LOI NO! DAU CO SG THIET KE MAY duge bién soan theo dé cuong mén hoc Chi tiét méy cho sinh vién khoa Co khi va mon Thiét ké méy cho sinh vién khoa Kj thuGt giao théng truéng Dai hoc Bach khoa - Dai hoc Quéc gia TP Hé Chi Minh, pha hop vi noi dung mén Co sé thiét k& méy theo chuong trinh khung ciia B6 Gido duc va Dao tao cho cde nganh Co khi. N6i dung bao gém 20 chuong: Qua trinh va ngi dung thiét k€ may, cde chi tidu thiét k, truyén déng co khi trong my, 86 truyén dai, b6 truyén xich, 66 truyén banh rang, bé truyén true vit, b6 truyén vit me - dai 6c, b6 truyén banh ma sat va b6 bién téc, truc, 6 lan, 6 trugt, béi tron va hé thong béi tron lam mat, khép néi, ld xo, ghép bang then vd then hoa, ghép bang ren, ghép bang d6 déi, ghép bang dinh tan, ghép bang han. Cang v6i tai ligu nay, ching ti da xudt ban cuén Bai tép chi tiét may nhdm giip sinh vién ndm ré hon noi dung mén hoc. Cac tai ~_——wéu nay sit dung cho sinh vién hoc cde mén Chi tiét may, Co sé thiét ké may, Thiét ké méy, Co tng dung... va thuc hign Dé én mén hoc thuéc cde nganh cilia khoa Co khi, Ky thudt giao théng.... Ngodi ra lam tai ligu tham khdo cho cdc Ky su khi thuc hién cong viée thiét ké. Véi nhitng kinh nghiém trong céng tde gidng day, chiing t6i cé ging trinh bay mét cach chinh xdc, mach Igc va dé hiéu. Todn b6 don vj theo he théng SI. Chung t6i chan thanh cém on nhitng ¥ kién déng gop, phé binh nhang thiéu sét dé sdch duge hodn thién hon trong ldn tai ban. Cém on TS Lai Khde Liém bé nhiéu thoi gis dé doc toan b6 sdch va cé nhiéu ¥ hién b6 tch, cam on cdc can b6 gidng day b6 mén Co sé Thiét ké may da gép nhiéu ¥ kién hoan chinh dé cuong va ngi dung cudn séch. Moi ¥ kién dong gop, phé binh va thde mde xin giti vé dia chi: Nguyén Hitu Léc - B6 mén Thiét ké may - Khoa Co khi - Truang Dai hoc Bach khoa - Dai hoc Quéc gia TP Hé Chi Minh - Sé 268 Ly Thuong Kiét, Quén 10, TP Hé Chi Minh hodc lién hé truc tiép qua email: nhlcad@yahoo.com « Tac gid TS Nguyn Hau LgeChuong 1 NO! DUNG, QUA TRINH THIET KE MAY VA CHI TIET MAY 4.4 KHAINIEM VE THIET KE Thiét ké lA m6t qua trinh cia cdc ¥ tating sang tao hoa tuéng tugng va truyén dat nhiing y tudng nay cho ngudi khdc bing mét hinh thtic dé hiéu. Cong cy truyén dat duge sit dung phé bién nhét la ad hga, ¢6 thé bao gém: hinh anh, mé hinh, ban vé... Trong nganh co khi thi ta c6 thé dinh nghia thiét ké la qué trinh bién déi cdc khdi niém va y tuéng thanh may méc hitu ich. Vi tri thiét ké may va thiét ké co khi duge thé hién trong hinh 1.1. Hink 11 TS chute gidi quyét van dé 1a linh vue cé thit bac, bao gdm cdc vong tron nim trong nhu hinh 1.1. Gidi quyét van dé khong phai la bai to”in thiét k& béi vi né khong phai la qué trinh phat trién san phdm hoae qua trinh. Vi du nhu khi gidi quyét van dé vé ludt phap thi n6é khong gidng nhu van dé thiét ké. Theo cau tnic nhu hinh 1.1 ta thay duge nhiéu dang thiét ke Khong lign quan dén co sé ky thudt. Vi dy nhu thiét ké ndi that, thi vé lai thién vé nghé thuat nhigu hon 1a dya trén cde kign thite vé khoa hoc va ky thuat. Nhung trong linh wuc thiét k& ky thuat thi Iii12 Chuong 1 thién vé cdc van dé cé lién quan dén nhiéu mén hoc cia cdc nganh ky thuét khdc nhau nhu: co khi, dién, xAy ding, méi trudng, héa hoc... Hai ving nhé nhét tran hinh 1.1 1a thiét ké co khi va thiét ké may. Pham vi thiét ké trong hinh 1.1 c6 thé khai trién nhu hinh 1.2. Khi 46, thiét ké duge sti dyng véi hai mye dich chinh: dién dat xuc cam c4 nhan va phat trién san phém hoac qué trinh, cé thé biéu dién theo so 46 hinh 1.2. Nganh thiét ké lién quan cdm xic c4 nhan 1a hdi hoa, diéu khéc, thi trang, mot phan thiét ké kién tric... tif cdi dep va sé thich. Thi8t k6 my thugt lién quan dén quan sét va cdim xie déi véi sdn phém: mau ma, hinh dang bén ngodi, mau sic... 1a di tugng cua nganh M§ thudt céng nghiép. Thiét ké chife nang lién quan dén chiic nang cla san ph&m hoae qué trinh, Cong vige cia ngudi ky su lin quan dén thiét ké chie nang. Hinh 1.3 1a xe 6 t thé thao duge két hgp gitta thiét ké my thuat va chic néing.N6i dung, qué trinh thigt ké may va chi tiét may 43 Hinh L3 Két hop thiét ké my thudt va chite nang Linh vue thiét ké may 1a mot tap hgp con cia thiét ké co khi, va tap trung vao két cdu va chuyén dong