Li m u

Trong bi cnh ton cu ho v quc t nn kinh t, hi nhp v tham

gia cc t chc kinh t quc t l xu th khng th o ngc i vi mi
quc gia trong qu trnh pht trin kinh t ca mnh.
Cng vi vic thc hin ng li ch ng hi nhp kinh t quc t,
Vit nam t c thnh tu kh ngon mc trong vic y mnh xut
khu hng ho. Trong khi nhng mt hng xut khu ca Vit nam ngy cng
c uy tn trn th trng th gii xut hin mt s trng hp hng xut
khu ca nc ta b nc nhp khu iu tra v p dng thu chng bn ph
gi to ra hng ro bo h, ngn cn hng ho ca ta khng cho xut khu
vo th trng ca nc h. Vit nam tham gia vo ASEAN, APEC v m
phn xin gia nhp WTO ng ngha vi s thay i su sc cc chnh sch
thng mi lin quan ti vic m ca th trng. Hin tng bn ph gi hng
nc ngoi chc chn s ngy cng tng trn th trng nc ta, c th gy ra
nhng tn tht ln cho cc nh sn xut tng t trong nc do hng ro bo
h bng cc bin php hn ch nh lng c th bin mt, ng thi thu
sut thu nhp khu cng gim xung.
ng trc thc t , i hi chng ta phi nghin cu v sm p
dng cc cng c bo h mi ph hp vi cc quy nh ca T chc Thng
mi Th gii (WTO) trong c thu chng bn ph gi. y l vic lm
mang tnh cp bch v cn thit v li ch v yu cu ca t nc. t c
iu ny, i hi nc ta phi hon thin h thng php l thng mi trc
khi c kt np l thnh vin ca WTO nhm bo v cng nghip sn xut
ni a v bo v th trng hng ho trong nc chng li vic bn ph gi
hoc chng li cc tr cp mang tnh cht k th i vi hng ho xut khu
ca Vit nam.

-1-

Do mc rng ln ca vn i hi phi c s nghin cu ca

nhiu ngnh, nhiu cp nn kho lun tt nghip ny ch cp ti mt s nt
khi qut v l lun ca vic bn ph gi, thu chng bn ph gi v thc
trng p dng thu chng bn ph gi ti mt s nc i din cho nhng khu
vc kinh t in hnh, cng nh thc trng v gii php ca Vit nam trc
vic hng ho nc ngoi nhp khu vo bn ph gi th trng nc ta v
vic hng xut khu ca Vit nam ra nc ngoi b kin bn ph gi qua v
vic Hip hi cc ch tri nui c Nheo M(CFA) kin cc doanh nghip xut
khu Vit nam bn ph gi sn phm fillet c Tra v c Basa trn th trng
M.
Nhn y ti xin gi li cm n chn thnh ti Thy gio - Tin s V
S Tun - Ch nhim Khoa Kinh t Ngoi thng tn tnh gip v ch
bo ti hon thnh kho lun tt nghip ny.
H ni, thng 5 nm 2003

-2-

CHNG I
C S KHOA HC CA VIC P DNG THU
CHNG BN PH GI
I.

KHI NIM V NGHA KINH T CA THU CHNG BN

PH GI

1. Lch s v ngun gc ca bn ph gi
Khi nim bn ph gi trong thng mi quc t c mt lch s lu
i. Trong nhng cuc tranh lun ti M nm 1791, Alexander Halinton
cnh bo v cc th php ca cc i th cnh tranh bn h gi ti cc nc
khc nhm mc tiu chim lnh th trng. Nhng trng hp bn ph gi
ca cc nh sn xut Anh ti th trng mi m nc M c bo co.
Cuc tranh lun ca cng chng v vn ny, cng nhiu n lc ca ngnh
lp php nhm i ph vi n cng c ghi nhn trong gn ht th k 19.
u th k XX, o lut chng bn ph gi c th u tin c ban hnh
Canada nm 1904. Sau Lut chng bn ph gi c ban hnh ti
Newzealand nm 1905, Australia nm 1906 v Nam phi nm 1914. Nc M
c o lut chng bn ph gi nm 1916 v nc Anh c vo nm 1921.
Khi xy dng Hip nh chung v Bun bn v Thu quan (GATT)
nm 1947, mt iu khon c bit v cc trng hp chng bn ph gi
c son tho. iu VI ca GATT cho php cc bn k kt c s dng
cc sc thu chng bn ph gi b tr mc ph gi ca cc hng nhp
khu, min l chng minh c vic bn ph gi ang gy ra, hoc e do gy
ra thit hi vt cht cho cc ngnh cng nghip ni a c cnh tranh. Cho n
nay, y vn l lut quc t ct li v vic bn ph gi.
Tuy nhin, mt s quc gia trong GATT nhn thy rng c mt s
nc p dng Lut chng ph gi dng ln nhng hng ro thng mi
mi, cc th tc chng bn ph gi, nhng cch tnh ton mc ph gi gy
thit hi lm hn ch v lch lc cc dng thng mi quc t. Ti vng m
phn Kennedy ca GATT (1962 - 1967) cc bn k kt GATT tho lun
-3-

b lut chng bn ph gi, t ra mt lot cc quy tc v th tc v nguyn l

cho vic p dng nhng sc thu chng bn ph gi nhm hn ch cc th tc
v phng thc nh thu ca nhng Chnh ph c th gy tn hi n
thng mi quc t.
Ti vng m phn Tokyo 1973, cc bn k kt GATT xy dng
mt Lut chng bn ph gi mi, c hiu lc t nm 1979 thay th cho Lut
chng bn ph gi nm 1967, c 26 nc thnh vin k kt c hiu lc hn
mi Hip nh trc v bn ph gi. n vng m phn Urugoay 1994 v
bn ph gi, da trn Lut chng bn ph gi trc cc thnh vin xy
dng Hip nh v vic thi hnh iu VI ca GATT nm 1994 iu chnh
k hn cc quy tc chng bn ph gi v c hiu lc hn i vi mi thnh
vin ca T chc thng mi Th gii ( WTO ) v l Hip nh cng bc thi
hnh.
Hip nh nu c th ba loi ngha v khng ch vic p dng cc sc
thu:
Cc quy tc chi tit v cc s kin cu thnh vic bn ph
gi.
Cc quy tc chi tit yu cu v thit hi
Cc quy tc chi tit v nhng th tc theo cc Chnh ph
xc nh v p dng cc sc thu chng bn ph gi.
2. Khi nim bn ph gi v thu chng bn ph gi:
2.1 Bn ph gi: Trong ngn ng ting Vit, Bn ph gi thng c
hiu l hnh ng bn mt mt hng vi gi thp hn gi hin hnh ca
mt hng trn th trng, lm cho nhng ngi bn hng khc h gi
bn. Nh vy y c s so snh v gi hai th trng khc nhau: th
trng nc nhp khu v th trng nc xut khu, mc d gi bn
th trng tiu th (nc nhp khu) c th khng khc nhau, thm ch
c th xy ra trng hp gi bn co hn gi hin hnh. Nhn chung, cc
ti liu quc t u thng nht hin tng bn ph gi xy ra khi hng

-4-

ho xut khu c bn sang mt nc khc vi gi thp hn gi bn ti

th trng ni a (ca nc xut khu). Nu c lt qua, nh ngha
ny tht l n gin, ch vic so snh gia gi xut khu vi gi bn ti
ni a, nu gi xut khu thp hn gi ni a tc l c s bn ph gi.
Tuy nhin, s vic li khng n gin cht no khi mt lot cu hi
c t ra cn gii quyt khi so snh gi m bo s chnh xc v
cng bng: gi ni a l gi no? L gi bn bun hay gi bn l? Gi
xut khu l gi no? ...
2.2 Thu chng bn ph gi: l mt sc thu m nc nhp khu nh vo
mt mt hng nhp khu c bn ph gi vi mc ch ngn cn s tip
din ca vic bn ph gi trnh gy thit hi cho ngnh sn xut
mt hng tng t trong nc.
3. ngha kinh t ca vic bn ph gi
Tc ng ca vic bn gi c nh gi mt cch n gin theo hnh
di y. Trc khi c vic hng ca nc c bn vo th trung mt nc
vi gi thp hn gi hin hnh, cung v cu mt hng cn bng im E,
vi gi P1 v lng tiu th Q1, hon ton l hng sn xut trong nc. Tuy
nhin, khi c ngun hng nc ngoi bn vi gi thp hn l P2, lng tiu
th tng ln Q2, trong khi lng hng sn xut trong nc gim xung ch
cn Q2, lng hng nhp khu l Q2 - Q2.
P

S
P1

P2

SF
D

Q2

Q1

Q2

-5-

T hnh ny cho thy thng d ca ngi tiu dng tng thm mt

lng bng din tch hnh thang ABDE, trong khi thng d ca nh sn
xut trong nc gim mt lng bng din tch hnh thang ABCE.
Nh vy c th thy tc ng ca vic bn ph gi l: gy thit hi cho
ngnh sn xut ni a nhng li mang li li ch cho ngi tiu dng. V
tng th, ton x hi c li bng din tch tam gic CDE.
Xut pht t thnh kin c hu, vic bn ph gi thng c coi l
c tc ng tiu cc, thng v l do lm gim li nhun ca nhng ngi
bn hng khc hoc gy thit hi cho cc nh sn xut cng mt mt hng ca
nc nhp khu, cho nn ngi ta thng tm bin php chng li hnh
ng ny. Tuy nhin, cn phi c s phn tch thu o bn cht ca mi
trng hp bn ph gi xem c phi tt c mi hnh ng bn ph ga u
c hi hay khng t c bin php i ph thch ng.
C th hnh dung cc trng hp bn ph gi sau y:
Th nht, gi xut khu thp hn gi th trng ni a nc xut khu
nhng vn cao hn chi ph sn xut;
Th hai, gi xut khu thp hn chi ph sn xut v tt nhin l thp
hn gi th trng trong nc. Trong trng hp ny cn c th xy ra mt s
tnh hung khc nhau, tu thuc vo nh ngha chi ph sn xut: chi ph bnh
qun hay chi ph l.
Trng hp th nht: Gi xut khu thp hn gi th trng ni a nhng
cao hn chi ph sn xut.
Trng hp ny c th xy ra khi mt hng chim v th c quyn
hoc gn nh c quyn th trng ni a xut pht t iu kin t nhin
hoc do c hng li th t hng ro thng mi, nhng phi cnh tranh
th trng nc xut khu. Trong trng hp ny, v mc ch ti a ho li
nhun, hng s li dng v th c quyn ca mnh n nh gi bn
trong nc cao hn, chng no th trng cn chp nhn c. Trong khi
, do phi cnh tranh th trng nc xut khu, hng ch c th bn
-6-

vi gi ang tn ti th trng . Nh vy xy ra vic bn ph gi nh

nh ngha trn.
Nu vic bn ph gi ny khng lm gi th trng nc nhp khu
thay i (do cnh trnh y hon ho), s khng lm nh hng n li ch
ca nc nhp khu, v v th s khng cn thit phi c bin php chng i
li.
Tuy nhin, nu vic bn ph gi ny xy ra vi mt lng ln v trong
thi gian di, lm gim gi th trng nc nhp khu s gy tc ng n
li ch ca nc nhp khu. Ngi tiu dng s c li t gi thp nhng
ngc li cc nh sn xut v cng nhn trong ngnh cng nghip s b
thit hi v li nhun v lng b gim. Li ch cui cng ca nc nhp khu
ph thuc vo vic li ch ca ngi tiu dng c ln hn thit hi ca ngi
sn xut v cng nhn hay khng.
Ngay c trong trng hp v tng th nc nhp khu b thit hi cng
kh c l do p dng bin php chng bn ph gi i vi hng ho ca
hng nhm khc phc thit hi bi v hng c th lp lun rng do iu
kin th trng ca nc nhp khu l cnh tranh, bt k hng no cng c th
tham gia th trng v lm cho gi gim xung. Tuy nhin, khc phc
thit hi, nc nhp khu c th p dng cc bin php c php khc nh
t v.
Trng hp th hai: Gi xut khu thp hn chi ph sn xut
Trc ht, hiu c ngha kinh t ca vic bn ph gi thp hn
chi ph, cn phn bit cc loi chi ph.
Thng thng, chi ph sn xut c phn bit theo 2 loi: chi ph bnh
qun (average cost) v chi ph l (marginal cost).
Chi ph bnh qun c tnh bng tng tt c cc chi ph mt hng phi
chu chia cho lng sn phm sn xut ra.
Chi ph l l chi ph phi b ra sn xut thm mt n v sn phm.
S phn bit ny c ngha quan trng trong ngn hn khi nhiu loi
chi ph sn xut l c nh, khng ph thuc vo s lng sn xut, ch c
-7-

mt phn nh chi ph sn xut l thay i khi lng sn xut thay i. Chnh

chi ph l l yu t quyt nh trong vic nh gi ca mt hng trong thi
gian ngn hn khi phi chu chi ph nht nh thm nhp vo mt th
trng
Khi nhu cu ca th trng b gim, ko theo gi th trng gim v cc
hng theo cng phi gim gi bn. Nu gi bn thp hn chi ph bnh
qun, hng s b l. Tuy nhin, khi mt phn chi ph l c nh khng ph
thc vo lng sn xut, mc l s ph thuc vo lng hng bn ra v
vo mc chi ph l. Nu gi bn vn cao hn chi ph l, hng vn tip tc bn
vi hy vng sau mt thi gian ngn th trng s phc hi hoc ch gim
thit hi trc khi rt lui khi th trng . y l s phn ng rt bnh
thng ca cc hng i vi s thay i ca th trng, k c cc hng nc
ngoi v hng ni a.
Trong trng hp ny, vic p dng mt bin php chng hng nhp
khu l bt hp l v nh vy s i x khng cng bng gia hng ni a
v hng nc ngoi. Tuy nhin, mt nc vn c th p dng cc chnh sch
h tr cho cc hng ni a gim nh thit hi di hnh thc cc bin php t
v.
4. Ti sao bn ph gi chim th trng nc ngoi li vn gia tng
c li nhun?
Trong thc t, c nhng l do khin mt cng ty bn ph gi hng sn
xut ra th trng nc ngoi m vn thu c li nhun. Gi d mt cng ty
sn xut mt triu chic radio mt nm bng mt nh my duy nht v ch
lm ca ban ngy. Gi s nh my nh gi mt hng radio ny trong th
trng ni a l 20USD/chic v li c 4USD/chic. Ta gi d tip l
nhng chi ph bin ng ca mt hng radio (nguyn vt liu, lng cng
nhn...) vo khong 10USD/chic; Vy chi ph c nh (nh xng, trang
thit b...) khong 6USD/chic.Nu nh my bn ht mt triu chic radio mi
nm vi li 4USD/chic th n b p xong mi chi ph c nh v c th

-8-

bn thm radio vi bt c mc gi no cao hn chi ph bin ng

10USD/chic kim thm tin li.
Gi s nh my c th chy thm ca m v sn xut mt triu chic
radio na mi nm. Cc chi ph c nh, theo gi nh, c trang tri
xong vi mt triu chic radio u tin. Nu n c th xoay x bn c mt
triu chic radio th hai ny m khng nh hng g ti gi bn mt triu
chic radio u tin, vy th bt c mc gi no cao hn mc chi ph bin
ng 10 USD/ chic cng lm tng thm li nhun cho cng ty. Th d n bn
radio lm ca m vi gi 14 USD, th n li thm 4 triu USD (ngoi s li 4
triu USD t mt triu chic radio u tin lm ca ngy), tc l tng gp i
li nhun. D nhin, vic bn sn phm ca m khng c nh hng ti gi
tr bn ca mt triu radio u tin lm ca ngy. iu ny dn n vic phi
tm kim mt th trng khc hn cho sn lng ca ca m. Th trng mi
ny phi m bo khng d g chuyn ngc hng tr li th trng th nht,
nu khng th gi bn ca radio lm ca ban ngy s b ct xung ti mc thp
hn gi thnh.
Mt phng cch thc hin vic trn l tnh gi bn khc nhau
nhng khu vc khc nhau, vi iu kin chi ph vn chuyn hng theo chiu
ngc li phi cao ngn khng cho ngi mua th trng gi r em
bn li th trng gi t. Trong trng hp xut khu sn phm, cc Chnh
ph c th dng hng ro thu quan ngn cn vic ch hng ho ngc v th
trng gc. Nh th, nu c mt mc thu quan 40% nh ln radio nhp
khu, th sn lng ca ca m c th bn sang nc ngoi s ch radio
ngc v th trng gi gc lm gim gi bn ti th trng ni a.
C th chng minh nhng lp lun trn bng trng hp in hnh v
bn ph gi xy ra trn thng trng quc t sau y:
T nhng nm 1960, su cng ty in t hng u ca Nht Bn l
PUSD(gi)

HITACHI,
MISUBISHI, MASUSHITA, SANYO, SHARP v TOSHIBA
1.400
cnh tranh gay gt vi nhau. Nhng ngy 10/09/1964, h tho thun thng
1.200

N quy nh sn lng ca mi cng ty. Kt qu ca vic tho

nht nng gi bn,
1.000

thun ny l trong nhiu nm tri, ngi tiu dng Nht phi tr 700 USD
800

T
-9-

PT =700

600
PB =500
P =450

C1

C2

C3

cho mt tivi mu, trong khi cc cng ty M ch vi gi 400 USD cho

mt tivi mu cng loi. Vic bn ph gi tivi Nht M lm cho cc cng ty
M khng chu ni qu trnh cnh tranh. Cho n nm 1989, su hng tivi ln
v nhiu hng nh ca M b ph sn, cng nghip sn xut tivi ca M b
suy yu mnh. Chng ta c th l gii qu trnh bn ph gi, chim th trng,
gia tng li nhun ni trn bng m hnh sau y:

Hiu ng bn ph gi - chim th trng - tng li nhun

Gi s c 3 doanh nghip Nht Bn 1,2,3 cnh tranh trn th trng
tivi. Nhu cu l ng NC, chi ph bnh qun (C1, C2, C3) v cng sut thit
k ca ba doanh nghip l nh nhau (500.000 tivi/nm).
Nu ba doanh nghip cnh tranh bng gi vi nhau, th trng s cn
bng im C, gi bn l Pc=450 USD v bng chi ph bnh qun thp nht
ca mi doanh nghip im D. Nh vy, c ba doanh nghip u ch ho
vn.
Gi s ba doanh nghip tho thun gim 40% sn lng t qc=1,5 triu
cn qT= 0,9 triu tivi. Lc ny, gi m th trng chp nhn l PT= 700 USD,
th trng cn bng im T. Do sn lng gim, chi ph bnh qun tng t
450 USD im D, ln 500 USD im B. Tuy nhin, do gi tng rt mnh,
t 450 USD ln 700 USD, nn mc d sn lng gim, chi ph tng, cc
doanh nghip vn c li. i vi doanh nghip 1, im bn lc cnh tranh l
D, song khi tho thun l A, vi qA= 300.000 tivi. Li nhun ca doanh
nghip ny l:
Li nhun thc t = 300.000 x (700 USD-500 USD) = 60 triu USD
Nh vy li nhun tng t 0 triu ln 60 triu USD. tnh trng
tho thun bn trong nc nh vy, c ba doanh nghip u c li nhun
cao, song h khng bn thm vo th trng trong nc m xut khu, th s
khng lm gim gi tr trng trong nc. V nu bn ra nc ngoi vi gi

-10-

thp, th c th chim c th trng mi. Vn l by gi li nhun ca

h th no?
Gi s doanh nghip sn xut ht 100% nng lc, song xut khu 40%
sn phm. Tc l mi doanh nghip sn xut 500.000 tivi/nm, xut khu
200.000 tivi. Lc ny chi ph mi tivi l 450 USD im D. Gi s ba doanh
nghip quyt nh bn ph gi nc ngoi, vi gi PN= 400 USD < PC= 450
USD = chi ph bnh qun. Nh vy, mi doanh nghip s l xut khu l:
L = 200.000 x (450 USD - 400 USD) = 10 triu USD.
Tuy nhin do tng c 40% sn lng, chi ph bnh qun mi tivi li gim,
t 500 USD im B xung cn 450 USD im D. Do vy, mc d gi bn
tivi trong nc khng tng, song li nhun do bn trong nc li tng:
Li nhun trong nc= 300 x (700 USD - 450 USD) = 75 triu.
Nh vy li nhun thc t ca mi doanh nghip khi va tho thun,
va bn ph gi nc ngoi l:
Li nhun= 75 triu USD - 10 triu USD = 65 triu USD.
Mc d chu l nc ngoi, li nhun ca mi doanh nghip tng
t 60 triu USD (khi tho thun m khng xut khu) ln n 65 triu USD
(khi va c tho thun va c xut khu). Cn nu so snh khi cc doanh
nghip cnh tranh vi nhau trong nc, li nhun tng t 0 triu ln n 65
triu USD. Nu chi ph sn xut tivi M l 400USD, tc l thp hn ca
Nht bn l 450USD, th c li, gi bn tivi ca M phi trn 400USD.
Nu cc doanh nghip Nht bn xut khu sang M vi gi 400USD th r
rng l cc doanh nghip M khng chu ng ni. V nh nu trn, sau
30 nm bn ph gi, Nht bn nh bi cng nghip tivi ca M, mc d
chi ph sn xut ca cc cng ty Nht bn c th cao hn cc cng ty M.
M hnh nu trn chng minh mt kh nng l: Mt nc c trnh
cng ngh khng cao hn, c chi ph sn xut cao hn vn c th xut khu
sang nc c chi ph sn xut thp hn, vi mt gi thp hn chi ph ca nc
ch nh, va chim c th trng m vn gia tng c li nhun.

-11-

Bn cht kinh t ca chin lc ny l: Hn ch ti a nhp khu, tho

thun trong nc v gi v xut khu vi gi tiu dit ch th:
Bng cch hn ch nhp khu v tho thun gia cc doanh
nghip, cc doanh nghip y c gi trong nc ln cao lm
tng li nhun (iu ny lm thit hi ngi tiu dng trong
nc).
Bng cch xut khu s dng ti a cng sut, cc doanh
nghip li gim c chi ph, t li tng thm c li nhun
ca phn sn phm bn trong nc. Chnh phn li nhun tng
thm ny l ngun ti chnh b li vic bn ph gi nc
ngoi.
Nh vy, trong mt c ch th trng c s h tr ca Nh nc nh
trn (khuyn khch tho thun, bo h mu dch v tr cp sn xut xut
khu), chnh ngi dn Nht bn l ngi gnh chu ci gi ca s m rng
th trng quc t ca Nht. H phi mua hng vi gi cao trong nc ti
tr cho cc doanh nghip bn ph gi nc ngoi, cn bn thn cc ch
doanh nghip vn thu c li nhun cao d phi bn ph gi chim th
trng mi.
Cng c nhng trng hp cc hng bn vi gi thp hn chi ph l.
Trong cc trng hp ny khng th xem xt nguyn nhn hnh ng ca cc
hng vi mc tiu l nhm ti a ho li nhun m v cc mc tiu khc.
5. Nhng nguyn nhn ca hnh ng bn ph gi
Mi mt hnh ng bn ph gi u nhm t c mt s mc tiu c
th v c mt s nguyn nhn dn n hnh ng . Chng ta c th phn
tch v tng hp thnh mt s nhm nguyn nhn nh sau:
5.1 Bn ph gi nhm t mc tiu chnh tr thao tng cc nc khc
Chnh ph M c bit quan tm n xut khu go bi v cnh tranh gi
go by gi nh hng ln n vic t cc mc tiu quan trng khc. M sn
sng b ngn sch mua phn ln s go trn th trng th gii ri bn ph

-12-

gi. iu ny lm cho nhiu nc xut khu go phi lao ao v s phi chu

vng phong to ca M. Chng hn, gi xut khu go ca M khong
400USD/ tn, nhng cc nh xut khu go M sn sng mua vi gi
500USD/ tn, thm ch cao hn n 800USD/tn, v h cng sn sng bn ra
th trng th gii ch bng 60 - 70%, thm ch n 40% gi mua. Mc gi
ny thp hn nhiu so vi gi thnh ca chnh nng dn M sn xut ra. Nh
vy, M c th sn sng b ra 700 - 800 triu USD/ nm ti tr gi xut
khu go nhm thc hin mc tiu ca mnh. Chnh v iu ny m mc d
sn lng go ca M hng nm thp nhng M li thao tng gi go trn th
trng th gii.
5.2 Do c cc khon ti tr ca Chnh ph
Chnh ph cc nc phng Ty coi ti tr l con ng ngn nht
t uc s cn bng kinh t v m bo cho th trng hot ng mt cch
ti u. Chnh sch ti tr nhm t c hai mc ch sau:
Duy tr v tng cng mc sn xut xut khu
Duy tr mc s dng nht nh i vi cc yu t sn xut nh lao
ng v tin vn trong nn kinh t. Cc khon ti tr c th c
cp cho ngi sn xut cng nh cho ngi tiu dng, nhng v
mt tc ng kinh t th chng u nh nhau v u a n nhng
h qu tng t
Nhng hnh thc ti tr ch yu l: Tr cp, u i v thu, tn dng u
i, s tham gia ca Chnh ph vo cc chi ph kinh doanh cng nh h tr
xut khu.
- Tr cp: c im c bn ca tr cp l hng vo gip pht trin
sn xut. cc nc cng nghip pht trin, cc khon tr cp chim
mt na ton b khi lng ti tr. T trng ca cc khon tr cp
cho tng ngnh trong tng s gip ca Chnh ph c s khc nhau
ng k gia cc nc. Nh Anh, , H Lan th tr cp chim phn
ln.

