YUMUAK G VE EVRM

Yrd. Do Dr. Sait YILMAZ

Uluslararas ilikiler alannda bugne kadar gelitirilen kuramlar iinde
g olgusu anahtar kavramlarn banda gelmektedir. Fiziksel olarak g,
mevcut kuvvetlerin kullanlmas ile elde edilen verimliliktir. Davransal bir
tanmlama ile g, istenilen sonular elde etmek iin bakalarnn
davranlarn deitirme yeteneidir. Uluslararas ilikilerde g ise, bir
devletin baka bir devlete kar uygulad ve normal artlar altnda o devletin
yapmak istemeyecei bir eyi yapmasn salamaya ynelik etkidir1. Bir
devletin uluslararas ilikilerde uygulad politikann tek vastas gtr. Bu
vastaya gelitirmek devletin amalarndan biridir. Siyasetin bir vastas
olarak kullanlmayan veya kullanlma becerisi gsterilmeyen yetenein g
olma nitelii yoktur. Politika, devletin g ve kaynaklarn ulusal kar
dorultusunda hazrlama ve kullanma sanatdr. Stratejik baar her eyden
nce g bilekesinin, amaca ve zamana gre uygun kullanmn gerektirir.
Geleneksel olarak, bir lkenin byk bir gce sahip olup olmadn
anlamak iin o lkenin sava gcne baklrd. Yzyllar iinde, teknoloji
gelitike, g kaynaklar da deiti. Kresel bilgi toplumunda g daha az
oranda toprak, askeri g ve doal kaynaklara, daha fazla ise bilgi, teknoloji
ve kurumsal esneklie dayanmaktadr2. Bu dnm ihtiyac bata ABD
olmak zere Bat dnyasnda gvenlik kurgularnn sert g yannda
yumuak gc de uygulayacak yeni bir g projeksiyonu gelitirilmesini dikte
etmitir. Afrika ve Ortadou bata olmak zere hala sanayilememi ve
otoriter rejimlere sahip lkelerin bulunduu blgelerde g dnm henz
gereklememitir. in, Hindistan, Brezilya gibi lkelerde bile geleneksel
askeri g hala n plandadr. Bununla beraber pek ok durumda yumuak
g 19 ve 20. yzyln tersine sert gcn nne gemi ve daha etkili bir hale
gelmitir.
Yumuak Gcn Evrimi
17 ve 18. yzyl Avrupasnn tarm ekonomilerinde nfus nemli bir
g kayna durumunda idi. nk halk vergiler ve ounlukla paral
askerlerden oluan kara ordular iin temel kaynak oluturuyordu. Nitekim bu
dnemde Fransa stn bir konuma sahipti. Ancak 19. yzylda, sanayinin
neminin artmas, nce esiz bir donanma ile denizlerin hkimi olan
ngilterenin, sonra demiryollarna hkim Almanyann iine yarad3. 20.
yzyln ortalarnda ise ABD ile Sovyetler Birliinin sper g konumunu
belirleyen faktrler ekonomik stnlk ve ideolojik ereveleri yannda
zellikle nkleer silahlar bata olmak zere askeri kar konulmazlklar idi.
Yumuak g kavramna ilk defa, 1990 ylnda Joseph S. Nye tarafndan
1

Ylmaz TEZKAN: Jeopolitikten Milli Gvenlie, lke Kitaplar, (stanbul, 2005), 137.
Andreas WENGER: The Growth of Soft Power and the Challenges of Global Govenence, Information & Security,
Volume 7, (2001), 5-11.
3
Joseph S. NYE: Amerikan Gcnn Paradoksu, Literatr Yaynlar, ev.Grol Koca, (stanbul, 2003), 5-7.
2

