OSNOVE SAOBRAAJNICA

III PREDAVANJE

HORIZONTALNO VOENJE TRASE PUTA

projektne linije koje prikazuju tok karakteristinih taaka poprenog

profila (osovina kolovoza, ivice kolovoza, ivice planuma, granice
trupa puta, granice putnog pojasa...) i definiu njihov poloaj u
horizontalnoj ravni
geometrijski oblici su kombinacija pravaca, krunih i prelaznih
krivina, pri emu svaki element ima podruje primjene sa utvrenim
rasponom geometrijskih parametara

OSNOVE SAOBRAAJNICA

III PREDAVANJE

PRAVCI
kao najstroiji geometrijski element prave linije slue kao pomono
sredstvo u formiranju povijene linije trase:
- teko se uklapa u sloene uslove terena
- saobraajno-psiholoki efekat, pravci sa dugim centralnim vizurama
djeluju monotono i smanjuju aktivnost vozaa, negativan uticaj na
sposobnost procjene situacije
- prava je samo najkraa veza izmeu dvije take, u graenju puteva
vezu izmeu dva pravca mogue ostvariti samo fleksibilnim oblicima
- Lorenc: Prava skoro uvijek vodi pogrenim pravcem, to dokazuje
sledea krivina.

OSNOVE SAOBRAAJNICA

III PREDAVANJE

PRAVCI

- ne postoje ogranienja za primjenu pravca sa vozno-dinamike strane,

negativni saobraajno-psiholoki efekti uoeni u eksploataciji ukazuju da
dionice u pravcu treba ograniiti na mjeru koja je sagledljiva za vozaa i
dovoljna za prilagoavanje uslovima puta:
kod suprotno usmjerenih krivina 2Vr L(m) 20Vr
ispod vrijednosti min L je besmisleno primjenjivati pravac, ve se krivine
povezuju S krivom
kod istosmjernih krivina 4Vr L(m) 20Vr
duina dovoljna za sagledavanje i shvatanje otrine zakrivljenosti sledee
krivine
Maksimalna duina pravca ograniava se na vrijednost koja je priblino
jednaka najveoj dubini vidnog polja.
3

III PREDAVANJE

OSNOVE SAOBRAAJNICA

KRUNE KRIVINE
fleksibilno povijanje trase radi savlaivanja terenskih prepreka,
krivine pogodnih geometrijskih oblika. Kao najprostiji oblik krive,
kruni luk nezamjenjiv oblik projektne geometrije (linija konstantne
zakrivljenosti 1/R=const)-uticaj na vozila u kretanju
Granini radijusi min R R maxR
Minimalni radijus, obezbjediti kretanje u najotrijoj krivini
mjerodavnom raunskom brzinom uz ostvarenje pune vrijednosti
radijalnog koeficijenta trenja (max fR) uz maksimalni popreni nagib
(maxip):

min R

Vr2
m
127(max fR max ip )

III PREDAVANJE

OSNOVE SAOBRAAJNICA

KRUNE KRIVINE
za maxfR i maxip=7%, min R u funkciji od Vr

Vr (km/h)

40 50 60

70

80

90

100 110 120

minR(m)

50 80 120 180 250 350 450 600 750

primjenjuje se samo na onim mjestima gdje bi R>minR

bio neprihvatljiv zbog investicionih posledica

OSNOVE SAOBRAAJNICA

III PREDAVANJE

KRUNE KRIVINE
Maksimalni radijus horizontalne krivine - maxR
- eksploatacija puteva pokazala da max R treba ograniiti na
vrijednost kod koje voza ne gubi osjeaj zakrivljenosti
- suvie blage krivine ostavljaju utisak poremeenog pravca (naroito
za R10 000m)
- max R=5 000m
- objektivna slika o max R dobija se iz odnosa maxR/minR-skladni
oblici postiu se kod odnosa maxR/minR~6

OSNOVE SAOBRAAJNICA

III PREDAVANJE

KRUNE KRIVINE

karakteristini geometrijski elementi krune krivine

7

OSNOVE SAOBRAAJNICA

III PREDAVANJE

PRELAZNE KRIVINE
neohodan geometrijski oblik kod prelaska iz pravca u krug, iz kruga u krug i
iz kruga u pravac
ukoliko se ne primjene, problemi i posledice:
- usled skokovite promjene zakrivljenosti sa 1/R=1/ do 1/R=const, dolazi
do potrebe za trenutnim okretom upravljaa, sijeenje krivine, ugroena
bezbjednost saobraaja
- skokovita promjena radijalnog ubrzanja-boni udar, neprijatno u
fiziolokom i psihikom pogledu, dolazi do pogrenih odluka u toku vonje
- direktan prelazak iz pravca u krivinu ostavlja utisak preloma vodeih linija
puta, nesigurnost vozaa i neadekvatno ponaanje
Prelazna krivina- nije samo posrednik izmeu kruga i pravca, ve
ravnopravan krivinski oblik sa pravcem i krivinom (klotoida).