-13-

- u i v thu: Nhng u i v thu nhm to iu kin thun li

cho mt s ngnh trong mt s loi hot ng ring bit. Chng c
p dng rng ri nhiu nc, mc d t khi c phn nh trong cc
ch tiu ca Chnh ph v chng l ngoi l khi p dng cc thu sut
chun. Anh, B, an Mch, gi tr ca chng khng ln, cn M
th tng s u i v thu cho cng nghip ln gp 3 ln khi lng
tr cp.
- u i v tn dng: Nhng u i v tn dng l s cho vay ca
Chnh ph vi iu kin hp dn hn l tm kim trn th trng vn.
cc nc thuc Cng ng Kinh t Chu u khong 14% tng khi
lng gip cho cng nghip c thc hin di hnh thc tn
dng u i. Phn ln khi lng tn dng ca Chnh ph Nht bn
cp cho cc hng va v nh vi li sut thp hn li sut th
trng vn 0,5%.
Cc Chnh ph cng thng xuyn bo m cc khon tn dng, tc l
bo lnh cho cc cng ty vay m khng tr n c. Phng php ti tr ny
thng dng cho cc hp ng xut khu m bo cho cc cng ty xut
khu ca nc mnh. Theo nh gi, quy m ca ti tr ny chim vo khon
t 2% n 8% tng ti tr cng nghip cc nc cng nghip pht trin.
- Tham gia ca Chnh ph vo chi ph kinh doanh: S tham gia ca
Chnh ph vo chi ph kinhdoanh thng l 15% tng ti tr tr
xung. T thp k 80 n nay, phn s hu Nh nc trong hot
ng kinh doanh c xu hng gim. Phng php ny c s dng
b p nhng tn tht trong nhng lnh vc kinh t ring ang suy
thoi.
Hin nay, ti tr cng nghip vn c Chnh ph cc nc phng Ty
duy tr mc kh cao. Trn thc t, cc khon ti tr gip cc ngnh thc
hin cng ngh mi, trang b my v thit b hin i, ngha l gip cc ngnh
mi gia nhp th trng v y mnh pht trin nhng ngnh cng nghip
mi nhn ca t nc, tng cng xut khu.
-14-

5.3 Bn ph gi cng c th xy ra trong trng hp mt nc c qu

nhiu hng tn kho khng th gii quyt theo c ch gi bnh thng
Trong nn kinh t hng ha trc y, khi gp khng hong tha, cc
ch doanh nghip thng cht ng hng ho ca mnh, chm la t, hoc
xung bin gi gi, nht nh khng bn ph gi. Cn hin nay, cc
nc kinh t pht trin, gp trng hp ny, nh bun c th chn mt trong
hai gii php thng dng. Trc ht l lu kho ch ngy gi ln. Nhng lu
kho i hi phi c ch cha, v ch p dng c vi nhng mt hnh khng
b h hng. Gii php th hai l bn xn. Nhiu khi y l gii php duy nht
i vi mt s mt hng: thc phm sp ht thi hn s dng, my vi tnh i
c, mt s kiu giy, qun o ht mt ... Nhiu ca hng ln Php (Paris)
ngay t khi vo ma c s hng tn ng ln ti 50% s d tr bn ra.
Hng tn kho ny s nhanh chng c mang bn vi gi khuyn mi thp
hn 30% gi bn thng thng. n cui ma, s hng tt xung cn vi
phn trm, c nhng li cho dn bn xn chuyn nghip vi gi ch bng
1/10 gi c. Dn chuyn nghip s y ht hng ra nc ngoi, ch yu l
sang Chu Phi, Chu v ng u.
5.4 Bn ph gi c s dng nh cng c cnh tranh
Cc hng nc ngoi s dng cng c bn ph gi loi b cc i th
cnh tranh, chim lnh th trng ca cc nc nhp khu. Sau khi ginh
c v tr khng ch th trng, trit tiu c s cnh tranh ca hng ho
ni a th cc hng nc ngoi s thc hin mc tiu cui cng ca mnh l
tng gi, tm cch thao tng th trng thu c li nhun ti a.
5.5 Mt nc c th do nhp siu ln, cn phi c ngoi t b p cho
thiu ht ny
Khi h c th p dng cng c bn ph gi gii quyt vn thiu
ht ngoi t.
5.6 Mt s nc lm ra c mt s sn phm vi gi thnh rt thp l
nh s dng lao ng tr em tin lng thp v s dng lao ng ca
t nhn lm hng xut khu
-15-

Theo s liu ca Vn phng Quc t v lao ng tr em (BIT) th trn

ton th gii hin c ti 250 triu tr em t 5 - 14 tui ang tham gia mt hot
ng kinh t. Cn theo Qu Nhi ng Lin Hp quc (UNICEF) th ti cc
nc ngho, c 4 tr em th c mt tr em lm vic nh ngi ln.
Vic s dng lao ng tr em v s dng lao ng t nhn ngoi vic
mang li siu li nhun, n cn l cch cnh tranh i vi cc i th lm
n. Nh gi nhn cng r mt, ngi ta c th h gi thnh sn phm, xut
khu hng ho bn ph gi nc ngoi.
5.7 Vit Nam c hin tng mt s cng ty kinh doanh hng nhp khu
tr chm, bn ph gi nhm dng ngun vn nc ngoi kinh
doanh mt hng khc v hng nhp lu vi khi lng ln
lm c vic , h tm cch bn ph gi trn th trng, c lc bn
t chu l t 10 -20% so vi gi vn nhp khu nhanh chng thu hi vn,
i bun mt hng khc c li sut cao hn, khng nhng b l s hng
nhp tr chm, m cn c li ln.
Nm 1995, ba mt hng quan trng b bn ph gi theo cch tnh
ton trn l xng du, thp xy dng v phn bn. Cui nm 1995, gi phn
Ur Indonesia nhp vo Vit nam ang mc cao (260-265USD/ tn CIF
Cng Si gn), nhng gi bn bun c tu ti Tn Quy, Nh B, Thnh ph
H Ch Minh lin tc gim xung ch cn 245ng/kg.
Ngoi ra, hng ngoi nhp lu vi khi lng ln trong nhng nm va
qua thu c li nhun siu ngch t vic trn thu nhp khu chim lnh
th trng vi gi cnh tranh so vi hng sn xut trong nc, loi khi th
trng cc doanh nghip lm n chn chnh.
Tm li, c rt nhiu trng hp cc hng nc ngoi c th xut khu
hng ca mnh sang th trng nc khc vi gi thp hn gi ni a v thm
ch thp hn c chi ph sn xut, nhng khng phi tt c mi trng hp u
c th gn cho ci tn bn ph gi p dng cc bin php ngn cn.
Trong nhiu trng hp lm nh vy ch to ra mt s bo h khng cn thit

-16-

cho ngnh sn xut trong nc, lm gim li ch ca ngi tiu dng cng
nh ca ton x hi.
6. Vai tr ca thu chng bn ph gi i vi bo h sn xut
Bin php c php s dng trong chng bn ph gi l thu theo t l
phn trm (ad-valorem), do vy tc ng v mt li ch i vi x hi ca
bin php ny cng ging nh tc ng ca thu nhp khu thng thng theo
t l phn trm.Tc ng c phn tch theo phng php cn bng tng
phn nh sau:

D
E

P2
P1

G
A

S F +T

H
C

Q2

Q1

Q2

SF
Q1

Khi mt sc thu T c p dng, lm cho gi trong nc ca sn phm

tng ln mt lng bng T. Do vy, vi cc yu t v cu ca th trng ni
a i vi sn phm khng i, lng tiu th gim t Q1 xung Q1,
trong lng hng sn xut trong nc tng t Q2 ln Q2, lng hng nhp
khu gim xung ch cn bng Q1 - Q2. Nh vy c th thy r tc ng
bo h ca thu nhp khu i vi sn xut trong nc: lm tng gi trong
nc, gim tiu th hng nhp khu v tng sn xut trong nc. Cc nh sn
xut trong nc c hng li r rng khi gi tr thng d ca h c gia
tng thm mt lng bng din tch t gic ACJG.
Tuy nhin, cng vi vic cc nh sn xut c hng li th ngi
tiu dng li b thit hi: gi tr thng d ca h b gim mt lng bng din
tch t gic ABHG.
-17-

Nh nc cng c hng li khi ngn sch thu vo t thu nhp

khu tng mt lng bng din tch hnh ch nht MNHJ.
Th nhng, xt v tng th, ton x hi s b thit khi li ch mang li
cho cc nh sn xut trong nc v Nh nc khng th b p cho thit hi
v li ch ca ngi tiu dng. Lng thit hi ca ton x hi bng din tch
tam gic CMJ cng vi din tch tam gic NBH.
Ngoi tc ng bo h ca thu chng ph gi nh phn tch trn y,
qu trnh dn n vic p dng thu chng ph gi cng phn no c tc ng
bo h. V d, bn thn vic bt u qu trnh iu tra chng ph gi c ngha
l trong tng lai rt c th thu chng ph gi s c p dng, lm cho sn
phm l i tng iu tra tr nn t hp dn hn i vi cc nh nhp khu,
nh vy phn no ngn cn dng hng ho nhp khu.
II.

GII THIU HIP NH CHNG BN PH GI CA WTO

Nm 1948 h thng thng mi a bin c thit lp vi s ra i ca

Hip nh chung v Thu quan v Thng mi (GATT). Tri qua gn mt

na th k, nhng quy nh ca GATT v thng mi a bin, trong c
quy nh v chng bn ph gi (iu VI) t ra cha cht ch. Cng vi s ra
i ca WTO, Hip nh Chng bn ph gi c nhng quy nh cht ch
v chi tit hn nhiu so vi iu VI ca GATT. Theo Hip nh ny, nc
nhp khu ch c p dng cc bin php chng bn ph gi khi:
Hng nhp khu b bn ph gi;
Gy thit hi v vt cht cho ngnh sn xut trong nc; v
Cuc iu tra ph gi c tin hnh theo ng th tc.
Hip nh chng bn ph gi ca WTO quy nh rt chi tit nguyn tc
xc nh ph gi, cch tnh bin pht gi v th tc iu tra ph gi nh
sau:
1. Xc nh vic bn ph gi
1.1 nh ngha ph gi
-18-

Mt sn phm c coi l b bn ph gi khi:

gi xut khu sn phm thp hn gi c th so snh c trong
iu kin thng mi thng thng ("gi tr thng thng")
ca sn phm tng t khi tiu th th trng nc xut khu
WTO khng cp n trng hp bn ph gi khi sn phm tng t
trong th trng ni a ca mt nc.
Sn phm tng t (SPTT): l sn phm ging ht hoc c cc c tnh
gn ging vi sn phm l i tng iu tra.
iu kin thng mi thng thng: khng c nh ngha. V d: khi gi
bn ti th trng ni a nc xut khu thp hn gi thnh sn xut th c
th coi nh l khng nm trong iu kin thng mi thng thng.
1.2 Nguyn tc xc nh ph gi:
Bin ph gi (BPG) = gi tr thng thng (GTTT) - gi xut khu
(GXK)
BPG > 0 -> c bn ph gi
BPG c th tnh bng gi tr tuyt i hoc theo phn trm cng thc:
BPG = (GTTT-GXK)/GXK
1.3 Tnh bin ph gi

Cch tnh GTTT:

Trng hp khng c gi ni a ca SPTT nc xut khu do:
- sn phm khng c bn ti nc xut khu trong iu kin thng
mi thng thng; hoc
- c bn nc xut khu nhng trong iu kin c bit; hoc
- s lng bn ra khng ng k (<5% s lng SPTT bn nc
nhp khu) th:
GTTT = gi xut khu SPTT sang nc th ba; hoc
GTTT = gi thnh sn xut + chi ph (hnh chnh, bn hng, qun l
chung...) + li nhun

-19-

Trng hp SPTT c xut khu t mt nc c nn kinh t phi th

trng (gi bn hng v gi nguyn liu u vo v do chnh ph n nh) th
cc quy tc trn khng c p dng xc nh GTTT.

Cch tnh GXK:

GXK = gi m nh sn xut nc ngoi bn SPTT cho nh nhp khu u
tin.
Trng hp gi bn SPTT khng tin cy c do:
- giao dch xut khu c thc hin trong ni b cng ty; hoc
- theo mt tho thun n b no
th:
GXK = gi m sn phm nhp khu c bn ln u tin cho mt ngi
mua c lp nc nhp khu.

So snh GTTT v GXK:

so snh mt cch cng bng GTTT v GXK, Hip nh quy nh

nguyn tc so snh nh sau:

So snh hai gi ny trong cng iu kin thng mi (cng xut
xng/ bn bun/ bn l), thng ly gi khu xut xng;
Ti cng mt thi im hoc thi im cng gn nhau cng tt.
Vic so snh GTTT v GXK l c mt qu trnh tnh ton rt phc tp, v
khng phi bao gi cng c sn mc gi xut xng ca GTTT v GXK m
ch c mc gi bn bun hoc bn l ca SPTT th trng nc xut khu
(GTTT+) v gi tnh thu hi quan, gi hp ng hoc gi bn bun/bn l
SPTT ca nh nhp khu (GXK+) nn thng phi c mt s iu chnh
c th so snh GTTT v GXK mt cch cng bng.
iu chnh cc chnh lch trong:
iu kin bn hng
cc loi thu
s lng sn phm
c tnh vt l ca sn phm
v nhng yu t khc nh hng n vic so snh hai gi.
-20-

V d: khi ly gi bn SPTT cho mt ngi mua c lp nc nhp

khu lm GXK + th GXK s c xc nh bng cch iu chnh nh sau:
GXK = (GXK+) - (li nhun) - (cc loi thu + chi ph pht sinh t khu
nhp khu n khu bn hng)
Cch so snh:
Trung bnh GTTT so vi trung bnh GXK; hoc
GTTT (tng giao dch) so vi GXK (tng giao dch); hoc
Trung bnh GTTT so vi GXK (tng giao dch)
(cch ny ch c p dng khi GXK+ chnh lnh ng k gia nhng
ngi mua, cc vng hoc gia cc khong thi gian khc nhau)
Trng hp SPTT c xut khu sang nc nhp khu qua mt nc
trung gian (nc xut khu):
Gi SPTT nc xut khu (nc trung gian) so vi gi bn
SPTT t nc xut khu sang nc nhp khu.
Nu SPTT ch n thun c ch t nc sn xut qua nc xut khu:
Gi nc xut x so vi gi bn SPTT t nc xut khu
sang nc nhp khu.
2. Xc nh thit hi
2.1. nh ngha thit hi:
Thit hi v vt cht i vi mt ngnh sn xut trong nc (thit
hi hin ti); hoc
Nguy c gy thit hi v vt cht i vi mt ngnh sn xut
trong nc (thit hi tng lai); hoc
Lm tr tr s pht trin mt ngnh sn xut trong nc (khng c
quy nh c th)
Nh vy, xc nh thit hi cn xem xt cc nhn t sau:

Khi lng hng nhp khu b bn ph gi: c tng mt cch

ng k khng?

-21-

Tc ng ca hng nhp khu ln gi SPTT: Gi ca hng

nhp khu :
c r hn gi SPTT sn xut nc nhp khu nhiu
khng?
c lm st gi hoc km gi SPTT th trng nc
nhp khu khng?

Khi sn phm thuc din iu tra c nhp khu t nhiu nc: nh

gi gp tc ng nu BPG >= 2% GXK v khi lng hng nhp khu t
mi nc >= 3% khi lng nhp khu SPTT.
Vic kho st tc ng ca hng nhp khu b bn ph gi i vi mt
ngnh sn xut trong nc phi xem xt tt c cc yu t kinh t c th nh
hng n ngnh sn xut , gm nhng yu t sau:
Nng sut
Th phn
Bin ph gi
Gi ni a nc nhp khu
Suy gim thc t v nguy c gim doanh s bn hng
S lng hng tn kho
Sn lng
Tnh trng tht nghip
Lng
Tc ng tiu cc n lung tin
Huy ng nng lc
Li nhun
T l thu hi vn u t
u t
Kh nng huy ng vn
Tc tng trng
Khi xc nh mi lin h gia vic bn ph gi hng nhp khu v thit
hi cho mt ngnh sn xut trong nc: cn tnh n nhng yu t khc
-22-

(ngoi vic bn ph gi ), nu cc yu t ny gy thit hi cho ngnh sn xut

th khng c quy thit hi ca ngnh sn xut do hng nhp khu b
bn ph gi gy ra.
2.2. Nguy c gy thit hi cho ngnh sn xut trong nc
xc nh nguy c gy thit hi cho ngnh sn xut trong nc cn xem
xt:
Tc tng nhp khu v kh nng tng nhp khu trong tng
lai;
Kh nng tng nng lc xut khu ca nh xut khu dn n kh
nng tng nhp khu;
Tnh hnh hng nhp khu lm st gi SPTT nc nhp khu;
S lng tn kho SPTT nc nhp khu
3. Ngnh sn xut trong nc
Ngnh sn xut trong nc l ton b cc nh sn xut trong nc sn xut
ra SPTT hoc mt s nh sn xut c sn lng chim ti a s tng sn
lng trong nc
C th xut hin mt s trng hp c th dn ti vic xc nh c th
ngnh sn xut trong nc nh sau:
Nh sn xut v nh nhp khu/nhp khu c lin quan vi nhau:
ngnh sn xut trong nc l cc nh sn xut cn li.
Lnh th nc nhp khu b chia thnh nhiu th trng ring: cc
nh sn xut mi th trng c th coi l mt ngnh sn xut
ring nu:
+ bn ton b hoc phn ln sn phm lin quan ra th trng ;

v
+ nhu cu ca th trng i vi SPTT nhp khu t nc khc

l khng ng k.
4.

Np n yu cu tin hnh chng ph gi

-23-

Vic iu tra nhm xc nh s tn ti, mc v tc ng ca mt s

sn phm b bn ph gi s c tin hnh khi:
c n bng vn bn ca ngnh sn xut trong nc hoc i din
cho ngnh sn xut trong nc ngh iu tra ph gi; hoc
khng c n bng vn bn ca ngnh sn xut trong nc hoc i
din cho ngnh sn xut trong nc hoc i din cho ngnh sn
xut trong nc nhng c quan iu tra c y bng chng v
vic bn ph gi, thit hi v mi lin h gia hai yu t ny.
n ngh iu tra ph gi phi bao gm nhng thng tin sau:
Tn ngi np n, s lng v gi tr ca sn phm tng t do
ngi np n sn xut trong nc. Nu n c np i din cho
ngnh sn xut trong nc th n phi nu danh sch tt c cc nh
sn xut sn phm tng t trong nc v s lng, gi tr ca cc
sn phm tng t trong nc v s lng, gi tr ca cc sn phm
tng t do cc nh sn xut ny sn xut;
M t sn phm ang nghi ng b bn ph gi, xut x hng ho,
tn nh xut khu hoc nh sn xut nc ngoi;
Gi sn phm lin quan khi tiu th th trng trong nc sn
xut hoc nc xut khu, hoc gi m sn phm lin quan c
bn cho ngi mua c lp u tin nc nhp khu;
S lng nhp khu ca sn phm ang b nghi ng ph gi, nh
hng ca vic nhp khu ny ln gi sn phm tng t th
trng nc nhp khu v nh hng i vi ngnh sn xut trong
nc.
C quan iu tra s xc minh tnh chnh xc v y ca cc bng
chng nu trong n xc nh xem c l do hp l tin hnh iu
tra cha. C quan iu tra s khng tin hnh iu tra ph gi tr khi xc nh
c rng n xin iu tra c np bi ngnh sn xut trong nc hoc
i din cho ngnh sn xut trong nc ca sn phm tng t, ngha l:

-24-

sn lng sn xut sn phm tng t ca cc nh sn xut trong nc

ng h vic np n phi ln hn sn lng ca cc nh sn xut
trong nc phn i n; v
sn lng ca cc nh sn xut trong nc ng h vic np n phi
chim t nht 25% tng sn phm tng t ca ngnh sn xut trong
nc.
Cuc iu tra ph gi s b chm dt ngay lp tc nu c quan iu tra
xc nh c rng:
bin ph gi nh hn 2% gi xut khu; hoc
s lng nhp khu hng b nghi ng bn ph gi t mt nc nh hn
3% tng nhp khu sn phm tng t nc nhp khu, tr
trng hp tng nc xut khu c lng hng nhp khu di 3%,
nhng lng hng nhp khu ca tt c cc nc xut khu chim
trn 7% tng sn phm nhp khu sn phm tng t nc nhp
khu.
Th tc hi quan vn c tin hnh trong khi iu tra ph gi. Tr
trng hp c bit, mt cuc iu tra ph gi s c tin hnh trong vng
1 nm, v trong bt k trng hp no cng khng c qu 18 thng.
5. Thu thp thng tin
C quan iu tra s gi thng bo cho tt c cc bn c quan tm n
cuc iu tra ph gi ngh cung cp bng vn bn mi bng chng lin
quan n cuc iu tra. Thi hn tr li cu hi iu tra l 30 ngyv c th
c gia hn thm 30 ngy hoc lu hn nu cn thit.
Ngay khi bt u iu tra, c quan iu tra s gi nguyn vn n
ngh iu tra cho cc nh xut khu v c quan lin quan nc xut khu
v cc bn quan tm khi c yu cu.
Trong sut qu trnh iu tra, c quan iu tra s to y iu kin
cho cc bn quan tm bo v quyn li ca mnh, gp cc bn c quyn li
i nghch trao i quan im v a ra tho thun. Cc bn quan tm c
quyn trnh by cc thng tin khc bng ming, nhng s ch c c quan
-25-

iu tra lu ti khi c son li bng vn bn v gi cho cc bn quan

tm khc.
Bt k thng tin no c tnh b mt (chng hn, b i th cnh tranh li
dng hoc gy tc hi cho ngi cung cp thng tin) hoc c cc bn
cung cp mt cch b mt s khng c tit l nu khng c bn cung
cp cho php.
C quan iu tra c th tin hnh iu tra nc ngoi nu cn thit
thm nh cc thng tin cung cp hoc tm hiu thm chi tit vi iu
kin c s ng ca cc cng ty lin quan v thng bo cho i din
chnh ph nc ny v cc nc khng phn i.
C quan iu tra s tnh bin ph gi ring cho tng nh xut khu
hoc nh sn xut sn phm ang b iu tra. Trng hp khng tnh c
bin ph gi ring do s nh xut khu, nh sn xut, nh nhp khu hoc
loi sn phm lin quan qu ln th c quan iu tra c th gii hn din
iu tra ti mt s nh sn xut, xut khu hay nhp khu hoc gii hn
mt s loi sn phm nht nh bng cch s dng mu thng k, hoc gii
hn t l phn trm ln nht ca khi lng hng xut khu t nc lin
quan.
Vic chn cc nh sn xut, nh xut khu, nh nhp khu hoc loi sn
phm iu tra gii hn s c tin hnh trn c s tham kho kin v
c s ng ca cc nh sn xut, nh xut khu, nh nhp khu c lin
quan.
Trong trng hp c quan iu tra gii hn din iu tra nh nu trn,
h vn c th tnh bin ph gi ring cho cc nh xut khu hoc nh sn
xut m ban u khng c a vo din iu tra nhng cung cp thng
tin ng thi hn.
C quan iu tra to iu kin cho ngi tiu dng sn phm ang iu
tra hoc t chc i din ngi tiu dng cung cp thng tin lin quan n
cuc iu tra nu sn phm c bn l rng ri.
6. p dng bin php tm thi
-26-

Bin php tm thi c th c p dng di cc hnh thc:

Thu; hoc
t cc khon tin tng ng vi khon thu chng bn ph gi
d kin; hoc
Cho thng qua nhng bo lu quyn nh thu v nu r mc thu
nhp khu thng thng v mc thu chng bn ph gi d kin
s p dng.
Trn thc t, bin php tm thi hay c p dng nht l t cc.
iu kin p dng bin php tm thi:

c quan iu tra tin hnh iu tra theo ng th tc, gi thng

bo v to iu kin cho cc bn quan tm cung cp thng tin v
trnh by kin;

c kt lun s b v vic xy ra bn ph gi v dn n thit hi

cho ngnh sn xut trong nc; v

c quan iu tra kt lun rng bin php tm thi l cn thit

ngn chn thit hi trong qu trnh iu tra.

Bin php tm thi ch c p dng sm nht l 60 ngy sau khi bt

u iu tra v s duy tr cng ngn cng tt, khng c qu 4 thng hoc
trong trng hp cn thit th cng khng c qu 6 thng. Trng hp c
quan iu tra xc nh c iu khon thu thp hn bin ph gi
khc phc thit hi th thi hn p dng bin php tm thi c th l 6
thng hoc 9 thng.
7. Cam kt gi
Vic iu tra c th ngng hoc kt thc m khng cn p dng bin
php tm thi hoc thu chng bn ph gi nu mt nh xut khu t nguyn
cam kt tng gi ln hoc ngng xut khu ph gi vo khu vc th trng
ang iu tra v c c quan iu tra nht tr rng bin php ny s khc
phc c thit hi. Mc gi tng khng nht thit phi ln hn m thng
l nh hn bin ph gi nu nh khc phc thit hi cho ngnh
sn xut trong nc.
-27-

C quan iu tra s khng chp nhn cho cc nh xut khu cam kt

gi nu thy vic cam kt khng kh thi, chng hn nh khi s lng nh
xut khu thc t qu ln. Trong trng hp ny, c quan iu tra s gii
thch r l do khng chp nhn cam kt gi vi cc nh xut khu.
Nu c quan iu tra chp nhn vic cam kt gi th cuc iu tra ph
g v thit hi vn c th c hon tt nu nh xut khu mun nh vy v
c quan iu tra ng . Trong trng hp ny, nu iu tra i n kt lun
l khng c ph gi hoc khng gy thit hi th vic cam kt gi s ng
nhin chm dt, tr khi kt lun trn c rt ra trong bi cnh cam kt
gi ri. Trng hp ny cam kt gi s duy tr trong thi hn hp l.
C quan iu tra c th ngh nh xut khu cam kt gi nhng nh
xut khu khng bt buc phi cam kt.
Cc c quan hu quan ca nc nhp khu c th yu cu bt k nh
xut khu no chp nhn cam kt gi cung cp thng tin nh k v thc
hin cam kt gi. Trng hp nh xut khu vi phm cam kt gi, c quan
iu tra c th lp tc p dng bin php tm thi trn c s cc thng tin
m h c (best information).
8. p dng thu v thu thu chng bn ph gi
Vic quyt nh c nh thu chng bn ph gi hay khng v nh thu
tng ng hay nh hn bin ph gi s do c quan iu tra ca nc
nhp khu quyt nh.
i vi mt sn phm b bn ph gi, c quan chc nng s xc nh
bin ph gi ring cho tng nh xut khu/sn xut. Thu chng bn
ph gi s c p dng cho tng trng hp, trn c s khng phn bit i
x gia hng nhp khu t tt c cc ngun c coi l gy thit hi, tr
trng hp cam kt gi.
Tr gi thu chng bn ph gi p dng s khng c vt qu bin
ph gi.
C hai hnh thc thu thu chng bn ph gi:
+ Kiu tnh thu hi t (kiu ca M): vic tnh mc thu c cn c

vo s liu ca thi im trc khi iu tra (6 thng - 1 nm). Sau

-28-

khi iu tra, c quan chc nng bt u p dng mt mc thu

chng bn ph gi. Sau khi p dng c mt thi gian, nu nh
nhp khu yu cu nh gi li mc thu (do gi xut khu tng
ln) th c quan chc nng s tin hnh xc nh li s tin thu
phi np trong vng 12 thng, chm nht l 18 thng ngay sau khi
nhn c yu cu. Sau mc thu mi s c p dng. Vic
hon thu s c thc hin trong vng 90 ngy sau khi xc nh li
mc thu cui cng phi np.
+ Kiu tnh thu n nh (kiu ca EU): c quan iu tra ly s liu ca

thi im trc khi iu tra tnh bin ph gi v n nh bin

ny cho c qu trnh p dng thu chng bn ph gi. Sau khi
p dng c mt thi gian, nu nh nhp khu ngh hon thu
vi phn gi tr cao hn bin ph gi (do gi xut khu tng) th
c quan chc nng s tin hnh xem xt vic hon thu trong vng
12 thng, chm nht l 18 thng ngay sau khi nhn c ngh
hon thu phn gi tr cao hn bin ph gi (do gi xut khu
tng) th c quan chc nng s tin hnh xem xt vic hon thu
trong vng 12 thng, chm nht l 18 thng ngay sau khi nhn c
ngh hon thu km theo y bng chng. Vic hon thu s
c thc hin trong vng 90 ngy k t khi ra quyt nh hon
thu.
Thu thu vi hng nhp khu t cc nh xut khu khng iu tra:
Trng hp s nh xut khu/sn xut sn phm bn ph gi qu ln,
khng tnh ring bin ph gi th c c quan chc nng s gii hn
vic iu tra mt s nh xut khu/sn xut nht nh trn c s trao
i vi cc nh xut khu/sn xut lin quan.
Mc thu i vi hng nhp khu t cc nh xut khu khng iu
tra khng c vt qu bnh qun gia quyn BP ca cc nh xut
khu c iu tra.
Sau mi t r sot, hng nhp khu thuc din khng iu tra s c
hon li khon thu bng:
-29-

Bnh qun gia quyn BPG (c) - bnh qun gia quyn BPG (mi)
Khi c yu cu t cc nh xut khu khng iu tra, c quan chc nng
s tnh li mc thu bng:
Bnh qun gia quyn GTTT (nh XK c iu tra) - gi xut khu
(nh XK khng iu tra)
Phi loi tr cc bin bng khng v bin ti thiu (2%) khi tnh
bnh qun gia quyn BPG.
Hng nhp khu mi, ngha l:
cha c xut khu sang nc nhp khu trong giai on
iu tra
nhp khu t ngun khng lin quan n cc nh xut khu
ang b nh thu chng bn ph gi trong thi gian tin
hnh r sot.
Tuy nhin, hng nhp khu ny c th b truy thu thu k t ngy bt u
r sot nu c quan chc nng xc nh c l c bn ph gi.
9. Truy thu thu
Cc bin php tm thi v thu chng bn ph gi ch c p dng vi
sn phm c a ra bn sau thi im quyt nh p dng bin php
tm thi (60 ngy sau khi iu tra) hoc quyt nh nh thu chng bn
ph gi (1 nm - 18 thng sau khi iu tra) c hiu lc.
C th truy thu thu trong cc trng hp sau:
1.

quyt nh nh thu chng bn ph gi c cn c vo thit hi

vt cht; hoc

2.

quyt nh nh thu chng bn ph gi c cn c vo nguy c

gy thit hi v thit hi thc t c th xy ra nu khng p
dng bin php tm thi.

