Professional Documents
Culture Documents
Aşıyla Üretim PDF
Aşıyla Üretim PDF
MEGEP
(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN
GLENDRLMES PROJES)
BAHECLK
AIYLA RETM
ANKARA 2007
Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar ile
onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarak
yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarnda
amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim
materyalleridir (Ders Notlardr).
NDEKLER
BAHECLK.............................................................................................................. 1
AIKLAMALAR ........................................................................................................ii
GR ........................................................................................................................... 1
RENME FAALYET1 ........................................................................................ 3
1. ANA YETTRME.............................................................................................. 3
1.1.Ana eitleri ..................................................................................................... 4
1.2. Ana retimi ..................................................................................................... 4
1.2.1. Generatif Yntem ....................................................................................... 4
1.2.2. Vejetatif Yntem ........................................................................................ 6
1.3. Kltr Bitkisi..................................................................................................... 7
UYGULAMA FAALYET ...................................................................................... 8
DEERLENDRME .............................................................................................. 10
RENME FAALYET2 ...................................................................................... 11
2. AI LE RETM .................................................................................................. 11
2.1. Tanm ve Kullanm Nedenleri........................................................................ 11
2.2. Ann Tutmasn Etkileyen Faktrler ............................................................. 12
2.3. Alama Zamanlar .......................................................................................... 13
2.4. A Malzemeleri .............................................................................................. 15
2.5. A eitleri..................................................................................................... 17
2.5.1. Gz Alar ............................................................................................... 17
2.5.2. Kalem Alar ........................................................................................... 23
2.6. A Sonras Bakm........................................................................................... 32
UYGULAMA FAALYET .................................................................................... 34
LME VE DEERLENDRME......................................................................... 35
DEERLENDRME .............................................................................................. 36
MODL DEERLENDRME .................................................................................. 37
NERLEN KAYNAKLAR...................................................................................... 39
KAYNAKA ............................................................................................................. 40
AIKLAMALAR
AIKLAMALAR
KOD
ALAN
DAL / MESLEK
MODLN ADI
621EEH017
Bahecilik
Ortak Alan
Ayla retim
MODLN TANIMI
SRE
40/32
N KOUL
n koul yoktur.
YETERLLK
MODLN AMACI
Amalar
Amaca uygun ana ve kltr bitkisini seebileceksiniz.
Tekniine uygun alama yntemlerini uygulayabileceksiniz.
ETM RETM
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI
LME VE
DEERLENDRME
ii
GR
GR
Sevgili renci,
A ile retim vejetatif retim yntemlerinden biridir. A farkl ya da ayn tr
bitkilerin birbirleriyle kaynatrlarak tek bir bitki olarak yetitirilmesidir. Bu durumda a ile
retim dier retim yntemlerine gre farkllk gsterir. nk dier retim yntemlerinde
ayn bitkinin farkl ksmlarndan retim yapmak mmkndr. A ile retimde ise anca ve
kaleme ihtiya vardr. Bu da iki ayr bitkiye ihtiya dourur.
Ana yeni bitkinin kk ksmn olutururken kalem ise retmek istediimiz bitkinin
zelliklerini tar. Kalem retilmek istenen bitkiden tek ya da birka gz ierecek ekilde
alnabilir. te alnan bu kalem ya da gzler ana zerine yerletirilerek yeni bitki elde
edilmi olunur.
Ada baarl olabilmek iin a yntemlerini ve a yapmay bilmek gerekir.
Bahenizde istemediiniz ya da eidini deitirmek istediiniz erik aacna kalem as
uygulayarak bunu baarabilirsiniz ya da bahenizdeki glnzn rengini deitirmek
istediinizde uygulayacanz gz as ile bunu salayabilirsiniz.
Ayn zamanda aclk artk gnmzde ayr bir meslek olarak karmza kmaktadr.
te bu modl ile ann uygulama zamanlarn ve uygulama yntemlerini en iyi ekilde
renecek ve gerektii zamanlarda uygulayabileceksiniz.
RENME FAALYET1
RENME FAALYET1
AMA
Amaca uygun ana ve kltr bitkisini seebileceksiniz.
ARATIRMA
1. ANA YETTRME
Ana yetitirme daha ok meyve aalarnn oaltlmasnda kullanlr. Meyvecilikte
ana kullanmay gerektiren sebepleri yle sralayabiliriz:
Turungiller kireli topraklarda turun anac zerinde, asitli topraklarda ise yaprakl
anacn zerinde yetitirilir. yaprakl anacnn soua da dayankl olmasndan dolay
iklim asndan kritik saylan yerlerde turungiller bu anaca alanarak yetitirilir.
