E-DEVLET ANLAYII SRECNDE TRKYE

Ali AHN

Erhan RSELL

ABSTRACT The idea that we have experienced rapid development and innovation not only in terms of information and technology field but also in the perspective of govermental area has been approved in 21 century. Today, the classic government perspective is not enough to satisfy the needs and expectations at people facing these innovations. To satisfy these needs and expectations, new theories are searched for government. Therefore, its demanded that produced goods and services be more qualitive and economical. And the way of achieving these demands depend on the practice at e-government. In this context, first of all we have tried to set the concept and elements of e-government. And then we have completed our study by defining the differences between e-government and classic goverment, stating aims and benefits of e-government emphosizing the role and evoluations of Turkeys e-government practices. Keywords: E-government and Trkiye, e-government practices

Giri Son yllarda bilgi ve iletiim teknolojilerindeki yaanan hzl gelimeler hayatmzn her ynne etki etmekte ve bu etki gn getike artmaktadr. Gelien bilgi teknolojileriyle birlikte vatanda-devlet ilikisi de bu balamda yeni bir boyut kazanmaktadr. 1990l yllardan itibaren internet kullanmnn hzla artmas ve tm dnyada yaygnlamasyla birlikte, elektronik ticaretin yaygn olarak kullanld yeni bir piyasa anlaynn ortaya kt grlmektedir. Elektronik ticaretin, klasik ticaret ve piyasa anlayna nazaran gerek zaman ve gerekse maliyet asndan daha ekonomik, etkin ve hzl olmas, bu kavramn farkl bir boyutta kamu ynetimine uyarlanmasn gndeme getirmi ve bylece e-devlet kavram literatrde yerini almtr. Bunun doal sonucu olarak zellikle gelimi batl lkelerde kamu hizmetlerinin dijital ortama aktarlmas gndeme gelmitir. Bu nedenle devletler internetle daha fazla ilgilenmek durumunda kalmlardr.

r. Gr., Seluk niversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi. Ar. Gr., Seluk niversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi.

344

Sosyal Bilimler Enstits Dergisi / Ali ahin - Erhan rselli

Bu gelimelere paralel olarak gerek dnyada ve gerekse lkemizde edevletle birlikte, e-vatanda, e-demokrasi... gibi bir takm yeni kavramlar ortaya km ve sk telaffuz edilir hale gelmitir. nk tm gelimi ve gelimekte olan lkeler elektronik ticaretin stnlklerini fark edip, devlet ynetimini zel sektr gibi daha etkin ve verimli hale getirme gayreti ierisine girmilerdir. Bu aba ierisinde zerinde durulan en nemli olgu e-devlet anlaydr. 1. E-Devlet Kavram ve Unsurlar Hzla deien ve gelien bilgi teknolojilerinin etkisiyle toplumlarn ihtiyalarnda deiiklikler meydana gelmi (Sasan, 2001: 90) ve ayrca geleneksel devlet anlayndan etkin, rasyonel, effaf ve demokratik devlet anlayna (Bke, 2002: 12) geilmeye balanmtr. Brokratik yapdan dolay hantallaan devlet, artk toplumsal ihtiyalara yeterince cevap verememektedir. Artk devletler bilgi ve iletiim teknolojilerinin avantajlarndan yararlanmak iin dijitallemekte ve hizmet kalitelerini iyiletirmektedirler (Bke, 2002: 12). Ayrca e-devlet anlaynn hzl gelimesinde u hususlarn etkisi de byk olmutur (Sasan, 2001: 91): Kamu sektr ve zel sektr ortaklklarnn giderek artmas, zel sektr irketleri, resmi daireler, sivil dernekler, aratrma enstitlerinin birlemelerinin gereklemesi, irketleraras ibirliklerinin nem kazanmas, Son kullanclarn giderek neminin artmas ve vatandan ihtiya duyduu bilgiye direk olarak kendisinin ulamas. E-devlet kavramnn bir ok tanm yaplmtr. Bu tanmlarn temel ortak noktas, devlet ilerinin elektronik ortamda yaplmasdr. Bu balamda, e-devlet, devletle yaplan her trl ilemin ve devlet tarafndan verilmesi gereken servis ve hizmetlerin uygun biliim teknolojileri kullanlarak elektronik ortama aktarlmas olarak tanmlanmaktadr (Emirolu, 2003). E-devlet bir proje deildir. Srekli takip ve denetim isteyen yeni bir yaam biimidir. Baka bir ifadeyle, e-devlet sanal bir devlet deildir. Gerek hayattaki devletin, teknoloji olanaklarn kullanarak an gereklerine uygun olarak yeniden yaplandrlmasdr (Milliemlak, 2003). Bu adan bakldnda e-devlet, bilgi ve iletiim teknolojilerinin kamu endstrilerinin desteklenmesini amalayan bir kavram olarak karmza kmaktadr. rnein kamu hizmetlerin bilgisayarlamas, kamu hizmetlerinin e-salanmas, kamu hizmetlerinin kesintisiz sunulmas gibi (Ulusoy ve Karakurt, 2002: 135). Trkiye Biliim Derneinin e-Devlet Yolunda Trkiye isimli almasnda e-devlet yle tanmlanmtr: Devletin vatandalara kar yerine getirmekle ykml olduu grev ve hizmetler ile vatandalarn buna karlk devlete kar olan grev ve hizmetlerin karlkl olarak elektronik iletiim ve ilem ortamlarnda kesintisiz ve gvenli olarak yrtlmesidir (Arifolu ve Dierleri, 2002: 12). Tanmdan da anlalaca gibi e-devlet sayesinde temel olarak kamunun hizmet verdii alanlarda bilgi ve iletiim teknoloji-