3.

C th truy thu thu n tn 90 ngy trc khi p dng bin php

tm thi nu c quan chc nng xc nh c:

c c mt qu trnh bn ph gi gy ra thit hi hoc nh

nhp khu hoc l ra phi nhn thc c rng nh xut

-30-

khu ang bn ph gi v vic bn ph gi c th gy

thit hi; v

thit hi b gy ra bi khi lng rt ln hng nhp khu

trong thi gian ngn trc khi p dng bin php tm thi
(trng hp ny nh nhp khu c php trnh by kin).

Tuy nhin khng c truy thu thu vi sn phm c nhp khu trc
ngy bt u iu tra.
Phi hon thu trong nhng trng hp sau:
nu mc thu cui cng xc nh c thp hn mc thu
tm thi thu th phi hon li khon chnh lch cho nh
nhp khu, nu cao hn th khng c thu thm.
Nu kt lun iu tra cui cng khng nh vic bn ph gi
s c th dn n thit hi hoc lm chm s pht trin ca
ngnh sn xut trong nc th thu chng bn ph gi ch
c nh t ngy ra kt lun iu tra cui cng v phi
hon li s tin t cc thu khi p dng bin php tm
thi.
Nu kt lun cui cng l khng nh thu chng ph gi
th khon tin t cc khi p dng bin php tm thi sc
c hon tr.
10. R sot
Sau khi p dng thu chng bn ph gi mt thi gian, c quan chc
nng s t tin hnh r sot vic tip tc nh thu hoc theo ngh ca bt
k bn lin quan no v vn :
c cn tip tc nh thu khng; hoc
nu ngng nh thu hoc thay i mc thu th c dn n thit
hi khng.
C quan chc nng s quyt nh ngng nh thu nu, sau khi r sot,
xc nh c rng khng cn tip tc nh thu na.
V nguyn tc, thu chng bn ph gi ch c p dng ti a trong 5
nm. Trc khi ht thi hn trn, c quan chc nng s tin hnh t r sot
-31-

hoc theo ngh ca i din ngnh sn xut trong nc. Nu nh sau khi r
sot (thng trong vng 12 thng), c quan chc nng xc nh c l vic
ngng nh thu c th dn n thit hi th c th tip tc nh thu.
11. Thng bo cng khai v gii thch cc kt lun
Khi c quan iu tra thy rng s c y bng chng tin hnh
iu tra ph gi th h s gi thng bo cho nc hoc nc c sn phm b
iu tra v cc bn c quan tm khc. Thng bo ny gm nhng thng tin
sau:
tn (cc) nc xut khu sn phm c lin quan;
ngy bt u iu tra;
cn c v hnh vi ph gi trong n xin iu tra;
tm tt cc yu t c coi l c s xc nh thit hi;
a ch lin h lin lc vi i din ca cc bn;
thi hn a ra quan im cho cc bn
C quan iu tra phi gi thng bo trong cc trng hp sau:
kt lun s b hay kt lun cui cng v vic c xy ra ph gi hay
khng;
nh xut khu chp nhn cam kt gi v khi chm dt cam kt gi;
p dng bin php tm thi;
kt lun v cuc iu tra v p dng, chm dt p dng thu chng
bn ph gi
Mi mt thng bo nh nu trn phi c son di dng mt bo co
ring, trong nu y thng tin v kt lun s b hay kt lun cui cng
v ph gi v thit hi v phi bao gm nhng thng tin nh sau:
tn (cc) nh cung cp sn phm hoc trng hp khng c thng
tin th phi nu tn nc cung cp sn phm ;
m t sn phm;
bin ph gi, gii thch phng php so snh gi xut khu vi
gi tr thng thng;
chng minh thit hi;

-32-

l do chnh dn n kt lun s b, l do chp nhn hoc phn i

cc kin ngh ca nh xut khu v nhp khu.
12. C ch khiu kin c lp
Tt c nhng thnh vin WTO m lut php quc gia c quy nh v
bin php chng bn ph gi phi m bo mt c ch hnh chnh, trng ti
hoc to n c lp vi c quan iu tra nhm r sot li cc quyt nh hnh
chnh lin quan n vic ra kt lun cui cng v vic c p dng chng bn
ph gi hay khng v vic iu chnh thi hn p dng thu chng bn ph
gi.
13. Chng bn ph gi thay mt nc th ba
Mt nc th ba c th np n ngh iu tra chng bn ph gi
nc khc. n ny phi nu cc thng tin v gi chng minh rng hng
nhp khu b bn ph gi v gy thit hi cho ngnh sn xut trong nc lin
quan nc th ba. Chnh ph nc th ba phi to mi iu kin cho c
quan iu tra ca nc nhp khu iu tra cc thng tin cn thit.
Khi x l n ca nc th ba, c quan iu tra ca nc nhp khu s
xem xt tc ng ca vic bn ph gi nu trong n ti ton b ngnh sn
xut lin quan ca nc th ba, ngha l khng ch nh gi thit hi do tc
ng ca vic bn ph gi i vi xut khu ca ngnh sang nc nhp
khu hay thm ch i vi ton b xut khu ca ngnh .
Vic quyt nh c tin hnh iu tra hay khng s do nc nhp khu
quyt nh.
14. Thnh vin ang pht trin
Cc thnh vin pht trin ca WTO s lu n tnh hnh ring ca
thnh vin ang pht trin khi xem xt p dng thu chng bn ph gi.
15. U ban chng bn ph gi
U ban chng bn ph gi bao gm i din thnh vin WTO c thnh
lp nhm thc hin cc ngha v quy nh trong Hip nh ny v to iu
kin cho cc thnh vin trao i vi nhau ve cc vn lin quan n vic
-33-

thc hin Hip nh Chng bn ph gi. U ban ny hp t nht 2 ln mi

nm, Ban Th k WTO s thc hin chc nng th k cho U ban ny.
Cc thnh vin WTO phi thng bo cho U ban chng bn ph gi:
ngay lp tc khi h p dng cc bin php chng bn ph gi tm
thi hay lu di;
na nm mt ln (theo mu quy nh) v cc bin php chng bn
ph gi m h p dng trong vng 6 thng trc y. Cc thnh
vin c th tham kho thng bo ny ti Ban th k WTO;
c quan no nc mnh c thm quyn iu tra ph gi, lut quy
nh th tc iu tra ph gi nc mnh.
16. Trao i v gii quyt tranh chp
Cc quy nh trong bin bn v Gii quyt tranh chp (DSU) ca WTO
s c p dng cho vic trao i v gii quyt tranh chp lin quan n Hip
nh chng bn ph gi ca WTO, tr khi c quy nh khc i.
17. iu khon cui cng
Cc thnh vin WTO ch c p dng bin php i ph vi hng xut
khu b bn ph gi t cc nc thnh vin khc theo quy nh ca GATT
1994 v c din gii bi Hip nh ny. Cc thnh vin cng phi m bo
lut, cc quy nh v cc th tc hnh chnh v chng bn ph gi ca mnh
ph hp vi Hip nh ny.

-34-

CHNG II
THC TRNG CHNG BN PH GI TRN TH
GII V VIT NAM
I. TNG QUAN V TNH HNH P DNG
1. Tnh hnh chung
Nm 1995, vng m phn Uruguay kt thc vi s ra i ca WTO v
mt s cc hip inh lin quan n thng mi quc t, trong c Hip nh
v chng bn ph gi ca WTO. y chnh l c s php lut quc t m cc
nc thnh vin WTO phi tun theo khi thc thi v p dng cc bin php
chng bn ph gi. WTO thnh lp mt U ban v chng bn ph gi
(Anti-dumping Committee) kim sot vic iu tra v p dng thu chng
bn phs gi ca cc nc thnh vin, kp thi cung cp nhng thng tin cn
thit cho cc nc thnh vin. Cc nc cha l thnh vin WTO cng c
khuyn ngh nn thc hin theo quy nh ca WTO, trong c quy nh lin
quan n chng bn ph gi.
K t khi WTO ra i, tnh n thi im cui nm 2001, trn th gii
c tt c 2132 cuc iu tra v chng bn ph gi v c tt c l 1066 ln p
dng thu chng bn ph gi (chim 50% tng s cuc iu tra). iu ny th
hin, khng phi tt c cc cuc iu tra v chng bn ph gi u c kt lun
dn n vic p dng thu chng bn ph gi. Cc loi mt hng chu thu
chng bn ph gi thng l cc sn phm dt may, giy dp, st thp, kim
loi v mt s sn phm cng c kh, v.v...
Trn thc t, cc nc p dng thu chng bn ph gi thng b nc
xut khu hng ho l i tng chu thu chng bn ph gi khi kin n
WTO, c th l C quan Gii quyt tranh chp. Cc v vic gii quyt tranh
chp v vic chng bn ph gi lun l vn phc tp v gy nhiu tranh
ci. i khi, kt qu thng dn n cc hnh vi tr a trong thng mi,
gy nhiu tranh ci. i khi, kt qu thng dn n cc hnh vi tr a trong
thng mi, gy ra nhiu mu thun, nh hng xu n tnh hnh thng mi
-35-

chung trn th gii. V vy, cc quc gia thng rt thn trng khi quyt nh
vic p dng thu chng bn ph gi i vi hng ho nhp khu b bn ph
gi vo nc mnh.
Trong thc tin p dng thu chng bn ph trn th gii, c nhiu
nc p dng bin php ny trc khi WTO ra i. Cn c thng k t nm
1990, vic p dng thu chng bn ph gi hin nay lun th hin s tin b
v xu hng pht trin ca cc nc ang pht trin so vi cc nc pht
trin. iu ny c th hin bng biu di y:
Xu hng iu tra v p dng thu chng bn ph gi

350

320

300
256

250

241
192

200
162

180

150
145

137

100
70

50

185
148
114

118 128
122
115

83
73

171

PT
163

PT

73

48

20
1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001

Ngun: Bo co ca Ban Th k WTO v U ban Chng bn ph gi

WTO
Mt im cn quan tm l khng ch c cc nc pht trin p dng thu
chng bn pht gi i vi cc nc ang pht trin v ngc li. Cc nc
pht trin cn p dng thu chng bn ph gi i vi cc nc pht trin
khc v iu ny cng xy ra tng t i vi cc nc ang pht trin.
2.

Tnh hnh p dng ca cc nc pht trin

-36-

K t nm 1995 cho n cui nm 2001, c 12 nc pht trin tin

hnh 899 cuc iu tra chng bn ph gi v c 502 ln p dng thu chng
bn ph gi i vi hng ho nhp khu b bn ph gi.
Cng trong thi gian , hng ho xut khu ca 32 nc pht trin li
l i tng ca 745 cuc iu tra chng bn ph ga v chu 430 ln b p
dng thu chng bn ph gi t cc nc nhp khu.
Trong s cc nc pht trin, M v EU lun l i u trong vic p
dng thu chng bn ph gi, nhng cng khng trnh khi l i tng b p
dng thu chng bn ph gi t cc nc khc. M tin hnh 255 cuc
iu tra chng bn ph gi v c 169 ln p dng thu chng bn ph gi, tuy
nhin ch 57 ln b p dng thu chng bn ph gi. EU cng gn tng
ng M vi 246 cuc iu tra v c 153 ln p dng thu chng bn ph
gi v cng ch 18 ln b p dng thu chng bn ph gi.
Hn Quc cng 28 ln p dng thu chng bn ph gi v 70 ln b p
dng thu chng bn ph gi. Nht bn th tng i c bit khi ch p dng
thu chng bn ph gi c 1 ln nhng 60 ln b p dng thu chng bn ph
gi.
3.

Tnh hnh p dng ti cc nc ang pht trin

Trong giai on t nm 1995 n cui nm 2001, c 23 nc ang pht

trin tin hnh 946 cuc iu tra chng bn ph gi v c 564 ln p dng

thu chng bn ph gi.
Cng trong thi gian , hng ho xut khu ca 60 nc ang pht
trin l i tng ca 745 cuc iu tra chng bn ph gi v 430 ln b p
dng thu chng bn ph gi t cc nc nhp khu.
n l nc ang pht trin i u trong vic p dng thu chng bn
ph gi, tin hnh 248 cuc iu tra chng bn ph gi v c 155 ln p
dng thu chng bn ph gi. Tuy nhin, n ch l i tng 37 ln b p
dng thu chng bn ph gi. Achentina v Braxin cng nhiu ln p dng

-37-

thu chng ph gi tng ng vi 97 v 51 ln. H cng l i tng tng

ng 7 v 45 ln b p dng thu chng bn ph gi.
Trung quc th tng i c bit khi cha p dng thu chng bn ph
gi ln no nhng b p dng thu chng bn ph gi ti 178 ln. y c th
c coi l quc gia i u trong vic bn ph gi hng ho sang cc nc
khc. Tt nhin, mt l do quan trng gy bt li cho cc nh xut khu ca
Trung quc l nhiu nc pht trin cha coi nn kinh t Trung quc l kinh
t th trng, do d dn ti kt lun l hng xut khu b bn ph gi, mc
d trn thc t c th khng phi nh vy.
II.

P DNG THU CHNG BN PH GI CA BC M

1.

Vn bn php quy v chng bn ph gi ca M

Chnh sch chng ph gi ca M c th hin thng qua Lut chng

bn ph gi nm 1921. Khi bc Nh nc M lc c giao nhim v

iu tra cc hnh vi bn ph gi v n nh mc thu chng bn ph gi. Tuy
nhin, nhim v ny c chuyn giao cho B Thng mi M m nhn
sau khi Ngh vi M thng qua mt o lut mi v thc thi hip nh
thng mi (Trade Agreement Act), trong c quy nh lin quan n vic
iu tra, p dng thu chng ph gi vo nm 1979.
Sau khi WTO ra i trn c s kt qu m phn ca vng Urugoay
vo nm 1995, cc quy nh ca M v chng bn ph gi phi tun th theo
Hip nh v chng bn ph gi ca WTO. Trn c s , M ban hnh
Quy nh v chng bn ph gi v chng tr cp vo nm 1997, trong
hng dn tin trnh thc hin v iu tra v p dng thu chng bn ph
gi.
2.

iu tra p dng thu chng bn ph gi

M quy nh vic p dng thu chng bn ph gi phi da trn kt qu

ca qu trnh iu tra v vic bn ph gi hng nhp khu vo M gy ra hoc

e do gy ra thit hi ng k cho ngnh sn xut trong nc. Khng th tu

-38-

tin p dng thu chng bn ph gi khi cha c iu tra v vic p dng thu
chng bn ph gi ca M phi tun th theo quy nh ca WTO.
2.1 C s tin hnh iu tra
Vic tin hnh iu tra chng ph gi thng bt u trn c s c t
chc hoc c nhn i din cho ngnh sn xut trong nc np h s khiu
ni v vic bn ph gi hng ho nhp khu gy ra hoc e do gy ra thit
hi ng k n tnh hnh sn xut kinh doanh ca ngnh sn xut m h i
din. Cc t chc hoc c nhn np h s yu cu phi tho mn iu kin l
i din cho t nht 25% tng sn lng ca mt ngnh sn xut trong nc
v phi c h tr bi cc ngnh sn xut trong nc c sn lng ln hn
50% tng sn lng ca mt b phn ngnh sn xut trong nc th hin s
ng h hoc phn i yu cu .
H s khiu ni s c gi ng thi n hai c quan c thm quyn
tin hnh iu tra chng bn ph gi ca M l B Thng mi (Department
of Commerce-DOC) v Hi ng Thng mi Quc t (International Trade
Commision - ITC).
Trong trng hp khng c h s khiu ni ca t chc hoc c nhn
trong nc, DOC v ITC vn c th tin hnh iu tra nu nh c bng chng
r rng chng minh c hnh vi bn ph gi hng ho nhp khu vo M
gy ra thit hi ng k cho ngnh sn xut trong nc. Tuy nhin, trng
hp ny rt him khi xy ra.
2.2 iu tra p dng thu chng bn ph gi
Sau 20 ngy k t ngy nhn c h s yu cu tin hnh iu tra
p dng thu chng bn ph ga, DOC phi ra quyt nh nu r c tin hnh
iu tra hay khng v l do c th dn ti quyt nh ny. Trong trng hp
c bit, thi hn ra quyt nh trn c th l 40 ngy k t ngy nhn h s
yu cu tin hnh iu tra.
M quy nh DOC l c quan chu trch nhim tin hnh iu tra v
vic bn ph gi. Cn ITC l c quan tin hnh iu tra v mc thit hi
-39-

xy ra hoc c nguy c xy ra i vi ngnh sn xut trong nc v mi quan

h nhn qu gia vic bn ph gi voi thit hi xy ra hoc c nguy c xy
ra.
Sau 45 ngy (hoc trong trng hp c bit l 65 ngy) k t ngy
nhn c h s yu cu tin hnh iu tra, ITC phi c nh gi s b
(preliminary determination) v thit hi xy ra hoc c nguy c xy ra i vi
ngnh sn xut trong nc theo nh nhng thng tin c cung cp trong h
s yu cu iu tra. Nu nh gi s b cho thy khng c thit hi hay nguy
c thit hi c th xy ra th ITC s khng tip tc tin hnh iu tra.
Sau 115 ngy k t ngy ITC c nh gi s b trn, DOC cng phi
c nh gi s b v vic c hay khng hnh vi bn ph gi hng ho nhp
khu thuc i tng iu tra theo nh h s yu cu tin hnh iu tra. Nu
nh gi s b cho thy c hnh vi bn ph gi th DOC c th p dng bin
php tm thi i vi hng ho thuc i tng iu tra hn ch thit hi
xy ra cho ngnh sn xut trong nc. Trong trng hp nh gi s b cho
thy khng c hnh vi bn ph gi th DOC c th ra quyt nh chm dt
iu tra.
Vic nh gi s b ca DOC v ITC tip tc c lm sng t thng
qua cc bui tham vn gia cc bn lin quan n qu trnh iu tra do hai c
quan trn t chc. Cc bui tham vn c t chc nhm mc ch bo v
quyn li ca tt c cc bn tham gia v c lin quan n qu trnh iu tra.
Cc bn c quyn a ra v bo v kin ca mnh nhm hn ch ti thiu
thit hi trong nc c th xy ra khi c hnh vi bn ph gi hay thit hi ca
pha nc ngoi do b p dng thu chng bn ph gi gy ra.
Sau 235 ngy k t ngy c h s yu cu tin hnh iu tra, DOC s
c nh gi cui cng (final determination) khng nh vic bn ph gi hng
nhp khu thuc i tng iu tra v ch r bin php gi (dumping
margin) cng cc s liu lin quan nh gi tr thng thng (GTTT), gi xut
khu (GXK)...

-40-

Sau 280 ngy k t ngy nhn n yu cu tin hnh iu tra, ITC s c

nh gi cui cng khng nh c thit hi hay nguy c gy ra thit hi i
vi ngnh sn xut trong nc do bn ph gi hng nhp khu thuc i
tng iu tra gy ra.
2.3 Kt thc iu tra
kt thc qu trnh iu tra p dng thu chng bn ph gi, sau khi
cn nhc nh gi cui cng ca DOC, ITC s ra mt trong hai quyt nh
nh sau:
p dng thu chng bn ph gi i vi hng ho nhp khu thuc i
tng iu tra vi mt mc thu sut c th; hoc
khng p dng thu chng bn ph gi i vi hng ho nhp khu thuc
i tng iu tra.
Cc bn nh gi cui cng ca hai c quan DOC v ITC v quyt nh
trn ca ITC s c cng b cng khai cho tt c cc bn lin quan c
bit.
3.

Nguyn tc xc nh gi tr thng thng v gi xut khu

Trn thc t, khng th ph nhn vai tr xut chnh ca M trong

qu trnh m phn a phng xy dng cc quy nh v chng bn ph gi,

m c th y l Hip nh v chng bn ph gi ca WTO. Do vy, vic
xc nh gi tr thng thng v gi xut khu ca M cng ph hp theo quy
nh ca WTO.
4.

p dng thu chng bn ph gi

4.1. Thu tm thi
Trn c s nh gi s b cho thy c hnh vi bn ph gi hng ho

nhp khu thuc i tng iu tra, DOC s p dng bin php tm thi i
vi hng ho nhp khu thuc i tng iu tra nh thu tm thi hay k
qu mt khon tin nht nh m bo trit tiu vic bn ph gi, m
bo tnh cnh tranh lnh mnh vi nh sn xut trong nc sn xut hng ho
tng t hoc cnh tranh trc tip.
-41-

Thi hn p dng cc bin php tm thi khng c vt qu 4 thng.

Trong trng hp c bit, c th ko di thi hn p dng trn nhng tng
thi gian p dng khng c vt qu 6 thng.
Trong trng hp p dng mc thu tm thi cao hn so vi mc
thu chng bn ph gi c p dng sau khi kt thc iu tra, phn chnh
lch thu s c hon tra li cho nh nhp khu hng ho thuc i tng
p dng thu chng bn ph gi ny. i khi, thu tm thi c th c hon
tr li ton b nu c quan iu tra ra kt lut khng p dng thu chng bn
ph gi.
Tuy nhin, vic truy thu thu s khng c php nu mc thu tm
thi c p dng thp hn so vi mc thu chng bn ph gi c p dng
sau khi kt thc iu tra.
4.2. Tnh thu v thu thu chng bn ph gi
Quy nh ca M v vn ny u tun th theo quy nh ca WTO.
4.3. R sot vic p dng thu chng bn ph gi
M quy nh DOC l c quan chu trch nhim tin hnh r sot vic
p dng thu chng bn ph gi sau khi p dng c 5 nm vi trnh t
th tc c quy nh nh p dng thu chng bn ph gi ban u. Ni dung
r sot vic p dng thu chng bn ph gi l xem xt hiu qu ca vic p
dng thu ny c th a ra mt trong ba quyt nh nh sau:
Gi nguyn mc thu chng bn ph gi p dng; hoc
Gim mc thu chng bn ph gi p dng; hoc
Bi b thu chng bn ph gi p dng.
Trong trng hp vn tip tc p dng thu chng bn ph gi, DOC s
tip tc tin hnh r sot trong 5 nm tip theo.
5.

Thc tin p dng thu chng bn ph gi ca M

Cc cuc iu tra chng bn ph gi hng nm ca M ngy cng gim

t khi Hip nh chng bn ph gi ca WTO c hiu lc vo nm 1995, t

cao nht l 84 cuc iu tra trong nm 1992 cn 14 (1995), 21 (1996) v 15
-42-

(1997). Theo con s thng k chnh thc t B Thng mi M, c 72

cuc iu tra chng ph gi t 1996 n 1998. Trong nm 19998, sc p ca
ngnh cng nghip trong nc v cnh tranh nc ngoi, c bit l v st
theo lm mt s cuc iu tra p dng thu chng bn ph gi tng ln
thnh 36 cuc, gp i so vi hai nm trc gp li.
Vic iu tra v p dng thu chng bn ph gi ca M thng tp
trung vo mt hng chnh l st thp. Trong s 72 cuc iu tra chng ph gi
t 1996 n 1998 c n 39 cuc (chim 54%) v sn phm st thp nhng
ch ch trng vo mt s mt hng st thp quan trng, mang tnh chin lc
cao nh thp carbon cn nng v cn mng. T nm 1999, M ang p dng
mc thu chng bn ph gi khong 25% n 67,5% i vi sn phm st
thp cn nng nhp khu t Nht bn, v i vi Brazil l 50,7% n 71%.
i vi Lin bang Nga, M thc hin theo chng trnh hnh ng p dng
cho ngnh st thp, tho thun theo cc yu cu lin quan n nhp khu sn
phm st thp v hn ch ch nhp khu 16 mt hng st thp vi s lng
nht nh.
Tng kt trong giai on t nm 1995 n cui nm 2001, M tin
hnh 255 cuc iu tra chng bn ph gi v 169 ln p dng thu chng bn
ph gi, tuy nhin ch l i tng chu 57 ln b p dng thu chng bn ph
gi. Nh vy, t nm 1999 cho n 2001, vic p dng thu chng bn ph
gi ca M tng ln kh nhanh.
III.