Nematodla bulak topraklarda eftali aalar, nematoda dayankl eftali anacna
alanarak baaryla yetitirilir.
Aalarda gelimenin kstlanmas yani kk tal aalar elde etme amacna ynelik
bodur analar kullanlmaktadr. Bu gibi analar ayn zamanda aalarda genlik ksrl
dneminin ksaltlmasnda olumlu etki eder. Yani baz analar zerine al aalarn verime
yatma sresini ksaltr.
Bunlarn dnda analar zerine aalarn ekli, mr, verimi, meyve irilii, meyve
rengi, meyvenin olgunlama sresi, meyve tutumu, budama ve terbiye etki ederek deiik
imknlar salar.
3
1.1.Ana eitleri
Meyvecilikte kullanlan analar tohum ve klon analar olmak zere iki ksmda
incelenir.
Tohum analar: Bu analar tohum ile retilir. retiminde yabani trlerin tohumlar
kullanlabilecei gibi kltr eitlerinin tohumlar da kullanlr. Yabani eitlerin
tohumlarndan elde edilen analara r, kltr eitlerinin tohumlarndan elde edilen
analara ise yoz ad verilir. Ancak uygulamada her iki grup iinde r deyimi
kullanlmaktadr. r ve yozlar gelime kuvveti, aacn mr, verim, meyve kalitesi vb.
zellikler bakmndan ok fazla fark gstermez.
r ve yozlar ayn aacn tohumundan elde edilmi olsalar bile yabanc
dllenmeden dolay ne birbirlerine ne ana bitkiye ne de tozlayc bitkiye benzer. Bu
farkllklar bu analarla alanm eitlerle kurulan bahelerde rahatlkla grlr, bu yzden
yabani tohum analaryla rnek bir bahe kurma imkn yoktur.
Modern meyvecilikte sadece alanacak eidin deil, kullanlacak anacn da standart
zelliklerde olmas istenir. Meyve retim ve ticaretinde standardizasyonun baars buna
baldr. Bununla birlikte lkemizde eitli amalara ynelik ana kullanm sz konusu
olmadndan tohum analar ile bir rnek fidan retimini imknsz klar.
Bununla birlikte turungiller, eftali, kays, badem, erik, elma, armut gibi trlerin
retiminde genelde tohum anac kullanlmakla birlikte klon analar da kullanlmaktadr.
Klon analar: elik, daldrma, kk veya dip srgn ve doku kltr gibi vegatatif
yntemlerle retilen analardr. Bu analarn morfolojik, fizyolojik, kimyasal ve kaltsal
zellikleri bakmndan hem birbirlerine hem de alndklar ana bitkiye benzer. Klon analar
ile modern meyvecilikte istenilen kalem ve ana standardizasyonu salanm olur. Bu da
rnek bahe kurma imkn salar.
a) Sert ekirdekli meyve trlerinde (eftali, erik, kays vb.) tohumlar, meyveler
yarlarak kartlr. yice ykanp glgede kurutulur.
b) Yumuak ekirdekli meyve trlerinde (elma, armut, ayva) tohumlarn karlmas
g ve zaman alcdr. Eer meyvelerin meyve etleri alnmayacaksa meyveler olduu gibi
ezilir. Sonra ezilen materyal su dolu kaba konularak bir sre bekletilir. Fermantasyon
baladktan ksa bir sre sonra ekirdekler dibe ker. Bylece elde edilen tohumlar gzelce
ykanarak glgede kurutulur.
c) Sert kabuklu meyve trlerinde (ceviz, badem) yeil d kabuk krlarak soyulur ve
tohumlar glgede kurutulur.
yi bir tohumda aranlan zellikler unlardr.
Taze olmaldr.
Meyvelerin, meyve suyu, pekmez, pestil vb. rnler haline getirilmesinden elde
edilen artklardan karlm olmamaldr.
Bu amala kazk kk, boyun noktasndan itibaren 8-10 cm aadan, yan kkler de 3-4
cm uzunluunda makasla kesilir. Yaral kkler yara zerinden, hi ie yaramayan kkler ise
dipten kesilir.
Tuvalet budamas bitirilen generatif ve vejetatif analar gelime durumlarna ve gvde
kalnlklarna gre I. , II. , III. boy olmak zere boya ayrlr. Kk boaznn 7-10 cm
yukarsndan llen analardan gvde kalnl 8-12 mm olanlar I. boy, 5-8 mm arasnda
olanlar II. boy ve aplar 5 mmden az olan zayf analar ise III. boy olarak ayrlr. III. boy
analar ya imha edilir ya da uygun bir yere artlarak bir yl daha gelimeleri salanr.
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
lem Basamaklar
neriler
Tohumlar ekiniz.
