PLC 'Yi Tanıyalım

PLC’yi Tanıyalım
PLC’nin AÇILIMI
 P : Programlanabilir
 L : Lojik
 C : Kontrolör
PLC Resimleri
PLC Resimleri
PLC Nerede Bulunur ?
PLC Ne Yapar ?
Renk Ayırma Düzeneği
Algoritması
PLC Nedir?
Programlanabilir lojik kontrolör (PLC), bünyesine yazılan
programla:
 Açma-kapama
 Zaman
 Sayma
 Sıralı kontrol
 Aritmetik
 PID
 PWM
 Veri yönlendirme
 İletişim vb
kontrol fonksiyonlarını yapabilen, basit anlamda endüstri
için tasarlanmış bir bilgisayardır.
PWM Kontrol Nedir?
PID Kontrol Nedir?
PLC Tarihçesi
Programlanabilir lojik kontrolör çalışmaları ilk kez 1968
yılında General Motors’ta çalışan bir grup mühendis
tarafından aşağıdaki kriterler konularak başlatılmıştır.
Kriterler:
 Fabrika ortamında kolayca programlanabilmeli ve
programı değiştirilebilmeli.
 Bakımı ve tamiri kolay olmalı, tercihen modüler olmalı.
 Fabrika ortamında güvenilir ve röle eşdeğerinden daha
küçük boyutta olmalı.
 Maliyeti düşük olmalı.
PLC Tarihçesi
Gelişim:
 1969 yılında 1Kbaytlık belleğe sahip, 128 giriş/çıkışlı,
lojik komutları işleyebilen PLC üretildi.
 İlk mikroişlemcili (8080 işlemcili) PLC 1977 yılında

Allen-Bradley firması tarafından piyasaya sürüldü.
 Küçük PLC’ler 1983 yılında Japon firmaları tarafından

piyasaya sürüldü.
 Tıpkı bilgisayarlar gibi network (1985’den günümüze)

sistemiyle çalışabilen PLC sistemleri fabrika ortamında
konum kontrol, nümerik kontrol uygulamalarında
vazgeçilmez elemanlardır.
PLC Elemanları
1. Haberleşme modülü
2. CPU
3. Eternet portu
4. Haberleşme veya batarya bordu
5. Sinyal modülü
PLC Elemanları
CPU işlevi
 PLC’nin girişine bağlı sensörlerden

gelen bilgiyi okur.
 Bünyesine yazılmış programı uygular.
 Program sonuçlarına göre çıkışına

bağlanan elamanları kontrol eder.
I/O ve işlevi
 Giriş-çıkış birimi (I/0), giriş ve çıkışı

terminallerinden oluşur.
 Bu birimler PLC’nin giriş ve çıkışına
bağlanan elamanların CPU’ya bağlantısını
sağlar.
 Giriş ünitesi, girişe uygulanan sinyalleri
CPU’nun anlayacağı dile çevirir.
 Çıkış ünitesi, program sonuçlarını PLC’nin
çıkışına bağlanan elamanların anlayacağı
dile çevirir.
PLC’ye Girişine Bağlanabilecek
Elemanlar
 Limit sviç
 Buton
 Fotosel
PLC’ye Çıkışına Bağlanabilecek
Elemanlar
 Selenoid valf
 Sinyal lambası
 Kontaktör
 Motor sürücüsü
PLC’ye Bağlanabilecek Elemanlar
PLC’ye Bağlanabilecek Elemanlar
Basit Bir PLC Tasarlayalım
Gerekli Donanım
PLC programı oluşturmak, değiştirmek

veya yazılı programı test etmek için
aşağıdaki donanıma ihtiyaç vardır:
 PLC
 Programlama elemanı
 Yazılım (STEP 7)
 Konnektör kablo
Gerekli Donanım
Tarama
Her Taramada Gerçekleştirilen İşlemler
 Başlangıç İşlemleri (startup) Modu

A. Giriş imaj (I) bellek alanını siler.
B. Çıkış imaj belleğini en son durumla veya belirli bir değerle
günceller.
C. Başlangıç OB’leri uygulanır.
D. Fiziksel girişlerin durumunu I belleğine kopyalar.
E. Bu esnada oluşan kesmeleri Run modunda uygulanmak
üzere kuyruğa atar.
F. Q çıkış beleğinin içindekileri fiziksel çıkışa yazmak üzere
yetkilendirir.
Her Taramada Gerçekleştirilen İşlemler
 Çalışma (run) Modu

1. Q belleğin içeriğini fiziksel çıkışlara yazar.
2. Fiziksel girişlerin durumlarını giriş imaj (I) belleğine yazar.
3. Programı (OB’leri) uygular.
4. Kendi içinde arıza testini yapar.
5. Run konumunda oluşan kesme ve haberleşme işlemlerini
uygular.
Program Geliştirme İşlem
Basamakları
 Proje oluşturunuz
 Donanım konfigürasyonu oluşturunuz
 Programı editörde yaz.
 Yazılan bu programı PLC’ye yüklenmeden önce
mikroişlemcinin anlayabileceği makine diline
dönüştür (derle) ve programı PLC’ye yükle.
 PLC’yi çalışma konumuna al ve programın hatalarını
izle.
 Programda mantıksal hatalar varsa hataları düzelt.
PLC Nasıl Çalışır ?
PLC Kontrollü Bir Sistem
Tasarlayalım
Sistemin Girişleri
Sistemin Giriş Bağlantısı
Tank Doldu
Girişleri Okudum, Sıra CPU’da
CPU Programı Uygular
Kendisinden İstenileni Yerine Getirir.
Selenoid Valf Nasıl Bir Şey!
Sıcaklık Kontrol Sistemi
Analog Girişler
Sıcaklık Artarsa Termokupılın
Ürettiği Gerili Artar
Sıcaklık Azalırsa Termokupılın
Ürettiği Gerili Azalır
Orantısal Vana
Analog Çıkış Elemanı
Orantısal Vana
Başka Bir Kontrol Sistemi
PLC Bağlantı Şeması
Verilen Senaryoya Göre
PLC Programı
PLC Kullanım Avantajları
 PLC, genel amaçlı bir kontrolördür.
 PLC ile kontrol edilen bir düzeneğin çalışma şeklini değiştirmek
için, donanımı değiştirmeden sadece PLC programını
değiştirmek yeterli olacaktır.
 Gelişen teknoloji, bünyesinde çeşitli fonksiyonları barındıran
küçük ve ucuz PLC’lerin üretimini mümkün kılmaktadır. Sayısız
zamanlayıcı, sayıcı vb. gibi fonksiyonlara sahip PLC fiyatları her
geçen gün ucuzlamaktadır.
 PLC programı laboratuar veya çalışma ortamında önceden
çalıştırılabilir ve değerlendirilebilir. Yazılan programın test
edilmesi, değiştirilmesi, hataların bulunması için gerekli olan süre
azalır.
 PLC programının çalışması bilgisayar ortamında izlenebilir.
Doğru ve hatalı çalışmalar anında tespit edilebilir. Görsel
ortamda hataları bulmak kolaylaşır.
 Programın uygulanması esnasında oluşacak hatalar PLC
tarafından sezilerek, operatör panelde hata mesajı üretmesi
sağlanabilir.
 PLC’nin çalışma hızı çok yüksektir.
 PLC program yazımı kolaydır.
 Yarıiletken elemanlar, mekanik zamanlayıcı veya
rölelerden daha güvenilirdir. PLC, güvenirliği çok
yüksek yarıiletken elemanlardan yapılmıştır.
 PLC ile yapılan kontrol panoları, klasik röle
eşdeğerine göre daha az yer işgal eder.
 PLC’li kontrol sistemlerinin bakım maliyetleri düşük,
arıza bulma süreleri minimumdur.
 Klasik kumanda sistemlerinde kayıt dışı
değişikliklerin yapılması her zaman mümkün olsada
PLC programının yetkisiz kişiler tarafından
değiştirilmesi mümkün değildir.
PLC’nin Alternatifleri
 Klasik kumanda sistemleri

 Dijital kart sistemleri
 Bilgisayarlı kontrol sistemleri

PLC Uygulama Örnekleri
Mikroişlemci
PROGRAMLANABİLİR KONTROLÖRÜN YAPISI
PLC Elemanları
Simatic S7-1200 moduler program programlanabilir kontrolörler aşağıdaki elemanlardan

meydana gelmiştir.
1. Haberleşme modülü (communication modüle CM) , haberleşme işlemcisi (communication

processor (CP) veya TS adaptör
2. CPU
3. Sinyal bord (SB), haberleşme bordu (CB) veya batarya bordu(BB)
4. Sinyal modülü (SM)
Haberleşme Arabirimi (interface)
Sinyal Modülleri ve Sinyal Bordları
PLC Kurs Notları 1 Hazırlayan: Öğr.Gör.Dr. Hasan BAYAZİT

Analog Sinyal Modülleri ve Sinyal Bordları
Diğer Bordlar
Signal Board:

İlave giriş ve çıkış sağlarlar
Direkt olarak CPU’nun üzerine monte edilir. CPU’ya signal board’u yerleştirirken CPU’da
enerji olmadığından emin olunuz. CPU üzerindeki signal board kapağını açınız. Signal
board’u yuva içindeki soketlerine yerleştiriniz. Sıkıca bastırınız.
Network Elemanları

Hub
Hub, gönderilen paketle ilgili herhangi bir şey bilmez. Hub, gönderilen bilginin kimin
gönderdiğini ve kimin alacağını dikkate almaz. Gelen bilgiyi diğer taraflara gönderir. Bir
network oluşturmanın ucuz ve basit bir yöntemidir. Gereksiz data trafiğine neden olur. Eğer
network’ünüzde 5 bilgisayar varsa hub a gelen bilgi hiç ilgisi olmayan diğer 3 bilgisayara da
gönderilir. Hub ile oluşturulan network’te veri güvenliği de yoktur.
Switch
Sviç’e bağlanan her cihazın bir adresi vardır. Sviç kendisine bağlı cihazların adreslerini bilir.
Bu adreslere MAC adresleri denir. Bu adreslerin hepsi sviç’in tablosunda saklanır.
Başlangıçta sviç tablosu boştur. Bilgisayar A’dan bilgisayar B’ye bilgi gönderildiğini
düşünelim. Sviç, b bilgisayarının nerede olduğunu bilmemektedir. Kendisine gelen bilgiyi
hub’da olduğu gibi bütün terminallere gönderir. Sviç, aynı zamanda bilgiyi gönderen
bilgisayarın port A ‘ya bağlı olduğunu öğrenir. A’nın adresini sviç tablosuna kaydeder.
A’ya cevap veren B bilgisayarı veri paketini sviç’e gönderir. A’nın adresini bilen sviç bu
bilgiyi sadece A’ya yönlendirir. Aynı zamanda B’nin adresini sviç tablosuna kaydeder.
Router

Networkler arası iletişimi router’lar sağlar. Evdeki bilgisayarınızdan arama motoruna bir veri
paketi gönderdiğinizde verinin buraya erişmesini router sağlar. İnternet sağlayıcınıza veriyi
gönderdikten sonra routerlar sizin verinizi network’ten network’e ulaştırarak arama motoruna
ulaştırır.
Cihazlar Arası Haberleşme
Programlama cihazı ve CPU’nun direkt bağlantısı:

• Oluşturduğunuz proje (Tia Portal) CPU’yu kapsamalıdır.
• Programlama cihazı (pc) projenin parçası değildir, fakat bu iki cihazın haberleşmesi için
pc’de Step 7 programnın çalışıyor olması gerekir.
HMI paneli ve CPU’u arasında bir iletişinin kurulabilmesi için tia portalda oluşturacağınız
proje CPU’yu ve HMI’yı kapsamalıdır.

