T.

C
FIRAT
VERSTES
FE
BLMLER E
STTS

AASHTO METODU
DA RJT STYAPI BETO
KAPLAMA KALI
LII
A
ETK EDE
PARAMETRELER
RDELE
MES

YKSEK LSA
S TEZ
n.Mh. Mehmet Mahmut TA
YILDIZI
(99215104)

Tezin Enstitye Verildii Tarih : 11 Mart 2010

Tezin Savunulduu Tarih : 24 Kasm 2010

Tez Danman :
Dier Jri yeleri :

Prof. Dr. Zlf nar ULUCA

(F.)

Prof. Dr.
ecati KULOLU

(F.)

Do. Dr. mer KELEOLU

(F.)

KASIM-2010


SZ
ncelikle bu tezin hazrlanmasnda gerekli yardm esirgemeyen danman hocam
sayn Prof.Dr. Zlf nar ULUCANa ve yine almam esnasnda srekli olarak bana destek
veren sayn hocam Yrd.Do.Dr. Baha Vural KKe teekkr bir bor bilirim.
En bandan beri bana olan gveninden tr Prof.Dr. Necati KULOLUna, ve
yardmlarndan tr Yrd.Do.Dr. Taner ALATAa ve bana bildiim her eyi reten Frat
niversitesi naat Mhendislii Blmndeki dier hocalarma teekkr ederim.
Son olarak her zaman desteini arkamda hissettiim eim Tuba TANYILDIZIna,
annem ve kardelerime ve iyerindeki alma arkadalarma almamda bana gstermi
olduklar yakn ilgiden dolay sonsuz teekkrler.

Mehmet Mahmut TA
YILDIZI
ELAZI 2010


DEKLER
Sayfa
o

SZ.......I

DEKLERII
ZET...IV
SUMMARY.... VI
EKLLERLSTES...........VIII
TABLOLAR LSTES...............IX
SEMBOLLER LSTES..........X
KISALTMALAR....XI
1. GR....................................................................................................................... .........

2. RJT STYAPILARI
TARHTEK GELM............................................ .........

3. RJT STYAPI - ES
EK STYAPI KARILATIRILMASI................................

3.1. styap Tipi Seiminde Teknik ltler............................................................... .........

3.1.1. Dtan Gelen Yklerin Taban Zeminine letilmesi......................................................

3.1.2. Trafik................................................................................................................... ........

3.1.3. klim zellikleri...........................................................................................................

3.1.4. Konfor ve Gvenlik............................................................................................ .........

3.1.5. Malzeme Yaps.................................................................................................. .........

3.2. Ekonomik parametreler...................................................................................................

3.3 Esnek ve Rijit styaplarn stnlkleri ve Sakncalar....................................... ......... 12

4. RJT STYAPIDA KULLA
ILA
MALZEMELER
ZELLKLER... ......... 17
4.1 imento............................................................................................................................ 17
4.1.1. imentonun Fiziksel zellikleri......................................................................... ......... 17
4.1.2. imentonun Mukavemet zellikleri.................................................................. ........ 18
4.1.3. Rtre zellikleri.................................................................................................. ........ 19
4.2. Agregalar................................................................................................................ ........ 20
4.3. elik Donatlar................................................................................................................ 23
4.4. Beton Karma Suyu.......................................................................................................... 24
4.5. Katk Maddeleri..................................................................................................... ......... 25
4.6. Kr Maddeleri................................................................................................................. 25
4.7. Derz Dolgu Malzemeleri........................................................................................ ........ 26

II

5. BETO
YOL STYAPI
A METODLARI............................................................. 27
5.1. Derzli Donatsz Rijit styaplar............................................................................ ........ 27
5.2. Derzli Donatl Rijit styaplar....................................................................................... 28
5.3. Srekli Donatl Rijit styaplar............................................................................ ......... 29
6. RJT STYAPI TASARIMI
DA EVRESEL ETKE
LER VE TRAFK.. ......... 31
6.1. Rijit styap Tasarmn Etkiliyen evresel Faktrler ........................................ ......... 31
6.2. Rijit styap Tasarmn Etkiliyen Trafik Faktrleri............................................ ......... 32
6.3. Rijit styaplarn nasnda nem Arz Eden Kritik Noktalar.............................. ......... 33
6.3.1. Banket Tasarmnda Dikkat Edilmesi Gereken Konular.................................... ......... 35
7. AASHTO PROJELE
DRME DE
KLEM
DEK PARAMETRELER

RJT STYAPI BETO

KAPLAMA KALI
LII
A ETKS.........................36
7.1. Efektif Zemin Yatak Katsays (k).................................................................................. 39
7.2. Betonun Elastisite modl ( Ec)...................................................................................... 40
7.3. Betonun Kopma Modl (Sc)......................................................................................... 40
7.4. Yk Transfer Katsays ( J )................................................................................... ......... 41
7.5. Drenaj Katsays (Cd)............................................................................................. ......... 41
7.6. Servis Yetenei ndeksi (PSI )............................................................................ ......... 42
7.7. Trafik Edeer Tek Dingil Yk Tekerrr Says (W8.2)................................................ 42
7.8. Rijit styap Beton Plak Kalnl Dnin, W8,2, k, S0, ZR, Ec ile Deiimi........... ......... 43
7.9. AASHTO Projelendirme Denklemindeki Parametreler zerinde Yaplan Hata
Analizleri...................................................................................................................... 48
8. SO
U VE
ERLER..................... 55
KAY
AKLAR........... .......... 56
EKLER...
ZGEM.......

III

59

ZET
Yksek lisans Tezi

AASHTO METODU
DA RJT STYAPI BETO
KAPLAMA KALI
LII
A
ETK EDE
PARAMETRELER
RDELE
MES

Mehmet Mahmut TANYILDIZI

Frat niversitesi
Fen Bilimleri Enstits
naat Mhendislii Anabilim Dal
2010, Sayfa:63

Trkiyede karayollar asndan ortam ve koullara gre en uygun seenein tercih

edilmesi nemlidir. zellikle yolun orta ve uzun vadedeki bakm-onarm ve iletim
giderlerinin de hesaba katlarak, lkemiz asndan en ekonomik ve verimli olan seimin
yaplmas gerekli olmaktadr. Beton yol, gerek malzeme performans ve gerekse yapm
ynteminin gvenilirlii asndan, orta ve yksek trafik hacmi tayan, zellikle hz
yaplmasna uygun ortam salanm karayollarnda en verimli mhendislik hizmeti verecek
standartta bir styap trdr.
Bu almada; Rijit styaplarn, teknik ve ekonomik stnlkleri ile karayollarndaki
uygulamalar incelenmi ve yol styapsnn projelendirilmesinde kullanlan AASHTO
metodundaki parametrelerin rijit styap beton kaplama kalnln ne lde etkiledii
aratrlmtr.
Rijit styap beton kaplama kalnln en ok etkileyen parametre betonun elastisite
modl (Ec), ikinci derecede styap beton kaplama kalnln etkileyen parametre, trafik
tahmini ve performans tahmininin bileik standart hatas (S0), nc derecede styap beton
IV

kaplama kalnln etkileyen parametre, edeer tek-dingil yk tekerrr says (W8,2) ve

drdnc derecede styap beton kaplama kalnln etkileyen parametre, standart normal
sapma (ZR) olmaktadr. Yatak katsays (k) styap beton kaplama kalnln en az etkileyen
parametre olmaktadr.
Sonuta, rijit styaplarn projelendirilmesinde en ok dikkat edilmesi gereken
parametrenin, betonun elastisite modl Ec olduu ortaya kmaktadr. Bu nedenle, ekonomik
zararlara neden olabilecek bu parametrenin tespitinde ok hassas davranlmaldr.
Anahtar Kelimeler: Beton Yol, Trafik Hacmi, AASHTO Metodu, Rijit styap Beton
Kaplama Kalnl.

SUMMARY
Master Thesis

AASHTO METHOD PARAMETERS AFFECTI

G THE I
VESTIGATIO
OF
RIGID PAVEME
T CO
CRETE THCK
ESS OF THE COAT
G
Mehmet Mahmut TANYILDIZI

Frat University
Graduate School of Natural and Applied Sciences
Department of Civil Engineering
2010, Page:63

According to ambient conditions for highways in Turkey and it is important to choose the
most appropriate option. In particular medium-and long-term maintenance and repair of the
road and also taking into account operating costs, the most economical and efficient for our
country which is required in the selection. Concrete roads, both in terms of material
performance and reliability as well as construction methods, with medium and high traffic
volume, speed, especially making the most efficient engineering service roads will provided a
suitable environment to a standard type of superstructure.
In this study, rigid pavements, roads with the technical and economic advantages of the
way applications are examined and used in the AASHTO method of projecting the
superstructure parameters investigated its effects on the thickness of rigid pavement concrete
pavement.
Rigid pavement thickness of concrete covering the most influential parameter of the
concrete modulus of elasticity (Ec), the parameter affecting the thickness of the second degree
of superstructure concrete pavement, traffic prediction and performance prediction combined
standard error (S0), the third parameter affecting the degree of superstructure concrete
pavement thickness, the equivalent single-axle load number of replications (W8, 2) and fourthVI

degree parameter affecting the thickness of pavement concrete pavement, the standard normal
deviation (ZR) is. Bed coefficient (k) is the parameter affecting the pavement for at least the
thickness of concrete pavement.
As a result, the parameter that should be most noticeable in designing rigid pavements,
modulus of elasticity Ec of concrete is emerging. Therefore, it can cause economic losses
should be treated very precise determination of this parameter.

Key Words: Concrete Road, Traffic Volume, AASHTO Method, Rigid Concrete
Pavement Layer Thickness.

VII

EKLLER LSTES
Sayfa
o

ekil 2.1. 1920 le 1930lu Yllarda Rijit styap Uygulamalar .........................................4

ekil 3.1. Esnek styap Enkesiti ..........................................................................................5
ekil 3.2. Rijit styap Enkesiti.............................................................................................6
ekil 3.3. Esnek ve Rijit Yol styaplarnda Yk Dalm ..................................................6
ekil 5.1. Derzli Donatsz Tipteki Rijit styaplar ............................................................28
ekil 5.2. Derzli Donatl Tipteki Rijit styaplar ..............................................................29
ekil 5.3. Srekli Donatl Tipteki Rijit styaplar.............................................................30
ekil 7.1. Beton Kaplama Kalnlnn Tayini ....................................................................37
ekil 7.2. Taban Zemini Reaksiyonu Efektif Modl (AASHT0 1986) .............................39
ekil 7.3. Dnin W8,2 le Deiimi .......................................................................................43
ekil 7.4. Dnin k le Deiimi ............................................................................................44
ekil 7.5. Dnin S0 le Deiimi ..........................................................................................45
ekil 7.6. Dnin ZR le Deiimi..........................................................................................46
ekil 7.7. Dnin Ec le Deiimi .........................................................................................47
ekil 7.8. ED Deerlerinin % W8.2 Hatalar le Deiimi....................................................49
ekil 7.9. ED Deerlerinin % k Hatalar le Deiimi........................................................51
ekil 7.10. ED Deerlerinin % S0 Hatalar le Deiimi ......................................................52
ekil 7.11. ED Deerlerinin % ZR Hatalar le Deiimi......................................................53
ekil 7.12. ED Deerlerinin % Ec Hatalar le Deiimi ......................................................54

VIII

TABLOLAR LSTES
Sayfa
o

Tablo 2.1. Beton Yolun Tarihteki Geliimi ........................................................................3

Tablo 3.1. Teknik Parametrelere Gre styap Seimi .....................................................9
Tablo 3.2. Ekonomik Parametrelere Gre styap Seimi ................................................11
Tablo 3.3. Rijit-Esnek styap Kyaslamas ......................................................................16
Tablo 7.1. Tavsiye Edilen Yk Transfer Katsaylar (AASHTO 1993) .............................41
Tablo 7.2. Tavsiye Edilen Drenaj Katsaylar (AASHTO 1993)........................................42
Tablo 7.3. W8,2 ile D Arasndaki liki................................................................................43
Tablo 7.4. k ile D Arasndaki liki ...................................................................................44
Tablo 7.5. S0 ile D Arasndaki lik ...................................................................................45
Tablo 7.6. ZR ile D Arasndaki liki .................................................................................46
Tablo 7.7. Ec ile D Arasndaki liki.................................................................................47
Tablo 7.8. W8.2 in Tahmini Hata Kullanlarak Oluturulan ED Deerleri.......................49
Tablo 7.9. k iin Tahmini Hata Kullanlarak Oluturulan ED Deerleri...........................51
Tablo 7.10. S0 in Tahmini Hata Kullanlarak Oluturulan ED Deerleri ..........................52
Tablo 7.11. ZR in Tahmini Hata Kullanlarak Oluturulan ED Deerleri..........................53
Tablo 7.12. Ec in Tahmini Hata Kullanlarak Oluturulan ED Deerleri ..........................54

IX

SEMBOLLER LSTES

Cd
D
Dy
DE
D
Ec
ED
fck
J
k
MR
P0
Pt
PSI
RE
Sc
Sc
So
SDs
W8.2
W18
Z
ZR

: Drenaj katsays
: Rijit styap beton kaplama kalnl (in)
: Ynsel dalm faktr (%)
: Girdi parametrelerinde tahmini bir hata kullanlarak hesaplanan styap says
: erit dalm faktr (%)
: Betonun elastisite modl (Mpa)
: Yzdelik hata
: Betonun karakteristik silindir basn mukavemeti (N/mm2)
: Yk transfer katsays
: Yatak katsays (Plaka ykleme testi ile) (psi)
: Esneklik modl ( eksenli test ile) (psi)
: Balang servis kabiliyeti indeksi
: Nihai servis kabiliyeti indeksi
: P0-Pt (Servis kabiliyetinde azalma miktar)
: Gvenilirlik parametresi
: Beton kopma modlnn tasarm deeri, (psi)
: Beton kopma modl, beton eilme modl (emniyet gerilmesi) (psi)
: Trafik tahmini ve performans tahmininin bileik standart hatas
: Beton kopma modlnn tahmini standart sapmas (psi)
: 8,2 Ton edeer tek-dingil yk tekerrr says
: ki yndeki toplam 18 kip (8,2 ton) edeer standart dingil yk tekerrr says
: Standart normal dalm
: Standart normal sapma

KISALTMALAR

AASHTO

: Amerikan Dernei Devlet Yolu ve Ulatrma

FHWA

: Amerika Federal Otoyol daresi

TS 500

Deprem Blgelerinde Yaplacak Yaplar Hakknda Esaslar,

Betonarme Yaplarn Tasarm ve Yapm Kurallar, Tasarmda
Kullanlacak Yklerin Hesap Deerleri

XI

1. GR
imento betonu ile yaplan kaplamalara Beton Yollar denir. Yol kaplamas olarak
betonun grevi, trafikten gelen iddetli tekil ykleri tabana iletmek ve bu srada tabann
deforme olmamasn salamaktr. Tekerlek yk bir beton plak zerinden geerken ekme,
basn ve eilme gerilmeleri oluur. Tekerlek getikten sonra gerilmeler yn deitirerek
kaybolur. zellikle youn kamyon trafii tayan bir beton yolda bu gerilme deiimleri ksa
zaman aralklarla srekli olarak kendini gsterir. Bu durumda, beton plakta ekme ve basn
arasnda deien srekli gerilmeler oluur, bu da zamanla malzemenin yorulmasna neden
olur. Bu tip gerilmelerin, betonun srekli direncinin ok altnda bulunmas gerekir. Bir beton
kaplamann davran, dklen beton tabakalarnn zellikleri ile kaplama altna serilen alt
temel ve temel tabakalar ile mevcut taban toprann zelliklerine bal olarak deiir. Bu
nedenle, projelendirme srasnda, beton kaplamann davrann etkileyen, taban topra, temel
malzemesi, betonu oluturan kum, akl, imento ve betonarme demiri gibi malzemelerin
fiziksel zelliklerinin ok iyi incelenmesi gerekmektedir [1,2].
Trkiyede zellikle karayollarnda, 1950 ylndan itibaren byk bir karayolu yapm
etkinlii balatlmtr. Bu etkinlik, ulam hatlarnn niteliinden ok nicelii, yani yollarn
uzunluu zerinde younlatrlm, yenileme almalarnda toprak yollarn ilk aamada
stabilize kaplamaya, stabilize yollarn da bitml kaplamalara dntrlmesi esas alnmtr.
1996 yl itibar ile Trkiyedeki karayollar a, toplam olarak 60.000 km. civarnda
uzunlua sahip olup, yaklak 500 km uzunluktaki bir yol a da tasarm halinde
bulunmaktadr. Bu yol ann yaklak 50.000 km uzunluktaki blm asfalt kaplamal, geri
kalan ksm ise dier tr kaplamal (stabilize, parke, toprak) olarak yaplmtr [2].
lkemizdeki karayolu trafiinde ise, ilgin bir zellik olarak ar tat oran, toplam
trafik iinde %50 ile %70 arasnda pay almaktadr. Bu oran gelimi lkelerde %10-20
kadardr. 1985 ylnda yrrle giren 2918 sayl Karayollar Trafik Kanununun
ynetmelii ile yasal tekil dingil yk 10 tondan 13 tona, ift (tandem) dingil yk ise 16
tondan 19 tona karlmtr. lkemizde yeterli dzeyde arlk kontrol yaplmad ve
genellikle de ar yklemelere gidildii iin toplam trafik iinde yer alma pay olduka
fazla olan ar tatlarn, yola verdikleri ypranma zarar da o oranda artmaktadr [3].