E-Devlet Anlay Srecinde Trkiye

345

lerinin kullanlmas yoluyla daha effaf, vatandaa daha yakn, daha ucuz ve daha iyi alan bir idari yap oluturulmas amalanmaktadr. Burada nemli olan elektronik devletin geleneksel devletin ilevini nasl ve hangi aralarla yerine getirdiidir (nce, 2001: 21). E-devlet, kullanclara mevcuttan daha fazla bilgiye ve kaynaa daha hzl bir ekilde ulama imkan salamaktadr. Oluturulan elektronik ortamla, birey gemie ve bugne ait bilgilerin yerini renmekte, ortaya karmakta, bylece yeni bilgilere ulamakta ve bu bilgileri kullanmak isteyenlere de yardm etmektedir (Ulusoy ve Karakurt, 2002: 135). Kamu bilgilerine ulama olana, elektronik devletin sadece bir yzdr. Elektronik devlet, vatandalarn bilgiye erime taleplerini karlamakla kalmamakta ayrca kamu hizmetlerinin elektronik yaplar iinde grlmesi, vatandalarn kendileri hakkndaki bilgileri sorunsuz ve kolay bir ekilde konuyla ilgili birimlere aktarlmasn da iermektedir (Mutiolu, 2002: 962). E-devlet kavram kendiliinden ortaya km bir kavram deildir. Aksine, zaman iinde giderek artan ihtiyalarn yaratt, bilgi ve iletiim teknolojileri yardmyla ayakta duracak olan yeni devlet anlaynn bir ifadesidir (nce, 2001: 12). Baka bir ifadeyle, e-devletin bugnk konuma gelmesi bir sreci ifade eder. Bu sreci dnem halinde incelemek mmkndr (Leigh ve Atkinson, 2001: 6-8): Birinci dnem; nternetin Bilgi ve Paylam Amacyla Kullanlmasdr (1993-1998). Bilgi sunmak amacyla ortaya kan e-devlet vatandalara bu dnemde interaktif olarak hizmet sunmamtr. kinci dnem; Online Olarak ilem Yaplmas ve Hizmet Sunulmasdr (1998-2001). Kamu ynetimine ait siteler 1990l yllarn sonlarndan itibaren bilgi salayc konumdan ilemsel modele doru gei yapmaya balamlardr. Elektronik posta ile bilgi gnderimi online ilem tamamlamalar, eitli vergilerin, sigorta primlerinin denmesi ve bu ilemlere ait belgelerin internet yoluyla elde edilebilmesi bu dnemde gerekleebilmitir. nc dnem; Web Sitelerinin Btnlemesi (2001- ?). 2000li yllarn bandan itibaren kamu kurulular kendilerinin retmedikleri hizmetler de dahil olmak zere web siteleri vastasyla vatandalara geni kapsaml hizmet vermeye balamlardr. Larrain de yukardaki sreten farkl olarak e-devletin aamalarn u ekilde sralamaktadr (Larrain, 2003:14): Vatanda ve iletmelerin internet ortamndan yararl bilgilere ulamas, Ulusal mali ve idari ynetim sistemlerinin btnletirilmesi, Direkt iletiim iin gerekli yaplanma (Devlet-Vatanda-letme arasnda), Elektronik ortamda hizmetlerin salanmas, Devletin geni portallara balanmas ve entegrasyonu Devletin temel unsurlar olan vatanda ve kurumlar e-devlette, e-vatanda, e-kurum ve e-irket eklinde ortaya kmaktadr.