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
LME SORULARI
Aadaki cmlelerde bo braklan yerlere uygun ifadeleri getiriniz.
1)
2)
3)
4)
5)
6)
7)
8)
9)
Tek bir meyve aacndan vejetatif olarak retilmi genotip ve fenotip zellikleri ayn
olan bireylerin oluturduu ve yetkililer tarafndan tescillenmi topluluklara
denir.
10)
DEERLENDRME
Cevaplarnz kontrol ediniz. Hatal cevaplarnz iin konuyu tekrar ediniz. Tamamen
doru ise deerlendirme leine geiniz.
UYGULAMALI TEST
Uygulama faaliyetinde kazandnz bilgi ve beceriler dorultusunda erik bitkisinden
r elde etme uygulamas yapnz. Yapm olduunuz almay aadaki kriterlere gre
deerlendiriniz.
DEERLENDRME LE
DEERLENDRME LTLER
Evet
Hayr
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz ve doru cevap saysn belirleyerek
kendinizi deerlendiriniz.
Hatal cevaplar iin bilgi konularn tekrar ediniz. Tm cevaplar doru ise bir sonra ki
renme faaliyetine geiniz.
10
RENME FAALYET2
RENME FAALYET2
AMA
Tekniine uygun alama yntemlerini uygulayabileceksiniz.
ARATIRMA
2. AI LE RETM
2.1. Tanm ve Kullanm Nedenleri
A ile retim; retilmesi istenen bitkinin bir parasn, kknden faydalanmak istenen
baka bir bitkiyle kaynatrarak tek bir bitki olarak yetitirme tekniidir.
Bitkinin toprak st ksmn yani gvde ve dallar oluturmak zere asl retilmesini
istenen bitkiden alnan ksma kalem veya gz denir. Kalem, zerinde birka uyur gz
bulunan bitki paras, gz ise bir tek gz ve srgnden alnan retken bir paradr.
Yeni bitkinin kk ksmn oluturacak olan ann yapld ksma ise ana denir.
Bylece ana veya kalem anala birletirildiinde ana kk olutururken, kalem veya gz
de srerek yeni bitkinin gvde ve dallarn oluturur. A, canl iki ayr bitki dokusunun
kaynatrlarak tek bir bitki olarak yetitirme tekniidir. Bunun sonucunda kk anacn, a
kalemi ise kalem alnan bitkinin genotipine benzer. Ancak kalem zerinde anacn etkileri
olduu gibi, kaleminde ana zerinde byme, soua dayanma gibi etkileri sz konusu
olmaktadr.
Baz odunsu ss bitkileri yeteri kadar kklenemedikleri iin bunlar ounlukla a ile
retilir. A ile retim, gymnospermlerden Conifer snfna giren trlerde, angiospermlerde
ise kotiledonlara ait bitki trlerinde uygulanr. Ancak monokotiledonlarda ada kaynamay
salayan kambiyum tabakalar yoktur.
Baz bitki trlerinde bireyler erkek veya dii ayr ayr yani dioik olur. Byle bir bitki
bir yerde tek bulunmas halinde erkek veya diidir. Hangisi olursa olsun bu bitki bu durumda
iek amaz ve bu bitkiden tohum elde edilmez. elikle retimde de iyi bir kklenme
salanmazsa, ayn zellikleri tayan bitki retilmesi ancak a ile olur. Bazen de bir aa
herhangi bir sebeple ok zarar grm ise bu aacn bir veya birka dalna yaplan a ile bu
aa tekrar gelitirilebilir. Bazen de ayn bitki zerinde farkl dallar ayn trden farkllk
gsteren bireylerden alnan kalemler alanarak ayn bitki zerinde eitli tip ve renkte iek
veya meyve elde edilmi olur.
11
iletken dokular arasnda hzla kaynama salanm olur. Bu yolla kalem srnce su ve besin
maddesi ihtiyacn, anatan birbirleriyle en ksa zamanda ilikiye geen iletken dokular
sayesinde kolayca karlar. Bunun iin ana ve kalemde alan kesitler ne kadar birbirine
benzer olursa o kadar kambiyumlarn st ste gelme ans artar.
f) A yeri, alamadan hemen sonra uygun bir macunla kapatlmaldr. Bu ekilde a
yerinde kuruma ve eitli enfeksiyon tehlikeleri nlenmi olur. Macunlamadan nce her iki
parann sk bir ekilde lastik, plastik veya rafyadan oluan bir bantla sarlmas da
gerekebilir.
g) Alamadan sonra uygun bakm ve zen gerekir. zellikle anatan kan srgnler
azaltlarak ana kalem arasnda zsu sirklasyonunun yeterli olmas salanmaldr.
h) Hava, nem ve scaklk artlar uygun olmaldr. Serada, cameknlarda, sisleme
altnda baar ans artarken ak alanda ise balangta glgeleme yapmak da bu konuda
faydal olur.
