TRKYE

ASFALT ENDSTRS-2006
Trkiyede asfaltn ana kullanm alan tm dnyada olduu gibi yollardr Asfalt ierdii ana
bileeni bitm ve bitml balayclardan eitli katklara, souk karmlardan, bitml scak
karma ve sath kaplamalarna kadar uzanan bir yelpazede, retim ve uygulama
ekipmanlaryla bir endstri kolu olarak deerlendirilebilen asfalt endstrisinin lkemizdeki
durumu, aada belirtilen ana balklar altnda incelenmitir;
Tarihe
Trkiyede yol a ve sath durumu
Bitm ve bitml balayc retimi
Asfalt retimi ve uygulamalar.
Asfalt endstrisinin retim kapasitesi ve asfalt plentleri
Asfalt endstrisinde karayolu projeleri ve yatrmlar
Asfalt sektrnde i potansiyeli
Asfalt endstrisini etkileyen faktrler, sorunlar ve zm nerileri
Asfaltla ilgili teknik artnameler
9.1 Agrega zellikleri
9.2 Bitml balayc zellikleri
9.3 Bitml scak karmlarn zellikleri
9.4 Sathi kaplamalar
9.5 Bitml souk karmlar
10. Asfalt endstrisinde Avrupa Birlii-AB mevzuat ve standardlar
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.

1.

TARHE

Trkiyede ilk asfalt uygulamalar Osmanl dneminde balam, penetrasyon makadam

kaplamalarn yapmnda Franszlardan destek alnmtr.
Trkiye Cumhuriyetinin Osmanl mparatorluundan devrald yol a, mparatorluun son
yllarnda yaanan savalar nedeniyle bakm yaplamam, onarma muhta 13.885 kmsi
ose, 4.450 kmsi ise toprak tesviyeli olmak zere bir noktadan dierine sreklilik
arzetmeyen, 18.335 km karayolu adr.
1923 ylnda ekonomik durumu son derece yetersiz olan lkedeki bu geriliin temel nedeninin
ulam sisteminin yetersizlii olarak tespit eden Atatrk; Yeni kurulan Cumhuriyetin
programndaki ncelikli madde, lke yollarn hzla mkemmel duruma getirmek olmaldr
demitir. Ancak Cumhuriyetin ilk yllarnda demiryolu politikasna ncelik verilerek, maddi
kaynak yetersizlii nedeniyle karayolu a oluturulmasna ynelik bir program
hazrlanamamtr.
1927 ylnda bir kanunla yollarn bakm ve onarm l zel darelerine verilmi, 1929 ylndan
balamak zere be yllk yol programlar hazrlanarak Bayndrlk ve ileri Bakanlklarnn
onayna sunulmas art getirilmitir.
1929 ylnda ose ve Kprler Kanunu karlm ve Trkiyede asfalt yol yapm iin ilk
teebbsler balatlm, Ankara civarnda 200 kmlik asfalt yol yapm ile ana arterlerin 5-10
yl iinde asfaltlanmas programda yer almtr.

1937de mevcut 37.000 kmlik yol ann 22.000 kmlik kesiminin uygun nitelikli bir a
oluturmas iin Devlet Yol A Program hazrlanmtr.
1942de yollar Devlet Yollar, 1. Snf Yollar, 2. Snf Yollar ve Ky Yollar olmak zere
snflandrlm, hkmete makadam yollarn asfalt ve betonla kaplanmas onaylanmtr.
1945de Trkiyede karayolu ann planl ve programl gelitirilmesi iin uygun bir
tekilatlanma gerei gndeme getirilerek, 1946da ABDden destek istenilmesi
kararlatrlmtr.
1947de Franszlar tarafndan Antakya civarnda penetrasyon makadam tipi asfalt yol
yaplm, ABDden salanan yardma (Marshall Plan) mteakip, 1948de makineli yol
yapm balatlmtr. 23.000 kmlik Devlet Yolu Program hazrlanarak 9 ylda hayata
geirilmesi hkmete kararlatrlmtr.
1950de Karayollar Genel Mdrlnn (KGM) kuruluunu takip eden yllarda road-mix
ve zerine sathi kaplama yapmnn yaygnlatn grmekteyiz.
Bitml Scak Karm (BSK) yapmna ise 1956-1957 yllarnda balanm, zel sektrde bir
firma ilk asfalt plentini edinmitir. 1960 ylnda KGM de bir asfalt plenti satn alm,
mteakip yllarda firmalar dk kapasiteli plentler edinmeye balamlardr.
1960-1970 yllar arasnda asfalt kaplamal yol miktarnn artrlmas iin aba gsterilmi,
1970 yl banda asfalt kaplamal Devlet Yolu uzunluu 17.124 kmye ulamtr.
1970ler karayolu politikalarna yeni boyutlarn geldii, ok eritli ekspres yollarn yapmna
baland yllar olup, Asfalt Endstrisi ilk byk atlmlarn 1970li yllarda yapmtr.
KGMnin emanet i orann azaltan politikas sonucu birok mteahhitlik firmas, bitml
scak karm retim ve uygulamasna ynelik makine parklar oluturarak, aktivite alanlarna
asfalt da dhil etmitir.
Trkiyede otomotiv endstrisinin geliimi, karayoluyla yaplan yk ve yolcu tamacln
artrm, bu art BSK kaplamal yol ihtiyacn da beraberinde getirmitir.
1980 ylnda asfalt kaplamal karayolu uzunluu 34.205 kmye ulam, mteakip yllarda
karayolu ann standartlarnn ykseltilmesi iin rehabilitasyon projeleri uygulamaya
konmu, otoyol almalar ile asfalt uygulamas giderek artmtr.
Yeni projeler ve otoyol hamlesi, Trk asfalt endstrisine nemli geliim ve byme getirmi,
yeni teknolojilerin transferi salanm, plent saylarnn artmas, makine parklarndaki gelime
ile asfalt mteahhitleri bugnlere gelmitir.
2000li yllarda ise trafik younluu nedeniyle kapasitesinin artrlmas gereken yol
kesimlerinde geometrik standartlarnn ykseltilmesi amacyla bir program dahilinde
Blnm Yol yapm almalarna balanmtr. Halen devam eden almalar kapsamnda
blnm yol uzunluunun 15.000 kmye karlmas hedeflenmitir.

