Virtualni prototip

Meki Aldin
Rezime: Virtualni prototip je tehnika u razvoju proizvoda.Tehnika stvaranja virtualnog prototipa VP se
razvija i koristi posljednjih godina.Ovaj termin se esto pogreno tumai jer se mijea sa virtualnom
stvarnou VR (Virtual Reality),ili virtualnim okruenjem VE (Virtual Environment).Virtualni prototip
ukljuuje koritenje alata kao to su CAD-Computer Aided Design i CAE-Computer Aided
Engineering za provjeru valjanosti dizajna prije nego to se pristupi izradi fizikog prototipa.To se
postie stvaranjem raunarskih definisanih geometrijskih dijelova (parts) i njihovo sklapanje u sklop
(assembly),i testiranje razliitih mehanikih pokreta,funkcija ili same estetske privlanosti.Virtualni
prototip uglavnom ubrzava proizvodnju,smanjuje trokove i poveava pouzdanost i kvalitet novog
proizvoda.
Kljune rijei: virtualni prototip,CAD-Computer Aided Design,CAE-Computer Aided
Engeneering,CAM-Computer Aided Manufacturing,fiziki prototip,konceptualni dizajn,tehniki
dizajn...

1.Uvod
Radi lakeg razumjevanja dat emo nekoliko definicija virtualnog prototipa:
Gowda i dr:
Virtualno stvaranje prototipa je relativno nova tehnologija koja u sebi sadri virtualnu stvarnost VR i
druge informatike tehnologije u cilju stvaranja digitalnog prototipa.
Song i dr:
Kod stvaranja virtualnog prototipa,mi uestvujemo u simulaciji korisnika,proizvoda i njihovih
meusobnih veza u softweru,tokom razliitih faza konstrukcije i analize performansi proizvoda
Antonino i Zahmann:
U mainstvu,definicija stvaranja virtualnog prototipa podrazumjeva ideju kojom se zamjenjuju fiziki
modeli sa softverskim modelima.
Moemo uoiti da se u predhodnim definicijama susreu slijedee dileme:
-Da li je virtualni prototip isto to i digitalni model?
-Koje su funkcije virtualnog prototipa?
-Da li virtualni prototip ukljuuje i relaciju ovjek-proizvod?
-Da li virtualni prototip mora da ukljui i virtualnu stvarnost?
-Da li virtualni prototip mora da ukljui i proces optimizacije?
U mnogim istraivanjima,postoji velika neizvjesnost da li e novi dizajn zapravo uiniti ono to se od
njega zahtjeva.Novi dizajn esto ima neoekivane probleme.Prototip se esto koristi kao dio procesa
dizajna proizvoda,kako bi se omoguilo ininjerima i dizajnerima da istrae mogunost dizajnerskih
alternativa,testirati teorijama i potvrditi performanse prije poetka proizvodnje novog proizvoda.Neki
prototipovi se koriste samo da bi potvrdili zainteresovanost korisnika za dati dizajn,dok se ostali
prototipovi koriste da bi utvrdili performanse ili prikladnost odreenog dizajnerskog pristupa.
Openito,konstruie se iterativni niz prototipova,izraen i testiran kao konani dizajn izlaza,te je samim
tim
dati
proizvod
spreman
da
ide
u
proizvodnju.Zajednika
strategija
za
projektovanje,testiranje,procjenu i mijenjanja samog dizajna temelji se na analizi prototipa.
Poto u toku same proizvodnje postoji vie prototipa,oni se oznaavaju grkim slovima.

