Makale

GVENL TAIMA GCNN (Zemin Emniyet Gerilmesinin)

JEOFZKTEN BULUNMASI, UYGUN YAPI TEMEL TASARIMI
Analytic Determination of Allowable Bearing Capacity, and Foundation Design By Means of Geophysical
Method.
Prof. Dr. vgn Ahmet ERCAN,
T Maden Fakltesi Jeofizik Mhendislii Blm
www.ahmetercan.net
Z
Gvenli tama gc, yerin gmeden stne konacak yapnn en byk arln verir. Bu deerin
depremle bir ilgisi olmamasna karn, yerin dayanm, kayma ile yap boyutu ile arlyla dorudan ilgisi
bulunur. Bu almada jeofizik yoldan, oturma koullar bants kullanlarak, kolayca, ucuz, gvenilir,
ayrca yoruma yer vermeksizin dorudan doruya gvenli tama gcnn bulunmasn kapsayan
zmsel(analitik) yaklam sunulmutur. Bu deer, yerin esneklik direnleri E, k, ile Poisson orann ,
ayrca tpk Terzaghide olduu gibi yap kk boyutlar (B, L) ile yap kk trn kapsar.
ABSTRACT
Allowable bearing capacity is one of the essential parameters to be determined before construction of a
building. Once the shear VS and compressional VP-wave velocities are measured geophysicaly, the allowable
bearing pressure(or capacity), the coefficient of K-subgrade reaction, - unit volume weight(density),
S-subsidence and various other eleasticity parameters, E, G, k, mv, as well as the approximate values
of the unit weight are rapidly, correctly and economically determined, using relatively simple analytical
expressions.
GR
Yaplamada, yerin gmeden, ayrca ayr ayr oturma yapmadan tayabilecei en ok dey yk (yap
yk) dr. Deprem yap kkne yatay bir gle vurduunda, yatay deprem ykn tanmlayan deerler;
a- yer ivmesi, T0- yer salnm dnemi, T1 yap salnm dnemi, W- yapnn arl, t- deprem sresidir ki
bunun dey gvenli tama deeriyle ilgisi yoktur. Ayrca zerine ne yaplaca belli olmayan, bo evlein
gvenli tama gc olmaz.
Gvenli tama gc iki yolla bulunabilir; biri jeofizik sarsm(sismik) lmle (Vs), dieri delip yerden
rnek a yaparak. lkinde yerin koullar deimediinden greceli gerek deerdir. Dierinde rnek vurarak,
yada yerinden oynatlarak karldndan doal koullar bozulduundan gerek deeri yanstmaz. Toprak
rnei deneylenerek, c, , 1 , 2, N30 SPT gibi zellikler girdi olarak kullanlrken, jeofizik yolda kesme
dalga tezlii Vs ya da Poisson ile topran esneklik deerleri kullanlr.

82

Nisan 2011

www.jeofizik.org.tr

Makale

GTG duraan bir deer olmayp yukardaki deerlerini kullanarak, ancak dey yap yk ile yap kk
biim ile boyutunu ona gre deitirerek ayr ayr deerler alabilir. Jeofizik yolla Vs sarsm tezlii ile E,G, k;
tm yer zellikleri olan c, , 1 , 2 ile yer slakl, yeraltsuyu etkisini iinde barndrr. O nedenle kolaydr,
snrlandrma iermez, bilimseldir, temel tasarmn en doru biimde yapar.
Deprem srasnda yerin esnekleri deerleri E, k, G, E, mv, ile Poisson oran deceinden qd - tama gc
ile qa -gvenli tama gc de der. Bunun sonucunda yapda yan yatmalar, dnmeler, kayamalar, tesi
yere batmalar grlr(Grnt1,2,3 ile 4)

Grnt 1

Grnt 2

k, X, mv

G
s

X - *HQOHPH, 32662125$1,'hh./hh1'(1N-6,.,$%/5/1'(1
7$,0$*hd6h=/hh1'(12/8$1<(51h67<$3,<h.h1h
7$,<$0$0$6,6218&827850$T!TD%267$1/,- YATAN EVLER
1

'(35(06,5$6,1'$<(51*-%85.8/0$'5(1&(-(61(./.
'5(1&11'h0(66218&81'$<$3,'$*g5h/(1.$<$0$

Grnt 3

E-'h(<(61(././(TG- 7$,0$*h&h1h1
6$56,17,</$'h0(66218&8<$3,1,1<(5d1(
*g0h/0(6

P S
3

www.jeofizik.org.tr

83

JEOFZK BLTEN

Makale

Tama Gc ya da Toprak Gvenlik Gerilmesi (Zemin Emniyet Gerilmesi) (qd)

Yap kknn gmeye kar salad gvenceye (tama gc koulu), olas en byk toplam, ayrca ayr
ayr oturmalarn eik deerleri gememesini (oturma koulu) bu durumu salayan basn ya da yke, s
yap kklerinde toprak gvenlik gerilmesi (qa), derin yap kklerinde is bu tanma gvenli yk denir.
Yap kknn oturduu topran tama gc; yap kk altndaki topran birim oylum arlna (n),
tutganlna (c, ) (kohezyon), kayma dayanmna (cu) ayrca yamulma (esneklik) zellikleri gibi topran
dayanm ile yk altnda ileyi zelliklerine baldr. Bunlara ek olarak tama gc; topran ilk gerilme
durumuna, su basks koullarna, ya da tm bunlar kapsayan Vs yerden geen kesme dalgas sarsm
tezliine, kkn boyut, derinlik, biim, taban przl ile tad yk deeri gibi biim koullar ile tasarm
yntemine dayanr. O nedenle, salt gerekli verileri vererek, yerin gvenli tama gcnn bulunmas yap
dengeleyicisine (statikere) braklmaldr. Koullar ne olursa olsun her yer, st yap ykn tayabilecek
koullara eritirilebilir.
Bir yerde topran tama gc, zerine dikilecek yapnn boyut ile arlk zelliklerine gre, Vs<300 m/
sn ise yerden alnan rneklerden zerinde deney yaparak Terzaghi bantsndan buluna gelmitir. Ancak,
jeofizik urannn gelimesiyle yerden rnek almaya, deney yapmaya gerek kalmadan abucak, ayrca ucuz,
greceli gvenli yoldan bulunabilir.
a-

Terzaghi Yntemi.