İki CPU’nun direkt bir iletişim kurmaları için:
• Tia portaldaki projeniz her iki CPU’yu kapsamalıdır.
• Her iki CPU arasındaki network bağlantısını kanfigüre etmelisiniz.
Profinet, Ethernet ortamında haberleşme cihazları arasındaki veri iletişimini sağlamak için
kullanılır. S7-1200 CPU, bir Profinet IO kontrolör olup Step 7 programı sayesinde
programlama cihazlarıyla, HMI ve diğer CPU’larla haberleşir. CPU ve HMI’ın direkt
bağlantısında sviç’e gerek yoktur. İkiden fazla CPU veya HMI’ın bağlandığı networkte swiç
gereklidir.

BÖLÜM 1_2
TIA PORTAL
TIA Portal, Simatic kontrolör ailesini; S7-1200, S7-1500, S7-300/400, WinAC kontrolörleri
konfigüre etmek için kullanılan mühendislik yazılımıdır. Step 7 (TIA Portal)’ın iki türü
vardır:
 Step7 Basic (sadece S7-1200 PLC’lerin yazılımını yapabilmek için)
 STEP 7 Professional ( S7-1200, S7-1500, S7-300/400 ve software controller
WinAC’nin yazılımını yapabilmek için)
WinCC
Simatic Panelleri, Simatic endüstriyel PC’leri, WinCC Runtime Advanced ile standart
PC’leri, WinCC Runtime Professional görselleştirme yazılımıyla Scada sistemlerin
konfigürasyonunu sağlayan mühendislik yazılımıdır. WinCC’nin dört türü vardır.
 WinCC Basic. Basic Panelleri konfigüre etmek içindir. STEP 7 Basic and STEP 7
Professional ürünlerine eklenmiştir.
 WinCC Comfort. Comfort ve Mobile Panelleri konfigüre etmek için kullanılır.
 WinCC Advanced. Tüm panelleri ve WinCC Runtime Advanced görsel yazılımıyla
PC’leri (tek istasyonlu sistemler) konfigüre etmek için. WinCC Runtime Advanced
yazılımı 128, 512, 2k, 4k, 8k and 16k PowerTags için satın alınabilir.
 WinCC Professional. Tüm panelleri ve PC’leri ve gelişmiş Scada sistemleri konfigüre
etmek için kullanılır.

BÖLÜM 1
PLC’yi TANIYALIM
PLC Nedir?
Programlanabilir lojik kontrolör (PLC), bünyesine yazılan programla,
Açma-kapama
Zaman
Sayma
Sıralı kontrol
Aritmetik,
PID,
PWM,
Veri yönlendirme
İletişim vb
kontrol fonksiyonlarını yapabilen, basit anlamda endüstri için tasarlanmış

bir bilgisayardır. Öncelikle klasik kumanda panolarında bulunan röle,
zaman rölesi vb. elemanların görevini üstlenmek amacıyla tasarlanan
PLC’lerle günümüzde karmaşık kontrol işlemlerini gerçekleştirmek
mümkündür.
PLC Ders Notları 1 Hazırlayan: Öğr.Gör.Dr. Hasan BAYAZİT

PLC Tarihçesi
Programlanabilir lojik kontrolör çalışmaları ilk kez 1968 yılında General

Motors’ta çalışan bir grup mühendis tarafından aşağıdaki kriterler
konularak başlatılmıştır:
Kriterler:
 Fabrika ortamında kolayca programlanabilmeli ve programı

değiştirile-bilmeli.
 Bakımı ve tamiri kolay olmalı, tercihen modüler olmalı.
 Fabrika ortamında güvenilir ve röle eşdeğerinden daha küçük boyutta

olmalı.
 Maliyeti düşük olmalı.
Gelişim:
 1969 yılında 1Kbaytlık belleğe sahip, 128 giriş/çıkışlı, lojik komutları

işleyebilen PLC üretildi.
 İlk mikroişlemcili (8080 işlemcili) PLC 1977 yılında Allen-Bradley

firması tarafından piyasaya sürüldü.
 Küçük PLC’ler 1983 yılında Japon firmaları tarafından piyasaya

sürüldü.
 Tıpkı bilgisayarlar gibi network (1985’den günümüze) sistemiyle

çalışabilen PLC sistemleri fabrika ortamında konum kontrol, nümerik
kontrol uygulamalarında vazgeçilmez elemanlardır.
PLC Elemanları
1. Haberleşme modülü (CM) veya haberleşme işlemcisi(CP).

101,102,103 slotlarına üç taneye kadar yerleştirilir.
2. CPU, slot 1

3. Eternet portu
4. Haberleşme veya batarya bordu
5. Sinyal modülü (2 ila 9 nolu slotlara en fazla 8 adet sinyal modülü

bağlanabilir). Dijital veya analog giriş ve çıkışlar için sinyal modülü.
CPU 1215C ye 8 adet sinyal modülü bağlanabilir. CPU 1212C ye 2
adet, CPU 1211C ye sinyal modülü bağlanmaz.
Mikroişlemci tabanlı sistem olan CPU sistemin beynidir.
CPU işlevi:
 PLC’nin girişine bağlı sensörlerden gelen bilgiyi okur.
 Bünyesine yazılmış programı uygular.
 Program sonuçlarına göre çıkışına bağlanan elamanları kontrol

eder.
Sinyal Modülün (I/O) işlevi:
 Giriş-çıkış birimi (I/0), giriş ve çıkışı terminallerinden oluşur.
 Bu birimler PLC’nin giriş ve çıkışına bağlanan elamanların

CPU’ya bağlantısını sağlar.
 Giriş ünitesi, girişe uygulanan sinyalleri CPU’nun anlayacağı dile

çevirir.
 Çıkış ünitesi, program sonuçlarını PLC’nin çıkışına bağlanan

elamanların anlayacağı dile çevirir.
PLC’nin yapısı

Girişe Bağlanabilecek Elemanlar:
 Limit sviç
 Buton
 Fotosel
 vb
Çıkışa Bağlanabilecek Elemanlar:
 Selenoid valf
 Sinyal lambası
 Kontaktör
 Motor sürücüsü
 vb
PLC’ye bağlanabilecek giriş-çıkış elemanları

Gerekli Donanım
PLC programı oluşturmak, değiştirmek veya yazılı programı test etmek

için aşağıdaki donanıma ihtiyaç vardır:
 PLC
 Programlama elemanı
 Yazılım
 CAT5 kablo
Program geliştirme donanımı
Basit Bir PLC Tasarlayalım

Tarama
CPU, başlangıçta uygulanan programı (OB100 gibi) uygular. Fiziksel çıkışları

program sonucuna göre sürer. Giriş interfeys’i aracılığı ile giriş verilerini okur,
bellekte yazılı kullanıcı programı uygular. Kendi içinde arıza testi yapar,
kesmeleri ve haberleşme işlemlerini gerçekleştirir. Tekrar fiziksel çıkışları
program sonucuna göre sürer. Bu işlemin bir kez yapılmasına tarama denir.
Tarama döngüsü aşağıdaki şekilde verilmiştir.
Program Geliştirme İşlem Basamakları
 Proje oluşturunuz
 Donanım konfigürasyonu oluşturunuz
 Programı editörde yaz.
 Yazılan bu programı PLC’ye yüklenmeden önce mikroişlemcinin

anlayabileceği makine diline dönüştür (derle) ve programı PLC’ye yükle.
 PLC’yi çalışma konumuna al ve programın hatalarını izle.
 Programda mantıksal hatalar varsa hataları düzelt.

PLC Nasıl Çalışır ?
PLC Kontrollü Bir Sistem Tasarlayalım

Başka Bir Kontrol Sistemi
Çalışma Prensibi:
 Bu prosesteki mikser motoru, tankın içindeki sıvının sıcaklık ve

basınç değeri belirli değere gelince otomatik olarak karıştırmaya
başlayacaktır.
 Ayrıca, mikser motoru manuel olarak da bir buton yardımıyla

çalıştıralabilecektir.
 Proseste izlenen sıcaklık ve basınç değerleri set değerlerinin

üzerine çıktığında basınç ve termostatın normalde açık olan
kontakları kapanmaktadır.
Karıştırma düzeneği
PLC Bağlantı Şeması:
PLC bağlantı şeması
PLC Merdiven Programı:

Robotik Kol
Şekilde robotik kol, A noktasındaki parçayı B noktasına taşımak-tadır.

Robotik kol A noktasındaki parçayı önce sıkıştırıp bir gecikme süre sonrası
yükselme, sağa hareket, alçalma ve parçayı bırakma işlemini yapar. Bu işlemi
tamamladıktan sonra yeni bir parçayı almak için tekrar A noktasına gider.
Hareketin tamamlandığını belirtir bilgiler sviç veya sensörlerden PLC’ye
gelmektedir. Yazılan programa göre PLC hareket verici elemanları (motor,
selenoid, vb.) sürmektedir.
Robotik kol düzeneği
1. PLC, genel amaçlı bir kontrolördür.
2. PLC ile kontrol edilen bir düzeneğin çalışma şeklini değiştirmek

için, donanımı değiştirmeden sadece PLC programını değiştir-
mek yeterli olacaktır.
3. Gelişen teknoloji, bünyesinde çeşitli fonksiyonları barındıran

küçük ve ucuz PLC’lerin üretimini mümkün kılmaktadır. Sayısız
zamanlayıcı, sayıcı vb. gibi fonksiyonlara sahip PLC fiyatları her
geçen gün ucuzlamaktadır.
4. PLC programı laboratuar veya çalışma ortamında önceden

çalıştırılabilir ve değerlendirilebilir. Yazılan programın test
edilmesi, değiştirilmesi, hataların bulunması için gerekli olan süre
azalır.
5. PLC programının çalışması bilgisayar ortamında izlenebilir.

Doğru ve hatalı çalışmalar anında tespit edilebilir. Görsel
ortamda hataları bulmak kolaylaşır.
6. Programın uygulanması esnasında oluşacak hatalar PLC

tarafından sezilerek, operatör panelde hata mesajı üretmesi
sağlanabilir.

7. PLC’nin çalışma hızı çok yüksektir.
8. PLC program yazımı kolaydır.
9. Yarıiletken elemanlar, mekanik zamanlayıcı veya rölelerden daha

güvenilirdir. PLC, güvenirliği çok yüksek yarıiletken elemanlardan
yapılmıştır.
10. PLC ile yapılan kontrol panoları, klasik röle eşdeğerine göre daha
az yer işgal eder.
11. PLC’li kontrol sistemlerinin bakım maliyetleri düşük, arıza bulma

süreleri minimumdur.
12. Klasik kumanda sistemlerinde kayıt dışı değişikliklerin yapılması

her zaman mümkün olsada PLC programının yetkisiz kişiler
tarafından değiştirilmesi mümkün değildir.