346

Sosyal Bilimler Enstits Dergisi / Ali ahin - Erhan rselli

ekil 1: E-Devletin Unsurlar

e-Devlet

e-Vatanda

e-irket/yeri

e-Kurum

e-alan

e-Memur

Kaynak: Trkiye Biliim uras, E-Devlet alma Grubu Raporu, Mays 2002 E-devletin unsurlar hem kendi ilerinde ve hem de birbirleriyle etkileim halindedirler (Arifolu ve Dierleri, 2002: 12). Bu kavramlarn devletin temel unsurlar bazndaki anlamlar ile e-devlet bazndaki anlamlar birbirinden farkldr. Vatanda, kurum ve iletmenin e-devletteki anlamlar yledir: e-vatanda; devletle olan iletiim ve balantsn bilgisayar alar zerinden gerekletiren yurttatr. e-kurum; vatandaa bilgisayar alar zerinden, dijital ortamda hizmet sunan kurumdur. e-irket; evreyle olan iletiimini ve ilemlerini bilgisayar alar zerinden yapan irketlerdir (www.becta.org.uk, 2003). 2. Geleneksel Devlet - E-Devlet Anlay E-devlet, geleneksel devlet modeline bir rakip deildir. Geleneksel devlet modeli iinde kamunun vermesi gereken hizmetlerin sunulu biiminde deiiklik yapan btnler eklinde deerlendirilmektedir (Mutiolu, 2002: 962). ekil 2: E-Devlet-Geleneksel Devlet

Kaynak: Trkiye Biliim uras, E-Devlet alma Grubu Raporu, Mays 2002

E-Devlet Anlay Srecinde Trkiye

347

ekil: 2den de anlalaca zere geleneksel devlette, kamu kurumu, vatanda ile vatandan talep ettii bilginin saland bilgi sisteminin arasndadr. Vatandan bilgiye dorudan eriimi mmkn olmamaktadr. Bilgi paylam ve talebi olduunda, kamu kurumu uygun ve gerekli bilgiye, bilgi sisteminden ulaarak vatandaa bilgiyi aktarmaktadr. Kamu kurumlar arasndaki iletiim ve kurumsal bilgi sistemleri arasndaki paylam zayftr. Bilgi talep eden vatanda, ilgili kamu kurumuna bizzat ulamak ve yz yze grmede bulunmak zorundadr (nce, 2001: 24-25). Bu modelde brokratik ilemlerin domas ve bunlarn zaman almas kanlmazdr. E-devlet yapsnda ise, bilgi sistemi kamu kurumu-vatanda arasna yerletirilmitir. Kamu kurumu, vatandan bilgi talebini ngrme gayreti iinde olmakta, bir anlamda sunulacak hizmetleri vatandalarn kendileri ynlendirmektedir. E-devlette vatandan bilgiye direk ulamas ve kurumlar arasndaki iletiimin sk olmas nedeniyle brokratik ilemler en aza inmektedir. Geleneksel devletin yerini almas dnlen e-devlet ile geleneksel devlet anlaynn karlatrlmas Tablo:1de ak ve net olarak zetlenmektedir. Tablo 1: Geleneksel Devlet Anlay le E-Devlet Anlaynn Karlatrlmas
GELENEKSEL DEVLET ANLAYII Brokratik Kontroller E-DEVLET ANLAYII

Bireye Hizmet ve Toplumun Glendirilmesi Entegre Kaynak Hizmetleri, Ak ve effaf zole Edilmi dari Fonksiyonlar Devlet Kat i ve Dosyalama Elektronik Hizmet Teslimat Zaman Tketen Sreler Hzl Seri Sreleri Elle Dzenlenen Finansal Szlemeler Elektronik Fon Transferi (EFT) Garip Raporlama Sistemleri Bilgiye Esnek Eriim Balantsz, Birbirinden Kopuk Bilgi Btnlemi A zm Teknolojileri Her Dnem dareci Seimi Gerek, Katlmc ve Srekli Demokrasi

Kaynak: http://inet-tr.org.tr (Eriim Tarihi: 26.02.2003) 3. E-Devletin Yaps Klasik devlet anlaynn nasl ki kendine has bir ileyi tarz ve yaps varsa, e-devlet anlaynn da ileyiini ortaya koyacak genel kabul grm bir yapsnn olmas da arttr. Bu yap devlet-vatanda ve iletme a eklinde ortaya kmaktadr. Baka bir ifadeyle, e-devletin kamu idari birimleri arasndaki ve alanlar arasndaki ilikileri, devlet-vatanda ve zel iletmeler arasndaki ilikilerinden olumaktadr.

