Teorija plastinosti i viskoelastinosti

imun Svilii

Sadraj:
Sadraj: ........................................................................................................................................ 1
1.

Zadatak .................................................................................................................................... 3
1.1.

Analiza konstrukcije u elastinom podruju 0 F FT ............................................. 4

1.2.

Analiza konstrukcije u elasto-plastinom podruju FT F Fgr ................................ 7

1.3.

Analiza pomaka C ............................................................................................................ 7

1.3.1.

Elastino podruje 0 F FT .............................................................................. 8

1.3.2.

Elasto-plastino podruje FT F Fgr ................................................................ 8

1.4.

2.

Rastereenje iz elasto-plastinog podruja ....................................................................... 9

1.4.1.

Zaostala naprezanja ................................................................................................. 10

1.4.2.

Zaostali pomak ........................................................................................................ 11

Zadatak .................................................................................................................................. 12
2.1.

Elastino podruje .......................................................................................................... 14

2.2.

Plastino podruje........................................................................................................... 15

3.

Zadatak .................................................................................................................................. 19

4.

Prilog ..................................................................................................................................... 22

Teorija plastinosti i viskoelastinosti

imun Svilii

Popis slika:
Slika 1.1. tap osloboen veza i dijagrami unutarnjih sila ............................................................. 3
Slika 1.2. Elastino-idealno plastian materijal .............................................................................. 3
Slika 1.3.tap sa ucrtanim reakcijskim silama ................................................................................ 4
Slika 1.4. Metoda presjeka .............................................................................................................. 5
Slika 1.5 Dijagram normalnih sila .................................................................................................. 6
Slika 1.6.Ovisnost pomaka presjeka C o optereenju tapa ............................................................ 9
Slika 1.7 Rastereenje elasto-plastino deformiranog tapa ........................................................ 11
Slika 2.1. Prikaz optereenja ......................................................................................................... 12
Slika 2.2. Uvjeti ravnotee ............................................................................................................ 12
Slika 2.3. Prikaz momenata savijanja............................................................................................ 13
Slika 2.4. Elastina linija nosaa u elastinome podruju ............................................................. 13
Slika 2.5. Varijanta 1 ..................................................................................................................... 15
Slika 2.6. Varijanta 2 ..................................................................................................................... 16
Slika 2.7. Varijanta 3 ..................................................................................................................... 16
Slika 2.8. Varijanta 4 ..................................................................................................................... 17
Slika 2.8. Varijanta 5 ..................................................................................................................... 18
Slika 3.1. Zadatak 3 ..................................................................................................................... 19

Teorija plastinosti i viskoelastinosti

imun Svilii

1. ZADATAK:
Izvriti analizu naprezanja i deformacija statiki neodreenog tapa prema slici.tap ima
konstantnu povrinu poprenog presjeka A, dok je materijal tapa elastino-idealno
plastian.Potrebno je takoer izvriti analizu pomaka toke C te analizirati proces
rasteredenja deformiranog tapa iz elasto-plastinog stanja.
Zadano: : 0 F Fgr, l,A,E, T.

Slika 1.1. tap od elastino-idealno plastinog materijala optereen koncentriranim silama F i

2F

Slika 1.2 . Elastino-idealno plastian materijal

T

Teorija plastinosti i viskoelastinosti

1.1 Analiza

imun Svilii

u elastinom podruju

(0 )

Slika 1.3. Ucrtane reakcijske sile

Fx =0
-RA RB +2F+F=0

(1)

Poto imamo jednu jednadbu a dvije nepoznanice zadatak je jedanput statiki neodreen.
Uvjet deformacije:
UB =0 , RA = 0

=0

RB =

4
3

(2)

RA =

5
3

(3) - prvo de se plastificirati dio 1

Teorija plastinosti i viskoelastinosti

imun Svilii

Slika 1.4 Metoda presjeka

Prema slici 1.2. dobivamo jednadbe za raunanje unutarnjih sila koje glase

Fx = 0

RA N1 = 0
RA - N2 -2F = 0
RA -2F - F- N3 =0

(4)

Uvrtavanjem izraza sada lako moemo izraunati unutarnje sile koje iznose:
N1 = RA =

5
3

N2 = RA -2F = -

1
3
4

N3 = RA -3F = - F
3

(5)