Taj niz prototipa u proizvodnji naziva se iteracija prototipa.Npr. prva iteracija prototipa naziva se Alfa
prototip.est se oekuje,pogotovo u prvoj iteraciji,da e doi do nekih problema.Od slijedeih
iteracija (beta,gama....),oekuje se da rijee dati problem i da priu to je mogue blie konanom
proizvodu.U ovakvim razvojnim biroima,zapoljeni su strunjaci sa dobrim vjetinama i idejama,koji
osmiljavaju tehnike i uspostavljaju vezu izmeu teorijskog dizajna i izrade prototipa.Ne postoji opi
sporazum o tome ta ini prototip,i ova rije se esto koristi naizmjenino sa rijei model,to moe
izazvati zabunu.
Openito prototipovi se dijele u pet osnovnih kategorija:
Proof-of-Principle Prototype-ova kategorija prototipa se najee koristi u elektrotehnici.Ova
vrsta prototipa je vrlo jednostavna tj. ne trai se tana simulacija izgleda,ne vri se izbor
materijala datog prototipa i za ovakve prototipe je potreban daljnji razvoj i testiranje.
Form Study Prototype-ova vrsta prototipa omoguuje dizajnerima da istrae osnovnu
veliinu,izgled i da stvore dojam proizvoda bez simulacije stvarne funkcije ili tanog vizuelnog
izgleda proizvoda.
User Experience Prototype-User Experience Prototaype poziva aktivne ljudske interakcije i
prvenstveno slui kao potpora korisniku za usmjerena istraivanja.Ovaj tip modela omoguuje
ranu procjenu naina komunikacije potencijalnog korisnika sa raznim elementima i koji definira
cjelokupno korisniko iskustvo.
Visual Prototype-ovaj prototip e uhvatiti namjenjeni estetski dizajn i simulaciju izgleda,boje i
teksture povrina proizvoda,ali se zapravo nee obuhvatiti funkcija konanog proizvoda.
Functional Prototype-ovaj prototip se jo naziva i radni prototip.U najveoj mjeri pokuaje da se
simulira konani dizajn,estetika i funkcionalnost datog dizajna.Funkcionalni prototip se moe i
umanjiti kako bi se umanjili trokovi proizvodnje.
VP pristup razvoju proizvoda:
-konceptualni dizajn
-virtualni prototip
-simulacije i analiza
-modifikacije modela
-fiziki prototip
-mjerenje i ispitivanje
-proizvodnja

2. Konceptualni dizajn
Poslije sakupljanja detaljnih informacija o poslu,korisnikim zahtjevima i poslovnim procesima,tim
nastavlja analizirajui korak konceptualnog dizajna.

2.1 Analizirajui korak u konceptualnom dizajnu

Analizirajui korak konceptualnog dizajna,sintetizuje informacije koje smo sakupili za vrijeme
istraivanja i kreiranja detaljnog korisnikog scenarija.Svrha analizirajueg koraka je:
Pregled korisnika i poslovnog procesa i aktivnostima
Dokument i kontekstni model,radni dijagram,sekvenci aktivnosti i poslovne relacije okruenja

2.2 Aktivnosti u analizirajuem koraku

2

Analizirajui korak predstavlja slijedee aktivnosti:

Sinteza informacija
Predefinisanje use case dijagrama
Izbor odgovarajue arhitekture aplikacije rjeenja
Kreiranje konceptualnog modela rjeenja
Sinteza informacija znai proces prihvatanja sakupljenih informacija i interpretacije rezultata.

2.3 Preformulacija zahtjeva

Kada vrimo preformulaciju zahtjeva moramo se pridravati slijedeih kriterija:
Zahtjevi moraju biti dobro definisani
Zahtjevi moraju biti saeti
Zahtjevi moraju biti provjerljivi
Zahtjevi moraju biti organizovani u hijerarhijskim relacionim zahtjevima
Zahtjevi bi trebali biti napisani poslovnim jezikom,bez upotrebe argona

2.4 Kategorizacija zahtjeva

Kategorizacija zahtjeva,omoguava da budete uvjereni da je tim bio istrajan u otkrivanju kritinih
zahtjeva.
Korisniki zahtjevi-korisniki zahtjevi definiu ne funkcionalni aspekt korisnike interakcije sa
rjeenjem.
Sistemski zahtjevi-sistemski zahtjevi specificiraju male transakcije i njihove faze u sistemu,i pomou
projektnog tima definie kako novo rjeenje da bude u interakciji sa postojeim sistemima.
Operativni zahtjevi-Operativni zahtjevi opisuju ta rjeenje mora isporuiti za maksimiziranje
operativnosti sa redukcijom vremena i rizika.Kljuni elementi operativnosti su:
Bezbjednost
Raspoloivost i pouzdanost
Upravljivost
Podrivost
Poslovni zahtjevi-Poslovni zahtjevi opisuju organizacione potrebe i iekivanje rijeenja.
Moramo razlikovati konceptualni i tehniki dizajn.