2.

YOL AI VE SATIH DURUMU

2007 yl ba itibariyle 64 196 kmye ulaan karayolu ann sath tipine gre dalm Tablo1de verilmitir. Asfaltn dier uygulama alanlarndan biri olan ky yollarnn toplam
uzunluu 285.632 km olup %33 bitml sathi kaplama ile kapldr. lkemizde asfaltn en
yksek oranda kullanld ehir ii yollarn ise uzunluu bilinmemektedir.
Tablo-1 Sath tiplerine gre karayolu a uzunluklar, km (01.01.2007)

Yol Tipi

Sath tipi, km
BSKSathi
Dier
Bitml
kaplama (Stabilize
scak
ve parke..)
karm
3.519
5.530
10
2.818
18.879
579
6.337
24.409
589
107
522
14
761
25.241
3.785
868
25.763
3.799

Toplam
km

Devlet yolu ift ynl (2x2)

Tek ynl (1x2)
Toplam
ift ynl (2x2)
l yolu
Tek ynl (1x2)
Toplam
Otoyol*

9.059
22.276
31.335
643
29.787
30.430
2.431

2.431

ift ynl (2x2)

Tek ynl (1x2)
Toplam

11.689
52.507
64.196

5.613
4.023
9.636

6.052
44.120
50.172

24
4.364
4.388

Toplam

* 1987 km otoyol + 444km kavak ve balant yolu

%93 asfaltla kapl olan karayolu ann %15i BSK tabakalaryla kapl olup geri kalan
%78lik ksm hibir tama gc olmayan sathi kaplama ile kapldr.
Son yllarda karayollarnda acil eylem plan erevesinde gerekletirilen youn almalarla
blnm yol uzunluu Tablo-2de verildii gibi otoyol hari 9.702 kmye ulamtr. Ancak
kaynak yetersizlii nedeniyle bu yollarn % 63 sathi kaplama ile yaplmtr.
Tablo-2 Sath tipine gre blnm devlet ve il yolu uzunluklar, km (01.01.2007)

Devlet yolu
l yolu
Toplam

BSK
3.519
107
3.626

Sathi Kaplama
5.530
522
6.052

Dier Toplam
10
9.059
14
643
24
9.702

Mevcut karayolu ayla yk tamaclnn %92si, yolcu tamaclnn ise %95i

gerekletirilmekte olup, yollarmzdaki ar vasta oran %25 ila %50 arasnda
deimektedir.
Genellikle Yllk Ortalama Gnlk Ar Tat says 1000in zerinde olan ana yollarmzda
istenilen performansn elde edilebilmesi iin st tabakalarn belirli bir tama gcne sahip
bitml scak karm tabakalar ile kaplanmas gerekmektedir.

3.

BTM VE BTML BALAYICI RETM

Asfalt endstrisinde kullanlan bitm, Trkiye Petrol Rafinerileri A.. (TPRA)a ait 4
rafineride retilmektedir.
Asfalt kaplamalarda kullanlmak zere farkl penetrasyon deerlerinde bitm reten
TPRA, retimde talepleri gz nne almaktadr.
%10u yerli ham petrol olmak zere ortalama ylda 20 milyon ton civarnda ham petrol
ileyen TPRA rafinerileri, zellikle bitm retimine ynelik olarak tasarlanm rafineriler
deildir. Bitm talebinin youn olduu yaz aylarnda bitm retimini artrmak amacyla, ham
petrol ithalatnda Ortadou meneli ar ham petrolleri tercih etmektedir. Genelde TPRA
tarafndan retilen bitm ihtiyac karladndan bitm ithalat yaplmamaktadr.
TPRA rafinerilerinde son 4 ylda retilen toplam bitm miktar Tablo-3de, yol inaatnda
tketilen ksm ise Tablo-4de verilmitir.
Tablo-3 TPRA Rafinerilerinde Bitm retimi
Yl
2003
2004
2005
2006

Krkkale
zmir
395,8
371,3
526,0
604,9

zmit
249,7
242,5
296,3
351,6

533,1
535,2
632,7
899,0

x 1000 ton
Batman
Toplam
231,5
1.404
241,7
1.389
306,5
1.753
365,0
2.179

Tablo-4 Yol inaatnda kullanlan bitm miktar

Yl
2003
2004
2005
2006

retim
1.404
1.389
1.753
2.179

Yol inaatnda kullanlan miktar

1.193
1.326
1.453
1.555

x 1000 ton
Dier
211
63
300
624

Asfalt uygulamalarnn youn olduu yaz aylarnda bitm talebinin karlanmasnda sorunlar
yaanmakta, retilen bitmn kalitesinde nemli deiiklikler olabilmektedir. zellikle yaz
aylarnda yksek olan talebin karlanmas ve bitm kalitesinde sreklilik salanabilmesi iin
gerekli nlemlerin alnmas gerekmektedir.
Son yllarda giderek artan trafik ykleri nedeniyle yksek performansl styaplara olan
gereksinim artmtr. Bu durum, her trl iklim koullarna ve ar trafik yklerine dayankl
bitml balayclar gndeme getirmitir. Dnyada kullanm giderek yaygnlaan polimer
modifiye bitmler lkemizde de 2000 ylndan itibaren karayollarnda kullanlmaya
balanmtr. Son yllarda byk ehir belediyelerince de uygulanmaya balanlan polimer
modifiye bitmn yllara gre kullanm miktar aada verilmitir:
Yl
PMB, ton

2000
3.700

2001
4.350

2002
14.950

2003
5.572

2004
19.098

2005
11.994

2006 Toplam
34.392 94.056

Ayrca, bitml balayclar grubundan bitm emlsiyonlar, sathi kaplama, souk asfalt
karmlar ve har tipi kaplamalarn yan sra asfalt tabakalar arasnda yaptrc olarak
kullanlmaktadr. Bitm emlsiyonlar, retimi ve uygulamasnda daha az enerji kayna
gerektirmesi, evresel etkilerinin dkl ve zellikle yal iklim artlarnda
uygulanabilirlii nedeniyle tercih edilen bir balayc tipidir. Tablo-5de grld gibi
genellikle yaptrc olarak kullanlan emlsiyonlarn tketimi 2003 ve 2004 yllarnda sathi
kaplama uygulamalar nedeniyle artmtr.
Tablo-5 Emlsiyon retimi ve kullanm alanlar, ton
Karayollar
ehirii yollar
1.145
5.000
2002
68.742
37.736
2003
53.013 1)
28.035
2004
714
6.433
2005
14.725
11.340
2006
1)
450 Tonu Havaalanlar iin kullanlmtr.
4.