Teorija plastinosti i viskoelastinosti

imun Svilii

,,N

Slika 1.5. Dijagram normalnih sila

Uvjet teenja:
Uvjet teenja je i T i nakon uvrtavanja unutarnjih sila u izraz za raunanje naprezanja
aksijalno optereenog tapa dobivamo:

1 =
2 =
3 =

5 1
3
1 2
3
4 3
3

=
=

(6)

Iz izraza (6) vidljivo je najvee naprezanje u dijelu tapa A-C te da je FT1 najmanja sila kod koje
dolazi do granice teenja, odnosno da e se dio tapa A-C prvi plastificirati Sila FT iznosi:

FT1 =FT =

3
5

(7)

Teorija plastinosti i viskoelastinosti

1.2

imun Svilii

Analiza konstrukcije u elasto-plastinom podruju

F Fgr

Nakon plastifikacije dijela tapa A-C sila u tom dijelu tapa ostaje konstantna i sustav postaje
statiki odreen, pa uvjet deformacije vie nije potreban kao dodatna jednadba.
Prvom sljedeom plastifikacijom nastaje kolaps konstrukcije pa se sila kod koje se to dogaa
zove Fgr , granina sila.
Kako je sila u plastificiranom dijelu tapu konstantna, moemo pisati
N1 =RA = T A

(8)

Nakon uvrtavanja izraza (8) u izraz (9) , unutarnje sile u elasto-plastinom podruju iznose:
N1 = T A
N2 = T A -2F
N3= T A -3F

(9)

I nakon uvrtavanja izraza (9) u uvjet teenja, za dio C-D i D-B

2 =
3 =

=
=

2
2

3
3

T = T

(10)

T = T

Vidljivo je da je Fgr3 Fgr2 to znai da e se sljedee plastificirati dio tapa D-B. Granina
sila iznosi
2

Fgr3 =Fgr = T A

(11)

Teorija plastinosti i viskoelastinosti

1.3

imun Svilii

Analiza pomaka presjeka C

1.3.1Elastino podruje 0 F FT

U elastinom podruju vrijedi izraz za raunanje pomaka aksijalno optereenog tapa koji
glasi:
uc =

(12)

Pri granici teenja, odnosno sili FT pomak poprima vrijednost

uC T

l
E

(13)

1.3.2 Elasto-plastino podruje FT F Fgr

U elasto-plastinom podruju vie ne vrijedi linearna veza za dio tapa A-C pa se pomak
rauna po izrazu:
uc = -l2 -l3 =

(14)

uc = (5 2 T A )
Pri graninoj sili Fgr pomak iznosi:
uC 2 T

l
E

(15)

Teorija plastinosti i viskoelastinosti

1.2

imun Svilii

Rastereenje iz elasto-plastinog podruja

Rastereenje je elastian proces nakon kojeg nam kao rezultat ostaju zaostala naprezanja i
zaostali pomaci u tapu.
Rastereenje e se modelirati kao sile F ' suprotnog smjera od zadanih sila F koje rastu od 0
do vrijednosti F * , FT F * Fgr

Vrijednost F * uzimamo kao aritmetiku sredinu i ona iznosi

F *=

+
2

19

30

T A

F
M

S
F= Fgr =const.

L
here.
Type
FT=0.6
T equation
A
T A

F* = 0.633T A
0.6

Fgr= T A

rasteredenje

K
1

Uc.zaost. =9 T
19

Uc =18 T

Uc =6 T

N
UcT = T

uc

Uc.gr =2 T

Slika 1.6 . Ovisnost pomaka presjeka C o optereenju tapa F

Teorija plastinosti i viskoelastinosti

imun Svilii

Uvrtavajui F=F' u izraze (5) za raunanje unutarnje sile u elastinom podruju, dobivamo
izraze za unutarnje sile zbog djelovanja F' :
5

N1' = 3 F'
N2 ' =
N1 ' =

1
3
4
3

F'

(17)

F'

Pri konanoj vrijednosti F ' F * poprimaju vrijednosti:

19

N1' (F* ) = 18 T A

1.4.1

N2' (F* ) =

19

N3' (F* ) =

38

90

45

T A

(18)

T A

Zaostala naprezanja

Zaostala naprezanja, odnosno zaostale unutarnje sile dobivamo iz izraza

Ni,zaostalo =Ni + N'i rastereenja pri emu N'i rastereenja dobivamo uvrtavanjem F F * u (5)