UYGULAMALAR
UYGULAMA 1: PC’nizin Ethernet kartınının markasının belirlenmesi
1. Denetim Masası’ndan Donanım ve Ses’e tıklayınız
2. Aygıt ve Yazıcılar’dan Aygıt Yöneticisini tıklayınız.

3. Ağ bağdaştırıcıları bölümüne çift tıklayınız. Ethernet kartınızın markasını
öğreniniz
UYGULAMA 2: Bilgisayarınızın IP’sini Oluşturulacak Network’e Uyumlu Hale

Getirilmesi
1. TIA Portal V13’ü başlatınız.
2. PLC’nin enerjisini acınız. PC ile PLC bağlantısını yapınız. Ekranın sağ alt
köşesindeki internet erişimini bildiren ikonun üzerine sağ tıklayınız.

3. Ağ ve Paylaşım merkezini Aç ifadesine tıklayınız.
4. Açılan pencerede Ethernet’i tıklayınız.
5. Ethernet durumu penceresinde ayrıntılar butonunu tıklayınız. IPV4 adresi ve alt

ağ maskesini öğreniniz.

6. IPV4 adresi 192.168.10.100 Alt ağ maskesi 255.255.255.0 olmalıdır. Değilse
kapat butonuna tıklayınız. Aşağıdaki işlemleri gerçekleştiriniz. (Rout edilmemiş
özel internet network’u kurmak için kullanılan standart IP numarası 192.168.X.Y
dir.)
7. Ethernet Durumu penceresinde Özellikler butonuna tıklayınız. Kaydırma

çubuğunu kullanarak Internet Protokolü sürüm 4 (TCP/IPV4) ifadesinin üzerine
çift tıklayınız.

8. Açılan pencerede Aşağıdaki IP adresini kullan ifadesini seçiniz.
IP adresi: 192.168.10.100
Alt ağ maskesi: 255.255.255.0 adresini giriniz. Tamam butonuna tıklayınız. Artık
bilgisayarınızın IP’si değiştirilmiştir. Tamam butonlarına tıklayıp pencereleri
kapatınız.
UYGULAMA 3: Programlama cihazınızın IP adresinin kontrol edilmesi.

1. Masa üstünde BOSCHPLCUyg adında bir klasör oluşturun, TIA portal 13’ü
başlatınız.

2. Creat new project’i tıklayınız. Projenize bir isim veriniz. Path’ı masa üstünde
oluşturacağınız BoschPLCUyb klasörü olacak şekilde seçiniz. Create butonuna
tklayınız.
3. TIA PORTAL penceresinin sol alt girişinde bulunan Project view ifadesinin
üzerine tıklayınız.
4. Proje ağacında ‘’Online accsess’i genişletiniz.
5. PC’nizin Ethernet kartı isminin üzerine sağ tıklayınız.
6. Açılan Ethernet Denetleyicisi penceresinde Configurations’ı genişletiniz.

Industrial Ethernet’i tıklayınız. PC’nizin MAC ve IP adresleri ekranda gösterilir.
PC’nizin IP adresi doğruysa OK’a tıklayıp pencereyi kapatınız.
UYGULAMA 4: PLC’ye Online olarak IP adresinin Atanması.

1. Proje ağacı penceresinde ‘’Online acsess’’i genişletiniz.
2. Ethernet kartınızın isminin solundaki üçgene tıklayarak genişletiniz.
3. Update acsesible devices’ı çift tıklayınız.
4. Erişilebilecek cihazın altındaki ‘’ Online & diagrostic’’in üzerine çift tıklayınız.
5. Açılan Ethernet Denetleyicisi penceresinde Function’ı tıklayınız.
6. Assing IP adress’i seçiniz.
7. IP adresi alanına 192.168.10.101’i giriniz.

Alt ağ maskesi alanına 255.255.255.0’ ı giriniz.
8. Assigın IP adress butonuna tıklayınız.
9. CPU’ya doğru adresin atadığını aşağıda açıklandığı gibi yapabilirsiniz.

10. Online Access i genişletiniz.
11. Ethernet kartını bulunduğu alanı genişlet.
12. Update acsesible devices’ı çift tıklayınız.
13. PLC’nin IP adresi update accessible devices ifadesinin altında görülecektir.
UYGULAMA 5: STEP 7’nin Temel Özellikleri

1. Yeni bir proje oluşturunuz. Creat new project’i tıklayınız. Projenize bir isim
veriniz. Path’ı masa üstünde oluşturacağınız BoschPLCUyb klasörü olacak
şekilde seçiniz. Create butonuna tklayınız.
2. Seçim panelinde Write PLC program’a tıklayınız.
3. Açılan seçim penceresinde main’e çift tıklayınız.

Portal Görüntü Ekranı
Proje Penceresi

UYGULAMA 6: PLC Konfigrasyonunun Yapılması
1. TIA PORTAL V13’ü başlatınız. Create butonuna tıklayıp yeni bir proje
oluşturunuz.
2. Porta bölümünden Devices & networks’ü tıklayınız. Portal görev alanından Add
new device’ı seçiniz.
3. Seçim panelinde Simatik S7 1200’den uygun CPU’yu seçiniz. PLC’nin CPU
türünü PLC’nin üzerinden okuyunuz.
4. Add butonuna tıklayınız

5. Açılan pencerede PLC resminin üzerine tıklayınız. Özellikler penceresindeki
Properties sekmesine tıklayınız.
6. General sekmesinin altındaki Profinet Interface i genişletiniz. Ethernet adresini
tıklayınız. IP adresinizi ister buradan girebilir veya IP adresini direkt cihaza set
edildiği seçeneği seçebilirsiniz. Doğru IP adresini giriniz. IP=192.168.10.101
7. General sekmesindeki Startup’ı tıklayınız. Burada startup after power on da warm
restar RUN’ı seçiniz.
8. Çalışma alanındaki PLC’yi seçiniz. Kullandığımız PLC’de bir adet analog sinyal
board bulunmaktadır. PLC uzerindaki analog board’u belirleyiniz. Hardware
catalog’tan bu sinyal boardu bularak, tutup PLC üzerindeki sinyal board alanına
sürükleyip bırakınız.
9. PLC üzerine sağ tıklayınız. Compile -> Hardware (rebuild all) u seçiniz.
10. Proje ağacındaki PLC(CPU 12…) alanına sağ tıklayınız ve download to
device -> Hardware configuration’ı seçiniz.
11. Extended download to device penceresnde Type of the PG/PC interface i PN/IE
seçiniz. PG/PC interface i daha önce adını öğrendiğiniz Ethernet kartınızı seçiniz.
Start search butonuna tıklayınız.
12. Step 7 taramayı bitirdikten sonra Load butonuna tıklayınız. Finish butonuna
tıklayıp işlemi tamalayınız.
13. Araç kutusunda bulunan Online kısayoluna tıklayıp projenizin durumunu
izleyiniz. PC’de oluşturduğunuz donanım konfigürasyonu ile Online olduğunuz
CPU’daki donanım konfigürasyonu uyumlu ise bu uyum projenizde yeşil renkli
onay işareti ile gösterilir.
UYGULAMA 7: CPU Türü Belli Olmayan PLC’nin Konfigrasyonunun Yapılması

1. TIA Portal V13’ü başlatınız. Yeni bir proje oluşturunuz.
2. Portal görüntü ekranında ‘’write PLC program’ı seçiniz.
3. Açılan portal görüntü ekranında Main’e çift tıklayınız.
4. Proje penceresinde Device configuration’a çift tıklayınız.

5. Çalışma alanında açılan pencerede detect’e tıklayınız.
6. Type of the PG/PC interface, PN/IE yi, PG/PC interface i de ethernet kartınızı
gösterecek şekilde seçilmelidir.

7. Start search butonuna tıklayınız.
8. Detect butonuna tıklayınız. PLC’deki konfigürasyon bilgileri projenize alınmış
olur. Menünün altında bulunan araç kutusundan Go online’a tıklandığında
projenizin uyumsuzluğunun var olduğunu proje ağacındaki online and offline
different renkli uyarılarından anlayacaksınız.
9. Çalışma alanında bulunan PLC’nin üzerine sağ tıklayıp donanımı derleyip

PLC’ye tekrar yükleyiniz.

10. Go online kısa yoluna tıkladığınızda proje ağacındaki local modules ve çalışma
alanındaki PLC’nin üzerinde uyumlu olduğunu gösterir yeşil işareti göreceksiniz.
11. Proje ağacındaki program bloklarında bir uyumsuzluk varsa PLC_1[CPU ....]
üzerine sağ tıklayınız ve Upload from device (software) üzerine tıklayınız.
PLC’deki program PC’ye yüklenecektir. Bu işlem sonunda projeniz yukarıdaki
şekildeki gibi görünecektir.
UYGULAMA 8: Basit Bir Start-Stop Devresinin Yazılması.

Bu uygulamada;
Bir proje oluşturulacak
Basit bir kullanıcı programının merdiven komutları girilecek. Aşağıda verilen
start-stop devresinin benzerini gerçekleştirecek PLC programı yazılacaktır. PB1
butonuna basıldığında K0 kontaktörü enerjilenir. K0 kontaktörüne ait açık olan
K0 kontağı kapanır. PB1 butonuna basma işlemi bırakıldığında K0 kontaktörü
enerjili kalmaya devam eder. PB1 butonuna paralel K0 kontağı getirerek K0
kontaktörünün enerjili kalması sağlanmıştır. Bu işleme mühürleme denir. PB2
butonuna basıldığında K0 kontaktörün enerjisi kesilir.
Merdiven komutlar CPU’nun giriş-çıkış (I/O) adresleriyle ilişkilendirilecek.

CPU konfigürasyonu yapılacak.
Kullanıcı programı CPU’ya yüklenecek.
Kullanıcı programı test edilecek.
1. TIA Portal V13’ü başlatınız. Yeni bir proje oluşturunuz.
2. Portal görüntü ekranında ‘’write PLC program’ı seçiniz.

3. Proje ağacındaki Program blocks klasörünü genişletiniz. Main’e çift tıklayınız.
Çalışma alanında açılan main editörüne aşağıdaki programı giriniz. Aşağıdaki
merdiven programı giriniz.
4. Komutların etiketlerini aşağıdaki adresleri dikkate alarak giriniz.
5. Şimdi de Tag isimleri değiştirilecektir. Bunun için kontak veya röle komutunun
üzerine sağ tıklayınız. Açılan pencerede Rename Tag’i seçiniz.
6. Üç komut için aşağıdaki isimleri ayrı ayrı girip Change butonuna basınız.
“Tag_1” i “On” a
“Tag_2” yi “Off” a
“Tag_3” ü “Run” a dönüştürünüz.

