T.C.

MULA SITKI KOMAN NVERSTES

SOSYAL BLMLER ENSTTS

KAMU YNETM ANABLM DALI

KARILATIRMALI YNETM DOKTORA DERS

ENGELL, OCUK VE KADIN HAKLARI

SVRE HIRVATSTAN - POLONYA

REM SANSARCI

YRD. DO. DR. AYE YILDIZ ZSALMANLI

HAZRAN, 2015
MULA

GR
Engelli, kadn ve ocuk haklar, insan haklar ierisinde nemli yer bulan ve lkelerin
son yllarda bu konular zerine politikalar ve pozitif ayrmclk haklar gelitirme ynnde
aba sarfettii haklardr.
Bu almada, engelli, kadn ve ocuk haklarna genel hatlar ile deinilecek, svire,
Hrvatistan ve Polonyann bu konular ile ilgili izledii politika ve almalar incelenecektir.
1. ENGELL HAKLARI
Engelli; yaralanma ya da fiziksel veya zihinsel bir rahatszlk nedeniyle baz
hareketleri, duyular veya ilevleri kstlanan kiidir. Engeller doutan gelebilir veya
sonradan geirilen hastalklar veya kazalar sonucu ortaya kabilir. Dnya Salk
rgtnn levsellik, Yetiyitimi ve Saln Uluslararas Snflandrmasna gre engelli
olma hli iin yeti yitimi terimi kullanlr.
Engelli haklar, mevcut engel durumu nedeniyle engellilerin, engelsiz bireyler gibi eit
haklara eriiminin salanmas iin engellilere verilen pozitif ayrcalk salayan haklardr.
rnein; evresel mimari eriim hakk, ulam hakk, engelliler iin zel aralar, eitim ve
kltr hakk, i ve istihdam hakk bu haklardan saylabilir.
1.1.

Birlemi Milletler Engelli Haklar Szlemesi

Mzakereleri 2000 ylnda balayan Engellilerin Haklarna likin Szleme, 13 Aralk

2006 tarihinde BM Genel Kurulunda oylamasz kabul edilmi ve 3 Mays 2008de yrrle
girmitir.
Szlemenin amac, engellilerin tm insan hak ve temel zgrlklerinden tam ve eit
ekilde yararlanmasn tevik etmek, korumak ve salamak ve doutan sahip olduklar onura
saygy glendirmektir.
Szlemenin ilkeleri;

Kendi seimlerini yapma zgrlkleri ve bamszlklar da dahil olmak zere,

kiilerin doutan sahip olduklar onura ve bireysel zerkliklerine sayg gsterilmesi,

Ayrmclk yaplmamas,
Topluma tam ve etkili katlm ve dahil olma,

Farkllklara sayg gsterilmesi ve engelliliin insan eitliliinin ve insanln bir

paras olarak kabul edilmesi,

Frsat eitlii,
Eriilebilirlik,
Kadn ve erkek arasnda eitlik,
Engelli ocuklarn gelien kapasitelerine sayg duyulmas ve engelli ocuklarn kendi
kimliklerini koruyabilmeleri iin haklarna sayg duyulmas.
Eitlik ve Ayrmclk Yasa
Taraf Devletler, engellilie dayal her trl ayrmcl yasaklayacak ve engellilerin

herhangi bir nedene dayal ayrmcla kar eit ve etkili ekilde korunmasn gvence altna
alacaktr. Taraf Devletler, eitlii salamak ve ayrmcl ortadan kaldrmak zere engellilere
ynelik makul uyumlatrmann yaplmas iin gerekli tm admlar atacaktr.
Taraf devletler, her insann doutan gelen yaama hakkna sahip olduunu yeniden
onaylamaktadr ve engellilerin bu haktan etkili ve dierleriyle eit bir ekilde yararlanmalarn
salayacak gerekli tm tedbirleri almaldr.
Engelli Kadnlar
Taraf Devletler, engelli kadn ve kz ocuklarnn birden fazla nedene dayal
ayrmcla maruz kaldn kabul eder ve bu bakmdan tm insan hak ve temel
zgrlklerinden tam ve eit yararlanmalarn salamaya ynelik tedbirleri alrlar.
Engelli ocuklar
Taraf Devletler, engelli ocuklarn dier ocuklarla eit bir ekilde tm insan hak ve
temel zgrlklerinden tam olarak yararlanmasn salamak iin gerekli tm tedbirleri
alacaktr.
2. OCUK HAKLARI
ocuk haklar, kanunen veya ahlaki olarak dnya zerindeki tm ocuklarn doutan
sahip olduu; eitim, salk, yaama, barnma; fiziksel, psikolojik veya cinsel smrye kar
korunma gibi haklarnn hepsini birden tanmlamakta kullanlan evrensel kavramdr. ocuk
haklar, insan haklar kavramnn iinde ele alnmas gereken bir konudur. Bugn, dnyann
birok yerinde var olan insan haklar ihlalleri, ocuk boyutunda daha geni kapsaml ve
byyerek, mdahale edilmesi daha zor bir ekilde yer almaktadr.