348

Sosyal Bilimler Enstits Dergisi / Ali ahin - Erhan rselli

ekil 3: E-Devlette Vatanda-Devlet-letme likisi

le tm e le tm e

E ri im
K u ru m 1

b ir li i
K u ru m 2

Sunum

DEVLET

V
V a ta n d a

V
V a ta n d a

Kaynak:

E-Governance- an IT enabled Thane Of Governance, www.adb.org/Documents 07.09.2001 (Eriim Tarihi: 26.02.2003)

Bu balamda e-devlet yaps, genel olarak i ve d ilikiler a olarak ikiye ayrlmaktadr (Erdal, 2002:167). likiler; kamu idari birimleri arasndaki ilikilerle, kamu alanlar arasndaki ilikileri kapsamaktadr. D likiler ise; devlet ile vatanda aras ilikiler, devlet ile iletme aras ilikiler, kamu hizmet kullanclar ve hizmet tedarikileri arasndaki ilikidir. Grld gibi e-devlette ilikiler, i ve d olmak zere ok ynl bir etkileimi gerektirmektedir. 4. E-Devletin Amalar ve Yararlar E-devlet uygulamalarndan lkelerin ve vatandalarn beklentileri farkl olmakla birlikte genel olarak belli bal noktalarda bu beklentiler birlemektedir (lker, 2002: 970): Kamusal hizmetleri yaygn ve eriebilir hale getirmek, Ynetim ve hizmet srecinde vatandan isteklerini deerlendirerek katlmc yurttaln nn amak, Kamu kurulularnn daha rasyonel ve verimli almasn salamak, Kamu kurumlar ve kullanclar arasnda koordinasyonu gerekletirmek,

E-Devlet Anlay Srecinde Trkiye

349

Zaman, enerji ve mali tasarruf salamak, effaflk ve gven ortamn gelitirerek, devletin meruluunu pekitirmek, Her gn yirmi drt saat, her ortamda devlete ulamay gerekletirmek.

E-devlet anlay sadece kamu kurulularnda bilgisayar ve network tabanl altyaplara geii deil ayn zamanda kamusal ileyite ve brokraside kkl bir anlay ve ileyi deiikliini ifade etmektedir. Ksaca, geleneksel devletten edevlete geite asl ama kamunun hizmet sunduu vatandalarn yaam standartlarnn kolaylatrlmasdr. Gelien bilgi ve iletiim teknolojilerinin etkisiyle birlikte vatandalarn beklentileri de deimektedir. Deien bu beklenti ve talepleri karlamayacak olan geleneksel devletin yerini e-devlet yapsnn kabul bir ok avantaj da beraberinde getirmektedir. Daha verimli hzl-dk maliyetli hizmetler sunmak, Acmasz bir rekabetin yaand uluslar aras arenada daha rekabeti bir ekonomik yapya zemin hazrlamak, Vatandalarn ihtiya duyduklar bilgiye veya resmi evraka daha az brokratik ilemle daha hzl ulamas: Bylece hem zamandan tasarruf salanmakta, hem de brokratik engellemelerden dolay i yapmaktan, piyasada ekonomik faaliyette bulunmaktan vazgeme eklindeki dncenin de nne geilmektedir (Ulusoy, 2002). Devletin Saydamlatrlmas: E-devlet bu ilevi nedeniyle vatandana olabildiine yakn, olabildiince saydam ve olabildiince etkin hizmet sunmaktadr (Ycetrk, 2002: 147). Vatandalar yardm dileyen kiiler olarak deil mteri olarak grldklerinden dolay ihtiyalarnn karlanmas daha olasdr. Maliyet d ve daha az harcama. Bu da finansman iin daha az vergi alnmas anlamna gelir (Ulusoy ve Karakurt, 2002: 137). Kurumlar aras bilgi alveriinin hzlanmas: Bunun doal sonucu olarak kamusal karar organlarnn karar alma sreleri iin gerekli olan veriler salkl ve hzl bir ekilde salanacaktr (Bke, 2002: 13). E-demokrasinin yerlemesini baka bir ifadeyle, vatandalarn demokratik srece katlmn kolaylatrmak, politik srecin izlenebilmesine olanak salamak (Ulusoy ve Karakurt, 2002: 138). Siber-demokrasi anlayna geii hzlandrmak: Siber-demokrasi, devletin vatandalar ile karlkl iletiiminde demokratik bir sreci ifade eder.

350

Sosyal Bilimler Enstits Dergisi / Ali ahin - Erhan rselli

(Kaleaas, 2001). Baka bir ifadeyle, siber-demokrasi gelien bilgi toplumunda bilgiye daha iyi ulaan insanlar ve bunlarn resmi kurumlarn karar alma srecine katlabilmesini ngrmektedir. Bu yzden siberdemokrasinin gerekleebilmesi iin ncelikle seim sistemlerinin internet araclyla gerekletirilmesi gerekmektedir (Sasan, 2001: 92). Kamu hizmeti veren kurum ve kurulular arasndaki ibirlii gerekleecek, bu sayede her kurumun ama ve faaliyetleri bilinecek ve yurtta, devlet kurumlarnn hangi grevleri stlendiini ve ilevlerinin ne olduu konusunda bilinlenecektir. E-devlet sayesinde kurulacak bu ibirlii omurgas ile, merkezi ve yerel idarelerin kendi aralarnda ve birbirleri ile ibirlii gereklemi olacaktr (Sasan, 2001: 92). Dokman ynetiminin kolaylamas: Bu sayede ilkel depolama ve arivleme yntemleri yerine e-devlet uygulamasyla modern ariv teknolojisine geilebilecektir (Ycetrk, 2002: 147).