Yere delgi yaparak, eitli derinliklerden alnan toprak rnekleri zerinde deneyler yapp aada verilen
toprak dayanm ile zelliklerine ilikin, ayrca evlek zerine yaplacak yapyla ilgili bilgilerin izleyen
bantda kullanlmasn kapsar;
qd = K1. c. Nc + 1. Df . Nq + K2.. N . B . 2

(1)

Terzaghi bu bantdaki katsaylar izleyen biimde verir(Terzaghi,1976, Celep ile ark. 1991, Kumbasar ile
Kip, 1985).
K1 ile K2 yap kk taban biimine bal katsaylar olup izelgeden bulunur(Ercan,2001).
C

= Tutganlk (Kohezyon) (kg / cm2) (Kayma Dayanm)

= Kayma Dayanm As

Df

= Yap kk Derinlii metre (ayarlanabilir)

= Yap kk taban stndeki topran birim oylum arl- kg / cm3

= Yap kk taban altndaki topran birim oylum arl - kg / cm3

= Yap kk genilii (daire yap kk durumunda ap) metre(ayarlanabilir)

Nc, N, Nq
= Yap kk taban altndaki topran kayma dayanm asna bal tama gc katsaylar
(Ercan, 2001, Dkm 49dan)
Toprak tutganlk ile arlk zellikleri (c ,, ) yap kk tabanndan llmek zere B derinlii boyunca
arlkl ortalama deeri olarak alnr. Df, B, N, deerleri yap kkn tanmlayan ayarlanabilir zelliklerdir.
Bu bant Vs< 300 m/sn olan topraklar iin geerlidir. Ayrca toprak slaklk ile yeraltsuyu derinliinin yap
kknn stnde yada altnda olmasna gre dzeltme deerinin uygulanmasn gerekser(Ercan, 2001).

84

Nisan 2011

www.jeofizik.org.tr

Makale

JEOFZK YOLDAN GVENL TAIMA GCNN BULUNMASI

Duraan bir deer olmayan GTG, stnde nasl bir yap konulaca belli olmayan bir yer iin bulunamaz.
Ancak, bu eksiklik Trkiyede bir ok jeofizik ile jeoloji, ayrca az sayda yap saymannca yaygn olarak
yaplmaktadr(Ulusay, 1989; Keeli, 1990; Trker, 2004). Bu deer ancak yapnn yk, boyutu, yap
kk biimi belli ise belirlenebilir(Krinitzsk, di, 1993;Ercan, 1996, 2000, 2001,2005;Tezcan ile di.2006;
Tezcan ile di.2011). Krinitzsk ile di, (1993) N30 SPT deerini kullanrken, Tezcan ile di.(2011), 1
ile VP, VS jeofizik zellikleri kullanmtr. Bunlarn tm GTGnin jeofizik yoldan bulunmasnda yeni
yeni basamaklar oluturmutur. Ancak burada sunduumuz yntem, ok kolay, ayrca yer-yap ilikili
bir yaklamdr. Deprem srasnda GTG deeri deierek yaplarn yere gmlmesi gibi olaylarla
karlalabilir(Grnt 4)
Tanmlar
Deprem blgelerinde svlaabilir kumlu topraklarda, yerin deprem ncesi belirlenen tama gc
ve toprak gvenlik gerilmesi % 50 - % 60 orannda der. Bu dme oran Krinitzsk, Gould, Edinger
(1993) tanmlanmtr(Arolu ve di., 2000). Sarsnt altndaki kkn gvenle tayabilecei dey yk
azalacandan, yap kknde oluacak gmlme sonucu st yapda eilmenin dnda, topraa gmlme,
yap denge bozukluklar, komu yapya toslama ya da tayc dizgede krlmalar, kopmalar da grlebilir.
Sarsnt altnda kkn gvenle tayabilecei dey yk (qs) ,
qs = q / A (qd . A ) / G

(1)

olacaktr.
q

= Yap kkne gelen st yap yk

= Toplam yap kk taban yzey alan,

= Gvenlik says (G 3 alnmal).

qd

= Sarsnt altnda topran gvenlik gerilmesi.

Qd, s yap kknn gmeden tayabilecei en byk yk ile qd topran tama gcnn A yap kk
oturma alan ile arplmasyla bulunur.

Qd = A. qd

(2)

qd kkn tayabilecei zgsz(net) tama gc; (qd ) kkn taban dzeyindeki tama gcnden, o
derinlikteki toprak arlndan doan dey basncn karlmasna eittir.

85
www.jeofizik.org.tr

JEOFZK BLTEN

karlmasna e"ittir.
gcnn A yap kk oturma alan ile arplmasyla bulunur.
(2)
Q
Makale
kkn ta"yabilece!i zgsz(net) ta"ma gc; (qd ) kkn taban dzeyindeki
Qd = A. qd

qd

ta"ma gcnden, o derinlikteki toprak a!rl!ndan do!an d"ey basncn

Yzey
karlmasna e"ittir.
Grnt 4

Q
P

Temel
Aya!?

Df
Yzey
qd
Df

Temel
Aya!?

qd = qd - ! 1 . Df

qd (3)
B
gvenli ta"ma gc (qa) (Zemin Emniyet Gerilmesi)
ta"ma gcnn, Gs gvenlik

saysna
blnmesi
qd, yap kk tabannda yerin ta"ma gc,(3)
qa ise

qd =ileqd bulunur.
- 1 . Df
yapgvenli
kk tama
tabannda
yerin
gvenli
ta"ma
gc, q,
yapgcnn,
kk altnda
cm2ye
bindirilen
gc (q
) (Zemin
Emniyet
Gerilmesi)
tama
Gs gvenlik
saysna
blnmesi ile
a
,
yap
kk
tabannda
yerin
tama
gc,
q
ise
yap
kk
tabannda
yerin
gvenli
tama gc,
bulunur.
q
d
a
st yap ykdr.
2
ye
st yap ykdr.
q, yap kk
altnda
qd
= qcm
Df
(3)
d - !
1 .bindirilen
q a = q d / Gs
(4)

qa = q(q
/
G

(4)
gvenli
ta"ma gc
)
(Zemin
Emniyet
Gerilmesi)
ta"ma
gcnn,
G
a s
s gvenlik
Gs yapnn nemine dgre
en az 1.5, en ok 5 olabilir. Ortalama olarak
3 alnr.
Gs yapnn
nemineile
grebulunur.
en az 1.5, en
5 olabilir.
olarakyerin
3 alnr.
Oturmagc,
koulunun
salanmas
saysna
blnmesi
qdok
, yap
kkOrtalama
tabannda
ta"ma
qa ise
Oturma
ko"ulunun
sa!lanmas
durumunda
q

toprak
gvenlik
gerilmesinin
qye
e"it
a
durumunda qa toprak gvenlik gerilmesinin qye eit ya da kk olmas istenir.2
yap kk tabannda
yerin gvenli ta"ma gc, q, yap kk altnda cm ye bindirilen
ya da
kk olmas
qs istenir.
qd
st yap ykdr.
qs ! qd
q a = q d / Gs
(4)
TA$IMA GC = YER%N TA$IMA ZELL%KLER% + YAPI KK BOYUTU

Gs yapnn nemine gre en az 1.5, en ok 5 olabilir. Ortalama olarak 3 alnr.