P DNG THU CHNG BN PH GI CA LIN MINH

CHU U (EU)

1. Tnh hnh p dng trong EU

Th trng EU bao gm th trng 15 nc thnh vin. T nm 1996
2000 EU tin hnh iu tra ph gi v tr cp trong cc ngnh sn xut
sau:
Sn phm

1996

Ho cht

1997
8

-43-

1998

1999

2000

28

17

Hng dt

10

11

G v giy

in t

14

12

C kh

25

St thp

19

Kim loi khc

Sn phm khc

Tng s

25

45

29

86

31

S v iu tra ph gi

24

42

21

66

31

iu tra tr cp

20

iu kin p dng thu chng bn ph gi EU:

hng nhp khu b bn vi gi thp hn gi tr thng thng (ph
gi);
ngnh sn xut sn phm tng t ca EU b thit hi v vt cht do
hng nhp khu b bn ph gi gy ra;
Vic nh thu chng bn ph gi l cn thit cho li ch ca EU.
Khng ging nh quy nh trong Hip nh chng bn ph gi ca
WTO, iu kin th ba tnh n c li ch ca ngi tiu dng v ca ngnh
sn xut s dng hng nhp khu lm nguyn liu u vo. Tm li, quyt
nh nh thu chng bn ph gi ca EU c da trn ton b li ch ca c
cng ng.
2. C quan iu tra v th tc iu tra
Th tc iu tra v p dng thu chng bn p gi ca EU c quy
nh Quy ch 384/96 ngy 22/12/1995 ca Hi ng B trng EU, sau
y gi tt l Quy ch chng bn ph gi.
2.1. Cc c quan Chc nng
U ban
U ban Chu u ng vai tr quan trng nht trong vic thi hnh lut
chng bn ph gi ca EU, l c quan c trch nhim nhn n ngh iu
tra ph gi, quyt inh m cuc iu tra, tin hnh iu tra, p dng thu
-44-

chng bn ph gi tm thi, quyt nh chp nhn cam kt gi bi cc nh

xut khu nc ngoi v kin ngh ln Hi ng B trng vic ph chun
sa i Quy ch chng bn ph gi v ban hnh cc lut mi v thng mi.
Trong ni b U ban, vic thc thi lut chng bn ph gi c giao cho
Tng v Thng mi, b phn ny gm khong 100 nhn vin chuyn tham
gia cc v iu tra ph gi v cc bin php n b thng mi khc
Hi ng B trng
Hi ng B trng c thm quyn ph chun vic p dng thu chng
bn ph gi chnh thc khi c kin ngh t U ban. Hi ng B trng c
quyn ph chun vic ban hnh hay sa i cc lut lin quan n thng mi
do U ban trnh ln.
Cc nc thnh vin
Cc nc thnh vin tham gi qu trnh thi hnh lut chng ph gi
thng qua Hi ng t vn (hay cn gi l Hi ng chng bn ph gi)
bao gm i din ca tng nc thnh vin v do mt quan chc ca U ban
lm ch tch. U ban tham vn Hi ng T vn trong mi tin trnh thi hnh
lut. Quyt nh ca U ban s khng c hiu lc khi c mt nc thnh vin
phn i. Cc nc thnh vin s chu trch nhim thu thu chng bn ph gi
thng qua c quan hi quan nc mnh.
To n
To n c quyn gim nh tnh hp php ca quyt nh p dng bin
php chng bn ph gi do U ban hoc Hi ng a ra trn phng din l
kim tra xem qu trnh ra quyt nh ca cc c quan chc nng c ng th
tc khng ch khng kim tra tnh ton bin ph gi. Trn thc t, To n
ca EU x l mt v kin v chng bn ph gi t nm1998 nhng n
nay vn cha c kt qu. V vy c th thy khu gim nh ca ton trong c
ch chng bn ph gi ca EU rt hn ch.
2.2. Th tc iu tra
Np n ngh iu tra ph gi

-45-

Thng thng n ngh iu tra ph g c ngnh sn xut ca EU

np cho U ban, rt t khi U ban t quyt nh iu tra ph gi. Ngnh sn
xut ca EU thng trao i khng chnh thc vi nhn vin ca U ban xem
c bng chng tin hnh mt cuc iu tra khng. Ngi np n
thng a d tho n cho U ban trc tham kho kin.
Ngnh sn xut ca EU
Trn thc t, thng l hip hi i din cho ngnh sn xut ca EU np
n xin iu tra. Cc cng ty cng c th np n ring nu h c sn lng
ln trong ton ngnh sn xut ca EU. Nh quy nh trong Hip nh
chng bn ph gi ca WTO, EU quy nh khi nim n c np i din
cho ngnh sn xut ca EU khi sn lng ca cc nh sn xut ng h n
ln hn sn lng ca cc nh sn xut phn i n v chim khng di
25% tng sn lng ca ton b cc nh sn xut EU. xc nh xem n
c c coi l i din cho ngnh sn xut ca EU hay khng th thng
thng U ban gi bng cu hi cho tt c cc nh sn xut hi thng tin
v sn lng v kin ca h v vic ng hay phn i n.
Qu trnh xt n
n ngh iu tra ph gi phi bao gm nhng thng tin sau:
Khi lng v gi tr sn phm lin quan c sn xut trong EU,
khi n c np i din cho ngnh sn xut ca EU th n phi
nu tn tt c cc nh sn xut ca EU v gi tr, sn lng ca tng
nh sn xut;
M t sn phm ang nghi ng b bn ph gi, tn nc xut x, tn
cc nh xut khu nc v tn cc nh nhp khu;
Bng chng v vic bn ph gi;
Thng tin v thit hi do hng nhp khu b bn ph gi gy ra cho
ngnh sn xut ca EU.
Sau khi nhn c n, U ban c trch nhim kim tra c y bng
chng v ph gi v thit hi tin hnh iu tra khng nhng thng l U
ban tin hnh iu tra trc, sau nu thy khng c du hiu ph gi hoc
-46-

thit hi th s chm dt v vic. Trong vng 45 ngy k t khi chnh thc

nhn n, U ban phi ra quyt nh v vic c tin hnh iu tra hay khng,
ng thi phi thng bo quyt nh iu tra trn Cng bo.
3. Nguyn tc xc nh ph gi v thit hi
3.1. Xc nh gi tr thng thng
U ban s xc nh gi tr thng thng (GTTT) bng cch tnh bnh
qun gia quyn gi th trng ni i trong sut thi gian iu tra, thng t
nht l 6 thng, ti a 12 thng ngay trc khi bt u tin hnh iu tra.
U ban s tnh GTTT ring cho tng nh xut khu nu h c bn hng
th trng trong nc. Nu nh xut khu khng sn xut hoc khng bn
hng trong nc th U ban s ly gi trong nc ca cc nh xut khu khc.
Trng hp s lng nh xut khu qu ln th U ban s tho thun vi
cc nh xut khu gii hn ch iu tra mt nhm cc nh xut khu.
Trng hp nh xut khu bn hng cho cng ty lin kt th trng
trong nc th U ban s tnh GTTT trn c s gi m cng ty lin kt bn
hng cho khch hng trn th trng ni a.
3.2. Xc nh gi xut khu
EU qui nh gi xut khu (GXK) l gi bn thc t ca sn phm khi
xut khu vo EU. C quan iu tra thng tr bt cc chi ph ly GXK l
mc gi xut xng nc xut khu. Khi nh sn xut xut khu sn phm
cho mt cng ty thng mi hoc cng ty mi gii khng c mi lin kt vi
nhau th GXK s l gi m cng ty thng mi hoc cng ty mi gii tr cho
nh sn xut.
Ging nh qui nh trong Hip nh Chng bn ph gi ca WTO, quy
ch chng bn ph gi ca EU qui nh rng GXK c th tnh trn c s gi
m sn phm nhp khu c bn li cho ngi mua c lp u tin sau khi
iu chnh cc chi ph pht sinh t khu nhp khu n khu bn li trong
nhng trng hp sau:
Khng c gi xut khu; hoc

-47-

C mt mi lin kt hoc tho thun n b gia nh xut khu v

nh nhp khu hoc bn th ba; hoc
Gi xut khu khng ng tin cy v mt l do no .
Quy ch chng bn ph gi cng qui nh vic ly gi xut khu v gi
tr thng thng cng thi im so snh v cn iu chnh mt mc
nht nh khi so snh hai loi gi ny m bo kt qu so snh phn nh
trung thc bin ph gi.
3.3. Bin ph gi
C quan iu tra ca EU xc nh bin ph gi (BPG) nh sau:
BPG = GTTT (bnh qun gia quyn) GXK (tng giao dch)
Trc y EU cng tnh bnh qun gia quyn GXK so snh nhng
n nm 1987 chuyn sang tnh GXK ca tng giao dch.
3.4. Xc nh thit hi
Ging nh Hip nh chng bn ph gi, Quy ch chng bn ph gi ca
EU qui nh 3 yu t sau xc nh thit hi v vt cht:

Thit hi v vt cht thc t

Nguy c gy thit hi v vt cht.

Gy tr tr cho s pht trin mt ngnh sn xut ca EU.

Tuy nhin Quy ch ca EU li khng qui nh th no l thit hi v vt

cht m ch qui nh mt s yu t cn xem xt, nh l khi lng hng nhp
khu, gi v tc ng ti ngnh sn xut ca EU. C quan iu tra s cn c
vo tng trng hp c th xc nh thit hi.
EU qui nh ch c p dng thu chng bn ph gi vi mt sn
phm b bn ph gi khi vic phn phi sn phm trong EU gy ra thit hi
v vt cht cho ngnh cng nghip sn xut sn phm tng t ca EU. Khc
vi M, vic xc nh ph gi v xc nh thit hi EU u do cng mt c
quan tin hnh. C ch ny c thun li l nu xc nh c mt trong hai
yu t: ph gi hoc thit hi khng tn ti th cuc iu tra s c chm dt
ngay v nh th lng ph ngun lc iu tra mt cch khng cn thit.

-48-

Mt im c trng ca c ch nh thu chng bn ph gi ca EU l

nguyn tc nh thu thp hn bin ph gi, ngha l trong mi trng
hp, thu chng bn ph gi khng c vt qua bin ph gi v thm
ch s nh thu thp hn bin ph gi nu nh mc thu khc
phc thit hi. EU thng p dng nguyn tc ny trong nhng trng hp
bin ph gi tnh c qu cao trong iu tra ph gi hng nhp khu t
cc nc c nn kinh t phi th trng.
3.5. Sn phm tng t
Quy ch chng bn ph gi ca EU qui nh sn phm tng t ging
nh qui nh Hip nh chng bn ph gi.
3.6. Ngnh sn xut trong nc
Theo qui nh ca EU, ngnh sn xut ca EU gm ton b cc nh sn
xut sn phm tng t hoc nhm cc nh sn xut c sn lng chim a s
tng sn lng sn phm tng t trong EU. Trn thc t EU vn coi nhm
cc nh sn xut c sn lng di 50% tng sn lng sn phm tng t l
ngnh sn xut ca EU.
3.7. iu tra ph gi t cc nc c nn kinh t phi th trng
Khong 50% cc v iu tra ph gi do U ban tin hnh c lin quan
n cc nc c nn kinh t phi th trng. Tuy nhin, EU khng c qui nh
th no l nn kinh t phi th trng m ch a ra mt danh sch cc nc
c coi l nn kinh t phi th trng, bao gm: Albani, Armenia, Azerbaijan,
Belarus, Georgia, Kazakhstan, Bc Triu Tin, Kyrgyz, Mondova, Mng C,
Tajikistan, Turkamenistan, Ukraina, Uzbekistan, Trung Quc v Vit nam.
Quy ch chng bn ph gi ca EU qui nh rng trng hp hng ho c
nhp khu t nhng nc p dng chnh sch Thng mi c quyn v gi
bn th trng trong nc do nh nc n nh th vic so snh gi xut
khu v gi bn th trng trong nc khng phn nh chn thc bin
ph gi.
Hin nay U ban ang xut cng nhn tnh trng l nn kinh t th
trng i vi cc doanh nghip ca Trung Quc, Kazakhstan, Ukraina v
-49-

Vit nam trong tng trng hp c th nu cc doanh nghip ny chng minh

c hot ng kinh doanh ca h tun theo tiu ch th trng. Nu nh cc
nc thnh vin EU u ng th xut ny s c thng qua vo thng 9
ti.
xc nh gi tr thng thng cho hng nhp khu t cc nc c nn
kinh t phi th trng, U ban s chn mt nc i din c nn kinh t th
trng c EU coi l nc c trnh pht trin tng t, thng l mt
nc th ba. Vic chn nc i din l yu t quan trng nht trong vic xc
nh GTTT ca hng nhp khu t nc c nn kinh t th trng.
Cc nh xut khu t cc nc c nn kinh t phi th trng c th
chng minh vi U ban rng h hot ng theo tiu ch ca nn kinh t th
trng v nu c U ban chp nhn th h s c i x nh cc nh xut
khu t cc nc c nn kinh t th trng. Chng hn, CHLB Nga va mi
c EU cng nhn l nn kinh t th trng.
EU p dng bin ph gi trung bnh vi tt c cc nh nhp khu t
nc c nn kinh t phi th trng.
4. Cch tnh thu v truy thu thu
4.1 Hnh thc nh thu
Nu cuc iu tra dn n kt qu l c ph gi v thit hi v nu xt
thy cn thit th EU s p dng thu chng bn ph gi tm thi nh khng
c p dng sm hn 60 ngy v qu 9 thng k t ngy bt u iu tra,
trng hp c bit c th p dng trong 9 thng. EU nh thu chng bn
ph gi theo 4 hnh thc nh sau:
Thu phn trm
Thu thay i trn c s gi ti thiu
Kt hp gia thu phn trm v thu thay i.
Thu tuyt i
EU quyt nh hnh thc nh thu da trn c s tnh cht ca sn
phm, thu thay i theo gi ti thiu thng c p dng vi hng tiu

-50-

dng. EU thng nh thu chng bn ph gi vi mc thu ring cho mi

nh sn xut trn xut khu nu bin ph gi khc nhau.
* p dng thu chng bn ph gi vi c nhng sn phm c sn
xut hoc lp rp EU.
Theo quy ch chng bn ph gi sa i nm 1987, EU c th nh thu
chng bn ph gi vi c nhng sn phm sn xut hoc lp rp trong EU vi
nhng iu kin sau:
Nh sn xut hoc lp rp sn phm c mi lin h hoc lin kt vi
bt k nh sn xut no xut khu sn phm tng t ang b EU
nh thu chng bn ph gi.
Vic lp rp hoc sn xut c bt u hoc tng trng ng k
sau khi tin hnh iu tra ph gi.
Gi tr linh kin hoc vt liu s dng trong sn xut hoc lp rp
c xut x t nc xut khu sn phm ang b nh thu chng
bn ph gi chim t nht 60% tng gi tr linh kin v vt liu.
Trng hp ny thu sut p dng s bng thu sut p dng vi nh sn
xut nc xut x sn phm lin quan, gi tnh thu s l gi CIF ca linh
kin v nguyn liu nhp khu. Cc nh sn xut v lp rp sn phm trong
EU, nu thy sn phm ca mnh ri vo cc iu kin trn th phi thng bo
vi c quan hi quan nc mnh trc khi xut xng bn trn th trng
EU.
4.2 Bin thit hi
C ch chng bn ph gi ca EU thng hay cp n yu t bin
thit hi. Theo nguyn tc nh thu thp hn bin ph gi th c quan
iu tra ca EU s nh thu thp hn bin ph gi nu nh mc thu
khc phc thit hi. V vy, c quan iu tra thng tnh mc st
gi ca sn phm ni a tng t do tc ng ca hng nhp khu hoc mc
gi ni a phi tng ln thu hi chi ph cng vi mt khon li nhun
nht nh cho nh sn xut trong nc. Mc gi gi l bin thit hi,

-51-

nu bin ny nh hn bin ph gi th EU s nh thu chng bn ph

gi ng bng bin thit hi.
4.3 Truy thu thu
Quy ch chng bn ph gi ca EU cho php truy thu thu chng bn
ph gi i vi nhng mt hng nhp khu khng qu 90 ngy trc khi nh
thu tm thi vi nhng iu kin sau:
C mt qu trnh bn ph gi gy ra thit hi hoc nh nhp khu
bit rng nh xut khu ang bn ph gi v vic bn ph gi c
th gy thit hi.
Lng hng nhp khu rt ln b bn ph gi trong thi gian ngn
gy thit hi n mc cn phi truy thu thu chng bn ph gi th
mi ngn nga vic tip tc ph gi; hoc
Vic cam kt gia b vi phm.
Mc d trong qu trnh iu tra, c quan diie tra ca EU xem xt n
kh nng truy thu thu nhng thc t cho n nay EU cha truy thu thu ln
no.
Thu chng bn ph gi ca EU c n nh mt mc thu nht nh
trong sut thi hn p dng tnh theo gi CIF vi sn phm nhp khu t
nc xut khu lin quan bt k c b bn ph gi hay khng. V vy c th c
mt hng s b nh thu vt qu bin ph gi bnh qun gia quyn v
Qui ch ca EU cho php hon thu trong trng hp nh vy. n xin hon
thu phi c np cho c quan iu tra ca EU thng qua nc thnh vin
nhp khu sn phm lin quan trong vng 3 thng k t ngy nhp khu.
Tuy nhin, trn thc t xy ra t trng hp hon thu v th tc hon
thu tn rt nhiu thi gian, c th t hai n ba nm. Hn na, thu chng
bn ph gi ch c hon khi mc thu vt qu bin ph gi, trong khi
phn ln cc trng hp EU u nh thu thp hn bin ph gi.
4.4 R sot
R sot thng thng

-52-

Cc bn lin quan (nh xut khu, nh nhp khu) c th ngh c quan

iu tra ca EU tin hnh r sot sm nht l 1 nm sau khi kt thc cuc iu
tra ban u. Mt nc thnh vin EU hoc c quan iu tra ca EU cng c
th kin ngh tin hnh r sot, nhng trng hp ny him khi xy ra.
Khi c yu cu r sot, c quan iu tra ca EU s kim tra xem c bng
chng, bao gm cc yu t: vic bn ph gi tng hay gim, vi phm cam kt
gi, thit hi gia tng v.v... v vic bi cnh thay i khng. Tu thuc bi
cnh c th ca tng trng hp, vic r sot c th dn n mt cuc iu tra
mi vi quy m nh cuc iu tra ban u.
Mc d c quy nh v vic r sot, nhng trn thc t cc nh xut khu
trong c ch chng bn ph gi ca EU vn b ph thuc nhi vo kt qu
ca cuc iu tra u tin, v cuc iu tra ny quyt nh mc thu m cc
nh xut khu phi chu chng no bin php chng bn ph gi cha c
hu b hoc sa i. Khi bin ph gi gim hoc trit tiu th h c th
ngh r sot. Nhng r sot c th tn nhiu thi gian nh cuc iu tra u
tin v sau khi r sot, nu bin php chng bn ph gi c sa i th cng
s ch p dng vi hng nhp khu trong tng lai ch khng p dng vi
hng nhp khu.
R sot cui k
Quy ch chng bn ph gi ca EU quy nh rng thu chng bn ph
gi v cam kt gi ch c p dng trong vng 5 nm k t ngy cc bin
php ny c hiu lc hoc k t ln sa i gn nht. Trong vng 6 thng
trc khi kt thc giai on 5 nm, c quan iu tra ca EU s thng bo cho
cc nh sn xut c lin quan ca EU v vic chm dt p dng thu chng
bn ph gi sau khi trao i vi U ban chng bn ph gi ca WTO. Nu cc
bn lin quan kin ngh rng vic chm dt p dng thu chng bn ph gi
c th li gy hoc c nguy c gy thit hi th c quan iu tra s tin hnh
r sot, nu khng th vic p dng thu chng bn ph gi s t ng chm
dt.

-53-

IV.
1.

KINH NGHIM CHNG BN PH GI CA TRUNG QUC

Tnh hnh chung
Tnh trng bn ph gi trn lan cc mt hng tha ca nc ngoi trn

lan ti th trng Trung quc lm cho h b thua thit khong 10 t Nhn dn

t/nm (tng ng 1,2 t USD). Nhiu cng ty ca Trung quc khng th
cnh tranh ni vi cc hng nc ngoi lm hng nghn ngi mt vic lm.
Cn c vo nhng quy nh c lin quan trong Lut mu dch i ngoi
nc Cng ho nhn dn Trung hoa, Trung quc ban hnh iu l chng bn
ph gi v chng tr cp hng nhp khu t nc ngoi vo th trng trong
nc. iu l trn nhm gip cc cng ty trong nc bo v v tr ca mnh
trn th trng v to ra mt hnh lang php l chng li s cnh tranh bt
cng t bn ngoi.
iu l ban hnh thng 11.1997 gm 42 iu nhm xem xt vic nh
thu i vi cc mt hng tha v c hng tr cp ca Chnh oh nc
ngoi nhp khu vo bn ph ga Trung quc; hng dn cc cng ty trong
nc cch thc tha kin v nhng v tranh chp; cc bin php tr a vi
nhng nc p dng cc mc thu mang tnh k th p t i vi hng ho
ca Trung quc.
2.

iu tra p dng thu chng bn ph gi

2.1. Cc c quan chc nng
Vic iu tra bn ph gi v iu tra thit hi Trung quc do B hp

tc kinh t mu dch i ngoi (gi tt l B) v U ban kinh t mu dch Nh

nc (gi tt l U ban) cng bn bc xem xt. Khi c cc quyt nh, c
quan Hi quan chiu theo thi hnh.
2.2. Th tc iu tra
C s tin hnh iu tra
Cc nh sn xut trong nc l ngi sn xut ton b sn phm ging
hoc tng t ti nc Cng ho nhn dn Trung hoa, hoc ngi sn xut c
tng sn lng chim phn ln tng sn lng hng ho ging hoc tng t
-54-

trong nc. Nhng nu ngi sn xut trong nc c mi lin quan n ngi

kinh doanh xut khu hoc ngi kinh doanh nhp khu, hoc chnh h l
ngi kinh doanh nhp khu sn phm bn gi, th c th b loi tr.
Cc nh sn xut trong nc c th vit n khiu ni v vic bn ph
gi vi B hp tc kinh t mu dch i ngoi, c km theo nhng chng c
cn thit.
B hp tc kinh t mu dch i ngoi sau khi xem xt n v cc chng
c km theo, v sau khi bn bc vi U ban kinh t mu dch Nh nc, s
quyt nh c lp h s iu tra hay khng.
Trong cc trng hp c bit, B c chng c v ban ph gi v
s tn thng ang tn ti, cng vi mi quan h nhn qu gia chng th B
c th t tin hnh lp h s iu tra sau khi bn bc vi U ban
iu tra p dng thu chng bn ph gi
Thi gian iu tra chng bn ph gi l 12 thng k t ngy thng bo
quyt nh lp h s iu tra, c th ko di ti 18 thng trong trng hp c
bit.
Sau khi quyt nh lp h s iu tra, B cng vi Tng cc Hi quan
iu tra vic bn ph gi v mc bn ph gi. U ban v cc ngnh hu quan
ca Chnh ph iu tra v tn thng v mc tn thng. B v U ban
ln lt a ra quyt nh s b da vo kt qu iu tra. B thng bo kt
qu s b.
Nu quyt nh s b cho rng c tn ti bn ph gi v c tn thng,
cn phi iu tra thm v mc bn ph gi v mc tn thng. B v U
ban ln lt a ra quyt nh cui cng da vo kt qu iu tra. B thng
bo kt nh chnh thc.
Kt thc iu tra
Nu ngi kinh doanh xut khu hoc Chnh ph nc xut khu c cam
kt s p dng cc bin php hu hiu nhm xo b nhng tn tht do vic
bn ph gi gy ra, B c th quyt nh ngng iu tra vic chng bn ph
gi v thng bo quyt nh ny sau khi bn bc vi U ban.
-55-

Nu vic cam kt khng c thc hin hoc b rt li th vic iu tra

chng bn ph gi c khi phc li.
3.

Xc nh ph gi v thit hi
Quy nh bn ph gi xy ra khi gi xut khu ca sn phm thp hn

gi tr thng thng ca sn phm khi bn trn th trng ca nc xut

khu.
3.1. Xc nh gi xut khu
Gi xut khu c xc nh bng cc bin php sau:

Nu sn phm nhp khu c gi tr chi tr trong thc t hoc phi

chi tr, th ly gi lm gi xut khu.

Nu sn phm nhp khu khng c gi tr chi tr trong thc t

hoc phi chi tr, hoc khng th xc nh c gi ca n, th ly
gi nhp khu sn phm khi bn li ln u tin cho ngi
mua c lp, hoc ly gi c do Tng cc hi quan, B hp tc
kinh t mu dch i ngoi xc nh trn c s hp l lm gi xut
khu.

3.2. Gi tr thng thng

Gi tr thng thng c xc nh bng cc bin php sau:
Nu sn phm ging hoc tng t vi sn phm nhp khu c gi c bt
bin trn th trng nc xut khu, th ly gi c bt bin lm
gi tr thng thng.
Nu sn phm ging hoc tng t vi sn phm nhp khu khng c
gi c bt bin trn th trng nc xut khu, th ly gi c bt
bin khi xut khu sn phm ging hoc tng t sang nc th
ba, hoc ly gi thnh sn xut ca sn phm ging hoc tng t
cng vi chi ph, li nhun hp l lm gi tr thng thng.
3.3. Mc bn ph gi
L mc chnh lch khi gi xut khu ca sn phm nhp khu thp hn gi tr
thng thng ca n.

-56-

3.4. Xc nh thit hi
Tn thng do hnh ng bn ph gi gy ra cho cc ngnh sn xut trong
nc c lin quan bao gm nhng tn thng thc t hoc e da gy ra tn
thng thc t.
4.

Cch tnh thu v truy thu thu

4.1. Thu thu:
Thu chng bn ph gi tm thi
Nu quyt nh ban u cho thy c s bn ph gi v gy thit hi cho

cc ngnh sn xut trong nc, th c th p dng cc bin php chng bn

ph gi tm thi:
Thu thu chng bn ph gi tm thi theo quy nh.
Yu cu np tin k qu bng tin mt hoc bo m di cc hnh thc
khc.
B quyt nh vic np tin k qu hoc m bo di cc hnh thc
khc.
B thng bo quyt nh chng bn ph gi tm thi giao cho Hi quan
chiu theo thi hnh. Thi hn thu thu chng bn ph gi tm thi l 4 thng.
Trong tnh hnh c bit c th ko di n 9 thng.
Thu chng bn ph gi chnh thc
Nu quyt nh cui cng l c s bn ph gi v gy tn thng cho cc
ngnh sn xut trong nc, th s thc hin vic thu thu chng bn ph gi
chnh thc. B ra kin ngh thu thu chng bn ph gi chnh thc, U ban
quy nh thu v mc thu. Hi quan chiu theo thi hnh.
Mc bn ph gi chnh thc khng c vt qu mc bn ph gi m
quyt nh cui cng xc nh.
Ngi np thu chng bn ph l ngi kinh doanh nhp khu hng ho
bn ph gi.
4.2. Hon thu

-57-

Nu thu chng bn ph gi chnh thc c xc nh thp hn thu

chng bn ph gi tm thi th phi thoi tr phn tm thu vt qu.
Nu quyt nh chnh thc l khng thu thu chng bn ph gi th phi
tr li tin np thu chng bn ph gi tm thi, tin k qu hoc cc m bo
di cc hnh thc khc.
4.3. Truy thu thu
Nu thu chng bn ph gi chnh thc c xc nh cao hn thu
chng bn ph gi tm thi th khng thu b sung phn thu cn thiu.
4.4. R sot
Thi hn thu thu chng bn ph gi l 5 nm. Trong thi hn ny, B
c th xem xt li quyt nh thu thu chng bn ph gi theo thm quyn
hoc theo yu cu cu cc bn lin quan sau khi bn bc thng nht vi U
ban.
5.