7. Projenizi Save ediniz.
8. CPU donanım konfigürasyonunu “Detect CPU” özelliğini kullanarak PLC’den
PC’deki projemize upload ederek alabiliriz. Proje ağacında PLC klasörünü
genişletiniz. “Device configuration” a çift tıklayınız. Detect’e tıklayınız.
9. PG/PC interfacelerini daha önceki uygulamalarda olduğu gibi belirleyiniz. Start

search ve sonrasında Detect butonlarına tıklayınız.

10. STEP 7, CPU’yu Device Configuration penceresinde yukarıdaki gibi gösterir.
11. CPU’nun parametrelerini değiştirmek için özellikler penceresinin Properties
sekmesini şeçiniz. Fabrika ayarlarına göre CPU’ya enerji verildikten sonra PLC,
STOP moduna gidecek şekilde ayarlanmıştır. Bu uygulama için startup özelliğini
değiştiriniz. Çalışma alanındaki CPU’nun üzerine tıklayınız. Özellikler
penceresinde Properties sekmesini seçiniz. Startup’ı seçiniz. “Warm restart –
RUN” ı seçiniz. PLC’yi enerjilendirdiğimizde CPU’yu her zaman RUN moduna
gidecek şekilde konfigüre etmiş oluyoruz. CPU konfigürasyonunu upload
ettiğimizde CPU’nun önceden atanmış bir bir IP adresinin olmadığını dikkat
etmişsinizdir. Her CPU için IP adresini bizim atamamız gerekiyor.
12. CPU üzerindeki PROFINET portunu seçiniz. Özellikler ekranındaki properties

sekmesini seçiniz. Ethernet addresses’leri seçiniz. IP protokol bölümünde STEP
7 Basic’in oluşturduğu adresler bulunmaktadır.
13. Yaptığınız konfigürasyon donanım bilgilerini download edebilirsiniz. Bu işlem

için Download kısayoluna tıklayınız. CPU’ya bağlandıktan sonra STEP 7 Basic
Load preview diyalog penceresini ekrana getirir. Yaptığınız konfigürasyonun
CPU’ya yüklenmesi için Load’a tıklayınız. Download işlemi bittikten sonra
STEP 7 Basic Load result diyalog ekranını gösterir. Finish’e tıklayınız. CPU
varsayılan IP adresiyle konfigüre edilmiş ve enerjilendiği zaman RUN konumuna
gelecek şekilde konfigüre edilmiştir. Bu işlemden sonra kullanıcı programını
yükleyebilirsiniz.

14. Çalışmanızı save edebilirsiniz. Araç kutusundaki Save project butonuna
tıklayınız.
15. Programınızı download edebilirsiniz. Program editörünü açınız. Download

butonuna tıklayınız.
16. CPU’ya bağlandıktan sonra, STEP 7 load preview penceresini ekranda gösterir.
Kullanıcı programı CPU’ya yüklemek için load butonuna tıklayınız. Finish
butonuna tıklamadan önce CPU’nun RUN moduna gelebilmesi için Start all’u
seçiniz.
17. Go online kısayoluna tıklayıp projenizin CPU ile uyumunu izleyiniz.

UYGULAMA 9: Kullanıcı Programının Tamamlanması
Uygulama 8’de yazdığımız kullanıcı programına bir adet TON ve bir adet TOF timer
eklenecektir.
Zamanlayıcı ile ilgili veriler data bloklarda saklanmaktadır. S7 1200’de kullanılacak
zamanlayıcı ve sayıcı miktarında PLC’nin load belleği kapasitesi dışında herhangi
bir kısıtlama yoktur.

1. Kullanıcı programının ikinci networkünde K0 girişi bir olduktan 5 s sonra çıkış
veren TON zamanlayıcı kullanılacaktır. Kullanıcı programın ikinci networkünü
seçiniz. Favorites’den normalde açık kontak komutuna tıklayınız. Komutun
adresini Run olarak giriniz. Komut görev kartındaki Timer operations klasörünü
genişletiniz. TON timer’ı tutup sürükleyiniz.
TON timer’ı networke bıraktığınızda timer’a ait verilerin saklanacağı data blok
otomatik olarak yaratılır. Ok’a tıklayınız. 5s’lik gecikme oluşturunuz.
PT zaman gecikmesine çift tıklayınız. 5000 değerini giriniz ( 5000ms veya 5s

şeklinde de girebilirsiniz).5 saat için 5h, 5 dakika için 5m girebilirsiniz.
5s sonra bir olacak bir bobin ekleyiniz. Bu örnek için M0.0 adresini giriniz. M0.0
bellkete bir alanı temsil eder. Tag’i Delay_5sec şeklinde isimlendiriniz.

2. Şimdi de bir sonraki networke TOF timer eklenecektir. Kullanıcı programındaki
üçüncü netwokü seçiniz. Normalde açık kontak komutunu tıklayınız veya tutup
network üzerine sürükleyip bırakınız. Tag adı olarak Delay_5sec’i seçiniz.
TOF timerı eklemek için tıpkı TON timerda olduğu gibi TOF timerın üzerine çift
tıklayınız. STEP 7 Basic timer verilerini saklamak için bir data blok oluşturur. DB
ve TOF komutunu networke ekleyebilmek için OK’a tıklayınız. 5000ms değerini
giriniz.
TOF komutu aktif olduğunda bir olacak bobin ekleyiniz. Adres olarak M0.1’i
giriniz. Tag’in adını On_for_5sec olarak giriniz.
3. Kullanıcı programını tamamlamak için aşağıdaki devreyi giriniz. TOF

zamanlayıcısı aktif olduğunda M0.1 kontağı MotorStart çıkışını 1 yapar.
4. Çalışmanızı save edebilirsiniz. Bunun için araç kutusundaki save project butonuna
tıklayınız.
5. Kullanıcı programını download edebilirsiniz. Program editörü açınız ve

Download butonuna tıklayınız.STEP 7 Basic CPU’ya bağlandıktan sonra Load
preview penceresi ekrana gelir. Kullanıcı programını yüklemek için Load’a
tıklayınız. Finish’e tıklamadan önce CPU’nun RUN moduna gitmesi için Start
all’u seçiniz.

Artık programınızı test edebilirsiniz: Tüm girişlerin sıfır (off) olduğundan emin
olunuz. I0.0 girişini 1 (on) yapınız. 5 saniye sonra Q0.1 çıkışı 1 olur. I0.0’ı 0 (off)
yapınız. I0.1’i 1 (on) yapınız. 5 saniye sonra Q0.1 çıkışı 0 olur.
UYGULAMA 10: Kullanıcı Programının Farklı Bir Yapıda Yeniden Düzenlenmesi

Uygulama 9’da yazdığımız kullanıcı programını farklı bir yapıda yeniden
düzenlenecektir. Timerların ve MotorStart çıkışları tek bir network üzerinde
birleştirilecektir.
1. Öncelikle Network 3’teki TOF timerı sürükleyip network 3’e bırakınız.
2. Bu bağlantıda TON timerın çıkışı TOF timerın girişine direkt bağlıdır.
3. Delay_5sec çıkışı TOF timerı çalıştırmak için artık gerekli değildir. Delay_5sec
çıkışını silmek yerine yeniden isimlendirebiliriz. Delay_5sec etiketini çift
tıklayınız. Tag listesini göstermesi için etiket ikonunu tıklayınız. Etiket
listesinden MotorStart etiketini seçiniz.

4. 2,3 ve 4 nolu networkleri tek bir network altında topladınız. Netwok 3 ve 4’ü
silebilirsiniz.
5. Save Project butonuna tıklayıp projenizi save ediniz.
6. Download butonuna tıklayınız. STEP 7 Basic CPU’ya bağlandıktan sonra Load

preview penceresi ekrana gelir. Kullanıcı programını yüklemek için Load’a
tıklayınız. Finish’e tıklamadan önce CPU’nun RUN moduna gitmesi için Start
all’u seçiniz.

UYGULAMA 11: Kullanıcı Programının İzlenmesi
Bu uygulamada yazdığımız programın online olarak izlenmesi incelenecektir.
Watch tablosu, CPU kullanıcı programı çalıştırırken etiketlerin değerlerini izlemeye
veya değiştirmeyi sağlar. Modify (değiştir) fonksiyonu etiketin değerini
değiştirmemizi sağlar. Modify fonksiyonu I girişlerini ve Q çıkışlarını değiştirmez.
Zira bu giriş ve çıkışlar her tarama döngüsünde güncellenmektedir.
1. Watch izleme tablosu oluşturmak için watch tablosu klasörünü genişletiniz. Yeni
bir izleme tablosu oluşturmak için Add new watch table’a çift tıklayınız.
Name alanını tıklayarak tagleri giriniz. Bir karakter giriniz ve tag listesinden
seçiniz. Watch izleme tablosunu oluşturduktan sonra kullanıcı programınının
izlenmesini gerçekleştirmek için online olabilirsiniz.

2. Etiketlerin değerlerini izlemek için CPU’ya online bağlantının olması gereklidir.
Araç kutusundaki Go online butonuna tıklayınız.
CPU’ya bağlandığınızda STEP 7 Basic çalışma alanının penceresinin üst

başlığını turuncuya boyar. Proje ağacı, bilgisayarımızdaki proje ile CPU’daki
proje arasındaki karşılaştırmayı gösterir. CPU ile pc’nizdeki proje uyumlu ise
yeşil bir daire oluşur.
Aşağıdaki izleme tablosunda etiketler görülmektedir.
Kullanıcı programının uygulamasını izlemek ve etiket değerlerini izlemek için

araç ktusundaki Monitor all butonuna tıklayınız. Monitör value alanında her
etiketin değeri izlenebilir.
3. Merdiven program editöründe (LAD program editörü) etiketlerin durumlarını

izleyebilirsiniz. Merdiven program editörünü ekrana getirmek için editör
çubuğundaki Main’e tıklayınız. Açık olan editörler arasındaki geçişleri editör
çubuğundan yapabilirsiniz.

Programınızın durumunu izleyebilmek için merdiven program editörü araç
kutusundaki Monitoring on/off butonuna tıklayınız.
Merdiven program editörü enerji akışını yeşil renkte gösterir. On girişi sıfır, off
girişi sıfır olduğunda Run bobinine enerji akışı olmadığından Run çıkışı sıfır olur.
Dikkat edilirse Off kontağı yeşil görülmektedir. Eğer bu kontağa kadar enerji akışı
olursa, buradan enerji akışı Run rölesine devam eder.
On girişi bir (enerjilendirildiğinde) yapıldığında enerji akışı Run rölesine kadar

devam eder. On girişi 0 yapılsa bile Run rölesine enerji akışı devam eder.
Mühürleme devresi enerji akışını sağlamaktadır. Run rölesinin enerjisini kesmek
için Off girişini bir yapmak gerekir.
4. Watch izleme tablosunda giriş veya çıkış değerini belirli değer yapabilen force
(zorlama) fonksiyonu vardır. Giriş bire zorlandığında, program uygulanmaya
başlamadan önce zorlanan girişlerin değeri giriş imaj registera yazılır. Zorlanmış
çıkışlar, program sonuçları çıkışa aktarılmadan önce çıkış imaj registera yazılır.
Bir giriş veya çıkış 1’e zorlandığında kullanıcı programının bir parçası olur. Bu
bölgelerin zorlaması kaldırılıncaya kadar kullanıcı programı uygulandığı
süresince aktif olur.
I adresinin fiziksel girişe erişebilmek için adresi değiştirmek zorundasınız. Adres

bölümünde adrese :P ifadesini iliştirmek gereklidir.
Force value (zorlanacak değer) sütununu göstermesi için Show/hide force

columns butonuna tıklayınız.