Slika 1.Prikaz konceptualnog i tehnikog dizajna [2]

Nekada se dizajn opisuje u jednom dokumentu, ali esto postoje dva kao to je prikazano na prethodnoj
slici. Oba dizajnerska dokumenta opisuju isti sistem, ali na razliite naine zbog toga to su dokumenti
namenjeni razliitim korisnicima.
Konceptualni dizajn je skoncentrisan na funkcije sistema, dok tehniki dizajn opisuje oblik sistema. U
konceptualni dizajn spada ta sistem radi, a u tehniki dizajn spada opis kako on to radi.
Za izradu prototipa kao to smo rekli ranije koristimo se programskim alatima kao to su CADComputer Aided Design i CAE-Computer Aided Engineering.

CAD-Computer Aided Design

CAD-u prijevodu znai raunarom podrano konstruiranje.Konstruiranje tehnikih sistema i njihova
izrada ranije su se odvijali istovremeno.Zamisli su realizovane neposredno u radionici,pa su tako i neki
veliki pronalasci nastali na ovaj nain (Dems Vat je npr. svoju zamisao-parnu mainu neposredno
izradio).Razvoj nauke a naroito tehnologije doveli su do toga da konstruiranje postane izdvojena
cjelina.Zadaci koji su se postavljali pred konstruktore,mogli su da rjeavaju samo ljudi sa vie znanja i
4

iskustva.Javljaju se visoko-specijalizovani pojedinci ali i timovi sa zadatkom da osmiljavaju nove

proizvode i nadziru njihovu realizaciju i eksploataciju.

Slika 2. Etape u razvoju i koritenju proizvoda od ideje do reciklae [1]

Tokom dugog perioda tehnikog razvoja,proces konstruiranja je zadrao poprilino istu
fizionomiju.Konstruktori su znanja sticali iskustvom,uei od iskusnijih,upoznavanjem do tada ve
poznatih konstrukcionih rjeenja,praenjem proizvoda u eksploataciji,sticanjem teorijskih znanja iz
razliitih naunih i strunih disciplina.
Konstuie se uglavnom po ugledu na postojea konstrukciona rjeenja,uvodei manje ili vee
izmjene.Na taj nain se uspostavlja proces postupnog pribliavanja optimalnom rjeenju.Korjenito
nova tehnika rjeenja koja bi se u velikoj mjeri razlikovala od predhodnih,mogla su da nastanu kao
plod izuzetne nadarenosti i nadahnua konstruktora.
Na taj nain,konstruiranje se u velikoj mjeri stavlja u ravan sa umjetnou,a od konstruktora zahtjeva
nadarenost.Tako je tehniki napredak postao zavistan od nadahnua i nadarenosti pojedinca.Ovaj
koncept nije mogao biti prihvaen.Traene su mogunosti da se do novih rjeenja doe primjenom
odreenog postupka,odnosno da se model konstituie kao metodski definisan proces koji omoguaje
iznalaenje novih rjeenja i sa skromnijim znanjima i sposobnostima.Na ovaj nain nova tehnika
rjeenja ne moraju da budu samo plod izuzetne nadarenosti pojedinca,kao to je u umjetnosti
sluaj,mada je lini kvalitet itekako poeljan.Stvoren je niz metoda,no ini se da nijedan od njih
nemoe u cijelosti da ispuni eljeni cilj.Oigledno je da konstruktor mora da ima odreene kvalitete,a
primjena navedenih metoda treba da mu omogui efikasnost i podsticaj na nova razmiljanja i nove
ideje.
Ekspanzija novih metoda i postupaka u konstruiranju nastala je razvojem novih tehnikih sredstava za
izvoenje procesa konstruiranja,prije svega raunara,koji su ulaskom u ovaj proces podstakli znaajne
promjene u tradicionalnim postupcima,ili omoguili da neki koji su bili poznati dou do punog
izraaja.
Konstruiranje mainskih sistema i komponenata danas predstavlja kompletan proces.Na izuavanje tih
procesa zasnovana je nova disciplina-Teorija konstruiranja ili Nauka o konstruiranju.Takoe treba
naglasiti da se od uspjenog konstruktora mainskih sistema zahtjeva da dobro poznaje mehanike
sisteme (npr. zupasti par,remenski prenosnik,lanani prenosnik i slino).

