4.

TEK DORULTUDA ALIAN PLAKLAR ve PLAK SSTEMLER

4.1 Giri
Bundan nceki blmde plan kenar oranlarnn u / k > 2 olmas halinde tm
ykn ksa dorultuda tand kabul ile hesap yaplabileceini belirttik. Bu
u / k > 2 olan plaklar tek dorultuda alan plaklar olarak
nedenle
isimlendirilir
B

1m

2
kAB

kBC

a-a kesiti

kCD

Sistem emas ve ykleri

Md
Aklk ve mesnet momenti kesit tesirleri
ekil 4.1 Tek dorultuda alan kat demesi plak sistemi.
46

ve kesit tesirleri yaklak yntemlerle hesap edilerek boyutlandrlabilir. Karlkl

iki kenar bota veya kenar oranlar u / k > 2 olan plaklardan oluan bir kat
demesini oluturan plak sistemin kesin hesab, ayet ksa hesap aklklar
dorultular ayn ise ksa aklk dorultusunda 1 m genilikteki eritler srekli kiri
olarak kabul edilerek hesap yaplr (ekil 4.1).
4.2 Kesit Tesirlerinin Hesab
4.2.1 Srekli Kiri Teorisine Gre Hesap
Tek dorultuda alan kat demesi plak sisteminde plaklarn erit dorultusunda
aklklar birbirinden ok farkl ise,
min
< 0.8
max

veya hareketli ykn kalc yke oran

q
2
g

ise, plak eridi srekli kiriinin elverisiz yklemeler yaplarak, mesnetlerinde

serbeste dnebilen srekli kiri teorisine gre kesit tesirlerinin hesaplanmas
gerekir (ekil 4.2, ekil 4.3). Kesit tesirlerinin hesabnda Yap Statii derslerinde
verilen hiperstatik sistemlerin zmne ait metotlardan Kuvvet Metodu (Clapeyron
denklemleri), A Metodu (Cross Metodu) veya Rijitlik Matrisi Metodu
kullanlabilir.

g+q

q/g>2

Kenar aklk

aklk

aklk

1 > 2 > 3 > 4

4 / 1 0.8

ekil 4.2 Gusesiz plak eridi ve sistem emas.

47

Kenar aklk

h
2/30

1/30
1/30

1/10

2/10
2

1
I2

I1

I3

I3

I1

3
I4

I4

I5

I1

ekil 4.3 Guseli plak eridi kiri kesiti ve sistem emas.

ekil 4.4 elik kiriler zerine oturan plaklar.

elik kiriler zerine oturan plaklarda plak st yznn elik kiri st yznden en
az 4 cm yukarda olmas halinde de kesit tesirleri srekli kiri teorisine gre
hesaplanabilir (ekil 4.4).
Srekli kiri teorisine gre hesaplanan aklk ve mesnet momentleri iin aada
belirtilen kontrol ve dzeltmeler yaplmaldr.
1) Yerst yaplar plaklarnda mesnet momentleri, mesnet genilii dikkate alnarak
azaltlmaldr. Mesnet momenti azaltmas duvara oturan plaklarda yaplmamaldr.
Mesnet duvar ortasnda bulunan moment hesaba esas alnmaldr (ekil 4.5).

48

Mhesap

Md

Mhesap
Md

a
V
Mhesap : Hesapla bulunan moment
Md
: Hesaba esas olan moment deeri

Kesme kuvveti diyagram

ekil 4.5 Duvar ve kirilere oturan plak eridi srekli kiriin hesaba esas olan
moment deerleri (Md).
Mesnet momenti azaltmas;
M =

Va
3

(4.1)

(4.1) bantsna gre yaplr. Bu ifadedeki V, mesnet yzndeki kesme kuvvetinin

en byk deeri, a ise mesnet geniliidir. Mesnetlere serbeste oturan plaklarda
mesnet momentlerinde azaltma yaplamaz. Hesaba esas olan dzeltilmi mesnet
momenti ise,
M d = M hesap M

(4.2)

olarak hesaplanr. (4.2) bantsndan elde edilen hesaba esas olacak dzeltilmi
moment deeri, hesap akl olmak zere,
Md

Pd 2

(4.3)

14

deerinden byk veya eit olmaldr. Ayrca mesnet momentlerinin azaltlmasnda

kullanlan mesnet genilii deeri,
a 0.175

(4.4)

olmaldr. Burada yk tama dorultusundaki hesap akldr.