Ky yollar
339
1.156
940
840

Toplam
6.145
99.127
83.360
8.087
26.905

ASFALT RETM VE UYGULAMASI

Bitml balayc ve agrega kullanlarak yaplan tm kaplamalar asfalt olarak

isimlendirmekle beraber endstrinin en temel ilevi yksek standartta bitml scak karm
retimi ve uygulamasdr.
lkemizde asfaltn ana kullanm alan yollardr. ehir ii yollar ile yksek trafikli
karayollarnda bitml scak karmlar dk trafikli yollarda ise sathi kaplamalar

kullanlmaktadr. Havaalanlarnda genellikle pist yapmnda rijit (beton) kaplamalar, balant

yollar ve taksirutlarda scak karm asfalt kullanlmaktadr.
Farkl tip asfalt uygulamalarnn son 5 yllk retim ve uygulama miktarlar Tablo-6da
verilmitir.
Bu rakamlara gre ylda ortalama 15 milyon ton olan bitml scak karm retiminin 10
milyon tonu ehir ii yollarda, 5 milyon tonu karayollarnda kullanlmaktadr. ehir ii
yollarda BSK genellikle yeni yol yapmndan daha ok mevcut yollarn yenilenmesi iinde
kullanldndan, kaliteli retim ve uygulamayla performansn artrlmas ve bakm
periyotlarnn uzatlmas gerekmektedir.
Bitml scak karm kullanmnn yksek olduu byk ehirlerde zellikle de stanbulda
ky yollarnn belediyenin sorumluluk alanna dhil edilmesi nedeniyle, kullanlan BSK
miktar neredeyse karayollar apnda kullanlan miktara ulamtr.

70
80
137
163
141
6
11
19
21

Souk
bitml
karm
Milyon ton
0,4
1,04
0,96
0,58
0,62
0,023
0,093
0,053
0,066

12,8

20

0,011

664

2002

0,075

51

0,43

187

Ky yollar

2003
2004
2005

0,061
0,01
0,23

63
69
66

0,43
0,52
0,64

178
184
209

2006

0,12

93

0,53

303

Toplam

Tablo-6 Trkiyede son 5 ylda yol yapmnda ve bakmnda kullanlan asfalt ve bitm
miktarlar
Bitml scak
karm

2002
2003
2004
2005
2006

14,7
13,2
11.2
16,6
18,9

127
154
225
250
254

0,85
1,56
1,53
1,29
1,16

1.151
1.193
1.326
1.453
1.555

Sathi
kaplama

ehirii yollar

Karayollar

Yl
2002
2003
2004
2005
2006
2002
2003
2004
2005

Milyon ton
4,93
2,71
2,93
4,07
5,9
9,7
10,4
8,3
12,3

2006

Km2

Bitm tketimi
Ton x 1000
498
416
677
618
588
465
599
465
626

Yollarmzda yaygn olarak kullanlan klasik bitml scak karmn yan sra artan ar trafik
hacmi ve grlen youn bozulmalar nedeniyle kullanlmaya balanlan polimer modifiye
bitml scak karmlar ile zel agrega gradasyonu ve zengin bitmle retilmi Ta Mastik
Asfalt-SMAnn (Stone Mastic Asphalt)
lkemizdeki uygulama miktarlar Tablo-7de
verilmitir. Bu uygulamalara ilaveten 2006 ylnda asfalt karma katk eklenmesiyle 107.000
ton modifiye asfalt retilmi ve kullanlmtr.
Tablo-7 Yeni asfalt uygulamalar, ton
Yl
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
Total
PMBl 73.332 104.976 286.667 166.448 352.850 367.687 559.679 1.902.639
BSK
92.926 14.284 37.000 1.473
2.329
2092
20710
170.814
SMA
5.

ASFALT ENDSTRSNN RETM KAPASTES VE ASFALT PLENTLER

Trkiyede asfalt ileri Tablo-8de belirtildii gibi 180 civarnda firma tarafndan
stlenilmektedir. Firmalarn % 66s hem retim hem de yapm ilerini stlenirken, %30u
sadece serme ve sktrma ilerini, %3 ise sadece retim ilerini stlenmektedir. Sektrdeki
firmalarn %50si byk ve orta lekli olup genel mteahhitlik hizmetleri vermektedirler
Tablo-8 Bitml scak karm ilerini yrten firma saylar
BSK retimi & Yapm
BSK reticisi
BSK yapmcs (Serme-sktrma)

121
6
55

Sektrde sadece retim ii yapan firmalar genellikle byk ehir belediyelerinin bnyesinde
kurulmu firmalar olup, bu firmalar ehir ii yollar iin kullanlan BSKn yaklak
%60n,lke genelinin ise %40n retmektedirler.
Sektrde kurumlar baznda bitml scak karm retiminde kullanlan asfalt plentlerinin
saylar Tablo-9de verilmitir.
Tablo-9 Asfalt endstrisinde plent saylar
Kapasite
Ton/h

zel sektr

Belediyeler

>100
100-50
<50*
Toplam

204
4

31
39
35
105

208

Karayollar
Genel
Mdrl
5
4
89
98

Dier kamu
kurulular

Toplam

9
30
19
57

249
77
143
469

* Bakm amal ve kk lekli ilerde kullanlan plentler

BSK retiminde kullanlan yksek kapasiteli (> 50 t/h) asfalt plentlerinin %63 zel sektre
ait olup bu plentlerin kapasitesi genellikle 150t/h zerindedir. zel sektre ait asfalt
plentlerinin %43 (99 adet) Asfalt Mteahhitleri Dernei- ASMDn genel mteahhitlik
hizmetleri veren 34 ye firmasna aittir. Genellikle karayolu projesi stlenen ASMD
yelerinin retimdeki pay, karayolu yatrmlarna ayrlan payn dmesi ile her yl azalmtr.
6

Tablo-9 dan da grlecei zere lkemizde genellikle yollarn bakmnda kullanlan dk

kapasiteli plentler (<50t/h) dahil olmak zere toplam asfalt plenti says 400 amaktadr.
2006 verilerine gre mevcut plentlerin yllk retim kapasitesi yaklak
[[(249 x 100t/h) +( 77 x 60 t/h)+(143 x 20t/h) ] 8 h/gn x 25 gn/ay x 8 ay/yl ]
50 milyon ton olup, ancak bu kapasitenin 1/3nn kullanlmakta olduu grlmektedir
Asfalt endstrisinin plentler dhil makine park, lkemiz ekonomik koullar nedeniyle
yatrmlara ayrlan paya kyasla olduka fazla olup, atl kapasitenin deerlendirilebilmesi iin,
sektrn da almas ve/veya uygun planlamalarla yeni makine yatrmna girmeden
paylam salayacak rasyonel zmler retmesi gerekmektedir.
6.