méy (H.1.4). Hinh 1.4 B6 tri két cu méy phay diéu khién chuong trinh s6 phy thude vdo sit phdi hop chuyén ding gida ede b§ phan may 1.2 QUA TRINH THIET KE Qué trinh thigt ké lien quan dén timg sin phdm va quy md sdn xudt. Thiét ké ky thuat 1a qué trinh lién quan dén toan bé viée kink doanh cia xi nghiép, tir viée nh4n don dat hang, y tuéng san phdm dén bdo tri san phdm va trai qua nhiéu giai doan khdc nhau.14 Chuong 1 Ther nghigm mau Banh gia wndt ké theo céc chi tau Chon vat igu, chon ti thidt bj va qué trinh thidt ké va k cong cy ” Hink 15 Qué trinh thiét ké ky thudt theo phuong phap truyén thing (vugt rao can) nhu hinh 1.5a [32] duge sit dung khi thiét ké cée san phdm nhé vi du nhuf céc chi tiét co khi. Theo so dé nay thi cdc kyNOi dung, qué trinh thiét k# may va chi tiét may 15 nang lién quan dén thiét ké chi tiét méy déng vai trd rt quan trong trong qué trinh thiét ké ky thugt. Qué trinh nay duge sd dung phd bién cho dén nhing ndm 70 va 80 cia thé ky truéc. Qué trinh thiét ké duge thyc hién trong vai tudn hodc vai thang. Cugc céch mang chat lugng xuft hién vao déu nhimg nam 80 da lam thay déi cdc quan nigm vé thiét ké sin phdm. Vong dvi san phdm ngay cang ngin hon, ching loai va hinh dang sin phdm ngay cang da dang hon, chi titu dinh gid chét lugng san phim thay déi, do d6 cing ddi héi phi thay déi cdc qué trinh thiét ké ky thugt cho sin phdm. D6 1a ly do xudt hién qué trinh thiét ké ky thuat déng thai (H.1.3b [32)), cho phép tham gia vao qué trinh thiét ké nhidu chuyén gia thuge céc linh vuc khdc nhau: c4c nha ky thudt thiét ké phan tich, cde nha kinh té nghién ctu va danh gid thi truéng, cic nha my thudt cong nghiép tao d4ng va mau sdc cho sdn phdm, cdc nha bdo tri du don céc héng héc sin phém cé thé xay ra, céc nha ché tao... Khi d6 qua trinh kiém sodt chat lugng san phdm duce tién hanh tir hic bat ddu giai doan thiét ké va thyc hién trong sudt qué trinh thiét ké san phdm. Thdi gian thiét ké sin phdm gidm dang ké. 1.3 CO CAU VA MAY Co edu 1a hé théng cdc vat thé (khau) lién két nban teo véi nhau, dang dé truyén va bién déi chuyén dong tit khau nay sang cdc khau khac. Co cfu duge phan loai: co cfu bién déi ning lugng, co cfu truyén dong, co cdu chap hanh, co cfu didu khién, kiém tra va didu chinh, co c&u cdp ligu, vin chuyén, phfn logi, co céu dém tu déng, dong g6i.. May 1a mdt hay nhidu co cu 06 nhiém vy bién déi, hode sit dung nang lugng, dé thyc hién cong hitu ich véi muc dich nang cao nang sudt va thay thé stic lao dgng chén tay va tri 6c cia con ngudi. May duge phan loai: - May nang lugng — sit dung dé bién déi mot dang nang lugng bat ky thanh co ning (déng co dién, dong co dét trong.) hoc nguge lai (turbine, m4y phét dign H.1.6c..). - Méy cong tée - sit dung 48 bién a6i vat ligu. May cong tée duge chia ra: mdéy vn chuyén (H.1.3) va mdy cong nghé (H.1.4, H.1.6.b).16 Chuong 1 May van chuyén duge sit dung dé thay d6i vi tri vat liéu, nghia la thay d6i vi tri cda déi tugng: xe lia, 6 td, méy bay, tau thay, méy kéo, thang méy, bang tai.. May cOng nghé lam thay déi hinh dang, kich thuéc, trang thdi va tinh chét cia vat ligu hoac déi tugng gia cong: méy cét kim logi, may cng nghé gd, may cong nghé in, méy cong nghé thc phém, may lam dat, may cong nghé dét may... He théng truyén ddng: - Co khi ~ Thily lye, kbinén Bd phan cong tac = Bign, ng théing diSu khign a) Binh dt (2i6u chinh b) May khudy (May cOng téc) ) May phat dign (May ning lugng) Hinh 1.6 Cac thanh phdn cua may - Méy xt ly thong tin la my dé nhdn va xit ly thong tin bao gém: mdy kiém tra diéu khién va mdy tink. Trong may méc hién dai con nguéi khéng thé tryc tiép didu khién méy, kiém tra quy trinh cong ngh¢ ma méy thyc hién, do cdc thong 86 sén phdm, khéng cdm nhan duge su thay déi ché dé lam viée cua mdy véi ché d6 chudn. Do d6 phdi tao ra cdc may kiém tra diéu khién: bd diéu chinh, hé théng digu chinh ty d6ng qué trinh sdn xuat, dung cu do va thay déi céc thong sé qui trinh cong nghé...N6i dung, qua trinh thiét ké may va chi tiét may MW - Méy diéu khién la may thay thé hodc bdt chuéc cdc qua trinh sinh hoe, vat ly va co hoc cia con ngudi va dong vat: ngudi m4y (di, néi, nghe..), tay may, tim va than nhan tao... Néu trong mdéy ma cc qua trinh bién