Foce value hücresine sağ tıklayınız. Force to 1’i tıklayınız. Bu işlemin sonucunda
I0.0 girişi 1 e set edilir.
Zorlanan değerler CPU’da saklanacağından dolayı STEP 7 Basic sizden onay

istemektedir. Onaylamak için Yes butonuna basınız.
On:P girişini 1’e zorlamak için Start or replace forcing butonunu kullanınız. On:P
girişini 0 konumuna reset etmek için Stop forcing butonuna tıklayınız.
CPU ile bağlantıyı kesmek için Go offline butonuna tıklayınız.

BÖLÜM 2
PLC DİJİTAL GİRİŞ ve ÇIKIŞLARI
Dijital Girişler
Dijital giriş modülü elektronik olarak giriş terminaline bağlı elemanların

hangisinin açık veya kapalı olduğunu sezer. Dijital giriş devreleri PLC
üreticileri arasında farklılık göstersede çalışma prensipleri aynıdır. Alternatif
gerilim uyarmalı dijital giriş blok diyagramı şekilde verilmiştir.
Alternatif gerilim uyarmalı dijital giriş blok diyagramı
Alternatif gerilim uyarmalı dijital giriş modülün girişine uygulanan sinyal köprü
doğrultucuda doğru gerilim seviyesine dönüştürülür. Giriş hattındaki sinyaller
filtre edilir. Eşik seviyesi devresi, gelen gerilimin belirli eşik seviyesine gelip
gelmediğini sezer. Dijital girişe uygulanan sinyal eşik seviyesini aşarsa
geçerli bir giriş (lojik 1) olarak değerlendirilir. Giriş devresinde oluşabilecek
aşırı gerilimler, ani gerilim artışları opto-kuplor izolasyonu ile CPU’ya
iletilmez. Çoğu PLC giriş devrelerinde uygun giriş gerilimi olduğunu
göstermek için led göstergeler vardır. Led yanıyorsa sözkonusu girişin 1
olduğu anlaşılır.
Dijital girişlerin besleme gerilim aralığı 15-30V DC’dir. Bu modüllerin 24V’luk

beslemesini her zaman harici kaynakla yapma zorunluluğu yoktur. Dijital giriş
modülün üzerinde bulunan 24V’luk dahili sensör besleme gerilim ile giriş
modülü beslenebilir. Bu durumda sensör besleme çıkışından çekile-bilecek
maksimum akımı aşmamak gereklidir. Cihazın kendi üzerindeki sensör
besleme gerilim ile dijital giriş terminalinin beslenmesi şekilde verilmiştir.
Dijital girişlerin iki konumu vardır. Bu girişlere buton, kontak, limit sviç gibi
sadece açık veya kapalı olmak üzere iki konumlu elamanlar bağlanabilir.
PLC’nin dijital girişlerine bağlanabilecek bazı elamanlar şöyle sıralanabilir:
 Kontaktör kontağı
 Buton
 Limit sviç
 Fotosel
 Yaklaşım sviç’i (proximity sviç)
 Seviye sensör kontakları
 Röle kontakları.

.
Dijital Çıkışlar
Dijital girişler gibi dijital çıkışlar da yaygın şekilde kullanılır. Dijital çıkışların
çalışma prensibi dijital girişlerin tam tersidir. Dijital çıkış modülü, CPU
tarafından üretilen sinyalleri kontrol edilen büyüklüklerin anlayacağı dile
dönüştürür. Dijital çıkış devresinin blok diyagramı şekilde verilmiştir.
Tipik dijital çıkış blok diyagramı
Her tarama sonunda CPU’dan lojik devreye bir sinyal gönderilir. Lojik devrenin
aldığı sinyal optokuplor vasıtasıyla anahtar elemanı bloğuna iletilir. CPU’dan
gelen sinyal 1 olduğunda anahtar elemanı iletime geçer ve yüke enerji
sağlanır. CPU’dan gelen sinyal 0 ise anahtar elemanı iletime geçmez ve yük
enerjisiz kalır. Filtre elemanı açma-kapama esnasında oluşan aşırı
gerilimlerden anahtar elemanını korur.
Anahtar elamanı olarak triyak, transistor, röle kullanılır. Transistor elamanı

doğru akım yüklerini açıp kapatmak için, triyak elamanı alternatif yüklerini açıp
kapatmak için, röle elamanı hem doğru akım hem de alternatif akım yüklerini
açıp kapatmak için kullanılır.

Dijital çıkışlara bağlanabilecek elemanlar 0,1 konumda çalıştırılabilir. Dijital
çıkışlara bağlanabilecek bazı elemanlar şöyle sıralanabilir:
 Selonoid valf
 Küçük güçlü motor (anahtar elemanın akım taşıma kapasitesini
geçmemelidir)
 Kontaktör
 Alarm elamanları
 Sinyal lambaları
 Motor starterleri
Dijital Giriş Elemanları
Transistor Sviçler
NPN transistörün baz akımı 0 olduğunda kollektör akımı 0 olacağından

transistör kesimde olur. Kollektör akımı 0 olduğunda VCE gerilimi besleme
gerilimi VCC’ye eşit olur. Transistör bu koşullarda tıpkı açık bir anahtar gibi
davranır. Eşdeğer devre aşağıdaki şekilde verilmiştir.
Transistör kesimde (b) Transistör iletimde
Yaklaşım (Proximity) Sviçleri
İletken ve iletken olmayan malzemelerin varlığını fiziksel temas olmaksızın

sezen yarıiletken elemanlardır. Mekanik sviçler gibi hareketli kontaklar yoktur.
Sviç elemanı olarak transistör kullanılır. Endüktif ve kapasitif olmak üzere iki
tür yaklaşım svici vardır.
Yaklaşım sviçleri

Endüktif yaklaşım svici, iletken malzemelerin varlığını sezmek için kullanılır.
Bu sensör yüksek frekanslı manyetik (180-250 kHz) alanlar oluşturur.
Yaklaşım sviçleri önünden iletken bir malzeme geçtiğinde sensörün
oluşturduğu alandan dolayı bu malzemede edi akımları oluşur. Oluşan edi
akımları yaklaşım sviç içindeki osilatörü yükler. Osilatördeki gerilim seviyesi
yüksüz duruma göre oldukça düşer. Sensör içindeki elektronik düzenek
düşen gerilimi sezer ve çıkış devresinde anahtar elamanı olarak çalışan
transistörü iletime sokar. Kapasitif yaklaşım sviçlerin algılama yüzeyi tıpkı
kondansatör gibi birbirine izole iki metal elektrottan oluşur. Sensörün algılama
yüzeyine bir nesne girdiğinde, iki elektrodun oluşturduğu kapasite değerindeki
değişimin hissedilmesiyle nesne sezilir.
Yaklaşım sviçlerin çıkış katları NPN veya PNP transistör çıkışlı yapılır.
Yaklaşım sviçleri 1-2kHz‘e kadar değişimlere cevap verir. Algılama mesafeleri
kullanılan malzemeye veya malzeme kütlesine bağlıdır.
npn ve pnp çıkışlı yaklaşım sviçleri
Fotoseller
Işık kaynağı ve ışık alıcısından oluşmuş opto-elektronik elemanlardır.

Yansıyan ışığın kesilmesini hissetmek için kullanılır (şekil 4.9). Algılama
yöntemlere göre karşılıklı, reflektörlü, cisimden yansımalı, odaklı tipleri vardır.
Fotosel türleri
Karşılıklı Tip: Bu tür fotosel sviçler ışık kaynağı ve alıcı olmak üzere iki ayrı
üniteden oluşur . Işık kaynağının ürettiği ışık alıcıya doğru yönlendirilir. Işık
kaynağı ile alıcı arasına giren nesne ışık hüzmesinin kesilmesine neden olur.
Bu durumda çıkış katındaki sviç elemanı tetiklenir. Uzun mesafeler için
kullanılırlar. Alıcı ve ışık kaynağının aynı doğrultuda monte edilmesi gerekir.
Bu elamanlar saydam nesneleri sezmek için kullanılmaz.

Karşılıklı tip fotosel
Reflektörlü Tip: Bu tip fotosellerde ışık kaynağı ile alıcı aynı yapı içerisindedir.
Işık kaynağının ürettiği ışık hüzmesi reflektöre yönlendirilir. Reflektörden
yansıyan ışık alıcı tarafından algılanır. Yansıyan ışık hüzmesinde bir kesinti
olduğunda sviç elemanı tetiklenir.
Reflektörlü tip fotosel
Cisimden Yansımalı Tip: Bu tip fotoseller bir nesneden yansıyan ışık

hüzmesini sezer ve sviç elemanını tetikler . Reflektörlü tipte olduğu gibi ışık
kaynağı ve alıcı aynı birim içerisindedir. Genellikle algılama mesafeleri
kısadır. Algılama mesafesi, algılanan nesnenin renk ve yansıtma katsayısıyla
orantılıdır.
Cisimden yansımalı tip fotosel
Odaklı Tip: Çalışma prensibi cisimden yansımalı tipe benzer. Algılama

mesafesine giren nesne, ışık hüzmesinin alıcıya yansımasını sağlar ve sviç
elemanı tetiklenir .
Odaklı tip fotosel
Reed Sviçler
Manyetik reed sviç, kapalı bir cam tüp içinde normalde açık veya kapalı
kontaktan oluşur . Manyetik alana maruz kalan bu kontaklar kapanır veya
açılır. Manyetik alan devresi mıknatıs veya bobin tarafından oluşturulur.
Konum sezici eleman olarak kullanılır.

Reed sviç prensip şeması
Limit Sviçler
Konum sezici elemanların en basiti ve en çok kullanılan türüdür. Çok faklı

türleri olmasına rağmen yapıları benzerdir. Yaylı bir butonun hareketi ile açma
kapama yapan elamanlardır.
Limit sviçler
Termostat
Sıcaklık kontrolünün yapıldığı ortamlarda kullanılır. Ortam sıcaklığı arttığında

termostatik tüpün basıncı artar. Bunun sonucunda tormastatik tüp içindeki sıvı
buharlaşmaya başlar. Tüp içindeki basıncın artmasıyla körük genişlemeye
başlar ve elektrik kontakları kapanır. Böylece, belirli ortam sıcaklığı ile ilgili
bilgi alınır.
Termostat prensip şeması

Basınç Svici
Basınç sviçleri, ortam basıncı daha önceden ayarlanmış seviye geldiğinde

devreyi açıp veya kapayan elemanlardır. Basıncı algılayan eleman ve sviçten
oluşmuştur. Açma-kapama kontrolünde kulanılır.
Basınç svici
Enkoder
Enkoder, dönme veya açısal yer değiştirmeyi pals serisine veya kodlanmış
sayı sistemlerine dönüştüren elemandır. Arttırmalı (incremental) veya mutlak
(absolute) tipte olmak üzere ikiye ayrılır. Arttırmalı enkoder konumu bir
referans noktasına göre ölçer. Mutlak enkoderler herhangi bir konuma karşılık
bir sayı kodu üretirler.
Enkoder
Arttırmalı Enkoder
Arttırmalı şaft enkoder eşit aralıklarla saydam ve karanlık parçalara bölünmüş

diskten oluşmuştur. Bu disk ışık kaynağı ile fotosel arasına yerleştirilmiştir. Mil
döndüğünde dönen disk, fotosele giden ışık hüzmesini keser. Fotosel dönme
hızıyla orantılı seri çıkış palsları üretir. Bir referans noktasından itibaren pals
sayıları sayılacak olursa son konum belirlenebilir.
Çoğu arttırmalı şaft enkoderlerde birbirinden farklı konumlandırılımış iki fotosel

vardır. Bu durumda, üretilen palslar arasında 90 derecelik faz farkı vardır.
İkinci palsın durumu birinci palsa göre kıyaslanırsa, dönme yönü belirlenebilir.

