Professional Documents
Culture Documents
L thuyt v h lc
Trong tnh hc c hai bi ton c bn: thu gn h lc v xc nh iu
kin cn bng ca h lc. Chng ny gii thiu ni dung ca hai bi ton c
bn ni trn.
2.1 c trng hnh hc c bn ca h lc
r
F2
r
F1
r b
F2
r
F1
r
F3
r
Fn
r
R n
r
R
r
Fn
r
F3
a/
Hnh 2.1
r
r
r
r
R = F1 + F2 + ... Fn =
F i
b/
(2-1)
i=1
Xi;
i=1
-16r
R y = y1 + y2 +...+ yn =
r
R z = z1 + z2 +... +zn =
Yi;
i=1
Zi.
i=1
R 2x + R 2 y + R 2z ;
cos(R,X) =
Rx
;
R
cos(R,Y) =
Ry
R
cos(R,Z) =
Rz
.
R
Vc t chnh l mt vc t t do.
2.1.2. M men chnh ca h lc
Vc t m men chnh ca h lc i vi tm O l vc t tng ca cc vc
t m men cc lc trong h ly i vi tm O (hnh 2.2). Nu k hiu m men
r
chnh l M o ta c
r
Mo =
r r
m
o( F i)
n
(2 -2)
i=1
r
F1
A1
r
z1
m2
r
M0
r
m 30
r
m 20
r
z2
A2
r
F2
r
z3
r
m 10
A3
r
F3
Hnh 2.2
r
-17r
mx( F i);
i=1
my( F i);
i=1
mz( F i).
i=1
Mx
;
Mo
cos(Mo,y) =
r
My
Mo
cos(Mo,z) =
Mz
.
Mo
A
B
d
r
F ''
Hnh 2.3
hnh 2.3).
r r r
r
Theo tin 2 c: F ( F , F ', F '').
r r r
r r
H ba lc ( F , F ', F '') c hai lc ( F , F '') to thnh mt ngu lc c m
r
ng vi mt lc R .
C th c:
r
r
F1
( F1 , F2 ) R 1 trong R 1 = F1 + F2
r
A1
M = Mo
r
m 20
r
m 30
( R 1, F 3 ) R 2 trong R 2 = R 1 + F 3 =
r
r r
F1 + F2 + F 3
....
r
r
r
( R (n-1), Fn ) R
r A2
F2
A3
r
F1
r
m 10
O
r
r R
F2
r
F3
Hnh 2.4
r
F3
-19r
trong R = R (n-2) + Fn =
F i
i=1
Hp lc R ca cc lc t ti O l vc t chnh R 0 ca h lc.
Cc ngu lc ph cng c th thay th bng mt ngu lc tng hp theo
cch ln lt hp tng i ngu lc nh trnh by chng 1. Ngu lc tng
r
hp ca h ngu lc ph c m men M o =
h lc cho i vi tm O
Theo nh l 2.2, trong trng hp tng qut khi thu gn h lc v tm O
bt k ta c mt vc t chnh v mt m men chnh. Vc t chnh bng tng
hnh hc cc lc trong h v l mt i lng khng i cn m men chnh bng
tng m men cc lc trong h ly i vi tm thu gn v l i lng bin i
theo tm thu gn.
xc nh quy lut bin i ca m men chnh i vi cc tm thu gn
khc nhau ta thc hin thu gn h lc v hai tm O v O1 bt k (hnh 2.4a).
Thc hin thu gn h v tm O ta
r
r
M0
c R 0 v M o.
r
R0
r
R 01
r
M 01
Trn vt ta ly mt tm O1 khc O
r
sau ri lc R o v O1 ta c
O1
r
r
r
r
R o R o1 + ngu lc ( R o , R 'o1).
r
r
R '01
Suy ra ( R o, M o) R o1 + ngu lc
r
Hnh 2.4a
( R o , R 'o1) + M o
r
Nu thu gn h v O1 ta c M o1 v R o1 .
iu tt nhin phi c l :
r
( R o, M o) ( R o1 , M o1 ).
Thay kt qu chng minh trn ta c:
-20r
hay M 01 M o + ( R o, R '01)
r
(2.3)
r
r
Mo=0
H lc kho st cn bng.
2.2.3.2. Vc t chnh bng khng cn m men chnh khc khng
r
R = 0;
r
Mo0
H c mt hp lc bng vc t chnh.