ASFALT ENDSTRSNDE KARAYOLU PROJELER VE YATIRIMLARI

Trkiyede asfalt sektrnn en byk ivereni Karayollar Genel Mdrl olduundan,

sektrmz etkileyen en nemli faktr karayolu yatrm programdr. Bu nedenle asfalt
endstrisinin geliimi ve retimi, dorudan hkmetlerin ulatrma politikalarna ve KGMnin
stratejik planna baldr.
KGMnin 2007 ylba yatrm btesi 1,85 Milyar YTL olup %70i (1,29 milyar YTL)
Devlet ve l Yolu projelerine %30u (0,56 milyar YTL) ise otoyol projelerine ayrlmtr.
Devlet ve l yolu kapsamnda devam eden projelerin toplam bedeli 28,7 Milyar YTL olup
gerekleme oran %49dur. Bu projelerde deneklerin ayn seviyede devam etmesi halinde
devlet ve otoyol projeleri 12 ylda otoyol projeleri ise 3 ylda tamamlanabilecek gibi
grlmektedir.
Mevcut projelerin yan sra Karayollar Genel Mdrlnn ksa vadeli stratejik hedefleri
dorultusunda gerekletirecei aada belirtilen iler asfalt sektrnn yakndan takip ettii
projelerdir.
2007-2013 yllar arasnda gerekletirilmesi planlanan KGM projeleri:
- 2003 ylnda balatlan blnm yol ann 15000 km ye karlmas almalarnn
2013 ylna kadar tamamlanmas
- stanbul 3.Karayolu geiinin Yap-let-Devret modeli ile inas,
- zmir-stanbul Otoyolunu zmit Krfez geiini kapsayacak ekilde Yap-let-Devret
modeli ile inas,
- styap kaplamas BSK olan 7205 km uzunluundaki Devlet ve l yolu uzunluunun
14500 kme kartlmas,
- Yapm devam eden 383 km otoyol inaatnn tamamlanmas,
7.

ASFALT SEKTRNDE POTANSYEL

Asfalt sektrnn kamu projeleri kapsamnda stlendii potansiyel asfalt ilerinin banda
karayolu ileri gelmektedir. Karayolu projeleri kapsamnda BSK ilerinin tamam
mteahhitlerce gerekletirilmekte olup, ortalama ylda 5 milyon ton BSK retilip,
uygulamaktadr.
ehir ii yollarda asfalt ileri, byk ehirlerde belediyelerce kurulmu firmalar tarafndan
sabit tesislerde retilmekte, serme-sktrma ileri ise kk lekli mteahhitlerce
yaplmaktadr. Ayrca byk ehirlerde plentleri olan mteahhitler de belediyelerin asfalt

ilerini stlenmekle beraber asfalt mteahhitlerinin ehir ii yollardaki i hacmi olduka

dktr. Kk ehirlerde ise asfalt ileri belediye imknlaryla yaplmaktadr.
Trkiye genelinde BSK retiminin yaklak %70i asfalt ii yapan firmalarca yaplmaktadr
lkede Karayollar ile Ky Yollarnn yzey kaplamalarnda kullanlan sathi kaplama
uygulamalarnn nemli bir blm kamu kurumlarnn kendi imknlar ile yaplmaktadr.
Ancak son yllarda ortalama 250 km2lik bir uygulama alanna ulaan sathi kaplama ileri
ihale ile gerekletirilmektedir.
Ayrca bata sathi kaplamal yollar olmak zere ok sk olarak yaplan bakm ilemleri de
potansiyel bir asfalt iidir. Ancak bakm ilemlerinin yaygn olarak ihale edilmedii
lkemizde hem karayolu hem de ehir ii yollarda 5-10 yl gibi uzun vadeli ileri kapsayacak
ekilde ihale edilmesi, hizmetin daha fizibil olarak verilmesini salayacak ve sektre yeni bir
i olana yaratacaktr.
Halen kapasitesinin 1/3 n kullanan asfalt sektr yurt dna almak zorundadr. Sektrn
yurt dnda ihale alabilmesi iin devlettin tevik etmesi ve desteklemesi gerekmektedir.
Ayrca sektrde birlik salanarak, ortak giriimler halinde glerin birletirilmesi de
hedeflenmelidir.
Altyap ileri asndan byk bir i potansiyeline sahip asfalt sektr, Afganistan ve Irak gibi
az gelimi lkelerdeki zor artlara ramen, buralarda nemli yol projeleri yrtmektedirler.
8. ASFALT ENDSTRSN ETKLEYEN FAKTRLER, SORUNLAR VE ZM
NERLER
Asfalt ilerinde her trl ekipman ve deneyimli personeli ile byk bir igcne sahip
asfalt mteahhitlerinin nerdeyse tek ivereni Karayollar Genel Mdrldr. Bu
nedenle asfalt endstrisinin geliimi ve retimi, dorudan hkmetlerin ulatrma
politikalarna ve KGMnin yeniliklere yaklamna baldr.
Finansman yetersizlii nedeniyle karayollar projelerine yeterli pay ayrlamamas
sonucu projeler yllarca tamamlanamamaktadr. Mevcut projelerin hzla
tamamlanabilmesi iin bte d kaynaklarn yaratlmas (akaryakt, otomobil lastii
vb. satlarndan fon pay gibi) yatrmlarn ekonomiye kazandrlmas asndan byk
bir nem tamaktadr. Ayrca yeni projelerde Kamu-zel Sektr birlii ile Yaplet- Devret tipi szlemelere arlk verilmesi gerekmektedir.
Milli bteden yol yatrmlarna ayrlan payn yldan yla azalmas mteahhitler
arasnda rekabetin artmasna, dolaysyla ar dk tekliflere neden olmaktadr.
Tm dnyada olduu gibi asfalt yapmnda kullanlan malzeme ve ekipman
maliyetlerinin ykseklii ve zellikle petrol fiyatlarnn hzla artmas asfalt
endstrisinde maliyetleri etkileyen nemli bir sorundur.
% 78inin sathi kaplama ile yapld karayolu amzda zellikle yksek trafikli ana
arterlerde ksa zamanda iddetli bozulmalar meydana gelmekte ve bu durum trafik
gvenliini nemli lde etkilemekte ve bakm giderlerini artrmaktadr. Blmm