Eğer enkoder mili motor miline bağlanırsa, üretilen palslar motor hızıyla
orantılı olur. Tipik dalga şekilleri aşağıdaki şekilde verilmiştir.
Arttırmalı enkoder yapısı ve çıkış dalga şekilleri
Problem
Sabit hızda dönmekte olan bir asenkron motor yarıçapları 20 cm olan rulo
silindirleri sürmektedir. Bu silindirlerden bir tanesine 600 pals/tur olan bir
enkoder akuple edilmiştir. Bu silindirler arasından 20 metre kumaş geçtiğinde
enkoderin ürettiği pals sayısını hesaplayınız.

BÖLÜM 3
LOJİK KAPILAR
LOJİK KAPILAR
İkili sayı sistemlerinde 0 yada 1 ile temsil edilen iki durum vardır. Bir dijital
elemanın çıkış durumuna 1 veya sıfır atanması isteğe bağlıdır. Genel anlamda
dijital çıkışlar tipik 5V çıkış geriliminde lojik 1, 0 volt çıkış geriliminde lojik 0
kabul edilecek tarzda tasarlanır. Bu sisteme pozitif lojik denir.
Aşağıdaki tabloda gösterildiği gibi dijital sistemler iki farklı gerilim seviyesiyle
temsil edilir.
1 (5V) 0 (0V) Örnek
Çalışıyor Çalışmıyor Limit sviç
Çalıyor Çalmıyor Zil
On Off Lamba
Çalışıyor Çalışmıyor Motor
Kapalı Açık Vana
Ve Kapısı
Lojik “ve” kapısının birden fazla girişi ve bir tek çıkışı vardır. Ve kapısının
çıkışı, girişlere bağlı olarak 1 veya 0 olabilir. Lojik kapılarda çıkışın 1 olması
tipik olarak 5 volt ile, 0 olması ise 0 volt ile temsil edilir
Şekilde iki girişli “lojik ve” kapısının A ve B girişlerine uygulananabilecek tüm
farklı giriş kombinasyonları ile bunlara karşın Y çıkışının durumu tabloda
gösterilmiştir. Bu tabloya “ve” kapısının doğruluk tablosu denir. Ve kapısının
en önemli özelliği ise her iki girişin 1 olması durumunda çıkışın 1 olmasıdır.
Diğer bütün durumlarda çıkış 0 olmaktadır. Doğruluk tablosu yakından
incelendiğinde “lojik ve” kapısının çarpma işlemi yaptığı kolayca görülebilir.
Lojik “ve” kapısı ve doğruluk tablosu

İki girişli “lojik ve” kapısının elektriksel eşdeğeri şekil 6.2’de verilmiştir. Ve
kapısının A ve B girişleri elektriksel eşdeğer devrede seri bağlanmış normalde
açık anahtarlar şeklinde, Y çıkışı bir röle olarak gösterilmiştir. Ve kapısı
çıkışının 1 olması için her iki girişin 1 olması gerekir. Elektriksel eşdeğer
devrenin “lojik ve” kapısının işlevini yerine getirebilmesi için her iki girişin 1
olduğu zaman Y rölesinin enerjilenmesi gerekir. Şekilde incelenen tüm giriş
koşullarına göre Y çıkışı her iki giriş 1 olduğu zaman 1 olmaktadır. O halde
“lojik ve” kapısının elektriksel eşdeğeri seri bağlanmış normalde açık iki
anahtarla temsil edilir.
Lojik “ve” kapısının elektriksel eşdeğer devresi
Ve kapısının PLC merdiven programını oluşturmak için A ve B butonların PLC

giriş terminaline, Y rölesinin PLC çıkış terminaline bağlantısı ve “lojik ve”
kapısının merdiven program eşdeğeri şekilde verilmiştir.
PLC bağlantısı ve “lojik ve” kapısının merdiven programı
Veya Kapısı
Ve kapısı gibi “veya” kapısının girişleri için herhangi bir sınırlama olmayıp tek
çıkışı vardır. Veya kapısının en önemli özelliği girişlerden herhangi biri 1
olduğunda çıkış 1 olur. Veya kapısı lojik toplama işlemini yapar.

Lojik “veya” kapısı ve doğruluk tablosu
İki girişli “lojik veya” kapısının elektriksel eşdeğer devresi şekilde verilmiştir.
Veya kapısının A ve B girişleri elektriksel eşdeğer devrede normalde açık,
paralel anahtarlar ve Y çıkışı bir röle olarak gösterilmiştir. A ve B
butonlarınndan birine (veya her ikisine) basılması durumunda Y çıkış 1 olur.
O halde çizilen eşdeğer devre “lojik veya” kapısınının işlevini yerine
getirmektedir.
Lojik “veya” kapısının elektriksel eşdeğer devresi
PLC bağlantısı ve “lojik veya” kapısının merdiven programı

Değil Kapısı
Değil kapısının tek girişi ve çıkışı vardır. Değil kapısının girişi 1 olursa çıkış 0,
benzer şekilde girişi 0 olursa çıkışı 1 olur. Görüldüğü üzere “lojik değil”
kapsının çıkışı, girişin tersidir. Değil kapısının grafiksel sembolü ve doğruluk
tablosu şekilde verilmiştir.
Lojik “değil” kapısı ve doğruluk tablosu

Lojik “değil” kapısının elektriksel eşdeğer devresi
A girişinin ve Y çıkışının PLC’ye bağlantısı
Lojik “değil” kapısının merdiven programı
Ve Değil Kapısı
Ve değil kapısının giriş sayısı için herhangi bir sınırlama yoktur, fakat tek bir
çıkışı vardır. Ve değil kapısının girişlerinin her ikisi 1 olursa çıkışı 0 olur. İki
girişli “ lojik ve değil” kapısının grafiksel sembollü ve doğruluk tablosu şekilde
verilmiştir.
Lojik “ve değil” kapısı ve doğruluk tablosu

Lojik “ve değil” kapısının elektriksel eşdeğer devresi
Giriş ve çıkışların PLC bağlantısı
Lojik “ve değil” kapısının merdiven programı
Veya Değil Kapısı
Veya değil kapısının girişlerin her ikisi 0 olursa çıkışı 1 olur. Diğer bütün giriş
kombinasyonlarında çıkış 0 olur. Veya değil kapısının grafiksel sembolü ve
doğruluk tablosu şekilde verilmiştir.
Lojik “veya değil” kapısı ve doğruluk tablosu

Lojik “veya değil” kapısının elektriksel eşdeğer devresi
Lojik “veya değil” kapısının merdiven programı
Lojik “özel veya” kapısının merdiven programı
Özel Veya Kapısı
Özel veya (EX-OR) kapısının sembolik gösterimi ve doğruluk tablosu şekil

6.19’da verilmiştir. Özel veya kapısının doğruluk tablosundan görüle-ceği
üzere girişlerin her ikisi farklı olduğu zaman çıkışı 1, her ikisi aynı olduğu
zaman çıkışı 0 olmaktadır. Kimi zaman “özel veya” kapısına eşitsizlik
karşılaştırıcısı da denir.

Lojik “özel veya” kapısı ve doğruluk tablosu
Lojik “özel veya” kapısının elektriksel eşdeğer devresi
Özel veya kapısının elektriksel eşdeğer devresi şekilde verilmiştir. A butonuna

basıldığında 1. yoldaki kontak devresini açar, ikinci yoldaki kontak devresini
kapar. Akım 2. yoldan devresini tamamlayarak Y bobini enerjilenir. Benzer
şekilde B butonuna basıldığında 1. yoldaki kontak devresini kapar, 2. yoldaki
kontak devresini açar. Akım 1. yoldan devresini tamamlayarak Y rölesi
enerjilenir. Y rölesinin enerjilenebilmesi için A ve B girişlerine aynı anda
basmamak gerek.
Özel veya kapısının PLC merdiven pragramını oluşturmak için A ve B buton-

ların PLC girişine, Y rölesinin PLC çıkış terminaline bağlantısı şekilde
verilmiştir.
Özel veya kapısının işlevini yerine getirecek merdiven program şekilde

verilmiştir. Y çıkışının 1 olabilmesi için I0.0 veya I0.1 kontaklarından birinin 1
(kapalı) olması yeterlidir.

Lojik “özel veya” kapısının merdiven programı
Lojik Devre Tasarımı
Lojik devre tasarımında kullanılan üç yöntem vardır. Bu yöntemler şunlardır.

a. Çarpımların toplamı yöntemi.
b. Toplamların çarpımı yöntemi.
c. Değil yöntemi.
Çarpımların toplamı yöntemi devre tasarımında en çok kullanılan yöntemdir.

Lojik ve kapısının en önemli özelliği, tüm girişler bir olursa, çıkış bir olur. Bu
özellik çarpımların toplamı yönteminin esasını teşkil eder. A=0, B=1, C=1
girişlerinde devrenin bir çıkışını verebilmesi için A girişinin tersi alınır ve B, C
girişleriyle birlikte lojik ve işlemine tabi tutulur. Bu durumda ve kapısının çıkışı
ancak ve ancak A=0, B=1, C=1 girişlerinde bir olur. Sıfır olan girişlerin değilinin
alınıp, bir olan girişlerin olduğu gibi alınıp lojik ve işlemine tabi tutulması bu
yöntemin özünü teşkil eder.
A, B, C girişlerinin 001, 011 veya 100 girişlerinde çıkışın bir olması istendiği
durumu düşünelim. Birinci koşulun (001) sağlanması için A’nın ve B’nin
değilini alıp C ile lojik ve işlemine tabi tutmak gerekir. İkinci koşulun (011)
sağlanması için A’nın değilini alıp B ve C ile lojik ve işlemine tabi tutmak
gerekir. Son olarak üçüncü koşulun (100) sağlanması için B’nin ve C’nin
değilini alıp A ile lojik ve işlemine tabi tutmak gerekir. Devremizde tek bir çıkış
vardır. Bu girişlerden herhangi biri bir olduğunda çıkışın bir olması gerekir. Bu
açıdan bu üç ifadeyi lojik veya işlemine tabi tutmak gerekir. Çıkış ifademiz:
şeklinde olur.
Zaman Diyagramı
Zaman Diyagramlarını Yorumlama
1.