Tamamen yerli kaynaklar kullanan, gelimi ve ayn zamanda da uzun vadede

ekonomik olan, buna ramen uygulanmasna yer verilmemi beton yol teknolojisinin dikkate
alnmamas,

bu

konuda n

hazrlklar

yaplmamas,

byk

bir

eksiklik

olarak

deerlendirilmekte, byk bir blm ekonomik mrn doldurmu olan lkemiz

karayollarn da, styap almalarnda, yeni yol, zellikle de yeni otoyol yapmnda beton
yol seeneine yer verilmesi gerektii dnlmektedir. Esnek styaplarn servis mrn
ksaltan, sk sk onarm ve takviyesine gereksinim gsteren, gerek hacim gerekse arlk
olarak srekli art gsteren trafik, bir noktadan sonra esnek styapl karayollarnda byk
sorunlar olabilecek dzeye gelirken, bu trafiin beton kaplamal yollarda daha sorunsuz
tanabilecek olmas, dikkate alnmas gereken ilk parametre saylmaktadr [1].
styap bakm ve onarm giderlerinin, esnek kaplamal yollarda daha yksek olmas
nedeniyle daha az onarm ve bakm masraf gsteren yol yapm tekniklerine gereksinim
duyulmas, buna alternatif seenek olarak da, beton yol yapmna ynelinmesi gerei ortaya
kmaktadr [2].
Rijit yol styaplar 30-40 yllk bir periyot iin projelendirilir. Bu sre ierisinde yolun
enine ve boyuna profilinin teorik profilden ok az fark etmesi istenir. Ancak lkemizde ina
edilen yolarn beklenen sreden daha ksa srede bozulduu gzlenmektedir. Bu bozulmalara;
Projelendirme hatas, yapm ve iilik hatalar ile yolu kullananlar neden olmaktadr. Bunun
sonucu olarak lkemiz ekonomik zarara uramaktadr [4,5].
Bu almada; Rijit styaplarn, teknik ve ekonomik stnlkleri ile karayollarndaki
uygulamalar incelenmi ve yol styapsnn projelendirilmesinde kullanlan AASHTO
metodundaki parametrelerin rijit styap beton kaplama kalnln ne lde etkiledii
aratrlmtr [5].
AASHTO metodunda esnek styap saysna etki eden parametreler zerine benzer bir
alma yaplm, bu almada esnek styaplarn projelendirilmesinde en ok dikkat edilmesi
gereken parametrenin, taban zemini esneklik modl MR olduu ve ekonomik zararlara neden
olabilecek bu parametrenin tespitinde ok hassas davranlmas gerektii belirlenmitir [32].

2. RJT STYAPILARI
TARHTEK GELM
Yollarda hidrolik ve puzzolonik balayclar, ilk olarak Romallar tarafndan M..
birinci yzylda kullanlmtr. Talar birbirine yaptrmak iin kullanlan balayc 2 ksm
doal puzzolan ile 1 ksm kireten oluturulmutur. Bu yzyln balarnda Fransada
Grenoble blgesinde, tali yollarn ksa kesimlerinde rijit styap uygulanmtr. 1924 ylnda,
eski ta ve parke yollar betona dntrmek iin, Daniel Boutet tarafndan, program
gelitirilmi bu programn uygulanmasnda yoldan karlan ta parkeler kanivo veya bordr
ta yapmak iin kullanlmtr. Parke kaplamann kumu tesviye edilip sktrlm ve zerine
ok kuru beton dklerek silindirlenmitir. Beton yol iki tabakadan oluturulmutur. Alttaki
tabaka yuvarlak malzeme ve dk dozlu yaplm, st tabaka daha ince olarak ve yksek
dozlu ve krlm sert agrega kullanlarak gerekletirilmitir. Bu iki tabaka birbiri ardna
yaplmtr. ri tanece zengin ve kesintili (sreksiz) granlometrili agregalarn kullanld bu
beton plaklarn kalnl 18 cm oluyordu. Bazen kenarlarda daha byk kalnlklar
seiliyordu. Aralklar 10 ile 20 metre arasnda deien enine derzler, beton iine kavak
kzlaa gibi skabilen ahap latalar koymak suretiyle oluturuluyordu. Tablo 2.1.de beton
yolun tarihteki geliimi gsterilmitir [2,3].

Tablo 2.1. Beton Yolun Tarihteki Geliimi [3]

M.. I. YY
1865
1880
1891
1913
1914
1924
1930
1950
1960-70
1990

Romallarn imento benzeri puzolanik balayclar kullanarak yaptklar yollar

skoyada ilk beton yol denemeleri
Avustralyada ilk beton yollarn yaplmaya balanmas
Ohioda Amerikann, bugn de kullanlmakta olan ilk beton yolunun yaplmas
Arkansasta Amerikann ilk beton otoyolunun yaplmas
Amerikada 3.500 km beton yol yapm tamamlanmas; yol yapmnda Silindirle Sktrlan
Beton (Roller Compacting Concrete) kullanlmaya balanmas
Fransada beton yol yapm programna balanmas
Almanyada 4.000 km uzunluunda beton otoyol yapmna balanmas ve svire, Belika bata
olmak zere, dier Avrupa lkelerinde de beton yol yapmna balanmas
Kayar kalp kullanmyla beton yol yapmnda hz ve kalitenin artmas
ABD ve Kanadada beton yol yapmnn younlamas; ABDde 70.000 km beton yol
yaplmas
Beton teknolojisindeki ilerlemelerle beton yol yapmnda yeni gelimeler kaydedilmesi:
Betonda lif kullanm, ngerme teknolojisi, akc-kuru kvaml.

ekil 2.1. 1920 ile 1930lu yllarda rijit styap uygulamalar [18]

1920 ile 1930 yllar arasnda rijit ve dier tip styaplarn tanma, yerletirme,
sktrma ve tamamlama ilemleri elle yaplan i gcne dayanmaktayd. Amerika Birleik
Devletlerinde motorlu tat kullanmnn art ile rijit styaplar iin gerekli koullarn
belirlenmesi sonucunda daha iyi yol yapm metotlar gelitirilmitir. Beton yollarn
yaygnlamas 20. Yzyln ortalarna doru hz kazanmtr. Yzyln ilk yarsnda
A.B.D.ye ilaveten Fransa ve Belikada, daha sonra Almanyada beton yollar yaplmtr.
1930lu yllarda 2. Dnya Savana hazrlanan Almanyada beton otoyollarn uzunluu 4.000
km. bulmutur. 1945-1975 yllar arasnda ngilteredeki rijit styaplarn ou, kaplamann
her iki yanna yerletirilmi raylar zerinde ilerleyen mekanik kaplayclar aracl ile
yaplmaya balanmtr. A.B.D. de 1957 ylnda balayan proje tamamlandnda nemli
blm beton kaplama olarak 60.000 km den fazla yol yaplmtr. Son 50 yl ierisinde
Belika, Fransa, Almanyaya ve Avustralyaya ilaveten Avusturya, spanya, ngiltere,
Kanada ve Gney Afrika gibi lkelerde beton yollar yaplmtr. Son yllarda Hindistan ve
inde byk beton yol projeleri balatlmtr [8,9].
Zamanla yksek verimlilik ve uygulanabilirlik zelliinden dolay kayar-kalp sistemi
ile kaplama ilemi en ok kullanlan metot haline gelmitir. Kayar-kalp tipli kaplayclar,
kenar kalplarna ihtiya duymadan, hazrlanm alt temel zerinde hareket ederek gerekli
sktrma ve dzeyleme ilemini ayn anda yapabilmektedir [18].

3. RJT STYAPI ES
EK STYAPI KARILATIRILMASI
Karayollar styaplarnn yapm harcamalarnn ok fazla olmasndan dolay,
karayolu btelerinin en verimli kullanm iin mevcut en iyi tasarm ynteminin ve seim
parametrelerinin uygulanmas gerekmektedir. Yeni ya da takviye tabakas uygulanacak st
yap bnyelerinin tasarmndaki gelime veya yenilik, bu yaplardaki bakm masraflarn
drmede nemli ve gzle grlr olanaklar sunmutur. styap tipi seimi, deiik ve ok
saydaki ltlere dayandrlmas gereken kapsaml bir konu zellii tamaktadr. Seim
yaplrken, styap tipleri teknik ve ekonomik bakmdan karlatrlmal ve lke koullar da
dikkate alnarak, karara varlmaldr [10].

ekil 3.1. Esnek styap enkesiti [31]

ekil 3.2: Rijit styap enkesiti [31]

3.1 styap Tipi Seiminde Teknik ltler

3.1.1 Dtan Gelen Yklerin Taban Zeminine letilmesi

Yol styaps, esnek ve rijit olmak zere iki esas gruba ayrlr. Esnek ve rijit
styaplar, trafik ykn taban zeminine iletme ynnden farkllk gsterirler (ekil 3.3.)
[6].

ekil 3.3. Esnek ve rijit yol styaplarnda yk dalm [6]

Alt temel, temel ve kaplama tabakalarndan oluan esnek styaplar, altyapnn

deformasyonlarna kolayca uyabileceinden, zayf ve skabilir taban zeminleri iin uygun
6

gibi grnmektedir. Trafik yklerinin bu tabakalardan geerek taban zeminine iletilmesi,

yani, tekerlek ykleri altnda esnek styap deforme olmakta ve her tabaka, zerine gelen
yk bir alttakine biraz daha yayarak iletmektedir. Bylece taban zeminine ulaan yk
ksmen byk bir alana yaylm olmaktadr [7].
Esnek styapda oluan gerilmelerin deeri, yolun en st tabakasndan alta doru
inildike dt iin, kullanlacak malzemelerin mekanik zellikleride bu gerilme dalna
uygun olarak seilmektedir. Rijit styaplar, taban zemini zerine yaplan beton plaktan
olumaktadr. Don, pompaj, ime-bzlme olaylarna kar ise, beton kaplama ile taban
zemini arasnda kaplama alt tabakas yaplmaktadr [11].
Beton plan elastisite modl, taban zemininin elastisite modlnden ok
byktr. Bu bakmdan beton yol, elastik zemine oturan bir kiri eklinde almakta ve
trafik yklerini bu esasa gre, esnek styapya nazaran daha geni bir alana yayarak,
taban zeminine iletmektedir. Bu nedenle, rijit styaplar zayf taban zeminleri zerinde
esnek styaplara nazaran daha iyi sonu vermektedir [12].

3.1.2 Trafik
Trafik hacmi ve yllk trafik art oran yksek, ayrca trafik iindeki ar tat miktar
fazla olan yollar iin rijit styap dikkate alnmaldr. elik lif takviyeli beton yollar ve
srekli betonarme yollar, normal beton yola nazaran daha pahal olmakla birlikte, son
yllarda A.B.D.de ve ok az sayda Avrupa lkesinde (Belikada) youn trafik ykleri
tayan yollarn kaplanmas ve onarmnda kullanlmaktadr. Beton yollar, endstrileme
dzeyi ne olursa olsun, btn blgelerde uygulanabilir bir teknolojiye sahip bulunmaktadr.
Dk trafik artlar halinde ise, kademeli inaata elverili esnek styap ile gelien trafie
cevap vermek mmkn olabilmektedir [14].

3.1.3 klim zellikleri

Mevsimler arasnda byk scaklk farkllklar bulunan, kara ikliminin hakim olduu
blgelerde, asfalt betonunun viskoelastik davranl bir malzeme olmas nedeniyle, yazn

tekerlek izi olumasna diren gsteren, kn ise atlamayan bir bitml karmn formle
edilmesi g olmaktadr. Bu tip blgelerde rijit styaplarn kullanlmas daha uygun
olmaktadr. Ancak bu durumda, beton plaklar arasndaki derzler kn ok alacaktr. Bu
da pompaj olayn kolaylatrmaktadr. Derz boluklarn uygun malzeme ile doldurmak,
kayma demiri kullanmak ve beton plak ile taban zemini arasna granler malzemeden
kaplama alt tabakas oluturmak suretiyle pompaj olay sakncas giderilebilmektedir
[6].

3.1.4 Konfor ve Gvenlik

Her iki kaplama tr, ilk yapldnda, gvenli, konforlu ve zevkli bir seyir
salamaktadr. Beton yollar ak renkleri nedeniyle, gece koullarnda kolay grnmekte,
siyah renkli asfalt betonlu yollarda ise, durum tam tersi olmaktadr [8].

3.1.5 Malzeme Yaps

Asfalt betonunda balayc malzeme olarak kullanlan bitm, termoplastik bir
malzeme olup, scakla bal olarak gevrek elastik, elasto-plastik, viskoelastik ve viskoz
olmak zere deiik reolojik hallerde bulunmaktadr. Bitmn bu zellii asfalt betonunun
zelliklerini de yanstmaktadr. Bu nedenle, asfalt betonunun plentte hazrlanmas, yola
serilmesi ve yolda sktrlmas srasnda, artnamede belirtilen scaklk deerlerine
titizlikle uyulmas gerekmektedir [11].
Asfalt betonunun gerilme-deformasyon ilikileri, ykleme hznn ve scakln
fonksiyonu olduundan, imento betonu gibi sabit bir elastisite modl ve Poisson oran
bulunmamaktadr. styap projelendirme yntemleri genellikle elastik varsaymlara
dayandndan, esnek styaplarn projelendirilmesi, rijit styapya gre daha karmaktr. Bu
glk yolun takviyesi srasnda da kendini gstermektedir [15].
Bitml balayclarn yaps, kaplamann yapmndan birka yl sonra, balayc
iindeki uucu bileenlerin ortamdan uzaklamas ve balaycnn okside olmas ile
bozulmaktadr. Bitml balayclarn yalanmas adl bu olay, balaycnn sertlemesi,

daha az uzamas, agregada adezyonun azalmas eklinde kendini gstermektedir [16].

Rijit styaplarda, scaklk ve nem fark ile trafik yklerinden ileri gelen gerilmeler
altnda beton plak atlayabilmekte, bu bakmdan, atlamay nlemek ve atlaklarn belirli
yerlerde olumasn salamak amacyla derzler yaplarak, kaplamay serbest hareket eden
plaklar halinde blmek gerekmektedir. Ani scaklk deiimleri beton plan alt ve st
arasnda scaklk fark dourmakta, plan kamburlamasna ve eilme gerilmelerinin
artmasna yol amaktadr. Nem fark da benzer etkiler yaratmaktadr [19].

Tablo 3.1. Teknik parametrelere gre styap seimi [3]

styap Tipi
Teknik
Parametre
Taban
zemini
tama
deeri (CBR)
20 > CBR > 6
CBR < 6
Trafik
Yllk art oran (Yksek)
Yllk art oran (Dk)
Ar tat oran (Yksek)

Esnek styap
(Kaplama tabakas
asfalt betonu)

Yksek scaklk (ve fark)

Onarmdan kaynaklanan
gecikme

Rijit styap
(Kaplama tabakas
imento betonu)

+
-

+
+

+
-

++
++

++
+

Tabloda ( + veya ++ ) iareti uygun olma durumunu, ( - ) iareti ise, elverisiz olma
durumunu gstermektedir.

