitateetan (hiri handiak eta
herrixka isolatuak), eta nahasi
egiten dira tarteko errealitateetan
(nekazaritza-hiri txikiak edo
bigarren eta hirugarren sektoreko
jarduera ugariko herriak).
daiteke hiri-habitat batek zer
baldintza bete behar dituen
halakotzat hartzeko, eta
landatartzat hartu baldintza horiek
betetzen ez dituen gizarte-bizitza.
Baina, orduan, ingurune baten eta
bestearen arteko muga non jarri
izango da arazoa, tarteko egoerak
aurkituko baititugu; landa-
soziologoak hasieratik arduratu
ziren gai horretaz, eta zailtasun
hori gainditzeko gehien erabili den
azterketa-eredua landa-hiri
continuum kontzeptuaren bidez
eraikitakoa izan da (SOROKIN, 1965,
apud SEVILLA GUZMÁN, 1984: 59. or.
eta hurrengoak).
Ideia horretan, hiritarra eta
landatarra, gizarte-ingurunean,
bereizita baina etengabeko
harremanetan dauden bi gunetzat
hartzen dira, etenik ez duen
segmentu teoriko baten muturtzat.
Hau da, landatarra eta hiritarra bi
tipo purutzat hartzen dira; argi
irudikatzen dira muturreko
errealitateetan (hiri handiak eta
herrixka isolatuak), eta nahasi
egiten dira tarteko errealitateetan
(nekazaritza-hiri txikiak edo
bigarren eta hirugarren sektoreko
jarduera ugariko herriak).
daiteke zer baldintza bete behar
dituen hiri-habitat batek
halakotzat hartua izateko;
horrenbestez, landatartzat hartuko
litzateke baldintza horiek betetzen
ez dituen gizarte-bizitza. Baina,
orduan, ingurune baten eta
bestearen arteko muga non jarri
izango da arazoa, tarteko egoerak
aurkituko baititugu; landa-
soziologoak hasieratik arduratu
ziren gai horretaz, eta zailtasun
hori gainditzeko gehien erabili den
azterketa-eredua landa-hiri
continuum kontzeptua izan da
(SOROKIN, 1965, apud SEVILLA
GUZMÁN, 1984: 59. or. eta
hurrengoak).
Ideia horretan, hiritarra eta
landatarra, bereizita baina etengabe
harremanetan dauden gizarte-
inguruneko bi gunetzat hartzen
dira, etenik ez duen segmentu
teoriko baten bi muturtzat. Hau da,
horren arabera landatarra eta
hiritarra bi tipo puru dira; argi
irudikatzen dira muturreko
errealitateetan (hiri handiak eta
herrixka bakartuak), eta nahasi
egiten dira tarteko errealitateetan
(nekazaritza-hiri txikiak, edo
bigarren eta hirugarren sektore
nabarmenak dituzten herriak).
AIPUEN BIBLIOGRAFIA

ALBERDI, A.: Oinarrizko gramatika, Elkarlanean – Ikastolen Elkartea, Donostia, 2008.

ALBERDI, X.; SARASOLA, I.: Euskal estilo-libururantz, UPV/EHU, Bilbo, 2001.
AMSTRONG, N.: Translation, Linguistics, Culture: A French-English Handbook, Multilingual Matters, Clevedon
(Ingalaterra), 2008.
ARRARATS, I. (zuz.): Estilo liburua, Berria, Andoain, 2006.
BARTHES, R.: «La muerte del autor» in A: El susurro del lenguaje: más allá de la palabra y de la escritura,
Paidós, Bartzelona, 2002.
BROWN, G.; YULE, G.: Discourse Analysis, Cambridge University Press, Cambridge, 1983.
CASENAVE, J.: «Testuartekotasun» in EUSKALTZAINDIKO LITERATURA IKERKETA BATZORDEA: Literatura terminoen
hiztegia, Euskaltzaindia, Bilbo, 2008.
CASSANY, D.: La cocina de la escritura, 14. argit., Anagrama, Bartzelona, 2007.
CASSANY, D.: Afilar el lapicero: guía de redacción para profesionales, Anagrama, Bartzelona, 2007.
CUTTS, M.: Oxford Guide to Plain English, 2. argit., OUP, Oxford, 2007.
ECO, U.: Mouse or Rat?: Translation as Negotiation, Phoenix, Londres, 2004.
ESNAL, P.: «Egokitasuna hizkuntzaren erabileran: oinarrizkoak» in Egokitasuna hizkuntzaren erabileran,
Mendebalde Kultur Alkartea, Bilbo, 2004.
ESNAL, P.: Testu-antolatzaileak: erabilera estrategikoa, Euskaltzaindia, Bilbo, 2008.
ESNAL, P.: Testu-arkitektura eta gramatika, ekintza komunikatiboaren baitan, Hizpide (71), HABE, Gasteiz,
2009.
EUSKALTZAINDIA: Hiztegi Batua, <http://www.euskaltzaindia.net/hiztegibatua>, 2010-01-09an kontsultatua.
EUSKARA BEREZITUAREN MINTEGIA: «Zer irakatsi hitz-hurrenkeraz eta puntuazioaz? Zabaltzen ditugun ideien
egokitasuna auzian» in I. Ugarteburu eta X. Alberdi (ed.): Espezialitate-hizkerak eta terminologia
jardunaldiak, UPV/EHU, Leioa, 2003.
EUSKO LEGEBILTZARRA: Idazkera arauak, < http://www.parlamento.euskadi.net/e_normas_redaccion.html>
[sareko estilo-liburua], 2010-01-09an kontsultatua.
GARZIA, J.: «Itzultzaile pasatuak» in Euskaldunon Egunkaria, 2002-07-07.
GARZIA, J.: Kalko okerrak, EIMA – Eusko Jaurlaritza, Gasteiz, 2005.
HALLIDAY, M.A.K; HASAN, R.: Cohesion in English, Longman, Londres, 1976.
IVAP: Galdezka: euskarazko zalantzei erantzunez, IVAP, 2003, Donostia.
PETRIRENA, P.: Morfosintaxia, EIMA – Eusko Jaurlaritza, Gasteiz, 2010. (laster argitaratzekoa)
SARASOLA, I.: Euskal Hiztegia, Elkar, Donostia, 2007.
SEELY, J.: Oxford Guide to Effective Writing and Speaking, 2. argit., OUP, Oxford, 2005.
SCHIFFRIN, D.: «Discourse» in Ralph W. Fasold eta Jeff Connor-Linton (ed.): An Introduction to Language and
Linguistics, Cambridge University Press, Cambridge, 2006. (UPV/EHUk laster euskaraz argitaratzekoa)
STRUNK, W.: The Elements of Style, Coyote Canyon Press, Claremont (Kalifornia), 2007.
TURABIAN, L.K.: A Manual for Writers of Research Papers, Theses and Dissertasions, 7. argit., The University of
Chicago Press, Chicago, 2007.
ZENBAITEN ARTEAN: Argiro idazteko proposamenak eta ariketak, IVAP, Gasteiz, 1997.