déi nang lugng, vat ligu va thong tin khdng c6 sy tham gia tryc tiép con ngudi thi ta goi la may tu déng. Tap hop cdc may ty dong thyc hign mét qui trinh cong nghé x4c djnh goi 1a day chuyén tu déng. Mét may bat ky dugc tao thanh tir ba thanh phén chinh (H.1.6a); - Déng co cung cap nang lugng cho may (dng co dét trong, dong co dién...). - Hé théng truyén déng, sit dung dé truyén céng sudt va chuyén dong tit dong co sang bo phan cdng tac, bao gdm truyén dong co khi, truyén dong thiy luc va khi nén, truyén déng dién.. Trong gido trinh nay ta chi khao sdt hé thong truyén dong co khi, cdc dang truyén déng khac duge khdo sdt trong cdc mon riéng lé. - B6 phan cong tac \a bd phn thyc hién céng viéc 6 ich nhv lam thay déi hinh dang, kich thuéc, trang thai... cdc vat thé. Ngoai ra trong méy con cé hé théng diéu khién. Tat cd cic may tap hgp tit cdc chi tiét may, cdc chi tiét may cd thé két hgp thanh tig cum chi tiét may. Chi tiét may 1a bd phan cha may 1A bo phan may khong thé thio rai nhé hon duge nia. Vi du then, buléng, dai éc, binh rang, 6 lan. !a cdc chi tiét may. Trong cdc may phuc tap c6 dén hang trigu chi tiee, vi du trong 6 t cé khodng 15 ngan chi tiét, trong day chuyén can tr dong cé hang trigu chi tiét.. Cum chi tiét méy - don vi lp Ién nh&t (hop s6, hp gidm téc, néi truc...) lA thanh phdn cia may. Trong ché tao méy ngudi ta phiin biét chi tit mAy c6 cdng dung chung va cong dung riéng: Céng dung chung, c6 hau hét trong tat cd céc may (buléng, truc truyén, bénh rang, 6 ian, néi truc...), cde chi tiét ho&c cum chi tiét nay duc khdo s4t trong mén chi tiét may. Céng dung riéng, chi gap trong mét hodc vai may (true chinh may cOng cu, pittong, thanh truyén, truc khuyu...), ching duge khdo sat trong cc gido trinh chuyén nghanh (May oft kim loai, May dong lve...). St may va cum chi18 Chuong 1 1.4 MUC TIEU VA NOI DUNG CHI TIET MAY Chi tiét may 14 mon hoe khdo sét cdc co 9d tinh toan va két cdu may, chi tiét may c6 cOng dung chung duge sif dung trong céc may va co edu khde nhau. Chi tiét may va co sé thiét ké mdy 1a mén hoc co 86, nghién cifu phuong phap, quy trinh, chi tiéu tinh todn va két cdu chi tiét va cum may c6 cong dung chung, quan tam dén Iya chon va xif ly vat liéu, hinh dang chi tiét, tinh céng nghé va dé chinh xdc ché tao. Chi tiét may cé hinh dang phd tap, lam viéc trong didu kién cu thé, do dé khéng c6 cdc cong thie chinh xic dé tinh. Khi tinh chi tiét may ta tién hanh theo cdc cong thie gan ding va thuc nghiém, dua vao cac hé so thu duge tif thuc nghiém va da dugc khang dinh qua thyec té thiét ké va van hanh may. C4c chi tiét va cum chi tiét may cd céng dung chung thudng dugc ché tao véi sf lugng Ion, do d6 b&t ct sy hoan thién nao vé phucng php, quy trinh, chi tiéu tinh todn va thiét ké déu mang d&n hiéu qua kinh té to lén. N@i dung chinh mén hoc: ~ Nghién citu két céu, chiing loai va tinh todn theo cdc chi tiéu kha ning lam viée chi tiét may, cym chi tiét may va may. ~ Nghién adu co sé nguyén ly lam vige chun;: .-itla cde chi tiét va tinh todn ching. - Phat trign cdc ky nAng thiét ké va sang tao ky thudt. M6én chi tiét mdy va co sd thiét ké may dya trén cdc kién thite eo ban va co sé: todn hoe, eo hoc ly thuyét, suc ban vat liéu, vat liéu hoc, vé ky thuat, co hoc may, co hoc pha huy, ma sét hoc va ly thuyét do tin cay... Huéng phat trién la ung dung may tinh trong thiét ké may va tinh todn dya trén co sd dé tin edy. Mt sé mon hoe lién quan chi tiét may va co 86 thiét ké my: - Mén hoc Co ly thuyét nghién cifu nhing qui Judt tong quat vé co hoc cht diém, hé ch&t diém (vat rin) va hé vat ran: tinh hoc, déng hoc va déng lye hoc. . - Mén hoc nghién edu dé bén, dé cing va én dinh goi la co hoc vat rin bién dang. Mén hgc tinh toan do bén, dé cing va a dinh cé thn la Sue bén vat ligu. Trong Ly thuyét dan héi thi céc phuong phapNOi dung, qué trinh thiét ké may va chi tiét may 19 ly thuyét ton dan héi dua ngudi hoc tir cdc van dé téng quat dén van 48 cy thé, ddi héi cée chimg minh todn hoc phitc tap, cho nén tng dung thuc té cia phuong phép 1¥ thuyét dan h6i bj han ché. Mén Site bén vat ligu khdo sat theo phuong phap ngugc lai: tir cde bai todn cy thé dén bai todn téng quét. Muc tiéu chinh la dua ra cdc bai toan