F.A.S.T.

TEMEL SEVYE PLC

ETM NOTLARI
NDEKLER

BLM 1 :
BLM 2 :
BLM 3 :
BLM 4 :
BLM 5 :
BLM 6 :
BLM 7 :
BLM 8 :
BLM 9 :

PLC TANIMI, GR / IKI BALANTILARI, BT ve DATA ADRESLEMELER

DJTAL IKIIN ALIMASI ve KESLMES UYGULAMALARI
TIMER (ZAMANLAYICI) UYGULAMA RNEKLER
COUNTER (SAYICI) UYGULAMA RNEKLER
PULSE KOMUTLARININ KULLANIMI
COMPARE KARILATIRMA KOMUTLARININ KULLANIMI
PLC TARAMA SIRASININ NEM
PLCde TOPLAMA, IKARTMA, ARPMA, BLME
PLC PROGRAMI NASIL YAPILMALI ?

22.05.2009

BLM 1 :
PLC TANIMI, GR / IKI BALANTILARI, BT ve DATA ADRESLEMELER

PLC NEDR ?
Temel anlamda PLC girilerinden gelen bilgileri CPUda yazl programda ileyerek klarna bal
olan cihazlar istenildii gibi altran programlanabilir cihazlardr.
GRLER
Buton, Limit Switch, Fotosel, Proximity.vb
IKILAR
Rle, Kontaktr, Motor, Valf, Piston..vb.
PLC GR / IKI BALANTILARI
PLC Giri Balants

Bu bilgi dkman hazrlanrken temel uygulamalar iin kullanlan DVP-14SS PLC esas
alnmtr. Bu bilgiler DELTAnn tm PLC modelleri iin geerlidir. Datalarn kullanm ile ilgili
farkllklar PLC karlatrma tablosundan inceleyebilirsiniz.

SS serisi PLCler NPN ve PNP giri balantsn destekler. Fakat ayn ortak uca (SS ucu) bal
giri terminallerine NPN veya PNP balantlarndan sadece bir tanesi yaplabilir.

Giri balantlarn yaparken sensr tipleri balant ekline gre seilmelidir. rnein NPN
sensrler kullanlyorsa tm buton, limit anahtar vb giriler NPN balanmaldr.

CPU zerindeki girilere NPN balant yapl iken ilave nite girilerine (SS ortak ucu ayr
olduu iin) PNP balant yaplabilir.

PLC Giri adreslerini belirlemeden nce NPN ve PNP durumuna gre balantlarn nasl
yaplaca belirlenmelidir.

PLC girilerinin aktif olmas iin X terminallerine 24VDC uygulanmaldr.

PLC GR BALANTISI (NPN)

PLC GR BALANTISI (PNP)

PLC k Balants

14SS CPU klarna 3 farkl COM portundan 3 farkl voltaj balants yaplabilir. (r : C0, C1,
C2 iin 24V DC, 48VDC, 220VAC rleleri farkl COMlardan ektirebilirsiniz).
2

14SS CPU zerindeki tm klara ayn voltaj balanacak ise (r: 24V DC) C0, C1 ve C2 ular
kprlenerek yaplabilir.

C0 Y0, C1 Y1 ve C2 Y2,Y3,Y4,Y5 klarnn ortak ucudur.

lave nitelerde Y0 Y7 klarnn sadece 1 tek (C0) ortak ucu vardr.

Transistr kl PLClerin k balants NPNdir. PNP balant yaplmamaldr.

PLC k adreslerini belirlemeden nce balanlacak klarn voltajlarna gre hangi COM
ucuna balanaca belirlenmelidir.

Eer PLC klarna Step motor, servo motor gibi hzl anahtarlama gerektiren niteler
kullanlyorsa, transistr kl PLClerin kullanlmas gerekir.