3.2. Ekonomik Parametreler

styap tipi seiminin en nemli lt, uzun bir zaman dilimi, proje mr iin
hesaplanan toplam ekonomik maliyettir. Bir karayolunun gerek ekonomik maliyeti, ilk
yapm maliyeti, proje mr sresindeki bakm maliyeti ve bakm ilemleri nedeniyle
kullanc asndan ortaya kacak gecikme maliyetlerinin toplamdr. Beton yollarn ilk
yapm maliyeti genellikle asfalt yollardan yksektir. Ancak, asfalt retiminde kullanlan
9

ham petroln ok byk bir ksmnn ithal edilmesine karlk, Trkiye bugn imento
retimi bakmndan Dnyann ve Avrupann nde gelen lkeleri arasnda yer almaktadr
[21].
Rijit styaplar, 30-40 yllk hizmet sreleri iin projelendirilmektedir. Beton yollarda
yzey yenileme ve takviye ilemlerine gerek duyulmamaktadr. Projelendirme ve yapm
ilemlerinin uygun ekilde gerekletirilmesi halinde, beton yollar tm hizmet mrleri
boyunca az miktarda bakm gerektirmektedir. Beton kaplamalarn zor ve pahal onarmlara
neden olabilecek projelendirme ve yapm hatalarna esnek styaplardan daha duyarl
olmas nedeniyle, balangtan itibaren yksek projelendirme ve yapm standartlarna gre
yaplmas gerektii vurgulanmas zorunlu bir husus olmaktadr [21].
Beton yollarda, derzi oluturan iki komu beton plak arasna konmu olan balant
demirleri, bu plaklarn birbirine kyasla dey ynde hareket etmesini nlemektedir. Gerek
trafik yk etkisi, gerekse sl koullar nedeniyle, plaklarn yatay ynde gzle seilemeyecek
dzeyde yer deitirmeler yapmas, dilatasyon derzinin de yapm amacn oluturmaktadr.
Derz dolgu maddesi, zaman iinde meydana gelen srekli genleme ve bzlme etkisiyle,
istenen niteliini kaybetmekte, ayrca komu plaklarn derze bitiik kenar ve keleri de
zamanla anmakta veya krlmaktadr. Bylece, derz blgesi, beton yolun iine ince
malzemelerin girmesine yol aan ve su geiine izin veren zayf bir kesit haline
gelmektedir. Bu durumda, nce derz boluu tamamen boaltlp, beton kenarlar ve
yzeyleri tel fralarla iyice temizlenmekte ve temiz hale gelen derz boluu, alt dolgu
malzemesi

olan

dilatasyon

latas

konduktan

sonra

dklen

mastik asfalt

ile

doldurulmaktadr. Hava kabarcklarnn kmasndan sonra da st yzey kum ile

rtlmektedir [22].
Genellikle 20 yllk bir sre iin projelendirilen esnek styaplar, rijit styaplardan
olduka farkl bir bakm ve onarm mrne sahiptir. Esnek styapl yollarda grlen yerel
bozukluklarn her k mevsimi sonunda bakm dnda,

ilk 5 yldan sonra, kk

onarmlar ve yzey kaplamas gerekebilmekte, 10. ylda, yol yzeyinin byk bir olaslkla
yenilenmesi ve przlendirilmesi gerekmekte, bir 5 yl daha getikten sonra, ilk 5. yldaki
gibi yzey yapsn restore etmek gerekmektedir. 20. yl sonunda ise esnek styapl yol
tasarm mrnn sonuna geleceinden, yapnn yeni bir styap ile takviyesi zorunlu

10

olmaktadr. Bunlarn dnda, temel ve alt temel tabakalarnn onarm ve deitirilmesi gibi
ok nemli bakm almalar gerekli olabilmektedir [24].
Normal durumlarda, lastik ypranmas, ya, yakt tketimi gibi iletme masraflar,
her iki styap tipinde eit durumda bulunmaktadr. 20-30 yllk hizmet mr sresinde, yol
bakm almalarnn yol at gecikmeler esnek styaplarda byk ekonomik zararlara
yol amaktadr. Beton yollarda bu saknca yok denecek kadar az olmaktadr [25].
Mevcut bir yol styapsnn takviyesi iin beton yollar ekonomik olmamaktadr. Bu
nedenle, lkedeki yollarn styapsnn esnek olmas halinde, takviyenin asfalt kaplama ile
yaplmas uygun olmaktadr. styapnn temel ve kaplama tabakalarnn deitirilmesinin
gerekli olduu yenileme almalarnda, rijit styap seenei de dikkate alnabilmektedir
[19].
Yapm iinin finanse edilme durumu, esnek ve rijit styap seiminde etkilidir. Bu
adan, yalnzca yapm giderlerinin finanse edildii durumlarda rijit styaplar tercih
edilmektedir. Bunun tersine, artan trafie cevap verebilmek iin art arda tabakalarn
yaplmas gibi bir kademeli inaat stratejisi gerektiren, snrl yatrm kaynaklar ve yksek
iskonto oran gibi durumlarda, esnek styaplar kullanmak daha avantajl olmaktadr.
Ancak bu tip stratejilerde styapy srekli olarak yeterli bir hizmet dzeyinde tutmak
iin yksek bakm fonlar gerekmektedir [23].
Tablo 3.2. Ekonomik parametrelere gre styap seimi [3]

styap Tipi
Ekonomik
Parametre
lk yapm maliyeti
mr boyu toplam maliyet
(ilk yapm+bakm+gecikmeler)
imento, cruf, uucu kln
bol ve kolay bulunmas
Mevcut styaplarn
esnek olmas
Yksek iskonto oran
Enerji azl

Esnek styap
(Kaplama tabakas
asfalt betonu)

Rijit styap
(Kaplama tabakas
imento betonu)

+
-

+
-

Tabloda (+) iareti uygun olma durumunu, (-) iareti de elverisiz olma durumunu gstermektedir.

11

3.3. Esnek ve Rijit styaplarn stnlkleri ve Sakncalar

1- Mevcut styaplar, beton asfalt kaplamal olup bunlarda sadece kaplamann deimesi
eklinde bir onarm gerekiyorsa, bu takviye almas iin yine beton asfalt kaplama
uygulamas daha uygundur. Fakat onarm, temel ve kaplamann deimesi eklinde
yaplacaksa bu takdirde beton yol uygulamas seeneinin de gz nnde bulundurulmas
gerekir. Nitekim kaplamann beton asfalt ile yenilenmesi durumunda yol, yine eski
durumuna getirilmi olacak, fakat rijit plak yapmnda o yolun kalitesi, belirgin bir ekilde
ykselmi olacaktr. Bu husus, teknik ve ekonomik parametrelerin kyaslanaca ciddi bir
fizibilite almas gerektirmektedir [27].
2- Beton asfalt kaplamalar, serilip sktrldktan birka saat sonra trafie alabilmektedir.
Buna karlk rijit styaplarn trafie almas iin en az 7 gn beklenmesi ve betonun belirli
bir dirence ulam sresinin gemesi gerekmektedir. Ancak bu husus, beton iine yapm
srasnda katlan prizi ve sertlemeyi abuklatrc katk maddeleri ile giderilmekte ve rijit
styapnn trafie alabilme sresi azaltlabilmektedir. Esas olarak bu tarz uygulama, rijit
styaplarda zorunlu saylmaktadr. nk gecikme sonucu rijit styap uygulamas olan
yerlerde trafie yol vermek amac ile servis yollarna gerek duyulmakta, bu da ek masrafa
yol amaktadr [27].
3- Rijit styaplar demir donat kabul eden tek styap tipidir. Derzlerde, srekli donatl
tipteki rijit styaplarda, atlamalara kar plak st yzeyine yakn yerlerde elik donat
kullanlmaktadr. Maliyeti artran bir husus olmakla beraber elik donatnn kullanlabilecek
olmas, rijit styap mrn arttran bir avantaj saylmaktadr [25].
4- Beton asfalt kaplamal styaplarda her trl onarm, kolay bir ekilde hatta trafik
altnda dahi yaplabilmektedir. Nitekim beton asfalt kaplama ok kolay bir ekilde yama
tutabilen bir malzemedir. Rijit styaplarda ise bu onarm ok daha zahmetli olup plan
krlmas ve yerine yeni plan dklmesi gerekir. Betonun demir donatnn bulunmas ve
bunun da kesilip yeniden yapm zorunluluu, ayrca yeni dklen betonun da belirli bir sre
bekletilmesi gerei, bunun yarataca gecikme ve yolun o ksmnn yine de zayf
kalabilecek olmas gibi hususlar, rijit styapnn esnek styaplara kar zayf ynleridir.
Fakat rijit styaplar, ok daha dayankl bir kaplama tr olup, ok az bakm ve onarm
gerektirir bu nedenle uzun vadede dikkate alndnda, onarm abuk ve kolay olmasna
12

karlk ok sk periyotlarda onarm gerektirecek olmas, esnek styaplarn rijit styaplara

kar zayf ynn ortaya karmaktadr [19,22].
5- Rijit styaplarn kayma srtnme katsaylar yksektir. Kaymaya kar direnleri fazladr.
Gven vericidir. Boyuna srtnme katsays 0,70, enine srtnme katsays 0,65 civarndadr.
Islak olduklar zaman, srtnme katsaysnn klmesi esnek styaplara gre daha az
olmaktadr [15].
6- Esnek styaplar, zerlerine gelen ykleri bir alt tabakaya yayarak iletirler. Kaplamadan
temele, temelden alt temele ve nihayet alt temelden taban zeminine iletilen ykler, her bir
tabaka geiinde gittike yaylmakta ve daha geni bir alana dalmaktadr. Dolays ile
her bir tabakada kullanlan malzemenin mekanik zellikleri de, tabakalardan aa azalan
gerilme deerlerine paralellik gsterir. Taban zemini zayfsa ve eitli gerilmeler altnda
beton asfalt kaplamada deforme olan bu profili izlemekte ve sonuta yolun en st dzeyinde
eitli ondlasyonlar veya oturmalar gzlenmektedir. Rijit styap pla ise, elastik bir
zemine oturan bir kiri gibi alr ve zerine gelen ykleri ok daha geni bir alana
yayarak taban zeminine iletir. Bu sebeple, rijit styaplar, zayf taban zeminleri zerinde,
esnek styaplara nazaran daha iyi sonular vermektedir [28].
7- Rijit styaplarn yapm srasnda, beton prizini tamamlayncaya kadar yol trafie kapal
kalacaktr. Tamir ve bakm ilemleri yaplrken de ayn saknca ortaya kmaktadr. Esnek
styaplarda byle bir durum sz konusu olmamaktadr [20].
8- Petrol reten veya petrol gereksinmelerinde herhangi bir sorunu bulunmayan lkelerde
esnek styaplar, buna karlk imento retimi ynnden ileri dzeyde bulunan lkelerde
ise rijit styaplarn, ekonomik olduu grlmektedir [12].
9- Her iki kaplamann sktrlmasnda byk farkllklar bulunmamaktadr. Esnek st
yaplarn kaplamalarnn belirli bir sda iken dklmesi ve sktrlmas gerekir. Bu s
deerindeki dmelerde, sktrma iyi bir ekilde gereklememekte ve belirli bir snn
altndaki asfalt betonu, yumuakln kaybetmekte, kaplamada boluk yzdesi artmaktadr.
Bu da sonu olarak, nitelik ynnden istenen dzeyin altnda bir kaplama tabakas ile
sonulanr. Rijit styaplar ise vibratrle sktrldndan byle bir sorun sz konusu deildir
[13].
10- Alt temel, temel ve beton asfalt kaplamadan oluan esnek styapnn toplam kalnl,
rijit plak ve altnda kumlu yastk tabakasndan oluan rijit styapnn toplam kalnlna
13

kyasla ok daha fazladr. Btn tabakalarda ana malzeme, agregadan olumaktadr. Bu

nedenle sonuta, edeer niteliklere sahip olsalar dahi, esnek styap yapm iin gerekecek
agrega miktar, rijit styapya gre daha fazla olmaktadr. Agrega kalitesi ynnden ise,
esnek styaplar iin ok kaliteli agregann kullanlmas zorunludur. Buna karlk rijit
styaplarda, daha dk kalitedeki agregann da kullanmna olanak bulunmaktadr [17].
11- Srekli donatl tipteki rijit styap dndaki dier rijit styaplarda belirli aralklarla
derz yaplmas zorunludur. Gerek rijit plakta oluabilecek atlaklarn gelii gzel
yaylmasn nleyip bir kesite toplayan, gerekse rijit plan genlemesine ve bzlmesine
olanak veren bu derzler, buna karlk rijit kaplamann zayf noktalarn oluturmakta,
belirli zamanlarda kontrol ve bakm gereksinmesi gstermekte ve sonu olarak da ek bir
maliyeti beraberinde getirmektedir [6].
12- Rijit kaplamalar ak renkli olduklarndan dolay gece daha kolay grnrken gndz
parlayarak rahatsz ederler. Esnek kaplamalar koyu renkli olduklarndan dolay bu durum tam
tersi olmaktadr [8].
13- Esnek styaplarda balayc olarak kullanlan asfalt malzemesi, bnyesinde eitli
uucu maddeleri iermekte ve bu uucu maddelerin zamanla kaybolmas sonunda da
kaplamada yalanma ad verilen bir tr gevrekleme ve eskime grlmektedir. Bu yalanma
ile niteliklerinin ve zelliklerinin byk bir ksmn kaybeden esnek styaplar ayrca
benzin, motorin, fueloil, ya, tuz gibi maddelerin yol zerine dklmesi ile de kimyasal
yaplarnda deimeler gsterir. Kaplamann olumsuz ynlerde deimesine yol aan bu
durum ok kere yol gvenlii asndan da byk tehlikeler yaratabilecek boyutlara
ulamaktadr. Rijit styaplarda ise kullanlan balayc imento olup herhangi bir uucu
madde iermemektedir. Bu nedenle sz edilen yalanma olgusu, rijit kaplama iin sz
konusu deildir. Ayrca eritici zellii bulunan kimyasal maddelerin beton yol zerine
dklmesi durumunda rijit styapnn hibir zelliinde deime grlmemektedir [15, 21].
14- st yzeyi atmosfere ak olan rijit plan alt yzeyi ise taban zeminine oturmaktadr.
Bu nedenle belirli bir kalnla sahip olan bu plan alt ve st yzeyleri arasnda belirgin s
farklar veya ani s deiiklikleri olduunda, plan alt ve st dzeylerinde farkl
gerilmelerin oluturaca farkl genlemeler grlebilir. Bu da, ekme direnci fazla
olmayan rijit plan atlamasna yol aabilmektedir [22].

14

15- Beton asfalt retimi, daha pahal santraller (plentler) gerektirmektedir. Esnek styaplar
rijit styaplara kyasla daha fazla enerji harcanmas sonunda yaplr. Enerji sorunun
bulunduu yerlerde rijit styap uygulamas daha uygun ve ekonomik saylmaktadr [27].
16- Petrol damtan rafinerilerin saysnn az olduu lkelerde, esnek styaplarn balaycs
olan asfaltn, eitli plent veya santrallere tanmas ve nakledilmesi, yksek bir ulam
maliyetini de beraberinde getirmektedir. Ayn sorun imento reten fabrika saysnn azl
durumunda da yaanr. imento fabrika saysnn yksek ve dalmnn da yaygn olduu
lkelerde tama ve ulam maliyeti byk lde dmektedir [30].
17- Esnek kaplamalarda taban zeminindeki nem orannn en ok % 2 olmas istenir. Bunun
zerindeki bir deerde nem oranna sahip olan taban zeminlerinde, esnek kaplama
uygulamas son derece sakncal olup bu durum, styapnn zellikle de kaplamann
mrn byk lde azaltr. Rijit styaplarda ise byle bir sorun bulunmamakta ve hatta
iyi bir kenetleme iin taban zemininde nemlilik, hatta slaklk aranmaktadr [20].
18- Malzeme olarak esnek kaplamalar, scaklkla ok yakn iliki iindedir. Plentte veya
santralde yapmnn belirli bir s deerinin zerinde gereklemesi zorunluluu, sonra da
yksek sda korunup dkm yerine iletilme, dklme ve s kayb olmadan da sktrma
zorunluluu, ayn zamanda iyi ve uygun iklim koullarna gereksinme gsterir. Nitekim bir
esnek kaplamann yapm ve uygulanmas iin hem kuru hem de scak bir hava
gerekmektedir. Bu koullar, uygulamas iklime bal olan esnek kaplamalarn yapm
zamann ve sresini byk lde kstlar. Rijit styaplar iin byle bir saknca sz
konusu deildir. Ar yan ve ar derecede bir souk havann olmad her zamanda
rijit styap uygulamas yaplabilmektedir. Bu nedenle rijit styaplarn, uygulama sresi
toplam, esnek styaplarnkine kyasla ok fazladr [19, 29].
19- Rijit styap uygulamasnda, esnek styap uygulamasna kyasla daha fazla sayda
kalifiye elemana ihtiya duyulur. Rijit styapnn ekonomik yn, gerekse yapmnda daha
fazla zen gerektirmesi yn asndan rijit styap aleyhine gibi grnen bu husus, aslnda
rijit styap lehinde byk bir kalite avantajn beraberinde getirmektedir. Daha fazla
saydaki kalifiye eleman gereksinmesi, daha yksek dzeydeki bir kalite anlamna
gelmektedir [31].
Rijit-esnek styap kyaslamas, Tablo 3.3.de zetlenmitir. Tabloda her iki styap
tr iin de avantajl ve uygun olan durumlarn yan sra uygun olmayan ve sakncal olan
15

durumlar da sralanmtr. Tamamen artlardan oluan tek bir kaplama trnn uygulanmas,
bu koullarda olanak ddr, nk birok parametre birbiri ile elimektedir. Bu nedenle
styap seiminde, o yoldan beklenen performans ve lkenin eitli koullar (ekonomi,
iklim, trafik, teknik olanaklar, kalite tercihi vs.) dikkate alnmak ve optimum sonuca
ulamak zorunlu olmaktadr [24].

Tablo 3.3. Rijit-Esnek styap kyaslamas [24]

Parametre
- Trafie abuk alabilme
- Demir donat kullanabilme
- Onarm skl
- Dayankllk

Esnek
++
+

Rijit styap
+
++
++

- Islak halde kayma srtnme katsays

- Zayf taban zemininin bulunmas
- Yapm srasnda s kaybnn yol aaca sorunlar
- Kaliteli agrega gereksinimi
- Derz yapma zorunluluu
- Seyir konforu
- Gece seyirde gr olanaklar

--+
++
-

+
+
+
+
+
++

- Yalanma ve kimyasal maddelerden etkilenme

- Yapm srasnda evre kirliliini artrc etki
- Enerji azlndan etkilenme
- Taban zeminindeki slaklk
- klim koullarna bamllk
- Trafikte yksek yllk art oran

---

+
+
+
+
++
++

- Trafikte dk yllk art oran

- Trafikte yksek ar tat oran
- styap kaplama takviyesi
- styap temel+kaplama deiimi
- Yksek iskonto oran ve snrl yatrm kaynaklar

+
+
+
+

++
+
-

(++):ok avantajl, ok uygun; (+): Avantajl, uygun; (-): Saknca yaratr, uygun deil;
(--):ok sakncal, hi uygun deil

16

4. RJT STYAPIDA KULLA

ILA
MALZEMELER
ZELLKLER
Yol kaplamalarnda kullanlan asfalt ve betonu etkileyen faktrler arasnda scaklk,
nem deiimleri, donma - zlme, ar ykler, tekrar eden ykler ve zararl kimyasallar
saylabilir. Bu adan rijit styap tasarmnn salkl olarak gerekletirilebilmesi iin
styapnn kaplanmasnda kullanlacak betonun ve betonu meydana getiren bileenlerinin
zelliklerinin ok iyi bilinmesi gerekmektedir [26].