ting dung cu thé, cdc tinh toan dién hinh, gidi quyét cdc két cfu cu thé. + Co hoc méy la khoa hoc gdm hai phan: nguyén ly (ly thuyét) co cAu va nguyén ly (ly thuyét) may: Nguyén lg co c&u 1a khoa hoc nghién citu vé cu tao, dong hoc va d6ng luc hoc co cfu riéng lé, che co cfu nay ung dung trong nhiéu loai may va thiét bj khée nhau. Céc vén dé nguyén ly: Phan tich: nghién cdu cdc nguyén ly cfu tao, déng hoc va dong luc hoe eo cfu. Téng hop: thiét ké co cu vdi cdc nguyén ly cdu tao, déng hoc va dong lyc hoc co c&u cho trudc dé thuyc hign chuyén déng theo yéu cdu. Nguyén Ij may, khdo sdt tap hgp cdc co cfu lién quan dé tao thanh may riéng 1é, té hgp mdéy ho&e day chuyén ty dong. Trong nguyén ly may khdo sat c&c van dé va ly thuyét c&u tao may, xay dung sc dé nguyén ly lam viéc cla may nhu la tap hgp cdc co c&u. Trong nguyén ly may cdn khdo sat cdc vén dé diéu khién ty dong, diéu chinh may va t6 hgp may, ngoai ra con khdo sat ly thuyét dao dong may... - Vat ligu hge cung efp céc kién thie dé ngudi thiét ké Iya chon va xt ly (ti ram, théim carbon, phun bi..) vat ligu hgp ly nhim nang cao d@ ban vi a cing cho chi tiét may. - V8 k§ thudt, cung cMp cfc kién thie vé ngén ngit giao tiép . trong ky thu4t, dua ra quy trinh va quy ludt tao nén ban vé cho két cdu may, cdc chi tiét may riéng 1é hoac cac vi tri ldp. CAc chi tiét may duge phan loai nhu sau: - Céc chi tiét ghép sit dung dé ghép cdc chi tiét may thanh cdc khau, co cfu vA may. Ching bao gém cdc chi tiét ghép thdo duge: ren, then... va kh6ng théo duge: han, dinh tén, 46 di, dan....20 Chuung 1 + Céc co cfu truyén dong sit dung dé truyén va thay déi chuyén dong, céng sudt tit true nay sang tryc khdéc. Céc bo truyén bao gém: 4n khép (banh rang, xich, truc vit...) va ma sdt (dai, banh ma sét...). - Cée chi tit quay duge JAp trén truc tam hodc truc truyén. Dé néi cfc truc véi nhau ta sit dung khép néi. Dé dd truc ta sil dung 6 truc: 6 lan va 6 trugt, phy thugc vao ma sét sinh ra trong 6 14 ma sat lan hodc ma sét trugt. Chuyén dong tinh tién cia co cu dugc git béi- coc dutng din huéng, bao gém: dung dn huéng lin va trugt. Cac 6 truc va dutng dAn huéng duge ldp trén than m4y ho&c than 6. + Dé bién 46i chuyén dong hoe thyc hién chuyén dong véi quy dao cho trudc ta sit dung cée co cfu: co chu cam, tay quay - con trugt... C&e co cfu nay da khdo sét trong gido trinh Nguyén ly may. - Trong phdn lén méy ta sit dung céc chi tiét dan héi nhu ld xo. ~ Dé tang chuyén dong déu, can bang chi tiét may va tich lay nang lugng dé tang tai trong va dap hoac tiép nhan tdi trong va dap ta sit dung bénh da, con lc, bua, de... - Dé tang tudi tho may ta phai str dung cac chi tit bao vé, che chan, c&c chi tiét hé théng bai tron va lam mat may. - Cac chi tiét va co cfu didu khién... Ngoai ra cdn cé nh6m cac chi tiét may c6 céng dung riéng, phu thudc vao loai may chuyén nganh... 1.5 QUA TRINH THIET KE MAY VA CHI TIET MAY Qué trinh thiét ké méy khéng chi don thudn la Iya chon tép hop c4c chi tiét may ma la mOt qué trinh séng tao, thé hién y tudng cia ngudi thiét ké. Thong thutng nguti thiét k€ c6 thé Iva chon m6t trong rit nhiéu chi tiét dé thuc hign mot chife nang nao d6 trong hé thing ceo khi. Do dé khi duge cung’cfp kign thtc day di vé chi tiét may thi vide thiét ké méy cang tt hon. Dé théa man cdc yéu cdu chung cia méy, qué trinh thiét k& méy cing tuong ty qué trinh thiét ké mot sn phim, bao gm cdc ndi dung sau: 1- Xde dinh nhu cdu thi truting vé may thiét ké. 2- Xée dinh cae yéu cdu ky thugt cho may. 3- X4e dinb nguyén ly hgat dong va ché dd lam viée cia may ay dinh thiét ké, Iya chon phuong An cdc so dé nguyén ly dé chon ra so 46 hgp ly nhét. Hinh thanh bé phan céng tac.N6i dung, qua trinh thidt ké may va chi tiét may 21 4- Lap so dé dong chung toan may va cdc b6 phan may théa mén cae yéu cdu cho truéc. Dé xudt mét 86 phuong dn thyc hién, dénh gié va so sdnh dé tim ra cfc phuong phép hgp ly nhét, ddp ting tot nhét cde yéu cdu da dat ra. Chon ching loai chi tiét phi hop trén so dé dong. 6- Tinh céng sudt cdn thiét, chon dong co va phan b6 ti so truyén cho hé théng truyén dong. Xdc dinh trj sd va dac tinh tdi trong téc dung én cdc bo phén may. 6- Chon vat ligu thich hgp nhdm st dung tinh chat da dang