2.
3.

BÖLÜM 4
BİT LOJİK KOMUTLAR
Bit Lojik Komutlar
Kontak ve röle, merdiven programlama komut setinin en önemli iki

elemanıdır. Bir basamaktaki kontak sembolü, çıkışı kontrol etmek için
değerlendirilmesi gereken bir koşulu temsil eder. Dahili ve harici çıkışlar röle
sembolü ile gösterilir. Tüm kontak ve rölelerin bir adresi vardır. Bu adres,
neyin değerlendirildiğini, neyin kontrol edildiğini belirler. Bu adreslerin
bellekteki belirli yerleri işaret ettiği unutulmamalıdır.
Normalde Açık Kontak
Normalde açık kontak “IN” bit ile ifade edilen referans adresteki veriyi okur.
İlgili adresten okunan bit değeri 1 ise kontak kapanır (lojik süreklilik sağlanır),
0 ise kontak olduğu gibi kalır (lojik süreklilik sağlanmaz). Kontak komutunun
okumaya karşılık geldiği unutulmamalıdır. Normalde açık kontak komutunun
merdiven ve komut dili gösterimi şekilde verilmiştir.
Normalde açık kontağın (a) merdiven ve (b) komut dili gösterimi
Normalde Kapalı Kontak

Normalde açık kontakta olduğu gibi CPU, programın uygulanması sırasında
normalde kapalı kontağın “IN” biti ile ifade edilen adresindeki veriyi okur.
Okunan veri 0 ise kontak olduğu gibi kalır, enerji akışı (lojik süreklilik sağlanır)
sağlanır. CPU’nun okuduğu değer 1’ise normalde kapalı kontak açılır ve enerji
akışı (lojik süreklilik sağlanmaz) kesilir. Bu kontakları kontrol probleminin
gerektirdiği koşulları sağlamak için seri veya paralel bağlayabilirsiniz.
Normalde kapalı kontağın (a) merdiven ve (b) komut dili gösterimi

Çıkış Rölesi
PLC’nin çıkışına bağlı elemanları veya dahili yardımcı röleleri kontrol etmek
için çıkış rölesi kullanılır. Enerji akışını kontrol eden kontakların durumuna
göre rölenin enerjisi kesilebilir (lojik süreksizlik) veya sağlanabilir (lojik
süreklilik). Röleye enerji akışı sağlandığında “OUT” biti ile temsil edilen adrese
1 yazılır. Kendisinden sonra bağlanan komuta da bir girişi sağlar. Röleye
enerji akışı olmadığında, CPU bit adresine 0 yazar. Rölenin yazmaya karşılık
geldiğini tekrar hatırlatalım.
Değil (Not) Kontağı
Değil kontağı enerji akışının durumunu değiştirir. Eğer enerji (lojik süreklilik)
“değil” kontağına ulaşırsa, değil kontağından sonra enerji akışı devam etmez.
Enerji akışı “değil” kontağına gelmez ise, “değil” kontağından sonra devam
eder. Değil kontağı komutunun merdiven ve komut dili gösterimi şekilde
verilmiştir.
Değil kontağının (a) merdiven ve (b) komut dili gösterimi
Pozitif Geçiş Kontağı
Pozitif geçiş kontağı, “IN” girişine uygulanan sinyal 0 konumundan 1

konumuna her geçişte bir tarama süresi kadar lojik süreklilik (enerji akışı)
sağlar. Network basamağın sonu dışında herhangi bir yerde kullanılabilir.
“M_BIT”, bu girişe uygulanan sinyalin bir önceki durumunun saklandığı yerdir.
Pozitif geçiş kontağının merdiven dili gösterimi

Pozitif ve negatif geçiş kenarları
Negatif Geçiş Kontağı
Negatif geçiş kontağı, “IN” girişine uygulanan sinyal 1 konumundan 0 konumu-

na her geçişte enerji akışı bir tarama süresi kadar devam eder. Network
basamağın sonu dışında herhangi bir yerde kullanılabilir. “M_BIT”, bu girişe
uygulanan sinyalin bir önceki durumunun saklandığı yerdir.
Negatif geçiş kontağının merdiven dili gösterimi
Set Rölesi
Set rölesine enerji akışı olduğunda, bit tarafından belirlenen adresten itibaren
N tane bit 1 yapılır. Setlenen bu bölgeler resetlenmediği sürece 1 olarak kalır.
Set rölesinin

Reset Rölesi
Reset rölesine enerji akışı olduğunda, bit ile belirlenen adresten itibaren N
tane biti reset (0) yapar.
Reset rölesinin
Set Öncelikli Mandal
Set ve reset girişleri birlikte bir olduklarında çıkış adresi OUT bir olur.
Reset Öncelikli Mandal
Set ve reset girişleri birlikte bir olduklarında çıkış adresi OUT sıfır olur.

UYGULAMA 1
Verilen PLC bağlantısına göre;

I0.0 butonuna basıldığında Q0.0 çıkışını aktif yapan,
I0.1 butonuna basıldığında Q0.0 çıkışını pasif yapan PLC programını yazınız.
CEVAP 1
UYGULAMA 2
Verilen PLC bağlantısına göre; S0 anahtarına basıldığında Q0.0’ı set eden, S1

anahtarına basıldığında Q0.0’ı reset eden PLC programını yazınız.

CEVAP 2
UYGULAMA 3
Verilen PLC bağlantısına ve aşağıda istenilenlere göre PLC programını yazınız:

S0 anahtarına basıldığında ilk 6 çıkış set olsun (Q0.0 - Q0.1 - … - Q0.5)
S1 anahtarına basıldığında ilk iki çıkış reset olsun (Q0.0 - Q0.1)
S2 anahtarına basıldığında son üç çıkış reset olsun (Q0.3 - Q0.4 – Q0.5)
S3 anahtarına basıldığında tüm set olan çıkışlar resetlensin (Q0.0-Q0.1-…-Q0.5)
CEVAP 3

UYGULAMA 4
Verilen PLC bağlantısına göre aşağıdaki şartları sağlayan PLC programı yazınız;
START butonuna basıldığında M1 motoru hemen çalışacak ve bant ileri olarak
hareket etmeye başlayacaktır.
Parça S1’e dokunduğunda bant duracak ve ters yönde hareket etmeye
başlayacaktır.
Parça S2’ye dokunduğunda tekrar durup ileri yönde çalışmaya başlayacaktır.
Stop butonuna basıldığında çalışma duracaktır
CEVAP 4

UYGULAMA 5
Bir fabrikada bir proses için üç tane motor çalışmaktadır. Start butonuna
basıldığında üç motor aynı anda çalışmaya başlayacaktır. Bu motorların her biri
için birer tane yedek motor bulunmaktadır. Çalışan A motorlarının termiği
attığında yedek B motorları kendiliğinden devreye girmelidir.
CEVAP 5

BÖLÜM 5
ZAMANLAYICILAR ve SAYICILAR
ZAMANLAYICILAR
Zamanlayıcıların çalışma prensibi, mekanik veya elektronik zaman rölellerine

benzer. Belirli bir süre sonunda devrenin enerjisini açmak veya kapatmak için
kulanılır. Zamanlayıcı ve sayıcılar, kontak ve röle dışında en yaygın kullanılan
proses kontrol elemanlarıdır. Zamanlayıcıların 4 farklı türü vardır: TON (on
delay timer), TONR (retentive on delay timer), TOF (off delay timer), TP (pals
timer).
TON Zamanlayıcı
Gecikmeli zamanlayıcı TON’un IN girişi yetkilendiğinde (1 yapıldığında),

zamanı sayma işlemi başlar. Zamanlayıcının içeriği (o anki değeri), PT
değerine eşit veya daha büyük olduğunda Q çıkışı biti 1 olur. Zamanlayıcının
IN girişi 0 olduğunda, zamanlayıcı içeriği sıfır olur. Zamanlayıcının IN girişi
sürekli 1 yapıldığında, sayma işlemi zamanlayıcının sayabileceği en büyük
değere kadar devam eder ve zamanı sayma işlemi bu değerde durur.
Zamanlayıcının içeriğini sıfırlamak için, IN girişini 0 yada reset timer (RT)
komutuyla resetlemek gerekir. ET çıkışında IN girişinin 1 olmasından itibaren
geçen süre bildirilir.
Gecikmeli zamanlayıcının merdiven programda kullanımı aşağıda verilmiştir.

Zamanlayıcının girişi 0 olduğunda zamanı sayma işlemi yapılmaz. IN girişi 1
olduğunda sayma işlemi başlar. Zamanlayıcının içeriği PT değerine eşit veya
daha büyük olduğunda, Q çıkışı bir olur.

TON kullanımı ve zaman diyagramı
TONR Zamanlayıcı
Kalıcı zaman gecikmeli zamanlayıcı TONR’nin IN girişi 1 olduğu zaman sayma

işlemi başlar. IN girişi 0 olduğunda, zamanlayıcının o ana kadar saydığı değer
TON’daki gibi sıfırlanmaz, kalıcı olarak saklanır. IN girişi tekrar 1 yapıldığında
sayma işlemi en son saklanan değerden itibaren devam eder. Zamanlayıcının
içeriği PT değerine eşit veya daha büyük olduğunda Q çıkışı 1 olur. TONR
zamanlayıcısının o anki değeri (içeriği) reset komutuyla sıfırlanabilir. ET
çıkışında IN girişinin 1 olmasından itibaren geçen süre bildirilir.
Şekilde TONR’nin kullanıldığı pratik bir program gösterilmiştir. PLC‘nin I0.0

girişine basınç şalteri bağlanmıştır. Basınç şalteri değişik zamanlarda toplam
60sn kapalı kaldığında Q0.0 çıkışına bağlı olan alarm çalmaya başlar. Alarm
susturmak için I0.1 reset butonuna basmak gereklidir. Devrenin zaman
diyagramı aşağıdaki şekilde verilmiştir.

TONR zamanlayıcının kullanımı
TOF Zamanlayıcı
Gecikmeli açıcı zamanlayıcı TOF’un IN girişi 1 yapıldığında, zamanlayıcı

çıkış hemen 1 olur. IN girişine lojik süreklilik kesildiğinde, zamanlayıcı zamanı
saymaya başlar. Zamanlayıcı içeriği PT zamanından büyük eşit olduğunda,
zamanlayıcı çıkışı 0 olur ve sayma işlemi durur. Eğer IN girişi, PT süresinden
daha kısa sürede 0 yapılırsa zamanlayıcı biti 1 konumunda kalır. TOF’un
yeniden saymaya başlaması için IN girişine uygulanan sinyalin 1’den 0’a
geçmesi gereklidir.

TP Zamanlayıcı
TP zamanlayıcının IN girişine 1 geldiğinde PT’de belirlenen süre kadar pals

üretir.

UYGULAMA 1
Start butonuna basıldıktan 8 sn sonra Q0.0 çıkışını aktif olsun.
CEVAP 1
UYGULAMA 2
2 sn aralıklarla Q0.0’ı flaşör yaptıran program.