Oturma ko"ulunun sa!lanmas durumunda qa toprak gvenlik gerilmesinin qye e"it
Jeofizikten
GvenliTama
Ta#ma
Gcnn
Jeofizikten
Bulunmas
JeofiziktenTopra"n
Topran Gvenli
Gcnn
Jeofizikten
Bulunmas
ya da kk olmas istenir.
Bunun
d"nda,
yaygnolarak
olarak
kullanlan
ba"ka
birMayerhof
ba!nttanm
Mayerhof
tanm olarak
Bunun
dnda, yaygn
kullanlan
baka bir
bant
olarak bilinir.
qs ! qd
bilinir.
qd ; 2,5 cm izin verilir dey oturma iin, topran tama gc (ZEG-TGG) ;
TA$IMA GC = YER%N TA$IMA ZELL%KLER% + YAPI KK BOYUTU

Killi Toprak
q = 8 . 10-4 . Vs3 . Te [kg/m] 50<VS 300 m/sn
Jeofizikten Topra"nd Gvenli Ta#ma
Gcnn
Jeofizikten Bulunmas
5
Bunun d"nda, yaygn olarak kullanlan ba"ka bir ba!nt Mayerhof tanm olarak
Kumlu Toprak qd = 15,6 . 10-4 . Vs3 . Te [kg/m] 200VS 300 m/sn (171)
bilinir.
ya da

86

Nisan 2011

5
www.jeofizik.org.tr

qd ; 2,5 cm izin verilir d!ey oturma iin, topra"n ta!ma gc (ZEG-TGG) ;

Makale
Killi Toprak qd = 8 . 10-4 . Vs3 . Te
[kg/m#] 50<VS $300 m/sn
Kumlu Toprakqd = 15,6 . 10-4 . Vs3 . Te [kg/m#] 200$VS $ 300 m/sn

(171)

ya da
TA!IMA GC = JEOF"Z"K ZELL"K + TEMEL ZELL"#"

qd =
N30 Te [kg/m] [kg/m#]
T 800.

qd = 800. N
30 e

P=
P = 1 + 0.33
D 1/ B+ 0.33 D / B
Te= (1
+2.0.305
/ B)2. P
/ B)
P
T = (1 + 0.305

(4b)
(4b)
(Krinitzsk
, di", 1993)
(Krinitzsk
, di, 1993)

Gvenlik
gc qa
Gvenlik tama
gcta!ma
qa

q = q / Gq a = qd / Gs
olur.

olur.

Vs : Kesme Dalgas Hz (m / sn) (Jeofizikten)

: Kesme
Dalgas Hz (m / sn) ( Jeofizikten)
Df : nerilen Temel Derinli"i (m) (Ayarlanabilir)
Df : nerilen Temel Derinlii (m) (Ayarlanabilir)
B
: Yap kk aya"nn Geni!li"i (m) (Ayarlanabilir)
B
: Yap kk ayann Genilii (m) (Ayarlanabilir)
N
: Yap kk tabanna denk gelen derinlikte SPT (30 cm giri! iin vuru! says)
N30 : Yap 30kk tabanna denk gelen derinlikte SPT (30 cm giri iin vuru says) (Delgiden). Bu
Bu de"erlerin
dzeltilmesi
gerekir.topran
Bu ba"ntda
D, B tamas
de"i!tirilerek
deerlerin (Delgiden).
dzeltilmesi gerekir.
Bu bantda
D, B deitirilerek
st yap ykn
salanabilir.
topra"n st yap ykn ta!mas sa"lanabilir.

Vs

OTURMAZLIK
KOULUNDAN
YERN GVENLK
GERLMESNN
IKARILMASI
OTURMAZLIK
KO!ULUNDAN
YER"N GVENL"K
GER"LMES"N"N
IKARILMASI
Oturma, st
yap ykn
tayamayan
skaraktopra"n
batmas, baslmas
olaydr.
Bunun
sonucunda;
Oturma,
st yap
ykntopran
ta!yamayan
sk!arak
batmas,
baslmas
olaydr.
st yapda kayklma yere batma, oturma ile eilme, batma ile kme grlr. Gvenlik gerilmesi yeterli
st yapda kayklma yere batma, oturma ile e"ilme, batma ile
olan yerdeBunun
bu sorunsonucunda;
grlmez.
kme Gcn
grlr.Dren
Gvenlik
gerilmesi yeterli olan yerde bu sorun grlmez.
Topran Tama
Etmenler
Topra$nyap
Ta%ma
Gcn yap
D%ren
Etmenler
st yap yklerinin
kk araclyla
kk altna
bindirdii bask ile toprak ya da dolgunun
st yapOturmay
yklerinin
yap kk
aracl"yla yap kk altna bindirdi"i bask ile toprak ya
oturmas oluabilir.
oluturan
etmenler,
1-

dolgunun
olu!abilir.
olu!turan
etmenler,
stda
yap
yknn oturmas
topran tama
gcnOturmay
amas (takn
baskbask)
kg/cm2

2-

1- srekli
st yap
topra"n
ta!ma gcn a!mas (ta!kn baskbask)
Topran
treimyknn
ile depremlerle
sarslmas,

3-

kg/cm ierii, tr ile kalnl

Skabilir gerecin

4-

2- Topra"n
tre!im
ile depremlerle
sarslmas,
Gzeneklik
(n), boluksrekli
oran (e)
ile geirgenlik
(k)

5-

3- Sk!abilir
gerecin
tr
su ierii
(Wnile
) kalnl"
Kuru birim
oylum arl
(k) ileieri"i,