Tr cp v bin php chng tr cp

Tr cp l Chnh ph hoc C quan cng cng nc ngoi trc tip hoc

gin tip em li ti tr ti chnh hoc ch li cho ngnh sn xut, x nghip

trong nc xut khu.
Mc tr cp thun m hng ho tip nhn l kim ngch tr cp.
Nu qua iu tra pht hin c s tr cp v c tn tht do tr cp gy ra
th p dng bin php chng tr cp thc hin tng t nh vi bin php
chng bn ph gi.
Nu quc gia hoc khu vc no p dng bin php chng bn ph gi
hoc chng tr cp mang tnh cht k th i vi hng ho xut khu ca
Trung quc th Trung quc s cn c vo tnh hnh thc t p dng cc
bin php tng t i vi quc gia hoc khu vc .
6.

Thc tin v nguyn nhn Trung Quc b p dng nhiu nht bin
php chng bn ph gi trn th trng Quc t

-58-

Hin nay Trung quc l nc b p dng iu khon chng bn ph gi

nhiu nht trn th gii v lm th no i ph vi vic chng bn ph gi
ang l vn ni cm i vi Trung quc.
Theo s liu ca Trung quc, t nm 1979 - 2000, Trung quc b 408
v khiu kin bn ph gi, chim k lc v s v b khiu kin trn th gii.
Cc ti liu ca WTO cng cho bit t nm 1987 - 1997, Trung quc l nc
b p dng cc bin php chng bn ph gi nhiu nht trn th gii, chim
11,25% tng s v bn ph gi trn ton th gii.Nu xt theo s lng cc v
khiu kin v bn ph gi em ra xt x th Trung quc cng l nc ng
u vi 15,3% tng s v.
Tnh n nm 2000, c 228 nc v khu vc trn th gii thi hnh
bin php chng bn ph gi i vi hng ho ca Trung quc (EU c tnh
l mt khu vc). Trong thp k 70, ch c 70 ch c EU thi hnh bin php
ny i vi Trung quc. Trong thp k 80, c thm 6 nc p dng trong
c M. Trong thp k 90, c thm 21 nc p dng bin php chng bn ph
gi i vi hng ho ca Trung quc.
T nm 1979 - 2000, cc nc v khu vc khiu kin bn ph gi nhiu
nht vi Trung quc l:
EU: 90 v

M: 77 v

n :

37 v

Australia: 32 v Achentina: 27 v

Nam phi:

26 v

Canada:

15 v

Hn quc:

14 v

Mehico: 20 v

Braxin: 15 v

Trong 10 nc ni trn, c nhng nc l th trng ln ca Trung quc

nh M (th nht), EU (th t), Hn quc (th nm), Australia (th tm),
Canada (th chn).
Trong cc nc khiu kin v bn ph gi i vi Trung quc, ngoi
nhng nc pht trin cn c 18 nc ang pht trin, ch yu l trong thp
k 90. Cc nc ny lc u ch tin hnh nhng cuc iu tra mang tnh cht
thm d nhng khi c iu kin lin p dng mt lot bin php chng bn
ph gi i vi hng ho ca Trung quc.
-59-

Vic nc ngoi thi hnh bin php chng bn ph gi i vi hng ho

Trung quc khng nhng tng ln v s v,s nc thc hin m phm vi sn
phm b thc hin cc bin php chng bn ph gi ngy cng ln. Nm 1979
- 1980 mi ch c 3 mt hng lin quan n 2 ngnh sn xut n nay tng
n hng trm mt hng lin quan n 10 ngnh. Cc ngnh hng m nc
ngoi thi hnh bin php chng bn ph gi i vi Trung quc ch yu l
kim loi c bn, thit b in my, ho cht, hng dt may, giy da chim
10% tng s v chng bn ph gi v nhng ngnh hng trn ton th gii,
thm ch c ngnh hng chim ti 50% tng s v.
Bin php chng bn ph gi m nc ngoi p dng i vi Trung quc
ch yu l nh thu chng bn ph gi, yu cu cam kt v gi c, chm dt
hip ngh bun bn, ch ng phn b hn ngch. Thi gian thi hnh bin
php chng bn ph gi l 5 nm hoc lu hn.
Theo ti liu thng k ca Trung quc trong 20 nm qua cc bin php
chng bn ph gi m cc nc p dng i vi Trung quc gy thit hi
trc tip cho Trung quc 10 t USD.Trong ring EU chim ti 3 t USD,
vi 9 v tr gi 100 triu USD/v, 32 v tr gi 10 triu USD/v. Nm 1999
EU tin hnh 13 v iu tra v bn ph gi i vi Trung quc lin quan
n 540 triu USD hng xut khu bng 1,8% kim ngnh xut khu ca
Trung quc n EU nm .
Khi mt nc thi hnh bin php chng bn ph gi i vi hng ho
ca Trung quc th th phn ca Trung quc b thu hp hoc b trit tiu
v khi hng ho s dn n cc nc khc. Th l cc nc ny cng
thi hnh cc bin php chng bn ph gi. Th d thi k 1990 - 1997 Nam
phi, EU, Canada, Mexico, Achentina, M, Hn quc, Ba lan tin hnh iu
tra vic bn ph gi xe p Trung quc cc th trng ny. Nm 1991 s
lng xe p Trung quc xut n EU l 2 triu chic tr gi 200 triu USD.
n nm 1993 Trung quc b nh thu chng bn ph gi 30,6% do nm
1999 ch cn xut khu c 239.000 chic tr gi % 5,66 triu USD.

-60-

Hin nay mc ph thuc ca mt s ngnh sn xut ca Trung quc

vo th trng quc t rt cao. Khi xut khu vp phi bin php chng bn
ph gi th quan h cung cu ca nhng sn phm b mt cn i nn nh
my Trung quc s b gim hoc ngng sn xut, cng nhn b mt vic
lm.
Kim ngch xut khu ca Trung quc hin chim 3,4% kim ngch xut
khu ton th gii l nc ng th 9 v quy m xut khu v Trung quc
cng l nc b p dng cc bin php chng bn ph gi nhiu nht. Hip
nh thng mi Trung - M c mt iu khon quy nh rng trong 15 nm
sau khi ra nhp WTO iu khon chng bn ph gi vn c p dng i vi
Trung quc vi bin php coi Trung quc vn cha phi nc thc hin nn
kinh t th trng. Sau khi iu khon ny tr thnh mt iu khon a bin
bt c mt nc thnh vin no ca WTO u c th vn dng th s v hng
ho ca Trung quc b p dng bin php chng bn ph gi c kh nng tng
thm.
Nguyn nhn ca tnh hnh l:
Ch ngha bo h ang tri dy trong quan h thng mi quc t:
Song song vi qu trnh ton cu ho nhanh chng v kinh t, cuc cnh
tranh trn th trng th gii ang ngy cng gay gt, nhng xung t tranh
chp trong thng mi quc t khng ngng xy ra. Do , ch ngha bo h
trong thng mi quc t ang tri dy. Do cc bin php bo h truyn
thng nh nh thu cao tr nn kh thc hin nn mt s nc lm dng
iu khon chng bn ph gi ca WTO. Trong 20 nm qua, mt s nc
phng Ty ng u l M v EU t ra v sa i quy nh v vic
chng bn ph gi. Chng bn ph gi tr thnh mt trong cc bin php ch
yu thc hin ch ngha bo h trong thng mi quc t.
Cc nc phng Ty thi hnh chnh sch phn bit i x i vi
Trung quc:
Chnh sch ny th hin trn cc mt sau y:

-61-

Mt l, khi xc nh gi tr bnh thng ca hng ho, h khng cn c

mt nguyn tc ph bin l tham chiu gi c ni sn xut ra sn phm m
dng gi hng nc nhp khu hoc mt nc th ba tnh ton chnh
lch bn ph gi.
Hai l, khi iu tra vic bn ph gi v xc nh mc thu chng bn ph
gi, mt s nc khng s dng cch lm ph bin trn th gii m ly c
cng ty ngoi thng Trung quc l cng ty ca Nh nc thi hnh thu
sut chng bn ph gi ring i vi cc donh nghip xut khu ca Trung
quc.
Ba l, tuy U ban EU tuyn b t ngy 1 thng 7 nm 1998 khng
cn coi Trung quc l mt nc cha thc hin kinh t th trng nhng khi
x l cc v khiu kin bn ph gi ngi ta li t ra nhng quy nh kht
khe i vi cc doanh nghip Trung quc nh nm tiu chun ca kinh t
th trng v tm tiu chun x l c th
Khi b khiu kin, cc doanh nghip xut khu Trung quc khng tch
cc ng ph
y l mt trong nhng nguyn nhn quan trng khin cc doanh nghip
xut khu Trung quc b thua thit bi v nu doanh nghip xut khu Trung
quc khng khng kin th khng th tham gia trnh t php lut ca v kin;
khng bit nc ngoi tin hnh iu tra, lp h s nh th no v qu
trnh s thm, chung thm ra sao tc l t b quyn c bit tnh hnh,
quyn khng kin, ng thi lm gim nh chi ph khiu kin ca i phng.
Trong tnh hnh , nh ng cc nc ngoi ch da vo s khiu kin ca
mt pha s d dng thnh cng trong vic p dng bin php chng bn ph
gi i vi cc doanh nghip xut khu Trung quc. Hn na, do cc doanh
nghip xut khu Trung quc khng khng kin nn i phng cng c
th, thi hnh bin php chng bn ph gi nhiu hn i vi cc doanh nghip
xut khu Trung quc. V khi mt nc no thnh cng trong vic khiu
kin Trung quc th nc khc cng lm theo. Thc t mt s v vic cho

-62-

thy nu cc doanh nghip Trong quc tch cc khng kin th c th trnh

c hoc gim bt s thu chng bn ph gi phi np.
Cc doanh nghip xut khu Trung quc khng tch cc khng kin v
khng hiu r quy tc quc t v chng bn ph gi nn cho rng khi b khiu
kin v bn ph gi th khng th lm g c. Mc khc, mun khng kin
th phi mi lut s ci, chi ph tng i ln. Hn na, nu khng kin
thnh cng th khng ch doanh nghip khng kin m cn cc doanh nghip
khng khng kin cng t nhin nh m c hng li nhng doanh
nghip khng kin khng th chia x chi ph, ri ro vi cc doanh nghip
khng khng kin khc.
Mt s doanh nghip gim gi qu mc mu cu li ch nht thi
trong cnh tranh
y cng l mt nguyn nhn khin cho hng ho c bn vi gi qu
r, dn n khiu kin bn ph gi.

-63-

CHNG III
VN BN PH GI V CHNG BN PH GI
TI VIT NAM
I.

THC TRNG BN PH GI HNG NHP KHU CA

NC NGOI VIT NAM

1. Thc trng bn ph gi hng nhp khu ca nc ngoi Vit nam

Th trng Vit nam ang din ra s cnh tranh gay gt gia cc hng
a quc gia ca nhiu nc c nn kinh t ln mnh nh M, Nht, EU,
Trung quc, Hn quc...
Vi s cnh tranh nh v bo ca cc cng ty nc ngai ln mnh
hn hn v mi mt, nhiu ngnh sn xut ca Vit nam tng mt thi lm
n kh nh: xe p, qut in, may mc, in t, nc gii kht... nay b sc
p mnh m dn p vo mt gc th phn nh hp. Trong qu trnh cnh
tranh, cc cng ty nc ngoi dng mi bin php chim ot th phn ca
i phng, m rng th phn ca mnh k c cc bin php tiu cc trong
c bin php bn ph gi.
Tnh trng bun lu nc ta vn ang c chiu hng gia tng phc
tp lm cho hng ho tha, hng ht hn s dng hoc hng km phm cht
trn vo nc ta by bn trn lan khp ni gy tn tht nng n cho cc nh
sn xut trong nc trong cuc cnh tranh bt bnh ng trn th trng.
Nhn trn ton cnh, chng ta thy rt r th suy yu ca cng nghip
ni a nc ta trc s cnh tranh khng bnh ng v khng trung thc ca
cc hng ho nc ngoi. i su vo phn tch thc trng i vi mt s
nhm hng, ngnh hng c th gip chng ta r hn hin trng bn ph gi
hng nhp khu t nc ngoi trn th trng Vit nam.
1.1. Ngnh c kh
My mc ng lc nng nghip bn trn th trng nc ta hin nay c my
mi, my c, c my nhp t nc ngoi( Nht bn, Hn quc, i loan,
-64-

Trung quc...), c my ch to trong nc. Cng nghip Vit nam c khong

100 nh my c kh ca trung ng v cp tnh, c kh nng sn xut p ng
60% nhu cu trong nc nhng phi nhng phn ln th trng trong
nc cho hng ngoi nhp, ch yu l hng Trung quc( chim hn 60% th
phn).
My nng nghip ca Trung quc chim c th phn ch yu do
c bn vi gi thp hn 15%-20% so vi gi my ni a. Cch bn my
ca h li rt linh hot nh hng i hng, mua tr chm, gi bn ri thu tin
dn...Gi bn my ng c n ca Trung quc nhiu khi r n mc khng
th tin c, ch bng 50% gi my ng c n ca Vit nam. C ch bn
hng dnh cho i l ca h qu thong, ch phi tr tin sau khi d bn c
my lm cho hng ca Vit nam khng th cnh tranh ni.
1.2. Ngnh hng sn xut xe p
Trc thp nin 1980 ngnh nay mi nm sn xut hn 500.000 chic
xe p. Khi chuyn sang c ch th trng, do nhiu nguyn nhn trong c
nguyn nhn quan trng l hng ngoi nhp khu trn thu vo trn lan c
bn vi gi qu r khin cho hng xe p ni a khng th cnh tranh ni.
Ngnh sn xut xe p b tn thng nng, nm 1998 ch cn sn xut
c 150.000 chic m tiu th rt cht vt.
Trong khi nhu cu xe p trong nc rt ln khong 500.000 chic/nm
kh nng sn xut trong nc hon ton c th p ng c nhng chng ta
phi nhng 75% th phn cho xe p nhp khu t cc nc Nht bn,
Php, Singapore v nhiu nht l xe p Trung quc.Hng Trung quc a
phn l nhp lu trn thu, mu m p li thay i lin tc, gi bn r li lin
tc h gi; cc i l bn xe p Trung quc c th c chu vn nn cc ch
kinh doanh a thch v ngi tiu dng cng thch mua xe p Trung quc.
1.3. Ngnh hng sn xut qut in
Hng nm nc ta cn khong 2 triu n 2,5 triu ci qut in. Nm
1993 c nc ta c trn 30 c s sn xut qut in quy m ln. Cc c s sn
xut trong nc c th p ng c 80% nhu cu s dng qut in vi nh
-65-

cao t sn lng 685.000 chic qut cc loi. Nhng t nm 1994 cng vi

dng chy qut ngoi nhp khu gi r vo t, ngnh hng ny b xung c
nhanh chng. S doanh nghip sn xut gim xung ch cn 8 n v, sn
lng tiu th gim gn mt na. Nm 1996 ton ngnh sn xut c
497.000 chic qut, tiu th ch t 430.000 chic. Th phn ca cc doanh
nghip qut in Vit nam gim t 80% nm 1993 xung ch cn gi c
20% nm 1997. Gi bn cc qut ni gim i t 150 n 200 nghn ng/
chic m tiu th vn rt kh khn.
Ngoi kiu dng, mu m a dng phong ph, qut ngoi cn c u th
hn qut ni l nhp lu v trn thu v bn ph gi vi gi rt r. Vo nm
1997, mc gi bn qut trn Vit nam t hn gn 3 ln, gi qut cy t gp
2 ln gi qu in Trung Quc, Thi Lan cng li trn th trng. Nhiu
khch hng mua qut Nht t ra rt ngc nhin khi thy gi r hn cng
loi qut c bn mt s nc khc m h c bit. Phi chng y
c s bn ph gi? R rng l ngnh sn xut qut in nc ta c thi
gian b tn thng nng nn do s cnh tranh ca hng ngoi bn vi gi qu
r.
1.4. in t
Vo nm 1996 -1997 nng lc ca cc n v sn xut v lp rp ti vi nc
ta l khong 3 triu sn phm mi nm, sc p ng nhu cu tiu th
trong nc mi nm l 700.000 - 800.000 chic/ nm. Nhng th trng tn
ti mt nghch l l tivi mi nhp ngoi c bn vi gi r mt cch khng
bnh thng, r hn titi lp rp trong nc hng trm nghn ng mt chic,
mc d phi chu thu sut thu nhp khu 60%. Mt lng ln hng nhp lu
mang cc nhn hiu ni ting trn vo th trng Vit nam bng nhiu con
ng khc nhau, v c bn vi gi ch bng 40-60% gi cc mt hng
cng loi ca chnh hng ang c by bn trn th trng ni a.
Nm 1996 c nc sn xut v tiu th khong 700.000 tivi, sang nm
1997, lng bn ra ca cc nh my trong nc ch cn l 500.000 tivi. V
nhng l do trn m nhiu nh my lp rp tivi trong nc phi gim t
-66-

50-70% cng sut. Nm 1997, nhiu hng in t Vit nam c ting mt thi
phi ngng lp rp tivi nh in t Ging V, Sao Mai (B Quc phng),
TODIMAX (B Quc phng), Vietronics ng a ... Nh vy l cc hng
nc ngoi ang lm vic chia nhau th phn Vit nam. Nu h lm xong
vic ny th h s lm tip vic g? Nu khng ngn chn c tin trnh ny
th chc chn l nc ta s tr thnh th trng tiu th ca cc hng nc
ngoi.
1.5. Ngnh giy
Trong nhng nm 1996 - 1997, ngnh giy nc ta cng b nh hng
nng n v lng giy v bt giy nhp khu bn ph gi. Nm 1996 so vi
nm 1995, gi giy in bo ca Nga gim t 900USD/ tn xung cn 650USD/
tn, giy in offset ca i Loan t 1.100USD/ tn xung cn di 900USD/
tn, gi bt giy ca Thi Lan t 1.000USD/ tn xung cn 700USD/ tn.
Sang nm 1997, gi giy v bt giy nhp khu cn gim mnh hn na, so
vi mc gi ca nm 1996 th cc loi giy gim t 25 - 35%, gi bt giy
gim 35 - 45%, thm ch 2 loi bt giy A5 v B1 gim ti 79 - 80%. Gi
gim l do mt s doanh nghip sn xut giy nc ngoi b tn ng sn
phm vi s lng ln, y mnh vic xut khu bn ph gi ra nc
ngoi vi mc gi u i l gi rt thp v c thanh ton chm.
Thc t buc cc c s sn xut thuc ngnh giy Vit nam phi
gim cng sut hot ng. Nm 1996, mt s x nghip phi ngng my
bo dng trc thi hn thm ch phi ngng sn xut nh: Cng ty giy
Tn Mai ngng my trong 3 thng, Cng ty giy ng Nai ngng my trong
2 thng ng thi cc doanh nghip phi h thp gi bn 7 10%, song
vn gp kh khn trong vic tiu th. Sang nm 1997, nhiu thng u nm
cc nh my thuc tng cng ty giy ch vn hnh 50 60% cng sut ch
tiu th sn phm, m lng giy tn kho ca ton ngnh ln n gn 20.000
tn, vn nm ng trong sn phm c lc ln n 200 t ng. R rng l
cng nghip giy Vit nam b tn tht nng n do giy v bt giy nhp
khu ca cc hng nc ngoi mang vo bn ph gi vi gi qu r.
-67-

1.6. Ngnh dt may

C i ng hng hu vi hn 130 x nghip, nhng trn thc t hin
nay vi ni ch mi gi c khong hn 20% th phn, cn nhng 80% th
phn cho hng ngoi nm gi, trong hng Trung quc chim lnh khong
60% th phn. Ngay c cc x nghip may xut khu ca Tng Cng ty dt
may cng khng s dng vi ca cc x nghip trong nc, vi cho may mc
xut khu vn phi nhp khu 80 - 90%. Gi hng vi Trung quc ch bng
mt na thm ch 1/3 hng sn xut trong nc, mt mt vi siu Trung quc
gi 12.000 - 15.000 tu theo kh v mu sc, trong khi vi siu Long an l
21.000 /m. Qun o ca Trung quc gi rt r li thch hp vi tm vc ca
ngi Vit nam, mt b complet nu mua mt ca hng sang trng Bc
kinh gi c th l 2 triu ng, trong khi nu mua Vit nam cng b
complet gi ch khong vi trm nghn ng.
L gii ti sao hng Trung quc li r hn hng Vit nam, mc d phi
chu chi ph chuyn ch, tin li cho cc nh sn xut xut khu nc ngoi
v tin li cho cc nh nhp khu Vit nam. Bo Din n doanh nghiep s
ra ngy 25/4/1997 cho rng Xut khu ra nc ngoi vi gi r, nhiu khi r
hn gi sn xut trong nc gip x nghip t cng sut ti a, doanh thu
v li nhun u cao hn trng hp bn trong nc vi gi cao nhng x
nghip khng t cng sut ti a, chu chi ph bt bin cao v ri cui cng
ch t li nhun thp.
1.7. Dc phm
Th trng dc phm nc ta rt hn tp, thuc ngoi quc c nhp
khu hu nh khp cc nc trn th gii. Cc ng dy nhp lu thuc pht
trin khng kim sot c. Cc loi thuc c, thuc gy nghin, thuc qu
hn s dng, thuc km cht lng, thuc khng c ngun gc c bn ln
lt, trn lan khp cc ng ph. Ngay c thuc b cm s dng cc nc
khc cng c bn Vit nam.
V gi c th khng c mt c quan no c trch nhim kim tra xem gi
cc cng ty bn ra nh vy c hp l hay khng. Cng mt loi thuc m gi
-68-

chnh lch khc hn nhau. Th d, mt vin Cipre ca c gi 30.000 , ca

Php 15.000 , ca n t 1.500 2.000 . Cc hng nc ngoi trong giai
on khai ph th trng c th bn hng chp nhn l n 6 thng. Chai
thuc nh mt V.Rohto Nht gi bn l l 8 USD, sang Vit nam bn n
tay ngi tiu dng l 4 USD. Tuy bn ph gi nh th nhng h vn c li v
thu kinh doanh Nht rt cao v Chnh ph Nht li min thu mt s mt
hng xut khu tng sc cnh tranh.
Trc sc cng ph mnh lit ca cc hng nc ngoi, cc cng ty
dc Vit nam ch cn chi phi c khong 25% th phn. Hu ht cc loi
thuc nhp khu hin nay cc x nghip trong nc u c th sn xut c.
Vn by gi l phi hn ch c thuc ngoi nhp khu bn ph gi th
cng nghip sn xut thuc ni mi c c hi pht trin c.
Qua phn tch i vi mt s ngnh sn xut khc nhau nu trn,
chng ta nhn thy bc tranh tng qut l hu ht cc ngnh tng c th
mnh nc ta nh: xe p, qut in, c kh, in t dn dng, vi v may
mc, giy... u c nhng thi gian b suy yu nghim trng vi l do c
bn l khng cnh tranh ni vi cc loi hng nhp khu bn pht gi.
R rng l bn ph gi hng nhp khu nc ngoi xy ra Vit nam,
nhiu hng nc ngoi tin hnh cc hot ng bn ph gi v h thnh
cng trong vic t c mt s mc tiu chim lnh th phn ca cc doanh
nghip Vit nam. Ngc li, cc nh doanh nghip Vit nam nh l ngi
chi trn sn bng m khng c trng ti, h b cc hng nc ngoi chn p
th bo vi bin php khng trung thc, nhng chng ta li khng th kin h
c. Do chng ta cha ban hnh Lut chng bn ph gi nn khng c c
s php l khng nh nhng mt hng no v ang bn ph gi v
khng th tin hnh hnh ng php l chng li chng.
Bn ph gi hng nhp khu t nc ngoi gy ra hu qu nghim
trng cho nn kinh t v x hi nc ta, th hin nh sau:
L mt trong nhng nguyn nhn quan trng gp phn gy ra hin
tng tr tr, hn ch tc pht trin ca nn kinh t nh th
-69-

hin trong mt s nm gn y (c th l vi mt s ngnh sn

xut nh nu trn).
i vi nn sn xut trong nc tng gy ra s nh tr sn xut
ca nhiu x nghip, thm ch c x nghip b ph sn hoc b
gii th.
i vi ngi kinh doanh vic nhp khu hng ha gi r, k c
nhp lu, thu li nhun cao li cun nhiu doanh nghip (trong
c nhiu doanh nghip Nh nc c vic lm kinh doanh bt
hp php, lm tha ho nhiu cn b Nh nc gy hu qu to ln
cho x hi.
i vi ngi tiu dng b thit thi v lng hng qu thi hn s
dng, hng km phm cht, hng gi thm ch c hng c hi t
nc ngoi tun vo bn vi khi lng ln gy hu qu nghim
trng v kinh t, v sc kho cho ngi tiu dng.
i vi x hi th tnh trng sn xut tr tr, x nghip hot ng
cm chng hoc b ng ca lm cho rt nhiu cng nhn khng
c vic lm hoc b tht nghip hon ton, i sng lm vo tnh
trng v cng kh khn.
2.