Rle veya Transistr kl PLClere balanacak k yklerinin akmlar yksekse yk ile PLC
k arasna bu yksek akm kontandan geirebilecek rle veya kontaktrler kullanlmas
gerekir. Bu sayede ykten kaynaklanabilecek bir problemde PLC klar izole edilmi olur.
PLC IKI BALANTISI (RLE ve TRANSSTR)

GR / IKI ADRESLEMES

PLClerin giri ve k adresleri Octal (8li) say sistemine gre yaplmaldr. Buna gre
DVP14SS PLC I/O (Giri/k) adreslemeleri aadaki gibi olmaldr.
X0..X7 (MPU), X20.X27, X30.X37,.X70.X77, X100.X107,..X170X177 (lave nite)
Y0..Y5 (MPU), Y20.Y27, Y30.Y37,..Y70.Y77, Y100.Y107,..Y170Y177 (lave nite)

DELTA PLClerin MPU nitesine balanacak ilk ilave nite girileri X20X27 ve klar ise
Y20Y27 adreslerinden balar. X10X17 giri ve Y10...Y17 k adresleri MPU nitesi iin
rezerve olduundan ilave nitelerde kullanlmaz.

PLCde Kullanlan BT ve DATA Adresleri

X
FZKSEL GR, Y
FZKSEL IKI, M
DAHL BT, D
DATA MEMORY, T
TIMER,
C
COUNTER, S
STEP RLE

BLM 2 :
DJTAL IKIIN ALIMASI ve KESLMES UYGULAMALARI
PLC program yaplrken herhangi bir dijital kn ne zaman ve nasl alaca belirlendikten sonra o
kn ne zaman ve nasl kesilecei (duraca) da belirlenmesi ok nemlidir.
Genelde PLC programndaki eksikler klarn almasndan ok klarn kesilmesinden kaynaklanan
sorunlardan dolay meydana gelmektedir.
Dijital bir kn almas ve ayn kn kesilmesi ile ilgili en sk kullanlan iki yntem Mhrleme
devresi ve SET/RESET komutlardr.
START/STOP MHRLEME (START-STOP MUHURLEME.dvp)

Yukardaki mhrleme programnda Y0 knn alma artlar, X0 kontann altna paralel

ak kontak ve Y0 knn kesilme artlarn ise X1 kontana seri kapal kontak yaplmas
gerekir.

Ladder programda OUT (r:Y0) k bobini olarak en fazla 1 kere kullanlabilirken giri
konta olarak snrsz kullanlabilir.

SET/RESET KOMUTLARI ile START/STOP (SET-RST KOMUTLARI ile START-STOP.dvp)

Yukardaki SET/RESET devresinde Y0 knn alma artlar X0 kontann altna paralel ak

kontak ve Y0 knn kesilme artlar X1 kontann altna paralel ak kontak yaplmaldr.

k bobini (Y0) k SET/RST komutlar iinde snrsz kullanlabilir.

SET ve RST komutlar giriine ayn anda sinyal gelirse RST komutunun ncelii vardr.

SET ve RST komutlar ile ilgili program almasnda problem varsa tarama srasnn nemine
dikkat ediniz.

Eer k bobinleri SET/RST komutlar iinde kullanlacaksa bir ok art iin farkl SET/RST
komutu kullanmak yerine aadaki rnekte gsterildii gibi ayn k iin 1 tane SET ve 1
tane RST komutu oluturup farkl artlar bu komutlarn nne yardmc giri olarak
tanmlanmas tavsiye edilir. Bu sayede herhangi bir durumda kn kontrol daha kolay olur.

SET - RST KULLANIMI (SET - RST KULLANIMI.dvp)

BLM 3 :
TIMER (ZAMANLAYICI) UYGULAMA RNEKLER
a) ON DELAY / OFF DELAY TIMER
START VERDKTEN 5 SN SONRA MOTORUN ALIMASI (ON DELAY TIMER.dvp)

START VERDKTEN 5 SN SONRA MOTORUN DURMASI (OFF DELAY TIMER.dvp)

TIMER komutu ilk parametre TIMER Numarasn, ikinci parametre ise TIMER Sresini gsterir.
TIMER sresi K50 (5 saniye) sabit say olaca gibi D datasda (r: D500) olabilir ve timer
sresi MOV komutu ile D500 datas iine yazlabilir veya dokunmatik operator panelinden
timer sresi ayarlanabilir.