zetle e-devlet; kamu ynetiminde etkinlik ve verimliliin salanmas, bilgi dzeyi daha yksek vatandalar oluturmas, hizmet kolayl, maliyet tasarrufu, gelir art, effaflk ve kamu birimlerine kolaylkla ulama olanan salar (Erdal, 2002: 168). Ancak e-devlet anlaynn bu yararlar salayabilmesi iin baz hususlara da dikkat edilmesi gerekmektedir: Devletin vatandalarn mteri olarak grmesi ve bu yaklam tarznn da kamu alanlarna benimsetilmesi; E-devlet uygulamasyla daha az harcama ile daha ok i yapmak ilkesinin benimsenmesi; Verilecek hizmetlerde aklk ilkesinin benimsenmesi, her vatanda iin verilen hizmet ve hizmet ieriinin paylalmasnn anlalr ve tam anlamyla ak olmas (nce, 2001:15-19). E-devlet uygulamasnn baarya ulaabilmesinde en nemli faktr e-devlet sistemini kullanacak olan vatandalarn byk bir ounluuna ve bu hizmeti verecek olan kamu personeli iin gerekli eitim programlarnn dzenlenmesi, bilgisayar okur-yazarlnn arttrlmas, e-devlet sistemine gven duyulmasnn salanmas, halkn bu konuda bilinlendirilmesidir (Sasan, 2001: 93).

E-Devlet Anlay Srecinde Trkiye

351

Tablo 2: E-Devlet Modelleri ve Avantajlar E-Devlette Etkileim

Bilgilendirme Vergi Salk Eitim Kltr Destek programlar Tavsiye ve yol gsterme Dzenlemeler Vergi E- satn alma Kamu kurumlar aras iletiim Merkezi ve yerel ynetimler aras iletiim

Avantajlar
Alternatif datm kanalarnn kullanlmas Kiiselletirilmi, hzl ve kolay hizmetler Aklk Dk ilem maliyetleri Hzl ve etkin etkileim Daha az brokrasi Dk ilem maliyetleri Verimlilikte art Dk ilem maliyetleri Verimlilikte art Etkin bilgi paylam Esnek alma ortam

Devletten Vatandaa

Devletten Ticari Kurumlara Devlet ve Tedarikiler Kamu Kurulular

Kaynak: Cevdet A. Kayal ve Aye N. Yereli, Trkiyede Bilgi Toplumu Yaratlmas ve E-Devlet Uygulamalarna Genel Bir Bak, I. Ulusal Bilgi, Ekonomi ve Ynetim Kongresi, K.. ..B.F. Yayn, zmit, s.121 5. E-Devlet Uygulamalar ve Trkiye Dnyada 27 lkeyi kapsayan Taylor Nelson Soffers Siarn 2001de yapt aratrmaya gre, gelimi lkelerle karlatrldnda Trkiyede e-devlet kullanm olduka dk dzeydedir. lkemizde e-devlet kullanm yzde 3 dzeyindedir. Yetikin nfusun yzde 2si kamusal hizmetlerden bilgi almakta, yzde 1de internet zerinden formlara ulap bunlar basmak amacyla kullanmaktadr (Taylor Nelson, 2001). Bugn Avrupa ve Amerika Birleik Devletlerinde e-devlet uygulamalarna byk yatrmlar yaplrken ve ilgin uygulamalar gerekleirken maalesef Trkiye bu srecin ok gerisinde kalmtr. Avrupa Birliine ye 15 lke 23-24 Mart 2000 tarihinde Lizbonda yaplan Avrupa Konseyi toplantsnda Avrupann gelecek on ylda dnyadaki en rekabeti ve dinamik bilgi tabanl ekonomisi haline gelmesi hedefini kabul etmilerdir. Bu hedef, Avrupann bir an nce bilgi tabanl ekonominin, zellikle de internetin salad frsatlardan yararlanmas gerekliliini ortaya karmtr. Bunun zerine 19-20 Haziran 2000 tarihinde Feirada yaplan toplantlarda eAvrupa Eylem Plan kabul edilmitir (Yank, 2003). Avrupa Biriliine girmek iin aday lkeler de, ortaya konulan bu hedefi benimsemi ve kendileri iin e Avrupa benzeri bir eylem plan hazrlamaya karar vermilerdir. Bylece e Avrupa + Giriimi domutur. Avrupa Komisyonu iinde Trkiyenin de bulunduu aday lkelere bu ortak eylem plannn oluturulmas iin davette bulunmu, Trkiye de 15-16 Haziran 2001de dzenlenen Avrupa Bir-