yollardan balamak zere trafii yksek olan nemli yollarn ksa vadede bitml scak
karm tabakalaryla kaplanmas gerekmektedir.
Ar trafik hacminin ykseklii, yasal dingil yk zerindeki yklemeler, ar scak
nedeniyle BSK ile kaplanm yollarda bile istenilen performans salanamamakta,
tekerlek izi ve yorulma atlaklar grlmektedir. Bu nedenle ar yk ve evre
artlarna uyumlu yksek performans verebilen asfalt teknolojilerinin daha yaygn
olarak uygulanmas gerekmektedir.
Yol ve asfalt ilerinin artnamelere uygun olarak ina edilebilmesi ve istenilen
performansn salanabilmesi iin sektrn bilgili ve deneyimli teknik elemana ihtiyac
vardr. Trkiye gerekte saysal olarak byk bir teknik eleman (Mhendis, Teknisyen
v.b.) potansiyeline sahip olmasna ramen, sektrde bilgili ve deneyimli eleman
temininde byk skntlar yaanmaktadr. Eitim ve retim devresinden balayan bu
sorunlara zm aranmas ve her sektre zel eleman yetitirilmesi gerekmektedir.
Sektrde deneyimli ve bilgili i gc temininde yaanan zorluklar ve deneksizlik
nedeniyle kalifiye personelin srekli istihdamnn salanamamas sektr tehdit eden
dier hususlardan biridir. dare kontrol tekilatndaki mhendislerin kamudaki dk
cret politikas nedeniyle yeterli sayda ve deneyimde olmamas kontrollk
hizmetlerinde de ilerin kaliteli ve hzl yrtlmesini etkilemektedir.
Trkiyede uygulamal aratrma ve gelitirme almalar genellikle kamu kurulular
tarafndan yaplmaktadr. Ancak, kamudaki personel politikas ve ekonomik nedenlerle
AR-GE almalar ok snrl boyutlarda kalmaktadr. Konu ile ilgili zel aratrma
kurumlarnn olmay, niversitelerin ise teorik aratrmalar tercih etmesi nedeniyle
uygulamaya ynelik gerekli AR-GE almalar yaplamamaktadr.

9.

ASFALTLA LGL TEKNK ARTNAMELER

Asfalt sektrnn otoritesi konumunda olan Karayollar Genel Mdrlnn hazrlad

artnameler ehir ii yollarda ve ky yollarnda da uygulanmaktadr. Bitml scak karm
tabakalar, sathi kaplama ve bitml souk karm ilerinde kullanlan malzemelere,
karmlara ilikin mevcut artname kriterleri aada zetlenmitir.
9.1

Agrega zellikleri

Asfalt uygulamalarnda kullanlan agregalar Tablo-10da belirtilen zellikleri salayan

krmata, krma akl veya bunlarn bileiminden hazrlanmaktadr. lkemizde genellikle
kalkerden hazrlanan agregalar kullanlmakta olup son yllarda, daha dayankl ve przl
yzeyler elde etmek amacyla imknlar lsnde anma tabakasnda sert kayalardan
(bazalt, granit vb.) hazrlanan agregalar kullanlmaktadr.

Tablo-10 Asfalt uygulamalarnda agrega zellikleri

zellik

100

12

12

12

12

100

100

80

60

25

35

35

25

Cilalanma deeri min.%

50

50

50

Su absorpsiyonu maks%
Soyulma mukavemeti
min.%
Kil topaklar ufalanabilir
tane maks.%
ndirekt ekme
mukavemeti oran min%
Yapma deneyi maks.%

2,5

2,5

50

60

50

50

50

50

0,5

0,5

0,5

80

80

nce agrega

30

Plastisite indeksi maks%

Kil topaklar ufalanabilir
tane maks.%
Organik madde maks%
Plastisite indeksi maks%
Kil topaklar ufalanabilir
tane maks.%
Organik madde maks%

9.2

10

Binder Bitml
Sathi
Souk
Temel kaplama bitml
karm
35
35
30
35

Yasslk indeksi, maks%

Filler

Kaba agrega

Anma kayb maks.%

Donma deneyi, Na2SO4
ile kayp maks%
Krlmlk min.%

Anma
Asfalt SMA
betonu
30
25

80

12
2

N.P

0,5

0,5

0,5

0,5

0,5

0,5

0,5

Bitml balayc zellikleri

Asfalt uygulamalarnda en yaygn olarak kullanlan kaplama snf bitmlerin zellikleri

Tablo-11de verilmitir. Bu bitmlerden B40/60,B 50/70 ve B70/100 snf bitmler scak
karm asfalt imalatnda, B 100/150 ve B160/220 snf bitmler ise sathi kaplama
uygulamalarnda kullanlmaktadr. Son yllarda yksek trafikli nemli yollarn anma
tabakasnda kullanlan modifiye bitmlerin zellikleri Tablo-12de verilmitir. Ayrca
yaptrc ve sathi kaplama yapmnda kullanlan katyonik asfalt emlsiyonlar ile astar
uygulamas ve souk bitml karm imalatnda kullanlan sv petrol asfaltlarndan en
yaygn olanlarnn zellikleri Tablo-13 ve Tablo-14de belirtilmitir.