4.1 imento
imentonun; Fiziksel zellikleri, mukavemet ve rtre zellikleri rijit kaplamalar iin
byk nem tamaktadr.

4.1.1 imentonun Fiziksel zellikleri

imentonun balayclk zelliini kazanabilmesi iin klinkerlerin ok ince olarak
tlmesi gereklidir. imento ne kadar ok tlrse;
Hidratasyon hz artarak zellikle ilk 7 gnde mukavemet art hzlanr,
Hidratasyon ss artarak atlamalar ve rtre fazlalar,
Ayn arlktaki imentonun tane says artacandan agregay sarma miktar artarak daha
gl aderans salanr [1].
imentonun hacimce genleme miktar, sertlemi imentonun dayankllnn
gstergesidir. Prizden sonra sertleen imentonun hacimce genlemesi istenmemektedir.
Fazla genleme, imentodaki serbest kire ve MgO miktarnn fazla olduunu gstermektedir.
Bu maddeler suda zndnden betonun mukavemeti ve durabilitesi zerinde olumsuz
etkiler yaratmaktadr. Betonun genlemesine neden olan serbest oksitler, imento hamurunun
genlemesi ile llr ve belirli bir deeri gememesi istenir [2].
imentonun prize balamas ne ok erken ve prizini tamamlamas da ne ok ge
olmaldr. Aksi halde imento normal hidratasyonunu yapamayacaktr. Her ne kadar priz
balang sresi klinkere katlan al ta ile ayarlanabilirse de priz sonu sresi ise tamamen
17

imentonun kalitesi ile ilgilidir. Priz balangc, imento kvamnn deiime balad an
ve priz sonu ise plastikliini yitirdii an ifade etmektedir [2].
Ortam ss artka kimyasal bir reaksiyon olan hidratasyonun da artmasna neden
olunduundan priz sresi ksalacaktr. imentoya katlan su miktar arttka priz sresi de
uzar. imento kullanlmadan nce uzun sre bekletilmise rutubet kaparak prizin ge
balamasna neden olmaktadr. Genel olarak, priz balangc 1 saatten az ve priz sonu ise 810 saatten fazla olmamaldr [31].
Kzdrma kayb miktar her ne kadar imentonun kimyasal zelliini yanstsa da
imentonun fiziksel olarak uygun olmayan bekletilme sonunda rutubet kapm olmasnn
tespit edilmesinde de yararldr. Bunun iin imento numunesi 900C ile 1000C de sabit
arla eriene kadar kzdrlr ve arlk kayb tespit edilir. Eer bu kayp fazla ise
imento da rutubetlenme ve karbonatlama olduunu gsterir. Kzdrma kayb standartta
belirtilen st snrdan fazla olmamaldr [31].
Portland imentolarnn zgl arl genel olarak 3,15 iken katkl imentolarda
3

ise 2,90nn zerindedir. Younluk, gevek halde 830 kg/m iken vibrasyon ile konsolide
3

edildiklerinde 1650 kg/m olup hesaplamalarda 1800 kg/m olarak alnmaktadr [31].
znmeyen kalnt, imento hammaddelerinin pime derecesi, gayri safi
maddelerin miktar, mineral katklarn oran konularnda bilgi verir. znmeyen kalnt
miktar standartta belirtilen st snrdan fazla olmamaldr [31].

4.1.2 imentonun Mukavemet zellikleri

imentoya su katlarak elde edilen plastik kvamdaki hamur zamanla katlar ve
daha sonra sertlemeye yani mukavemet kazanmaya balar. Kimyasal bir olay olan
hidratasyon aadaki zelliklere sahiptir [2];
imentonun suyla tam olarak hidratasyon yapabilmesi iin klinkerin ok ince olarak
tlmesi gerekmektedir.
Hidratasyon olay zamann bir fonksiyonu olduundan imentonun ana bileiklerinin suyla
yapt reaksiyonu ok uzun hatta senelerce srer. Suyla temas eden betonlarda srekli bir
mukavemet art olmaktadr.

18

 Hidratasyon srasnda kimyasal reaksiyonlar ile s aa kar. Buna hidratasyon ss

denir. Hidratasyon ss balangta daha ok iken daha sonralar azalmakta ancak yaylan
toplam s zamana bal olarak artmaktadr.
Silikatlar suyla reaksiyon yaptktan sonra serbest kire aa karrlar daha sonra
alminantlar bu serbest kirele reaksiyona girerek jelleri meydana getirirler. zellikle C3A
ok hzl hidratasyon yaptndan byk bir snn aa kmasna ve prizin abuklamasna
neden olur. Bu nedenle, klinkere jibs katlarak ani priz olay geciktirilir.
imento hamurunun katlamaya balamas ile plastikliini kaybetmesi arasnda
geen sreye priz denir. Beton priz balangcndan nce kalbna konup yerletirilmeli ve
priz sresince ar su kaybn nlemek iin kr (koruma) uygulanmaldr. Scaklk, su
miktar, imentonun kullanlmadan nce bekletilmesi gibi hususlar priz sresi zerinde
nemli rol oynarlar. Alkali agrega reaktivitesine yol aan alkali oksitlerin (Na2O ve K2O)
imentoda fazla olmas prizin abuk balamasna neden olur [1].
Priz olayndan sonra meydana gelen hidrate elemanlar ok boluklu olup sertleme
srasnda meydana silikat hidrate kristalleri zaman iinde byyerek klcal boluklar
doldurmas ile imento mukavemet kazanmaya balar ve balangta hzl daha sonralar
yava bir ekilde mukavemet artar. imentolarn mekanik mukavemeti hidratasyon hzna
baldr. Dolaysyla hidratasyon olayn etkileyen tm faktrler imentonun mukavemeti
zerinde etkili olmaktadr [31].

4.1.3 Rtre zellikleri

Rtre hacim bzlmesi olay olup donat ile betonun aderansn artrmas nedeni
ile faydal iken betonda atlamalara neden olduklarnda sakncaldr. Termik rtrede;
imento hidratasyonu srasnda kan hidratasyon ss beton ktlesinin ssn artrmakta
ve betonun hava ile temas eden yzeyi ise soumaktadr. Souyan ksm bzlmeye
alrken scak olan i ksm tarafndan bzlme engellenmektedir. Bu da ekme
gerilmelerini yaratarak betonun atlamasna neden olacaktr. Bu nedenle, yksek hava
scaklklarnda beton dklmemeli veya bir takm tedbirler alnmaldr [2].
Plastik (abuk veya erken) rtrede; Henz taze betonun prizi srasnda meydana

19

gelen plastik rtre beton dkmn takip eden gnde stteki donatlar boyunca oluan klcal
atlaklar ile kendini gsterir. zellikle ilenebilirlii dk kat betonlar ya da ilenebilirlii
ok yksek ama yeterince kohezyonu olmayan betonlar kalba yerletirildikten sonra
vibrasyon etkisi ile terleme (imento erbetinin da ve agregalarn dibe kmesi olay)
meydana gelir. Ktlenin d ksmnda (hava ile temas eden veya kalpla temas eden
yzeylerde) terleme ile biriken su buharlama ile veya kalp tarafndan emilerek sratle yok
olur ve hzl bir bzlme meydana gelir. Bu da betonda atlamalara ve donat ile iri
agrega altlarnda boluklar olumasna neden olarak aderansn azalmas hatta yok olmasna
yol amaktadr. Bu nedenle, ilenebilirlik ne az ne de ok olmal, terlemenin kontrol iin
kohezyonu yksek beton retilmelidir [2].
Hidrolik r treye sertlemi beton rtresi veya kuruma rtresi adlar da verilmektedir.
Hidrolik rtre beton retiminden hemen sonra balar ve 5-6 ay hatta 1 yl devam eder.
imento hamuru su kaybettike bzlmeye alacak ve rijit malzeme olan agrega bu
bzlmeyi engellemeye alacaktr. Beton-har-hamura ait tipik rtre miktar 1-3-7 olarak
alnabilir. Grld gibi, beton iindeki farkl bzlmelerin yarataca i gerilmeler
betonun atlamasna neden olacaktr [2].
Plastik rtre betondan ve termik rtre ile hidrolik rtre ise imentodan kaynaklanr.
Har (ince ksm) ve zellikle agrega hacim daralmasna kar koyar. Dolaysyla agrega
daneleri ne kadar salam ise imentonun daralmasna o kadar kar koyabilecektir [2].

4.2 Agregalar
Agrega yol kaplamasnn stabilizesinden sorumlu olduu kadar miktar olarak da
nemli bir paya sahiptir. nk balaycsz temel ve alt temel tabakalarnn tamam, rijit
styaplarn arlka %70-80i ve hacimce %60-75i agrega tarafndan salanr. Hem
kaplamann stabilizesine olan byk katks hem de ok byk miktarda gereksinim
duyulmasndan dolay agrega ok nemli bir yol malzemesidir [31].
Agregalarn zgl arl sahip olduu minerallere bal iken birim arlk deeri
daha ziyade dane ekline baldr. Normal beton agregalarnn zgl arl 2,50 ile 2,80
genellikle 2,60 ile 2,70 arasnda deiir. Agregalar su ile dolabilen ve dolamayan boluklar

20

ile boluksuz (kat) hacimlere sahip olduundan dolay zahiri, hacim ve doygun kuru yzey
olmak zere farkl zgl arlk deerine sahiptir. Karm hesaplar iin betonlarda
doygun kuru yzey zgl arlk kullanlmaktadr [31].
Doygun kuru yzey zgl arlk, agrega danelerinin beton karma suyu ile doygun
hale geldii arl ifade ettiinden beton iindeki boluksuz hacmin tayininde kullanlr.
Birim arlk, kuru agrega arlnn boluklu hacmine oran yani younluudur. zgl
arlk ve birim arlk ne kadar fazla olursa beton mukavemeti de o kadar yksek
olmaktadr. Ayrca birim arlk fazlalatka boluk oran fazlalaacandan ince kum ve
imento hamuru ihtiyac da azalacaktr. Bunlara ilaveten beton agregalarnn bir kompasite
deeri bulunmaktadr [31].
Absorbsiyon agregann suyu emme kabiliyeti iken porozite ise agrega danelerinin
suyu emebilecek boluk miktardr. Dolaysyla agregann absorbsiyonu porozitesinin de bir
gstergesidir. Porozitenin kk olmas agrega danelerinin yksek mukavemetli olmasn
gsterir. Bu durum ise beton mukavemetinin artmasna neden olmaktadr. [31].
Yksek mukavemetli betonlarn mukavemeti, imento hamurunun mukavemetinin
yan sra agrega mukavemetinin de yksek olmasn gerektirdiinden dolay porozitenin
%5ten fazla olmamas nerilmektedir [31].
Agregann porozitesi ile absorbe edilen su beton karma suyunu azaltacandan
betonun ilenebilirlilii de azalacaktr. Beton karma suyu agrega tarafndan absorbe
edilecek su miktar kadar artrlmal ve eer agrega rutubet (serbest su) ihtiva ediyorsa bu
miktar kadar da azaltlmaldr. Agregann bu zellikleri arasnda en nemli porozitedir.
Zira porozite, agregann mukavemeti iin bir gsterge olduu gibi donma-zlme ve
slanma-kuruma direnci iin de nemlidir. Agregann porozitesi ne kadar az ise durabilitesi
de o kadar fazla olacaktr. Absorbsiyonun bir miktar fazla olmas halinde imento hamuru
ile agregann aderans artacandan betonun da mukavemeti artacaktr [14,18].
Yksek ekme ve basn mukavemeti gerektiren betonlarda krma ta agrega
kullanlmaldr. Yani rijit kaplamalarda (zellikle hava alan) kullanlacak beton agregalar
mutlaka krma ta olmaldr. Agregalarn yuvarlak ve przsz yzeyli olmas halinde,
ilenebilirlik artmakta ve skma direnci ile isel srtnme asnn az olmas nedeni ile
daha kolay skarak boluk miktar azalmaktadr. Krma ta agrega yuvarlak olmadndan

21

dolay keli ve przl bir yapya sahiptir. Bu nedenle, daneler arasnda kilitlenme ve
boluk miktarnda art olmaktadr [18].
Agrega danelerinin przll arttka ilenebilirlilik zellii azalacandan daha
ok karma suyuna ihtiya gsterecektir. Agregada yuvarlak danelerin yzdesi arttka
boluk oran da nemli lde azalmaktadr. Kumun toplam yzey alan akllara nazaran
ok daha fazla olduundan beton karma suyu ihtiyac artacaktr. Bu nedenle, uygun bir
gradasyona sahip olmak kayd ile kum miktar az olan agregalar daha uygundur. Krma ta
kumdan yaplan beton kaplamalarn yzeyi ne kadar iyi perdah yaplrsa yaplsn dere
malzemesi kuma nazaran daha przl olmaktadr. Bu da tatlar iin yksek srtnme
yaratacandan sr emniyeti asndan avantaj yaratmaktadr [13].
Krma ta agregalar, yuvarlak ve cilal yzeyli dere malzemesi agregalara nazaran
daha fazla boluk oran ve yzey alanna sahip olduklarndan dolay daha fazla slatma suyu
gerekecektir. Islatma suyunun bir ksm imento ile reaksiyona girmekte ama byk bir
ksm da beton sertletikten sonra buharlap kaybolduundan dolay beton iinde boluk
brakmaktadr. Bu nedenle, slatma suyu mmkn olduu kadar az, ilenebilirlii salayacak
kadar da fazla olmaldr. imento hamuru ile agrega arasndaki aderans kuvveti, zellikle
ekme ve eilme mukavemeti iin nemlidir. Agrega danelerinin yzey przll arttka
ve homojenlii azaldka aderans artmaktadr [28].
Agregalarn durabilitesi beton kaplamann kalitesi hakknda nemli bir gstergedir.
zellikle yol ve havaalan beton kaplamalar, ar yklere maruz otoparklar, yklemeboaltma

sahalarndaki kaplamalar vb. yerlerde yaplacak betonlar iin kullanlan

agregalarn anma direncide yksek olmaldr. Ayrca anma direnci yksek olan
agregalarn basn mukavemetleri de yksek olmaktadr [22].
Agrega danelerinin bnyesindeki boluklarna nfus eden suyun donma-zlme
devirlerinde yarataca ilave gerilmeler agregann yorulma mukavemetini aarak
paralanmasna neden olacaktr. Zira agrega daneleri iindeki boluklarda bulunan su
donma sonunda genleerek agrega zerinde ilave gerilmeler yaratmaktadr. zellikle beton
kaplamalarnda donma-zlme devirlerinde kaplamann altnda balayan atlaklar zamanla
yzeye kmaktadrlar. Bnyesinde kir ve slfat mineralleri ieren agregalar evre etkilerine
dayankl deildir. Agrega daneleri iindeki boluklarn boyutu ne kadar kkse gerilme o
kadar azalacaktr [22].
22

Beton iindeki agrega miktarna ve sl genleme katsaysna bal olarak

agregann s ile genlemesi sonucu betonda da genleme olacaktr. Ancak agregann s
ile genlemesindeki esas problem, kaba agregann sl genleme katsays ile imento
hamurunun sl genleme katsaysnn birbirlerinden ok farkl oluudur. Byk s
deiimleri srasnda genleme katsaylarnn birbirlerinden ok farkl olmas nedeni ile
farkl genlemelerden tr agrega ile imento hamuru koparak ayrlabilmektedir [29].
Granlometri, granler danelerin boyut dalmn ifade eder. Dier bir deyile
dane aplarnn dalm erisi yani granlometrisi agrega iindeki farkl dane boyutlarnn
hangi oranlarda olmas gerektiini ortaya koyar. Eer agregann granlometrisi artname
snrlar iindeyse mukavemetli, dayankl ve ekonomik bir beton elde edilir. Agregann
maksimum dane boyutu, imento hamuru miktar, w/c oran ve dkm ykseklii
betonun segregasyonunu etkiler. Gerekli imento hamuru ekonomiyi etkilerken w/c oran
ise mukavemet zerinde etkin bir rol oynar. Betondaki boluk (hava) miktar ise
durabiliteyi etkiler. deal bir beton iin temel art (mukavemet, durabilite, ekonomi) ve
ayrca taze beton iin iki temel art (ilenebilirlik, segregasyon) zerinde granlometrinin
nemli etkisi aka grlmektedir [29].