) Kalem veya gzn anaca doru taklm olmas gerekir. Ters taklm kalem veya
gz olmas halinde ada tutma grlmez.
i) Ann baar oran; bitkinin tr, koullara uygun alama ynteminin iyi seimi ve
deneyimli bir ac ile daha da ykselir.
j) Kalem ve gzn hastalk etmenleriyle (zellikle virsler) bulak olmas, ada
baary azaltr. Bu yzden virssz aalardan ve omcalardan kalem alnmas, aya
balamadan nce fidan retim materyallerinin mantari ve bakteriyel hastalk etmenlerine
kar dezenfekte edilmesi gerekir.
Ge srgn alar: Daha ge yani haziran aynn ilk yarsnda yaplr. Bu dnemde
gz artk yeni olumu srgnler haline dnm ve her yaprak koltuunun altnda iyi
gelimi tomurcuklara sahip olmulardr. A kalemi olarak bu tomurcuklar kullanlr. Ge
srgn alarnda yara hemen kapanr ve a iki hafta iinde tutar. Ann tuttuu, yaprak
sapnn dmesi ile anlalr. Gz hazirandan itibaren bymeye devam eder ve bitkinin yeni
tacn oluturur. Bu yntemde a gvde zerinde yeteri kadar ykseklie taklmal ve
alamadan 34 gn sonra tepegzn 510 cm yukarsndan kesilmelidir. Alamadan 1015
gn sonra bu kesim gzn hemen stne kadar indirilir.
14
Resim 2.3: Gzn kaleme yerletirilmesi Resim 2.4: Gz ile kalemin birlemesi
Resim 2.5: A rafyas ile balanmas Resim 2.6: Gzn srm hali
Normalde ilkbaharda ana srmeye hazrlanan gzlerin hemen zerinden kesit yzeyi
ann bulunduu tarafn ters ynne doru meyilli olarak kesilir veya 10-15 cm koltuk
altnda kalacak ekilde ksaltlr. Bylece gzn kuvvetli olarak srmesi salanr.
2.4. A Malzemeleri
Alarn yaplmas
aklayabiliriz.
srasnda
kullanlan
malzemeleri
ve
zelliklerini
yle
a) aklar: Gz aks ve kalem aks olmak zere iki tip ak kullanlr. Gz veya
kalem alarnn daha snrl yapld yerlerde gz aks, her iki yntem iin de rahatlkla
kullanlabilir. Az kapanmayan baklar daha kuvvetlidir. Keskin yz korumak amacyla
bir klf kullanlrsa daha iyi olur. yi almak iin ban gayet keskin olmasnda yarar
vardr. Eer ok a yaplacaksa yksek kaliteli salam ve dayankl baklara ihtiya vardr.
b) A macunlar: yi bir a macunu bitkinin yzne iyice yapmal, yamurlarla
ykanp gitmemelidir. Soukta atlayp dklmemeli, scak havalarda ise eriyip akacak kadar
yumuak olmamaldr.
15
Son yllarda a macunlar souk ve scak olmak zere iki ekilde kullanlmaktadr.
Scak macunlar: Bu tip iine giren maddeler, reine, bal mumu, keten tohumu
ya veya mangal tozu kmrdr.
16
2.5. A eitleri
2.5.1. Gz Alar
zerinde bir gz veya tomurcuk bulunan kk bir dal parasndan alnan bir kalem
kullanlarak yaplan alama yntemi gz a veya tomurcuk a olarak adlandrlr. Bu yolla
bir bireyden ok sayda gz alma olana vardr. Bu metot ile kymetli, nadide bireyler
retilir. Ekonomik ve amatrlerin kolaylkla uygulayabilecei bir a yntemidir.
17
Gz alar gen analara veya 0,6-2,5 cm apnda ince dallara uygulanr. Bunun iin
ana olarak 1 yllk fidanlar yeterlidir. rnein 1 yllk yabani gller, mkemmel analardr.
Ancak ana olarak kullanlacak trler eer yava byyen tr ise ana ya 2 olabilir.
Gz alarn grupta toplamak mmkndr.