Uluslararas Af rgt'nn belirttiine gre; az gelimi ve gelimekte olan lkelerde,

emek smrs, pornografi, iddet, yasa dlk gibi olumsuz etkenlerin dahilinde, ocuk
haklar ihlalleri daha byk boyutlarda olmaktadr.
ocuklarn erikinlerden farkl fiziksel, fizyolojik, davran ve psikolojik zellikleri
olduu, srekli byme ve gelime gsterdii bilincinin yerlemesi, ocuklarn bakmnn bir
toplum sorunu olduu ve bilimsel yaklamlarla herkesin bu sorumluluu yklenmesi
gerektii dncesi, Cenevre ocuk Haklar Bildirisi ile ekillenmitir.
Gnmzde

ocuk

haklar

ile

ilgili

olan

uluslararas

belge 20

Kasm 1989 tarihinde Birlemi Milletler tarafndan kabul edilen ve 193 lke tarafndan
onaylanm olan Birlemi Milletler ocuk Haklarna Dair Szlemedir.
ocuk Haklarna Dair Szleme, nerede doduklarna, kim olduklarna; cinsiyetlerine,
dinlerine ya da sosyal kkenlerine baklmakszn btn ocuklarn haklarn tanmlamaktadr.
Szleme bunlar kapsamaktadr: yaama hakk; eksiksiz biimde gelime hakk;
zararl etkilerden, istismar ve smrden korunma hakk; aile, kltr ve sosyal yaama
eksiksiz katlma haklardr.
ocuk Haklarna Dair Szleme, medeni, siyasal, ekonomik, sosyal ve kltrel
alanlardaki insan haklarn en geni biimde tanmlamaktadr. Bu szlemeye yn veren temel
deerler unlardr: ayrm gzetmeme; ocuun yararnn gzetilmesi; yaama ve gelime;
katlmdr. ocuk Haklarna Dair Szleme, on sekiz yan altnda olanlar ocuk olarak
tanmlayarak balamaktadr.
2.1.

Birlemi Milletler ocuk Haklar Szlemesi

Szlemede ele alnan balca konular unlardr:

Annebabann rol ve sorumluluu; bunun ihmal edildii durumlarda ise devletin rol

ve sorumluluu,
Bir isme ve vatandala sahip olma ve bunu koruma hakk,
Yaama ve gelime hakk,
Salk hizmetlerine eriim hakk,
Eitime eriim hakk,
nsana yakr bir yaam standardna eriim hakk,
Elence, dinlenme ve kltrel etkinlikler iin zamana sahip olma hakk,
stismar ve ihmalden korunma hakk,

Uyuturucu bamllndan korunma hakk,

Ekonomik smrden korunma hakk,
fade zgrl hakk,
Dnce zgrl hakk,
Dernek kurma zgrlkleri hakk,
ocuklarn kendileriyle ilgili konularda grlerini dile getirme hakk,
zel gereksinimleri olan ocuklarn haklar,

zrl ocuklarn haklar.