4.3 elik Donatlar

Betonarmede, eilme momentleri nedeniyle yap eleman zerinde oluan ekme
gerilmelerinin beton yerine donat ile karlanmas ngrlr. Betonun kusur olarak
kaydedilebilecek olan zellii, ekme gerilmeleri altnda direncinin basn gerilmeleri
altndaki direncinden ok kk olmasdr. Basit ekme altnda betonun direnci, basit
basn altndaki direncinin 1/10-1/12si dzeyindedir. Krlma birim boy deiimleri de
basn altnda 0,002 ve basit ekme durumunda yine bunun 1/10u kadar yani 0,0002
mertebesindedir. Betonun bu davran, tayc bir yap elemannn kesitinde meydana
gelen ekme gerilmelerini alacak ekilde, tayc sisteminin ekme blgelerini elik
ubuklarla donatmak

suretiyle giderilmi ve betonarme olarak tanmlanan cisim

oluturulmutur. Beton ile eliin aralarndaki aderans nedeni ile beraber alt bu karma
cisimde, ekme gerilmelerinin tamam donat tarafndan, basn gerilmelerinin tm veya
nemli bir ksm beton tarafndan alnmaktadr. Bu genel ilkenin yan sra, yol betonlarnda
23

kullanlan dier nemli bir ilevi de betonun rtresinden kaynaklanan ekil deitirmelerin
ve klcal atlaklarn, beton ve donat arasndaki aderans yardm ile uniform olarak
datlmasdr. Bu durumda yksek aderans salayan donat tipleri seilmelidir [9,14].
Beton plaklarn kesiklie urad yerlerde dey yk transferinin salanmas iin
kayma demirleri kullanlr. Bu demirlerin aplar plan kalnlna bal olarak 20 mm
den fazla seilir. Demirin yzeyi, kaymay salamak iin nervrsz olmaldr. Sertlemi
betonun iinde plan genlemeden kaynaklanan ekil deitirmesine engel olmamak iin
gres ya, plastik veya bitml bir film tabakas oluturulur. Derzlerin veya atlaklarn
zamanla alp genilemelerini nlemek amac ile kullanlan balant demirleri yksek
aderansl donat tipinden olup genellikle 12 mm apl ve 60-80 cm uzunluunda
tasarlanrlar. Srekli betonarme yol tekniinde kullanlan plak donatlar yksek aderansl
trden seilirler. Beton yol tekniinde kullanlan dier bir donat tr de kaynak ile
ubuklar balanm prefabrike hazr demirlerin kullanlmasdr [8,11].

4.4 Beton Karma Suyu

ilebilir nitelikteki her su, beton karma suyu olarak kullanlabilir. Karma suyu iin
aadaki hususlar gz nnde tutulmaldr [31];
Asidik zellikte olmamaldr. Yani Ph 7 olmaldr.
Madeni tuzlar, % 0,04den fazla SO3 ile eker ve ekerli maddeler ihtiva etmemelidir.
Sodyum karbonat abuk prize ve bikarbonat (HCO3) ise prizi hzlandrma ya da prizi
yavalatmaya neden olduklarndan dolay kullanlmamaldr.
% 2den fazla ya ieren sular beton mukavemetini % 20den fazla azalttndan test
edilmeden kullanlmamaldr.
Deniz suyu yukardaki artlar salyorsa ve ime suyu ile yaplan betona gre %
90dan fazla mukavemet veriyorsa kullanlabilir.
Korozyona neden olduundan dolay sodyum klorit ihtiva etmemelidir.
Betonun bozulmasna neden olan sodyum slfat (SO4) ve alkali oksitler maksimum % 1
olmaldr.
Kil, silt, organik madde vb. miktar maksimum % 0,2 olmaldr.

24

4.5 Katk Maddeleri

imento arlnn en ok %5i kadar bir oranda betona eklenen kimyasal katk
maddeleri, betonun baz zelliklerini iyiletirmek veya betona ek yeni zellikler
kazandrmak amacn tarlar. Beton katk maddeleri toz veya sv olarak kullanlrlar. Toz
halinde elde edilen trlerinin, beton kartrcsna verilmeden nce sulandrlmas gerekir
[2].
Beton katk maddeleri;
Akkanlatrc katklar
Sper akkanlatrclar
Prizi hzlandrc katklar
Prizi geciktirici katklar
Hava srkleyici katklar
Geirimlilii azaltc katklar
Olmak zere alt gruplara ayrlrlar [31].

4.6 Kr Maddeleri
Gerekletirilen deney ve gzlemlerden, sertleme srasnda betonun ok abuk
kurumaktan korunmas gerektii sonucuna varlmtr. Betonun priz aamasnda korunmu
olmas anma ve eilme diren deerlerini artrmaktadr. lk gn slak tutulan betonun
krlma modl %20, anma direnci %35 orannda artrlm olur. Islak tutma sresi 7
gne karldnda anlan deerler sras ile %30 ve %40 mertebesine ularlar. Kart
olarak ilk 72 saat sresince betonun kurumu olmas diren deerlerini ok drmektedir. O
halde dikkat edilecek husus, betonun hidratasyon suyunun ortamdan kaybolmasna engel
olunmasdr [15].
Islak saman, ot veya toprak gibi koruyucular da denenmitir. Ancak bu tr
koruyucular kuruyunca rzgr etkisiyle evreyi kirletici etken olmaktadr. Suyun bol
bulunduu yrelerde ve platform eiminin fazla olmad kesimlerde en iyi koruma
yzeyde su tabakas oluturulmasdr. Nemli iklimlerde 24 saatlik (ksa sreli) su

25

korunmasndan sonra kalsiyum klorrl koruma uygulanabilir. Bu tuz karma katlacak

ise, 1 torba imentoya 1 kg kalsiyum klorr eklenmelidir. Bu koruyucunun daha sonra
yzeye serpilmesi yntemi tercih edilmi ise metrekareye 1-1,5 kg pul malzeme serilir.
Havas ok kuru blgelerde bu yntem kullanlamaz. Sodyum silikatn (su cam) eriyik
halinde beton yzeyine srlerek buharlamay kstlayc bir rol stlenmesi istenir.
Metrekareye 500 gr kadar koruyucu kullanlmaktadr. Katbek asfaltlar veya su geirmez
kraft kd da buharlamay azaltc etkenlerdir. Yzeye pskrtlen katbek asfaltlar
koyu renkli olduklarndan gneli havalar da tercih edilmezler. Dokusu fiberle pekitirilmi
parafinli kt rtler yzey tesviye ilemleri biter bitmez uygulanr ve koruma sresi
sonuna kadar, zaman zaman slatlarak yerinde braklr [15].

4.7 Derz Dolgu Malzemeleri

Beton plaklarda deiik nedenlerden dolay braklan derzler, kaplamann kritik
blgelerini oluturur. En azndan ortamda sreksizlik oluturduklar iin bunlarn dolgu
maddeleri ile doldurulup tkanmalar gerekir. Alt dolgu malzemeleri, derz imali iin nceden
hazrlanm skabilen malzemeden istenilen kalnlk ve derinlikte yaplp genleme
derzlerinde beton dklrken yerletirilirler. st dolgu maddelerine destek grevi de
yklenen bu maddeler yumuak tahtadan, su geirmez preslenmi plaklar, mantar veya
gzenekli lastikten imal edilirler. Alt dolgu malzemelerinin; Elastik olmalar, taze betonun
suyunu almamalar ve su etkisiyle bozulmamalar salanmaldr [22].
st dolgu malzemeleri ise derz rtme malzemesi olarak, toz, toprak ve suyun derze
girmesini nleyici grev yaparlar. Aranan balca zellikleri, betona iyi yapmalar,
atlamadan uzayabilmeleri, scak havada akmaya kar diren salamalar, toz ve topran
girmesine kar diren oluturmalar, dayankl ve uzun mrl olmalardr. Derz st dolgu
malzemeleri k ve yaz aylarnda kvam zelliklerini fazla deitirmemelidir. Lastik-bitm
karmlar, oksitlenmi bitm bileikleri, damtma rnleri olan bitm bileikleri, reineli
bileikler, rtme karmlarnn, beton yol derzlerinde yaygn olarak kullanlan ve iyi sonu
veren trlerindendir [22].

26

5. BETO
YOL STYAPI
A METODLARI
Beton yollar; imento betonu ile yaplan ve zerinden geen dingil yklerini
tabana ileten bir kaplama tr olup, styap taban zerine yerletirilen alt temel tabakas,
zayf beton tabakas veya bitml tabaka zerine serilmi beton plaktan olumaktadr.
Rijit styaplar farkl ekilde ina edilebilmektedir [15]:
Derzli donatsz rijit styaplar
Derzli donatl rijit styaplar
Srekli donatl rijit styaplar

5.1 Derzli Donatsz Rijit styaplar

Derzli donatsz tipteki rijit styaplar, 3-6 m. uzunluunda ksa anolardan oluur.
Bloklar 125350 mm. kalnlnda olup donat elii iermezler. Derzler zayflatlm yzey
kaslan tipte olup gemeli veya gemesiz olabilirler. Anolar genel olarak granler malzeme,
imento veya bitml tabakalar zerine ina edilir. Temel tabakas kalnlklar 100200 mm.
olabilmektedir [19].
Derzli donatsz tipteki rijit styaplarda ksa derz aral, ano ortas atlamay
asgariye indirmek ve derz aklklarn nispeten kk tutmak iin kullanlr. Ayn
sebepten dolay balanm boyuna derzler de buna dahildir. Derzlerde balant yk
transferinde, malzeme kenetlenmesinden yararlanlr. Ar trafik tayan yollarda, zellikle
nemli blgelerde, yk transferini gelitirmek iin beton demirleri veya daha ziyade stabilize
temel tabakas kullanlr. Derzli donatsz tipteki rijit styaplar genellikle, Amerika Birleik
Devletlerin tm iklim alanlarnda, hava alan demelerinde, otoyollarda ve ehir ii
caddelerde kullanlmaktadr [18].
Gerek derzli donatsz tipteki gerekse derzli donatl tipteki rijit styaplarda, plak ile
alt temel arasndaki srnmenin azaltlarak orta aklktaki atlamalarn engellenebilmesi iin
bir ayrma membranna ihtiya duyulur. (ekil 5.1.)

27

ekil 5.1. Derzli donatsz tipteki rijit styaplar [18]

5.2 Derzli Donatl Rijit styaplar

Derzli donatl tipteki rijit styaplar, uzunluklar 830 m anolardan oluur. Blok
kalnlklar 150350 mm olup, ortalarnda donat elik a gemektedir. Temel tabakas
kalnl 100200 mm dir [18].
Daha uzun derz aral verildiinde kurumadan dolay bzlmeye ve sdan dolay
kvrlmaya bal olarak bu tr kaplamada atlaklar oluur. Donat elii kullanlmasnn
amac da bu ano ortas atlaklarnn olumasn engellenmesidir. atlaklar sk tutarak, yk
transferinin salanmas elik tarafndan yaplr. Burada elik, beton blokun esneklik
kapasitesini artrmak iin kullanlmamaktadr [18].
Daha uzun derz aral kullanlmas ayrca daha byk derz aklklarna neden olur.
Dolays ile derzler aras yk transferini salamak iin donat ubuklar kullanlr. Derzli
donatsz tipteki rijit styaplar, donma ssndaki blgelerde ve nemli blgelerdeki
ehirleraras yollarda youn olarak kullanlmaktadr [19].

28

Derzli donatl tipteki rijit styaplar, enine derz aralklarnn artrlmasna olanak
tanyan donatlar dnda derzli donatsz tipteki rijit styaplar ile benzerdir. Gerek derzli
donatsz tipteki gerekse derzli donatl tipteki rijit styaplarda, plak ile alt temel arasndaki
srtnmenin azaltlarak orta aklktaki atlamalarn engellenebilmesi iin bir ayrma
membranna ihtiya duyulur [18].

ekil 5.2. Derzli donatl tipteki rijit styaplar [18]

5.3 Srekli Donatl Rijit styaplar

Srekli donatl tipteki rijit styaplar, enine derzler olmakszn denen beton bir
plaktan oluur. Yksek donat ierii buna olanak tanr. Ancak dier tm betonarme
yaplarda olduu gibi, donatlar atlaklar nlemez sadece kontrol altnda tutar. elik donat
plak boyunca srekli olarak vardr ve derzler yalnzca her gn i bitiminde konulur. Plak
kalnlklar 150250 mm olur. Bu tr kaplamalarda derzli donatl tipteki rijit styaplardan
olduka fazla elik vardr. Genel olarak kesit alannn %5 - %7i kadardr [18,20].
29

Uzun derz aralklarnn bir sonucu olarak, bu tr kaplamalarda kaplama mrnn ilk
birka yl boyunca 0,62,4 m aralklarla enine atlaklar oluur. Bu atlaklar plak iindeki
donat elii salam olduu srece skca kapal kalrlar. Eer elik, yksek ekme
gerilmelerine kar koyamayacak durumda ise, enine atlaklar alarak bozulabilirler. Plak
desteini artrmak ve tekerlek ykleri altndaki ano gerilmelerini azaltmak iin bu kaplama
ile birlikte genellikle bir stabilize temel kullanlr. Bu kaplama trnn yaygn olarak
kullanlmasna karlk toplam beton kaplamaya oran olduka dktr [18].
Derzli donatsz ve derzli donatl tipteki rijit styaplarda grlen ayrma membran,
beton temel ile alt-temel arasnda daha yksek bir dzeydeki srtnmenin elde edilebilmesi
iin srekli donatl tipteki rijit styaplarda yer almamaktadr. Alt temel ile salanan
desteklik styap sonundaki oynamalar azaltmaktadr ve istenilen atlama modelini korur.
Plaktaki sreksizliklerin, kabarp dklme riski ile birlikte birbirine yakn aralkl
atlamalara olanak tanmas nedeniyle, mmkn olan her yerde nne geilmesi
gerekmektedir. Bu sebepten dolay rgarlarn ve suyollarnn bu tipteki rijit styap
plaklarnn dnda bulundurulmas gerekmektedir [19].

ekil 5.3. Srekli donatl tipteki rijit styaplar [18]

30

6. RJT STYAPI TASARIMI

DA EVRESEL ETKE
LER VE TRAFK

6. 1. Rijit styap Tasarmn Etkileyen evresel Faktrler

Bir yol styapsnn tasarm; En uygun yap tipini, bunu oluturacak tabaka
kalnlklarn ve styapnn tm kullanm mr boyunca, nceden belirlenmi baz
minimum deerleri geen ve fonksiyonellik deerlerini salayan malzeme karakteristiklerinin
seimini amalar. Tasarm metotlar 3 kategori halinde snflandrlabilir: Rasyonel, ampirik
ve kataloglar. Rasyonel tasarm metotlar styapnn tasarm mr boyunca herhangi bir
trafik ve evre koulu altndaki davrannn modellenmesi olasln vermektedir [12].
Bir rijit styap iin tasarm verileri unlardr: Trafik, taban zemini karakteristikleri,
iklim, beton dayanmdr. styaplarnn tasarm daha ok ekonomik olanaklar balamnda
snrldr ve dier tasarm zellikleri olan fonksiyonellik, gvenilirlik ve gvenlik
gereklilikleri orta ve ar trafik tayan yol styaplarna gre daha nemsizdir. Bu bakmdan
ampirik metotlarn ve kataloglarn, daha esnek ve daha ksa srede uygulanabilirlikleri nedeni
ile bu tip styaplarn tasarm iin daha uygun olduklar dnlmektedir [15].
styapnn tama kapasitesi; imento ile balanm tabakalarda meydana gelen
termal biim deitirmelere ve nem ieriinin malzeme zellikleri zerindeki etkisine
nazaran iklim koullarndan daha fazla etkilenmektedir. styapnn termal modeli; Hava
scaklndan, gnein yayd radyasyondan ve rzgrdan etkilenmektedir [16].
Katlarda snn iletiminin genel teorisine ve deneysel sonular zerine kurulu olan,
yapda s ile oluan deiikliklerin elde edilmesine ilikin, birok model bulunmaktadr. Bir
styapnn tasarmnda gz nne alnmas gereken dier bir iklimsel faktr ise don
etkisidir. Belirli zeminlerde don sreci ile ilgili olan emme, suyun daha stteki zemin
tabakalarna ynelimine ve burada ayrm yatay buz tabakalar ve lenslerinin oluumuna
sebep olarak yukarya doru deplasman veya yzey kabarmalarna neden olur [12].
Betona katk maddeleri katlmas ve plan altnda dona kar direnli alt temel
tabakalarnn kullanlmas nerilmektedir. Nem ieriini en fazla etkileyen faktr yatr.
Nem oranndaki bir deiiklilik ve su seviyesindeki bir art, taban zeminindeki granler
malzemenin tama kapasitesinde bir azalma meydana getirebilmektedir [12].