2.5.1.1. T Gz As
Gz alar arasnda en ok bilinen ve kullanlan gz a yntemi T gz adr. Ana
zerinde kabuun T eklinde kesilmesinden dolay bu isimle adlandrlr. zelliklerin birok
ss allarn retilmesinde kullanlr. T gz as iyi gelimi ve vejetasyon devresi iinde su
yrm ve kabuun odundan kolaylkla ayrld dnemde olan analara uygulanr. Anacn
0,6-2,5 cm apnda ve olduka ince kabuklu olmas istenir. Gzlerin alnd odun ksmnn
ise kabuklar kalnlamam 1-2 yanda olmas istenir. Gzler odunlam, fakat z suyunun
henz yrmeye balamad srgnlerden alnr.
zerinde gz bulunan kabuk kalkann karlmas iin gzn 1 cm kadar aasndan
eimli bir kesimle ie balanr ve bu kesim gzn altna kadar devam eder. 2,5 cm zerinde
ise son bulur. Kabuk kalkan mmkn olduu kadar ince fakat ayn zamanda bir para sert
olmaldr.
nce ana zerinde yerden 5-25 cm ykseklikte iki boum arasna 2,5 cm uzunlukta
dikey bir kesim yaplr. Bunu T eklini verecek ekilde stten bir yatay izgi izler. ki kabuk
dilimini kaldrmak iin a makas hafife evrilir alttaki gz, gzn sadece yaprak sap
kalacak ekilde yukardan aa hazrlanan gze yerletirilir ve rafya ile balanr. Hular gibi
zor a tutan trler dnda macunlamaya gerek yoktur.
18
A yaklak iki hafta iinde zellikle de gllerde tutar. Ann tuttuu, gzdeki yaprak
sapnn dmesiyle anlalr. Ana yaz sonu veya sonbaharda ann stnden kesilerek
uzaklatrlr.
19
2.5.1.2. Yama Gz As
Yama gz asnn en belirgin zellii dikdrtgen eklindeki bir kabuk parasnn
anatan kesilip karlmas ve bunun yerine zerinde bir gz bulunan retilmek istenen
bitkiden alnan kabuk parasnn yerletirilmesidir.
Yama gz asnn yaplmas T gz asna oranla daha yava ve zordur. Ancak ceviz
ve pikan gibi kaln kabuklu trlerde baarl olarak uygulanmaktadr.
Bu a metodunda gerek anacn gerekse gz kaleminin kolay kabuk vermesi gerekir.
Yama gz as yaz sonlar veya sonbahar balarnda yapld gibi az olmakla birlikte
ilkbaharda da yaplabilir. Ana ve gz kaleminin aplar 1,22,5 cm olmaldr.
Gerek ana gerekse kalemden kabuk paralarnn karlmas iin zel baklar
kullanlr. Bu baklarda 2,5-3 cm aralklarla enlemesine paralel kesim yapacak iki azn
bulunmas gerekir. 2,5 cm uzunlukta olan bu kesimler, anacn dzgn bir yerinde toprak
yzeyinin 1015 cm stnde kabuktan oduna kadar giden bir derinlikte yaplr. Bu iki yatay
veya enlemesine kesim, yek azl bir bakla yukardan aaya kesim yaplarak birletirilir.
Gz kaleminden karlan ve zerinde gz bulunan kabuk yamas ana zerinde daha
nceden hazrlanan yere hemen taklmaldr. Gz kaleminden kan kabuk yamasnn st ve
alt ksmnn anata alan yere skca uymas, dier taraflarn uymasndan daha nemlidir.
20
2.5.1.3. Yongal Gz As
Yongal gz as ilkbaharda bitkide aktif byme balamadan nce veya yaz
aylarnda aktif bymenin su noksanl nedeniyle durduu durumlarda yapld gibi
kabuun odundan kolayca ayrlmad zamanlarda da yaplabilir. Metot genellikle ap 12,5
cm olan kk bitkilere uygulanr.
zellikle vinifera asma eidinde floksera ve nematoda dayankl analarn
sonbaharda yongal gz as ile alanmas mkemmel sonu verir. Her ne kadar yongal gz
baarl ise de T gz as kadar abuk ve basit olmadndan T gz asnn uygun olduu
durumlarda uygulanmaz.
22
Anacn topraa yakn ksmndan, iki boum arasnda dzgn bir yerden kabukla
birlikte bir para odun (yonga) kesilip karlr. Bu yere istenen gz kaleminden alnan ve
zerinde bir gz bulunan ayn byklkteki bir kabuklu yonga yerletirilir. Ana ve kalemde
yongal kabuklar ayn ekilde kesilir. lk kesim, odunun 450lik bir ayla tomurcuun hemen
altndan yaplr. kinci kesim tomurcuun 1 cm kadar zerinde balar. Tomurcuun
arkasndan odunun iinden geecek birinci kesimle birleinceye kadar aaya iner. Anatan
karlan kabuklu yonga yerine, gz kaleminden karlan yongal gz yerletirilir. Eer bu
iki yonga ayn byklk ve ekilde kesilirse, iki kabuklu para birbirine tam uyarak ann
tutma ans artar.