Cc v nc ngoi kin doanh nghip Vit nam bn ph gi: Vic

Hip hi cc ch tri nui c Nheo M (CFA) kin cc doanh nghip
Vit Nam bn ph gi sn phm fillet c Tra, c Basa trn th
trng M
K t nm 1991 n nay, Vit nam phi i ph vi 8 v kin chng

bn ph gi. Trong c 5 v kt thc v 3 v ang trong qu trnh iu

tra. Nhng v kt thc l v Columbia kin Vit nam bn ph gi go nm
1994, kt qu Vit nam khng b nh thu, v d b kt lun l c bn ph
gi mc 9,07% nhng khng gy tn hi cho ngnh trng la go ca
Columbia. V EU kin Vit nam bn ph gi m chnh vo nm 1998, kt qu
doanh nghip Vit nam b nh thu chng bn ph gi mc 16,8%. Cng
nm ny, EU cn kin doanh nghip Vit nam bn ph gi v giy dp, kt
-70-

qu l khng b nh thu v th phn hng Vit nam gia tng rt nh so vi

cc nc Trung quc, Indonesia v Thi lan. Nm 2000, v kin bn ph gi
bt la ti Ba lan, kt qu doanh nghip Vit nam phi chu nh thu chng
bn ph gi vi mc 0,09 Euro/chic. Nm 2001, ti Canada, v kin bn ph
gi sn phm ti, doanh nghip ca Vit nam b nh thu chng bn ph gi
vi mc 1,48 dollar Canada/kg.
Trong nm 2002, doanh nghip Vit nam ang chu ba v kin bn ph
gi v giy ca Canada, bt la gas ca EU v v kin bn ph gi c tra v c
basa ca M. Vit nam thng trong v kin bn ph gi giy Canada.
To thng mi quc t Canada (CITT) ra phn quyt ngy 7/1/2003
khng nh giy v giy khng thm nc c ngun gc hoc c xut
khu t Vit nam khng gy thit hi v cng khng e do ngnh sn xut
giy Canada. Phn quyt ca CITT s hu b bin php chng bn ph gi
tm thi p t trong 4 thng qua i vi mt hng giy xut x t Vit
nam, c quan hi quan Canada phi hon tr li s tin thu tnh theo mc rt
cao m cc cng ty nhp hng t Vit nam phi np k t khi xy ra v kin:
72% i vi hng ca 6 doanh nghip b iu tra v 187% vi hng xut khu
ca cc cng ty khc. Tr li vi mc thu bnh thng l 20%. Hai v kin
cn li ang trong qu trnh iu tra.
Trong cc v kin nu trn, v kin bn ph gi sn phm fillet c tra
v c basa ca M i vi cc doanh nghip Vit nam ang l tm im thu
ht s ch ca cc doanh nghip Vit nam v ca nhiu nc trn th gii.
2.1 Khi qut din bin tnh hnh
K t nm 1997, sn phm fillet c tra, c basa ca Vit nam bt u c
xut khu sang M. Ngay sau thi gian khng lu, vi u th cht lng
cao, gi bn ph hp, sn phm fillet c tra v c basa c ngi tiu
dng kh tnh M chp nhn. Trc tn hiu kh quan v th trng ln,
nhiu ngi k vng vo mt thng hiu Vit nam c uy tn trn t M,
c bit vo thi im Hip nh thng mi Vit-M sp c k kt.
Nhng thc t, vic xut khu nhng con c da trn Vit nam sang M khng
-71-

h sun s, cc doanh nghip xut khu Vit nam li phi ng u vi cc

phin to xt x do Hip hi cc ch tri c nheo M (CFA) kin Vit nam
bn ph gi sn phm fillet c tra v basa trn th trng M.
2.1.1 Tm hiu khi nim catfish v vn xut khu catfish sang th
trng M
Catfish l tn ting Anh cho tt c cc loi c da trn (khng c vy)
gm c tr, c nheo, c tra, c basa, c lng.. Theo h thng phn loi ng
hc, tt c cc loi c ni trn u thuc v b c nheo (Siluriformes), gm
khong 2.5000 n 3.000 loi c khc nhau, phn b trong cc thu vc nc
ngt, mn v l trn khp th gii. Cc loi c ny c xp theo nhiu h c
khc nhau, trong c h c nheo M (Icatluride) v h c da trn Chu .
Trong khu h c nc ngt ca ta, b Siluriformes c 10 h, 31 ging,
88 loi ng th hai trong s 5 b quan trng nht ca c nc ngt Vit nam.
Trong s ny ng lu l h c Lng Bagridae, h c tra Pangasiidae
v h c nheo Ssiluridae l nhng h c c gi tr kinh t cao.
V phng din khoa hc, nhiu nh khoa hc ca M, trong c tin
s Carl Ferraris ca Vit nam thuc ging Pangasius cng nh c nheo nui
Ictalurus Puncatalus v phn ln trong s 2.500 loi c da trn, thuc 30 35
h c, phn b khp th gii, u c ngi M v nhng ngi ni ting
Anh gi l Catfish. V phng din lut php, theo quy nh hin hnh ca
C quan qun l Thc phm v Dc phm M (USFDA), cc loi c da trn
ca Vit nam u c mang tn thng mi c ch Catfish cng vi mt
tnh t xc nh loi km theo. C basa c th dng mt trong cc tn (Basa,
Bocourti Fish, Basa catfish v Bocourti catfish), cn c tra c th dng mt
trong cc tn (Swai, Sutchi catfish v Striped catfish) c nui ph bin
ng bng sng Cu long thuc h c da trn Chu .
C da trn nui ca Vit nam dnh cho xut khu ch yu l c tra, c
basa c mt nhiu nc trn th gii. Ring M chim 50%, cc nc
Chu u nh Php, c, H lan ... 20%, cn li l cc nc Chu khc.

-72-

Trong hai nm 1999 - 2000 lng c tra, c basa Vit nam xut khu vo
M tng kh nhanh lm cho cc nh nui c nheo M lo ngi. V vy, ngay t
cui nm 2000, thng qua bo ch, M bt u c tnh a nhng thng tin sai
lch bi xu hnh nh c tra, c basa ca Vit nam. Mt trong nhng ni
dung nguy him c Hip hi cc ch tri c nheo M (CFA) hoch nh
trong chin dch ca h l tin hnh vn ng gy aps lc, li ko ngh s ca
cc Bang c ngh nui c nheo, huy ng mi lc lng cc c quan lp
php v hnh php to ra s h tr tn cng cc sn phm c da trn Vit
nam nhp khu.
Ba lun im chnh m cc ch trang tri c nheo M a ra chng li
vic nhp khu c tra v basa Vit nam gm:
Mt l, h cho rng c da trn Vit nam nhp khu t vo M lm
cho gi c nheo M b gim theo;
Hai l, h ni c da trn Vit nam nui trong mi trng b nhim,
thm ch trn nhng dng sng cn d lng cht ioxin (cht c my da
cam) m M ri xung Vit nam trong thi k chin tranh, do vy khng m
bo cht lng v an ton thc phm cho ngi tiu dng;
Ba l, sn phm c da trn Vit nam do cng c gi l catfish nn
to ra s nhm ln cho ngi tiu dng M v nh vy v hnh chung
c n theo uy tn ca c nheo M.
Vi nhng lp lun ny, u thng 2/2001, h bt u mt chin dch
qung co ko di 9 thng, tiu tn 5,2 triu USD do Vin c nheo M (TCI)
pht ng v c CFA ti tr chng li vic nhp khu c tra v basa ca
Vit nam. Cc bin php ch yu l:
Trong nc, pht ng chin dch Ngi M n c nheo M,
ng bao gi tin vo sn phm ngoi quc v sng tc ra nhn
hiu C catfish nui ca M, ti ra khng kh bi xch i vi
cc sn phm thu sn ca Vit nam.
Vn ng cc nh lp php M, nht l nhng ngi i din cho
cc Bang c ngh nui c nhe pht trin vo cuc.
-73-

Ngy 28-6-2000, Ch tch Hip hi CFA gi th cho Tng thng M

G.Bush ngh Chnh ph M m phn vi Vit nam mt Hip nh ring
v c catfish. Trong nhng thng tip theo , Hip hi CFA thu cng ty
lut Nathan Associates tin hnh thu nhp thng tin v m chin dch tuyn
truyn h thp uy tn ca c Vit nam, nhn mnh do c Vit nam nhp khu
m gi c nheo M b gim ti 10%. Mt trong nhng ni dung nguy him
c CFA hoch nh trong chin dch ca h l tin hnh vn ddng, gy p
lc, li ko ngh s ca cc bang c ngh nui c nheo, huy ng mi lc
lng cc c quan lp php v hnh php, tm kim mi s h tr c th
bm vu tin cng tr a cc sn phm c da trn Vit nam nhp khu.
Di sc p ca CFA, ngy 9-2-2001, 8 thng ngh s v 4 h ngh s,
i biu cho cc bang nui nhiu c nheo, cng k tn di l th gi cho
ng Robert Zoellich, i din thng mi M, k ca v vic c tra, c basa
nhp khu t Vit nam gy thit hi cho ngh nui c nheo M v yu cu
Chnh ph M phi c bin php x l.
Ngy 11-7-2001, cc thng ngh s bang Missisipi l Ronnie Shows,
B.Thompson v thng ngh s bang Arkansas l Marion Barry tp hp lc
lng, ku gi Quc hi thng qua D lut H.R.2439, di tn gi Ghi nhn
v ngun gc xut x i vi c nui nhp khu trong khu bn l vi nhng
lp lun cng khai bi nh sn phm ca Vit nam. Tuy nhin, d lut ny
khng c a ra thng qua do Thng vin M bc b mt d lut c
ni dung tng t i vi sn phm nng nghip nui trng.
Ngy 15-8-2001, ngh s M gi th ngh cho bit cc bin php Vit
nam thc hin v vic kim sot ghi nhn c nhp khu vo M. Ngy 178-2001 i din B Thu sn Vit nam c th tr li thng bo r nhng
bin php Vit nam v ddang thc hin. Ngy 21-9-2001, Cc FDA (C
qun qun l thc phm v dc phm M) gi th ngh gi mu c da
trn nguyn con ca cc loi c Vit nam cho M v pha Vit nam thc
hin ngay, nhng pha M vn khng dng li. Trong mt bi vit cho t Bu
in Washington, Thng ngh s M.Barry, thm ch cn ni rng, c da trn
-74-

nui sng M Cng c th cha c d lng cht c da cam m qun i

M ri xung y trong thi gian chin tranh.
Gy p lc i vi chnh quyn hnh php thng qua cc vn kin c
tnh php l chng li nhp khu c da trn ca Vit nam.
Ngy 5-10-2001, H vin M thng qua D lut H.R.2964, ch cho
php s dng tn c catfish cho ring cc loi h, thc cht l cho ring c
nheo M (Punctatus). Tip , ngy 25-10-2001, Thng vin M b
phiu thng qua 35 iu lut b sung cho D lut s H.R.2330 v phn b
ngn sch nng nghip nm ti chnh 2002, trong c iu lut s SA 2000,
quy nh Cc Qun l Thc phm v Dc phm M (FDA) khng c s
dng ngn sch c cp lm th tc cho php nhp khu cc loi c da
trn mang tn catfish tr khi chng thuc h Ictaluridae. Theo quy nh ca
Lut ny, c tra v c basa ca Vit nam nm trong nhm c da trn mang tn
catfish s khng c FDA cp php nhp khu. Tip o, Tng thng M
k D lut ngn sch chi tiu nng nghip, trong c gn iu khon b
sung SA 2000, cn tr vic xut khu c da trn ca cc nc, trong c
Vit nam, vo M.
Di sc p ca CFA, trong o lut an ninh trang tri v u t nng
thn ph chun ngy 13-2-2002, chnh ph M ra iu khon 10806 quy
nh ch nhng loi c da trn thuc h c nheo M mi c mang tn
catfish. Vi iu khon ny, pha m ginh quyn s hu tn catfish (vn
ch chung 2.5000 loi c da trn trn th gii) lm thng hiu ring ca
mnh, bt chp thng l quc t. y l hnh vi bo h nng sn tinh vi mi
ca M m th gii mi bit n. M t cho php mnh khng cn m xa
n quyn li ca cc nc nh v ca chnh ngi tiu dng M. Chng
trnh tr cp cho cc nh sn xut nng nghip bao gm c cc nh sn xut
c nheo M vi 190 t USD trong 10 nm cho thy M sn sng bo h hng
ho sn xut trong nc, b qua qu trnh t do thng mi v ton cu ho.
Vi s tin tr cp ny, CFA c iu kin h gi sn phm, lm mt li th
cnh tranh ca hng Vit nam.
-75-

2.1.2 Tnh hnh din bin v kin cc doanh nghip Vit nam bn ph gi
sn phm fillet c tra v c basa trn th trng M
Tip theo, CFA quyt tm y c da trn Vit nam ra khi th trng
M vnh vin bng v kin cc doanh nghip Vit nam bn ph gi sn phm
fillet c tra v basa vo th trng M. CFA hy vng vi hnh ng ny s
m bo th mnh cho c catfish M trn th trng. Cc ch tri c catfish
thuc Hip hi CFA v 8 doanh nghip ch bin thc phm ca M u nhim
cho Cng ty lut Akimgam, l cng ty lut ng hng th 8 v uy tn ca M,
khi kin cc sn phm fillet ng lnh ch bin t c tra v c basa ca Vit
nam theo lut chng bn ph gi ti hai t chc hu quan l B thng mi v
U ban thng mi quc t ca M. n kin dy 300 trang vi 37 ph lc
km theo c gi i ngy 28/6/2002. Theo th tc vic phn x chia lm
6 giai on v c th ko di ti hng nm v nu U ban thng mi quc t
ca M phn quyt l pha Vit nam vi phm lut chng bn ph gi th B
thng mi M s p t thu nhp khu dc bit cho cc doanh nghip Vit
nam xut khu c tra, c basa vi mc thu theo ngh ca CFA l 191%
trong trng hp xc nhn Vit nam cha c nn kinh t th trng, hoc
146% trong trng hp xc nhn Vit nam c nn kinh t th trng. Cc
mc thu ny s c p t cho tng nh xut khu c tra, c basa ca Vit
nam vi mc cao thp khc nhau, sau khi c kt qu iu tra chng n ph gi
i vi tng doanh nghip Vit nam.
Hip hi nui c nheo M lp lun cho rng Vit nam cha c nn
kinh t th trng, do h chn ly gi c da trn xut khu ca n so
snh vi gi c tra v basa ca Vit nam xut khu sang th trng M. c
bit hin nay, gi c da trn ca n bn cho nc ngoi gn gp i gi c
xut khu ca Vit nam. Hip hi nui c nheo M cn c vo l do ny
ni Vit nam bn ph gi khi a c vo th trng M l rt v l v gy bt
li cho Vit nam.
Hip hi ch bin v xut khu thu sn Vit nam (VASEP) bt u
bc vo cuc chin php l vi CFA ca M. VASEP thu Cng ty lut
-76-

White & Case ng hng th 5 v uy tn ti M lm t vn trong v kin ny.

y l Cng ty trong hai nm qua gip cc doanh nghip Trung quc
chng li hn 50 v kin chng bn ph gi th trng M v t nhiu kt
qu kh quan. Vic theo kin s ht sc tn km, chi ph thu lut s lm vic
mi gi khong 400 - 450 USD, trong khi v kin c th ko di hng nm,
nhng VASEP khng ngi tn km bi v nu b p t thu nhp khu cao
th thit hi khng th lng trc c. y l v kin tranh chp thng
mi gia hai hip hi ca hai nc. Cc doanh nghip Vit nam cng cng
ng trch nhim theo ui v kin VASEP tp hp c 14 doanh
nghip ch bin xut khu c tra v c basa cng chia s chi ph v kin quyt
theo n cng v kin ny. VASEP mong mun hp tc tm ra gii php
cc bn c th chp nhn c nhng cng sn sng bo v quyn li chnh
ng ca cc thnh vin Hip hi v li ch ca hng chc vn nng dn nui
c tra, c basa ng bng sng Cu long. V pha Chnh ph, B Thng
mi c trch nhim gii thch chng minh Vit nam l nc c nn kinh t th
trng th tt c gi thnh sn phm ca Vit nam u c cng nhn, pha
Vit nam s gp nhiu thun li trong v kin ny v cho c nhng tranh chp
thng mi sau ny c th xy ra gia cc doanh nghip Vit nam vi cc
doanh nghip M.
Sau khi tr li bng cu hi ca U ban thng mi quc t M. i
din ca cc doanh nghip ch bin v xut khu thu sn ca Vit nam
ln ng sang M d phin iu trn u tin vo ngy 17/08/2002 ti U
ban thng mi quc t ca M. Trong phin iu trn ny, pha CFA vn
a ra lp lun khng c g mi, co buc cc doanh nghip Vit nam bn
ph gi vo th trng M sn phm fillet c tra, c basa vi gi thp hn
nhiu so vi gi thnh sn xut, gy thit hi nng n cho cc nh nui c
catfish M. Bn cnh , CFA khng nh Vit nam cha c nn kinh t th
trng v gi thnh sn xut c r mt phn do h tr t pha Nh nc.
chng minh cho lun im ny, CFA trch li mt s bo ch Vit nam a
tin Chnh ph mi cc nh t vn nc ngoi ti nghin cu kh nng tng
-77-

cng vn v trang thit b cho vic nui trng thu sn nhm hng vo th
trng M.
Cc chuyn gia lut ca ta phn bc c nhiu iu vi phm v lut
ca bn nguyn n:
Th nht, CFA l Hip hi cc ch tri nui nhng h li i kin sn
phm c fillet ng lnh;
Th hai, sn phm b kin khng r rng v c fillet ng lnh bao hm
rng hn catfish nhiu, c th bao gm c r phi, sn phm tm bt ... Mt
khc, Chnh ph M ph nhn nhn hiu catfish cho c tra, c basa Vit
nam, do ng v mt lut php ca chnh nc M, c tra, c basa khng
cng loi vi catfish M. Nh vy, CFA khng c c s co buc c t Vit
nam chim th phn catfish ca h.
Th ba, danh sch khi kin di ti 53 doanh nghip, nhng trn thc
t ch c 14 doanh nghip Vit nam xut khu sang M. C nhng doanh
nghip b nu tn hai ln, hoc c doanh nghip nh Cng ty c H ty chng
c lin quan g n vic nui c catfish cng b CFA a vo danh sch khi
kin. Hnh ng chng t CFA c tnh phng i nguy c b ti 53
doanh nghip Vit nam e da li ch.
c bit, kin ca cc nh nhp khu M, nh li khng nh ca i
din Cng ty Maritime bang Masachussett trc U ban thng mi quc t
M (ITC) l cc sn phm c t Vit nam to ra mt th trng mi hon
ton v php lut ca M cho php pht trin th trng mi khin ting ni
ca Vit nam c thm trng lng. Ngay trong phin iu trn, CFA
khng chng minh c l phi thuc v h, thm ch khng tr li c mt
s cu hi ca ITC. S thiu thuyt phc ca CFA cng vi l lun cht ch
ca VASEP cho thy bc u v kin c nhng tn hiu kh quan cho cc
doanh nghip Vit nam.
Tuy vy, sng ngy 09/08/2002, Hi ng lnh o ca U ban thng
mi quc t M (ITC) b phiu s b kt lun vic gia tng t bin trong
vic nhp khu mt s sn phm ln c dc xng (fillet) ng lnh
-78-

nht nh t Vit nam c du hiu e da gy tn hi ti ngnh cng

nghip catfish ca M. C 5 thnh vin Hi ng u nht tr vi kt lun s
b ni trn. Theo Hip hi ch bin v xut khu hi sn Vit nam (VASEP)
quyt nh ca pha M (ITC) cho rng c ca Vit nam c kh nng e do
c da trn ca M, ch khng ni r l gy hi cho h, l mt tuyn b
khch quan. Tuy nhin, VASEP ly lm tht vng trc vic U ban thng
mi quc t (ITC) ca M quyt nh tip tc iu tra v v ny. Ngy
16/8/2002, ngi pht ngn B Ngoi giao nc Cng ho XHCN Vit nam
ra tuyn b: Pha Vit nam khng ng vi nhng kt lut s b mang
tnh cht thin kin v khng ng s tht ca U ban thng mi quc t
M. Vit nam s chng minh khng bn c sang M vi gi r hn Vit
nam.
Nh vy, v kin khng chm dt nh s mong i ca cc doanh
nghip Vit nam m s chuyn sang giai on hai, trong giai on ny B
thng mi M s bc vo iu tra c nhp khu ca Vit nam c bn ph
ga trn th trng M hay khng v xc nh mc ph gi l bao nhiu. Kt
lun ca B thng mi M s c tc dng xc nh mc thu trng pht m
M p t i vi c dc xng ng lnh nhp khu t Vit nam.
Ngy 14/11/2002, B Thng mi M trong khi cng nhn Chnh ph
Vit nam tin hnh nhng bc i c bn thc hin rt nhiu ci cch
tch cc v mt php l cho s vn hnh ng b ca c ch th trng vn
cha cng nhn Vit nam l nc c nn kinh t th trng. Kt lun ny
c a ln mng m khng thng bo trc tip cho B Thng mi
Vitnam l i tc ca B Thng mi M trong quan h song phng. y
l mt quyt nh thiu khch quan v khng cng bng, phn nh khng
ng thc tin vn hnh ca nn kinh t Vit nam.
Ngy 27/1/2003, B Thng mi M quyt nh a ra kt lun
nhng ngi nui c da trn v cc cng ty xuat khu thu sn Vit nam
bn ph gi mt hng c tra, c basa ti th trng nc ny. Theo quyt nh
trn, 4 cng ty xut khu thu sn ln ca Vit nam s phi chu cc mc thu
-79-

cao nh sau: Cng ty xut nhp khu thu sn An Giang (Agifish) 61,8%;
Cng ty Vnh hon 53,9%; Cng ty Cataco (Cn th) 41% v Cng ty Nam
Vit 37,9%; 7 cng ty xut khu thu sn cn li chu mc thu chung l 49,
16%. Nh vy, mc thu trung bnh ca mt hng fillet c da trn ca Vit
nam l t 38 n 60%.
Phn ng trc kt lun sai tri trn, ngi pht ngn B Ngoi giao
Vit nam, B Thng mi, Hip hi ch bin v xut khu thu sn Vit nam
(VASEP) cng ln ting khng nh: Vit nam khng bn h gi cng nh
khng bn mc gi gy thng hi n ngnh sn xut c Nheo M v s
kin quyt bo v n cng quyn li chnh ng v hp php ca ngi chn
nui v sn xut ch bin c tra, c basa Vit nam trc nhng co buc v
cn c ca Hip hi cc nh nui c nheo M v kt lun hon ton khng
khch quan ca B Thng mi M.
Trc ht, khi gii quyt v vic ny, pha M khng nhng khng
xem xt mt cch y k lng cc t liu m cc doanh nghip Vit nam
cung cp theo ng yu cu v thi hn t ra, m cn phm nhiu sai st k
thut nghim trng nh tnh ton bin ph gi c th cho tng doanh nghip,
khng s dng phng php tnh ton b cc yu t ca qu trnh sn xut
khp kn (t sn xut c ging, nui thng phm n ch bin xut khu)
ng nh cc doanh nghip Vit nam ang thc hin m ch tnh ton gi
thnh cho mt giai on ch bin fillet ng lnh, b qua li th cnh tranh
ca Vit nam nh cng ngh nui c mt cao, gi nhn cngv thc n r.
Khng nhng th, pha M tnh gi thnh sn xut c ca Vit nam cng
khng cng bng khi c tnh khng s dng cc s liu v loi c Pangasius
sn xut ti Bng-la-t c nhiu im tng ng vi c tra, c basa Vit
nam do VASEP cung cp, ngc li h s dng mt s liu khc vi gi
cao gp i tri vi thc t khch quan. Chnh nhng iu ang gy ra
nhng nghi ngi v tnh nghim tc trong cc quyt nh ca B Thng mi
M khi thc hin cc trch nhim php l ca mnh v nh hng khng tt
n uy tn ca Chnh ph M i vi khng ch cc doanh nghip Vit nam
-80-

m cn to ra s hoi nghi ca nhiu doanh nghip cc nc v ci gi l kinh

t th trng ca M.
Ngay sau quyt nh ny, mc thu nu trn do M p t c p
dng ngay v s gy bt li ln cho vic xut khu c tra, c basa ca Vit
nam v gi thnh tt yu s b y ln cao. Trong thi gian ti, cng vi phn
i ca Vit nam v phn quyt ny, v kin s tip tc c a ra iu trn
ti U ban thng mi quc t M (ITC) v theo ng quy trnh, mt phi
on ca M s sang Vit nam vo cui thng 2 hoc thng 3 xc minh
thm cc d liu lin quan trc khi phn quyt cui cng c a ra vo
thng 6/2003. Cho ti thi im , Vit nam cam kt s hp tc tch cc vi
B Thng mi M gii quyt nhng thc mc cn li, ng thi yu cu
cc c quan c trch nhim ca M gii quyt v vic mt cch tho ng,
cng bng khng tn hi n quan h song phng v li ch chung ca
nhn dn hai nc.
2.2 Nhng lp lun nhm phn bc ni dung n kin ca Hip hi cc
ch tri nui c Nheo M (CFA) t co cc doanh nghip Vit Nam
bn ph gi sn phm fillet c Tra v c Basa trn th trng M.
Ngy 28/06/2002 Hng lut Askin Gump l nguyn n, i din cho 8
doanh nghip M v cc nh nui c Nheo (CFA) np n kin n U
ban thng ma quc t M (USITC)
2.2.1. Khi qut ni dung n kin
i tng b kin l sn phm fillet ng lnh ca c Tra/c Basa Vit
Nam (thuc h Pangadidae loi Pangasius Bocourti v Pangasius
Hypophthalmus) vi sn phm c Nheo M thuc h Ictalurusidac loi
Ictalurus Punctatus. H tha nhn l cc loi khc nhau, nhng cho rng
chng ging nhau v quy cch sn phm fillet.
Lp lun rng nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam l nc
khng c nn kinh t th trng, cc hot ng kinh t, n nh gi

-81-

c u c s can thip ca nh nc, sn xut v tiu th khng

theo quy lut cung cu.
Cho rng cng nhn Vit Nam b tr lng thp theo khung lng
qui nh ca Nh nc, iu lm gim gi thnh sn xut, khng
cng bng trong thng mi.
Sn phm c Vit Nam nhp vo M ngy cng tng, gi ngy cng
gim, c tnh lm gim ln ln nhn hiu, bn cnh tranh vo cc
knh phn phi ca h, lm cho c Catfish M phi gim gi theo,
gim sn lng v gy thit hi cho ngnh Catfish M. Gi bn c
Tra/Basa di gi tr ng vi th trng.
Chnh ph v cc doanh nghip Vit Nam ang t ra k hoch pht
trin sn phm c Tra/Basa vo th trng M s e do ngnh ny
trong tng lai.
Ly n lm nc c sn phm ng dng so snh ( l loi
c tr trng Clarias Batrachus). t tnh gi thnh sn xut v
ngh U ban thng mi quc t M p t mc thu chng bn
ph gi cho sn phm c Tra/Basa fillet Vit Nam (khi xc nh l
Vit Nam khng c nn kinh t th trng) hoc 144% (c nn kinh
t th trng).
2.2.2. Nhng lp lun nhm phn bc li ni dng n kin ca
pha M.
V nn kinh t Vit Nam
Nhn chung nn kinh t Vit Nam ang vn ng theo nn kinh t th
trng, c bit l i vi ngnh nui trng vf ch bin xut khu c Tra, c
Basa. Mi quan h kinh t gia ngi nui (t nhn chim ti 98%) v nh
ch bin l quan h sng phng trn c s hp ng mua bn theo gi tho
thun tng thi im. Gi mua bn c nguyn liu u do ngi mua v
ngi bn t quyt nh trn c s m bo li nhun cho c i bn cng c
li, hon ton khng c s can thip ca Nh nc nh tr gi hoc b l i
vi c Tra, c Basa, v tht s vn ng theo quan h cung cu. Vic CFA
-82-

cho rng Vit Nam khng c nn kinh t th trng v khng theo quy lut
cung cu l cch lp lun mang tnh chnh tr, khng ng s tht i vi thc
t ngh nui v ch bin c Tra v c Basa Vit Nam.
Vic B thng mi M cng b cha cng nhn Vit Nam l nc c
nn kinh t th trng vo ngy 08-11-2002 l mt quyt nh thiu khch
quan v khng cng bng, phn nh khng ng thc tin vn hnh ca nn
kinh t Vit Nam. B trng B thng Mi Vit Nam gi th cho ngi
Donald L.Evans - B trng B thng mi M- v trc tip gp ngi
Raymond Burghrdt- i s M ti Vit Nam- phn i quyt nh trn,
yu cu pha M xem xt li quyt nh ny, nhanh chng chm dt v kin
v khng a ra cc quyt nh thiu khch quan, khng cng bng lm nh
hng n s pht trin ca quan h kinh t - thng mi gia hai nc theo
ni dung ca Hip nh thng mi Vit Nam-M.