2) Betonarme kirilere mesnetlenen srekli plak eritlerinde hareketli ykten ve
aklklarnn farkl olmasndan dolay ksa aklk ortasnda negatif aklk momenti
49

oluabilir. Kirilerin burulma rijitlii dikkate alnmad iin bu aklklardaki

negatif moment azaltlabilir.
3) Srekli plaklarn aklk ortasnda hesaplanan pozitif momentleri bu aklkta iki
ucun ankastre varsaylmas ile (serbest aklk gz nnde bulundurularak) elde
edilecek moment deerinden kk ise,
max M aklk =

Pd 2
24

(4.5)

hesaba esas aklk momenti olarak alnmaldr.

4) Srekli kiri plak eridi kenar mesnetlerinde moment hesaplanmadndan,
kenar mesnetlerdeki hesaba esas olacak moment deeri en az,
Md =

Pd 2
24

olarak alnmaldr.

4.2.2 Katsaylar Yntemi le Hesap (TS 500)

Tek dorultuda alan plaklardan oluan kat demesi plak sisteminin zmnde
ele alnan 1 m geniliindeki srekli kiriin aklklarnn eit olmas veya en kk
akln en byk akla oran s / 0.8 olmas ve hareketli ykn kalc yke
oran q / g < 2 olmas halinde dzgn yayl yk etkisindeki plak eridinin srekli
kiri kesit tesirleri aada verilen katsaylarla hesaplanabilir (ekil 4.2).
Aklk Momentleri
Kenar aklkta

: max M d =

1
pd 2
11
ekil 4.2 iin = 1 , = 4

aklkta:

: max M d =

1
pd 2
15

(4.6)

(4.7)

ekil 4.2 iin = 2 , = 3

Mesnet Momentleri
ki aklkl plaklarda

:
pd 2
24

D mesnetlerde;

Md =

mesnetlerde;

1
Md = pd 2
8

(4.8)

50

kiden fazla aklkl plaklarda :

pd2
24

D mesnetlerde;

Md =

Kenar akln i mesnedinde;

1
Md = pd 2
9
1
Md = pd 2
10

(4.9)

Dier i mesnetlerde;

(4.10)

Tek dorultuda alan plak sisteminin mesnetleri guseli yaplm ise ve guse
boyutlar ekil 4.3te gsterildii gibi; guse boyu / 10 , guse ykseklii / 30
ise,
Kenar aklk momenti;

max M d =

1
pd 2
12

(4.11)

aklk momenti;

max M d =

1
pd 2
18

(4.12)

olarak hesaplanabilir.
Yukardaki denklemlerde ; deme hesap akldr. Duvarlara serbeste oturan
demelerde bu aklk, serbest akla deme kalnl eklenerek bulunur.
Ancak, bu deer hibir zaman mesnet eksenleri arasndaki uzaklktan fazla ve
serbest akln 1.05 katndan az olamaz. Ara mesnetin komu aklklarnn veya
aklk yklerinin farkl olmas halinde, mesnet momenti hesaplanrken aklk ve
yklerin aritmetik ortalamas alnarak hesap yaplr.
4.3 Tek Dorultuda alan Plaklar in Minimum Boyutlar ve Yapm
Kurallar (TS 500)
1) Minimum Deme Kalnl:
1.a) Tek dorultuda alan demeler iin minimum plak kalnl;
-Normal kat demelerinde, hf 80 mm, deprem blgelerinde hf 100 mm olmaldr.
-Tavan demelerinde veya bir yerin rtlmesine yarayan yalnz onarm, temizlik
veya benzeri durumlarda zerinde yrnen demelerde;
hf 60 mm, deprem blgelerinde hf 80 mm olmaldr.
-zerinden tat geen demelerde;
hf 120 mm olmaldr.