352

Sosyal Bilimler Enstits Dergisi / Ali ahin - Erhan rselli

lii zirvesinde eAvrupa + Giriimine ye olmutur (Ycetrk, 2002: 149). eAvrupa + Giriimine ye olan aday lkeler 2003 yl sonuna kadar 4 ana balk altnda toplanan hedeflere ulamak iin siyasi kararlk gstermeyi taahht etmilerdir (etin, Aydoan ve Erturul, 2003) Bu taahhtler zetle u ekildedir (eDevlet Tecnologies, 2003): 1- Bilgi toplumunun temel yap talarn oluturma almalarnn hzlandrlmas. a- Herkes iin uygun fiyatl iletiim hizmetlerinin salanmas, b- Bilgi toplumu ile ilgili mktesebata uyum ve uygulama, 2- Daha ucuz, daha hzl, daha gvenli eriim sunarak internet kullanmn zendirmek. a- Daha hzl ve daha ucuz internet eriimi, b- Aratrmaclar ve renciler iin daha hzl internet, c- Gvenli alar ve akll kartlar, 3- nsan kaynana yatrm. a- Avrupa genliinin saysal aa hazrlanmas, b- Bilgi tabanl ekonomide i gc, c- Bilgi tabanl ekonomiye herkesin katlm, 4- nternet kullanmnn canlandrlmas. a- E-ticaretin hzlandrlmas, b- Elektronik devlet: kamu hizmetlerine elektronik eriim, c- evrimii salk, d- Kresel alar iin Avrupa saysal ierii, e- Akll ulam sistemleri, f- evrimii evre, Trkiyenin eAvrupa + srecindeki sorumluluklarn yerine getirebilmesi amacyla TBTAK liderliinde e-Trkiye olarak isimlendirilen baz almalara balanmtr (etin, Aydoan ve Erturul, 2003). Dileri Bakanl ile Avrupa Genel Sekreterlii koordinatrlnde ve TBTAK sekreteryas altnda yaplan toplantlarda kriterlere uyum iin Avrupa Birliine taahht olarak verilecek tarihler saptanmtr. Buna gre Trkiyenin kriterlerin tamamn 2006 ylnda yerine getirmi olmas gerekmektedir. Bu tarihler belirlenirken Avrupa Birliinin projeler iin ayrd MEDA (Euro-Mediterranean Partnership) fonundan yararlanabilmek iin fonun biti tarihi 2006 yl kabul edilmitir. E-Trkiye iin, Babakanln ynlendirmesi ve koordinasyonuyla kamu, zel sektr, sivil toplum rgtleri ve sosyal taraflardan oluan temsilcilerin bulunduu 13 alma grubu oluturulmutur. alma gruplar ve koordinatrlkleri yledir (Bke, 2002: 32).

E-Devlet Anlay Srecinde Trkiye

353

Eitim ve nsan Kaynaklar alma Grubu Milli eitim Bakanl Altyap alma Grubu Ulatrma Bakanl Hukuki Altyap alma Grubu Adalet Bakanl Standartlar alma Grubu Trk Standartlar Enstits Bakanl Gvenlik alma Grubu Genelkurmay Bakanl E-Ticaret alma Grubu D Ticaret Mstearl Yatrmlar ve Planlama alma Grubu DPT Mstearl Ariv ve Dijital Depolama alma Grubu Devlet Arivleri Genel Mdrl Uluslararas zleme ve E-Avrupa + alma grubu AB Genel Sekreterlii zel Projeler alma Grubu Trkiye Biliim Vakf Mevcut Durumun Tespiti alma Grubu KAMUNET Teknik Kurulu Ulusal Bazda Takip, Koordinasyon ve zleme alma Kurulu Trkiye Biliim Dernei E-Salk ve evre alma Grubu Babakanlk lkemizdeki e-devlet uygulamalar incelendiinde, mevcut uygulamalarn yeterli olmad grlmektedir. Bakanlklar, yerel ynetimler, genel mdrlk, zel kurum ve kurulular ile niversitelerimizin ounda web sitesi mevcuttur. Ancak, bu web siteleri genel itibariyle sadece bilgi vermek iin hazrlanm olup basit e-servisler sunmaktadrlar. lkemizdeki e-devlete gei srecindeki yeni gelitirilen projeler dnda bilgilendirme amal, basit yetersiz ve birbirinden kopuk hizmetler verilmektedir (Emirolu, 2003). Baka bir ifadeyle, bahsi geen kurulularn web siteleri daha ok bror grnmnde olup bir ounda yer alan ierik bilgileri yetersizdir. lkemizde yaanan problemlerin dzenlenmesi vatandalarn devletle olan ilikilerinin yeniden tanmlanmas baka bir ifadeyle devlet vatanda btnlnn salanmas iin lkemizde batl devletler gibi bir e-devlet anlaynn oluturulmas iin bir takm dzenlemeler yaplmas kanlmaz gzkmektedir. lkemizdeki vatandalarn e-kltr dzeyleri yeterli olmadndan, internet kullanmn, sadece bo zamanlarn deerlendirmek ve meraklarn giderme arac olarak grmektedirler. Bu adan bilgisayar okur-yazarlnn iyi anlalp, internet kullanm daha ilevsel hale getirilmelidir. lkemizde e-devlet anlay ve uygulamalarnda zellikle teknik ve hukuki alandaki boluklar, farkl siyasi politik anlaylarla birletiinde hangi ku-