yaymlanan "Liderlie Zorunluluk: Amerikan Gcnn Deien Doas4" adl

kitabnda yer verilmi; daha sonra 2004 ylnda, yine Nye tarafndan
yaymlanan "Yumuak G: Dnya Siyasetinde Baarnn Yolu)5" adl
almasnda ABD asndan ayrntl olarak incelenmitir6.
Bununla beraber, o dnemlerde ad konulmam olsa da, yumuak
gcn evriminin balamas ok daha gerilere gitmektedir. Bu kapsamda,
yumuak g daha ok igal edilecek lke vatandalarnn direnme azmini
krmak zere propaganda kapsamndaki faaliyetler ya da igal edilen
yerlerde sadakati ve istikrar salamak zere siyasi, ekonomik ve kltrel
dzenlemeler ile halkn huzur ve rahatn temin edecek uygulamalar olarak
dnlmtr. rnein, Osmanl mparatorluu bir yeri igal etmeden nce
buralara tccarlarn gnderir, bu kiiler Osmanlnn geliinin halkn yararna
olaca propagandasn yaparlard. gal edilen yerlerde ise halkn din ve
zgrlklerine fazla karlmaz, yaamlarn huzurlu bir biimde srdrmeleri
gereken tedbirler alnrd. Osmanl mparatorluu'nun drt yzyl hkmettii
topraklarda yaayan toplumlar, Osmanlnn kendilerine gsterdii efkati ve
iyi muameleyi bugn dahi unutamadklarn eitli vesilelerle dile
getirmektedir.
17. ve 18. yzyllarda, Fransa, kltrn tm Avrupa'da tantmtr.
Franszca, sadece diplomasi dili haline gelmekle kalmam, Prusya'da ve
Rusya'da olduu gibi baz yabanc mahkemelerde bile kullanlmtr. Fransz
Devrimi esnasnda, Fransa, dier devletlerin yneticilerini kontrol etmeye ve
devrim ideolojisini kullanarak o lkelerin halkn kendine ekmeye almtr.
1. Dnya Sava'n mteakip, yumuak g oluturma abalar hz kazanm
ve ABD dhil birok devlet, dier lkelere kendi kltrlerini tantmak iin
birbirleriyle yarmlardr. 1920'lerde radyonun k, birok devletin yabanc
dilde yayn yapmasna olanak vermitir. rnein, Amerika'nn Sesi radyosu
2. Dnya Sava srasnda hzla bym ve nemli grevler stlenmitir.
Amerika'nn Sesi radyosu ve daha sonra faaliyete geen TV kanal halen bu
anlamda yaynlarn srdrmektedir. Almanya, Hitler dneminde yabanc
dilde yayn yapmann yan sra, propaganda filmleri yapmtr.
1945'ten sonra Sovyetler Birlii, Avrupa'da, ayrca Afrika ve Asya'da
baz smrge lkelerde birok insan kendi ideolojisine ekmi, bu maksatla
yrtt kamu diplomasisi programna milyarlar harcamtr. lk kapsaml
yumuak g uygulamas, ABD tarafndan 2. Dnya Savandan sonra
"Marshall Plan" ile gerekletirilmitir. ABD, sz konusu plan erevesinde
1962-1972 yllar arasnda, dnyann 70 lkesinde olduu gibi Trkiye'de de
yaplan anlama gereince yzlerce "Bar Gnlls" grevlendirmitir.
Bar Gnllleri, birok lkenin ekonomik ve sosyal kalknmasna katkda
bulunmu, bu arada Amerikan kltrn yaymaya almtr. ABD, bu
suretle Trkiye de dhil birok lkeyi kurumsal ittifaklara ekebilmeyi
baarmtr. 2. Dnya Sava'ndan sonraki yllarda, yaklak 700.000 insan,
4

Joseph S. Nye: Bound to Lead: The Changing Nature of American Power, Basic Books ( New York, 1990).
Joseph S. Nye: Soft Power: The Means to Success in World Politics, PublicAffairs; 1 edition (March 16, 2004)
6
Nye, eski ABD Bakan Clinton dneminde Ulusal Danma Konseyi Bakan ve Savunma Bakan Yardmcs
grevlerinde bulunmu olup, halen Harvard niversitesinde "Kennedy School of Government'"n dekandr.
5

