FIZIKO-MEHANIKE OSOBINE

GRAEVINSKIH MATERIJALA
Autor:Omer Ahmetovi

Profesor:dr.sc.Nedad Ali vanr.prof.

Deformaciona svojstva
Prva podjela fiziko-mehanikih svojstava su tzv.
Deformaciona svojstva.Sam naziv deformacija
predstavlja promjenu oblika nekog
materijala,uzrokovanog djelovanjem nekog
napona. Deformaciona svojstva materijala
ispituju se na aksijalno optereenim uzrocima
izloenim silama zatezanja ili pritiska.To se radi
na nain da se odgovarajui uzorci stavljaju u
ureaje za ispitivanje(hidraulike prese),te se
na bazi napona koje nanosimo i izmejrenih
dilatacija crtaju odgovarajui - dijagrami.

(Ispitivanje vrstoe betona na pritisak)

(Na slici su prikazane dispozicije ispitivanja
uzoraka putem aksijalnog zatezanja i pritiska)

Napon iz - dijagrama dobija se po formuli:

=P/A0
P-sila ; A0=poetna povrina
Dilatacija iz iz - dijagrama dobija se po
formuli:
=l/l0
l-promjena duine l0 izazvana
optereenjem ; l0-poetna duina

Ovakva ispitivanja najee se vre do loma

uzorka.Duina l0 nikada ne predstavlja
cjelokupnu duinu ve samo jedan njen mali
dio tzv. BAZU MJERENJA.
Instrumenti za mjerenje deformacija
su:mijerne trake,tenzometri,deformetri.

(Tenzometarska mjerna trak

USLOVNI - dijagrami su oni kod kojih se

prilikom izraunavanja napona uvijek uzima
u obzir poetna povrina presjeka
A0.Meutim realno to nije tako jer dolazi do
promjene poprenog presjeka uzorka
prilikom nanoenje sile.

(Tipini oblici uslovnih - dijagrama)

Na bazi ovih dijagrama definiu se jako bitne

osobine materijala:
Modul elastinosti
Modul deformacije
Sekantni modul elastinosti
Dinamiki modul elastinosti

A takoe se dobijaju i dvije jako bitne konstante:

Zapreminski modul elastinosti
Modul smicanja (klizanja)

MODUL ELASTINOSTI
Modul elastinosti predstavlja tanges ugla
koji tangenta na proizvoljnom mjestu krive
- zaklapa sa apcisnom osom.Odnosno:
E=tg(d/d)
Ova karakteristika materijala mijenja se od
take do take krive,tj. Zavisi od napona.U
praksi se najee upotrebljava modul
elastinosti koji odgovara pravolinijkom
dijelu - dijagrama te imamo
E=tg0

MODUL DEFORMACIJE
Kao i modul elastinosti i ova veliina je u
optem sluaju funkcija napona koja je
evidentna iznad granice v.
SEKANTNI MODUL ELASTINOSTI
Ukoliko na gornjoj slici primjetimo izvjesnu taku
C za koju je >v onda se taj modul deformacije
naziva sekantni modul elastinosti i rauna se:
Esek=tg=/
Pri dovoljno niskim vrijednostima napona,pri
vrijednostima ispod granice v,veliine E,Etg,Esek
biti e priblino ili gotovo jednake.

Stvarni radni dijagram

Svi do sada spomenuti dijagrami bili su
uslovni iz razloga to smo zanemarivali
promjenu poprenog presjeka uzorka.U
stvarnosti se ova povrina nanoenjem
optereenja mijenja.To je naroito izraeno
kod vrlo ilavih materijala koji se ispituju na
zatezanje.

Premda se mi u graevinarstvu koristimo

raznim vrstama materijala ne bi smjeli
zanemariti stvarni radni dijagram
materijala.

Meutim posebno je zanimljiv

- dijagram za elik,prikazan
na slici.

1-DUKTILNI ELIK
2-VISOKO VRIJEDNI ELIK
fe-elastinost
fu-granina vrstoa
fy-granica razvlaenja
-procentualno izduenje
Et-tangentni modul
-deformacija
-napon

vrstoe pod statikim

optereenjima
vrstoa je sposobnost materijala da se
suprotstavi dejstvu unutranjih napona koji
se javljaju pod djelovanjem razliitih
vanjskih uticaja,kao i dugih promjena
(skupljanje,promjena temperature i slino).
U ovisnosti o trajanju opterenja imamo:
Izuzetno kratkotrajna optereenja
Optereenja normalnog trajanja
Dugotrajna optereenja

VRSTOA NA ZATEZANJE
Pri ispitivanju vrstoe uzorka na zatezanje
dobijamo najbolji opis materijala koji se nalazi
pod optereenjem.
Laboratorijsko ispitivanje materijala na
zatezanje vri se posebnim ureajima
KIDALICAMA

ema univerzalne kidalice

Uzorci oblika epruvete

Ispitivanje vijaka

VRSTOA NA PRITISAK
vrstoa na pritisak je otpor koji stijena prua kada
je izloena statikoj sili pritiska, sa kontinualnim
prirastom, u momentu loma.
Odnos optereenja u momentu loma i povrine
poprenog presjeka uzorka predstavlja statiku
vrstou na pritisak.

Hidraulika presa za beton

Ispitivanje betona na
pritisak

VRSTOA NA SAVIJANJE

Savijanje nastaje uslijed djelovanja momenata savijanja u

poprenim presjecima Momenti savijanja javljaju se usljed
djelovanja vanjskih sila koje su rasporeene okomito na os
tapa.
U zavisnosti od materijala imamo dozvoljeno naprezanje na
savijanje i nae naprezanje u datom presjeku mora biti manje
od dozvoljenog.
p=Mp/W-napon na savijanje u presjeku p

VRSTOA NA SMICANJE
vrstoa na smicanje se odreuje laboratorijski, ali i terenski.Ispitivanje vrstoe na
smicanje u laboratoriji se najee vri na prizmatinim, a rjee i cilindrinim uzorcima.
= c + tg
gdje su:
smiui (tangencijalni) napon stijene (MPa)
normalni napon kojem je stijena izloena (MPa)
c kohezija (MPa)
ugao unutranjeg trenja ()

TORZIONA VRSTOA
Uvijanje je naprezanje pri kome se u svakom poprenom preseku
tapa javlja samo moment koji obre oko ose tapa moment
uvijanja ili moment torzije Mt.
Ispitivanja se najee vre na uzorcima krunog poprenog
presjeka.Pri ovakvim ispitivanjima pretpostavlja se da:
pri deformaciji tapa popreni presjeci ostaju ravni i okomiti na os
tapa
popreni presjeci rotiraju se oko osi tapa kao kruti diskovi
razmak izmeu poprenih presjeka se ne mijenja

ILAVOST
ilavostje sposobnostmaterijalada plastinom deformacijom
razgradinaprezanjai na taj nain povisi otpornost materijala nakrhki
lom. Mjera za ilavost materijala je udarni rad loma.

Epruveta se postavlja centrino na oslonac s razmakom od 40 mm

Klatno slobodno pada
Rezultat mjerenja gleda se razlika izmeu poetne potencijalne
energije koju posjeduje klatno i krajnje energije
to se vei dio energije potroi na lom materijal je ilaviji

arpijevo klatno

Hvala na panji!