Bazat e Elektrotekniks

Ligjrata: 12
Metodat e zgjidhjes s rrjetave
Akademik Alajdin Abazi
e-mail: a.abazi@seeu.edu.mk , Tel: (044)356-110

Struktura e rrjetave elektrike

Topologjia konfiguracioni i rrjets q prshkruan
pozitat dhe mnyrat e ndrlidhjes s
elementeve t rrjets elektrike.

Kuptime themelore nga topologjia e rrjetave elektrike:

Deg pjes e rrjetit ku rrjedh rryma e njejt.
Nyje vendi (pika) ku takohen tre ose m tepr deg.
Kontur rruga e mbyllur prmes degve t rrjetit
Rruga e mbyllur rruga npr degt e rrjetit q fillon nga nj nyje
(duke mos kaluar m tepr se nj her n t njejtn nyje) dhe
mbaron n po t njejtn nyje.

Kontura t pavarura konturat q dallojn nga njra

tjetra s paku pr nga nj deg.
2

Prshkrimi i rrjetave prmes ligjeve t Kirhofit

Rrjeta elektrike q ka:

d deg
n nyje dhe
k kontura t pavarura
Mund t prshkruhet si sistem i d=k+n-1 barazimeve t
pavarura, nga t cilat:
k jan barazime t Kirhofit pr tensione (LIIK) dhe
n-1 jan barazime t Kirhofit pr rryma (LIK).

Madhsit e rezistencave dhe burimeve t rrjetit jan

parametra t ktij sistemi t barazimeve dhe me zgjidhjen e
tij, fitohen rrymat e panjohura t t gjitha degve
(elementeve) t rrjetit elektrik.
3

Metoda e potencialeve (tensioneve) t nyjeve

Nqoftse rrymat (n k barazimet LIIK) e degve shprehen
prmes tensioneve t degve (t shprehura si diferenc e
potencialit t nyjeve) ata shndrohen n barazime t LIK,
dhe fitohet sistemi me n-1 barazime, n t cilat t panjohura
jan potencialet e n-1 nyjeve (pr njrn prej tyre (referente)
supozohet se sht =0).
Sistemi i fituar i barazimeve prshkruan rrjetin elektrik
njlloj sikurse ligjet burimore t Kirhofit, mirpo sht m i
leht pr zgjidhje, ngase prmban numr m t vogl (vetm
n-1 n vend t d t barazimeve.
Nga tensionet e llogaritura t degve (si dallim potenciali
mes nyjeve) mund t llogariten pastaj edhe rrymat e t gjitha
degve. Andaj, kjo metod e zgjidhjes s rrjetave quhet
metoda e potencialeve (tensioneve) t nyjeve.
4

Aplikimi i metods s potencialeve t nyjeve

1.

Nj nyje zgjedhet si referente (me potencial =0)

2. Pr t gjitha nyjet tjera n-1 shkruhen ekuacionet e forms:

i Gi j Gij k Gik ... n Gin I ls

a lg

ku, i nyja pr t ciln shkruhet ekuacioni;

i , k , deri n potencialet e nyjeve fqinje t cilat me nyjen e i-t
kan s paku nj deg t prbashkt;
Gi prueshmria e t gjitha degve q vijn nnyjen i;
Gij prueshmria e degs s prbashkt mes nyjeve i dhe j.
Ils rrymat e lidhjes s shkurt t t gjtha degve (aktive) q hyjn n nyjen i
Deg aktive jan degt me burime. Rrymat e lidhjes s shkurt t degve
prmbajn parashenj + nse hyjn n nyje, kurse - kur dalin nga nyja.

3. Zgjidhet sistemi i ekuacioneve dhe fitohen potencialet e

nyjeve. Nga dallimet e potencialeve (tensionet e degve)
pastaj mund t llogariten rrymat e t gjitha degve t rrjetit.
5

Ekuacionet e potencialeve t nyjeve

N rrjetin elektrik:

Nyjen e katrt e zgjedhim si nyje referente, dmth 4=0:

1 (G0 G1 G4 ) 2 G1 3 G0 U 0 G0 U 4 G4

( Nyja 1)

1 G1 2 (G1 G2 G5 ) 3 G2 0

( Nyja 2)

1 G0 2 G2 3 (G0 G2 G3 ) U 0 G0 U 3 G3

( Nyja 3)

ku: Gi=1/Ri , i=0, 1, .5 , prueshmria e degve t veanta

Vetit e ekuacioneve t potencialeve t nyjeve

Ekuacionet e potencialeve t nyjeve mund t
shkruhen edhe n form matricore:

Matrica e prueshmris G sht matric diagonale

simetrike dhe simetria shrben pr verifikim t
korektsis s ekuacioneve t shtruara pr rrjetn e dhn.
Nnkuptohet se verifikimi sht vetm formal, ngase pr
verifikim detal, duhet patur kujdes t gjitha elementet e
rrjetit.
7

Teorema e Millmanit
Rrjeta me dy nyje mund t
prshkruhet me vetm nj
ekuacion t potencialit t
nyjeve. Pr b=0, sht:
ku,
GGsht
e degve, kurse
a
prueshmria
I ls
Ils rrymat aelg lidhjes s shkurt t degve aktive.