Praktina primjena nauke o konstruiranju naziva se metodiko konstruiranje.U CAD tehnologijama

dosta se koristi PDM (Product Data Management) sistem jer znaajno doprinosi uinkovitosti
preduzea,naroito kod velikih sistema,gdje je potrebno ovladati sa velikom koliinom podataka i
koordinirati rad ljudi,koji su na razliitim lokacijama.
PDM sistem podrava upravljanje podacima o proizvodu i pripadajue aktivnosti na nivou cijelog
preduzea.Sa PDM-sistemom mogue je podrati praenje nastajanja tehnike dokumentacije u skladu
sa standardima o obezbjeenju kvaliteta (ISO 9000) i omoguiti pristup dokumentima svim ostalim
slubama (nabava,prodaja...).
PDM sistemi su izrasli u okviru CAD/CAM alata iz potrebe za nadzorom nad brojnim
datotekama.Postepeno su se PDM sistemi razvili u informacioni sistem (IS),koji omoguava na nivou
preduzea integraciju podataka,procesa i programske opreme.
Oekivana poboljanja poslovanja preduzea,koja se mogu ostvariti kroz uvoenje CAD-a su:
1. smanjenje vremena razvoja proizvoda,
2. pravovremeno pripremanje dokumentacije za porudbine i eliminisanje pogrenih porudbina
materijala,
3. poboljana komunikacija i smanjeno poklapanje i dupliranje poslova,
4. definisanje hijerarhija prava kod uvoenja izmjena na proizvodu i trenutno prosljeivanje istih
svima koji trebaju da ih imaju,
5. utede u odjeljenju za tehniku dokumentaciju,
6. poboljanje kvaliteta dokumentacije,ime se smanjuju zastoji,
7. nove klase proizvoda se uvode znatno bre,
8. presti kompanije sa poveanjem koritenjem CAD-a,
9. porudbine se ne gube zbog nepostojanja CAD-a,
10. smanjenje zaliha,
11. smanjenje trokova proizvodnje,
12. poboljana kontrola trokova,
13. poveanje prodaje zbog brih rokova isporuke,
14. datumi isporuke se mogu utvrivati znatno preciznije i sigurnije.

CAE-Computer Aided Engineering

CAE-predstavlja zajedniki termin za primjenu raunara u svim ininjerskim aktivnostima:razvoju i
konstrukciji,pripremi proizvodnje i samoj proizvodnji.Veliki je broj mogunosti i opcija kada je u
pitanju modeliranje i raunske simulacije u mainstvu.Na raspolaganju je i veliki broj raspoloivih
softvera koji pruaju podrku kod rjeavanja problema i zadataka u ovom podruju.S ovim u
vezi,osnovni zadatak je da se pokua ograniiti na primjenu znanja,metoda i softvera koji su
neophodni,ali i dovoljni kod dizajna,odnosno razvoja novih proizvoda,to je i osnovni zadatak odsjeka
za Inenjerski dizajn proizvoda.
Osnovna svrha modeliranja i raunarskih simulacija je definisanje modela,koji e se odgovarajuim
stepenom tanosti opisati predmete panje ininjera,a to mogu biti:
6

razliiti proizvodi,koji e biti dobijeni razliitim postupcima izrade,

nosee strukture,te naponsko-deformaciona stanja istih,izazvano razliitim optereenjima i
uticajima,
procesi koji se odvijaju u nekim sistemima,kao to je npr. vodena turbina,ili neki alat,
interakcija radnog fluida i radnih elemenata i kuita nekog sistema,kao to je npr. jedna
centrifugalna pumpa itd.

i to s ciljem:

simulacije varijantnih rjeenja,analize i prognoziranja stanja elemenata,sistema ili procesa jo u

fazi razvoja i projektovanja,
iznalaenje optimalnih rjeenja i optimizacije procesa,
realizacija naunih istraivanja i/ili praktine primjene u realnim konstrukcijama,sistemima ili
procesima,

pri emu je glavni cilj razvoj konkurentnog i kvalitetnog proizvoda,odnosno ostvarivanje

jeftinije,kvalitetnije i profitabilnije proizvodnje,koja ispunjava zadate rokove.
Za kreiranje 3-D modela prototipa obino se koristimo sa programom SolidWorks,a za izradu tehnike
dokumentacije crtea koristmo AutoCAD,odnosno 2-D prikaz nekog modela.
U AutoCAD-u se takoe moe uraditi i 3-D model,mada je to u SolidWorksu dosta jednostavnije.U
SolidWorksu se 3-D model vrlo jednostavno moe prebaciti u 2-D.U programu SolidWorks takoe
vrimo i simulaciju naeg prototipa.