V gi thnh sn xut v xut khu c Tra v c Basa

Gi thnh sn xut c cc doanh nghip tnh ton theo mt cng thc

chung m cc nh ch bin thu sn nhiu nc khc thng p dng. Nh
trnh by phn trn, gi thnh ch bin v xut khu u cn c trn gi
mua c nguyn liu, t l ch bin, chi ph qun l, nhan cng v tr gi bn
ph phm gim gi thnh sn xut. Trn c s tnh ng, tnh bo m
doanh nghip c li, ng y thu cho Nh nc v m bo vic lm cho
ngi lao ng. Gi c fillet ng lnh xut khu gim ng k t nm 2001
v 2002 l do ngi nui c ng bng Sng Cu Long ci tin c k
thut nui. nhn ging thnh cng c Tra theo phng php nhn to, gi
thnh ging c gim nhiu ln so vi ging c Basa. Tc chuyn i i
tng nui c Tra trong b ti An Giang thay cho c Basa t nm 1999-2000
tng t 30% ln n 90% nm 2002 lm cho gi thnh nguyn liu gim
n 43% (8500/kg so vi 15.000/kg c Basa).
Nh sn phm c da trn fillet xut khu ca ta gim ng k,
trong sut thi gian t 1999-2001 gim t 2,16 USD/pound xung cn 1,38
USD/pound theo nh CFA nu trong n kin, khng phi l vic ph
-83-

gi m l do s tin b k thut nh ci tin iu kin mi trng v chuyn

i i tng nui ti Vit Nam, lm cho chi ph nui, sn xut v gi
thnh ch bin c fillet xut khu gim i ng k. iu phn nh ng gi
tr thc ca sn phm c da trn fillet, bng chng l cc doanh nghip xut
khu c trong thi gian qua nh AGFISH, NAVICO, AFLEX... u c li.

V s lng c Vit Nam nhp khu vo M tng lm cho s

lng tiu th c nheo M b gim

Theo thng k nm 2001 cho thy tng sn lng sn phm fillet c Tra
v c Basa Vit Nam nhp khu vo M ch chim 1,7 - 2% tng sn lng c
da trn trn th trng M (Theo bn tin IPS. Do SEAFARE GROUP trch
dn) l mt s lng rt nh khng th l nguyn nhn chnh lm gim gi v
sn lng c Nheo M m l do nn kinh t M trong nhng nm 2000 - 2001
c du hiu suy thoi chung lm mc tiu th v gi c nhiu mt hng b
gim. c bit, sau s kin ngy 9/11/2001 nc M tuyn b trong tnh
trng chin tranh chng khng b, cc khu vc gii tr, vui chi nhng
thnh ph ln gim mnh s lng ngi tham gia, nhiu mt hng tiu dng
khc cng b gim gi, ch khng ring mt hng c da trn fillet, c th l
mt hng tm ng lnh gim gi 30% (theo thng tin LA SEAFOOD
Show 100/2001), cc dch v hng khng thua l nng sa thi nhiu nghn
cng nhn, cc ngnh ti chnh, chng khon, tin hc, du lch u b nh
hng nghim trng sau v khng b trn.
Nh vy, c th khng nh rng nguyn nhn lm gim sn lng v gi
c Nheo fillet ti M l do thc trng ca chnh nn kinh t M gy ra, ch
khng phi do c tra v Basa fillet nhp khu t Vit Nam vo M ch vi
lng nh b 1,7 - 2% gy ra.
Sn phm fillet c Tra, Basa ca Vit Nam c ch bin theo quy trnh
k thut chung cho sn phm c fillet, c cht lng thm, ngon, tht trng
hn hn c Nheo M. Cc quy cch sn phm, tiu chun phn loi, bao b
ng gi u p ng c theo ng yu cu ca khch hng l ngi tiu

-84-

dng M. V th khng th v c ni rng sn phm c fillet Tra/Basa c

ch bin nhi theo c nheo M.
Mt nguyn nhn na gp phn lm tng sn lng sn phm fillet c
Tra, Basa nhp khu vo M t Vit Nam cng chnh do s khuy ng
thng xuyn ca Hip hi cc nh nui c Nheo M (CFA) khi h kin lin
tc v vn nhn hiu Catfish, v ph gi... Cc phng tin thng tin i
chng M cng nh cc c quan Chnh ph, nhng chnh khch M ni nhiu
v ti c Tra v c Basa Vit Nam, v v tnh lm qung co cho sn
phm c ny. Thc t cho thy t sau thi im cui nm 2001 n thng
3/2002 ngy cng nhiu khch hng ti M v nhiu ni khc trn th gii
nh EU, Trung ng, Trung Quc, Hn Quc, Nht, Canada quan tm n
sn phm c Tra v c Basa ca Vit Nam, v thit lp cc mi quan h lm
n, gip cho Vit Nam m thm c nhiu th trng mi. T i hi cc
nh ch bin Vit Nam phi m rng sn xut, tng cng nng lc ch bin,
v ngi ng dn ng bng sng Cu Long cng phi tch cc nui c
nhiu sn phm p ng cho nhu cu ca th trng.
Ngoi ra, vic ngy cng xy ra cc dch bnh nh b in, g cm, heo
l mm long mng ca nhiu nc trn th gii lm thay i tp qun
ngi tiu dng, h khng cn mun n nhiu sn phm tht, m chuyn sang
n hi sn c, tm. Do , nhu cu tiu th ngy cng tng, i hi nhng nh
nhp khu khng ngng m rng v tm kim nhng ngun cung cp mi c
gi thnh h nht. Vit Nam l mt nc c iu kin p ng nhng
yu cu trn, m t ngnh nui trng c Tra v c Basa Vit Nam c c
hi pht trin.
V tin lng cng nhn trong cc x nghip ch bin c ti Vit Nam
Trong cc x nghip ch bin c fillet Vit Nam, thu nhp cng nhn
da trn nng xut lao ng do chnh h lm ra, lm nhiu hng nhiu, lm
t hng lng t, cc n v ch bin khng th s dng khung lng Nh
nc quy nh tr cho cng nhn, m phi p dng c ch lng sn phm
ngay t lc bt u hot ng, mi m bo cng bng v thu nhp ng thc
-85-

t. Vic cho rng cng nhn trong cc nh my ch bin Vit Nam b tr

lng thp nhm mc tiu gim gi thnh l hon ton khng ng s tht.
Ly trng hp lng cng nhn x nghip ng lnh thy sn AFIEX
lm v d so snh:
Nu t nng sut trung bnh v thi gian lm vic 26 ngy/thng
th mt cng nhn Vit Nam s c thu nhp khong
1.000.000/thng, vi mc lng ny h cha phi ng thu thu
nhp, chi ph thu mn nh rt t hoc l khng c, v chi ph bo
him x hi v bo him y t l rt thp. H c th mua c 450
kg go (giy go lm gi tr c bn so snh vi gi l 2.500/kg).
So vi mt lao ng cng ngnh ngh ti M vi mc lng 8 10USD/gi x 8 gi/ngy x 5 ngy/tun x 4 tun th thu nhp s l
khong 1.500 USD/thng.Nu h phi ng thu thu nhp 40%
cng cc chi ph bo him khc, tin tr thu nh 200 USD/thng
th thu nhp cn li khong 600 USD mt thng. Vi s tin ny h
cng ch mua c s go tng ng l 460 kg (vi gi go bn
l M l 1,3 USD/kg).
Nh vy, c th nhn thy r rng thu nhp ca mt lao ng trong cng
ngnh ngh ch bin c ti Vit Nam v ti M c gi tr so snh gn tng
ng nhau.
Vic ly c Tr trng n so snh vi c Tra v c Basa Vit Nam
l khng thc t v nhng l do sau:
Mt v nng sut c Tr ca n k c c Nheo M l 20 30 tn/ha thp hn 10 ln so vi c Tra ca Vit Nam t 200 300 tn c/ha.
Do nng sut thp nn gi thnh nguyn liu c Tr trng n
rt cao l 0,54 USD/pound (theo ph lc 21 ca CFA) tng
ng vi 18.000/kg, cao hn gi c Tra sng ti Vit Nam
33% vo thi im 25/07/2003. T l ch bin c Tr l 3,5/1

-86-

trong lc i vi c Tra fillet l 3,2/1 tc l cao hn 10% so vi

c Vit Nam.
Cc ch s li nh mc x nghip 20,1% v li bn bun l 38%
(theo ph lc s 16 ca CFA) l khng thc t v rt cao nu so
vi cch tnh ca doanh nghip Vit Nam thng ti a ch l
10%.
Nu gi nh n gi nhn cng n bng vi n gi nhn
cng Vit Nam l 8.000/kg th gi tr ng ca c Tr trng
fillet n theo cng thc tnh chng trnh by phn trn
GT xk l:
GT px = (18.000 x 3,5) + 8.000 + (2,5 x 1.500/kg) x 3 = 69.267/kg
(A)

(HsCB)

(B)

(C)

GT xk = (69.000 x 5% + 300/kg) x 1,5% = 74.126/kg

(LM)

(VC)

(Fxk)

Tng ng 4,84 USD/kg hoc 2,20 USD/pound.

Nh vy c Tr trng n chnh lch so vi c Vit Nam l:
+ C Tra fillet thp hn 0,56 USD/pound (t l 34%)
+ C Basa fillet thp hn 0,30 USD/pound (t l 15%)

R rng l c nhng khc bit rt ln gia c Tr trng n vi c Tra

v c Basa Vit Nam:
Chng loi c c v ging v loi hon ton khc nhau.
Tr gi c nguyn liu chnh nhau n 33%
T l ch bin khc nhau n 10% v li doanh nghip cao 58%
Nu da vo tnh gi thnh c fillet n th hon ton khng th
xem l tng ng so snh vi c Tra v c Basa Vit Nam.
Mt khc, ngay ti Vit Nam gi c Tr trng l 18.000/kg cao hn
nhiu gi c Tra ch c 12.000 - 14.000 /kg (thp hn 27%)
V cch tnh mc ph gi
S p t t l li nhun x nghip bng 20,3% v t l li nhun xut
khu bng 38,3% (theo ph lc 16, ph lc 21 ca CFA) cu thnh mc
-87-

gi 3,33 USD/pound (hoc 2,78 USD/pound) v t tnh ra mc ph gi l

191% (hoc 144%) l hon ton v l khng ng vi thc t ca Vit Nam.
Vic co buc Vit Nam c k hoch xut khu t tng cng e do
ngnh c Nheo M l v l.
Vic co buc Chnh ph Vit Nam (B Thy sn, VASEP) ang trin
khai cc k hoch pht trin rm r sn xut, ch bin c Tra v c Basa
tng cng bn vo th trng M, e do ngnh c Nheo M, gy tn hi vt
cht v thit hi cho CFA l hon ton v cn c.
Hin ti, ngoi th trng M cc doanh nghip xut khu c Tra v c
Basa ca Vit Nam ang c nhiu th trng khc nh EU, Trung ng,
Nht, xtralia... ang c nhiu nhu cu nhp khu sn phm c fillet tht trng
ca Vit Nam. c bit, th trng Trung Quc ang c nhu cu ln v y
trin vng cho ngh c Vit Nam. Ch cn 1/10 s dn Trung Quc n mi
ngi 1 kg c fillet mi nm th nhu cu sn lng c fillet phi trn 100
nghn tn mt nm. Nh vy, c chng trnh pht trin thu sn c ca Vit
Nam nu c thc hin c th t nay n nm 2005 cng vn cha p ng
c nhu cu to ln ni trn.
V vn v sinh an ton thc phm trong chn nui c
Cc tiu chut cht lng gi gn v sinh an ton thc phm trong chn
nui c Vit Nam lun c tn trng v duy tr bng cch kim tra thng
xuyn ca cc c quan c trch nhim. Mi b hay hm c, nu mun c
bn cho cc nh ch bin hoc xut khu, cn phi t c v sinh v an
ton. Cng ty ch bin kim tra cht lng c ca cc b nui c ba ln, ln 1
vo khong 2 thng trc khi nh bt, ln 2 vo mt thng trc khi thu
hoch, v ln 3 vo mt tun trc khi thu hoch. Hn na, cc h nng dn
cng phi t p dng cc bin php qun l nghim ngt hn ch ri ro,
bo ton ngun vn ca mnh m hu ht h phi i vay. Nu iu kin nui
qu xu khng m bo, c c th nhim bnh cht hng lot th ngi u
tin phi chu thit hi chnh l h.

-88-

Ton b s c c ch bin nu mun c xut khu u phi t

c cc tiu chun v sinh y ca B Thu sn v cc c quan lin
quan. Trung tm kim tra cht lng v sinh thu sn ca B Thu sn l c
quan gim st v kim tra vic thc hin cc tiu chun ny. Nu s c ny
mun xut khu vo th trng nc ngoi nh EU, Nht, Hng Kng hoc
M th chng buc phi t c tiu chun cht lng thc phm ca nc
nhp khu. Chnh v vy, cc doanh nghip ch bin v xut khu c Vit nam
p dng cc quy nh qun l cht lng nghim ngt ca Chu u v M.
Cc quy trnh qun l cht lng chung nh ISO 2001 hay cc quy trnh
qun l ring cho ch bin thu sn nh HACCP u c p dng v kim
tra nghim ngt.
V vn an ton v sinh thc phm ca Catfish Vit nam, Hip hi ch
tri nui c nheo M b ra rt nhiu cng sc v tin ca tin hnh
nhng chin dch tuyn truyn rng ln trn cc mng thng tin i chng,
bi xu hnh nh ca c Tra v c Basa Vit nam, chng li vic nhp khu
cc loi cc ny. Tuy nhin, s tht l cc loi c da trn ca Vit nam c cht
lng cao, thm ngon, c tht mm mi, c xut khu sang nhiu th trng
trn th gii v c ngi tiu dng ca cc nc ny ngy cng a chung.
ng thi cht lng sn phm v cht lng nc nui c hon ton p
ng cc yu cu v an ton v sinh v sc kho ca ngi tiu dng M. T
nm 1998, chng trnh kim sot d lng thy sn nui c thc hin
trn cc vng nui tp trung ca Vit nam, kt qu gim st thng xuyn
c gi n Cc Qun l Thc phm v Dc phm M (FDA) v chng
trnh ny c chnh FDA cng nhn. Cn sau khi cc phng tin thng
tin i chng M rm beng v cht lng Catfish Vit nam, thng 11/2000
mt on 20 thnh vin gm cc gio s ca trng i hc Anbum, mt s
cng ty nui v ch bin c Nheo M do Ch tch Hip hi nui c Nheo ca
Bang Alabama dn u, sang Vit nam tm hiu tnh hnh nui v ch bin
c Tra v c Basa ti cc b c, ao nui v cc nh my ch bin ti An Giang

-89-

v Cn Th. on nh gi tt v cng ngh nui, ch bin, iu kin m

bo an ton v sinh thc phm ca c da trn Vit nam.
V vn tr cp ca Chnh ph cho ngi nng dn nui c xut khu
c
Tt c nhng ngi chn nui, ch bin v xut khu c Vit nam u
khng nh khng h c bt c mt s ti tr no, k c ti chnh v php
ca Nh nc Vit nam cho vic nui trng, ch bin v xut khu c Tra, c
Basa Vit nam. Hu ht cc nh ch bin v xut khu u t chc sn xut
t khu u n khu cui nh sn xut c ging, thc n nui c, t chc
nui, ch bin n xut khu sn phm. Vng ng bng sng Cu Long c
iu kin thin nhin u i to ra nhng iu kin nui c rt tuyt vi,
ngi dn li c k thut nui c rt tin tin, c ngun nng sn ph phm
rt r v ti, c cch nui c Tra, Basa trong lng trong iu kin nc chy
sng rch c hng th c thc n do thin nhin mang li nn nng
sut c nui l cao nht th gii.
Ngi dn nui c t lm b, mua ging, thc n, thuc bo v thc vt
... n qu trnh chm sc, cc ch h nui c Tra, Basa ng bng sng
Cu Long u phi t xoay x mua theo gi tr trng. Thiu vn phi vay
ngn hng tr li 0,7%-0,75%/ thng, nu vay ca Cng ty Ch bin phi chu
li sut l 0,85%-0,9%/thng (do cng ty tnh thm chi ph qun l) hoc l
vay vn ca t nhn vi mc li sut cao t 3-4%/ thng. Gi c ln xung
tht thng cc h u phi t lo liu. Vi gi bn nh hin nay khong
13.000 -13.500 ng/kg, cc h nui c Tra, Basa c li v h hon ton
khng da vo bt c s tr cp no ca Nh nc.
Vic dng tn c Catfish cho sn phm c xut khu ca Vit nam
khng nhm mc ch to ra s nhm ln cho ngi tiu dng M
V l do Hip hi cc ch tri nui c nheo ca M cho rng Vit nam
s dng tn c Catfish tn nhn hiu hng ho to s nhm ln cho
ngi tiu dng M. Hip hi ch bin v xut khu thu sn Vit nam khng
nh rng: cc doanh nghip ch bin v xut khu c Tra v c Basa ca
-90-

Vit nam hon ton khng mun hai loi c da trn ny ca Vit nam b nhm
ln l c Nheo nui M. C Tra v c Basa ca Vit nam l cc loi c c
hu ca vng chu th sng M Kng thuc ging Pangasius, h Pangasiidae,
b Siluriformes - b c gm hn 2.500 loi c da trn, phn b khp trn th
gii, k c c Nheo M (Ictalurus Punctatus) cng c chung tn ting Anh l
Catfish. V mt khoa hc v tp qun thng mi, khng th ly tn mt
nhm sn phm ln ca thy sn th gii dnh ring cho mt loi no
trong s . Vic M ginh ly tn Catfish cho ring loi c Nheo M l
khng tho ng.
V pha mnh cc doanh nghip Vit nam thc hin nghim tc Quyt
nh s 178/1998/Q-TTg ca Th tng Chnh ph v cc quy nh ca B
Thu sn, B Thng mi v vic ghi nhn mc hng ho. Trn tt c cc bao
v ca sn phm thu sn xut khu ghi r dng ch ting Anh Sn phm
ca Vit nam hoc Sn xut ti Vit nam v thc hin vic ghi tn y
c tn khoa hc ln tn thng mitheo ng quy nh ca c quan qun l
Nh nc c thm quyn ca M v Cc Qun l Thc phm v Dc phm
M i vi cc sn phm xut khu vo th trng M. C th l: i vi c
Basa - tn khoa hc l Pangasius Bocourti, tn thng mi: Basa, Bocuorti
Catfish. i vi c Tra - tn khoa hc Pangasius Hipothalmus, tn thng
mi: Swai Striped Catfish, Sutchi Catfish.
iu ng ni y l trong khi FDA v nhiu Vin Nghin cu c uy
tn ca M tn nhiu thi gian nh danh cc loi c da trn trn th
gii, trong xc nh r hai loi c ca Vit nam thuc nhm c c tn
chung l Catfish, v a thm vo tnh ng phn bit vi loi c da trn
khc, th H vin M li khng cho php s dng tn Catfish (d c tnh ng
hay khng) cho cc loi c da trn nhp khu, nu chng khng thuc h
Ictaluridae l loi c ch nui ti M. R rng, quyt nh ca H vin M
i ngc lun c khoa hc v tp qun khoa hc thng thng trn th gii,
i ngc li ch ca ng o ngi tiu dng M, ch nhm bo v li ch
ca mt nhm nh cc ch tri nui c Nheo ca M. ng Steven, Ch tch
-91-

tp on Slade Corton, mt tp on sn xut thu sn ln, c truyn thng

lu i v rt c uy tn M ni ln kin ca mnh:
D lut ngn sch nng nghip nm 2002 bao gm mt s bo tr
thin cn cho cng nghip c Nheo ni a ...
Lut ny hn ch t do thng mi, l mt th bo h rnh rnh, tri
ngc vi tinh thn khoa hc v thc tin ca thng mi th gii v v lu
di s gy nh hng bt li cho cng nghip c Nheo ca nc nh, bng
cch ru ng ngnh ny vi mt o tng ho huyn v s bo h gi v v th
trng.
2.3 Kt lun v gii php t pha cc doanh nghip Vit Nam
2.3.1 Kt lun
Vng ng bng sng Cu long ca Vit nam vi s u i ca thin
nhin cng vi kinh nghim v truyn thng lu i, nui dng v pht
trin c ging c qu, l c Tra v c Basa, v sn phm c fillet Vit
nam ngy cng c khch hng khp ni trong v ngoi nc a chung, l
nim t ho cho ngnh thu sn Vit nam
Vic Hip hi cc ch tri nui c Nheo M a ra nhng lp lun sai
tri yu cu B Thng mi M v U ban Thng mi Quc t M p t
thu chng bn ph gi i vi sn phm fillet c Tra v c Basa Vit nam l
mt hnh thc nhm tng cng s bo h ni a, khng th hin cnh tranh
cng bng, sng phng ng vi tinh thn ca nn kinh t th trng v mu
dch t do v M thng lun lun ni ti.
Cc doanh nghip Vit nam cho rng vic CFA kin cc doanh nghip
Vit nam bn ph gi sn phm fillet c Tra v c Basa trn th trng M l
khng ph hp, m h v tri vi cc nghuyn tc thng mi cng bng.
Cc doanh nghip Vit nam khng nh c y c s lp lun v chng c
thc t chng minh rng: Vit nam khng bn ph gi sn phm fillet c
Tra v c Basa trn th trng M; v cc doanh nghip Vit nam cng hon
-92-

tonkhng c bt c s tr cp no ca Chnh ph cho vic sn xut v xut

khu sn phm fillet c Tra v c Basa sang th trng M.
Pha Vit nam ngh U ban Thng mi Quc t M v B Thng
mi M khi xem xt v kin cn xt n li ch ca c hai bn, c bit l li
ch ca nhiu nng dn ngho nui c Vit nam, v li ch ca ngi tiu
dng M trong vic c la chn sn phm c vi gi c phi chng v cht
lng tt. Mi quyt nh c t ra trong bi cnh thc hin cc cam kt
gia hai Chnh ph M v Vit nam v thng mi cng bng v cng c li
v v quyn li ca s ngi dn ca c hai nc.
2.3.2 xut p dng hn ngch i vi c basa xut khu sang M
u thng 4 nm 2003, mt bin php nhm gii quyt v kin c tra, c
basa Vit nam bn ph gi ti th trng M va c Hip hi Ch bin v
Xut khu thu sn Vit nam (VASEP) kin ngh vi on cng tc ca B
thng mi M (DOC) l s dng hn ngch( quota ) i vi sn phm c tra,
c basa phile ng lnh xut khu sang th trng M. xut ny c a
ra trc khi on kho st ca DOC kt thc chuyn lm vic ti Vit nam
Sau hai tun kho st vo cui thng 3 nm 2003, DOC tin hnh iu
tra quy trnh sn xut c tra, c basa ca Vit namti bn cng ty ch bin v
xut khu ln ti ng bng sng Cu long l Agifish, Cataco, Vnh hon v
Nam Vit. Qua chuyn kho st ny, cc doanh nghip Vit nam trnh by
trc tip vi cc chuyn vin ca DOC v quy trnh ng b t sn xut con
ging, nui c, thng phm n ch bin v xut khu cc sn phm c tra,
c basa.
Vic s dng hn ngch s l mt gii php dung ho v c li cho c
hai pha Vit nam v M.Trc mt, hng gii quyt m VASEP a ra l
s s dng hn ngch trong 3 nm t 2003 n 2005. C th, nm 2003 hn
ngch bng 90%, nm 2004 hn ngch bng 95% v nm 2005 bng 100%
mc xut khu ca nm 2002. T sau nm 2005 tr i s khng p dng hn

-93-

ngch xut khu na. Hn ngch s c cng khai phn b minh bch cho
cc doanh nghip tham gia xut khu da trn khi lng xut khu mt hng
ny sang M trc y ca mi doanh nghip. Vic thc hin hn ngch s
c thc hin nghim ngt bng cc ch ti ca B thu sn v cc c quan
Chnh ph Vit nam. Cc doanh nghip xut khu vt qu hn ngch hng
nm c phn b s b pht bng hnh thc ct gim hn ngch xut khu
ca cc nm sau, vi mc ct gim bng 25% hn ngch. Ngoi ra, nu doanh
nghip no vi phm nghim trng th s b rt ton b hn ngch cp cho
n v khc, ng thi s p dng x pht hnh chnh theo php lut hin
hnh.
VASEP cng d kin s tin hnh vic ghi nhn i vi cc sn phm c
xut khu. Theo , cc doanh nghip thnh vin VASEP s phi cam kt
thc hin y v nghim tc cc bin php nhm m bo vic thng nht
ghi nhn i vi sn phm c tra, c basa xut khu sang th trng M, p
ng hon ton cc qui nh v ghi nhn ca Cc Qun l thc phm v dc
phm M (US.FDA). Cc doanh nghip thnh vin VASEP s phi thc hin
y cc qui trnh, qui phm cng ngh cn thit m bo cc sn phm
c tra, c basa xut khu sang M hon ton p ng tiu chun cht lng v
v sinh an ton thc phm ca US.FDA
II.