31

Yzeysel suyun styapya verdii zararn azaltlmas iin, suyun uzaklatrlmasn

salayacak bir enine eime ihtiya duyulur. Genellikle enine eimler %4 ile % 6 arasnda
alnr. Ayrca yol yzeyinin yeralt su seviyesinden yeteri kadar yksek olmas gerekir.
Yzey alt drenlerin kurulmas ve drenaj hendeklerinin dzenli bakm ile suyla ilgili
problemlerin stesinden gelinebilir. Yzey alt drenaj; Krma ta veya akl ile doldurulmu
drenaj hendeklerinin ve drenaj borularnn kullanlmasyla veya geirimlilii ok fazla olan
bir alt temel tabakasnn kullanmyla salanabilir [20,22].
Geometrik olarak krsal yollar olduka kk enkesitlere, yksek eim, profil ve
dk kurp yarapna sahiptir. Snrlayc olan bu yol karakteristii elemanlar, genellikle
krsal yollara ayrlan ekonomik kaynaklarn her zaman ok kstl olmas ve bunun sebep
olduu toprak ilerinin (yarma-dolgu) minimum seviyede tutabilmesi talebinin sonucudur
[12].
Krsal yol styaplar tasarm, yapm ve bakma bal olarak zel nitelikler gsterir.
Dk trafik hacmine sahipken olduka yksek dingil yklerine ve sklkla en deiken
trafik

kompozisyonuna

(traktrler,

bisikletler,

kamyonlar,

at

arabalar)

maruz

kalabilmektedirler. Bu bakmdan bu tr yollar iin trafik tahminlerinin yapm her zaman

olduka zordur. Bu tr yollarn snrl geometrik karakteristikleri; Uygulanmas kolay,
yapm-bakm ekonomik olan ve bununla birlikte ok dik eimli kesimlerde iyi kayma
direnci gsteren styaplar gerektirir. Boyuna eimin yksek olduu yerlerde (orman
yollarnda bu oran %20yi aabilir) yolun youn ya altnda yumuamasna ve bundan
kaynaklanan derin tekerlek izlerinin oluumuyla ulamn elverisiz hale gelmesindense
grltl bir styap tercih edilir [12].

6.2 Rijit styap Tasarmn Etkileyen Trafik Faktrleri

Yollar temel anlamda modern yaam ve ekonomik geliim iin ihtiya duyulan insan
ve yk tanmasna olanak verir. Yksek trafik hacimli yollar uzunluk bakmndan
%20den daha az olan bir ksm temsil etmesine ramen zellikle ar kamyon ve otobs
trafiinin %80ini temsil etmektedir. Yksek trafik hacimli bir yoldaki trafik akmndan
meydana gelen bir kesinti binlerce kara yolu kullancsnn gecikmesine, kazalarn
artmasna, yakt kullanmnn ve evre kirliliinin artmasna sebep olur. eritlerdeki
32

tkanma hem halkn ulamn hem de fabrikalara yk tayan, zaman duyarll olan ticari
tatlarn ulamn byk lde etkiler. erit tkanmalar ayn zamanda karayolu
kullanclarnn kaza yapma olasln byk lde artrmaktadr [15].
Yollar genellikle gittike art gsteren ve bir lkenin ticari yaam akm olan
kamyon ve otobslerin byk hacmini ve arln tar. Bu yollardaki styaplarn
milyonlarca ar dingil ykn tamas gerekir ve bundan dolay bu yaplardaki
malzemelerdeki herhangi bir kusur veya zayflk eritlerde bakma, rehabilitasyona veya
yeniden yapma sebep olan detorasyonlarn, krlmalarn olumasna sebep olur. Bu
bakmdan yksek trafik hacimli yollarn olduka gvenli olmas gerekir ve bu tip yollarda
iyi malzemelerin kullanlmas gerekir. Portland imentosu betonundan oluan rijit styaplar,
ok ar yklemeleri uzun sre boyunca eritlerde ok az bir bakma ihtiya duyarak
gvenle tayabilmeleri nedeni ile dnyann birok yerinde yksek trafik hacimli yollarn
ve havaalanlarnn yapmnda kullanlmaktadr [13].

6.3 Rijit styaplarn nasnda nem Arz Eden Kritik

oktalar
Rijit styaplarn ina aamalarnn her biri ayr nem tamaktadr ve styap
performansna direkt etkileri sz konusudur. styapnn niform ve tutarl bir platform
tarafndan desteklenmesinin garantiye alnmas iin; styap tasarm sreci boyunca yer alt
zeminindeki yatay ve dey deiimler, nem ierikleri, younluklar ve su seviyesi
derinliklerinin gz nnde bulundurulmas gerekir. Bu elemanlar uygun saha (yer alt
incelemeleri) ve laboratuar test programlar ile llebilmektedir. Daha da nemlisi kaplama
tabakalarnn yerletirilmesinden nceki taban zemini hazrlklarnn, ien zeminler ve
dona kar hassas zeminler gibi zel yeralt koullarnn belirlenmesi ve bunlarn styap
tasarmnda gz nnde bulundurulmas gerekmektedir [11].
Taban zeminin hazrlanmasnda gz nne alnmas gereken dier bir kritik durum
don kabarmasdr. Don kabarmasnn problem olduu yerlerde hassas zeminler dona kar
hassas olmayan malzemelerle deitirilmelidir. Alternatif olarak doal zemin zerindeki
eim izgisinin ykseltilmesini salayan dona kar hassas olmayan bir ek malzeme seimi,
zemin problemi zerinde etkili olabilmektedir [13].
Rijit styaplarnda baz gerekliliklerin yerine getirilmesi iin bir veya daha fazla
33

temel ve alt temel tabakalarndan faydalanlr. Temel tabakalar tamamlanm olan taban
zemini zerine yerletirilir. Kaplamaclara dzgn bir styapnn oluturulmas srasnda
alabilecekleri stabil bir platform oluturarak beton plak inasnn daha dzgn bir ekilde
gerekletirilmesine olanak tanmalar ve dzgn bir yzey iin temel tabakalarnn
dzgnlne ihtiya duyulur. Rijit plan anmasn ve dayanm kaybn nleyecek
niform bir desteklik salar. Bu bakmdan temel ksmn oluturan spesifik maddeleri ve
doru kompaksiyonu ve/veya yksek durabiliteye ulalmas iin gerekli dayanm
kapsayan bir sistemle, yolun eim boyunca doru ykseklikte ina edilmesi gerekir [15].
Betonun yerletirilmesinden nce eimin kontrol edilmesi, uygun ekilde
dzeltilmesi gerekir. Eer eimlendirme almalar ve inaat trafii temelin younluunu
bozuyorsa, bunu dzeltmek iin ek kompaksiyona ihtiya duyulur [8].
styaplar iin beton yzeyin kr ok nemlidir. yi kr ilemleri yzeyin
gerektii biimde sertlemesini salar ve bylelikle milyonlarca tekerlek tarafndan
(zellikle tekerleklerin elik saplamalara sahip olduu karl ve buzlu alanlarda) daha
dk seviyede anma dzeyi grlr. Anmaya kar dayankl bir yzeyin salanmas
iin beton karmn daha dk bir su/imento oranna ve yeterli imento ieriine sahip
olmas gerekir. Hkm sren iklim koullar altnda leklenmelere neden olmayacak veya
donmazlme etkileri sonucu kabarma etkilerini hafifletecek hava ierii yeterli seviyede
olmaldr [17].
Su kr gneli gnler boyunca yaplan inaatlarda ke krlmalarn ve baz enine,
boyuna ve diyagonal atlaklarn orann azaltr. Daha dk derz ve atlak almalar ile
sonulanan portland imentosu betonunun sfr - gerilme scakl ayn zamanda daha dk
olacaktr [13].
Enine derzlerin inas atlak oluumunun kontrol altnda tutulabilmesi iin plakta
yeterli derinlikteki testere kesimini gerektirir. Bununla birlikte maksimum derz kesim hzna
ulalabilmesi iin atlak oluumunu kontrol edecek minimum kesme derinlii tercih edilir.
Ayn zamanda kayma donatsz derzlerde, agrega kenetlenmesi ile salanan daha yksek bir
yk transferinin elde edilebilmesi iin kesme derinliinin snrlandrlmas nerilir. Stabilize
temellerin sebep olduu srtnme ile ilgili probleme ynelik dier bir yol; lenmi
temellerde tavsiye edilen enine derz aralklarnda atlak oluumunun kontrol altna
alnabilmesi iin, ilenmi temel tabakas yzeyinin entilmesidir [12].
34

6.4 Banket Tasarmnda Dikkat Edilmesi Gereken Konular

Geni kaplanm banketler, durmak zorunda kalan aralar, ileyen trafik
eritlerinden ayrarak onlara uygun bir alan salarlar. Bu durumun yksek trafik hacimli
tm karayolu tesislerinde salanmalar nem arz etmektedir [22].
Banketlerin karayolu yzeyi ve trafik eridi snr ile ayn dzlemde olmaldr. Btn
banketlerin karayolundan suyu dren edebilecek ekilde yeterli eime sahip olmas gerekir.
Asfalt betonu ve portland imentosu ile kaplanm banketlerin %2 - %6 eimde, akl ve
krmata banketlerin %4 - %6 ve ayrlk banketlerin %8lik eimde olmas gerekir.
styapnn d tarafnda suyu dren eden banket eimlerinin deverli kesimlerde enkesit
eimini ar artrmayacak ekilde tasarlanmas gerekir. Yksek trafik hacimli karayollar iin
tm geniliince kaplanm olan banketlerin kullanm kesinlikle nerilmektedir [22].
Banket tasarmnda banket zerine park edecei tahmin edilen kamyon saysnn gz
nnde bulundurulmas gerekir. Bu ounlukla, geceleri dei toku ile dinlenme alanlarnda
ve ak-kapal rampalarda gzlemlenen bir durumdur. Banket bu tr bir ykleme dikkate
alnmadan tasarlanrsa kayda deer hasarlar meydana gelmektedir [19].

35

7. AASHTO PROJELE
DRME DE
KLEM
DEK PARAMETRELER
RJT
STYAPI BETO
KAPLAMA KALI
LII
A ETKS
AASHTO metodu, yol testi sonular ile standart dingil yk tekerrr saysnn
kaplamann performansna etkisi dikkate alnarak gelitirilmitir. Esnek kaplamalarn
tasarmnda olduu gibi, kaplamann servis yeteneindeki azalma gz nne alnmaktadr.
Beton kaplamann performans iin AASHTO yol testinden denklem (7.1) deki eitlik elde
edilmitir [31].
Log10 W8,2 = ZR S0 + 7,35 log10 (D + 1) 0,06 + log10 [PSI / (4,5-1,5) ]
1 + [1,624x107 / (D+1)8,46]
+ (4,22 - 0,32 Pt ) Log10

Sc Cd [D 0,75 1,132]

(7.1)

215,63J [D 0,75 [18,42 / (Ec / k 0,25)]]

Burada;
W8.2

: 8,2 ton edeer tek-dingil yk tekerrr says

ZR

: Standart normal sapma

S0

: Trafik tahmini ve performans tahmininin bileik standart hatas

: Rijit styap beton kaplama kalnl (in)

PSI : P0-Pt (Servis kabiliyetinde azalma miktar)

P0

: Balang servis kabiliyeti indeksi

Pt

: Nihai servis kabiliyeti indeksi

Sc

: Betonun kopma modl (Eilmede ekme mukavemeti) (psi)

: Yk transfer katsays

Cd

: Drenaj katsays

Ec

: Betonun elastisite modl (psi)

: Yatak katsays (pci)

Denklem (7.1) deki eitlikten ekil 7.1.deki abak gelitirilmitir. Bu abak yardmyla

beton kaplama kalnl kolaylkla tespit edilebilir [31];

36

ekil 7.1. Beton kaplama kalnlnn tayini (AASHT0 1986)

37

ekil 7.1.in devam Beton kaplama kalnlnn tayini (AASHT0 1986)

38

7.1 Efektif Zemin Yatak Katsays

Esnek kaplamalarda zemin tama gc efektif esneklik modl (MR) ile tanmlanrken
beton kaplamalarda ise zeminin tama gc efektif yatak katsays (zemin reaksiyon modl
ile) tanmlanmaktadr. Zemin yatak katsays (k) ile esneklik modl (MR) arasnda aadaki
gibi bir iliki vardr.
k = MR / 19,4

(7.2)

Burada;
k

: Yatak katsays (Plaka ykleme testi ile) (psi)

MR

: Esneklik modl ( eksenli test ile ) (psi)

k deeri, zemine ait birok faktre bal olarak deiiklik gsterir. zellikle zemin

rutubet ierii ile younluunun k deeri zerinde nemli etkisi vardr.

ekil 7.2. yardmyla zeminin sahip olduu yatak katsays dzeltilmelidir. Burada LS
(zemin destek azalmas) stabilize edilmi temel tabakalar 0 ila 1, granler temel ve imento
stabilizasyon zemin iin 1 ila 3 ve tabii zemin iin 2 ila 3 olarak alnmaldr. LS faktr,
zeminin dey hacim deitirmesi (ime ve don kabarmas ) halinde 2 ila 3 alnmaldr. LS
faktr, zeminin erozyonu ve hacim deitirmesinden tr beton plaa destek olma
yeteneinin azalmasn ifade etmektedir [31].

ekil 7.2. Taban Zemini Reaksiyonu Efektif Modl (AASHT0 1986)

39

7.2 Betonun Elastisite Modl ( Ec)

Betonun elastisite modl, TS 500 tarafndan eitlik (7.3) ile bulunmas nerilmektedir
[31], Hesaplamalarda Ec=5.000.000 psi alnmtr.
Ec = 3250 fck +14000

(7.3)

Burada,
Ec

: Betonun elastisite modul (Mpa)

fck

: Betonun karakteristik silindir basn mukavemeti (N/mm2)

7.3 Betonun Kopma Modl (Eilmede ekme mukavemeti) (Sc) :
Betonun Kopma modl, 28 gnlk standart beton kirilerin nokta yklemesi ile

elde edilen ortalama deeridir. Kopma modl, standart sapma ve mukavemet deerinin
%sinin normal dalm iin eitlik (7.4) ile bulunmaldr. Hesaplamalarda Sc=650 psi
alnmtr.
Sc = Sc + Z( SDs)

(7.4)

Burada;
Sc

: Beton kopma modlnn tahmini ortalama deeri (psi)

Sc : Beton kopma modlnn tasarm deeri (psi)

SDs : Beton kopma modlnn tahmini standart sapmas (psi)
Z: Standart normal deiim
%20 dalm iin Z = 0,841
%15 dalm iin Z = 1,037
%10 dalm iin Z = 1,282
%5 dalm iin Z = 1,645
%1 dalm iin Z = 2,327
40

Burada tasarm mukavemetinden daha az mukavemete sahip numunelerin msaade

edilir says gz nne alnacaktr. Yani %95 gvenilirlik iin Z = 1,645 olarak alnmaldr.

7.4 Yk Transfer Katsays ( J )

Beton kaplamann derzlerde veya atlaklarda yk transfer edebilme (databilme)
yetenei iin yk transfer katsays (J) bir parametre olarak gz nne alnmaktadr. Beton
kaplamaya intikal eden bir yk derz gibi sreksizlik gsteren yerlerde bir plaktan dier
plaklara ykn transfer olabilmesi (yani aktarlmas) iin [31];

Agrega kenetlenmesi

Donat (ba demiri)

Balantl banket betonu gereklidir.

Tablo 7.1.de yk transfer katsaylar verilmitir.

Tablo 7.1. Tavsiye edilen yk transfer katsaylar (AASHTO 1993)

Banket

Asfalt

Beton Kaplama

Yk Transferi

Var

Yok

Var

Yok

Kaplama Tipi

Donatsz Derzli

3,2

3,8 - 4,4

2,5 - 3,1

3,6 - 4,2

Donatl Derzli

3,2

3,8 - 4,4

2,5 - 3,1

3,6 - 4,2

Srekli Donatl Derzsiz

2,9 - 3,2

2,3 - 2,9

Srekli donatl beton kaplamalar derzsiz olarak yapldndan dolay yk transferi

varm gibi dnlmektedir. Banket kaplamas betondan yaplacak ise ve yol kaplamas ile
banket kaplamas birbirlerine donat ile balanm ise veya beton banketin genilii 90 cm den
fazla ise yk transferi var demektir [31]. Hesaplamalarda J=3,2 alnmtr.

7.5 Drenaj Katsays ( Cd)

Beton kaplamalarda drenaj katsays (Cd) iin tavsiye edilen deerler, Tablo 7.2.de
verilmitir. Hesaplamalarda Cd=1,0 alnmtr.
41

Tablo 7.2. Tavsiye edilen drenaj katsaylar (AASHTO 1993)

Drenaj

Suyun

Kaplamann

doygunluk seviyesine

Kalitesi

Uzaklatrma

ieriine maruz kald srenin yzdesi

Sresi

<%1

ok yi

2 saat

yi

yakn

su

%1-5

%5-25

>%25

1,25-1,20

1,20-1,15

1,15-1,10

1,10

1 gn

1,20-1,15

1,15-1,10

1,10-1,00

1,00

Vasat

1 hafta

1,15-1,10

1,10-1,00

1,00-0,90

0,90

Kt

1 ay

1,10-1,00

1,00-0,90

0,90-0,80

0,80

ok Kt

Dren yok

1,00-0,90

0,90-0,80

0,80-0,70

0,70

7.6 Servis Yetenei ndeksi (PSI )

Servis yetenei kayb, PSI = Po Pt olarak bulunur. Po kaplamann balang servis
yetenei indeksi ve Pt ise kaplamann performansn kaybettii yani rehabilitasyona gerek
duyulduu andaki servis yetenei indeksidir. Rijit kaplamalarda Po = 4,5 ve yksek trafik
hacimli yollarda Pt = 2,5 ve dk hacimli yollarda Pt = 2,0 olarak alnmas tavsiye
edilmektedir [31]. Hesaplamalarda PSI=2,0 alnmtr.