3. KADIN HAKLARI
Kadn haklar kavram zellikle 19. yzylda byk nem kazanmtr. Dnya

genelinde ok eitli kurum ve kurulular kadnlarn karlat sorunlarn ve ayrmcln

giderilmesi iin almalar yapmaktadr.
lk belgelenen kadn hareketi, 1909 Kasm aynda balayp 1910 ubat ortalarnda
sona eren New-York tekstil isilerinin genel greviyle balamtr. Ksa srede hareket 20 bin
kadn isinin aktif katlmyla bir kadn haklar savana dnmtr. Bu hareketlerde
700den fazla kadn tutuklanm, binlercesi dvlp, hakarete uramtr.
1909da Amerikan Sosyalist Partisi, ubatn son Pazar gnn Ulusal Kadnlar Gn
olarak ilan edilmitir.
1910da, Kopenhagdaki kadnlar 2. Enternasyonal Konferansnda, uluslararas bir
kadnlar gn olmasnn gereini vurgulam ve bunu kabul ettirmilerdir.
19 Mart 1911de, Avrupal kadnlar, ilk kez bir uluslararas kadnlar gn
kutlamlardr.
Ayn yl svire, Avusturya, Danimarka ve Almanyada bir milyondan fazla kadn eit
haklar istemlerini dile getirmilerdir.
2. Dnya Sava ve ardndan balayan Souk Sava yllarnn byk bir blmnde
kadn hareketi ok fazla ilgi ekmemitir. Ancak 1960larn sonunda hareket tekrar hz
kazanmtr. Ve tm bunlarn sonucu olarak 8 Mart UNESCO 1977de Dnya Kadnlar
Gn olarak aklamtr.
Eskiadan gnmze, kadnlarn haklaryla ilgili belli bal sorunlar unlardr:

Evde, toplumda, i ve alma hayatnda kadnlara ynelik olumsuz ayrmclk

yaplmaktadr. Siyasette ve i dnyasnda, stat mesleklerinde alan kadnlarn oran

gelimi lkelerde bile olduka dktr.

Dnya apnda kadnlar, eitim-retim ve salk hakkndan yoksun veya ikinci
planda braklmaktadr. Her yl, yarm milyondan fazla kadn, gebelik ya da doum

srasnda hayatn kaybetmektedir.

Dnyada birok blgede, kadnlarn e seme, evlilik, boanma ve dier temel medeni

haklar tannmamaktadr.
Birok devletin hukuki dzenlemelerinde kadn-erkek ayrm yaplmakta ve zellikle
miras hukuku ve medeni hukuk dzenlemelerinde kadnlara olumsuz ayrmclk

uygulanmaktadr.
Gelimekte olan baz lkelerde namus cinayetleri halen ilenmekte ve normal kabul
edilmektedir. Namus cinayetleri zellikle Gney Asya ve Ortadou lkelerinin kabile
hayat sren toplumlarnda yaygndr. Namus cinayeti genellikle slam ile
zdeletirilse de dier dinlere mensup toplumlarda da namus cinayetlerine

rastlanmaktadr.
Kadnlara ynelik fiziki iddet ve psikolojik bask en ada lkelerde bile tam

anlamyla krlamamtr.
Dnyada her 3 kadndan 1i hayatnn bir dneminde iddete maruz kalmakta, her 5
kadndan 1i hayatnn bir dneminde tecavz veya tecavz giriimi kurban
olmaktadr. ABD'de her 90 saniyede 1 kadn tecavze urarken, igal altndaki
lkelerde ok sayda kadnn tecavze urad nsan Haklar zleme rgt'nn
raporlarnda yer almaktadr. Kadn cinayet kurbanlarnn yzde 70i eleri ya da
sevgilileri tarafndan ldrlmektedir.
3.1. Kadna Kar Her Trl Ayrmcln nlenmesi Szlemesi
Birlemi Milletlerce 1979da kabul edilen ve Trkiyenin 1985 ylndan bu yana taraf

olduu Kadnlara Kar Her Trl Ayrmcln nlenmesi Szlemesi (CEDAW) Birlemi
Milletler bnyesinde yer alan sekiz tane temel insan haklar szlemesinden biridir.
Szlemeye 2002 yl itibariyle taraf olan devletlerin says 170tir.
Taraf Devletler, kadnlara kar her trl ayrm knar, tm uygun yollardan
yararlanarak ve gecikmeksizin kadnlara kar ayrm ortadan kaldrc bir politika izlemeyi
kabul ederler.
4. SVRE

4.1.

svirede Kadn Haklar

svire Anayasasna gre; Yasa nnde herkes eittir. Hi kimseye, kkeni, rk,
toplumsal cinsiyeti, nedeniyle ayrmclk yaplamaz. Kadnlar ve erkekler eit haklara
sahiptir. Kanun zellikle ailede, eitim srasnda ve iyerinde hukuki ve olgusal/gerek eitlik
salar. Erkekler ve kadnlarn eit deerde i iin eit crete hakk vardr.
svirede Kadn Haklarnn Tarihesi

1971de kadnlar ilk defa seme ve seilme hakkn kazanmtr.