Yongal gz asnda, a tamamen kaynayncaya kadar anacn tepesi gzn zerinden
kesilmez. Eer yongal gz sonbaharda yaplrsa, anacn tepesi ilkbaharda gzn
taknmasndan 10 gn sonra vurulur.
23
Yarma a yaplrken kasap ba gibi ar bir bak veya zel yarma a aletlerinden
biri alanacak ksmn merkezinden 57,5 cm derinlikte dik bir yark amak iin kullanlr.
Bu ilem bir tokmak veya ekile baa vurularak yaplr. Dzgn bir yark aldktan sonra
bu yeri ak tutmak iin bir tornavida, keski veya yarma a aletinin kama ksm alan yerin
iine yerletirilir. Kalemler 7,5-10 cm uzunlukta olmal ve zerlerinde en az 2-3 gz
bulunmaldr. Her kalemin u ksm yaklak olarak 5 cm uzunlukta hafife meyilli kama
eklinde kesilerek hazrlanr. Anacn d tarafnda kalacak olan kalemin kenar i taraftaki
kenara gre biraz daha geni olmaldr. Anacn kabuu kalemin kabuuna gre daha kaln
olduundan kambiyum tabakalarnn st ste gelmesi iin kalemin d yzeyinin anacn
kabuunun d ksmndan biraz daha ieri yerletirilmesi gerekir.
Kalemin alt ksmndaki kama eklinde kesilmi meyilli uzun kenarlarn dzgn olmas
iin ok keskin bir bakla kesilmesi gerekir. Kalemin kenarlarnn her iki taraf, uzunluklar
boyunca anaca sk bask yapmaldr.
24
25
Yntem, anacn kalemden kaln olduu durumlarda yarma ann yerini alr. Ancak
yarma adaki gibi byk bir yarn almasna gerek yoktur. Yara daha kk olacandan
mikro organizmalar tarafndan enfekte olma olasl daha az olur.
Kakma a uygulanrken anata bir tarafa doru hafif meyilli przsz bir kesit alr.
Kesitin daha yksek olan ksmndan a makas ile 10 cm kadar keli bir kama oyuu
oluturulur. Anataki bu oyuun derinliinin kenardan merkeze doru 3-4 cm olmas
yeterlidir. Kalemde de bu oyua uygun iki taraf kesilmi bir kesit meydana getirilir.
Anataki oyua kalem oturduu zaman balamaya gerek kalmaz. Ancak anataki kesit
yzeyini mutlaka kapsayacak ekilde macunlanmas arttr. Uygulamada kalemin anaca
uygulanmas bir yerden fazla olarak 2-3 yerde olabilir. Bylece ann tutmas bakmndan
garantili hareket edilmi olunur.
Baz durumlarda eik kesilen ana zerinde dz yzeyli bir kesit daha yaplarak kalem
oyuu buraya alr. Bu durumda kalem anaca daha salam oturmu olur.
A vejetasyon dnemi balamadan 23 ay gibi uzun bir sre iinde yaplabilir. Ancak
al gibi ilkbaharda erken sren trlerde daha erken, d budak, yalanc akasya gibi ge sren
trlerde daha ge yaplabilir.
26
2.5.2.5. Kpr A
Kpr a, aacn kk sisteminin zarar grmedii fakat gvdedeki kabuk ksmnn
zarar grd hallerde uygulanr. Toprak ileme aletleri, kemirgenler veya hastalklar
gvdede bazen olduka geni bir ksmda zarar meydana getirebilir. Bu da ou kez aacn o
ksmnn plak kalmasna sebep olur. Kabukta meydana gelen zarar, aacn lmesine yol
aacak kadar zararl olabilir. nk kkler, aacn tacndan kendilerine gelecek olan besin
maddelerinden mahrum kalr. Gvdelerindeki kabuklar iddetli olarak zarar grm birok
aa trnde aalar kurtarmak iin kpr a yaplr.
Kpr a aata aktif bymenin balad ve gvdenin kolaylkla kabuk verdii
ilkbahar balarnda yaplr. Kullanlacak kalemler dinlenme devresinde, ya ayn aacn veya
benzer bir aacn ap 0,6- 1,2 cm olan yal dallarndan alnarak a yaplana kadar souk
bir yerde saklanmaldr. Acil durumlarda kpr a ilkbahar sonlarnda tomurcuklar daha
nceden bymeye balam olan kalemlerle de baarl olarak yaplabilir. Ancak bu
durumda patlam olan tomurcuklar veya yeni srgnlerin sklp atlmas arttr.