Kur b=0, a=Uab, andaj tensioni Uab mund t njehsohet si:

ls

U ab

a lg

Kjo shprehje sht e njohur si Teorema e Millmanit

Teorema e Millmanit Vrtetimi (1)

N qarqet elektrike me dy nyje, a dhe b, Tensioni Uab
prcaktohet nga shuma algjegrike e t gjitha rrymave n
nyjen a, e pjestuar me shumn e prueshmrive t t gjitha
degve mes a dhe b.

Teorema e Millmanit Vrtetimi (2)

Kur n qarkun elektrik me dy nyje, burimet e tensionit
ekuivalentohen me burrime rrymore, fitohet:

Ei
Ii
Ri

, i 1, ... , n
10

Teorema e Millmanit Vrtetimi (3)

Ei
I I i
i 1
i 1 Ri

1
G
Ri

U ab

Ei

I
i 1 Ri
n
1
G

i 1 Ri

,q edhe duheshte t vrtetohet!

11

Rrjeta elektrike nga kndvshtrimi i nj elementi

Kur na intereson vetm nj element i rrjetit (p.sh. rezistenca
R mes pikave a dhe b n rrjet), pjesn tjetr t mbetur t
rrjetit mund ta trajtojm si kuti t zez
A - rrjeta aktive lineare

12

Rrjeta aktive lineare = Burim real

Po t largohet rezistenca R, mes pikave a dhe
b do t egziston tensioni Uab , gjegjsisht
tensioni i lidhjes s hapur
Po t zvendsohet rezistenca R me lidhje t
shkurt, mes lidhjes s shkurt t pikave a dhe
b do t rrjedh rryma Iab e lidhjes s shkurt.
Rrjeta aktive lineare A, e shiquar nga dy pika
(a dhe b), sillet si burim real!
Raporti mes tensionit t lidhjes s hapur dhe
rryms s lidhjes s shkurt paraqet
rezistencn e brendshme t rrjetit R ab

U ab
Rab
I ab
13

Teorema e Tevenenit
Poqse nj element vshtrohet nga dy pikat kyse, ather
rrjeta aktive lineare mund t zvendsohet me modelin e
tensionit t burimit real (Burimi i Tevenenit) me
parametrat ET dhe RT.
Forca elektromotore e Burimit ekuivalent t Tevenenit
(ETTensioni i Tevenenit) sht e barabart me tensionin e
lidhjes s hapur mes dy pikave t vshtruara.
Rezistenca e brendshme e burimit ekuivalent t Tevenenit
(RTRezistenca e Tevenenit) sht e barabart me
rezistencn e prgjithshme t rrjetit mes dy pikave t
vshtruara.
14

Aplikimi i Teorems s Tevenenit

Prcaktohen pikat kyse (p.sh. a dhe b) t elementit t
rrjetit t cilit dshirojm tia prcaktojm rrymn (ose
tensionin) dhe ai element largohet (kyqet) nga rrjeti (lidhja
e hapur mes pikave a dhe b)
Prcaktohet tensioni i lidhjes s hapur Uab, me ka
prcaktuar tensioni i Tevenenit: UT= Uab.
Prcaktohet rezistenca e prgjithshme e rrjetit t mbetur Rab
mes pikave a dhe b, ashtuq shuhen t gjitha burimet, me
ka prcaktohet edhe rezistenca e Tevenenit RT=Rab.
Pjesa e mbetur e rrjetit ekuivalentohet me burimin e
Tevenenit, n t cilin kyqet srish elementi i kyqur dhe
llogaritet rryma dhe tensioni prkats.