Slika 3. Prototip napravljen u SolidWorksu

Vrlo lahko se model iz 3-D prebacuje u 2-D i pravi tehnika dokumentacija crtea.

Slika 4. Tehniki crte modela napravljenog u SolidWorksu

U SolidWorks Flow Simulation takoe vrimo simulacije za na prototip.Kroz slijedei primjer pokazat
u prototip nastajanja uragana.Sve poinje od stvaranja samog modela tj. konceptualnog dizajna a
zatim pristupamo simulaciji.

Slika 5. Model za simulaciju uragana [8]

Kreiranje projekta:
Koristei Wizard napravit emo projekat sa osobinama kako slijedi:

Slika 6. Wizard-Project Configuration

Na samom poetku pokretanja Wizarda dajemo ime naem projektu.Na projekat emo nazvat
hurricane.
Zatim odabiremo sistem jedinica u kojem e se mjerenje izvrit,dakle odabrat emo SI sistem jedinica
(m-kg-s).

Slika 7. Wizard-Unit System

Slijedei korak je odreivanje tipa analize.U naem sluaju rije je o vanjskoj analizi,gdje emo takoe
predvidjeti da postoji kondukcija toplote sa solida i gravitacija.

10

Slika 8. Wizard-Analysis Type

Zatim odabiremo vrstu fluida koji struji tj. zrak i predpostavimo da su idealni uslovi tj. da nema trenja
zraka od podlogu.Rezolucioni nivo postavljamo na 3.

Slika 9. Rezultati i geometrijska rezolucija

11

Nakon to odredimo Wizard,pristupamo odreivanju

domene raunanja.

Slika 10. Odreivanje domene raunanja

Odredili smo Wizard i domenu raunanja,a sada emo odrediti i toplotne izvore i to volumni i
povrinski.U naem modelu imamo 4 volumna izvora toplote,tj 4 sijalice jaine po 100 W,i jedan
povrinski izvor jaine 600 W,odnosno imamo ukupno 1000 W.

Dakle na slici 11 su oznaena 4 volumna izvora

toplote po 100 W.

Slika 11. Volumni izvori toplote

Povrinski izvor toplote je dakle na samom dnu modela i njegova jaina je 600 W.
12

Slika 12. Povrinski izvor toplote

Potom postavljamo i jedan cilj a to je max temperatura fluida.Nakon toga pokreemo analizu koja traje
1-2 min i dobijamo rezultate.Uradit emo jedan Cut Plot sa slijedeim parametrima:

13

Slika 13. Cut Plot i vektorski prikaz vrtloga

Prikazat emo i raspored brzine i pritiska pomou trajektorija.

Slika 14.Raspored brzine

14

Slika 15.Raspored pritiska

CAM-Computer Aided Manufacturing

CAM-oznaava primjenu raunara u proizvodnji (izrada pomou raunara) i upravljanju
proizvodnjom.Tehnoloke operacije se izvode na mainama kojima upravlja raunar.Sva priprema
elemenata tehnolokog procesa izvodi se takoe pomou raunara.Pojavi CAM sistema predhodila je
pojava numerikih upravljanih maina (NC),adaptivno upravljanih maina (AC) i drugih maina.
Osim to oznaava primjenu raunara u proizvodnji,CAM se odnosi i na simulaciju izrade proizvoda,te
na generiranje upravljakih informacija za numeriki upravljane maine.
Da bi se neki mainski dio mogao izraditi,potrebno je najprije da se definie njegov oblik.
Tako CAD i CAM moduli postaju spregnuti u CAD/CAM sistem,koji proizvoai softvera razvijaju u
integralnom obliku.
Program SolidCAM nam pomae u pravljenju G-koda koji se potom ubacuje u CNC mainu i vri
proizvodnja naeg prototipa.
G-kod se moe napravit i runo,ali je to mukotrpan posao.Naredbe za G-kod su slijedee:

G - naredbe
15

G0 ili G00

(X, Y, Z)

linearno (pravocrtno) gibanje u brzom hodu

G1 ili G01

(X, Y, Z, F)

linearno (pravocrtno) gibanje u radnom hodu

G2 ili G02

(X, Y, Z, AR / CR / I,J,K)
smjeru kazaljke na satu

G3 ili G03

(X, Y, Z, AR / CR / I,J,K) kruno gibanje u radnom hodu u

smjeru obrnutom od smijera kazaljke na satu

G4 ili G04

(F (s), U (okr))

G17

izbor radne povrine XY

G18

izbor radne povrine XZ

G19

izbor radne povrine YZ

G40

iskljuena kompenzacija alata

G41

ukljuena kompenzacija alata LIJEVA

G42

ukljuena kompenzacija alata DESNA

G54 G57

odreivanje (postavljanje) nul toke W

G70

mjerni sustav u inchima

G71

mjerni sustav u milimetrima

G90

apsolutni mjerni sustav

G91

inkrementni mjerni sustav

G94

naredba za posmak u mm/min

G95

naredba za posmak i mm/okretu

G96

konstantna brzina rezanja ukljuena

G97

konstantna brzina rezanja iskljuena konstantni broj okretaja

G33

naredba za izradu navoja

kruno gibanje u radnom hodu u

kratka stanka u radu

16

G63

naredba za izradu navoja bez sinhronizacije sa kompenzatorom udarca

Meutim softver to uradi na bri i dosta jednostavniji nain.Dakle da bi se napravio G-kod,prvo mora
postojati model datog prototipa u SolidWorksu.

Slika 16.Model nacrtan u SolidWorks-u

Samo ravnanje ploe,tj. glodanje na dubinu od 1 mm u okruenju SolidCAM-a izgleda ovako:

Slika 17.Ravnanje ploe u okruenju

SolidCAM-a

G-kod za ravnanje ploe prikazan u SolidCAM-u:

0 BEGIN PGM 5000 MM
1 BLK FORM 0.1 Z X+0.000 Y+0.000 Z-20.000
2 BLK FORM 0.2 X+100.000 Y+100.000 Z+0.000
3 ;* Nullpunkt muss mit M55 Funktion gesetzt werden
4 CYCL DEF 19.0 BEARBEITUNGSEBENE
5 CYCL DEF 19.1 A+0 B+0 C+0
17

6 CYCL DEF 19.0 BEARBEITUNGSEBENE

7 CYCL DEF 19.1
8 CYCL DEF 7.0 NULLPUNKT
9 CYCL DEF 7.1 X0
10 CYCL DEF 7.2 Y0
11 CYCL DEF 7.3 Z0
12 ;* WKZ NR.: 1 D: 50.000 *
13 L Z-10 R0 F MAX M91
14 L X+160 Y-10 R0 F MAX M91
15 TOOL CALL 1 Z S1000 ;* FACE MILL *
16 CALL LBL 201 REP
17 CALL LBL 200 REP
18 L X-98.7339 Y+17.4997 Z+70.125 R0 FMAX M3
19 CALL LBL 2 REP
20 L M09
21 L Z-10 R0 F MAX M91
22 L X+160 Y-10 R0 F MAX M91
23 L C0 B0 R0 F MAX M126
24 CYCL DEF 19.0 BEARBEITUNGSEBENE
25 CYCL DEF 19.1 A+0 B+0 C+0
26 CYCL DEF 19.0 BEARBEITUNGSEBENE
27 CYCL DEF 19.1
28 L R0 F MAX M140 MB MAX M30
29 LBL 201
30 Q51=0.000
31 Q52=0.000
32 Q53=0.000
33 Q20=-0.000
34 Q21=0.000
35 Q22=-0.000
36 * - VERSATZ FUER NULLPUNKT AUF DER EBENE
37 Q54=0 ; X VERSATZ
38 Q55=0 ; Y VERSATZ
39 Q56=0 ; Z VERSATZ
40 LBL 0
41 LBL 2
42 L M8
43 * - FM-FACEMILL2-T1 - FACE-MILLING
44 L X-98.734 Y+17.500 Z+30.125 R0 FMAX M
45 L Z+22.125 R0 FMAX M
46 L Z+0.000 R0 F33
47 L X+30.000 R0 F100
18