2.2.3.4. Vc t chnh v m men chnh u khc khng nhng vung gc vi
nhau (hnh 2.5)
r
r
r
r
R 0; M o 0 v R M o
r
r
R on
r
Mo
r
Ro
O
d
r
O' Rr
O' R
P
P'
-21-
Ta c ( R , M o) ( R , R ', R '' ).
r
r r
r
M0
trong clc P t ti O cn lc
r
r
P ' t ti O1 sao cho mo(P) = M o.
O1
r
P'
r
P
r
R'
r
R0
Hnh 2.7
-22r
m o( F i)
r r
m z( R ) =
r r
m
z( F i)
i=1
n
(2.4)
i=1
r r
r
Chng minh: Cho h lc ( F1 , F2 ,..., Fn )
r
tc dng ln vt rn. Gi R l hp lc ca h
r
F1
r
F2
r
R
(hnh 2.8).
r
R'
Ti im C trn ng tc dng ca
r
hp lc R t thm lc R ' = - R .H lc
r
Fn
bng:
r
( F1 , F2 ,... Fn , + R ') 0
Khi thu gn h lc ny v mt tm O bt k ta c mt vc t chnh v
mt m men chnh. Cc vc t ny bng khng v h cn bng, ta c:
r
Mo=
m o( F i) + m o( R ') = 0
i=1
Thay R ' = - R ta c:
n
m o( F i) - m o( R ) = 0
i=1
Hay mo( R ) =
r r
m
o( F i)
n
i=1
-23r
mz( R ) =
mz( F i)
i=1
nh l c chng minh
2.2.5. Kt qu thu gn cc h lc c bit
2.2.5.1. H lc ng quy
H lc ng quy l h lc c ng tc dng ca cc lc giao nhau ti mt
im. Trong trng hp h lc ng quy nu chn tm thu gn l im ng quy
kt qu thu gn s cho vc t chnh ng bng hp lc cn m men chnh s
bng khng.
R0 0,
Mo = 0
vi O l im ng quy.
2.2.5.2. H ngu lc
Nu h ch bao gm cc ngu lc, khi thu gn h s c mt ngu lc
tng hp c m men ng bng m men chnh ca h.
n
M=
m
i =1
2.2.5.3. H lc phng
H lc phng l h c cc lc cng nm trong mt mt phng.
Nu chn tm thu gn nm trong mt phng ca h th kt qu thu gn
r
r
F
1=0
n
i=1
r
Mo=
m o( F 1) = 0
(2-5)
i=1
Rx =
Xi = 0, Ry =
Mx =
mx( F i) = 0,
i=1
i=1
Yi =0, Rz =
i=1
My =
Zi = 0
i=1
my( F i) = 0,
i=1
Mz =
mz( F i) = 0.
(2-6)
i=1
Trong cc phng trnh trn Xi, Yi, Zi l thnh phn hnh chiu ca lc Fi;
r
-25n
Rx =
Xi = 0
i=1
Ry =
Yi =0
(2-7)
i=1
n
Rz =
Zi = 0
i=1
2.3.2.2. H ngu lc
r
Mx =
i=1
n
My =
mx( F i) = mix = 0,
i=1
my( F i) =
i=1
r
Mz = mz( F i) =
n
i=1
miy = 0,
(2-8)
i=1
n
miz = 0.
i=1
men m i ca ngu lc th i.
2.3.2.3. H lc song song
Chn h to oxyz sao cho oz song song vi cc lc. Khi cc hnh
chiu Rx, Ry ca vc t chnh v Mz ca m men chnh lun lun bng khng.
V vy phng trnh cn bng ca h lc song song ch cn li ba phng
trnh sau:
n
Rz =
Zi = 0;
i=1
Mx =
mx( F i) = 0;
i=1
(2-9)
-26n
My =
my( F i) = 0
i=1
phng trnh Rz =
zi = 0; Mx =
i=1
mx(Fi) = 0 v My =
i=1
Rx =
Xi = 0;
i=1
n
Ry =
Yi = 0;
(2-10)
i=1
Mz =
mz(Fi).
i=1
Mz
Mz =
mz(Fi)
i=1
-272. Dng mt phng trnh hnh chiu v hai phng trnh m men
r
Rz =
Xi = 0;
i=1
MA =
mA(Fi) = 0;
(2-11)
i=1
n
MB =
mB(Fi) = 0
i=1
MA =
mA( F i) = 0
i=1
-28n
MB =
(2-12)
i=1
n
MC =
mB( F i) = 0
r
mo( F i) =0
i=1
R3 r
P2
r
P1
r
R1
r
R2
r
r
R1, trong dy AD l R 2 v lc dc ct l R 3
y
D
-30r
R 3. iu kin u A cn bng l h 5 lc tc dng ln n cn bng. Ta c:
r
P1
P2
R1
R2
R3
x1
-P
R2sinsin
y1
-P
R1sin
R2sincos
z1
-R1cos
-R2cos
R3
(a)
( b)
(c)
P
1
1 cot g
; R2 =
; R3 = P cotg(1-cotg +
);
sin sin
sin
sin
Thay cc tr s ca , v P ta nhn c:
R1 = 85kN; R2 = 231 kN; R3 = 273kN.