10

Tablo-11 Kaplama snf bitmlerin zellikleri

zellik
Bitm snflar
B40/60 B50/70 B 70/100 B100/150
Penetrasyon 25 Cda 0,1mm
40-60
50-70
70-100
100-150
Yumuama noktas C
48-56
46-54
43-51
39-47
a
Frass krlma noktas C
maks
-7
-8
-10
-12
Parlama noktas C
min
230
230
230
230
znrlk %
min
99
99
99
99
b
Parafin mumu ierii %
maks
TSEN 12606-1
2,2
2,2
2,2
2,2
TSEN 12606-2
4,5
4,5
4,5
4,5
nce film halinde stma deneyi
Ktle deiimi %
maks
0,5
0,5
0,8
0,8
Kalc penetrasyon %
min.
50
50
46
43
Yumuama noktas C
min
49
48
45
41
Yumuama nok.ykselme C maks
9
9
9
10

B160/220
160-120
35-43
-15
220
99
2,2
4,5
1,0
37
37
11

)Souk blgelerde kullanlacak bitmlere yaplacaktr. b)Gerek duyulduunda yaplacaktr

Tablo-12 Modifiye bitmn fiziksel zellikleri

zellikler
Tip-1
Penetrasyon 25 Cda 0,1mm
min.
20
Dktilite 25 Cda cm
min.
10
Yumuama noktas C
65-75
a
Frass krlma noktas C
maks
-8
Elastik geri dnme25 Cda.%
min
25
Parlama noktas min. C
min
200
zgl arlk
1,0-1,1
Depolama stabilitesi
Yumuama noktas fark %
maks
4
Penetrasyon deeri fark %
maks
5
znrlk %
min
99
nce film halinde stma deneyi
-Ktle kayb %
maks
1
-Yumuama noktasndaki deiiklik
Artma C
maks
7
Azalma C
maks
2
-Penetrasyondaki deiiklik
Artma %
maks
40
Azalma %
maks
10
-Dktilite 25 Cda cm
min
5
-Elastik geri dnme 25 Cda % min
25

11

Tip-2
20
60
65-75
-12
50
200
1,0-1,1

Tip-3
40
80
60-70
-15
50
200
1,0-1,1

Tip-4
60
100
50-60
-20
50
200
1,0-1,1

4
5
99

4
8
99

4
8
99

7
2

7
2

7
2

40
10
30
50

40
10
50
50

40
10
80
50

Tablo-13 Yol styaplarnda en ok kullanlan katyonik asfalt emlsiyonlarnn

zellikleri
Tipi
Saybolt furol viskozitesi 50 Cda sn.
kme 5 gn %
Depolama stabilitesi 1 gn %
Emlsiyon kesilmesi 35ml 0,8 %
Sodyumdioksitsulfosuksinat %
Partikl yk deneyi
Elek deneyi %
Destilasyon
Ya destilat emlsiyonun hacmen %si
Kalnt%
Destilasyon kalnts zerindeki deneyler
Penetrasyon 25 C da 100g 5 sn
Dktilite 25 Cda 5 cm/dak,cm
Trikloretilende znrlk %

CRS-1
20-100
5
1

CRS-2
100-400
5
1

maks

40
pozitif
0,1

40
pozitif
0,1

maks
min

3
60

3
65

min
min

100-200
40
98

100-200
40
98

maks
maks
min

Tablo-14 Yol styaplarnda en ok kullanlan sv petrol asfaltlarnn zellikleri

Tipi
Saybolt furol viskozitesi
25 Cda sn
82,2 Cda sn
Knematik vislozite 60 Cda cSt
Parlama noktas(Taglibue ak kab) C
Destilasyon
360 Ca kadar toplu destilatn hacim olarak %
225 Ca kadar
260 Ca kadar
316 Ca kadar
360 Cdaki destilasyon kalnts, hacim olarak %
Destilasyon kalnts zerindeki deneyler
Penetrasyon 25 C C 100g 5 sn
Dktilite 25 C C 5 cm/dak ,cm
Trikloretilende znrlk %
Su, %

12

MC-30

MC-800

min

75-150
100-200
30-60
38

100-200
800-1600
60

min

25
40-70
75-93
50

35
45-80
75

120-250
100
99
0,2

120-250
100
99
0,2

min
min
maks

9.3

Bitml scak karmlarn zellikleri

20 yllk hizmet mrne gre kalnlklar projelendirilen bitml scak karm tabakalar,
anma, binder ve bitml temel olmak zere 3 farkl zellikte bitml scak karmla tekil
edilmektedir. Bu tabakalar, trafie ve yol tipine bal olarak aada belirtilen kalnlk
aralklarnda uygulanmaktadr.
Anma Tabakas
: Asfalt betonu : 5cm, SMA : 4cm
Binder Tabakas
: 6-13cm
Bitml Temel Tabakas : 0-16 cm
Genellikle asfalt betonu karmlarn kullanld bu tabakalardan, yol yzeyini oluturan
anma tabakasnda asfalt betonunun yan sra tekerlek izine kar direnci yksek olan Ta
Mastik Asfalt-SMA karmlar kullanlmaktadr. Bu tabakalarda kullanlan bitml scak
karmlarn zellikleri Tablo-15de verilmitir.
Tablo-15 Yol styap tabakalarnda kullanlan Bitml Scak Karmlarn zellikleri
zellikler

Bitml
Temel

Binder

Anma
Asfalt
SMA
betonu
19/0-12,5/0
19/0-9.5/0

Agrega boyutu, mm
37.5/0
25/0
Briket yapmnda uygulanan darbe
75
75
75
says
Maral Stabilitesi, min. kg
600
750
900
Akma, mm
2-5
2-4
2-4
Boluk, %
4-7
4-6
3-5
Asfaltla dolu boluk, %
55-70
60-75
65-75
Agregalar aras boluk-VMA min. %
12
13
14
Filler/ bitm oran, maks
1,4
1,5
Bitm, %
3-5.5
3.5-6.5
4-7
Tekerlek izinde oturma, maks %
Elyaf miktar %
Schellenberger bitm szlme deneyi
mak %
* Scak iklim blgeleri iin uygulanr.
** 19/0 agrega boyutu iin min VMA %16 , 9,5/0 iin min.VMA % 17 olacaktr.
9.4

50
2-4/3-4*
16/17**
6.5-7.5
6
0,3-1,5
0,3

Sathi Kaplamalar

Bitml sathi kaplamalar, balaycl veya balaycsz temel tabakalar ile asfalt kaplamalar
zerine ince bir tabaka halinde bitml balayc uygulanmas ve hemen ardndan niform
boyutlu agregann serilip sktrlmasyla tek veya ift tabaka halinde uygulanan bir sath
kaplama tipidir. Sathi kaplama yapmnda B70/100, B100/150 ve B160/220 snf bitmler ile
asfalt emlsiyonlar kullanlabilmekle beraber en ok uygulanan bitm snf B 160/220 dir.
Yapmda kullanlan astar miktar 0.5-2.5 l/m2, bitm miktar ise 0.75-1.75 l/m2dir. Agrega
olarak maksimum dane boyutu 25 mm ile 9,3 mm arasnda deien niform gradasyonlu
krmata malzemeler kullanlmaktadr.