va khéc biét cia vat ligu dé néng cao higu qud va dg tin cfy lam viéc cla may. 7- Tién hanh tinh todn déng hoe, lyc tdc dung va tinh todn thiét ké nh&m dinh ta cdc kich thudc gan dung cua chi tit may va dé théa man céc chi ti@u cha yéu vé kha nang lam viéc cia ching. Trén co so 46 két hop véi cdc yéu cdu vé tidu chudn hod, lAp rép, cong nghé ché tao va cdc yéu cdu cu thé khée dé xdc dinh Jdn cudi kich thuéc cia chi tiét may, b@ phan may va toan m4y. Tinh todn kiém nghiém sau khi da biét két c&u dé dim bdo cdc chi titu vé kha nang lam viéc, an toan va tin cAy cho may... 8- San xudt thi, didu chinh, sta chifa lai thiét ké.... 9- Lap tai liu thiét ké: thuyét minh, huéng dan sit dung, bdo dung va sia chita may. Nhu thé thiét ké may la céng viéc rat phitc tap, lien quan chat ché dén vigc thiét ké cde chi tiét may va bé phan méy. Thiét ké chi tiét may, 1A mOt phdn trong quy trinh thiét ké may tién hanh theo cae trinh ty sau: 1- Lya chon dang hodc loai chi tit thich hgp dé thuc hién chite napg. 2- Use lugng hole thiét ké so b® chon kich thuéc chi tiét may dg théa man cdc yéu cdu. 3- Tinh ton kiém nghiém chi tiét theo cdc chi tiu vé kha nang lam viéc va cdc chi tiéu khac. 4- Higu chinh thiét ké va kich thudc dé dat duge céc gid tri toi uu.22 Chuong 1 Bude 3 va 4 cé thé thuc hién dé dang néu nguéi ky su duge dao tao tét céc phuong phdp phan tich va hiéu cdc nguyén ly co ban cia d6i tugng. Bude 1 va 2 ddi héi tinh sang tao, do dé la cdc giai doan kho khan trong qua trinh thiét ké. Sau khi chon loai chi tiét phi: hgp thi ta tién hanh tinh to4n phan tich déng hoe, tai trong va ung suat. Phan tich nay tién hanh cing véi viéc Iya chon vat ligu hgp ly trong méi quan hé ting sudt - bién dang - dé bén vdi hé sé an toan. Cac buée 2 va 3 trong qué trinh thiét ké chi tiét may co thé thye hién theo trinh ty sau: 1- Lp so dé tinh toan, trong dé két cau duoc don gian héa, céc lye tap trung hoac phan bé theo quy luat nao do. 2- Xdc dinh luc tac dung lén chi tiét may. 3- Chon vat liéu thich hgp véi digu kién lam viée cua chi tiét méy, kha nang gia cong va xét dén cdc yéu t6 kinh té. 4- Tinh todn cdc kich thuéc chinh theo chi tiéu vé kha nang lam viéc (tinh toan so bé vdi so dé duge don gidn hda, cde nh4n té vé tai trong va ung su&t chua duge danh gia chinh xdc). Phu thudc vao cic dang héng chi tiét méy ma ngudi ta dua ra chi tiéu tinh. Da sé ngudi si dung, ké ca cdc k¥ su tham gia thiét ké, hiéu mé6t céch don gidn héng héc la khi chi tiét bi phé va hoan toan. Tuy nhién sy pha va chi la m@t dang cia héng héc. Ky su thiét ké can phai biét rd cdc dang héng cia chi tiét may bao gm: - Khi hoan toan khéng lam viée (pha vd hoan toan) - Khi con lam viée nhung khéng thuc hién chitc nang da dinh - Khi hong hoc nghiém trong lam chi tiét khong con tin cay va an toan, cn thiét ngay lp tue ngung lam viée dé sta chita va thay thé. Vai trd ky su thiét ké 1a dy bdo chi tiét cac’dang héng sé xudt hién trong chi tiét may. Cac chi tiét hong nay la cdc héng héc trong méi quan hé dé bén - ting suat - bién dang va bao gém cdc hién tugng xay ra bén trong hodc trén bé mat vat thé lién quan dén ma sat, mai mon, bdi tron, phd hiy do méi truimg.NOi dung, qué trinh thiét ké may va chi tiét may 23 4.6 CAC PHUONG PHAP THIET KE : Hien tai cé rat nhiéu phuong phSp thiét ké chic nang cho chi tit hodc san pham cg khi. Tuy vao chi tiét chi cdn dam bdo cac chi tigu kha nang lam viéc, theo dé an toan va dé tin cay hoac theo chi tigu nang cao chat lugng san phdm ma ta sit dung cdc phuong phap thiét ké khac nhau: 1- Thiét ké don dinh: dam bao cac chi tiéu kha nang [am viée cho chi tiét may hoge sdn phém. Tinh theo ting sudt cho phép va hé sd an toan, xét dén anh hudng cia kich thuéc, do bén, dac tinh tai trong va cdc dai lugng nay xem nhu don dinh. . 2. Thiét hé theo dé tin cdy: dam bao dé an toan va dé tin cay cho sin pham. Tinh theo xac suat lam viée khéng héng la phuong phap tién bé nhat, xét dén anh hudng cia dé phdn tan tai trong, co tinh vat ligu, dung sai kich thudc... trén co sé thiét ké xac suat [46]. 