TIMER komutunun nndeki art kesilirse deer (0) sfrlanr.

b) TIMER ETLER (TIMER ETLER.dvp)

14SS PLCde T0 T127 aras 100 ms timer olup istenildii zaman M1028 biti ON yaplarak
T64-T126 aras timerlar 10 ms ayarlanabilir. T127 timer ise 1 ms timerdr. Dier PLClerdeki
Timer eitleri iin PLC Karlatrma Tablosuna baknz.

c) FLIP / FLOP DEVRES (FLIP - FLOP TIMER.dvp)

Yukardaki programda T0 Timer ile motorun alma sresi ve T1 Timer ile motorun durma
sresi ayarlanabilir. Timer sresi K50 gibi sabit say olabilecei gibi D500 gibi bir data deeri
olup ierii PLC MOV komutu ile yada HMI, SCADAvb kontrol sistemlerinden de
deitirilibilir.

MOV KOMUTU ALIMA SRES SEM (MOV KOMUTU LE MOTOR ALIMA SRES SEM.dvp)

Yukardaki uygulamada deien durumlara gre motorun alma sresi X2, X3 girilerinden
MOV komutu kullanlarak D500 datas iine transfer ediliyor.

BLM 4 :
COUNTER (SAYICI) UYGULAMA RNEKLER

Sayc komutu (CNT) nndeki art her kapanp aldnda deerini 1 arttran komuttur. Sayc
deeri 2. parametresinde belirtilen set deerine ulatnda k verir. Bu k programn
istenilen yerinde kontak olarak kullanlabilir. Saycnn deeri set deerine ulatktan sonra
giriinden sinyal gelmeye devam etse dahi sayc deeri ykselmez. Saycy sfrlamak iin RST
komutu kullanlmas gerekir. (RST C0)

CNT C0 K10 : Sayc komutu CNTdir. CNT komutunun ilk parametresi sayc numaras (C0)
ikinci parametresi sayma adedidir (K10). Sayma adedi sabit say olabilecei gibi (K10), PLCnin
MOV komutu ile, HMI ile veya SCADA-VISUAL BASIC PV tabanl bir yazlm ile deitirebilecei
data da olabilir. (D500)

SS serisi PLClerde C0-C127 aras 128 tane sayc kullanlabilir. Bu sayclardan C112 C128
arasnda kullanlanlar kalc sayclardr ve enerji kesilip geldiinde durumlarn muhafaza
ederler. Dier PLClerde kalc sayclar renmek iin PLC karlatrma tablosuna baknz.

SAYICI KONVEYOR UYGULAMASI (COUNTER KONVEYOR UYGULAMASI.dvp)

Yukardaki uygulamada START art ile konveyor alr ve fotoselin altndan geen kutular
CNT komutu ile saylr. Kutu says 10 adete ulat zaman konveyor durur.

COUNTERin TIMER OLARAK KULLANILMASI (COUNTER'IN TIMER OLARAK KULLANILMASI.dvp)

Yukardaki uygulamada M1012 (100ms) pulse konta yardmyla CNT komutu Timer gibi
kullanlmtr. Giri art kesildiinde veya enerji kesilip geldiinde Timern kald yerden
devam etmesi gereken durumlarda Counter kullanlabilir. CNT komutu RST komutu
kullanlarak resetlenir.

INC/DEC KOMUTLARI LE YUKARI / AAI SAYICI (UP-DOWN COUNTER.dvp)

INC/DEC komutlar almas iin PULSE kontaklarnn kullanm blmne baknz.