354

Sosyal Bilimler Enstits Dergisi / Ali ahin - Erhan rselli

rumun hangi hizmeti verecei konusunda skntlar olmakta (Erdal, 2002: 178) ve hizmeti kullananlar asndan da tam olarak anlalamamaktadr. Bu balamda, hizmeti sunanlar asndan, tek bir e-devlet portal oluturulmal; vatandalar iin gerekli btn kamusal hizmet ve servislere rahatlkla ulalabilecek ve vatanda ynlendirebilecek altyap salanmaldr. Sonu E-devlet denildiinde belki akla gelen ilk ey, sanal organizasyonlar balamnda sanal devlettir. Ancak u gerei gz ard etmemiz mmkn deildir. Edevlet ne bir projedir ne sanal bir devlettir. Aksine srekli takip ve denetim isteyen yeni bir yaam biimidir. Yeni bir yaam biimi olmas onun kendiliinden ortaya km bir kavram olmadnn ispatdr. Toplumlarn giderek artan ihtiyalarnn yaratt, bilgi ve iletiim teknolojileri yardmyla ayakta duracak olan yeni devlet anlaydr. Bu, iletiim teknolojilerinin kullanld effaf, vatandaa daha yakn, daha ucuz ve daha iyi alan bir idari yapnn olumas demektir. Bu yapnn en nemli zellii ise, devletle vatanda arasndaki ilikilerin elektronik ortamda kesintisiz ve gvenli olarak yrtlmesidir. E-devlet, klasik devlet anlayna rakip olarak ortaya kan bir olgu deildir. Aksine geleneksel devlet anlay iinde retilen mal ve hizmetlerin vatandaa sunulu biiminde deiiklik ngren bir ynetim tarzdr. Her eyden nce katlmc bir ynetimi ifade eden e-devlet, siber-demokrasiye geii hzlandrmakta ve demokratik devlet anlayn pekitirmektedir. Dier taraftan mal ve hizmetlerin retiminde ve sunumunda maksimum dzeyde zaman, enerji ve mali tasarruf ngrmektedir. Bankalarn ATM ubeleri gibi haftann yedi gn yirmidrt saat vatandaa kesintisiz hizmet sunabilmek, ancak e-devlet anlayn uygulayabilen ve bu konuda gerekli alt yapy (ekonomik, siyasi ve kltrel vb.) tamamlayan gelimi devletlerde sz konusu olabilmektedir. Trkiye, e-devlet uygulamalar asndan ele alndnda, bata teknik ve hukuki altyap eksiklikleri olmak zere, vatandalarmzn ve kamu brokrasisinin edevlet kullanm amalarn tam anlamyla zmseyemedikleri ve bu balamda da ekltrn olumad grlmektedir. Bu sebeplerle lkemizde e-devlet anlay arzulanan noktaya henz ulaamamtr.

KAYNAKA Arifolu, Ali ve Dierleri (2002); e-Devlet Yolunda Trkiye, Trkiye Biliim Dernei Yaynlar, Ankara Bilen, Mahmut; Cahit anver (2002); Genileyen Devletin Bunalm ve E-Devlet, I. Ulusal Bilgi, Ekonomi ve Ynetim Kongresi, K.. ..B.F. Yayn, zmit, ss. 101-117