Kt qu u dng nn chiu cc phn lc chn l ng.
Th d 2.2: Mt xe 3 bnh ABC t trn mt mt ng nhn nm ngang.
Tam gic ABC cn c y AB = 1m, ng cao OC = 1,5m, trng lng ca xe
l P KN t ti trng tm G trn on OC cch O l 0,5m. Tm phn lc ca mt
ng ln cc bnh xe (xem hnh 2-9)
-31Bi gii:
Kho st s cn bng ca xe.
r
NB
V xe t trn mt nhn nn
r
NA
gc vi mt ng.
r
r
NC
r
P
tc dng ca 4 lc P , N A, N B, N C.
Hnh 2.9
H 4 lc ny l h lc song song.
(a)
(b)
(c)
kN
nh. Ti C c treo bi dy CD
t xin mt gc so vi x. Ti B
c dy ko thng ng nh trng
D
E
2
C
1
G
Hnh 2.10
M
2
(a)
Yi = YA - Q - G +T cos600 + P = 0;
(b)
(c)
t ti im gia AE.
Ba phng trnh trn cha 3
n s XA, YA, v T do bi ton l
tnh nh.
Gii h phng trnh trn ta
YA
90r0
XA Q
1
1
r
G
Hnh 2.11
c:
T=
r
P
r
T
C
M
2
x
B
z
ZA
n bnh ai C c bn knh r1 = 20
cm v nng trng vt P buc vo
cun trn trng ti c bn knh r2 =
15cm. Cho bit hai nhnh dy ai
ZB
u dy cp vt qua rng rc K v
T2
T1
YA
YB
c lc cng T1 v T2 vi T1 = 2T2;
Trng vt P= 180kN; a = 40cm; b =
Hnh 2.12
-34Bng 2-2
r
F1
r
F
r
T1
r
T2
r
RA
r
RB
X1
Y1
Fcos
Thp
T2
YA
YB
Z1
-Fsin
ZA
ZB
mx(F)
-F.r2
-T2r1
my(F)
Fsin.b
T1r1
-ZB(a+b)
-T2a
YA(a+b)
mz(F)
Fcos.b
45
-T1.a
Cc phng trnh cn bng thit lp c:
Yi = Pcos + T1+T2 + YA + YB = 0;
Zi = Fsin + ZA + ZB = 0;
Mx = F.r2 + T1r1 - T2r1 = 0;
My = Fsin.b - ZB(a+b) = 0;
Mz = Fcos.b - T1a- T2a + YB(a+b) = 0;
H 5 phng trnh trn cha 5 n s l YA, ZA, YB, ZB v T1 nn bi ton l
tnh nh.
Gii h phng trnh trn tm c:
T2 =
P.r2 180.15
=
= 135kN ; T1 = 2T2 = 270 kN;
r
20
ZB =
b.P sin
60.180.0,5
=
= 54 kN;
a+b
40 + 60
40.3.135 180.60.
a.3T2 Pb cos
2 = 69 kN
YB =
=
40 + 60
a+b
YA =- Pcos-3T2 - YB = -180.
3
-3.135- 69 -630KN
2
E
D
r
P
r
Q
bn l c nh, cn ti cc im
C, D l cc im ta nhn.
Xc nh phn lc ti cc
Hnh 2.13
gi A v cc im ta C,D.
Cho P = 40kN, Q = 20kN; CB =
1
1
AB; DE = BE; = 450.
3
3
-36-
r
ND
Y10 = YB - P + NDcos = 0;
D
YB
2
a
mB(F1) = ND .a - P. cos = 0.
3
2
r
P
B
XB
ND =
Hnh 2.14
YA
3
3
XB = P sin2 = .40.1= 15kN;
8
8
XA
A
YB = P(1-
3
3 2
cos2)= 40(1)= 25kN.
4
4 4
XB
r
Q
C
YB
Hnh 2.15
Gi tr cc phn lc u dng iu ny
chng t chiu ca chng nh chn l ng.
2
b
b - Q. = 0;
3
2
2b
b
b
+ Q - Y'B. = 0;
3
6
3
1
1
Q - YB = -7,5kN;
4
2
YC =
3
3
Q + YB = 52,5kN.
4
2