ABD'nin kltrel ve akademik deiim programlarna katlm ve bu

programlar Enver Sedat, Helmut Schmidt ve Margaret Thatcher gibi dnya
liderlerine eitim verilmesine yardmc olmutur.
Souk Sava, yumuak ve sert gcn bileimiyle kazanlmtr.
ABD'nin, sert gcnn stnl yannda yumuak gcn de kullanmas,
Sovyet sistemini ieriden ypratmtr. Souk Sava srasnda, kltr ilikileri,
akademik ve bilimsel alveriler yoluyla birok bilim adam, Sovyetler
Birlii'nde, insan haklar ve liberalizmin balca yandalar haline gelmilerdir.
1958 ylndan 1988'e kadar, yazar, gazetecisi, memuru, mzisyeni, danss,
atleti ve akademisyeniyle toplam 500.000 Sovyet vatanda, ABD'yi ziyaret
etmitir. Bundan daha fazla sayda Amerikal da, Sovyetler Birlii'ne gitmitir.
Sekin snflar arasndaki kltrel ilikilerden doan ekicilik ve yumuak g,
ABD'nin politik hedeflerine, nemli katklarda bulunmutur. 11 Eyll
olaylarndan sonra ABD'de, ABD'nin mevcut gcnn azaldna ilikin
tartmalar balam, ABD'nin 21. yzylda da dnya hkimiyetini
srdrebilmesi iin ne yapmas gerektiine ynelik aratrmalar balatlmtr.
Bu durum, ABD'nin nce Afganistan'a, daha sonra 2003 ylnda BM karar
olmadan Irak'a yapt harekt sonrasnda ortaya kan olumsuz tablodan
sonra ivme kazanmtr.
11 Eyll olaylarndan sonra Bat toplumlarnda gelien slam kartl
nedeniyle gelecekte bir Hristiyan - Mslman atmasn nlemek zere
Trkiye'nin de rol ald "dinler aras diyalog ve medeniyetleri uzlatrma"
almalarnn, yumuak g almalarnn dini ve kltrel boyutunu
oluturduunu sylemek mmkndr. Avrupa lkeleri de yumuak g
kaynaklar asndan dnyada nemli bir konumdadr. Souk Sava sonras
Trkiye'nin ve eski Demir Perde lkelerinin Avrupa Birlii'ne katlmak
istemesi, Avrupa Birlii'nin yumuak gcnn bir gstergesidir. Dier
taraftan, bata Japonya olmak zere in, Hindistan ve Gney Kore gibi Asya
lkelerinin ekonomik alanda ve teknolojide elde ettikleri baarlar tm dnya
lkeleri tarafndan hayranlkla izlenmektedir. Kreselleme srecinde, iyi
organize olmu lkeler, kendi dinamiklerini dier lkelere yanstma
konusunda nemli aralar ve potansiyele sahip olmutur.
Sert ve Yumuak G likisi
Yakn zamana kadar bir lkenin ulusal gc denilince akla sadece
Silahl Kuvvetler gelirdi. Bu gce uluslararas ilikiler literatrnde "sert g"
de denilmektedir. Bugn de lke gvenliinin temel dayana Silahl
Kuvvetlerdir. Silahl Kuvvetler varl ile bar dneminde lkenin gvenlii ve
daha geni kapsamda karlarn korumak iin rakip lkeler zerinde
caydrclk salar. Gerektiinde snrl savatan topyekn savaa kadar bir
seri askeri operasyon ierisinde belirlenen hedefleri ele geirmek veya yok
etmek zere kullanlarak rakip lkeye boyun edirilir. Bu yzden bartan
itibaren gl ve kullanlmaya hazr bir Silahl Kuvvetlere sahip olmak btn
lke yneticilerinin ncelikli grevidir. Bir devletin ulusal gvenlik karlarnn
zorunlu kld haller de kuvvete bavurmaktan ekinmeyeceini inandrc
biimde ortaya koymas ou zaman etkili olur. Tabi bunun iin o lkenin
3

yeterli gce ve gc kullanacak siyasi idareye sahip olmas gerekmektedir7.