6-

4- topran
Gzeneklik
(n), (E,
bo!luk
(e)skabilirlii
ile geirgenlik (k)
Skabilir
esneklii
G, k, oran
mv, ) ve

7-

Kuru birim
oylum
a"rl" (!kalnl,
ieri"i sktrma
(Wn)
Toprak5-tanelerinin
boyutu,
boyutlanmas,
zellii
k) ile su serilite

8-

Skabilir
altndaki
katmanlarn
benzer
zellikleri
6- katmann
Sk!abilir
topra"n
esnekli"i
(E, G,
k, mv,olarak
") vesaylabilir.
sk!abilirli"i
Tama gcnn
dmesi tanelerinin
sonucu skabilir
yerler
ile yap kkkalnl",
tabannaserili!te
serilmi sk!trma
yapay dolgular
7- Toprak
boyutu,
boyutlanmas,
zelli"i
benzer oturma davranlar gsterirler. O nedenle benzer yntem ile yollar ile incelenirler. Dolgunun
8-amac,
Sk!abilir
katmann
katmanlarn
benzer zellikleri
olarak
saylabilir.
sktrlmasnn
dayanm
ile tamaaltndaki
gcnn artrlmas,
skabilirliinin
ile su emme
zelliinin

87

www.jeofizik.org.tr

JEOFZK BLTEN

Makale

azaltlmasdr. Topran sktrlmas, bir bask arac kullanlarak boluk oylumunun klterek tanelerin
birbirlerine yakn kmelenmelerini salamaktr. yi sktrlm bir toprakta, boluklar giderilecei iin su
ierii deiimine kar dayanm kazanr, yap kk ile alt yaplarda yksek dayanm, biim deiikliine
kar diren kazanlr.
Gerek skabilir katmann kalnlnn, gerekse yap kk altlarnda derinliklerinin ayr tama
zelliklerinin olmas, yapnn ie batmasnn her yapda ayr, tesi ayn dikintinin ayr yerlerinde deiken
olabilir. O nedenle, yapnn arl ykl alann erilmesine neden olabilir, yap taban dner, ksmen,
erilme gerilmesini tm yapya aktarabilir. st yap tasarm yaplrken bu tr dnme nedeni ile oluan ek
gerilmeler gz nne alnmadndan, yapda biimsel bozukluk, burkulma ile eilme balayabilir. Eer
nlem alnmadan yk bindirilmesi srdrlrse yapda onarlamaz mlar( hasarlar) oluabilir.
Tabana Gelen st Yap Basnc q
Yap kk taban alanna (A) etkiyen st basntr ya da yap ykdr. Tabana gelecek basncn, yaplaacak
yerlerde uygulama ncesinde yaplmas gerekir. Buna gre ayr oturmalarn yksek yapy dokuncaya
uratmayacak dzeyde kalmasn salayacak bir yap kk tasarm tasarlanr. Tasarm iin yap arl
ile onu yap kkyle, kk altndaki topraa aktaran yap kklerindeki eilme devinirlikleri(momentleri),
ayrca kayma gerilmelerini bulmak gereklidir. zellikle toyunlu(killi), ural(siltli), turbal topraklarda
taban basnc dalm sre iinde nemli oranda deiebilir. O nedenle, yaplamada toprak tr ile basn
dalmnn zellii arasndaki banty kurmak gerekir. Basn dalmnn kuramsal ile gerek deerleri
arasnda ayrlk oksa, kuku varsa, G gvenlik says byk seilir.
Her katmandaki oturmann ise bile!eni vardr. Bunlar, Si birdenbire oturma, Sc
Oturmann
sk!maBileenleri
oturmas, Sp yo"ruk oturma,
Toplam oturma toprak yzeyi ile yap kk altnda kalan topran dey basn etkisinde oturmalarn
toplamdr.
S = Si + Sc + Sp
(6)
(5)

S= S1 + S2 + S3 + .........+ Sn
Her katmandaki oturmann ise bileeni vardr. Bunlar, Si birdenbire oturma, Sc skma oturmas, Sp
Birdenbire
yoruk
oturma, oturma Si; toprakta oylum de"i!mesi olmadan olu!an oturmadr. Suya
doygun topraklarda birdenbire oturma ile su ieri"inin de"i!medi"i varsaylr. Ta!ma

gc; yapSkk
L-uzunlu"u ile enine(ya da ap) B,
Sc + Sp
(6)Poisson oranna !,
= Si + ayaklarnn

d!ey esneklik
direncine,
E olmadan
ile k saran
esneklik
de"erine,
ykl
Birdenbire
oturma Si;(elastisite)
toprakta oylum
deimesi
oluanbasn
oturmadr.
Suya doygun
topraklarda
birdenbire
oturma
ile
su
ieriinin
deimedii
varsaylr.
Tama
gc;
yap
kk
ayaklarnn
L-uzunluu
alann biimine, ta!ma gcnn belirlenece"i yerin konumu ile sk!abilir toprak
ile enine(ya da ap) B, Poisson oranna , dey esneklik (elastisite) direncine, E ile k saran basn
katman
kalnl"na
ba"lbiimine,
bir katsay
Ip ye,belirlenecei
yap kkyerin
tabanna
gelen
kesin toprak
taban
esneklik
deerine,
ykl alann
tamaolan
gcnn
konumu
ile skabilir
ye, yap kkolmadan
tabanna gelen
basnc qye, toprakta
katman
kalnlna
bir katsay
olan Ide"i!mesi
basnc
qye,bal
toprakta
oylum
(su kesin
ieri"itaban
de"i!meden)
olu!an
p
oylum deimesi olmadan (su ierii deimeden) oluan oturmaya baldr. Bu olgu izleyen bant ile
oturmaya ba"ldr. Bu olgu izleyen ba"nt ile tanmlanr(Ercan,2001)..
tanmlanr(Ercan,2001)..
2
) /E!} .)I / E } . Ip
(7) (7)

S =Sqi .=B.q{ .(1B. {2(1
i

B!RDENB!RE OTURMA = YER!N JEOF!Z!K ZELL!KLER! + YAPI ZELL!"!

b. Sk#ma (Konsolidasyon) oturmas, Sc; topra"a st yap yk bindi"inde toprak

88

Nisan
2011
iindeki

www.jeofizik.org.tr
suyun d!ar atlmas ile sre iinde olu!an, yap yk altndaki
topra"n

d!ey do"rultudaki baslmadr. Bu tr gszlk toyunlu u"ral(siltli) topraklarda

Makale

b. Skma (Konsolidasyon) oturmas, Sc; topraa st yap yk bindiinde toprak iindeki suyun
dar atlmas ile sre iinde oluan, yap yk altndaki topran dey dorultudaki baslmadr. Bu tr
gszlk toyunlu ural(siltli) topraklarda oluur. Birdenbire, ayrca skma (konsolidasyon) oturmas
kumlu akll toprak ile dolgularda ayrt edilemez. Bunlar birbirine eittir. nk, suya doygun kumlarda
da, yk altnda, kum iindeki su, kum geirimsiz katmanlar arasnda olmayp suyunu zgrce dar
verebiliyorsa oturma ok abuk oluur. Toyunlu(killi), ayrca ural(siltli) topraklarda su belli bir sre
iinde kacandan skma oturmas, kumlu yerlerde su ise abuk dar kacandan birdenbire oturma
egemendir.

