2.

BETONARME DEMELER
2.1 Giri
Mesnet artlar ne olursa olsun dzlemine dik dorultudaki ykleri tayan iki
boyutlu dzlem tayc elemanlara plak denir. ki boyutlu dzlem tayc
elemanlarn tayc ksm ile kaplama, s, ses ve su izolasyonu iin kullanlan
elemanlarn hepsine birden deme ad verilir. Genelde, bir yapda tayc sistem
eleman olarak yer alan plaklara; kaplama, s, ses ve su izolasyonu iin kullanlan
elemanlar da ilave edildiinden iki boyutlu plak tayc eleman yerine deme
kelimesi yaygn olarak kullanlmaktadr.
ki boyutlu betonarme yap elemanlarnn birinci blmde verilen snflandrmaya
gre hesap esaslarna gemeden nce bu snflandrmay oluturan etkenleri
inceleyelim.
2.2 Kat Demelerinin Dzenlenmesine Etki Eden Faktrler
Bina tr yaplar esas itibar ile bir ok kat demesini, genellikle dzenli aralkl
kolonlar ve duvarlar ile tayan yaplardr. Betonarme kat demeleri kolonlara rijit
olarak balanm plaklardan veya kirilerle takviye edilmi plaklardan oluur.
Kolonlarn yerleimi genellikle yapnn mimari fonksiyonlarnca belirlenir. rnein,
katlarda kolonlarla blnmemi geni bir alan istendiinde, kolonlar yapnn
evresine yerletirilmeye allr ve iteki kolonlar en aza indirilir. Eer yapnn
katlar bro ve oda olarak kullanlmak zere blnecekse kolonlar daha sk olarak
yerletirilebilir.
Kolonlar aras mesafe azaldnda deme ve kolon arlklar azalacandan yap
tayc sisteminin arlnn da azalaca genel bir kuraldr. Kolonlar aras mesafe
ksaldnda deme kalnl ve kiri yksekliklerinin azalmas ile yap arl
azalr. Kolonlarn yk tama kapasiteleri burkulma yerine mukavemetleri ynnden
belirlendii srece, bu kattaki kolonlarn alan tadklar toplam yk ile orantldr.
ok katl yapnn son ikinci ve nc katlarndaki kolonlar ise farkldr. Bu
katlardaki kolonlarn tad dey yklerin az olmas nedeniyle kolon boyutlar
artnamelerde verilen minimum boyutlar olarak belirlenir. Uygulamada kolonlar
aras minimum aklklar 2.5-3.0 m ve ortalama 4-5 m arasndadr. zel hallerde
kolonlar 1.5-2.0 m aralkla yaplabilir.
2.2.1 Kat Demesi Sistemleri
Kat deme sisteminin belirlenmesinde kolonlar aras mesafe ve tasarm yklerinin
bykl esas etkendir. Dzgn yayl dey ykler etkisindeki yapnn kolonlar
sk aralarla, birbirine dik doru akslar zerinde yerletirilmise, kat demesi
ykleri, bu kolonlara mesnetlenen kare veya kareye yakn iki dorultuda alan
plaklarla dorudan kolonlara aktarlabilir. Bu ekilde dzenlenmi kat demelerine
kirisiz deme denir (ekil 2.1).

ekil 2.1 Kirisiz deme.

Kirisiz demeler basit ve kalp iilii bakmndan ekonomiktir. Tavan kaplamas
veya svas olduka kolay yaplr. Maksimum temiz kat yksekliklerinin elde
edilmesine izin verirler. Ancak deme yklerinden oluan kesme kuvvetlerinin
kolonlara aktarlmas problem olur. Eilme rijitlikleri az olduundan sehimlerinin
tahkik edilmesi gerekir. Bu yzden kolonlar 3-4.5 m aralklarla dzenli akslar
zerinde yer aldnda ve kat demesindeki yklerin az olmas durumunda
yaplmalar uygun olur.
ki dorultudaki akslarda yer alan kolonlar arasndaki mesafe 5-7 mye karsa veya
kat demesinin tamas gereken ykler byk ise kolonlar arasnda ina edilecek
sabit kalnlkl plaklarla oluturulacak kat demesinin dey ykleri etkin bir
ekilde tamas mmkn olmayabilir. Bu durumda kirisiz plak demenin yk
tama kapasitesini artrmak iin kolon evresinde plak kalnl artrlr, balk
levhas tekil edilir veya kolonun st ucundaki boyutlar artrlarak daha geni bir
mesnet tekil edilir. Bu ekilde tekil edilmi kat demelerine balkl kirisiz plak
deme denir (ekil 2.2).
Kolonlar arasndaki aklklarn 5-7 m arasnda olmas halinde, kat demelerindeki
dey ykler bykse ve kolonlar arasna izgisel duvar ykleri gelecekse, kolon
akslar arasna ilave edilen kiriler ile kat demesi plaklarnn rijitlikleri artrlr.
Bu tr kat demelerine kirili plak demeler denir (ekil 2.3a).
Kolonlar aras aklklarn daha fazla olmas halinde dier istikametteki kirilere
mesnetlenen ara kiriler konabilir (ekil 2.3b). Bu ara kiriler, dier dik
dorultudaki kirilerle kesitikleri noktalardan mesnetlenerek srekli kiri gibi hesap
edilirler. En uygun zmn, ara kirilerin hangi dorultuda yerletirilmesi ile elde
edilecei aratrlmaldr.

ekil 2.2 Balkl kirisiz plak deme.

(a)

(b)
ekil 2.3 Kirili plak demeler.

ekil 2.4 Kaset deme (ki dorultuda dili deme).

ekil 2.5 Dili deme.

Kolonlar aras aklklarn 8-10 m arasnda olmas halinde kat demesinin sk

aralklarla yerletirilmi zgara eklindeki kiriler ve bu kiriler arasna kalnl 5-7
cm olacak ekilde plaklarla tekili en uygun zm olabilir (ekil 2.4). Bu ekilde
tekil edilen kat demelerine kaset deme denir. ok sk ara ile yerletirilen
kiriler sadece bir dorultuda konursa bu tr kat demelerine dili deme denir
(ekil 2.5). Diler aras bo veya dolu olabilir.
zetlenecek olursa, bir kat demesinin dzenlenmesinde, yapnn kullanm
fonksiyonuna bal olarak tanacak dey yklerin iddeti, konumlar, yap
sisteminin dey tayc elemanlar olan kolonlar arasndaki mesafe, kolon ve dier
dey tayc elemanlarn konumlar nemli rol oynayan faktrlerdir. Bu faktrler
nedeniyle iki boyutlu tayc sistem elemanlar olan plaklarn ekonomik boyutlarda
seimi iin kat demesinin dzenlenmesi farkl ekillerde olur. O halde kat
demelerinin kirisiz, kirili, dili deme olarak dzenlenmelerine ve bunlarn ayr
ayr hesabna gemeden nce iki boyutlu dzlemine dik ykleri tayan yap eleman
olan plaklarn davrann incelemek ve kesit tesirlerinin hesabn vermek uygun
olacaktr. Plaklarn mesnet artlarna ve geometrik ekillerine bal olan davranlar
Plak ve Kabuklar Teorisi olarak isimlendiren dersin konularn tekil eder. Kat
demesi sistemlerinin yaklak yntemlerle hesabna gemeden nce tek bir plan
elastik teoriye gre kesin zmlerinin basit ve ksa bir ekilde anlatlmasnda fayda
vardr. Bundan sonraki blmde elastik teoriye gre tek bir plan hesab
anlatlacaktr.