Silahl Kuvvetlerin buradaki rol gerektiinde savamak kadar caydrclk
kapsamnda dnlmelidir.
Savunma gcnn bar zamannda en etkili biimde kullanlmas iin
diplomasi ile silahl kuvvetlerin ok yakn bir uyum ve ibirlii iinde olmalar
gereklidir. Askeri gcn d politikada etkin bir unsur olabilmesi byk lde
silahl kuvvetlerin etkinliine baldr. Dnya politikasnda nemli roller
oynamak isteyen lkeler, daima gl ordulara sahip olmaya nem vermitir.
Askeri g kullanm, zor kullanmak ve mdahale etmek olduu iin tmyle
"kat" bir nitelie sahiptir. 2. Dnya Savan mteakip, askeri gce ilave
olarak "ekonomik g" de siyaset syleminde nemli bir yere sahip olmutur.
Ekonomik g, dardan bakldnda "kat" grnmez ise de ekonomik
gte de "sopa" vardr, tek fark sopann ucunda "havu" olmasdr. Nyee
gre; sert g, lkenin askeri ve ekonomik gcnden kaynaklanan zorlama
kabiliyetidir. Yumuak g bir lkenin kltr ve politik fikirlerinin
ekiciliinden gelir. Eer dier lkeler sizin politikalarnz meru gryorsa
yumuak gcnz fazladr.
Bir tanma gre, "Yumuak g; bir lkenin ekim gcyle istediini
almasdr." Dier bir ifadeyle, "Yumuak g, bir lkenin kendi istedii eyi
bakalarnn da istemesini salamaya yarayan gtr." Bu tanm
erevesinde yumuak g, "bakalarn cezbetme, onlarn kalbini ve zihnini
kazanma yetenei" olmakta; bir lke yumuak gc ile kendi amalarnn ve
deerlerinin baka lkeler tarafndan benimsenmesini salayabilirse, askeri
g ve ekonomik gcnn ok zerinde etki imkn yaratabilmektedir. nk
yumuak g, siyasi gndemi dier insanlarn nceliklerini ekillendirecek
biimde belirleme kabiliyetine dayanr. Bir lke kendi amalarnn ve
deerlerinin baka lkeler tarafndan benimsenmesini salayabilirse askeri
g ve ekonomik gcnn arlkta olduu sert gcn (hard power) daha az
kullanmak zorunda kalr. Yumuak g geleneksel g dengesinin ok
zerinde etki ve kontrol imkn verir.
Pek ok dnrn kabul ettii gibi yumuak ve sert g arasnda
kollanmas gereken optimal bir denge vardr. Sert gcn u anda ABD'nin
yapt gibi ar kullanlmas, yumuak gcn kullanlma ansn da yok
edebilir. Dier bir deyile yksek askeri g sizi kaba kuvvet kullanmaya sevk
ettii lde, gerek toplumsal imknlar seferber etmek zorlamaktadr. Sert
ve yumuak gc birletirme becerisi 'akll g'tr8. Sovyetler Birlii Souk
Sava'ta Macaristan ve ekoslovakya'y igal ettiinde, kinci Dnya Sava
sonrasnda Avrupa'da oluturduu yumuak gcnn altn oymutu. srailin
2006 ylnda Lbnan' bombaladnda yle ok sivil lme neden oldu ki,
Msr, rdn ve Suudi Arabistan'n Hizbullah'a ynelttii eletirilerin deeri
kalmad. Zerkavi de 2005 ylnda Amman'da sivilleri ldrdnde kendi
yumuak g desteini kaybetti.

Onur YMEN: Ulusal karlar, Kreselleme anda Ulus-Devleti Korumak, Remzi Kitabevi, (stanbul, 2003),
165.
8
Joseph S.NYE: Daha ok Yumuak Gce Bavurmalyz, The DailyStar, (ev. Radikal Gazetesi, 08 Eyll 2006).