Sc = . mv . p . H

(8)

: yap kk altndaki toyunun(kilin) skmaya bal katsays olup,

1. ok duyarl toyunlarda (1.0 1.2),

2. olaan (skm) toyunlarda (0.7-1.0),

3. ar skm toyunda (0.5-0.7),

4. ok ar skm toyunda (0.2-0.5) dir.

: Df yap kk altnda kalan oturabilir, skabilir katman kalnl,

p = yap ykn karlayan alan bana yap arl = 1/q

: yap kk altndaki birimin oylumsal skma katsays (=1/k skmazlk esneklik direnci,
mv
jeofizikten ya da dometre deneyinden),
mv = n / p (9)
n

: skma ile toprak gzenekliliinin deiimi(allm deneylerde dometre deneyinden),

p mv = 1/ k.q
k: skmazlk esneklik direnci (kg/m2)

H/B

L/B
1

0.25
0.50
1.00
2.00
3.00
5.00
10.00

2
0.02
0.03
0.14
0.29
0.36
0.44
0.48
0.56

5
0.02
0.03
0.14
0.29
0.40
0.55
0.64
0.78

10
0.02
0.05
0.13
0.26
0.39
0.56
0.76
1.05

0.02
0.05
0.13
0.26
0.37
0.53
0.77
1.27

Kuak
0.02
0.05
0.13
0.26
0.37
0.52
0.73

Dkm 1 -
H kalnlnda skabilir bir katman zerine oturan dikdrtgen tekdze yayl ykl
alanlarn keleri altndaki birdenbire oturmaya ilikin Ip deerleri ( Kumbasar ile Kip, 1985). L, yap kk
ayann uzunluu, B-yap kk ayann eni.

89

www.jeofizik.org.tr

JEOFZK BLTEN

Makale

c. Yoruk Oturma Sp: Bu zellik dier ikisine gre daha kk olduundan gz ard edilebilir.
Yerin, yeterli tama gc varsa, oturma S= 0 olacaktr.

Si + Sc =0

(10)

q . B. { (1 2 ) / E } . Ip + . mv . p . H = 0

(11)

H= d- Df

(12)

d: yap kknn tabannda yada altnda yer alan oturabilir katmann, yzeyden olan derinlii,
Df= yap kknn yzeyden olan derinlii(kazlarak atlan kesim)

q . B. { (1 2 ) / E } . Ip + . mv . p . (d- Df) = 0

(13)

p = yap ykn karlayan alan bana yap arl = 1/q

W = st yap yknn arl
A= yap kk oturma yzey alan
mv = 1/k
a=(1 2 ) / E

(15)

q= Yap yk - kaldrlan kaz yk=W/A - 1 Df

(16)

Yaplama ncesinde, yer dengede olduundan yerin, ek yk bindirmeden nceki en az tama gc,
zgsz(net) tama gcnn ya da yap yknn olmad bir durumda,

qd= W/A

(17)

qd=qd- 1 Df

(18)

qd=0
durumunda,

qd= 1 Df
Yap kk taban dzeyindeki tama gc (qd) ise,

90

Nisan 2011

qd= W/A - 1 Df

(19)

www.jeofizik.org.tr

Makale

S yap kklerinde, topran gmeden tayabilecei toplam en byk yk

Qt = A. qd

(20)

qa= qd/Gs

(21)

Gvenli tama gc qa ise

Gs:gvenlik blgs olup yapnn nemine gre 1,5 ile 5 arasnda deiebilir.
Bu durumda;

q= qd

q= W/A - 1 Df

(22)

Oturmazlk koulunu salayan qd ise;

q B. a . Ip + . mv . p . (d- Df) = 0

(23)

1 = yap kk ile yzey arasnda yer alan katmann ortalama birim oylum arl

p = -1/q

(24)

T= B.a.Ip = B. Ip. (1 2 ) / E

(25)

V= . (d- Df )/k

(26)

Ksaltmalar yaplrsa,

mv = 1/k

a=(1 2 ) / E

q.T -V/q=0

q2 = V/T

q = qd= (V/T)0,5
bulunur. Aka yazlrsa,
www.jeofizik.org.tr

(27)

91
JEOFZK BLTEN

Makale

qd=(( E/k) . (d-Df ) / (B. Ip. (1 2 )))0,5

(28)

qa= qd/Gs

(30)

ya da
qd=(3 (1-2). (d-Df ) / (B. Ip. (1 2 )))0,5

(29)

Buradan,
Gvenli tama gc qa ise

bulunur. Burada bulunan yap kknn bir yann tayabilecei gvenli yktr. S yap kklerinin,
topra grtmeden tayabilecei toplam en byk yk,

Qt = A. qd

(31)

A= Toplam yap kk yzey alandr.(M.B.L), M= toplam yap kk aya says, B,L: bir ayan eni ile
boyudur. Srekli ya da kuak kklerde, L= uzundur, btn(radye jeneral) yap kklerinde ise B ile L uzun
olup tm oturma alnn kapsar.
Grld gibibi bu yaklamda kan tanm yalnzca yerin jeofizik zelliklerine E- dey esneklik direnci,
k-saran esneklik direncine ya da -Poisson oran ile yap kk boyutu, yap kk derinlii(kaz derinlii),
skr katman kalna baldr. Bu jeofizik deerler yerin dayanm ile tama gibi tm zelliklerini
kapsamaktadr. Yap sayman B, L, Df, deerlerini oynayarak ngrd qa gvenli tama gcne
eriebilir.
TEMEL TASARIMI RNEKLER
Yaplan ii rneklemek iin oturmalarn skca grld, Bursa Nilfer yerleim alannda gerek anlamda
llen jeofizik verileri kullanarak, bilinen jeofizik deerler iin, tekil, srekli, btn temel biimleri iin
uygun yap temeli tasarm altrmas yapalm(Grnt 5, 6, 7 ile 8)

92

Nisan 2011

www.jeofizik.org.tr

Makale
Grnt 5

Grnt 6
<$3,.g.h'(51/7h5h%2<878
<$3,1,17$6$5/$1$&$.(1g1(0/
BLMDR.