OSNOVE SAOBRAAJNICA

III PREDAVANJE

PRELAZNE KRIVINE

vizuelni efekti sa i bez prelazne krivine

9

OSNOVE SAOBRAAJNICA

III PREDAVANJE

PRELAZNE KRIVINE
granini uslovi:
- promjena poluprenika krivine treba da bude postepena, zakrivljenost
podlee linearnoj promjeni
- pri konstantnoj brzini vonje brzina okretanja prednjih tokova treba da
bude konstantna
- preeni put i izvreno okretanje prednjih tokova od poetka prelazne
krivine do odreenog mjesta moraju biti srazmjerni proteklom vremenu:
L.R=const
prirodna jednaina klotoide:

R.L=A2
A-parametar klotoide, faktor veliine prelazne krivine

10

OSNOVE SAOBRAAJNICA

III PREDAVANJE

PRELAZNE KRIVINE

matematiki oblik klotoide - Fresnel-ovi integrali

11

III PREDAVANJE

OSNOVE SAOBRAAJNICA

PRELAZNE KRIVINE
klotoida-najprostija kriva posle kruga:
klotoida

krug

R.L=const=A2

R=const

=L/2R
faktor veliine:
parametar klotoide A (m)

=L/R
faktor veliine:
radijus kruga R (m)

12

OSNOVE SAOBRAAJNICA

III PREDAVANJE

PRELAZNE KRIVINE

slinost klotoida razliitih parametara

13

OSNOVE SAOBRAAJNICA

III PREDAVANJE

PRELAZNE KRIVINE
u projektovanju se koristi samo prvi dio do max 90- laka
konstrukcija za unaprijed izabranu veliinu A i R

karakteristini elementi za geometrijsku konstrukciju klotoide

14

OSNOVE SAOBRAAJNICA

III PREDAVANJE

PRELAZNE KRIVINE

geometrijski elementi proste putne krivine

15

OSNOVE SAOBRAAJNICA

III PREDAVANJE

PRELAZNE KRIVINE

geometrijski elementi prekretne linije-S kriva

16

OSNOVE SAOBRAAJNICA

III PREDAVANJE

PRELAZNE KRIVINE
Vozno-dinamiki kriterijum
promjena zakrivljenosti vodi promjeni radijalnog
ubrzanja -boni udar- jai ako je prelazna krivina
kraa
sR= 0.3m/sec3 ne osjea se
sR= 0.8m/sec3 fizioloki podnoljiv

min A
50

60

V3
0.146
sR

Vr(km/h)

40

70

80

90

100

110

120

sR(m/sec3)

0.8

minA(m)

40

60

80

110

140

180

230

280

350

minR(m)

50

75

120

180

250

350

450

600

750

minL(m)

35

45

55

65

80

95

110

130

160

0.72 0.65 0.57 0.50 0.45 0.40 0.35 0.30

17

OSNOVE SAOBRAAJNICA

III PREDAVANJE

PRELAZNE KRIVINE
Konstruktivni kriterijum
prelazna krivina slui za promjenu poprenog nagiba
kolovoza, postupno okretanje kolovozne ploe oko
unaprijed definisane ose vitoperenja, rampa
vitoperenja ir

min A

h
minR
max ir

max ir = 0.5%, izuzetno 1.0 do 1.2% kod serpentina

18

OSNOVE SAOBRAAJNICA

III PREDAVANJE

vitoperenje u S krivini
oko ose kolovoza

19

OSNOVE SAOBRAAJNICA

III PREDAVANJE

PRELAZNE KRIVINE
Estetski kriterijum
ublaavanje utiska otrine krivine, otvaranje krivine
minA=R/3
za krivine radijusa R>minR, voznodinamiki kriterijum
obezbjeuje i estetiku
likovna taka gledita:
L:Lk:L=1:1:1 odnosno : : =1:2:1