E-Devlet Anlay Srecinde Trkiye

355

Bke, Ahmet (2002); Biliim anda e-Devlet ve e-Trkiye, zmir Ticaret Odas Yayn, http://edevlet.net/eTurkiye/edevlet_ab.pdf (Eriim Tarihi: 25.02.2003) etin, Hseyin; Okan Aydoan; Zerrin Erturul (2003); E-Trkiye Durum Analizi http://inet-tr.org.tr/ inetconf7/ ve zm nerileri, eposter/aydogan.html (Eriim Tarihi: 17.02.2003) eDevlet Technologies, http://www.edevlet.net/eAvrupa.htm (26.02.2003) E-Governance an IT enablerd Theme Of Governance, www.adb.org/Documents, 07.09.2001 (Eriim Tarihi: 26.02.2003) Emirolu, Blent Grsel (2003); E-Devlet: Yaplar Durumu, Sunulan Servisler, Dnyada Gerekletirilen Uygulamalar, Trkiyedeki almalar ve Model nerisi, http://www.cyberpark.com.tr/tbd/teknoloji%5CT302.doc (Eriim Tarihi: 17.02.2003) Erdal, Murat (2002); Elektronik Bilgi anda Kamu Ynetimi Ve Bir Yerel Ynetim Uygulamas : stanbul Byk ehir Belediyesi, I. Ulusal Bilgi, Ekonomi ve Ynetim Kongresi, K.. ..B.F. Yayn, zmit, ss.165-180 http://inet-tr.org.tr/inetconf7/bildiriler/69.doc (Eriim Tarihi: 26.02.2003) nce, Murat (2001); Elektronik Devlet: Kamu Hizmetlerinin Sunulmasnda Yeni mkanlar, DPT Yaynlar, Ankara Kaleaas, Bahadr (2001); nternet ve E-Devlet, Radikal, 12 Mays 2001 Kayal, Cevdet A.; Aye N. Yereli (2002); Trkiyede Bilgi Toplumu Yaratlmas ve E-Devlet Uygulamalarna Genel Bir Bak, I. Ulusal Bilgi, Ekonomi ve Ynetim Kongresi, K.. ..B.F. Yayn, zmit, ss. 119-130 Larrain, Claudia Orrego; E-Goverment in Developing Countries: Achievments and Prospects, The Transition to E-government: The Compherensive Strategy of Chile, http://www1.worldbank.org/publicsector/egov/orrego_keynote.p df (Eriim Tarihi: 26.02.2003) Leigh, Andrew; Robert, D. Atkinson (2001); Breaaking Down Bureaucratic Barries: The Next Phase of Digital Govenment, Progresive Policy nstute, Technology and New Economy Project, http://www.ppionline.org/documents/digigov_Nov01.pdf , (Eriim Tarihi: 26.02.2003) Milliemlak (2003); e-Devlet, http://www.milliemlak.gov.tr/e_devlet/e_devlet.htm (Eriim Tarihi: 17.02.2003) Mutiolu, Halil (2002); Kreselleme ve E-(tik) Devlet, I. Ulusal Bilgi, Ekonomi ve Ynetim Kongresi, K.. ..B.F. Yayn, zmit, ss. 957964

356

Sosyal Bilimler Enstits Dergisi / Ali ahin - Erhan rselli

Sasan, Mustafa (2001); e-Devlet: Toplumlarn Yeni Umut I M?, Stratejik Analiz Dergisi, Avrasya Stratejik Aratrmalar Merkezi Yaynlar, S. 19, ss. 89-97 Taylor Nelson Sofres Siarn The Government Online-Go Aratrmas, http://www.ntvsnbc.com/news/11/335.asp?cp1=1 (Eriim Tarihi:27.02.2003) Trkiye Biliim uras (2002), E-Devlet alma Grubu Raporu, http://www.bilisimsuras.org.tr (Eriim Tarihi: 17.02.2003) Ulusoy, Ahmet (2002); E-Devlet (in), Brokrasi (out), http://www.liberaldt.org.tr/guncel/A.%20Ulusoy/au_burokrasi.htm (Eriim Tarihi: 17.02.2003) Ulusoy, Ahmet; Karakurt, Birol (2002); Trkiyenin e-Devlete Gei Zorunluluu, I. Ulusal Bilgi, Ekonomi ve Ynetim Kongresi, K.. ..B.F. Yayn, zmit, ss. 131-144 lker, Halil (2002); Bilgi Toplumu ve Devlet, I. Ulusal Bilgi, Ekonomi ve Ynetim Kongresi, K.. ..B.F. Yayn, zmit, ss. 965-971 www.becta.org.uk/technology/infosheets/pdf/ecitizen.pdf (Eriim Tarihi: 17.02.2003) Yank, Levent (2003); Deiimin Rotas e-Trkiye, http://www.teknoturk. (Eriim Tarihi: org/docking/yazilar/tt000087-yazi.htm, 17.02.2003) Ycetrk, E., Elif, Trk Kamu Ynetiminde E-Devlet Uygulamalar ve Tabana Yaylabilme Yetenei Bakmndan Bir Deerlendirme : Bolu rnei, I. Ulusal Bilgi, Ekonomi ve Ynetim Kongresi, K.. ..B.F. Yayn, zmit, ss. 145-163