Grnt 7

<$3,.g.hd18<*81'(51/.
7&'(35(0<g1(70(/1(*g5(-(2)=..(60(
DALGASI Vs>700 m/sn 2/'88'(51/.75

RNEK-1 Tekil Temel Durumu: Bursa-Nilfer Gen kelleri zerine Yaplacak 17 Katl Dikinti
in Gvenlik Gerilmesi.
Aada belirtilen Yaplama Kesitinde grld gibi, yap kknn oturaca yerin jeofizik zellikleri
unlardr:

93

www.jeofizik.org.tr

JEOFZK BLTEN

Makale

Vp= 1460-1540 m/sn, Vs= 660-750 m/sn, 1= 1,7 gr/cm3, Poisson oran =0,35, yap oturma alan A=620
m2 (20m x 31m), yap kk boyutu; B=1 m, L=2 m, W= 15 785 ton, Yap kat N= 17 kat, skabilir ikinci
katmann giri k derinlii d=h2= 4,5-20 m= 15,5 skabilir katman derinlii d= h2= 15,5, Yap kk
altnda kalan skabilir katman kalnl H= h2- Df= 10,5 m, =0,5, btn yap kk yzey alan S=619 m,
M=30 tane tekil temel iin tekil yap kk yzey alan S=L.B.M = 60 m2, Yap kk iin nerilen derinlik
Df.=5 m, sarsnt bytme deeri b=2,5-3,8, T0= 0,20-0,34, Yerin esneklik deerleri E= 0,17 106, k= 0,02
106 kg/cm2, L/B= 1,5, H/B= 5,25, bu deerler kullanlarak Ip=0,5
T=

2x 0,5x(1- 0,352)/ 0,17 106

= 5,16 10-6

V=

0,5x10,5/0,02 106

=262,5 10-6

q = qd= (V/T)0,5

qd = 7,1 kg/cm2

Gvenli tama gc ise,

qa = qd/Gs

Gs = 3 alnrsa

qa = 2,4 kg/cm2

bulunur.
N=17 katl yapnn toplam arl W= 15 785 ton dur. Btn yap kk iin yzey alan S=619 m2, B
genilii 1 metre, L=2 metre olan, M=30 tane tekil ayak temel iin yap kk yzey alan S=L.B.M = 1 x
2 x 30 m2= 60 m2. Bu durumda temelin 1 m2 sine den st yap yk q= W/S= 15 785 000/ 60 0000 =
26,3 kg/cm2.
q> qa olduunda yukarda verilen temel tr, ayak genilii, temel boyu ile ayak says iin, yer st yap
arln tayamayacandan toprak iine oturacaktr. Bu durumda, temel biimi, B, L, M boyutlar
deitirilerek,
q< qa
koulu elde edilmelidir.

94

Nisan 2011

www.jeofizik.org.tr

Makale

RNEK-2 Bir Dorultuda Srekli Temel Durumu in Gvenlik Gerilmesi.

Yukarda belirtilen Yeraratrma Kesitinde grld gibi, yap kknn oturaca yerin jeofizik zellikleri
deimez, deien yalnzca temelin biim ile boyutudur.
Jeofizik zellikler: Poisson oran =0,35, yerin esneklik deerleri E= 0,17 106, k= 0,02 106 kg/cm2,
skabilir ikinci katmann giri k derinlii h2= 4,5-20 m, skabilir katman derinlii h2= 15,5, yap kk
altnda kalan skabilir katman kalnl H= h2- Df= 10,5 m, =0,5,
Temel Boyutu: Ayak genilii B=2, boyu L= 20m olsun. Bu durumda; L/B= 10, H/B= 5, Ip= 0,77
qd=(( E/k) . (d-Df ) / (B. Ip. (1 2 )))0,5
qd2

= (0,17/0,02) x 0,5 x 15,5 /(2-x 0,77 x (1- 0,352)

= 65,875/ ( x 0,87)

=49,2

qd

= 7,0 kg/cm2

Gvenli tama gc ise,

qa = qd/Gs

Gs = 3 alnrsa

qa = 2,3 kg/cm2

bulunur.
N=17 katl yapnn toplam arl W= 15 785 ton dur. Btn yap kk iin yzey alan S=619 m2,B
genilii 2 metre olan, M=6 tane srekli kuak temel iin srekli yap kk yzey alan S=L.B.M = 20 x 2
x 6 m2= 240 m2. Bu durumda temelin 1 m2 sine den st yap yk q= W/S= 15 785 000/ 240 0000 =
6,7 kg/cm2.
q> qa olduunda yukarda verilen temel tr, ayak genilii, temel boyu ile kuam says iin, yer st
yap arln tayamayacandan toprak iine oturacaktr. Bu durumda, temel biimi, B, L, M boyutlar
deitirilerek,
q< qa
koulu elde edilmelidir.

www.jeofizik.org.tr

95
JEOFZK BLTEN

Makale

RNEK-3 Btn Temel(radye jeneral) Temel Durumu in Gvenlik Gerilmesi.

Yukarda belirtilen Yeraratrma Kesitinde grld gibi, yap kknn oturaca yerin jeofizik zellikleri
deimez, deien yalnzca temelin biim ile boyutudur.
Jeofizik zellikler: Poisson oran =0,35, yerin esneklik deerleri E= 0,17 106, k= 0,02 106 kg/cm2,
skabilir ikinci katmann giri k derinlii h2= 4,5-20 m, skabilir katman derinlii h2= 15,5, yap kk
altnda kalan skabilir katman kalnl H= h2- Df= 10,5 m, =0,5,
Temel Boyutu: B=20, L= 31m, L/B= 1,55, H/B= 0,5. Bu durumda Ip= 0,03 bulunur.
qd=(( E/k) . (d-Df ) / (B. Ip. (1 2 )))0,5
qd2

= (0,17/0,02) x 0,5 x 15,5 /(20 x 0,03 x (1- 0,352)

= 65,875/ (20 x 0,03 x 0,87)

qd

= 11,2 kg/cm2

Gvenli tama gc ise,

qa = qd/Gs

Gs = 3 alnrsa

qa = 3,74 kg/cm2

bulunur. Peki, bu temel tasarm st yap ykn ekebilir mi?