7.7 Edeer Tek Dingil Yk Tekerrr Says (W8.2) :

Proje eridindeki trafik (W8.2) eitlik (7.5) ile bulunur [2].
W18 (W8.2) = W18 (W8.2) x Dy x D

(7.5)

Burada;
Dy

: Yn datma faktr olup trafiin ynlere gre dalmn belirlemeye yarar. Yzde

olarak ifade edilir ve genellikle %50 deerini alr.

D

: erit datma faktr olup, trafiin eritlere gre dalmn belirlemeye yarar. Yzde

olarak ifade edilir ve erit saysna gre deiir.

W18 (W8.2)

: ki yndeki toplam 18 kip (8,2 ton) edeer standart dingil yk tekerrr

says.

42

7.8 Rijit styap Beton Kaplama Kalnl Dnin, W8,2, k, S0, ZR, Ec ile Deiimi :
8,2 ton edeer tek-dingil yk tekerrr saysnn (W8,2), rijit styap beton kaplama
kalnlna (D) etkisi Tablo 7.3.de verilmitir. Tablo 7.3.deki deerler ekil 7.3.de grafik
olarak gsterilmitir. ekil 7.3.de grld gibi, styap beton kaplama kalnlndaki
deiim, edeer dingil yk tekerrr saysna paralel olarak lineer bir ekilde deimektedir.
Edeer dingil yk tekerrr says arttka, styap beton kaplama kalnl da ayn oranda
artmaktadr. W8,2 = 45.000.000 olmasna dair rnek EK-Ada verilmitir.
Tablo 7.3. W8,2 ile D arasndaki iliki

W8,2
20.000.000
25.000.000
30.000.000
35.000.000
40.000.000
45.000.000
50.000.000
55.000.000
60.000.000
65.000.000
70.000.000

k (pci)

S0

ZR

Ec (psi)

72

0,35

-1,645

5.000.000

D (inc)
12,050
12,454
12,792
13,085
13,344
13,576
13,787
13,980
14,158
14,324
14,480

15,000
14,500
D(inc)

14,000
13,500
13,000
12,500
12,000

20
.0
00
.0
00
25
.0
00
.0
00
30
.0
00
.0
00
35
.0
00
.0
00
40
.0
00
.0
00
45
.0
00
.0
00
50
.0
00
.0
00
55
.0
00
.0
00
60
.0
00
.0
00
65
.0
00
.0
00
70
.0
00
.0
00

11,500

W8.2

ekil 7.3. Dnin W8,2 ile deiimi

43

D (cm)
30,607
31,633
32,492
33,236
33,894
34,483
35,019
35,509
35,961
36,383
36,779

Yatak katsaysnn (k), rijit styap beton kaplama kalnlna (D) etkisi Tablo 7.4.de
verilmitir. Tablo 7.4.deki deerlerin deiimi ekil 7.4.de grafik olarak gsterilmitir. ekil
7.4.de de grld gibi, yatak katsaysnn kk deerlerinde, styap beton kaplama
kalnl byk deerler almaktadr. Yatak katsays arttka styap beton kaplama kalnl
klmektedir. k = 25 ve 800 olmasna dair rnekler EK-Bde verilmitir.

Tablo 7.4. k ile D arasndaki iliki

W8,2

k (pci)
25
50
75
100
200
45.000.000
300
400
500
600
700
800

S0

ZR

Ec (psi)

0,35

-1,645

5.000.000

D (inc)
13,868
13,688
13,563
13,463
13,182
12,983
12,822
12,684
12,563
12,452
12,350

D (cm)
35,225
34,768
34,450
34,196
33,482
32,977
32,568
32,217
31,910
31,628
31,369

14,000
13,800
13,600

D (inc)

13,400
13,200
13,000
12,800
12,600
12,400
12,200
12,000
25

50

75

100 200 300 400 500 600 700 800

k (pci)

ekil 7.4. Dnin k ile deiimi

44

Trafik tahmini ve performans tahmininin bileik standart hatasnn (S0), rijit styap
beton kaplama kalnlna (D) etkisi Tablo 7.5.de verilmitir. Tablo 7.5.de ki deerler ekil
7.5.de grafik olarak gsterilmitir. ekil 7.5.de de grld gibi S0 deeri arttka, D deeri
de lineer olarak artmaktadr. S0 = 0,20 olmasna dair rnek EK-Cde verilmitir.

Tablo 7.5. S0 ile D arasndaki iliki

W8,2

k (pci)

45.000.000

72

S0
0,10
0,15
0,20
0,25
0,30
0,35
0,40
0,45
0,50
0,55
0,60

ZR

Ec (psi)

-1,645

5.000.000

D (inc)
11,810
12,146
12,490
12,843
13,205
13,576
13,957
14,347
14,748
15,160
15,582

D (cm)
29,997
30,851
31,725
32,621
33,541
34,483
35,451
36,441
37,460
38,506
39,578

16,00
15,50
15,00

D (inc)

14,50
14,00
13,50
13,00
12,50
12,00
11,50
0,10 0,15 0,20 0,25 0,30 0,35 0,40 0,45 0,50 0,55 0,60
So
ekil 7.5. Dnin S0 ile deiimi

45

Standart normal sapmann (ZR), rijit styap beton kaplama kalnlna (D) etkisi Tablo
7.6.da verilmitir. Tablo 7.6.da ki deerler ekil 7.6.da grafik olarak gsterilmitir. ekil
7.6.da da grld gibi artan ZR deerine karlk, Rijit styap beton kaplama kalnl da
artmaktadr. RE=%85 iin ZR = -1,037 olmasna dair rnek EK-de verilmitir.

Tablo 7.6. ZR ile D arasndaki iliki

W8,2

k (pci)

S0

45.000.000

72

0,35

RE
0,5000
0,6000
0,7000
0,8000
0,8500
0,9000
0,9500
0,9700
0,9900
0,9990
0,9999

ZR
0,000
-0,253
-0,524
-0,841
-1,037
-1,282
-1,645
-1,881
-2,327
-3,090
-3,750

Ec (psi)

D (inc) D (cm)
11,164 28,357
11,508 29,230
11,887 30,193
12,344 31,354
12,634 32,090
5.000.000 13,006 33,035
13,576 34,483
13,958 35,453
14,709 37,361
16,080 40,843
17,363 44,102

18,00
17,00

D (inc)

16,00
15,00
14,00
13,00
12,00

0,
50
00
0,
60
00
0,
70
00
0,
80
00
0,
85
00
0,
90
00
0,
95
00
0,
97
00
0,
99
00
0,
99
90
0,
99
99

11,00

ZR
ekil 7.6. Dnin ZR ile deiimi

46

Betonun elastisite modlnn (Ec), rijit styap beton kaplama kalnlna (D) etkisi
Tablo 7.7.da verilmitir. Tablo 7.7.deki deerler ekil 7.7.de grafik olarak gsterilmitir.
ekil 7.7.de de grld gibi artan Ec deerine karlk, beton kaplama kalnl (D) deeri
de artmaktadr. Ec = 3.916.017,90 psi ve 5.366.394,90 psi olmasna dair rnekler EK-Dde
verilmitir.

Tablo 7.7. Ec ile D arasndaki liki

W8.2

k (pci)

S0

ZR

45.000.000

72

0,35

-1,645

Sc (psi)
406,10
421,72
437,34
499,82
562,30
593,54
624,77
687,25
718,49

Ec
(MPa)
27.000
27.500
28.000
30.000
32.000
33.000
34.000
36.000
37.000

ekil 7.7. Dnin Ec ile deiimi

47

Ec (psi)
3.916.017,90
3.988.536,75
4.061.055,60
4.351.131,00
4.641.206,40
4.786.244,10
4.931.281,80
5.221.357,20
5.366.394,90

D (inc)
17,061
16,752
16,459
15,426
14,569
14,192
13,843
13,216
12,934

D (cm)
43,335
42,550
41,806
39,182
37,005
36,048
35,161
33,569
32,852

C
C16
C18
C20
C25
C30
C35
C40
C45
C50

7.9 AASHTO Projelendirme Denklemindeki Parametreler zerinde Yaplan Hata

Analizleri:
Hata analizi yaparak, Rijit styap beton kaplama kalnln etkileyen, Edeer tekdingil yk tekerrr says (W8,2), yatak katsays (k), trafik tahmini ve performans
tahmininin bileik standart hatas (S0), standart normal sapma (ZR) ve betonun elastisite
modl (Ec)nin seiminde yaplacak hatalarn, styap beton kaplama kalnl zerinde
oluturaca hata miktarlarn grmek mmkndr. Hata analizlerinin yaplmasnda blm
7de ki Tablo (7.3.), (7.4.), (7.5.), (7.6.), (7.7.) numaral tablolar esas alnmtr.
Yzdelik hata deerleri (7.6) denklemi ile bulunmutur.

ED = ((D DE)*100)/D)

(7.6)

ED : Yzdelik hata
D : Gerek girdi parametreleri kullanlarak hesaplanan styap says
DE : Girdi parametrelerinde tahmini bir hata kullanlarak hesaplanan styap says

Trafie ait hata analizinde W8,2 = 45.000.000 edeer dingil yk baz alnm ve bu
deerden +5000 ve -5000 lik deiimlerin styap saysnda %de ka hata oluturduu Tablo
7.8.de verilmitir. Tablo 7.8.de ki deerler ekil 7.8.de grafik olarak gsterilmitir. Tablo
7.8.den bir rnek verilirse; W8,2 deerinin gerekte 45.000.000 olduunu dnelim.
Herhangi bir nedenle hata yaplarak 30.000.000 alnmas durumunda D deerinde %delik
hata;
ED = ((D DE)*100)/D) = ((12,792 13,576)*100)/13,576) = % -5,775 olmaktadr.

48

Tablo 7.8. W8.2 iin tahmini hata kullanlarak oluturulan ED deerleri

W8,2

W8,2 (% hata)

D (inc)

ED (%)

20.000.000

-55,56

12,050

-11,240

25.000.000

-44,44

12,454

-8,265

30.000.000

-33,33

12,792

-5,775

35.000.000

-22,22

13,085

-3,617

40.000.000

-11,11

13,344

-1,709

45.000.000

0,00

13,576

0,000

50.000.000

11,11

13,787

1,554

55.000.000

22,22

13,980

2,976

60.000.000

33,33

14,158

4,287

65.000.000

44,44

14,324

5,510

70.000.000

55,56

14,480

6,659

8
6
4
2

-6
-8
-10
-12
-14
W8.2 (% hata)
ekil 7.8. ED deerlerinin % W8.2 hatalar ile deiimi

49

,5 6
55

,4 4
44

,3 3
33

,2 2
22

,1 1
11

0
0 ,0

1
1 ,1

2
-1

2 ,2
-2

3 ,3

4
-3

4 ,4

-4

-4

5 ,5

-2

-5

ED

Grld gibi edeer dingil yknn 45.000.000 yerine, 30.000.000 alnmasyla

styap beton kaplama kalnlnda % -5,775lik eksik deer elde edilmi olmaktadr. Yani
edeer dingil yk tekerrr saysnda yaplm %33,33lk hata, styap beton kaplama
kalnlnda % -5,775lik hataya neden olmaktadr. Bunun sonucu olarak, gerek trafik
deerinin altndaki bir deerde tasarlanan styapnn, gerek trafik karsnda hizmet mr
ksalacak ve yol daha ksa srede bozulacaktr. Ayn ekilde, trafik deerinin, gerek trafik
deerinden fazla alnmas durumunda styap beton kaplama kalnl, gerek deerinden
byk olacaktr. Bu durumda da rijit styap beton kaplama kalnl gereinden kaln ina
edilmi olacandan, ekonomik zarar sz konusu olacaktr.
Yatak katsays (k) hata analizinde Tablo 7.4.deki deerler esas alnarak, Tablo
7.9.daki deerler oluturulmutur. Burada k = 300 deeri gerek deer olarak kabul edilmi
ve bu deerden byk ve kk deerlerin alnm olmas durumunda, yaplm olacak
%delik ED hata deerleri bulunmutur. Tablo 7.9.daki deerler esas alnarak ekil 7.9.da
grafik olarak gsterilmitir. ekil 7.9.da da grld gibi, k deerinin gerek deerinden
byk alnmas durumunda, styap beton kaplama kalnl gerek deerinden kk
kmaktadr. k deerinin gerek deerinden kk alnmas durumunda ise styap beton
kaplama kalnl gerek deerinden byk olmaktadr. Birinci durumda, tasarlanan styap
yolun hizmet mrnden daha ksa srede bozulacaktr. kinci durumda ise, yatrm giderleri
gereksiz yere artrlm ve bylece ekonomik zarar sz konusu olacaktr.

50

Tablo 7.9. k iin tahmini hata kullanlarak oluturulan ED deerleri

k (pci)
25
50
75
100
200
300
400
500
600
700
800

k (% hata)
-91,67
-83,33
-75,00
-66,67
-33,33
0,00
33,33
66,67
100,00
133,33
166,67

D (inc)
13,868
13,688
13,563
13,463
13,182
12,983
12,822
12,684
12,563
12,452
12,350

ED (%)
6,817
5,430
4,467
3,697
1,533
0,000
-1,240
-2,303
-3,235
-4,090
-4,876

8
6
4

ED

16
6,
67

13
3,
33

66
,6
7
10
0,
00

33
,3
3

0,
00

-3
3,
33

-2

-7
5,
00
-6
6,
67

-9
1,
67
-8
3,
33

-4
-6
k (% hata)

ekil 7.9. ED deerlerinin % k hatalar ile deiimi

styap beton kaplama kalnlnn Trafik tahmini ve performans tahmininin bileik

standart hatas S0 hata analizinde Tablo 7.5.deki deerler esas alnarak Tablo 7.10.
oluturulmutur. Burada S0=0.35 deeri gerek deer kabul edilmi, bu deerden byk ve
kk deerlerin kullanlm olmas durumunda, standart sapmadaki %delik hatalarn
styap beton kaplama kalnlnda %de ka hata oluturduu bulunmutur. Tablo 7.10.daki

51

deerler ekil 7.10.da grafik olarak gsterilmitir. ekil 7.10.da grld gibi standart
sapma deerinde yaplan hatalar, styap beton kaplama kalnlna klerek yansmaktadr.
rnek olarak, standart sapma deerinde yaplan %71,43 lk hata styap beton kaplama
kalnlna % -13,008 olarak yansmaktadr.

Tablo 7.10. S0 iin tahmini hata kullanlarak oluturulan ED deerleri

S0
0,10
0,15
0,20
0,25
0,30
0,35
0,40
0,45
0,50
0,55
0,60

S0 (% hata)
-71,43
-57,14
-42,86
-28,57
-14,29
0,00
14,29
28,57
42,86
57,14
71,43

D (inc)
11,810
12,146
12,490
12,843
13,205
13,576
13,957
14,347
14,748
15,160
15,582

ED (%)
-13,008
-10,533
-7,999
-5,399
-2,733
0,000
2,806
5,679
8,633
11,668
14,776

20
15
10

ED

-10
-15
So (% hata)
ekil 7.10. ED deerlerinin % S0 hatalar ile deiimi

52

3
,4
71

4
,1
57

6
,8
42

7
28

,5

9
,2
14

00
0,

, 29

-1
4

,5

-2
8

,8

-4
2

,1
-5
7

-7
1

,4

-5

Standart normal sapmann hata analizinde, Tablo 7.6.daki deerler esas alnarak,
Tablo 7.11.deki deerler bulunmutur. Tablo 7.11.deki deerler, ekil 7.11.de grafik
olarak gsterilmitir. ekil 7.11.de de grld gibi (0,000 (-3,750)) arasnda deien
standart normal sapmann, RE = 0,90 deerine karlk gelen ZR = -1,282 deeri baz alnm,
bu deerin altnda alnan deerler styap beton kaplama kalnlna azalarak yansrken, bu
deerin stnde alnan deerler beton kaplama kalnlna artarak yansmaktadr.

Tablo 7.11. ZR iin tahmini hata kullanlarak oluturulan ED deerleri

RE
0,5000
0,6000
0,7000
0,8000
0,8500
0,9000
0,9500
0,9700
0,9900
0,9990
0,9999

ZR
0,000
-0,253
-0,524
-0,841
-1,037
-1,282
-1,645
-1,881
-2,327
-3,090
-3,750

ZR (% hata)
-100,00
-80,27
-59,13
-34,40
-19,11
0,00
28,32
46,72
81,51
141,03
192,51

D (inc)
11,164
11,508
11,887
12,344
12,634
13,006
13,576
13,958
14,709
16,080
17,363

ED (%)
-14,163
-11,518
-8,604
-5,090
-2,860
0,000
4,383
7,320
13,094
23,635
33,500

40
30

ED

20
10

-20
ZR (% hata)

ekil 7.11. ED deerlerinin % ZR hatalar ile deiimi

53

2,
51
19

1,
03
14

,5
81

2
,7
46

2
,3
28

00
0,

9,
11
-1

4,
40
-3

9,
13
-5

0,
27

-1
0

-10

-8

0,

00

Betonun elastisite modlnn hata analizinde, Tablo 7.7.deki deerler esas alnarak,
Tablo 7.12.deki deerler bulunmutur. Tablo 7.12.deki deerler, ekil 7.12.de grafik
olarak gsterilmitir. Burada Ec=4.641.206,40 psi deeri gerek deer kabul edilmi, bu
deerden byk ve kk deerlerin kullanlm olmas durumunda, betonun elastisite
modlndeki %delik hatalarn styap beton kaplama kalnlnda %de ka hata
oluturduu bulunmutur. ekil 7.12.de grld gibi betonun elastisite modlnde yaplan
hatalar, styap beton kaplama kalnlna klerek yansmaktadr.