KH NNG P DNG THU CHNG BN PH GI VIT

NAM

1. Cc quy nh hin ti ca Vit Nam lin quan n thu chng bn ph

gi
Vit nam ang trong qu trnh m phn gia nhp WTO v ang tin
hnh xy dng chnh sch thng mi ph hp vi quy nh ca WTO. Song
song vi vic loi b dn cc hng ro phi thu quan, ta cn nghin cu
a vo p dng cc bin php bo h mi c WTO cho php s dng nh:
thu chng ph gi, t v, hn ngch thu quan.

-94-

iu 9 Lut sa i, b sung mt s iu ca Lut thu xut khu, thu

nhp khu s 04/1998/QH10 ngy 20/05/1998 cho php p dng thu b sung
i vi hng nhp khu b bn ph gi vo Vit nam. Quyt nh s
46/2001/Q-TTg ca Th tng Chnh ph ngy 04/04/2001 cng quy nh
vic xy dng nguyn tc p dng thu chng bn ph gi trong nm 2001.
2. Tc ng bo h ca vic p dng thu chng bn ph gi i vi sn
xut trong nc
p dng thu chng bn ph gi s to ra s bo h cao hn i vi cc
nh sn xut sn phm tng t trong nc. Mc bo h tng ln bng bin
ph gi, hay l s chnh lch gia gi bn ca sn phm ti nc xut
khu v gi xut khu (GTTT-GXK). Do , nh sn xut hng ho tng t
trong nc khng th bn sn phm ca mnh mc gi cao hn gi bn
ca sn phm nc xut khu cng thm cc chi ph lin quan ti xut
khu nh bo him, vn ti, mi gii ... nhn vi thu nhp khu.
Thc t cho thy ch c cc ngnh sn xut c quy m ng k, c s
kin kt kh cht ch, c sc mnh chnh tr nht nh mi c th phi hp
vi cc c quan c thm quyn ca chnh ph p dng thnh cng thu
chng bn ph gi. Nh vy, trong ngn hn vic p dng thu chng bn ph
gi s gp phn duy tr sn xut ca nhng ngnh , qua to ra s n
nh chnh tr, gim tht nghip v s ph sn ca mt s nh sn xut.
Mc d p dng thu chng bn ph gi s c li cho nh sn xut trong
nc do bn c sn phm vi gi cao hn nhng s gy ra thit hi cho
ngi tiu dng. Nhiu nghin cu v kha cnh kinh t ca hin tng bn
ph gi cho rng bn ph gi l mt hin tng kinh t ph bin v bnh
thng, c trong trng hp gi bn trong nc thp hn gi xut khu tc l
c s phn bit i x v gi, cng nh trng hp gi xut khu thp hn chi
ph sn xut, k c chi ph c nh. Li ch tng ln i vi cc nh sn xut
trong nc khng b p thit hi ca ngi tiu dng, hay ni cch khc
l thit hi chung i vi ton x hi.

-95-

Ngoi ra, p dng thu ny cng s gy ra thit hi i vi nhng nh

sn xut s dng sn phm lin quan lm nguyn liu cho sn xut cc hng
ho khc. V d r rng l cc nh ch to t Hoa K gp kh khn ln
trong cnh tranh vi cc i th Chu u v Nht bn do h phi s dng
thp vi gi cao hn khi chnh ph p dng thu chng bn ph gi tng
cng bo h cc nh sn xut thp.
Thu chng bn ph gi cng c th lm gim tnh cnh tranh di hn.
Tht vy thu ny ch php dng trong mt giai on nht nh. Do nhiu
nguyn nhn, cc nh sn xut nc ngoi c th h c chi ph sn xut v
khng bn ph gi na. Trong trng hp ny gi xut khu c th khng i,
thm ch ngy cng thp i. Nu cc nh sn xut trong nc khng nhn thc
r iu ny m chm i mi cng ngh, nng cao nng sut ... qu da dm
vo s bo h cao hn do p dng thu ny mang li th v di hn h s mt
i kh nng cnh tranh vi cc nh sn xut hng ho tng t ca nc xut
khu.
Cc doanh nghip c bo h cn nhn thc sau mt giai on no ,
thng l vi nm, hin tng bn ph gi c th bin mt nhng hng nhp
khu vn ngy cng r, do phi nhanh chng nng cao sc cnh tranh cng
sm cng tt.
3. D bo tnh hnh pht trin kinh t Vit Nam khi p dng thu chng
bn ph gi
Vit Nam ang xy dng nn kinh t th trng nh hng x hi ch
ngha, ng thi ang ch ng hi nhp kinh t khu vc v th gii. Sau hn
mt thp k pht trin kinh t kh ngon mc, Vit nam ra chin lc pht
trin kinh t x hi nm 2001 - 2010 vi mc tiu tng gp i GDP sau mi
nm v n nm 2020 Vit nam s l nc cng nghip. ng li pht trin
ny ca Vit nam c lin quan rt ln ti vic p dng thu chng bn ph
gi.

-96-

Trong tng lai s xut hin ngy cng nhiu ngnh sn xut hng ho
ln mnh. Tuy nhin, trong giai on u ca s hnh thnh v pht trin,
nhng ngy ny l nhng ngnh non tr vi nhng c im in hnh l u
tu vo sn xut ln nhng cha thu hi vn, gi thnh cao. Ngoi ra, l nc
i sau nn phn ln nhng ngnh ny l nhng ngnh s dng nhiu lao ng.
Trong nhng nm qua hnh thnh mt s ngnh sn xut nh vy.
Trong lnh vc cng nghip l nhng ngnh nh dt may, da giy, st thp, xi
mng, phn ho hc, ... Trong lnh vc nng nghip l mt s ngnh trng trt
nh ma ng, go, c ph, cao su thin nhin, ht tiu .. Trong lnh vc thu
sn l nui tm, nui c. C th thy rng nhng ngnh sn xut Vit nam c
li th so snh cao nh la gohy mui c th kh nng b nc ngoi p dng
thu chng bn ph gi kh ln. Ngc li, nhng ngnh i hi vn u t
ln, cng ngh tng i tin tin nh st thp, xi mng li c bo h rt
cao bng cc cng c thu quan v hn ch nh lng. Do , mc d c
nhiu kh nng nc ngoi n ph gi vo Vit nam mt s mt hng,
chng hn st thp hay xi mng nhng nhu cu s dng cng c thu chng
bn ph gi cha xut hin.
Trong nhng nm ti tnh hnh s thay i. Mt mt, nhiu ngnh s xut
hin vi quy m sn xut hng ho nh cng nghip ho du, in t, chn
nui ln, ch bin sa, ch bin nng sn ... Mt khc, do cc cam kt vi cc
t chc kinh t thng mi quc t v khu vc, Vit nam s dn dn phi ct
gim v tin ti loi b cc bin php hn ch nh lng. Phn ln nhng
ngnh ny c sc cnh tranh cha cao nn nhu cu p dng thu chng bn
ph gi tng cng bo h s ngy cng ln.
Ngoi ra, ng li lu di ca Vit nam l pht trin kinh t hng ho
nhiu thnh phn. Doanh nghip Nh nc vn tip tc ng vai tr quan
trng trong mt s lnh vc sn xut hng ho, nhng cc doanh nghip t
nhn, cng ty c phn v cc doanh nghip c vn u t nc ngoi s pht
trin nhanh v s lng cng nh quy m.

-97-

iu ny t ra vn trin khai p dng thu chng bn ph gi nh th

no m bo c li ch cao nht cho ton x hi. R rng l cc doanh
nghip ln c sc mnh chnh tr ng k nn c nhiu c hi hn trong vic
vn ng cc c quan c thm quyn iu ta v p dng thu chng bn ph
gi cho cc sn phm ca h. Nhng vi hng trm doanh nghip t nhn,
trong nhiu trng hp l hng vn h nng dn th sc mnh chnh tr ca h
nhiu khi li khng cao. Do , cn c c ch thc thi thch hp c th bo
h c nhm cc nh sn xut ny.
4. Mt s vn lin quan ti p dng thu chng bn ph gi Vit
nam
Nh phn tch trn, khi p dng thu chng bn ph gi th li ch
chng v mt kinh t ca ton x hi c th b gim. Do , vn u tin
t l c nn p dng thu ny khng ngay c khi cc iu kin cn thit p
dng thu ny c tun th. Ni cch khc, ngay c khi c u cc iu
kin p dng thu chng bn ph gi theo cc quy nh ca Hip nh v
thu chng bn ph gi ca WTO, c quan chc nng vn cn cn nhc mi
yu t lin quan quyt nh c nn p dng thu ny khng. V d, tht cu
ca New Zealand b bn ph gi vo Vit nam v gy thit hi cho mt s
nng dn nui cu. Nhng mt mt Chnh ph thy rng hiu qu ca vic
nui cu Vit nam rt thp nn cn khuyn khch nhng nng dn nui
d, mt khc Chnh ph ang khuyn khch pht trin du lch, trong vic
cung cp tht cu cht lng cao vi gi thp l mt yu t thc y du khch
vo Vit nam. Trong trng hp nht thit phi p dng thu chng bn
ph gi vi thit cu nhp khu t New Zealand.
Th hai, hin nay Vit nam cha c vn bn php l lm c s p dng
thu chng bn ph gi. Trong bi cnh nhiu ngnh sn xut hng ho ang
pht trin kh nhanh, vic p dng thu chng bn ph gi c th l cn thit
bo h mt s nh sn xut nht nh. Do , Vit nam cn nhanh chng
xy dng v ban hnh vn bn php l v thu chng bn ph gi da trn

-98-

Hip nh tng ng ca WTO. c th trin khai c cng c ny trn

thc t, vn bn php l cn phi c nhng quy nh rt c th v cc c quan
thc thi, c bit l cc c quan iu tra ph gi v c quan nh gi c bit.
Th ba, song song vi vic ban hnh vn php l v thu chng bn ph
gi, Vit nam cn nhanh chng o to ngun nhn lc nhiu lnh vc khc
nhau lin quan ti p dng thu ny. Chng hn, cn c k hoch o to sm
cc lut s chuyn v thng mi quc t h c th tham gia gii quyt
tranh chp lin quan ti vic p dng thu ny. Tht vy, vic p dng thu
chng bn ph gi phi tun th nghim ngt cc quy nh ca WTO. Do
c nhiu tnh hung Vit nam phi ng u vi c ch gii quyt tranh
chp ca t chc ny. Nu khng c s o to cc lut s c nng lc th
Vit nam s gp rt nhiu kh khn trong vic gii quyt cc tranh chp lin
quan ti p dng thu chng bn ph gi.
Th t, Vit nam cng cn cng c v khuyn khch cc nh sn xut
thnh lp cc hip hi. Thng qua hip hi cc sn xut s d dng hn trong
vic np n yu cu c quan chc nng khi u iu tra ph gi. Ngoi ra,
chnh cc hip hi mi c nhiu iu kin cung cp v thm nh nhiu
thng tin lin quan ti vic nh xut khu bn ph gi, gi bn trong nc, chi
ph sn xut ti nc xut khu... Nh nc cn c k hoch ph bin cho cc
hip hi v cc vn lin quan ti thu chng bn ph gi.
Cui cng, Vit nam cn tch cc theo di nhng din bin ca Vng
m phn Doha v Cc quy tc mi (New Rules), trong kh nng cc
thnh vin WTO s xem xt, sa i, b sung mt s iu ca Hip nh v
thu chng bn ph gi. ng thi Vit nam cng cn nghin cu v xu
hng p dng thu ny trn th gii c th c nhng quyt nh vi cc
i tc thng mi, va cn bng c li ch ca nh xut cng nh ngi
tiu dng trong nc, va khng gy cng thng trong quan h thng mi,
ngoi giao vi cc nc trong khu vc v trn th gii.
III.

CC KIN NGH V GII PHP LIN QUAN TI VIC P

DNG THU CHNG BN PH GI TI VIT NAM
-99-

1. Kin ngh v vic p dng thu chng bn ph gi ti Vit Nam

i hi ng ton quc ln th IX vch ra ng li pht trin kinh
t th trng nh hng x hi ch ngha, ch ng hi nhp kinh t quc
dn trn c s pht huy ti a ni lc. Chnh sch thng mi ca Vit Nam
ang c nhng thay i su sc theo ng li , c th l chnh sch thng
mi ngy cng t do ho v ph hp dn vi cc nguyn tc v quy nh ca
lut thng mi quc t.
V thu quan, thu sut vi hu ht cc mt hng s gim dn. ng
thi, Vit Nam cng phi cam kt rng buc vi phn ln biu hin thu nhp
khu. iu ny ng ngha vi vic Vit Nam khng th tng thu sut mt
cch tu tin.
V cc hng ro thu quan, Vit Nam c th duy tr cc hng ro phi
thu quan khng ph hp vi thng l quc t trong vng vi nm na.
Nhng chc chn sau cc hng ro ny s phi loi b. Khi , ch c thu
quan l cng c bo h trc tip cho mt s ngnh sn xut hng ho trong
nc hin nay sc cnh tranh cn km.
Ngoi ra, Vit Nam ang tham gia kh ch ng v tch cc vo cc khu
vc thng mi quc t v khu vc, k c khu vc mu dch t do (FTA).
Vit Nam l thnh vin ca khu vc thng mi t do ADEAN (AFTA),
Din n hp tc kinh t chu - Thi bnh dng (AFEC), Din n hp tc
- u (ASEM). S tham gia cc t chc thng mi ny s gn nn kinh t
Vit Nam ngy cng cht ch vi cc nn kinh t khc.
Vit Nam cng ang cng cc nc ASEAN khc m phn thnh lp
hai khu vc thng mi t do mi. l Khu vc mu dch t do ASEAN CER gia ASEAN vi Australia v Zealand v Khu mu dch t do ASEAN Trung Quc.
Song song vi vic tham gia cc t chc thng mi khu vc hoc m
phn thnh lp cc khu vc thng mi t do mi, Vit Nam ang tch cc
m phn gia nhp T chc Thng mi Th gii (WTO), Nh vy c th
thy rng trong vng nm n mi nm na chnh sch thng mi ca Vit
-100-

Nam tng i t do v ph hp vi cc chun mc ca lut thng mi quc

t.
R rng l t nay tr i cc bin php bo h sn xut trong nc, c
thu quan ln phi thu quan - c bit l cc bin php hn ch nh lng
nh cm nhp khu, hn ngch nhp khu, giy php nhp khu khng t
ng, s ngy cng gim. Vit Nam cn phi p dng cc cng c mi va c
tc ng bo h sn xut trong nc theo hng to ra mi trng cnh tranh
bnh ng va ph hp vi lut thng mi quc t. Thu chng bn ph gi
l mt cng c nh vy.
Bn ph gi l mt hin tng kinh t bnh thng, khng b cm theo
quy nh ca lut thng mi quc t. Khi m Vit Nam phi ct gim cc
bin php hn ch nh lng th kh nng hng nhp khu b bn ph gi vo
Vit Nam s cng tng. V vy, Vit Nam cn phi nhanh chng p dng thu
chng bn ph gi. y va l cng c bo h hp php cho sn xut trong
nc va m bo s tranh tranh bnh ng vi cc nh sn xut ca nc
ngoi.
2. Cc gii php lin quan ti vic p dng thu chng bn ph gi ti
Vit Nam.
Nh phn trn phn tch, trong vic bi cnh Vit Nam hi nhp ngy
cng su v ton din vo nn kinh t th gii, Vit Nam cn cn nhc ti vic
p dng thu chng bn ph gi ph hp vi cc quy nh lin quan ca
WTO, Vit Nam cn nhanh chng ban hnh vn bn quy phm php lut v
thu chng bn ph gi, xy dng b my thc thi c hiu qu v c bit l
phi lm tt cng tc tuyn truyn cho cc doanh nghip nm r v bin php
ny.
2.1. Ban hnh vn bn quy phm php lut v p dng thu chng bn
ph gi
S cn thit ban hnh vn bn quy phm php lut

-101-

Thu chng bn ph gi c p dng trn th gii cch y gn 100

nm v ngy cng c p dng nhiu khng nhng cc nc pht trin m
c cc nc ang pht trin.
Vit nam cn nhc ti vic p dng thu ny. iu 1 Lut sa i, b
sung mt s iu ca Lut thu xut khu, thu nhp kh s 04/1998/HQ 10
ngy 20/5/1998 cho php p dng thu b sung i vi hng nhp khu
c bn ph gi vo Vit Nam. Quyt nh ca Th tng chnh ph s
46/2001/Q - TTg ngy 4/4/2001 v qun l xut khu, nhp khu hng ho
thi k 2001 - 2005 cng quy nh vic xy dng nguyn tc p dng thu
chng bn ph gi trong nm 2001.
Mc d vy, nhng quy nh ti hai vn bn ny cn qu s si. Mun p
dng c thu chng bn ph gi ph hp vi quy nh ca WTO Vit Nam
cn sm xy dng v ban hnh vn bn quy phm php lut v thu chng
bn ph gi trn c s cc quy nh ca Hip nh v Chng bn ph gi ca
WTO, c tham kho ti lut v thc tin p dng ca mt s thnh vin
WTO.
Cn c vo thc tin ban hnh cc vn bn php quy Vit Nam th
hnh thc Php lnh s thch hp nht i vi vn bn php quy v thu chng
bn ph gi.
Phm vi, i tng iu chnh
Phm vi iu chnh ca php lch v thu chng bn ph gi bao
gm: quy nh cc iu kin, th tc v cc vn lin quan c
th nh thu chng ban ph gi i vi hng nhp khu c bn
ph gi vo Vit Nam.
i vi iu chnh ca Php lnh l hng nhp khu vo Vit Nam
c bn ph gi nh hng bt li n cc nh sn xut hng ho
tng t ti Vit Nam.
Ni dung

-102-

Cc quy nh chung: Phm vi p dng, i tng iu chnh cu

thu chng bn ph gi, cc quy nh cn thit v nguyn tc p
dng thu chng bn ph gi.
iu tra v tnh bin ph gi: Xc nh bin ph gi ca mt
hng nhp khu, quyt nh tip tc iu tra hay ngng li.
iu tra thit hi: Xc nh thit hi i vi ngnh sn xut hng
ho tng t trong nc khi phi cnh tranh vi hng nhp khu b
bn ph gi; xc nh mi lien h gia thit hi v vic bn ph gi.
Trnh t p dng thu chng bn ph gi: p dng bin php tm
thi, nh thu chnh thc, truy thu thu, thi hn nh thu, hon
thu.
T chc b hy thc hin:
+

C quan lm u mi qun l Nh nc v vic chng bn

ph gi: tip nhn n yu cu iu tra, tin hnh iu tra v
ra kt lun v mc thu chng bn ph gi.

C quan thu thu chng bn ph gi.

Cc c quan phi hp: trch nhinh v quyn hn c th.

D kin b cc ca vn bn
+ Chng I: Cc quy nh chung.
+ Chng II: iu tra p dng thu chng bn ph gi.
+ Chng III: p dng thu chng bn ph gi.
+ Chng IV: R sot vic p dng thu chng bn ph gi.
+ Chng V: Qun l Nh nc v thu chng bn ph gi.
+ Chng VI: Cc iu khon thi hnh.

D kin thi hn ban hnh

Cc quy nh lin quan ti thu chng bn ph gi rt phc tp. Ngoi
ra, Vit Nam ang m phn gia nhp WTO, do vic son tho php lnh
cn ht sc cn thn v t m.

-103-

Vi ngun lc cn b ca Vit Nam c th tham gia vo son tho php

knh nh hin nay thi gian cn th xy dng s khng th ngn hn 18
thng.
Ph chun
Vit Nam ang tin hnh ci cch su rng mi lnh vc kinh t - x hi
nn chng trnh xy dng lut php ca Quc hi rt s. Quc hi c th
t u tin cao cho cc vn bn php quy dng Lut hn l Php lnh. Do ,
Chnh ph cn thuyt minh s cn thit ca Php lnh v thu chng bn ph
gi Php lnh ny c th c Quc hi kho XI ph chun trong nm
2004.
Kinh ph
Theo quy nh hin hnh th kinh ph dnh cho vic nghin cu, xy
dng Php lnh kh thp. Trong khi cng vic cn c s tham gia ca
nhiu cn b t cc c quan khc nhau v hu ht h u rt bn. V vy cn
tim ra cc ngun kinh ph h tr khc, chng hn t cc ngun nghin cu
khoa hc hay s ti tr ca cc Hip hi sn xut.
Ngoi ra cn tranh th s ng h ca nh ti tr quc t. Hin nay nhiu
chnh ph v cc t chc quc t ng h mnh m tin trnh ci cch v hi
nhp kr quc t ca Vit Nam. Nhn thc c hi ny, Vit Nam cn tch cc
tm kim s h tr k thut t cc ngun lc ngoi nhm o to cn b v
xy dng chnh sch v chng bn ph gi cng nh xy dng vn bn php
quy v thu chng bn ph ga.
2.2. T chc b my thc thi
Trn thc t Php lnh v thu chng bn ph ga kh nhng thc thi
c cn kh hn. Cc chng trc phn tch chi tit v s phc tp ca
hot ng iu tra hng nhp khu b bn ph gi theo quy nh ti Hip ng
v Chng bn ph gi ca WTO cng nh iu tra thit hi vi cc nh
sn xut sn phm tng t trong nc do hng nhp khu b bn ph gi gy
ra. Cn phi c b my thc thi hiu qu th mi t ng ch mc tiu ca

-104-

php lnh cng nh trch c cc tranh chp quc t do vic p dng thu
chng bn ph gi khng ph hp vi Hip nh v chng bn ph gi.
Mi lin quan gia b my thc thi chng ph gi v t v
Thng 6 nm 2002 Vit Nam ban hnh Php lnh v t v i vi
hng ho nhp khu. Song song vi xy dng Php lnh v thu chng bn
ph gi, Vit Nam cng ang xy dng Php lnh v thu chng tr cp. y
l nhng bin php hn ch nhp khu bo h nh sn xut trong nc vi
iu kin chung l hng nhp khu gy ra hoc c nguy c gy ra thit hi
nghim trng i vi cc nh sn xut hng ho tng t trong nc.
Do cn cn nhc ti b my duy nht thc thi c ba bin php ny, trong
hon cnh Vit Nam ang ci cch hnh chnh, tinh gim b my c quan
qun l Nh nc, c l kh c th thnh lp mt c quan chuyn trch. Hn
na, kim ngch nhp khu hng nm ca Vit Nam cng cha qu ln nn
nu lp mt c quan chuyn trch c th khng hiu qu.
Nh vy c th thnh lp mt b my khng chuyn trch ph trch c
ba bin php. Cc thnh vic ca b phn ny l cc cn b c chuyn mn
su v thng mi quc t, lut quc t, k ton, ...
iu tra ph gi
iu tra ph gi rt phc tp v tn km ngun lc. Cc cn b tham gia
iu tra ph gi cn c kin thc su v kinh t vi m, kinh t ngnh, k ton
v ngoi ng. ng thi cn phi hp tc cht ch vi cc doanh nghip sn
xut mt hng tng t trong nc, trong qu trnh iu tra hng nhp khu
c bn ph gi nh th no.
iu tra thit hi
Ct v li ch ca nhng ngnh s dng hng nhp khu hay ngi tiu
dng th hng nhp khu b bn pha gi lm tng li ch ca h. Nh vy ch
nn p dng thu chng bn ph gi khi hng nhp khu gt thit hi
nghim trng i vi cc nh sn xut mt hng tng t trong nc.
Tuy nhin, vic nh gi thit hi va kh v mt k thut li va phc
tp v mt x hi. Chc chn l cc nh sn xut s tm mi cch vn ng
-105-

c quan iu tra thit hi thi phng t nhiu thit hi do hng nhp khu b
bn ph gi gy ra cho h. Trong thc hin Vit Nam tham nhng cn kh
ph bin th vic iu tra thit hi li cng phc tp.
Nu tch c quan iu tra thit hi c lp vi iu tra bn ph gi th s
m bo khch quan hn nhng t chc li cng knh. Nh vy Vit Nam
nn tip cn theo hng ch c mt c quan chung va iu tra bn ph gi
va iu tra thit hi. ng thi cn c nhng quy nh cht ch v tuyn
chn cn b c o c tt m bo cng vic iu tra thit hi.
C quan thc thi
Vit Nam nn hc hi kinh nghim ca Thi Lan lin quan ti c quan
thc thi Php lnh v thu chng bn ph gi. C quan ny c th l mt U
ban do B trng Thng mi ng u, cc thnh vin l cc th trng B
ti chnh, Cng nghip, Nng nghip v pht trin nng thn, Xy dng, Giao
thng vn ti v mt s chuyn gia v lut thng mi quc t, k ton, kinh
t.

Kt lun
Mun p dng c thu chng bn ph gi cn c s quan tm phi
hp cht ch ca nhiu c quan trung ng ti a phng v doanh nghip.

Cn nhanh chng t chc cc kho o to v p dng thu chng bn

ph gi cho ng o cc b ngnh. Ni dung ca cc kho o to ny s bao
gm nhng vn kinh t lin quan ti bn ph gi, nhng quy nh v thu
chng bn ph gi ca WTO, kinh nghim p dng thu chng bn ph gi
ca mt s nc v nhng vn ang ni ln ti Vng m phn Doha ca
WTO lin quan ti vn chng bn ph gi.

Cc c quan nghin cu cn trin khi cc ti v chng bn ph giv

t vn cho nh hoch nh chnh sch v nhng u im cng nh nhc
im ca h thng chnh sch hin ti lin quan ti chng bn ph gi.

ng thi, cc c quan nghin cu cng phi i tin phong trong vic

a ra cc kin ngh v p dng thu chng bn ph gi trong cc trng hp
-106-

c th, c bit l khi c quan chc nng quyt nh iu tra. Nhng kin
ngh cn c th nh c nn p dng thu chng bn ph gi i vi hng nhp
khu ang c iu tra hay khng, li ch v thit hi i vi mi nhm l
bao nhiu, thu sut c ng bng mc bin ph gi khng hay nn thp
hn, nhng phn ng quc t khi p dng thu chng bn ph gi s nh th
no,.v.v..

Cn t chc, tuyn truyn cho cc doanh nghip c nhng hiu bit nht
nh v quyn ca h i vi vic tin hnh iu tra p dng thu chng bn
ph gi, ngha v tham gia ca h trong tin trnh iu tra,...

Ngoi ra, cc doanh nghip cng cn bit r nguy c hng xut khu ca
h cng c b nc nhp khu p dng thu chng bn ph gi. V vy cc
doanh nghip sn xut/ xut khu mt loi mt hng nn hp tc vi nhau
di hnh thc hip hi thng xuyn trao i thng tin, tm hiu bin
php i ph khi mt hng mnh xut khu b nc ngoi iu tra ph gi,
ng thi cc doanh nghip cng cn hp tc cht ch vi Chnh ph tin
hnh nhng vn ng cn thit khi hng xut khu ca Vit Nam c nguy c
b iu tra/ p dng thu chng bn ph gi.

-107-