Yumuak Gcn Kapsam

Uluslararas ilikilerin tahmin edilmesi zor ve deiken ortamnda, bilgi,
dnce ve ideallerin yumuak gc politik aktrlere hedeflerine ulama
imkn salayacaktr. Yumuak g, bir lkenin kltrnn, siyasi
deerlerinin ve d politikalarnn cazibesinden kaynaklanmaktadr. Bir
lkenin kltr, evrensel deerleri ierdiinde ve kltr politikalar
bakalarnn da paylat deerlere ve karlara hizmet ettiinde, istenilen
sonularn elde edilme olasln artrmaktadr. Bu anlamda, yumuak g bir
lkenin kendi istedii eyi bakalarnn da istemesini salamaya yarayan
gtr. Sizin politikalarnz bakalarnn gznde meru olduunda, yumuak
gcnz geliir9. Daha ok hedefi ikna etmeye ynelik yumuak gcn
llmesi ile ilgili u kriterler gelitirilmitir; bilgiye nfuz etme kabiliyeti,
reaksiyon hz, iletiim gc, ucuz istiare, hzl deiim, zamana ve yere
gre deien snrlar.
Nyee gre; bilgi anda yumuak gce sahip olacak lkeler
aadaki hususlar salam olmallar10; (1) Global normlara (liberalizm,
oulculuk, otonomi) hakim olmaya yakn kltr ve fikirler, (2) Etki ve gndem
oluturacak global iletiim kanallar, (3) lke ii ve uluslararas performans
ile global saygnlk uyandrmak. Ancak, yumuak gcn ne olduu ile ilgili
bir ayrm yapmak her zaman mmkn deildir. Nyenin yumuak ve sert g
eklindeki snflandrmas baz bilim adamlarnca geerli bulunmamaktadr.
Bu kapsamdaki bir gre gre yumuak g tanmlamas gelien
demokrasilerin bulunduu, eitim ve yeni bilgi teknolojilerinin giriine msait,
kresel haberlere ve medyaya ak lkeler iin geerli olabilir. Ayrca gc bu
derece kesin snflandrmak corafya, bilim ve teknoloji, insan gc gibi dier
g kaynaklarnn yeterince deerlendirilmemesi gibi bir sonu dourabilir.
ABD ve AB iindeki uygulamalar ise yumuak gcn pasif bir
kavramdan olmaktan karlarak lkenin siyasi, ekonomik, sosyo-kltrel ve
askeri gc bata olmak zere tm g unsurlarnn sistematik bir ekilde
kurguland ve lke politikasn destekleyecek ilevler edindii bir
mekanizmay tarif etmektedir. Bu kapsamda, siyasi partilerden genlik
kollarna, medya ve kiliselerden irketler ve askeri yardm programlarna
kadar pek ok uygulama yumuak g kurgusu iinde son 25 yldr gelitirilen
bir kurguya sahip olmulardr. Grld gibi yumuak g gereinde
ekonomik ve askeri g erevesinde de kullanlmaktadr. Bugn pek ok
lkenin askerleri diplomasinin ve yumuak gcn birer unsuru olmulardr.
Silahl Kuvvetlerin olumlu ilikileri, karlkl eitim programlar, teknolojik ve
doktriner yenilikleri, savunma sanayi gibi pek ok ilevi lkenin bir cazibe
merkezi haline gelmesinde yumuak gcne katkda bulunmaktadr11.
Yumuak gcn ncelikli hedefleri, medya, niversiteler, sivil toplum
kurulular, finans ve i dnyasdr. letiim aralarnn yaygnlamas sonucu,
gnmzde medya yoluyla yaplan savalar nem ve ncelik kazanmtr.
9

Joseph S Nye Jr.: Soft Power and American Foreign Policy, Political Science Quarterly; Summer 2004; 119, 2;
Research Library Core, p.256.
10
Joseph S NYE Jr.: Hard and Soft Power in a Global Information Age, Re-Ordering the World, (Oxford, 2002), 6.
11
Javier NOYA: The Symbolic Power of Nations, Real Instituto Elcano, Working Paper (WP) 35/2005, (2005), 16.

Ticaret, kltrn iletildii yollardan biridir. Bu iletim, kiisel temaslar, ziyaretler