20

III PREDAVANJE

OSNOVE SAOBRAAJNICA

PROIRENJE KOLOVOZA U KRIVINI

za krivine 25< R<200m, kolovoz se proiruje u zavisnosti od
otrine krivine i konstruktivnih dimenzija mjerodavnog vozila
2

a
2R s

Rs najmanji poluprenik kruga okretanja

a rastojanje od zadnje osovine do prednjeg najisturenijeg
dijela vozila
za vie saobraajnih traka

n
1

pi
21

OSNOVE SAOBRAAJNICA

III PREDAVANJE

PROIRENJE KOLOVOZA U KRIVINI

potrebna veliina proirenja vozne trake u krivini

22

OSNOVE SAOBRAAJNICA

III PREDAVANJE

PREGLEDNOST PUTA U SITUACIONOM PLANU

U SKORO 40% SAOBRAAJNIH NEZGODA KAO INDIREKTAN UZROK
NAVODI SE NEDOVOLJNA PREGLEDNOST PUTA!
- puna preglednost samo u pravcu
- preglednost je i saobraajno-psiholoki i vozno-dinamiki inilac
- stepen ostvarenja u trasiranju i inenjersko-tehnikom oblikovanju
puta

zaustavna preglednost
preticajna preglednost

23

OSNOVE SAOBRAAJNICA

III PREDAVANJE

PREGLEDNOST PUTA U SITUACIONOM PLANU

Zaustavna preglednost
potrebna preglednost za bezbjedno zaustavljanje vozila ispred
nepokretne smetnje na kolovozu
- posebno vano za R<1000m
- vizura preglednosti:
Pz=Lzf+ L (m)
Lzf zaustavni put pri forsiranom koenju
L- sigurnosni razmak vozila zaustavljenog ispred smetnje (5-10m)

24

OSNOVE SAOBRAAJNICA

III PREDAVANJE

PREGLEDNOST PUTA U SITUACIONOM PLANU

po pravilu ostvarena na svakom mjestu=put garantuje bezbjednu
vonju programiranu raunskom brzinom

geometrijske postavke za odreivanje zaustavne vizure preglednosti

25

OSNOVE SAOBRAAJNICA

III PREDAVANJE

PREGLEDNOST PUTA U SITUACIONOM PLANU

minimalna vizura zaustavne preglednosti u funkciji brzine vonje i uslova vonje

26

OSNOVE SAOBRAAJNICA

III PREDAVANJE

PREGLEDNOST PUTA U SITUACIONOM PLANU

Preticajna preglednost
razlike u brzinama, manevar preticanja mogue ostvariti kod gustine toka
koja je manja od nivoa usluge D
vozilo koje pretie mora da pree dui put od preticanog vozila
LB-put preticanog vozila, LA-LB viak puta pretiueg vozila, LC sigurnosno
rastojanje

ematski prikaz procesa preticanja sa komponentama vizure preglednosti

27

III PREDAVANJE

OSNOVE SAOBRAAJNICA

PREGLEDNOST PUTA U SITUACIONOM PLANU

ukupna duina puteva = preticajna vizura preglednosti
Pp

t
(2Vr
3.6

V) m

-vrijeme, za V=15km/h, t=10s

- u tekim terenskim uslovima koristi se redukovana
duina preticanja-poetak preticanja trenutak kada je
vozilo A u istoj ravni sa vozilom B
- za autoputeve i puteve sa razdvojenim kolovozima,
skraena vizura preglednosti, nema vozila C:
PpA

t
(Vr
3.6

V) m

- % ukupne duine puta sa zadovoljavajuim uslovima za

preticanje
28

OSNOVE SAOBRAAJNICA

III PREDAVANJE

PREGLEDNOST PUTA U SITUACIONOM PLANU

Konstrukcija zone preglednosti
preglednost se provjerava na svim krivinama kod kojih uz unutranju ivicu
kolovoza postoje vizuelne prepreke
najvea irina zone preglednosti na dijelu krunog luka

grafika konstrukcija zone preglednosti za sluaj nepokretnje smetnje

29

OSNOVE SAOBRAAJNICA

III PREDAVANJE

PREGLEDNOST PUTA U SITUACIONOM PLANU

Konstrukcija zone preglednosti

sraunata irina zone preglednosti se uporeuje sa raspoloivom irinom iz

normalnog poprenog profila-potrebne mjere za obezbjeenje preglednosti:
na svim putevima I, II i III razreda iz zone preglednosti ukloniti sve prirodne i
vjetake objekte, rastinje, privremene objekte, zabraniti sadnju

primjer otvaranja usjeka radi postizanja preglednosti u krivini

30