13

9.5

Bitml Souk Karmlar

ok dk trafikli yollarda kaplama malzemesi, asfalt betonu ve sathi kaplama yollarda

bakm malzemesi olarak kullanlan bitml souk karmlar dane boyutu 25/0 mm ile 12,7/0
mm arasnda deien krmata veya krma akl agregalarla sv petrol asfaltlar veya asfalt
emlsiyonlar ile hazrlanmaktadr. Bitml souk karmn zellikleri Tablo-16da
verilmitir.
Tablo-16 Bitml Souk Karm zellikleri
zellikler
Agrega boyutu, mm
Briket yapmnda uygulanan darbe says
Marshall Stabilitesi (221 C), kg , min.
Akma, mm
Boluk,%

10.

ASFALTLA
LGL
STANDARDLARI

Kriterler
25/0, 19/0, 12,7/0
75
250
2-5
2-5

AVRUPA

BRL-AB

MEVZUATI

VE

lkemizde 2002 tarihinde yrrle giren Kamu hale Kanunu ile Avrupa Birlii Kamu hale
Ynetmelii (Public Procurement Directive) esas alnmtr, ancak srekli deien kanun
halen son eklini alamamtr. Deneyime ve kurumsallamaya nem veren effaf ve serbest
rekabeti salayan tarafsz bir sistem oluturulmas ve uygulanmas son derece nemlidir.
Avrupa Birliinde ticari ve teknik engellerin kaldrlarak rnlerin pazarda serbest
dolamnn salanmas amacyla yrrle koyulan Yap Malzemeleri Ynetmelii
(89/106/EEC)-YMY, 2002 ylnda lkemizde de kabul edilerek resmi gazetede
yaynlanmtr. Gerekli altyaps oluturulamadndan bu ynetmelik ancak Ocak 2007de
yrrle konulmutur. Yol yapm malzemelerini de ieren bu ynetmelikle, malzemeler,
- Mekanik dayanm ve stabilite
- Yangn durumunda emniyet
- Hijyen, salk ve evre
- Kullanm emniyeti
- Grltye kar koruma
- Enerji tasarrufu ve s muhafazas
konularnda temel gerekliliklere uygunluunu belgeleyen CE iareti tama zorunluluunda
olacaktr. CE iareti, i veya d piyasaya rn arz eden reticilerin sorumluluudur.
Bu ynetmelik kapsamnda yer alan her bir rn iin, Avrupa Standardizasyon Komitesi
(CEN) tarafndan harmonize standartlar hazrlanmakta ve yaynlanmaktadr. AB uyum
almalar kapsamnda lkemizde de Trk Standardlar EnstitsTSE tarafndan
standardizasyon almalar takip edilmekte ve yrrle giren EN standardlar TSEN olarak
yaynlanmaktadr. Hakknda harmonize standard olan her rnn piyasaya arz edilebilmesi
iin, ilgili standardna uygun olarak retilmesi ve CE iareti tamas gerekmektedir. Bu
standardlarda rn zellikleri ile zorunlu artlar ilikilendirilerek, Tip Deneyler ve Fabrika
retim Kontrol sistemi ile uygunluu dorulanan rn CE iareti tamaya hak
kazanmaktadr. Bu sistemle rn zerindeki CE iaretiyle, tketici veya idare denetimleri
asgari dzeye indirilmi, rn sorumluu tamamen reticiye braklmtr.

14

Bu standardlara gre retici, ISO 9001 benzeri bir fabrika retim kontrol sistemine uygun
retim yapmas ve farkl seviyede uygunluk onaylama sistemleriyle rnlerinin Avrupa
Komisyonunca onaylanm Onay Kurulular tarafndan sertifika ettirilmesi gerekmektedir.
Yol yapmyla ilgili harmonize standardlarn lkemizde uygulanabilmesi iin idarelerin bu
deiiklikleri artnamelerine uyarlamas ve Avrupa lkelerinde olduu gibi rehber niteliinde
ulusal dokmanlarn hazrlanmas gerekmektedir. Ayrca laboratuvarlarn bu standardlarn
gerektirdii alet ve ekipmanlarla donatlmas gerekmektedir.
Sektrmzde stlendikleri Karayolu ihaleleri kapsamnda mevcut Karayolu Teknik
artnamelerine gre retim ve uygulama yapan mteahhitlerimiz piyasaya rn
satmadklarndan bu standardlar uygulamak ve imalatlarn CE iareti ile belgelemek zorunda
deillerdir.
Sektrmzle ilgili olarak yol yapmnda kullanlan agrega, bitm ve bitml karmlara
ilikili olan EN Standardlar, Trk Standardlarna uyumu Tablo-17de verilmitir.
Agregalar: Harmonize Standardlar kapsamnda TS uyumu yaplm olan yeni agrega
standardlarna gre, yol yapmnda kullanlan tm agregalar bu standardlara gre retilerek,
CE iaretli olarak piyasaya arz edilecektir. Yeni agrega standardlaryla genel olarak,
terminoloji, rn tanm, standard elek boyutlar, deney metotlar hususlarnda nemli
deiiklikler olmutur. Ayrca rnn kalite kontrol ve uygunluunun onaylanmas iin tip
deneyler ve fabrika retim kontrol sistemini ieren yeni bir kalite kontrol sisteminin
oluturulmas ve onaylanm kurulu tarafndan bu sistemin kontrol edilmesi ve onaylanmas
gerekmektedir.
Avrupa komisyonunca onaylanm kurulu olan TSE, agrega konusunda CE iareti iin
fabrika retim kontroln sertifika etmeye yetkilidir.
Bitm ve Bitml Balayclar: Bu grup iinde yer alan rnler zerinde Tablo-16da
grld gibi Avrupa Standardizasyon Kurumu CEN TC 336 grubunun almalar halen
devam etmektedir. Uyumlatrma almalar tamamlanm olan Polimer Modifiye Bitm ile
Katyonik Emlsiyon standardlar yaynlanm ve istee bal olarak kullanma sunulmutur.
Ancak Bitm ve Bitml Balayc grubunun temel rn ve dier bitml balayclarn ana
bileeni niteliinde olan Kaplama Snf Bitm standardnn halen revizyon aamasnda
olmas nedeniyle, komite bu grup standardlarn hepsinin bir arada 2009 yl banda e
zamanl olarak yrrle girmesine karar vermitir Buna gre, halen yaynlanm veya
yaynlanacak olan harmonize standardlar 2009 tarihine kadar gnll olarak kullanlacak ve
malzemeler bu tarihe kadar CE iareti tama zorunluluunda olmayacaktr.
lkemizde CEN ilgili komitesince uyumlatrlm Standard olarak hazrlanm olan Polimer
Modiye Bitm ve Katyonik Emlsiyon standardlar TSEN olarak adaptasyonu yaplmtr.
lkemizde yaynlanan bu standardlar Avrupa Birlii ye lkeleri ile e zamanl olarak
lkemizde de uygulanmas zorunlu olacaktr ( Ocak 2009).
Bitml scak karmlar: Uyumlatrlm Avrupa standard olarak yaynlanan ve CE iareti
gerektiren bu rnlerle ilgili standardlardan Asfalt Betonu ve Ta Mastik Asfalt ile CE
sertifikasyonuyla ilgili Kalite Standardlar, Tablo-16da verildii gibi Trk Standard olarak
yaynlanmtr. Avrupa Birlii lkelerinde Mart 2008de zorunlu olarak yrrle girecek
olan bu standardlar, lkemizde de ezamanl olarak mecburi standard haline dnecektir.