1978de yrrle giren yeni ocuk yasasna gre; kadnlara, ocuklarnn hukuki
himayesi konusunda erkeklerle eit haklar tannmtr.

1981de Kadn ve Erkein Eitlii ilkesi Anayasaya alnm ve crette eitlik ilkesi

Anayasa maddesi haline gelmitir.

1988de yeni evlilik hukukunda erkein ailenin reisi olduu ve kadnn grevinin ev

ileri yapmak olduu maddesi yasadan karlmtr.

1990da Btn Kantonlar ve Belediyeler kadnlarn seme ve seilme hakkn pratikte

yrrle koymulardr.
1996da Eitlik yasas resmi olarak yrrle girmitir. Yasann amac kadnn i ve
cret alannda urad maduriyeti ortadan kaldrmak, Kadn desteklemek ve cinsel

tacizi ortadan kaldrmaktr.

2000de yeni boanma yasas yrrle girmitir.
2003de ocuklar iin ailelere tamamlayc finansal yardm yasas yrrle girmitir.
2004te evlilikte eler arasnda iddetin yasal ve zorunlu olarak izlenmesi gerektii ve
bu kapsama giren btn sularn cezalandrlmas gerektii ynndeki yasa maddesi

yrrle girmitir.
2005de Annelik Tazminat yrrle girmitir.
2006da medeni hukukta yaplan bir deiiklikle; iddete urayan kiiyi korumak
amacyla iddet yapan kiinin bulunduu yeri gerektiinde terk etmesi zorunluluu

getirilmitir.
2006da svire Federasyonunda

sahibi olan ailelerin ksmen de olsa finansal rahatlamasn hedeflemektedir.

2012de kadnlarn snnet edilmesini yasaklayan ve cezalandran yasa yrrle

Aile Yardm Yasas

yasallamtr. Yasa; ocuk

girmitir.

2013de kadn ve erkein evliliklerinde soyad hakkn dzenleyen yasa yrrle

girmitir. Yeni yasaya gre kadna isterse evlilik ncesi soyadn kullanma veya einin

soyadyla birlikte kendi soyadn da kullanma hakk getirilmitir. Geleneksel

uygulamaya aykr olarak erkek de karsnn soyadn alarak, hayatna devam
edebilmektedir.
4.2.

svirede ocuk Haklar

svirede 1789 ylnda 14 yandan kk ocuklarn fabrikalarda almalar

yasaklanmtr. Ama ocuk smrs iin yeni bir kap alm ve svire, 18. yzyln
sonundan 1960l yllarn bana kadar ocuk emei smrsnn rneine az rastlanan bir
biiminin uygulama alan olmutur.
Devlete borcu bulunan ya da boanan iftlerin, fakir ailelerin ocuklar, yetimler, ailesi
cezaevinde olan ya da kendisi su ileyen ocuklar, devlet ve kilise vastasyla, altrlmak
zere baka ailelerin yanna yerletirilmitir. 1974 ylna kadar sregelmi bu uygulamada,
papazlarn nderliinde ailelerden toplanan ocuklar iftliklere kiralk olarak verilir veya
ehirlerde kurulan ocuk pazarlarnda, drt yandaki ocuklar bile, ev ve iftlik ilerinde
altrlmak iin sata karlrd. Bu andan itibaren, ocuklar arayan, sorunlarn dinleyen,
tecavze uradklarnda ya da ikence grdklerinde sahip kan olmazd. nk toplumun
gznde onlar, su ileyen, boanan, fakir dm ailelerinden kurtarlm ocuklard.
Bylece, ahrlarda hayvanlarla birlikte yaayan, ou kez bir uvaldan ibaret elbiseleri
iinde hemen her zaman a olan bu ocuklar, toplumsal hayatn olaan, sradan bir paras
olarak kabul grmtr. Bunun bir tr klelik sistemi olduu idrak edildikten sonra bile, uzun
zamanlar boyunca svirenin konumaktan dahi kand bir tabu halinde st rtlmtr.
Yaratcs Johanna Spyri, 53 yanda yazd Heidi araclyla, plak ayakl ocuklar
gereinin zerindeki toplumsal sr rtsnn bir ucunu kaldrmtr. Kk kahraman
araclyla, doaya, insanlara, hayata Alplerin ksz kznn gzyle bakarken, btn
Verdingkinderlerin ocuk dnyalarna ve duygularna dikkat ekmeye almtr.
Birka yldr svire toplumu bu gerekle yzlemeye arlmtr. nk kle
ocuklardan bugn hayatta olanlar bu tarihsel utanca tanklk ederek o dnemin hi olmazsa
vicdanlarda yarglanmas ynnde gl bir kamuoyu basks oluturmulardr. Bunlar
sonucunda 11 Nisan 2013 de devlet resmi olarak zr dilemitir.