Kpr a uygulanrken yaplacak ilk i l ve yrtlm kabuu kazyp atarak yaray
salam ve zarar grmemi dokuya kadar temizlemektir. Zarar grm blgenin etrafna her
5-7,5 cm'de alt ve st ular canl kabuk iine yerletirilmek artyla bir kalem yerletirilir.
Btn kalemler yerlerine yerletirildikten sonra kesik yzeyler tamamen macunlanr.
Macunun zellikle a noktasn iyice kapamasna dikkat etmek gerekir. Zarar gren gvde
blgesinde plak odun ksm da, mikroorganizmalarn giriini engellemek, su ve besin
maddelerinin almn nlememek iin macunlanr.
Eer a tutmusa zerindeki gzler srmeye balar. Bu gzlerden oluan srgnler
kesilip atlmaldr. Kalemler ksa zamanda byyp geniler ve yara birka yl iinde
kapanr.
2.5.2.6. Kabuk A
Amatrler tarafndan kolaylkla yaplabilen abuk ve basit bir a yntemidir. zel
aletlere ihtiya gstermez ve 25-30 cm'ye kadar kaln dallarda yaplabilir.
28
Kabuk as kabuun kolaylkla ayrlmasna bal olduu iin anata aktif byme
baladktan sonra yaplr. Ada dinlenme halindeki kalemler kullanldndan yapraklarn
dken trlerde dinlenme mevsimi iinde alnmaldr. Alnan bu kalemlerin alama zamanna
kadar souk yerlerde tutulmas arttr. Her dem yeil trlerde ise yeni alnan kalemler
kullanlabilir. Kabuk alar iyi kaynasa da balangta krlmalara kar hassastr. Bu
sebeple a srgnleri bitkinin dibine dikilen bir kaza balanmaldr. Birka yl sonra al
fidan buna ihtiya duymadan yaamaya devam eder.
Kabuk as eitli ekillerde yaplmaktadr.
Her anaca birka kalem yerletirilir. Her kalem iin anacn ucundan kabukta
oduna kadar giden derinlikte yaklak 5 cm uzunluunda yukardan aaya
doru bir kesim yaplr. Sonra kalemleri yerletirmek iin kesitin her iki kenar
hafife kaldrlr. Kalem 2-3 gz tamal, 0,6-1,2 cm kalnlnda olmaldr.
Kalemler dinlenme halindeki srgnlerden alnmaldr.
Kalemin uzun kesilen ksmnn ters ynnde ikinci bir kesim daha yaplr. Bylece
kalemin alt ucu keskin bir kama haline getirilmi olur. Kalem, anacn kabuu ile odunu
arasna yerletirilir. Kalemin uzun kesilen ksm oduna doru getirilir ve anacn kesit
yzeyine oturuncaya kadar aaya itilir. Her kalem iin iki ivi kullanlarak kalemin anaca
ivilenmesi ile a son bulur.
kabuun salam kambiyumu ile temas etmesidir. Bu da yara yerinin daha abuk
kapanmasn salar.
2.5.2.7. Yanatrma A
ki serbest bitkinin kendi kklerini koruyacak ekilde gvdelerinde kesim yzeyleri
meydana getirilir, kesim yerleri st ste olacak ekilde her iki bitki birbirine yanatrlr. Bu
ekilde yaplan aya yanatrma a denir.
Yanatrma a iin genellikle bitkilerden biri veya ikisinin de saks ya da kapta olmas
gerekir. Bu yntem baka yntemlerle alanmas mmkn olmayan bitki trlerinde
kullanlr. Yanatrma a, yln herhangi bir zamannda yaplabilirse de byme mevsiminin
banda yaplmas halinde a yerinin kapanmas daha hzl olur.
30
Fotoraf 2.13: Bitkilerin yan yana getirilmesi Fotoraf 2.14: Bitkilerin yanatrlmas
2.5.2.8. Kk A
Ss bitkilerinden Wisteria ve Rhododendronlar gibi bitki trleri kk as ile
oaltlmaktadr.
Kk asnda 7,5-15 cm uzunluunda kk paralar ile ayn uzunlukta 2-4 gz ieren
kalemler kullanlr. Bunlar masalar zerinde alanr ve her bir a nitesi 50-100lk
demetler halinde nemli kum veya yosunda 5-7 0Cde buzdolabnda, bazlar ise 21 0C
scaklkta 10-12 gn kadar saklanr. Bylece kallus balamalar salanm olunur.
lkbaharda kallus balayan alar tomurcuk ve kk bymeleri balamadan nce 10-15
cm aralarla ak arazide hazrlanan yastklara dikilir.
2.5.2.9. Ters A
Baz ss aalarna sarkk form kazandrmak iin belli boy seviyesinde ters a
uygulanr. zellikle dutlar, karaaalar, kaynlar, d budak ve ss stleri trlerinde bu
uygulamaya pratikte ok bavurulmaktadr.