veya alveri yoluyla da olabilmektedir. Popler sporlar da, iletilen
deerlerde rol oynayabilmektedir. ABD'deki basketbol (NBA) malar,
dnyada 42 dilde ve 212 lkedeki 750 milyon kii tarafndan izlenmektedir.
Politik mesajlar, spor takmlarnn veya nllerin davranlar ya da televizyon
veya sinemann gsterdii eitli grntler yoluyla da iletilebilmektedir. Yurt
ii ve yurt dndaki hkmet politikalar da yumuak g kapsamnda dier
bir potansiyel g kaynadr. Demokrasi ve insan haklar gibi siyasi deerler,
gl ekicilik kaynaklardr. Devletlerin bu deerleri sadece ifade etmeleri
yeterli deildir. Bu siyasi deerlerin yumuak g uygulamak isteyen lkede
de eksiksiz uygulanmakta olmas gerekmektedir.
Dier bir yumuak g kayna da devlet d aktrlerdir. Son yllarda
saylar giderek artan devlet d aktrlerin uluslararas sistemdeki rol, bilgi
ana damgasn vurmu bulunmaktadr. Bu anlamda sivil toplum kurulular
(STK), ulusal snrlarn tesinde her trl iletiim vastalarndan yararlanarak
devletlere ve nde gelen i adamlarna dorudan bask yapabilmekte ve
politikalarn deitirmelerini isteyebilmektedir. te yandan STK'lar,
devletlerin ve irketlerin ne yapmas gerektii konusunda halkn grlerini
de dolayl yoldan etkileyerek deitirebilmektedir. Silahl kuvvetler de,
yumuak gcn oluturulmasnda nemli bir rol oynayabilmektedir. Silahl
kuvvetlerin, sert g yeteneinin yan sra, bar zamannda dier lkelerle
ok sayda deiim, ortak tatbikat ve yardm programlar vardr. Bu ilikiler,
diplomatik yollarla elde edilemeyen bir etki kanal oluturmaktadr.
Ancak, yumuak gcn kullanlmasnda da glkler mevcuttur. Bu
glklerin ilki, lkelerin yumuak g kaynaklarnn byk bir ksmnn
devletlerin kontrol dnda olmasdr. kinci glk, yumuak g
kaynaklarnn dolayl yoldan ilemesi ve bazen istenilen sonularn elde
edilmesinin uzun yllar alabilmesidir. Bir dier glk ise, yumuak g
uygulamalarnn etkisi byk lde hedef toplumlarn kabul etmesine bal
olduundan, istenilen etkinin salanabilmesi iin hedef lkelerde ayrntl
analizlerin yaplmasna ve kaynaklarn koordineli kullanlmasna ihtiya
duyulmasdr. Yumuak g uygulamalarnda, her lkenin ayr ayr
deerlendirilmesi gerekmektedir. Baz hallerde, rnein ran'da olduu gibi,
Hollywood filmleri gen kuaklara ekici gelebilmekte, in'de ise deiik
gruplar arasnda Amerikan kltrnn ekicilii veya reddi birbirini
dengeleyebilmektedir. Bununla birlikte, Latin Amerika'da hayranlk yaratan
Hollywood filmleri, Suudi Arabistan'da ve Pakistan'da ters etki yaratp,
Amerika'nn yumuak gcn azaltabilmektedir.
Sonu
21. yzylda g uygulamalar, sert ve yumuak kaynaklarnn
oluturduu bir karma dayanacaktr. Trkiye, ulus-devlet yapsndaki
kurgusal ve yapsal sorunlar nedeni ile politika ve strateji retememekte,
gn kurtarmaya ynelik reaktif ve gvenlik eksenli politika araylarna
devam etmektedir. Trkiye, sadece Silahl Kuvvetlerinin caydrclna
dayanan; reaktif ve ulusal gvenlik endeksli gvenlik konseptini aarak
6

ulusal kar endeksli ve yumuak gcn tm unsurlarn bir g

projeksiyonu iinde birletirmi yeni bir gvenlik kurgusuna ihtiya
duymaktadr12. Her lkenin olduu gibi Trkiye'nin de uluslararas alanda hak
ettii yere ulamas iin etkide bulunabilecei ve Trkiye'yi srekli bir ekim
merkezi
haline
getirecek
yeterince
yumuak
g
kaynaklar
vardr. Trkiye'nin yumuak gcnn temelinde, bir lde Osmanl miras,
ama esas olarak Atatrk ve arkadalarnn yokluklar iinde ve tm direnilere
karn hayata geirdikleri "Cumhuriyet Projesi" yatmaktadr.

12

nerilen yumuak g kurgusu iin baknz; Sait Ylmaz: G ve Politika, ALFA Yaynlar, (stanbul, 2008), 4.
Blm.