15

Tablo 17-Yol yapmyla ilgili Avrupa Standardlar ve Trk Standardlarna uyumu

Malzeme
Agrega

Bitm ve
bitml
balayclar

Standard ad
Yol, havaalan ve trafie ak
alanlarda kullanlan bitml
karmlar ve yzey
uygulamalar iin agregalar
Kaplama Snf Bitmler
Kaplama Snf Bitmler
/Revize

Kaplama
Snf
Bitmler
Polimer
Polimer Modifiye Bitm
Modifiye
Bitm
Sv Petrol
Sv petrol asfaltlar ve
Asfaltlar
nceltilmi bitmler
Bitm
Katyonik bitm
Emlsiyonlar emlsiyonlar
Fabrika
Katbek ve nceltilmi
retim
bitmler iin fabrika retim
Kontrol
kontrol
Sert Snfl Bitmler

EN Standard No1)
hEN 13043

EN 12 591:2003

TSEN 13043
TSEN 12591

pr hEN 12591-Rev
hEN 14023

TS EN 14023

pr hEN 15322
hEN 13808

TSEN 13808

pr EN 14733
pr hEN 13924

Anyonik bitm Emlsiyonlar

Bitml
Scak
karmlar

TS Standard No

TS 1082

Yol Katranlar
Bitml
Asfalt betonu
karmlarok ince tabakalar iin asfalt
Malzeme
betonu
artnameleri
Yumuak Asfalt
Scak silindirlenen asfalt
(Hot rolled asphalt)
Ta Mastik Asfalt SMA

EN 14260

TS 1084 EN 14260

pr hEN 13108-1

TSEN 13108-01

pr hEN 13108-2

TSEN 13108-02

pr hEN 13108-3

TSEN 13108-03

pr hEN 13108-4

TSEN 13108-04

pr hEN 13108-5

TSEN 13108-05

Mastik asfalt

pr hEN 13108-6

TSEN 13108-06

Porz Asfalt

pr hEN 13108-7

TSEN 13108-07

Geri kazanlm asfalt

pr hEN 13108-8

TSEN 13108-07

Tip deneyler

pr hEN 13108-20

TSEN 13108-20

Fabrika retim kontrol

pr hEN 13108-21
TSEN13108-21
hEN: Harmonize EN standard pr: Standard almalar devam eden veya zorunlu olarak henz
yrrle girmemi standardlar

ABye uyum almalar kapsamnda evre ile ilgili kanun, ynetmelik ve teblilerin AB
evre mevzuatna uyumunun salanmas amacyla lkemizde almalar devam etmektedir
Ancak salk gvenlik ve evre ile ilgili AB kriterlerine uyumun ksa vadede
gerekletiremeyecek olan lkemiz kademeli bir ekilde geii planlamaktadr.

16

Avrupa birliine uyum srecinde beklentiler

Trkiyenin Avrupa Birliine giri srecinde sorumluluklar artan asfalt sektr zetle;
Kamuoyu duyarllna ve evreye saygl, daha sessiz ve gvenli, sk bakm ihtiyac
dourmayan yksek performansl yeni tip asfalt kaplamalarn kullanmnn
yaygnlatrlmas,
Malzeme ve enerji kayna tketimini azaltc yksek teknoloji uygulamalarna prim
verilmesi,
evre, salk ve gvenlik konularna nem verilerek atklarn deerlendirilmesi ve
evre ile uyumlu yol yapm,
Mteahhide daha fazla sorumluluk ykleyen, sektrn geliimine katklar salayan,
yeniliklere ak, performans esasl sistemlerin uygulanmas,
Konvansiyonel szlemelerden fonksiyonel szlemelere geiin salanarak ihalelerde
mteahhitler aras rekabete, yeniliklere ve performansa dayal alternatifli tekliflere
imkn verilmesi,
Rekabetin ve srdrlebilir kalknmann desteklenmesi,
Asfalt endstrisinde sertifikasyona ve kalite gvencesine nem verilmesi,
Yol performansnn dmesine, maliyetin artmasna ve inaat sresinin uzamasna
neden olan sebeplerin ortadan kaldrlmas,
beklentisi ierisindedir. Uluslararas firmalarla rekabet edebilecek potansiyele sahip olan Trk
asfalt sektr, yeniliklere kolayca adapte olabilecek ve hatta nclk yapabilecek bir
yapdadr.

17