Birlemi Milletler ocuk Haklar Szlemesi, ocuklara kar uygulanan her trl
iddeti knamtr ve ebeveynlerin ocuklarn cezalandrma haklar yasad olarak kabul
edilmitir. Ancak svire kanunlarda dayak ile cezalandrma yasak deildir.
ocuk haklar komitesi bu konu ile ilgili kayglarn dile getirmi, ocuklara iddetin
olumsuz ynlerine dikkat ekmitir.
Birlemi Milletler ocuk Haklar Szlemesi, ocuklara kar uygulanan her trl
iddeti knamtr ve ebeveynlerin ocuklarn cezalandrma haklar yasad olarak kabul
edilmitir. Ancak svire kanunlarda dayak ile cezalandrma yasak deildir.
ocuk haklar komitesi bu konu ile ilgili kayglarn dile getirmi, ocuklara iddetin
olumsuz ynlerine dikkat ekmitir.
svire, BM ocuk Haklar Szlemesini ve ocuk pornografisi, sat ve ocuk
fuhuu ile ilgili ocuk Haklar Szlemesine ek htiyari Protokol yetersiz ekilde para para
uygulamaktadr. ocuk haklarnn uygulanmasndaki kalitesini artrmas iin BM ocuk
Haklar Komitesi, svireye 4 ubat 2015 tarihinde geni bir yelpazeyi ieren tavsiye ve
nlemler yaynlamtr. Bu nerilerin amac, insan kaakl ve cinsel smrden ocuklarn
daha iyi korunmasdr.
4.3.

svirede Engelli Haklar

svire Parlamentosu 26 Kasm 2013 tarihinde BM Engelli Haklar Szlemesinin

nemini kabul etmi ve imzalamtr.
Szleme balamnda kantonlarn ibirlii iinde yaamn tm alanlarnda engelli
bireylerin gnlk faaliyetlerini kstlayan fiziksel koullarn iyiletirilmesine ynelik
uygulamalarn sk bir ekilde yrtlmesi planlanmtr.
svirede renim gl yaayan ocuk ve genlerin daha kk ve zel snflarda
ders grmeleri konusunda yaplan uzun sreli bir aratrmann sonularna gre;

zel snflar nitelikli meslek edinme konusunda olumsuz bir etkiye sahiptir.
zel snflarda renim gren rencilerin toplumsal btnlemesi olduka zayftr.
zel snflar yabanc dmanlna yatknl arttrmaktadr ve kapatlmaldr.

Gibi sonulara ulalmtr.

Ayrca zel snflarn BM Engelli Haklarnn engellilerin toplumsal entegrasyonunun

salanmas amacna da ters dt belirtilmitir.
5. HIRVATSTAN
5.1.