15

Teorema e Tevenenit Vrtetimi (1)

Rryma n cilndo deg a-b t qarkut (rrjets) elektrik, ku
mes pikave a dhe b ndodhet rezistenca R, prcaktohet duke
zvendsuar pjesn tjetr t qarkut me burim ekuivalent t
tensionit.
Forca elektromotore e burimit (ET) sht e barabart me
tensionin n skajet e degs a-b kur ajo sht e hapur.
Rezistenca e brendshme e rezistencs ekuivalente (RT)
sht e barabart me rezistencn e prgjithshme t qarkut
pasiv vshtruar nga skajet e hapura a dhe b.
Qarku pasiv fitohet nga qarku (rrjeta) real, pasi t jen shuar
t gjitha burimet!
16

Teorema e Tevenenit Vrtetimi (2)

Qarku aktiv:

Me shuarjen e burimeve n A fitohet qarku pasiv:

17

Teorema e Tevenenit Vrtetimi (3)

Marim dy burime tensioni E1 dhe E2, E1= E2=Uab, dhe i
lidhim n degn a-b, si vijon:

Sipas parimit t superpozicionit, po ta shuajm E2 dhe ta

lm E1 dhe t gjitha burimet tjera n qarkun aktiv A, ather
npr rezistencn R do t rrjedh rryma Ie cila sht e
barabart me zero (ngase E1=Uab).
18

Teorema e Tevenenit Vrtetimi (4)

Sipas parimit t superpozicionit, n hapin e dyt, i shuajm
t gjitha burimet n A dhe E1, kurse e lm aktiv vetm
burimin E2. Tani n rrjet rrjedh vetm rryma I.
Meq I=I+I :

E2
I I ''
R Rab

Andaj:

,q edhe duheshte
t vrtetohet!
19

Teorema e Nortonit
Poqse nj element vshtrohet nga dy pikat kyse, ather
rrjeta aktive lineare mund t zvendsohet me modelin
rrymor t burimit real (Burimi i Nortonit) me
parametrat IN dhe RN.
Rryma e burimit ekuivalent t Nortonit (IN Rryma e
Nortonit) sht e barabart me rrymn e lidhjes s
shkurt mes dy pikave t shqyrtuara.
Rezistenca e brendshme e burimit ekuivalent t Nortonit
(RN Rezistenca e Nortonit) sht e barabart me
rezistencn e prgjithshme t rrjets mes atyre dy
pikave.
20

Aplikimi i Teorems s Nortonit

Prcaktohen pikat kyse (p.sh. a dhe b) t elementit t
rrjetit t cilit dshirojm tia prcaktojm rrymn (ose
tensionin) dhe ai element largohet (kyqet) nga rrjeti kurse
pikat a dhe b lidhen shkurt.
Prcaktohet rryma e lidhjes s shkurt Iab, me ka n fakt
prcaktohet rryma e Nortonit: IN= Iab.
Hapet lidhja e shkurt dhe prcaktohet rezistenca e
prgjithshme e rrjetit t mbetur Rab mes pikave a dhe b,
ashtuq shuhen t gjitha burimet, me ka prcaktohet edhe
rezistenca e Nortonit RN=Rab.
Pjesa e mbetur e rrjetit ekuivalentohet me burimin e
Nortonit, n t cilin kyqet srish elementi i kyqur dhe
llogaritet rryma dhe tensioni prkats.
21

Teorema e Nortonit Vrtetimi (1)

Rryma n cilndo deg a-b t qarkut (rrjets) elektrik, ku
mes pikave a dhe b ndodhet rezistenca R, prcaktohet duke
zvendsuar pjesn tjetr t qarkut me burim ekuivalent t
rryms.
Rryma e burimit ekuivalent t rryms (IN) sht e barabart
me rrymn n degn a-b kur ajo sht e lidhur shkurt.
Rezistenca e brendshme e burimit ekuivalent t rryms
(RN) prcaktohet n t njejtn mnyr sikurse te teorema e
Tevenenit (prej ku rrjedh q RN=RT).

22

Teorema e Nortonit Vrtetimi (2)

Nga Teorema e Tevenenit dhe nga ekuivalentimi i burimit
real t tensionit n burim real t rryms:

ET
IN
RT

RN RT

N mnyr alternative munt t praktikohet parimi i

superpozicionit pr bashkangjitjen e dy burimeve rrymore
me rryma t njejta (IN), por me kahje t kundrta, n mnyr
paralele me degn a-b.
23

Teorema e Nortonit Vrtetimi (3)

N qarqet e rryms njkahore, teorema e Tevenenit dhe e

Nortonit jan ekuivalente n zvendsimin (por me parametra t
ndryshm) e rrjets aktive lineare A.
N qarqet e rryms s ndryshueshme nuk vlen n t gjitha rastet
ekuivalentimi mes ktyre dy teoremave. N fakt, egzistojn
qarqe t rryms s ndryshueshme te t cilat mund t praktikohet
vetm njra nga kta dy teorema, andaj edhe arsyetohet
formulimi n veanti i ktyre dy teoremave.

24

Pyetje!

25