CEVAP 2
UYGULAMA 3

CEVAP 3
UYGULAMA 4
Üç adet lambanın 1sn aralıklarla flaşör şeklinde yanmasını sağlayan program

CEVAP 4

SAYICILAR
PLC programında kullanılan sayıcıların çalışma prensibi zamanlayıcılara

benzer. Zamanlayıcılar zamanı saymak, sayıcılar nesneleri saymak için
kullanılır. Sayıcının sayma girişine uygulana palslar belirli bir sayıya
ulaştığında devrenin enerjisini açıp, kapatma işlemini gerçekleştirmek için
kullanılır. Yukarı sayıcı (count up), yukarı-aşağı sayıcı (count up-down) ve
aşağı sayıcı (down counter) olmak üzere 3 farklı sayıcı vardır.
Yukarı Sayıcı
Yukarı sayıcılar (CTU), CU girişine uygulanan her yükselen kenarda yukarı

doğru sayma yapar. Sayıcının saydığı değer (sayıcı içeriği) PV’deki değerden
büyük veya eşit olduğunda Q çıkışı 1 olur. Sayıcının reset (R) girişi 1
olduğunda, sayıcının o ana kadar saydığı değer sıfırlanır. CV çıkışında
sayıcının o anki değeri bulunur.

Yukarı-Aşağı Sayıcılar
Yukarı-aşağı sayıcılar (CTUD), CU girişine uygulanan her yükselen kenarda

yukarı doğru, CD girişine uygulanan her yükselen kenarda aşağı doğru sayma
işlemini yapar. Sayıcının o anki değeri, PV değerinden büyük veya eşit olduğ-
unda sayıcının QU çıkışı 1 olur. Sayıcının o anki değeri, sıfırdan eşit veya
sıfırdan küçük ise QD değeri 0 olur. Reset girişi 1 yapıldığında sayıcının o
anki değeri sıfırlanır. LOAD girişi 1 olduğunda sayıcının o anki içeriği PV
değeri ile yüklenir.
Yukarı-aşağı sayıcının merdiven programda kullanımı şekilde verilmiştir.

Yukarı sayma işlemi yapan sensör PLC’nin I0.0 girişine, aşağı doğru sayma
işlemini yapan sensör de PLC‘nin I0.1 girişine bağlanmıştır. I0.2 girişi reset,
I0.4 girişi de yükleme girişi olarak kullanılmıştır.

Aşağı Sayıcılar
Aşağı sayıcılar (CTD), CD girişine uygulana her yükselen kenarda önceden

set edilen (preset value) değerden aşağı doğru sayma işlemini yapar.
Sayıcının içeriği 0’a eşit olduğunda sayıcı Q çıkışı 1 olur. Yükleme girişi LD, 1
yapıldığında sayıcının içeriği PV değeri ile yüklenir. Sayıcı içeriği 0 olduğunda
saya işlemi durur.
Aşağı sayıcının merdiven programda kullanımı şekilde verilmiştir. Sayma

palslarını üreten sensör PLC‘nin I0.0 girişine, yükleme butonu PLC‘nin I0.1
girişine bağlanmıştır. I0.1 girişi 1 yapıldığında sayıcının içeriği 3 (PV değeri) ile
yüklenir. CD girişine uygulanan her yükselen kenarda sayıcının içeriği 1 azalır.
Sayıcının içeriği 0 olduğunda sayıcının Q çıkışı 1 olur. Zaman diyagramı
aşağıda verilmiştir.

UYGULAMA 1
Start butonuna 3 defa basıldığında (3 yükselen kenar) Q0.0’ı aktif olsun
Stop butonuna basıldığında sayıcıyı resetlensin.
CEVAP 1
UYGULAMA 2
I0.0 yükselen kenarı geldiğinde C5’i bir arttıran, I0.1 yükselen kenarı geldiğinde
C5’i bir azaltan; sayıcı değeri 5’e ulaştığında Q0.0’ı aktif yapan
I0.2 reset geldiğinde sayıcı değeri sıfırlansın

CEVAP 2
UYGULAMA 3
Birinci yükselen kenarda 1 olacak, ikinci yükselen kenarda 0 olacak.

CEVAP 3

BÖLÜM 6
VERİ KARŞILAŞTIRMA
Karşılaştırma komutları iki veriyi birbiriyle karşılaştırıp, karşılaştırma sonucuna

göre program akışını değiştirmek için kullanılır. Karşılaştırılmak istenen iki veri,
sabit bir veriyle değişken bir veri veya iki değişken veri olabilir. Karşılaştırma
işlemleri Int, Dint, Real, Word, DWord, SInt, String, Char, Date, Time, DTL,
Time_of_Day, LReal verileri üzerinden yapılır.
Yukarıda karşılaştırma komutu gösterilmiştir. Karşılaştırma işlemleri IN1 ve

IN2 adreslerindeki verilerin eşit, büyük, büyük eşit, küçük, küçük eşit, farklı
olması durumuna göre yapılır. Karşılaştırma sonucu doğru ise kontak kapanır,
bu kontaktan enerji akıyor şeklinde düşünülebilir. Aşağıdaki şekilde
karşılaştırma türleri ve koşulları verilmiştir.
Şekilde verilen merdiven programda MB10 adresindeki bayt uzunluğundaki

verinin 20 sayısına eşit olup olmadığı karşılaştırılmaktadır. MB10 adresindeki
veri 20 sayısına eşit olduğunda eşit kontağı kapanarak Q0.0 çıkışını
enerjilendirir.

Aşağıda verilen programda 0 nolu analog giriş içeriği desimal 18000 sayısıyla
karşılaştırılmaktadır. Analog girişten gelen veri 18000 değerinden büyük eşit
olduğu zaman büyük eşit kontağı kapanarak Q0.1 rölesini enerjilendirir. 16 bit
karşılaştırma komutlarında IN1 ve IN2’deki veriler işaretli tamsayılar olarak
değerlendirir.
Aşağıda verilen merdiven programda 3.2 sabit reel sayısı VD150 adresindeki
veri ile karşılaştırılmaktadır. 3.2 sabit reel sayı VD150 adresindeki veriden
farklı olduğu zaman, farklı kontağı kapanarak Q0.2 çıkışını enerjilendirir. Reel
sayı karşılaştırma komutlarındaki IN1 ve IN2’deki veriler işaretli sayılar olarak
değerlendirilir.

PLC 'Yi Tanıyalım

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

PLC 'Yi Tanıyalım

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

PLC’yi Tanıyalım

 İlk mikroişlemcili (8080 işlemcili) PLC 1977 yılında

 Küçük PLC’ler 1983 yılında Japon firmaları tarafından

 Tıpkı bilgisayarlar gibi network (1985’den günümüze)

 PLC’nin girişine bağlı sensörlerden

 Bünyesine yazılmış programı uygular.

 Program sonuçlarına göre çıkışına

 Giriş-çıkış birimi (I/0), giriş ve çıkışı

PLC programı oluşturmak, değiştirmek

 Başlangıç İşlemleri (startup) Modu

 Çalışma (run) Modu

 Klasik kumanda sistemleri

 Bilgisayarlı kontrol sistemleri

Simatic S7-1200 moduler program programlanabilir kontrolörler aşağıdaki elemanlardan

1. Haberleşme modülü (communication modüle CM) , haberleşme işlemcisi (communication

Haberleşme Arabirimi (interface)

Sinyal Modülleri ve Sinyal Bordları

PLC Kurs Notları 1 Hazırlayan: Öğr.Gör.Dr. Hasan BAYAZİT

PLC Kurs Notları 2 Hazırlayan: Öğr.Gör.Dr. Hasan BAYAZİT

PLC Kurs Notları 3 Hazırlayan: Öğr.Gör.Dr. Hasan BAYAZİT

PLC Kurs Notları 4 Hazırlayan: Öğr.Gör.Dr. Hasan BAYAZİT

Cihazlar Arası Haberleşme

Programlama cihazı ve CPU’nun direkt bağlantısı:

PLC Kurs Notları 5 Hazırlayan: Öğr.Gör.Dr. Hasan BAYAZİT

PLC Kurs Notları 6 Hazırlayan: Öğr.Gör.Dr. Hasan BAYAZİT

PLC Kurs Notları 7 Hazırlayan: Öğr.Gör.Dr. Hasan BAYAZİT

Programlanabilir lojik kontrolör (PLC), bünyesine yazılan programla,

kontrol fonksiyonlarını yapabilen, basit anlamda endüstri için tasarlanmış

PLC Ders Notları 1 Hazırlayan: Öğr.Gör.Dr. Hasan BAYAZİT

Programlanabilir lojik kontrolör çalışmaları ilk kez 1968 yılında General

 Fabrika ortamında kolayca programlanabilmeli ve programı

 Bakımı ve tamiri kolay olmalı, tercihen modüler olmalı.

 Fabrika ortamında güvenilir ve röle eşdeğerinden daha küçük boyutta

 Maliyeti düşük olmalı.

 1969 yılında 1Kbaytlık belleğe sahip, 128 giriş/çıkışlı, lojik komutları

 İlk mikroişlemcili (8080 işlemcili) PLC 1977 yılında Allen-Bradley

 Küçük PLC’ler 1983 yılında Japon firmaları tarafından piyasaya

 Tıpkı bilgisayarlar gibi network (1985’den günümüze) sistemiyle

1. Haberleşme modülü (CM) veya haberleşme işlemcisi(CP).

PLC Ders Notları 2 Hazırlayan: Öğr.Gör.Dr. Hasan BAYAZİT

4. Haberleşme veya batarya bordu

5. Sinyal modülü (2 ila 9 nolu slotlara en fazla 8 adet sinyal modülü

Mikroişlemci tabanlı sistem olan CPU sistemin beynidir.

 PLC’nin girişine bağlı sensörlerden gelen bilgiyi okur.

 Bünyesine yazılmış programı uygular.

 Program sonuçlarına göre çıkışına bağlanan elamanları kontrol

Sinyal Modülün (I/O) işlevi:

 Giriş-çıkış birimi (I/0), giriş ve çıkışı terminallerinden oluşur.

 Bu birimler PLC’nin giriş ve çıkışına bağlanan elamanların

 Giriş ünitesi, girişe uygulanan sinyalleri CPU’nun anlayacağı dile

 Çıkış ünitesi, program sonuçlarını PLC’nin çıkışına bağlanan

PLC Ders Notları 3 Hazırlayan: Öğr.Gör.Dr. Hasan BAYAZİT

Çıkışa Bağlanabilecek Elemanlar:

PLC’ye bağlanabilecek giriş-çıkış elemanları

PLC Ders Notları 4 Hazırlayan: Öğr.Gör.Dr. Hasan BAYAZİT

PLC programı oluşturmak, değiştirmek veya yazılı programı test etmek

Program geliştirme donanımı

Basit Bir PLC Tasarlayalım

PLC Ders Notları 5 Hazırlayan: Öğr.Gör.Dr. Hasan BAYAZİT

CPU, başlangıçta uygulanan programı (OB100 gibi) uygular. Fiziksel çıkışları

Program Geliştirme İşlem Basamakları

 Donanım konfigürasyonu oluşturunuz

 Programı editörde yaz.