BLM 5 :
PULSE KOMUTLARININ KULLANIMI

Ykselen kenar ve den kenar olmak zere iki eit pulse konta vardr. Ykselen kenar
konta ilgili giriin (X0) ilk geldii anda (OFFdan ONa geerken) 1 tarama sresi boyunca ON
olan kontaktr. Den kenar konta ise ilgili giri konta (X0) ON olduktan sonra giriin ilk
kesildii anda (ONdan OFFa geerken) 1 tarama sresi boyunca ON olan kontaktr.

PLC ilemcisi program ilk satrdan balayarak soldan saa ve yukardan aaya END
komutuna ulaana kadar (bir metni okur gibi) tarama yapar. END komutundan sonra tarama
ilk satra geri dner. PLCnin ilk satrdan END komutuna kadar program tarad sreye 1
tarama zaman denir. Program kapasitesi uzadka tarama zamanda buna bal olarak artar.
Programn tarama zaman WPL yazlmnn altndaki bardan grnebilir. rnein aadaki
emada program tarama zamannn 0.2 ms olduu grnmektedir. 1 saniyenin 1000 ms
olduunu dnrsek rnekteki program saniyede 1000/0.2= 5000 kere taranyor demektir.

Pulse kontaklar sadece 1 tarama sresi boyunca ON olaca iin gzle bu kontan ON
olduunu yakalamamz zordur. Bu kontan ON olduunu mhrleme devreleriyle veya
SET/RST komutlar kullanarak anlayabiliriz.
10

PULSE KONTAKLARI KULLANIMI (PULSE KONTAKLARI.dvp)

PULSE KONTAI LE KULLANILAN KOMUTLAR

INC ve DEC komutlar giri geldiinde data deeri arttrma ve data deeri azaltma
komutlardr. Her taramada deer arttrma veya her taramada deer azaltmay engellemek
iin pulse konta ile kullanlmas gerekir. Yukar / Aa sayma gerektiren uygulamalarda
kullanlabilir. r: Otoparka giren aralar ile kan aralarn saysna bal olarak otoparkn
iindeki mevcut ara says bu rnek uygulama ile tespit edilebilir.

11

INC/DEC KOMUTLARI LE YUKARI / AAI SAYICI (UP-DOWN COUNTER.dvp)

ALT LE TEK BUTON MOTOR START/STOP (ALT LE TEK BUTON START STOP.dvp)

ALT komutu nndeki art geldii zaman komut iindeki bitin konumunu deitirir. Eer M0
biti OFF ise giri art geldii zaman M0 biti ON olur. Eer M0 biti ON ise giri art geldii
zaman OFF olur. Her taramada M0 bitinin konumunun deimesini engellemek iin pulse
konta ile kullanlmaldr.

BLM 6 :
COMPARE KARILATIRMA KOMUTLARININ KULLANIMI

Karlatrma komutlar iki deerin birbirlerine gre byklk, kklk ve eitlik durumlarn
belirlemek iin kullanlr. SS serisi PLClerde 2 eit karlatrma vardr.
1-) CMP Komutu

2-) Kontak iinde karlatrma

CMP komutu ile karlatrma yaparken 1 ve 2 nolu parametreler karlatrma yaplacak

datalar 3. Parametre ise kontrol bitidir. Kontrol biti M0 olduunu dnrsek;
M0
1. Parametre 2.parametreden byk olduu zaman ON olur
M1
1. Parametre ve 2. Parametre birbirine eit olduu zaman ON olur.
M2
1. Parametre, 2. Parametreden kk olduu zaman ON olur.
12

CMP komutu 3 karlatrmann hepsi kullanlmasa dahi eer kontrol biti M0 ise M1 ve M2
bitlerinide igal eder. Yani PLC programnn farkl bir yerinde bu bitlerin farkl amala
kullanlmamas gereklidir. Aksi halde programda karklk olabilir.