3- Thiét ké bén viing: dé xac dinh gid tri tdi uu cho cdc thong sé thiét ké, dim bdo hinh dang, chat lugng va gid thanh. Thiét ké bén ving dam bdo cac thong sé thiét ké bén viing vai céc nhan té nhiéu, khong cam nhan sy anh hudng mién phan béi cdc dai lugng ngdu nhién khi thiét ké. Cac nhan té nhiéu a cdc nhan to khong kiém soat duge ho&c kiém sot dugc véi chi phi cao. Thiét ké bén vitng chia lam ba giai doan [15, 301: a) Thiét ké hé théng: tim hiéu co sé ky thuat thiét ké va thiét ké so bd. 6) Thiét ké thum sé: chon cac gia tri kich thuée, tinh chat thich hop cho tham sé thiét ké cia chi tiét hoac san phdm, sit dung thiét ké xéc sudt phan tich dé anh hudng titng thong sé. ce) Thiét ké dung sai: chi tiét chat lugng cao thay thé chi tiét co dé tin cay thap, nang cao chat lugng chi tiét hodc san pham. Sit dung quy hoach thyc nghiém va dung sai x4c sudt dé gdn dung sai cho kich thuée. Trong cac phuong phap trén, khi thiét ké, ta cdn phai dam bao cac chi tiéu vé lap rap, ché tao, mdi truong... Thiét ké c6 thé chia ra thiét ké theo kinh rghit va thiét ké dya trén co 8d khoa hoe. Mét sé thiét bi dis: gidn va khéng ddi héi cao vé do an toan, d6 tin cay.. ta cd thé thiét ké theo kinh nghiém.24 Chuang 1 Thong thutng nhing chuyén gia trong lanh vuc nay mdi cé thé tién hanh thiét ké theo kinh nghiém. Da sé céc may va chi tiét may trong cdc thiét bi quan trong déu phdi tién hanh thiét ké dua trén co 8d khoa hoc, nhét la cdc thiét bj doi hdi d6 an ton va tin cfy cao nhu cdc thiét bi giao théng bé, my bay, tau thiiy.. Trong qué trinh thiét ké du tién ta tién hanh tinh ton thiét ké so be, bé qua mét sé hé 86. Sau khi c6 cdc kich thuée méi tién hanh tinh todn kiém nghiém, lic nay tinh dén toan bo cdc hé sé anh hudéng hinh dang kich thude va digu kign lam viée. 1.7 MAY TINH HO TRG THIET KE (CAD) Tuy thugc vao trinh do va quan diém cua méi ngudi mA thuat ngit May tinh hé trg thiét ké (CAD - Computer Aided Design) co thé hiéu theo nhiéu céch khdc nhau. Trong qué trinh thiét ké ky thudt may tinh hé trg tét ca cdc giai doan. Khong nhing chi hé tro gidi quyét cdc van dé ky thuat ma con gidi quyét cd nhimng van dé vé quan ly. Sit dung c4c phdn mém va phan cting tét nhat gidp cho nha ché tao c6 duge chi phi thiét ké thap nhat, higu qué cao nhat, nang cao chat luong san phém, gidm théi gian phat trién san pham, gid duge tinh canh tranh trén thi truong trong nuéc va quéc té. Hink 1.7 Ung dung may tinh trong thiét ké mo hinkNO6i dung, qu trinh thiét ké may va chi tiét may 25 CAD cho phép nha thiét ké quan sdt dugc mé hinh hinh hoc ma khong can ché tao mé hinh mau dat tién (H.1.7). Hé thong CAD cho phép thiét ké phan tich tit nhétng chi tigét may don gidn nhu buléng, dai Sc... dén nhing két c&u phic tap nhu m4y bay A880 cia hang Airbus hodc 777 cia hang Boeing. Ban thiét ké c6 thé tdi uu va hiéu chinh tryc tiép va dé dang vao thii diém bat ky. Théng tin uu tri trén may tinh 6 thé truy c4p va lay ra bat ky nai nao. Cac phan mém hé trg thiét ké: - Vé ud mé hinh héa: AutoCAD [49], AutoCAD Mechanical [47], Mechanical Desktop, Solidworks, Inventor, ProEngineer, Solidedge.... - Tinh toén: ANSYS, Algor .... - Mé phéng: Dynamic Designer, 3D working Model, Adams... - Ngén ng lép trinh: VisualLISP [48], VBA, C++... Tri tug nhén tao (Al - Artificial Intelligence) la mot dang CAD cd gang thay thé céng viéc suy nghi con ngudi va 4p dung ching thanh cac qua trinh trén may tinh. So véi cong cu vé thudn tay thi tri tué nhan tao sit dung may tinh phuc vy trong trutng hgp cé mic dé tri tué cao hon, hodc 6 thé néi tri tué nhan tao gidp d@ qué trinh thiét ké c6 dong gép dang ké cua tri tué. Hé chuyén gia (expert system) lA cdc chuong trinh may tinh giif vai trd diéu khién dé giai quyét cac bai ton cy thé 6 mic d6 chuyén gia va cung céip ky nding gidi quyét van dé cho ky su thiét ké. Vi du, hé chuyén gia c6 thé phan tich ban vé chi tiét trén may tinh dé gitp qua trinh ché tao chi tiét dugc dé dang. Néu phat hién cdc dung sai nhé thi hé chuyén gia sé canh bdo cho ngusi ky su vé nhimg kho khan khi ché tao va dé nghi nhing dung sai dé ché tao hon. Hé chuyén gia 6 thé phan tich thiét ké cac chi tiét tiéu chudn (vi dy sit dung imét loai buléng hoc vit cé kich thuéc giéng nhau trong khi lap rdp san phdm, thay vi sit dung nhiéu kich thuée buléng khac nhau cho mii vi tri, khi d6 qué trinh bdo tri san phdm sé tét hon). Tri tué nhan tao