Hrvatistanda Kadn Haklar

Avrupa Parlamentosunun hazrlad 2013 raporuna gre Hrvatistan, cinsiyet

eitliini salama konusunda yapt uygulamalarda ve oluturduu kurumlarda olumlu
sonular elde etmitir. Bu srete ilk olarak 1996da Eitlik Sorunlar ve Cinsiyet Eitlii
Komisyonu oluturulmutur.
1997de Hkmet ilk kez cinsiyet eitliini destekleyen bir eylem plan uygulamtr
ve 2001de Hrvatistan Parlamentosu Cinsiyet Eitlii Komitesi kurulmutur. Hrvatistan
Parlamentosu 23 Temmuz 2003te zel olarak cinsiyete dayal ayrmcl nlemek amacyla
Cinsiyet Eitlii Yasasn kartmtr. Ayn zamanda, iki ayrmclk kart yasa da kabul
edilmitir; Aile i iddetten Koruma Kanunu ve Ecinsel Evlilik Hakknda Kanun.
2008 ylnda ayrmclk kart yasa karlm ve 2011de 4. ulusal cinsiyet eitlii
plan hazrlanmtr.
Hrvatistan Cumhuriyetinin belirledii 7 madde u ekildedir;

nsan haklar, kadn haklar ve cinsiyet eitliinin desteklenmesi,

Emek pazarnda eit frsatlar oluturma,
Cinsiyete duyarl eitim ve yetitirme ileyiinin gelitirilmesi,
Siyasal ve kamusal karar alm srelerinde erkek-kadn dengesinin salanmas,
Kadna kar iddetin her biiminin ortadan kaldrlmas,
Cinsiyet eitlii konusunda uluslararas ibirliinin desteklenmesi,
Kurumsal mekanizmalarn ve uygulama yntemlerinin artrlmasdr.
19 ubat 2015 Cumhurbakanl seimlerinde Hrvatistan tarihinde Kolinda Grabar-

Kitarovi ilk kez kadn Cumhurbakan seilmitir.

Kadnlarn

Demokratik

Partisi

(Demokratska

Stranka

Zena);

Parti

Hrvatistandaki kadnlarn haklar ve kadn temal konular meclise tamak amacyla

kurulmutur. Kurulu tarihi 2004tr. Parti sadece kadn yeleri kabul etmektedir. Fakat parti
Hrvatistan

feminist

hareketlerinden

etkilenmemekte

belirlemektedir. Partinin Bakan Marija Maja Jelinitir.

ve

kendi

izgisini

kendisi

10

5.2.

Hrvatistanda ocuk Haklar

Hrvatistan, insan haklarna sayg ve uluslar aras mevzuatlara ballk konusunda

olduka kararl bir lkedir. Ancak belirli ocuk haklar konularnda belirttii hedeflere henz
ulaamamtr.
Hrvatistanda resmi ocuk koruma sistemi bulunmakta olup, BM ocuk haklar
szlemesi ise 1991 ylnda yrrle girmitir.
En yaygn olarak grlen ihlaller arasnda; ocuk istismar, ocuk iilii, ocuk
gelinler saylabilir. ocuk haklar endeksinde uan sar seviyede, yeterli durum blgesi olarak
adlandrlan blgede yer almaktadr. (8,7/10)
ocuk ombudsmanl kurumu, genel ombudsmanlk kurumunun olumasndan sonra
yasa ile 2003 ylnda oluturulmutur.
ocuk

haklarnn

korunmasn,

izlenmesini

salamak,

yasama

ve

yrtme

makamlarnn ocuk haklarn dikkate almasn etkilemek amacyla, ocuklarn gr ve

tutumlarn kabul ve tevik etmek, yetikinleri ile ocuklar ocuk haklar konusunda
bilgilendirmek iin kurulmutur. Hrvatistan Cumhuriyetinin ilk uzmanlam kurumudur.
Kurum eitli konularda ikayetler almaktadr ve 2011 ylnda toplam 1054 ikayet almtr.
12-18 ya aras 25 ocuk yeleri vardr. ocuklara ulamada temel ara olarak okullar
kullanlmaktadr. Okullarda ocuk ombudsmanl dzenli olarak tantlmakta, devamnda ise
bavuru dnemlerinde (her eitim dneminin balangcnda) afiler araclyla duyurular
yaplmaktadr.
5.3.