Tablo 7.12. Ec iin tahmini hata kullanlarak oluturulan ED deerleri

Sc (psi)
406,10
421,72
437,34
499,82
562,30
593,54
624,77
687,25
718,49

Ec (Mpa)
27.000
27.500
28.000
30.000
32.000
33.000
34.000
36.000
37.000

Ec (psi)
3.916.017,90
3.988.536,75
4.061.055,60
4.351.131,00
4.641.206,40
4.786.244,10
4.931.281,80
5.221.357,20
5.366.394,90

Ec (% hata)
-15,63
-14,06
-12,50
-6,25
0,00
3,12
6,25
12,50
15,63

ekil 7.12. ED deerlerinin % Ec hatalar ile deiimi

54

D (inc)
17,061
16,752
16,459
15,426
14,569
14,192
13,843
13,216
12,934

ED (%)
17,105
14,984
12,973
5,882
0,000
-2,588
-4,983
-9,287
-11,222

C
C16
C18
C20
C25
C30
C35
C40
C45
C50

8. SO
U ve
ERLER

Bu almada, AASHTO metodundaki parametrelerin, rijit styap beton kaplama

kalnlna etkisi ve bu parametrelerin hatal alnm olmalar halinde bu hatalarn beton
kaplama kalnlna hangi oranlarda yansd incelenmitir.
Rijit styap beton kaplama kalnln en ok etkileyen parametre betonun elastisite
modl Ec olmaktadr. (Betonun elastisite modl deerinde yaplan %-15,63 lk hata styap
beton kaplama kalnlna %17,105 ve %15,63 lk hata ise % -11,222 olarak yansmaktadr.)
kinci derecede styap beton kaplama kalnln etkileyen parametre, trafik tahmini
ve performans tahmininin bileik standart hatas S0 olmaktadr. (Trafik tahmini ve performans
tahmininin bileik standart hatas deerinde yaplan % -50,00 lik hata styap beton kaplama
kalnlna %-9,274 ve %50,00 lik hata ise %10,143 olarak yansmaktadr.)
nc derecede styap beton kaplama kalnln etkileyen parametre, edeer tekdingil yk tekerrr says W8,2 olmaktadr. (Edeer tek-dingil yk tekerrr says deerinde
yaplan %-50,00 lik hata styap beton kaplama kalnlna %-9,679 ve %50,00 lik hata ise
% 6,092 olarak yansmaktadr.)
Drdnc derecede styap beton kaplama kalnln etkileyen parametre, standart
normal sapma ZR olmaktadr. (Standart normal sapma deerinde yaplan %-50,00 lik hata
styap beton kaplama kalnlna %-7,320 ve %50,00 lik hata ise %7,858 olarak
yansmaktadr.)
Yatak katsays k styap beton kaplama kalnln en az etkileyen parametre
olmaktadr. (Yatak katsays deerinde yaplan %-50,00 lik hata styap beton kaplama
kalnlna %2,495 ve % 50,00 lik hata ise % -1,787 olarak yansmaktadr.)
Sonu olarak, rijit styaplarn projelendirilmesinde en ok dikkat edilmesi gereken
parametrenin, betonun elastisite modl Ec olduu ortaya kmaktadr. Bu nedenle, ekonomik
zararlara neden olabilecek bu parametrenin tespitinde ok hassas davranlmaldr.

55

KAY
AKLAR
[1]

http://www.thbb.gov, Trkiye Hazr Beton Birlii. 2009

[2]

Aar, E., Sta, . ve zta, G., 1998. Beton Yollar, T Yaynlar, stanbul.

[3]

yinam, . ve Aar, E., 2006. Karayollarnda Hazr Beton, T Yaynlar, stanbul.

[4]

Our
ation's Highways., 2000. Publication No. FHWA-PL-01-1012, Office of
Highway Policy Information, Federal Highway Administration.

[5]

AASHTO Interim Guide for Design of Pavement Structures., 1972. American

Association of State Highway and Transportation Officials, Washington, D.C.

[6]

AASHTO Guide for Design of Pavement Structures., 1986. American Association

of State Highway and Transportation Officials, Washington, D.C.

[7]

AASHTO Guide for Design of Pavement Structures., 1993. American Association

of State Highway and Transportation Officials, Washington, D.C.

[8]

Peterson, D. E., 1987, Pavement Management Practices,
CHRP Synthesis 135,

Transportation Research Board.

[9]

Darter, M. I. ve Wilson, T. P., 2001. Assessment of Selected Economic Benefits

Associated with the Long Term Pavement Performance Program, Draft Final Report,
Federal Highway Administration.

[10]

Yoder, E. J., ve Witczak, M. W., 1975. Principles of Pavement Design, Wiley, New
York.

[11]

Larson G. ve Dempsey, B. J., 1997. Enhanced Integrated Climatic Model (Version

2.0), Report No. DTFA MN/DOT 72114, University of Illinois at Urbana-Champaign,
Urbana, IL.

[12]

Darter, M. I., H, L. Von Quintus, Y., J. Jiang., E, B. Owusu-Antwi., ve B, M.

Killingsworth., 1997. Catalog of Recommended Design Features (CDROM). NCHRP
Project 1-32. TRB, National Research Council, Washington, D.C.

[13]

Guidelines for Skid Resistant Pavement Design., 1976. SRPD-1 AASHTO,

Washington, D.C.

[14]

Carey, W. ve Irick, P., 1962. The Pavement Serviceability-Performance

Concept,Highway Research Board Special Report 61E, AASHO Road Test.

56

[15]

Desai, C. S., 2001. Users Manual for the DSC-2D Code for the 2002 Design Guide,
Arizona State University.

[16]

Khazanowich, L., Yu, H, T., Rao, S., Galasova, K., Shats, E., ve Jones, R., 2000.
ISLAB2000 - Finite Element Analysis Program for Rigid and Composite Pavements,
Users Guide, ERES Division of ARA, Inc., Champaign, IL.

[17]

Benefits of Concrete Highways., 2001. Cement Association of Canada.

[18]

Zaniewski, J. P., 1989. Effect of Pavement Surface Type on Fuel Consumption,

SR289.01P, Portland Cement Association, Skokie, Illinois.

[19]

OECD., 1984. Road Surface Characteristics, Road Transport Report, Paris, France.

[20]

Krieger, B., ve Sulten, P., 1999. Stand der Entwicklung von lrmarmen Betondecken,
Heft 9 Current state of development of low-noise concrete pavement, Road and
Highway.

[21]

Sulten, P., 2001. Kayma Direnli Grlt Azaltc Betonlar, Federal Otoyol Aratrma
Enstits, Almanya.

[22]

Pfeifer, L., 2001. Beton kaplamann asl artnamesi ve tama gc tasarm iin bir
sistem, Almanya.

[23]

Jasienski, A., 1999. Exposed aggregate concrete for public spaces, FEBELCEM
Cement Information, Belgium.

[24]

Vqyeux, K., 2001. Renovation of two places at Dinant, 19th Belgian Road Congress,
Belgium.

[25]

Van De Craen, H., 2001. A decorative concrete pavement for the Saint-Jans square in
Antwerp, 19th Belgian Road Congress, Belgium.

[26]

Blond, S., 2001. The redevelopment of the Fays Square in Saint-Hubert, 19th Belgian
Road Congress, Belgium.

[27]

Fachtechnisches Handbuch., 2002. (Technical Handbook, Edition 04-2002)

Betondecken fr Straenverkehrsflchen (Concrete Pavement for Road Traffic
Areas) Bundesanstalt fr Straenwesen (German Federal Highway Research Institute)

[28]

Van Hartskamp, S. B., 2000. Betonwegen, Kei-goed; Ervaringen van de provincie

Noord-Brabant met het onderhoud aan cementbetonverhardingen, CROW,
Wegbouwkundige Werkdagen..

[29]

Raadgevende Ingenieurs Hertogenbosch., 2000. SPB-metingen aan geoptimaliseerd

uitgewassen beton en de bepaling van de voorlopige Cwegdek, M+P.CROW, M+P.
57

[30]

Van Leest, A. J., ve Keulen, W., 2003. The Structural Properties Of Optimised
Exposed Aggregate Concrete In The Netherland, Proceedings of the 9th International
Symposium on Concrete Roads.

[31]

Tun, A., 2007. Yol Malzemeleri ve Uygulamalar, Nobel Yaynevi, Ankara.

[32]

Kulolu,
., Erkmen, R., 1996. AASHTO Metodunda Esnek styap Saysna Etki
Eden Parametreler, TBTAK, Trk Mhendislik ve evre Bilimleri Dergisi, C: 20 S:
2, 79 85.

58

psi

`PSI = P0 - Pt = 2.00

psi
pci (psi/in)

Ec = 5,000,000.00

k = 72.00

J = 3.20

Cd = 1.00

psi

psi

Pt = 2.50

S'c = 650.00

psi

in

0.0000

D = 34.483

1 + [ 1.624 . 10
cm

/( D

1 )

8.46

+ ( 4.22 - 0.32

. Pt ) . log
0.75

. [D

215.63 . J . [ D - [

S'c . Cd

59

1.132

0.25

]
18.42 / ( Ec / k ) ] ]

0.75

(-1,645)*(0,35)+(7,35*LOG(D+1))-0,06+(LOG10((2)/(4,5-1,5))/(1+((1,624*107)/((D+1)8,48))))+(4,220,32*2,5)*LOG10((((650*1,00)*(D0,75-1,132))/((215,63*3,20)*((D0,75)-((18,42)/(5000000/72)0,25))))))-LOG10(45000000)=0

R = %95 DE
KLEM =

P0 = 4.50

S0 = 0.35

ZR = -1.645

0.06

D = 13.576

ZR . S0 + 7.35 . log ( D + 1 ) -

W8.2 = 45,000,000

log W8.2 =

log [ `PSI / ( 4.5 - 1.5 ) ]

EK-A

ZR . S0 + 7.35

psi

`PSI = P0 - Pt = 2.00

psi
pci (psi/in)

Ec = 5,000,000.00

k = 25.00

J = 3.20

Cd = 1.00

psi

psi

Pt = 2.50

S'c = 650.00

psi

R = %95

. log ( D +

P0 = 4.50

S0 = 0.35

ZR = -1.645

W8.2 = 45,000,000.00

log W8.2 =
0.06

+
7

in

/( D

D = 13.868

-7.9885

1 + [ 1.624 . 10

8.46

D = 35.225

cm

+ ( 4.22 - 0.32

. Pt ) . log

D = 12.350

in

D = 31.369
cm

60

S'c . Cd
0.75

. [D

215.63 . J . [ D - [

(-1,645)*(0,35)+(7,35*LOG(D+1))-0,06+(LOG10((2)/(4,5-1,5))/(1+((1,624*107)/((D+1)8,48))))+(4,220,32*2,5)*LOG10((((650*1,00)*(D0,75-1,132))/((215,63*3,20)*((D0,75)-((18,42)/(5000000/800)0,25))))))LOG10(45000000)=0

k = 800.00

(-1,645)*(0,35)+(7,35*LOG(D+1))-0,06+(LOG10((2)/(4,5-1,5))/(1+((1,624*107)/((D+1)8,48))))+(4,220,32*2,5)*LOG10((((650*1,00)*(D0,75-1,132))/((215,63*3,20)*((D0,75)-((18,42)/(5000000/25)0,25))))))LOG10(45000000)=0

k = 25.00

DE
KLEM =

1 )-

log [ `PSI / ( 4.5 - 1.5 ) ]

-

1.132

0.25

18.42 / ( Ec / k ) ] ]

0.75

EK-B

ZR . S0 + 7.35

psi

`PSI = P0 - Pt = 2.00

psi
pci (psi/in)

Ec = 5,000,000.00

k = 72.00

J = 3.20

Cd = 1.00

psi

psi

Pt = 2.50

S'c = 650.00

psi

R = %95

. log ( D +

P0 = 4.50

S0 = 0.20

ZR = -1.645

W8.2 = 45,000,000.00

log W8.2 =
0.06

in

0.0001

D = 31.725

1 + [ 1.624 . 10
cm

/( D

1 )

8.46

+ ( 4.22 - 0.32

. Pt ) . log

61

0.75

. [D

215.63 . J . [ D - [

S'c . Cd

(-1,645)*(0,20)+(7,35*LOG(D+1))-0,06+(LOG10((2)/(4,5-1,5))/(1+((1,624*107)/((D+1)8,48))))+(4,220,32*2,5)*LOG10((((650*1,00)*(D0,75-1,132))/((215,63*3,20)*((D0,75)-((18,42)/(5000000/72)0,25))))))LOG10(45000000)=0

DE
KLEM =

D = 12.490

1 )-

log [ `PSI / ( 4.5 - 1.5 ) ]

1.132

0.25

]
18.42 / ( Ec / k ) ] ]

0.75

EK-C

ZR . S0 + 7.35

psi

`PSI = P0 - Pt = 2.00

psi
pci (psi/in)

Ec = 5,000,000.00

k = 72.00

J = 3.20

Cd = 1.00

psi

psi

Pt = 2.50

S'c = 650.00

psi

R = %85

. log ( D +

P0 = 4.50

S0 = 0.35

ZR = -1.037

W8.2 = 45,000,000.00

log W8.2 =
0.06

in

D = 32.090

1 + [ 1.624 . 10
cm

/( D

1 )

8.46

+ ( 4.22 - 0.32

. Pt ) . log

62

0.75

. [D

215.63 . J . [ D - [

S'c . Cd

(-1,037)*(0,35)+(7,35LOG(D+1))-0,06+(LOG10((2)/(4,5-1,5))/(1+((1,624*107)/((D+1)8,48))))+(4,220,32*2,5)*LOG10((((650*1,00)*(D0,75-1,132))/((215,63*3,20)*((D0,75)-((18,42)/(5000000/72)0,25))))))LOG10(45000000)=0

DE
KLEM =

D = 12.634

1 )-

log [ `PSI / ( 4.5 - 1.5 ) ]

1.132

0.25

]
18.42 / ( Ec / k ) ] ]

0.75

EK-

ZR . S0 +

psi
psi

Pt = 2.50

`PSI = P0 - Pt = 2.00

psi
pci (psi/in)

k = 72.00

psi

Ec = 3,916,017.90
Ec = 5,366,394.90

J = 3.20

Cd = 1.00

psi

psi

psi

S'c = 406.10
S'c = 718.49

0.06

+
1

psi

+ [ 1.624 . 10

1 )

1.5 ) ]

D = 17.061 in

/( D

log [ `PSI / ( 4.5 ]

D = 43.335

8.46

cm

+ ( 4.22 - 0.32

. Pt ) . log
0.75

. [D

215.63 . J . [ D - [

S'c . Cd

psi

D = 12.934 in

D = 32.852

cm

63

(-1,645)*(0,35)+(7,35*LOG(D+1))-0,06+(LOG10((2)/(4,5-1,5))/(1+((1,624*107)/((D+1)8,48))))+(4,220,32*2,5)*LOG10((((718,49*1,00)*(D0,75-1,132))/((215,63*3,20)*((D0,75)-((18,42)/(5366394,90/72)0,25))))))-LOG10(45000000)=0

Ec = 5,366,394.90

1.132

0.25

]
18.42 / ( Ec / k ) ] ]

0.75

(-1,645)*(0,35)+(7,35*LOG(D+1))-0,06+(LOG10((2)/(4,5-1,5))/(1+((1,624*107)/((D+1)8,48))))+(4,220,32*2,5)*LOG10((((406,10*1,00)*(D0,75-1,132))/((215,63*3,20)*((D0,75)-((18,42)/(3916017,90/72)0,25))))))-LOG10(45000000)=0

Ec = 3,916,017.90

R = %95 DE
KLEM =

7.35 . log ( D + 1 ) -

P0 = 4.50

S0 = 0.35

ZR = -1.645

W8.2 = 45,000,000

log W8.2 =

EK-D

ZGEM
Mehmet Mahmut TANYILDIZI, 1976 ylnda Elazda dodu. 1993 ylnda Elaz
Mehmet Akif Ersoy Lisesinden mezun oldu. 1993-1997 yllar arasnda Frat niversitesi,
Mhendislik Fakltesi, naat Mhendislii blmnde lisans eitimi ald ve bu blmnden
67,58/100 not ortalamas ile mezun oldu. 2003 ylnda Kara Kuvvetleri Komutanl stihkm
Snfnda Temen olarak greve balad. Halen Kdemli stemen olarak Ankara GATA
Teknik Hizmetler ube Mdrlnde grev yapmaktadr.