48 CC X30.000 Y0.000
49 C X+30.000 Y-17.500 DR- R
50 L X-98.734 R0
51 L Z+30.125 R0 FMAX M
52 LBL 0
53 LBL 200
54 CYCL DEF 19.0 BEARBEITUNGSEBENE
55 CYCL DEF 19.1 A+0 B+0 C+0
56 CYCL DEF 19.0 BEARBEITUNGSEBENE
57 CYCL DEF 19.1
58 CYCL DEF 7.0 NULLPUNKT
59 CYCL DEF 7.1 X+0
60 CYCL DEF 7.2 Y+0
61 CYCL DEF 7.3 Z+0
62 L Z-10 R0 F MAX M91
63 L X+160 Y-10 R0 F MAX M91
64 CYCL DEF 7.0 NULLPUNKT
65 CYCL DEF 7.1 X+Q51
66 CYCL DEF 7.2 Y+Q52
67 CYCL DEF 7.3 Z+Q53
68 CYCL DEF 19.0 BEARBEITUNGSEBENE
69 CYCL DEF 19.1 A+Q20 B+Q21 C+Q22
70 L C+Q122 B+Q121 R0 F MAX M126
71 CYCL DEF 7.0 NULLPUNKT
72 CYCL DEF 7.1 IX+Q54
73 CYCL DEF 7.2 IY+Q55
74 CYCL DEF 7.3 IZ+Q56
75 LBL 0
76 END PGM 5000 MM
Vidimo kako je ovo poprilino teak i zahtjevan posao,pa upravo nam ovi softveri i slue da nam
olakaju i ubrzaju posao.SolidCAM je CAM proizvod koji podupire kompletan asortiman proizvodnje i
koristi se u proizvodnji mehanikih,elektrinih,medicinskih potroakih proizvoda,kao i u
automobilskoj i zrakoplovnoj industriji.
Danas SolidCAM ima vie od 15000 instalisanih sjedita i posjeduje prodajnu mreu u 50 zemalja
irom svijeta.
Dobijeni prototip na CNC maini predstavlja ustvari fiziki prototip,koji se moe napraviti na razne
naine i od raznih materijala.Nakon to se napravi prototip vre se razna mjerenja a potom se pristupa
izgradnji tog proizvoda.

19

Zakljuak:
Kao to moemo da vidimo,razvojem raunara a samim tim i izrade virtualnih prototipova i koritenje
alata kao to su CAD,CAE,CAM su nam znatno utedjeli i vremena i novca.Naravno,i prije pojave
raunara i svih ovih programskih alata ljudi su proizvodili,meutim tada su se ininjeri ograivali
velikim stepenom sigurnosti,a veliki stepen sigurnosti znai veliki stepen neznanja.Poveavanjem
stepena sigurnosti podrazumjeva velika ulaganja materijala,tj. novca.Danas je period razvoja i vijek
trajanja proizvoda sve krai,javlja se pojam kritine brzine konstruiranja,raste koliina proizvoda u
serijskoj i masovnoj proizvodnji a takoe i zahtjev za kvalitetom raste.U momentu kada se lansira na
trite jedan model telefona,nakon 9 mjeseci mora se krenuti sa dizajnom novog prototipa.
U automobilskoj industriji ovaj period iznosi samo godinu dana.Meutim pojavom informacionih
tehnologija i ovaj ubrzani tempo ivota,nekima su ugrozili ivotnu egzistenciju.Samom pojavom
robotike,poveao se broj nezaposlenih,jer tamo gdje je u proizvodnji radilo 4-5 radnika,sad taj posao
obavlja jedan robot.Sve veim razvojem informacionih tehnologija,smanjivat e se broj radnih mijesta
za nie kvalifikovane radnike.

Literatura:
[1] www.lecad.unze.ba-lecad II
[2] www.link-elearning.com/lekcija-Konceptualni- Dizajn-_1422-Srbija
[3] www.designcouncil.org.uk ... How designers work Design methods
[4] en.wikipedia.org/wiki/Rapid_prototyping
[5] en.wikipedia.org/wiki/Computer-aided_design
[6] en.wikipedia.org/wiki/Computer-aided_engineering
[7] en.wikipedia.org/wiki/Computer-aided_manufacturing
[8] SolidWorks Flow Simulation 2011

20