3 karlatrmann nnde kullanld uygulamalarda CMP komutunun kullanlmas tavsiye

edilir.

CMP KOMUTU KULLANILARAK KARILATIRMA (CMP ile KARILATIRMA.dvp)

Kontak iinde karlatrmada normalde ak kontan iine karlatrlacak veriler ve

karlatrma durumu (byk, kk, eit ) kontan iine yazlarak gerekletirilebilir.
r: LD> T0 K100 (T0 Timer deeri K100 deerinden byk olduu zaman aktif olur).
stenildiinde >= (Byk eit), <= (Kk eit) kontaklarda kullanlabilir.

13

Timer deeri 100den bykse Y0 kn, 100e eitse Y1 kn ve 100den kkse Y2

kn aktif eden program.

BLM 7 :
PLC TARAMA SIRASININ NEM (TARAMA SIRASI 1.dvp)

14

PLC TARAMA SIRASININ NEM (TARAMA SIRASI 2.dvp)

Yukardaki 2 uygulamada PLC programnda tarama srasnn nemini belirtmek amacyla ayn
programlarda RST komutunun yeri deitirilerek farkl sonular alnd grnmektedir. 1.
Programda fotoselin nnden 10 kutu getiinde konveyor durmazken, 2. Programda (RST
satr ste alnm) fotoselin nnden 10 kutu getiinde konveyorun durduu gzlenir.

BLM 8 :
PLCde TOPLAMA, IKARTMA, ARPMA, BLME (PLC 4 LEM.dvp)

15

Yukardaki uygulamada sras ile toplama (ADD), kartma (SUB), arpma (MUL), blme (DIV)
komutlar kullanlarak D506 datasnn iine CNT sayma adedi hesaplanmtr. Drt ilem
komutlarnn 3. Parametresi D datas olmaldr. 32767 saysna kadar olan ilemler 16-bit
komutlarla kullanllabilirken (ADD,SUB,MUL,DIV) 32767 saysnn zerindeki ilemler 32-bit
komutlarla kullanlr. (DADD, DSUB, DMUL, DDIV). PLC programnda datalar kullanrken daha
sonra 32-bit kullanlma ihtimaline kar 1 boluk braklarak kullanlmas tavsiye edilir. (r:
D500 datasndan sonra D501 datasn bo brakp D502 datasn kullanmak gibi).

BLM 9 :
PLC PROGRAMI NASIL YAPILMALI ?
1. Sistemin alma hikayesi alnr.
2. Sistemin giri ve klar tespit edilir. (Start butonu girii, motor k)
3. Tm giri ve klara adres atanr. (X0 Start, Y0 Motorgibi Girilere adres verirken
NPN veya PNP balantsna dikkat edilmeli - SS, klara adres verirken de k voltajna
dikkat edilmeli C0-C1-C2)
4. Her bir k iin alma ve kesilme artlar belirlenir. Bu artlar belirlerken eksiklik varsa
tamamlanmaldr.
5. Program yazlr ve balantlar belirlendii gibi yaplr.
6. Tm giri ve k balantlar kontrol edilmelidir. (Bu srada PLCye sadece END komutu
gnderildikten sonra giriler ve klar tek tek kontrol edilmeli eer bir yanllk varsa
programdan deil kesinlikle balantdan dzeltilmelidir.)
7. PLCye yaplan program yklenir ve RUN konumuna gemeden nce k klemensleri
sklr. RUN konuma getikten sonra PLCnin k indikatrlerinin programda olmas
gerektii gibi olduu kontrol edilir.
8. alma k klemensleri takldktan sonra tekrar denenir. Bu ilk deneme srasnda olas
hasarlar nlemek iin her an sistem kesilebilecek durumda olunulmas tavsiye edilir. (Acil
Stop, Sigortavb)
9. Program aama aama denenir. Eksikler dzeltilir.
10. Enerji kesilip verildikten sonra programn almas tekrar denenir.

16