51

-Ayrca TS 500de minimum deme kalnlnn serbest akla oran, aada

verilen deerlerden az olamaz.
Basit mesnetli, tek aklkl demelerde
Srekli demelerde
Konsol demelerde

: 1/25
: 1/30
: 1/12

1.b) Minimum beton rts (pas pay)

Minimum pas pay c 15 mm olmaldr.
1.c) Deme kalnl, plak kalnl kayma donatsna ihtiya gstermeyecek
ekilde,
0.5Vcr = 0.5 0.65 f ctd b d Vd

(4.13)

olarak seilmelidir.
2) Donat le lgili Koullar:
2.a) Kesite konacak donat yzdesi; 100 cm geniliindeki plak eridine konan
donat alan, deme genilii ve plak faydal ykseklii dye blnerek,
=

As
100d

(4.14)

olarak hesaplanr.
2.b) Tek dorultuda aln plaklarda asal donat (ksa dorultudaki donat) yzdesi,
a 0.003 ( S220)
a 0.002 (S420 ve S500)

olmaldr.
2.c) Asal donat aralklar (s);
s 1.5h f
s 20 cm

olarak bu iki deerden en k veya bu deerin knden daha kk olarak

hesapla bulunan s deeri seilir.
2.d) Aklktaki donatnn, tek aklkl plaklarda en az 1/2si, srekli plaklarda ise
en az 1/3 mesnetten mesnete kesilmeden uzatlmaldr.
52

2.e) Ksa dorultuda konan asal donatdan ayr olarak, buna dik ynde, plak alt
yznde, datma donats konmas zorunludur. Tm kesit esas alnarak
hesaplanacak olan datma donats oran, asal donatnn 1/5inden az olamaz.
Datma donatsnn aral 300 mmden fazla olamaz.
2.f) Ksa kenar dorultusunda var olan mesnetlerin donats;
Ksa kenar ynnde var olan kirilerin stnde, deme asal donatsna dik
dorultuda boyuna mesnet donats konmaldr. ste konulacak ve her iki tarafta
uzunluu ksa akln 1/4ne kadar olacak bu donat asal donatnn % 60ndan az
olmamaldr. Donat snflarna bal olarak,

1
As/5

x1 / 7

x1 / 5

x2 / 4

x2 / 4
x2 / 5

x1 / 7

Datma donats

Asal donat As

x3 / 5

y1

x3 / 5

x2 / 4

2
x2 / 4

y2

x1

x2

x3

x4

ekil 4.6 Tek dorultuda alan plaklarda donat yerleimi.

53

S220 iin en az 8 / 200 mm

S420 iin en az 8 / 300 mm
S500 iin en az 5 / 150 mm

donat kullanlmaldr.
2.g) Tek dorultuda alan plaklarda donatnn yerletirilmesi ve pilye boylar ekil
4.6da gsterilmitir.
4.3.1 Tek Dorultuda alan Plaklarn Betonarme Kesit Hesab
Tek dorultuda alan plak sistemlerde donat hesab plak eridinin 1 m geniliine
konmas gereken donat alannn hesab eklinde yaplr. nk birim genilik
olarak 100 cmlik plak eridi ele alnd ve kesit tesirleri hesaplanmadan nce plak
kalnl seildii iin kesitin faydal ve toplam ykseklii bellidir.
-Tama gcne gre hesap:
Md, fcd, fyd, b, d bellidir.

hf

As=? Sorulur.
b=100 cm
d=(hf - 1.5 - /2) cm
0.59 b d 2

f yd
f cd

2 b d 2 f yd + M d = 0

1, 2

f cd
f cd
f cd M d
4

0.59 f yd
0.59 b d 2 f yd 2
0.59 f yd
=
2

veya,
M d = b d 2 f cd (1 0.59)

54

1, 2 =
=

M
1
1

4 2d
0.59
0
.
59
bd f cd

2
f cd
f yd

As = b d

olarak hesaplanr. Tablo ile zmde,

K=

b d 2 tablodan
, k z ve k s okunur.
Md

As =

Md
M
= k s d donat alan hesaplanr.
k z d f yd
d

e = 0.235

f cd
olmaldr.
f yd

55