phic tap hon hé chuyén gia va gidp cho hé théng mdy tinh thu thap dugc cdc théng tin méi.26 1.8 HE THONG DON VI TRONG THIET KE MAY Dé gidi quyét cdc bai toan ky thuat cin phai sit dung hé thong don vi thich hgp. Hién tai trén thé gidi sit dung hai hé thong don vi chinh: Ban vi | H@ théng SI /Systéme Intemational Units) | #88 thdng Anh (English units} Tai trong N (Niuton) bt (pounds force) Chiéu dai m «men in {dneh) Khéi lugng kg (kitogam) tom (pounds mass) Théi gian 5 (gidy) s (gidy) Nhiet do °K (86 Kelvin) Rp (60 Rankine) Tuy thude vao diéu kién thuc té sit dung ta 6 thé sit dung don vi phi: hgp cing hé théng, vi dy trong thiét ké may thi chiéu dai la mm Gnilimét), nhiét dé la °C... Céc dif ligu trong bai ton phi dua vao cing mot hé théng don vi. Do do can thiét phai chuyén céc don vi nay thanh don vi khac. Tai ligu nay sit dung hé théng don yj SI va bang hé théng don vj do trinh bay trong bang 1.i. Bon viST Bang 1.1 He thong don vi theo SI Géc Lye Cong Bon vi St co sb Chiéu dai Khéi ligng Théi gian Nhigt 46 Bon vj St phy Dan vj St din xudt Nang jugng Céng suat Ap luc, ung suatN6i dung, qué trinh thiét ké may va chi tiét may 2 Bang 12 Tiép déu ngit hé théng don vi SI H@ od nhan Tikp éfu nga Ky higu theo ST 1.000 000 000 000 = 10"? Texa T 1.000 000 000 = 10° Giga G 4000 000 = 10° Mega uM 1000 = 10° Kilo k 100 = 10? Hecto h 10 = 10° Deka da 0.1 = 10" Deei a 0.01 = 107 Centi c 0.001 = 107 Mitt m 0.000 001 = 10° Micto " 0.000 000 001 = 10° Nano n 0.000 000 000 001 = 10"? Pico ° 1.9 CONG CY TINH TRONG THIET KE MAY Qué trinh thiét ké may dua chd yéu vao tinh todn va thyc nghiém. Nguyén ly thiét ké that da dang, vi dy muc dich ciia tinh todn thiét ké theo do bén la cf gang dy bao tmg sudt va bién dang cia chi tit, dam bdo an toan khi tdi trong tac dung véi tudi tho mong dgi cho may. Tat cd tinh todn diya vao co tinh vat ligu uige x4c dinh trong phdng thi nghiém. Nhiéu céng cu tinh todn khdc nhau duge 4p dung dé tinh todn thiét ké. Ngoai sé tay vA mdy tinh bé tii ta cdn cd thé sit dung mot vai phdn mém tinh todn duoe sit dung trong tinh todn thiét ké: Mathematica, Matlab va MathCAD... Cac chung trinh lap bang biéu nhu Excel, Lotus... duge ting dung dé gidi cdc bai todn ky thuat. CAU HOI ON TAP CHUONG 1 1-1. Thé nao 1a co eu, my, chi tiét may, eum chi tiét may? 1.2, Neu tén ede chi tit may ¢6 cing dung chung va céng dung riéng? 1.3. Myc tiéu va nhigm vy cia mon chi tiét may? 1.4. Phan bigt may nding luyng véi méy cong téc? 1.5, Trinh ty thi8t k& mdy, thiét ké chi tit may? 1.6. Méy tinh hé trg gi cho may thiét k6?Chuang 2 CAC CHi TIEU THIET KE MAY VA CHI TIET MAY Cée ky higu ‘Ky higu Bon vj ‘He 86, del tigng J ay (2) 3) A mnt Ti6t dign mat cdt ngang EE MPa Médun dan hai F N Luc kéo {nén, dép) Fa N Lye phaip tuy8a f He sd ma sat —t fo Mat do phan bs LY 410 mm D6 ving va dé ving che phép @ MPa Modun dan h6i trugt H [He HAC | 56 ran HB 189 ran do thea phuong phépp Brinell HR BQ ran do theo phucng phap Rockwell i D9 cuing tiép xuc _| Je mm? #éomen quan tinh doc eve Ka Ke H@ 66 x61 d6n dnh hudng che tap trung tdi treng Ke He 65 ch& dé 18) eng + — K He 86 tudi tho t mm Chiéu dai tinh todn eda tryc — | Chi 86 mii dudng cong mdi hoge man u Nmm | Momenuén Ny S8 chu ky lam vige tong duang Ne | S6 chu ky od 88 Po Ap sudt bé mat tiép xtc Q Tai trong Q(t), F(t) Tr Xdc suét hongCac chi tiéu thiét k& 29 a) (2) 3) ‘Cuang 06 tai trong Ty 36 Ung sudt Xe sudt lam vigc khéng hong 8 Sai Ich binh phuiong trung bin Sa. Se HG 86 an toan khi tinh theo ving sudt udn va xodln 8, 1s] H@ 56 an toan va hg 86 an foan cho phép T Amm Mémen xodn ty °C 46 va nhigt dQ cho phép Wow. | ma? | Memon cin ufn va xodn y Bién dang tép xe . h biém phan vi . _ H@ 86 xét d6n cd tim vat Hou 6 Hp 8d ting bén bé mat We He He 96 x6t d6n anh hudng cia cmg suit mung binh d6n 36 bén mdi kal H6 88 kich thude att) ‘Cudng 4% héng wld MPa Ung suft xodn, ung sudt xodn cho phép J @, fol MPa Ung suét un, ung sugt uén cho phép. 6, [9] rad Gée xeay vd gée xoay cho phép > [el tad Géc xolin vA géc xodin cho phép a | Bién 46 Ung sudt o Gidi hen bén kéo __| owe Gidi han bén us om Gidi han chay kéo eae Gidi han chy udm on Ung sudt ip xoc | omo.0.1.05] Mi Gidi hen mai on | MPa Ing suai trung