Hrvatistanda Engelli Haklar

Parlamento tarafndan 10 Ekim 2007 tarihinde oluturulan yasayla Engelli

Ombudsmanl kurulmutur. Engelli ombudsmanlnn balca grevlerini u ekilde
tanmlamtr:

Engelli sorunlarna ynelik neriler gelitirmek,

Engelli Kiilerin Haklar Szlemesi bata olmak zere Hrvatistann taraf olduu

dier uluslararas engelli haklarna dair szlemelerinin ykmllklerini takip etmek,

Engellilerin sorunlarna ynelik nlemler almak,
Uyar grevini yasa yapclara kar kullanmak,
Kamuoyunu engelli haklar konusunda bilgilendirmek zere almalar yapmak,
Engelli haklar iin ayrmcla urayan kiilere avukat salamak,

11

Dzenli olarak engelli ayrmclyla ilgili izleme faaliyetlerinde bulunmak,

Sivil toplum kurulularyla beraber engelli haklar konusunda almalar yapmak,
Devlet Savcln tespit edilen engelli ayrmcl alanlarnda uyarmak ve harekete

gemesini salamak,
Yllk raporlar hazrlayarak parlamentoya sunmak.
Engelli Ombudsman olabilmenin en nemli ayrt edici zellii ombudsmann da

engelli olmas artdr. Ombudsmanln engelli alanlarnda ayrmclk tespitleri genel olarak;
iddet, cinsel taciz, istismar, smr, ihmal ve dikkatsiz tedavi kaynakl ayrmclklardr.
6. POLONYA
6.1.

Polonyada Kadn Haklar

Polonya Anayasasna gre; Polonya Cumhuriyetinde, kadn ve erkek, ailede, siyasal,

sosyal ve ekonomik yaamda eit haklara sahiptir. Erkek ve kadnlar zellikle eitim, istihdam
ve tevik konusunda, eit haklara sahiptir ve benzer deerde i iin eit cret, sosyal gvenlik,
kamu grevi ve kamu paye ve nianlarn alma haklar vardr.
Sadece rk, cinsiyet, dil, inan ya da inan eksiklii, sosyal kken, soy ya da mlkiyet
nedeniyle kii ve vatanda zgrlkleri ve haklarnn snrlandrlmas yasaktr.
Kadnlarn temsil durumundaki ilerleme asndan Polonya iyi bir rnektir. Kadnlar
parlamentoda yzde 25 orannda bir sandalyeye sahiptir. Birka yldr bu konuda youn
almalar yaplmaktadr. Bu almalarda nc olanlardan birisi u an parlamentonun bakan
yardmcs olan Wanda Nowickadr. Kadn olarak mecliste olmann zorluu konusunda: Bir
kadn erkeklerin ounlukta olduu bir toplantya girdiinde genelde erkekler onu dinlemiyor.
Telefonlaryla oynuyor veya dier arkadayla sohbet etmeye balyorlar. Kadnlar iin byle
bir duruma maruz kalmak ok zor nk deersiz olduklarn ve syledikleri eyin de nemsiz
olduunu dnyorlar. demitir.
Dzenlenen kadn kongrelerinin ilk somut baars 2011 ylnda kabul edilen yasa
olmutur. Yeni kanuna gre seimlerde partiler, listelerinde en az yzde 35 kadn aday
gstermek zorundalar.
Bu kotay bazlar eletirse de u an hkmette Eit Haklar Bakan olarak grev yapan
ve eski bir kadn haklar savunucusu olan Agnieszka Kozowska-Rajewicz bu uygulamann
meyvelerini almaya baladklarn; Bu kota sayesinde partiler daha fazla kadn aday zerine

12

younlatlar. Yasann kmasndan sonraki ilk seimde, gsterilen adaylar arasndaki kadn
oran iki kat artt. szleriyle belirtmitir.
6.2.

Polonyada ocuk Haklar

Polonyada ocuk haklarna verilen nem ve abalar olduka tatmin edici dzeydedir.
Yine de lkenin BM ocuk Haklar Szlemesine aykr baz ulusal uygulamalarn ve
ilkelerini ortadan kaldrmak iin almalarn srdrmeye devam etmesi gerekmektedir.
ocuk Haklar Endeksine bakldnda Polonya 8,9/10 ile sar dzeyde yani yeterli
durum ierisinde yer alan lkelerdendir.
Polonya Anayasas Madde 72ye gre;

Polonya

Cumhuriyeti

ocuk

haklarn

gvence

altna

alr. Herkes,

kamu

kurumlarndan, ocuklarn iddet, zulm, istismar ve ahlak zayflatan fiillere kar

savunulmasn talep etme hakkna sahiptir.