N=17 katl yapnn toplam arl W= 15 785 ton dur. Btn yap kk iin yzey alan S=619 m2, B
genilii 20 metre olan, L= 31 metre olan btn temel iin yap kk yzey alan S=L.B.= 20 x 31 m2= 620
m2. Bu durumda temelin 1 m2 sine den st yap yk q= W/S= 15 785 000/ 6 200 000 = 2,54 kg/cm2.
q< qa olduunda yukarda verilen btn temel tr iin, yer st yap arln G=3 gvenliinde
tayabileceinden yap toprak iine gmlmeyecektir.. Bu durumda, seilen temel biimi, ile boyutu (B,
L) yeterlidir.

96

Nisan 2011

www.jeofizik.org.tr

Makale

SONU
Be metreye dek derinlii olan s yap kklerinin gvenli tama zelliklerini bulmak, deprem srasnda
gvenliinin dmemesini salamak, yaplama ilerinin nemli bir sorunu olmutur. Geleneksel yntemde
yerden, doal koullar bozularak alnan rnekler zerinde yaplan deney sonularn kullanan Terzaghi
yntemi, temel tasarmnda, edindii kstlamalar gz ard edilerek en yaygn olarak kullanlagelmitir.
Bunun dnda, delgi iinde N30u bularak yaplan deneysel bantlarn yap temel tasarmnda kullanlmas
bilime aykrdr, ayrca kstlayc koullar ierir. Daha sonra gelitirilen Vs kesme dalgasna ilikin bant,
yap zelliklerini dladndan yap temeli tasarm ilkesine ayr dmtr. Gvenli tama gc yap
temelinden bamsz bir deer deildir. Sonradan, bu bantnn gelitirilmesiyle, yap eleri ile donatld,
ancak ok deitirgenli, ok koullu, ok eik deerli baka bantlar da oluturulmutur.
Bu alma ile bulunan yeni bant,Terzaghi tama gc ile temel tasarm ilkesi anlayna dayanarak,
ayrca oturmazlk koullar zerine yrtlm bir karmdr. Bant tm tama zellii dk topraklar,
sulu-kuru koullar, tm jeofizik koullar, tm yap kk trleri iin alan bir bantdr. Kstlamalar ya
da koullar yoktur. ngrd deerler, jeofizik(sismik) almalardan karlan,
1.
Jeofizik yeralt kesitinde, oturabiliri ya da yap kk tabann oturtulaca dzeyin altnda
gsz katman(lar) kal H,
2.
Yap kknn oturtulaca katmann sarsmsal jeofizik zellikleridir: Vs, Vp, E, k,
zellikleridir.
Arl W, temel oturma alan S olan N katl yapnn temel tasarmnda bu bant, uygun temel tasarmn
bulmak iin kullanlr. Bantda yer alan jeofizik zellikler(h2, E-dey esneklik lgesi, k-saran basn
lgesi ya da -Poisson oran) deimez kalrken, temel biimi ile boyutlar (tekil, srekli, btn, B-temel
aya genilii, L-temel boyu, M-ayak says, Df - temel derinlii deitirilerek, birim alana den yk
oturmadan tayabilecek qa- gvenli tama gc elde edilir.
Ksacas; zerine ne tr yap kondurulaca belli olmayan bo bir evlein qa- gvenli tama gc olmaz. qagvenli tama gcnn bulunmasnda jeofizik zellikler duraan kalrken temel tasarm iin temel boyutunun
deitirilir olmas, qa- gvenli tama gc deerinin de duraan deil deiken bir deer olduunu gsterir.
Eer, Yerinceleme almas yaplyorsa, ancak yap tr verilmemi ise, izleyen rnekteki bant, izleyen
biimde yap saymanna (inaat mhendisine) sunulmaldr.
qd

=(( E/k) . (d-Df ) / (B. Ip. (1 2 )))0,5

qd2

= (0,17/0,02) x 0,5 x (15,5- Df ) /(B x Ip x (1- 0,352)

97
www.jeofizik.org.tr

JEOFZK BLTEN

E!er, Yerinceleme al"mas

yaplyorsa, ancak yap tr verilmemi" ise, izleyen
Makale
rnekteki ba!nt, izleyen biimde yap say"manna (in"aat mhendisine)
sunulmaldr.
qd
=(( E/k) . (d-Df ) / (B. Ip. (1 !2 )))0,5
Yap denge tasarmcs (statiker) bu bantda yer alan Df, B, L ile temel tryle oynayarak, birim yap temeline
2
elde ederken
de kendiliinden
kacaktr. Dier oynayabilecei
den
qd2 qa=deerini
(0,17/0,02)
x 0,5 x temel
(15,5-biimi
Df) /(B
x Ip x (1- 0,35ortaya
)
yapsal zellikler ise W-yap arldr. Yap arln drmek iin ya N-katsaysn azaltr, ya da yap
gerelerini
yeniletirir(hafifletir.)
GTG duraan
bir deeryer
olmayp
Yap denge
tasarmcs (statiker)
bu ba!ntda
alan yukardaki
Df, B, L deerlerini
ile temel kullanarak,
tryle
ancak
dey
yap
yk
ile
yap
kk
biim
ile
boyutunu
ona
gre
deitirerek
ayr
ayr deerler
oynayarak, birim yap temeline d"en qa de!erini elde ederken temel
biimialabilir.
de
tezlii
ile E,G, k;Di!er
tm yer
zellikleri olan c,yapsal
, 1 , 2zellikler
ile yer slakl,
Jeofizik
yolla Vs sarsm
kendili!inden
ortaya
kacaktr.
oynayabilece!i
ise yeraltsuyu
W-yap
etkisini
iinde barndrr.
O nedenled"rmek
kolaydr, snrlandrma
bilimseldir,
temel tasarmn
doru
a!rl!dr.
Yap a!rl!n
iin ya iermez,
N-katsaysn
azaltr,
ya da enyap
gerelerini
biimde
yapar.ye!nile"tirir(hafifletir).
TA!IMA GC = JEOF"Z"K ZELL"KLER + YAPI KK BOYUTU "LE TR
___________________________________________________________________
1/h)(5%856$