binh Ios MPa Ung sudt cho phép khi qué tai Bi6n dang dai va bin dang dai cho phép H@ 86 Poisson Ban kinh va ban kinh cong tong duong38 Chuong 2 2.1 YEU CAU CHUNG CUA MAY THIET KE Déi véi timg loai may cu thé ta c6 cdc yéu cdu khéc nhau. Cé thé chia yéu cdu cla may ra thanh ba nhém: - Nhiing yéu cdu chung vé thiét ké, ché tao + Nhiing yéu cdu chung vé van hanh ~- Nhiing yéu cdu vé x4 gi. i- Nhung yéu edu chung vé thiét ké, ché tao bao gdm: dim bao kha nang iam viéc, tinh céng nghé cao, muc dé tiéu chudn hoa, quy cach hoa, mic dé tiéu hao vat liéu... Dam bdo khé nang lam viéc: day la yéu cau co ban déi voi may va chi tiét may. Ta tinh ton thiét ké méy va chi tiét may theo céc chi tiéu vé kha nang lam viéc. Cac chi tiéu cha yéu vé kha nang lam viéc ca may va chi tiét may bao gém: dé bén (myc 2.2), d6 cimg (myc 2.3), 6 6n dinh, 46 bén mdn (myc 2.4), dé én dinh dao dong (myc 2.6), kha nang chiu nhiét (myc 2.5), dO chinh x4c (myc 2.11, 2.12)... Tay vao dang héng chi tiét may ma ta dua ra chi tiéu tinh thich hgp. Tinh cong ngh@ cao: tinh céng nghé anh hudng én dén gid thanh may. Két cu c6 tinh cong nghé kbi trong diéu kién san xudt s&n c6 phai dé ché tao, tén it thdi gian va chi phi. May thiét ké phai dé ldp rap, thay thé, bdo duéng, van hank... Si’ dung cdc phéi dap, duc chinh x4c, can dinh hinh, han... dé ft gia cong co nhat (muc 2.10). Mic dé quy céch héa, tiéu chudn héa cao: quy each héa duge goi la sy vay mugn A0i v6i may méi thiét ké ché tao cdc chi tist ho&c cum chi tiét cia cdc may dang sit dung. Cac chi tiét duge vay mugn duge goi 1a quy cach héa. Tiéu chudn héa goi la viée sit dung trong méy mé6i cde chi tiét ho&c cum chi tiét duge tieu chufn héa. Sit dung trong méy thiét ké cdc chi tiét duge quy c4ch héa va tidu chudn héa (it loai chi tiét, mai loai 6 sé lugng lén): 6 lan, 6 trugt, vit, buléng... hoae cum chic nang nhu hép gidm téc, hop téc d6... thi gid thanh méy thap, dé sta chia va thay thé hon (muc 2.13), Mic dé6 tiéu hao nguyén vat lidu: thiét ké két cdu hop ly, téi uu (muc 2.8) va lya chon vat ligu hop ly (muc 2.9) dé khéi lugng vat liéu st dung trong mdy ché tao thap, nhung van dam bdo kha nang lamCéc chi téu thiét ké 31 viéc cho m4y. Vat ligu chigém 40+70 gi4 thanh sin phém, nén gidm mic dé tiéu hao vat ligu mang lai higu qua kinh té to lon. Khd nang phat minh, sing ché: May thiét ké co kha nang phat minh, sang ché la cdc may méi c6é thé xin cap bing phat minh, sang ché trong nuéc hoge ngoai nuéc. Trinh ty xin c&p bing phat minh sang ché quy dinh béi Cuc sé hiu tri tué. 2- Nhing yéu cdu vé vén hanh bao gdm: dé tin cay, nang sudt méy, gid thanh méy, gid thanh gia céng sin phdm, cht luong gia céng, an toan, ty suit lgi phudn, tinh co déng cia may. D6 tin c@y cao: tiéu chufin nay trong thdi gian gin day dugc quan tim dac biét khi may cang phifc tap, mite dé ty dong héa cia may cao hon, gid thanh d&t hon va két cdu lam viéc trong diéu kién 6 cutmg dé cao hon. Do dé khi thiét ké, nha thiét ké cdn phai dinh gid day di xAc suit lam viée khong hong, tinh dé sifa chifa va tuéi tho cua may (mye 2.7). Nang sudt mdy: la chi tiéu quan trong nhat vi né quyét dinh gia thanh gia cng va Igi nhuan. Nang sudt m4y duge danh gid bing sé lugng céng viée duge thyc hién trong mét thdi gian nhat dinh nhu phut, gid, ca, thang... Vi dy, may ép nhua la sé sin phém/gid, may xay xét lua la sé kg lia xay xdt/gid... Gid thanh méy: anh buéng dén gid thanh gia cong, loi nhuan cia m4y va dén ca téng sO von dau tu vao xi nghiép. Dé gidm gid thanh nha thiét ké edn phai: lua chon so dé nguyén ly vao so dé dong thich hgp, tinh cing nghé méy cao, mife dé ti@u chudn héa cao, lugng tiéu hao vat ligu dé ché tao ra may thap. Gié thanh gia céng: gid thanh gia céng sén phém phy thudc khong nhing vao nang sudt va gid thanh may, ma cdn phy thugc vao chat lugng gia céng va d6 tin cféy cua may. Vi dy nhu gid thanh may thdp nhung dé tin cay khdng cao cho ta nang sudt thuc té cila m4y thap va gid thanh gia céng sdn phém sé cao. Nhiing may nhu thé nay khéng cho ta hiéu qué kinh té. Chat luong gia céng: dude danh gid tiy theo loai may: - May c&t got kim loai, gia cong g5: do chinh xfc, do bong gia cong - May xay xat lia: ty 18 tam, t¥ 18 théc, do bong gao...