Ebeveyn bakmndan yoksun bir ocuk kamu otoriteleri tarafndan salanan bakm ve

yardm hakkna sahiptir.

ocuklardan sorumlu kamu kurumlar ve kiiler, bir ocuun haklarn tesis ederken,

mmkn olduu kadar ve ncelikle ocuun grlerini dikkate alr.

Polonyada ocuklarn karlatklar balca sorunlar;
Yoksulluk,
Yetersiz beslenme kt beslenme alkanlklar,
Ayrmclk,
Cinsel smr,
evre Kirlilii,

fade ve gr zgrl salanmamas eklinde sralanmaktadr.

6.3. Polonyada Engelli Haklar
Polonya Anayasasnn 69. maddesine gre Kamu makamlar, yasa uyarna,

geinmeleri ve ie uyum salamalar ve sosyal iletiim iin, engelli kiilere yardm salar.
Polonya Parlamentosu tarafndan kabul edilen engelli haklarnda, her Polonyal
engellinin kimseye muhta olmadan ve aalanmadan yaanmas iin gerekli artlarn
salanmas mecburiyeti dile getirilmitir.
Polonya hkmeti ve Polonya cumhuriyeti her sene engelli insanlar iin alnan
nlemler ve bunlarn uygulamas ile ilgili bir rapor yaynlama mecburiyetinde braklmtr.

13

Ayrca tm devlet dairelerinde tarihi eserler dahil olmak zere tekerlekli sandalyedeki
engellilerin girip kabilmesi iin gerekli nlemlerin alnmas art koulmutur.
Polonyada, Avrupa Birliine girmeden nce yaplan yasa deiikliklerinden en
nemlilerinden biri, eitimdeki eitlik olarak gze arpar.
Engelli her rencinin (Zihinsel engellilerin zel durumu olmas dolaysyla onlarn
engel derecesine gre snflandrlmak zere) istedikleri her devlet okuluna gidebilmelerinin
n

almtr. Bylece

engelli

ocuklarn

engellerinden

doan

kendilerini

kt

hissetmelerinin nne geilerek, onlarn kk yalardan itibaren toplumla kaynatrlmalar

salanmtr.
SONU
Kadn, engelli ve ocuk haklar konusu almada da grld zere ok da eski bir
tarihe sahip deildir, yeni saylabilecek bir zaman dilimi ierisinde gelimeye balamtr.
Bu almada incelenen lkeler, Birlemi Milletlerce kabul edilen szlemeleri kabul
etmi, szleme maddelerini uygulama ynnde aba gsteren lkelerdir. Ancak, lkelerin
uygulamada hala eksikleri bulunmaktadr.

14

KAYNAKA
http://cocuk.basbakanlik.gov.tr/cocuk.html
http://history-switzerland.geschichte-schweiz.ch/chronology-womens-right-voteswitzerland.html
http://newsgroups.derkeiler.com/Archive/Soc/soc.culture.ukrainian/2009-04/msg00003.html
http://www.diegaste.de/gaste/diegaste-sayi2113.html
http://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/note/join/2013/493016/IPOLFEMM_NT(2013)493016_EN.pdf
http://www.humanium.org/en/croatia/
http://www.humanium.org/en/map-respect-children-rights-worldwide/
http://www.humanrights.ch/en/switzerland/internal-affairs/groups/children/recommendationscommittee-rights-child-switzerland
http://www.humanrights.ch/en/switzerland/internal-affairs/groups/disabled/swiss-parliamentadopts-convention-rights-persons-disabilities

15

http://www.hurriyet.com.tr/planet/22317394.asp
http://www.oecdbetterlifeindex.org/countries/switzerland/
http://www.pozitifayrimcilikmerkezi.org/bm-engellilerin-haklarina-iliskin-sozlesme
http://www.radikal.com.tr/kultur/isvicrenin_karanlik_yuzu_heidinin_ayagi_niye_ciplak1293149
http://www.tacso.org/doc/OZEV.pdf
http://www.tesyev.org/default.aspx?k=2&b=6&i=337
http://www.turkiye.net/solmaz/saydam12.htm Eriim Tarihi:16/10/2003