GTG dura!an bir de!er olmayp yukardaki de!erlerini kullanarak, ancak d"ey yap
%2=%(<1$$7
yk ile yap kk biim 66hd(/<$3,.223(5$7)
ile boyutunu ona gre de!i"tirerek ayr ayr de!erler alabilir.
Jeofizik yolla Vs sarsm tezli!i <(50h+(1'6/..(67
ile E,G, k; tm yer zellikleri olan c, , "1 , "2 ile yer

slakl!, yeraltsuyu etkisini iinde barndrr. O nedenle kolaydr, snrlandrma

45.54 m

iermez, bilimseldir, temel tasarmn en

do!ru biimde yapar.
TASARLANAN
S.S. EL
<$3,.23(5$7)

YARARLANILANKUZEY
KAYNAKLAR

YAPISI

GNEY

<DS2WXUPD$ODQ
A = 619.33 m2
<DS$UO
W= 15.785 ton
<DS6DOQP'|QHPL7
Y VQ
En byk Gerilme
2.25 kg/cm2

Yol

Aro!lu, E., Aro!lu

N., Ylmaz, A.O., 2000, Zemin Svla"mas I. ve II. Hazrbeton
SAYGINKENT
*LUL.DW7DEDQ

Yl:7,

CL

Vp1 =350-370 m/sn

Vs1 =190-200 m/sn

Say:38, Mart-Nisan
Ay
*HYHN<RUXN
Siltli Kil)

Celep, Z., Kumbasar N., 1996, Yap7HPHO7DEDQ'HULQOLL6HoHQHL

Dinami!i ve Deprem Mhendisli!ine Giri",
#kinci Bask, Beta Da!tm, #stanbul.

d=5m

CL

Vp = 1460-1540 m/sn
<RUXN.XPOX
Ercan, A., 1990b, Yeralt
Bo"luklar
ve Zemin
Esnekli!inin
Jeofizik Yntemlerle
<HU6DOQP'|QHPL
Siltli Kil)
Vs = 660-750 m/sn
2

T0 = 0.20-0.34sn

Belirlenmesi, II. Ulusal <HULQ6DUVQW%\WPH(WNLVL

Kaya Mekani!i Sempozyumu Bildiriler, s.255b = 2.5-3.8

277,
5-7 Kasm

<HULQ*YHQOL7DPDJF
d= 5 m iin qs = 1.7-1.9 kg/cm2
d= 20 m iin qs = 2.4-2.65 kg/cm2

Ercan, A., 1996a, Soil Subsidence Classification at an Hotel Site by Engineering

Geophysics, Alanya, 7HPHO7DEDQ'HULQOLL6HoHQHL
Turkey, I. Balkan Geophysical Congress and
0$51.807$,

Exhibition, Eyll

d = 20 m

Vp3 = 2450-2550 m/sn

Vs3 = 1300-1330 m/sn

Ercan, A., 2000n Yermhendislik zelliklerinin Jeofizik lmler, Jeolojik Gzlemler

98

Nisan 2011

YERALTI ARAMACILIK

2.5

5m

28. 11. 2005

ve Teoteknik
Deneylerle Belirlenmesi; Yerel Yn. Jeoter. En. Ve
1/h)(5%856$

15 1

www.jeofizik.org.tr

Makale

YARARLANILAN KAYNAKLAR
Arolu, E., Arolu N., Ylmaz, A.O., 2000, Zemin Svlamas I. ve II. Hazrbeton Yl:7,

Say:38, Mart-Nisan Ay

Celep, Z., Kumbasar N., 1996, Yap Dinamii ve Deprem Mhendisliine Giri,
kinci Bask, Beta Datm, stanbul.
Ercan, A., 1990b, Yeralt Boluklar ve Zemin Esnekliinin Jeofizik Yntemlerle

Belirlenmesi, II. Ulusal Kaya Mekanii Sempozyumu Bildiriler, s.255-277,

5-7 Kasm

Ercan, A., 1996a, Soil Subsidence Classification at an Hotel Site by Engineering

Geophysics, Alanya, Turkey, I. Balkan Geophysical Congress and

Exhibition, Eyll

Ercan, A., 2000n Yermhendislik zelliklerinin Jeofizik lmler, Jeolojik Gzlemler

ve Teoteknik Deneylerle Belirlenmesi; Yerel Yn. Jeoter. En. Ve

Jeoteknik Uyg. B Kitab, 20-22 Kasm, S.297-332

Ercan, A.2001. Kran Blgelerinde YERARATIRMA YNTEMLER

Bilgi ve Kurallar. TMMOB JFMO Yayn. 339 s.

Ercan, A.2005. Bursa Nilfer Gen kellerinde Yaplama Jeofizii. Yer alt Aramaclk

Bildirgesi, Bozbey naat, Bursa.

Keeli, A.D.,1990. Determination of bearing capacity of soils by means of seismic methods

(in Turkish). Geophysical Journal, Ankara, Trkiye, 4, 83-92

Krinitzsky, E.L., Gould, J.P., Edinger, P.H., 1993. Fundamentals of Earthquake

Kumbasar, V., Kip, F., 1985, Zemin Mekanii Problemleri, alayan Kitabevi, 520 s
Terzaghi,K. And Peck, R.B.,1976. Soil Mechanics in Engeering Practice. 2nd ed. John Wiley

& Sons, London.

Tezcan, S.S. zdemir, Z., and Keeli, A., 2006. Allowable bearing of shallow foundation

capacity of shallow foundations based on shear wave velocity. Journal of

Geotechnical and Geological Engineering, 24:pp.203,-218,

DOI 10.1007/s.10706-004-1748-4, Netherlands, Springer,

www.springerlink.com.

Tezcan, S., 2011. Gemi depremlerden alnacak dersler jeofizik etdlerin nemi.

zel Bask. Yksek renim Eitim ve Aratrma Vakf. stanbul,

10 Mart 2011, Aydn Toplants.

Trker, E., 2004. Computation of ground bearing capacity from shear wave

Continuum Models and Discrete System. Eds. D. Bergman, et al. Netherlands,

pp.173-180.

velocity

Ulusay, R., 1989, Pratik Jeoteknik Bilgiler. Teknomad Yaynlar, 244 s.

99
www.jeofizik.org.tr

JEOFZK BLTEN