Bunun iin gerek gz a gerekse kalem a yntemlerinden biri uygulanmaktadr.
Sadece gz ve kalemler aaya doru taklmaktadr. Bu yntem zellikle dut, karaaa ve
d budak aalarnda gz alarndan yararlanlmaktadr.
2.5.2.10. Omega A
Masa banda yaplan alarda al kkl fidan retimi amacyla omega as
uygulanr ve bunun iin de omega a yapan makineler kullanlr. Bu makinelerde saatte 400
a yaplabilmektedir. Omega ada temas yzeyi oktur. Ayrca anaca skca
tutturulabilmektedir.
33
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
lem Basamaklar
Alanacak bitkilerinizi
belirleyiniz.
neriler
eit zelliini gstermesine dikkat ediniz.
Salkl bitkiler seiniz.
Akrabalk derecelerine dikkat ediniz.
Uygulayacanz a yntemini
belirleyiniz.
Alamada kullanacanz
malzemelerinizi temin ediniz.
A yerini macunlaynz.
Macunu dikkatli srnz.
Tm a noktasn kapatmasna dikkat ediniz
34
UYGULAMA FAALYET
LME VE DEERLENDRME
Aada verilen deerlendirme sorularn cevaplandrarak faaliyete ilikin bilgilerinizi
lnz.
LME SORULARI
Aadaki cmlelerde bo braklan yerlere uygun ifadeleri getiriniz.
1)
retilmesi istenen bir bitkinin kknden faydalanlmak istenen baka bir bitkiyle
kaynatrlarak tek bitki olarak yetitirilmesine denir.
2)
3)
4)
5)
6)
7)
8)
9)
10)
DEERLENDRME
Cevaplarnz kontrol ediniz. Hatal cevaplarnz iin konuyu tekrar ediniz.
Cevaplarnz tamamen doru ise deerlendirme leine geiniz.
35
UYGULAMALI TEST
Uygulama faaliyetinde kazandnz bilgi ve beceriler dorultusunda kkl uygun iki
bitkide yanatrma a uygulamas yapnz. Yapm olduunuz almay aadaki ltlere
gre deerlendiriniz.
DEERLENDRME LE
DEERLENDRME LTLER
Evet
Hayr
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz ve doru cevap saysn belirleyerek
kendinizi deerlendiriniz.
Hatal yantlar iin bilgi konularn tekrar ediniz. Tm yantlar doru ise modl
deerlendirmeye geiniz.
36
MODL DEERLENDRME
MODL DEERLENDRME
Aada verilen deerlendirme sorularn cevaplandrarak modle ilikin
bilgilerinizi lnz.
1)
2)
3)
4)
5)
6)
7)
8)
9)
10)
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz ve doru cevap saynz belirleyerek
kendinizi deerlendiriniz.
Hatal cevaplar iin bilgi konularn tekrar ediniz. Tm cevaplarnz doru ise bir
sonraki modle geiniz.
Modl tamamladnz. retmeninizle iletiime geiniz.
37
CEVAP ANAHTARLARI
CEVAP ANAHTARI
RENME FAALYET 1 CEVAP ANAHTARI
1
2
3
4
5
Ana
Tohum, klon
Yoz
Vegatatif
Meyveler yarlarak
6
7
8
9
10
eide zg
Derin, yzlek
7-20, azotlu, yabanc ot
Klon
Analarn kolay, tutma orann
A ile retim
Botanik
Kk faaliyeti
Srgn, durgun
ak, a macunu, a
ba
6
7
8
9
10
Gen, 0,6-2,5
7,5-10, 2-3
Yapran dken
Yanatrma
Ters a
Ana
Kambiyumu
Kalem, gz
T gz, yama, yongal
Omega
6
7
8
9
10
38
r
Salkl, damzlk
Yeil d kabuklar
Sonbahar, ilkbahar
Tohum tavalar, a parsellerine
NERLEN KAYNAKLAR
NERLEN KAYNAKLAR
D. Dr. KORKUT Asl, Prf. Dr. smail Hakk NAN, Saksl Ss Bitkileri,
Hasad Yaynclk, stanbul, 1995.
Ziraat Yksek Mh. YAPICI Muhittin, Meyve Fidan retim Teknii, T.C.
Tarm ve Ky ileri Bakanl Tarmsal retim ve Gelitirme Genel Md.,
Ankara, 1992.
39
KAYNAKA
KAYNAKA
D. Dr. KORKUT Asl, Prf. Dr. smail Hakk NAN, Saksl Ss Bitkileri,
Hasad Yaynclk, stanbul, 1995.
40