Dk Karbonlu eliklerde Normalizasyon Scakl

Seimi

elik malzemeler, farkl amalar iin farkl zellikler kazandrlarak kullanlabilen metalik
malzemelerin banda gelmektedir.
Bu almada dk karbonlu elik malzemelerde ince taneli ve homojen ferrit-perlit yapsn
oluturmak iin 45 dakika sreyle 800, 850, 900 ve 950C scaklklarda drt farkl normalizasyon
sl ilemi uygulanmtr. Isl ilem sonras detayl k mikroskobu ile mikroyap ve entik alarak
krlan rneklerde de SEM ile krlma yzey incelemeleri gerekletirilmi ve uygulanabilecek en
uygun normalizasyon scakl belirlenmitir. Anahtar Kelimeler: Dk Karbonlu elik,
Normalizasyon Tavlamas, Krlma Yzeyi

1. Giri
elik malzemeler, farkl amalar iin farkl zellikler kazandrlarak kullanlabilen metalik
malzemelerin banda gelmektedir. rnein uygun alam elementi ilavesi, deformasyon ve sl
ilem kombinasyonu ile istenen malzeme zelliklerini karlayabilir ve bu yolla gerek biim, gerek
fiziksel zellik olarak geni bir aralkta malzeme arzn kapatr. elik malzemelere; tokluk, sertlik,
sneklik ve ilenebilirlik zelliklerini gelitirmek, tane yapsn inceltmek, artk gerilmeleri gidermek
ve anma direncini gelitirmek iin farkl sl ilemler uygulanmaktadr. Bunlarn en ok
kullanlanlarndan biri normalizasyon sl ilemidir. Normalizasyon ilemi ile dzensiz, kaba taneli
mikroyap, niform, ince taneli ferrit-perlit yapsna dntrlr. Bu ilem kritik scaklk olan A3
scaklk zerinde alam kompozisyonuna da bal olarak 30-50 C fazla scaklklarda uygun
srelerde uygulanr (ekil 1) [1-5].

ekil 1. eitli sl ilemler iin scaklk blgelerini gsteren Fe-C denge diyagram [2]

ekil 2. Normalizasyon ilemi zaman-scaklk-dnm erisi [6]

Normalizasyon sonras elde edilen mikroyap, uygulanan soutma hzna baldr (ekil 2) [6].
Deformasyon uygulanm eliklere uygulanacak normalizasyon ilem scaklnn tam olarak
bilinmedii durumlarda krlma serisinden faydalanlarak uygulanmas gereken scaklk ve sl ilem
koullar belirlenebilir.

Tablo 1. Kullanlan malzemenin kimyasal analizi

2. Deneysel alma
Dk karbonlu elik malzemelerde en uygun stenitleme scakl ve bunun belirlenmesi olduka
gtr zira bir yandan seilmesi gereken scaklk yksek olduu gibi etkileyen segregasyon gibi
baka parametreler de vardr. alma iin seilen malzemenin kimyasal analizi Tablo 1de
verilmitir.
ekil 3 de normalizasyon ilemi uygulanmam, nital ile dalanm dk karbonlu elik numunenin
k mikroskop grnts verilmitir. Mikroyapda haddeleme ynnde satrlanm ferrit ve perlit
fazlar grlmektedir.
Bu oluumu gidermek amacyla 4 farkl grupta normalizasyon ilemi uygulanm ve en uygun
normalizasyon scaklnn seimi iin denemeler yaplm ve bunlar Tablo 2 de verilmitir.

ekil 4te farkl scaklklarda normalizasyon ilemi uygulanm rneklerin mikroyap oluumlar
verilmitir. N1, N2 ve N3 numunelerine ait mikroyap grntlerinde ferrit-perlit tanelerinin olduka
inceldii fakat lifli yapnn ve dolaysyla segregasyonun tam olarak giderilemedii grlmektedir. N4
numunesine ait mikroyap grntsnde ise dier rneklere gre daha ince ve daha homojen ferritperlit yaps oluturulmu ayrca lifleme tamamiyle giderilmitir.

(a)

Malzeme ii sreksizlik olarak yer alan segregasyon yreleri malzemenin hasara uramasnda
nemlilik arz etmektedir. Bu tr yreler ve oluumlar gevrekleme eilimini arttrp, malzemenin
erken hasara uramasna katkda bulunurlar. Bu nedenle farkl scaklklarnda normalizasyon ilemi
gren 4 numune mikroyap incelemelerinin ardndan krlarak krlma yzeyleri tarama elektron
mikroskobunda (SEM) incelenmitir (ekil 5). N1, N2 ve N3 numunelerinde segregasyonun tam
olarak giderilmemi olmasndan dolay yer yer gevrek, yer yer de snek krlma alanlarnn olduu
grlmektedir. Segregasyonun tamamen giderilerek homojen bir iyapnn saland N4
numunesinde ise tamamen snek bir krlma olduu grlmektedir.

3. Sonular
Tm numunelerde yaplan mikroyapsal ve krlma yzey incelemeleri sonucunda numunelere
uygulanan normalizasyon ileminin malzeme ii sreksizlik olarak ifade edilen ve bu nedenle yapda
bulunmas istenmeyen segragasyonlarn giderilmesinde etkili olduu gzlemlenmitir. Artan
normalizasyon scaklna bal olarak ferrit-perlit tanelerinin inceldii ve daha homojen bir yapnn
elde edildii belirlenmitir. almada kullanlan dk karbonlu elik iin en uygun normalizasyon
scaklnn uygulanan sl ilem tesleri snrnda 950 C olduu belirlenmitir.
4. Kaynaklar
[1]Hasrc, H., AISI D6 eliinin Adhesif Anma Davranna Isl lem artlar ve Kayma Hznn
Etkisi, Gazi niversitesi Mhendislik Mimarlk Fakltesi Dergisi, 25. Cilt , 587-592, 2010.
[2]Thelning, K. E., elik ve Isl lemi, Bofors El Kitab, 1984.
[3]Topba, M. A., Isl lemler, stanbul, 1993.
[4]Patel, S. K., Heat Treatment of Low Carbon Steel, National Institute of Technology, 2008.
[5]Papworth, A. J., Knorr, D. B., Williams, D. B., The Evolution of The Segregation Behaviour of
Alloying Elements in a Low Alloy Stell, Scripta Materialia, 48, 1301-1305, 2003.
[6]ASM Handbook, Heat Treating, Volume:4, Third Printing, 1993.