19

N1,zaostalo = T A 18 T A = 18 T A
19

19

N2,zaostalo = (T A 15 T A ) + 90 T A = 18 T A
19

38

N3,zaostalo = (T A 10 T A )+ 45 T A = 18 T A

10

(19)

Teorija plastinosti i viskoelastinosti

1.4.2

imun Svilii

Zaostali pomak

Elastini pomak pri sili F' =F* dobivamo uvrtavanjem izraza za unutarnje sile pri sili
F' =F* (18) uizraz za pomak u elastinom podruju (12)
5

19

uc ' (F*) = 3 = T
18

(20)

Pomak u elasto-plastinom stanju pri sili F F * dobivamo iz izraza (14)

uc (F*)

7
6

(21)

Zaostali pomak dobivamo superpozicijom gore izraunatih pomaka

uc ,zaostali = uc (F*) + uc' (F*) =

1
9

Slika 1.7. Rastereenje elasto-plastino deformiranog tapa

11

(22)

Teorija plastinosti i viskoelastinosti

imun Svilii

2. ZADATAK:
Za okvirni nosa zadan i optereden prema slici 9., potrebno je:
a) skicirati i kotirati dijagram momenata savijanja i elastinu liniju u elastinom stanju,
b) Izvriti analizu ponaanja konstrukcije u graninom plastinom stanju te odrediti
granino opteredenje konstrukcije.
Zadano: : 0 F Fgr, a, EI=konst.,T.

Slika 2.1. Prikaz optereenja

Mx2

Mx3

2F

Mx1

Mx4

Slika 2.2. Uvjeti ravnotee

12

Teorija plastinosti i viskoelastinosti

imun Svilii

Slika 2.3 .Dijagram momenata savijanja

Slika 2.4. Prikaz elastine linije

13

Teorija plastinosti i viskoelastinosti

imun Svilii

2.1 Analiza u elastinom podruju

Prema uvjetima ravnotee na slici 10.:

Fx 0 F Ax Bx 0

(1)

Fy 0 A y By 2F 0

(2)

M A 0 M A M B 2Fa 2F 3a 6a By 0 (3)
Primjena teorema o minimumu energije deformiranja:

=0

1
2

=0

=0

(4)

( M x12 dx1 M x 2 2 dx2 M x 3 2 dx3 M x 42dx4 ) (5)

M x1 Ax x1 M A
M x 2 Ax 2a Ay x2 M A

(6)

M x 3 Ax 2a Ay (3a x3 ) M A 2F x3
M x 4 Ax (2a x4 ) Ay 6a M A F x4 2F 3a

Nakon provedenih integracija i sreivanja dobivaju se sljedede jednadbe:

1.8325Ax a + 3 Ay a MA = 1.79125 Fa
1.6 Ax a + 4.8 Ay a MA = 3.5 Fa

Ax = -0.46382 F

-1.23 Ax a - 2.307Ay a + MA + 1.4615Fa= 0

A y = 0.888 F
Ma = 0.0258 Fa

(10) primijeniti u (1), (2), i (3):

Bx = 1.46382 Fa
By = 1,11 Fa
MB = 1.307 Fa

14

(10)

Teorija plastinosti i viskoelastinosti

imun Svilii

2.2 Analiza u plastinom podruju

Okvirni nosa je tri puta statiki neodreen, dakle, treba postojati 3+1=4 plastina
zgloba da bi prela u mehanizam. Plastini zglobovi mogu se pojaviti u presjecima u kojima
moment savijanja ima ekstremnu vrijednost.
1.varijanta: plastini zglob u A, B, C i D
2

Slika 2.5. Varijanta 1

prema teoremu virtualnih radova:

Kinematika veza:

2a + 6a - 2a = 6a / :2a

W(e) = Fgr uc = Fgr 2a

j

U(i) = -Mgr (++0+0++)= -4 Mgr

k

W(e) + U(i) = 0
j

Fgr 2a -4 Mgr = 0

Fgr = 2

Mgr

15

Teorija plastinosti i viskoelastinosti

imun Svilii

2.varijanta: plastini zglob u A, B, D i E

Slika 2.6 . Varijanta 2

prema teoremu virtualnih radova:
We Fgr uc 2 Fgr wc Fgr 2 a Fgr Fgr a
U i M gr ( ++) = -6 Mgr

6 Mgr

Fgr=
8

3.varijanta: plastini zglob u A, B, C i E

2

Slika 2.7. Varijanta 3

16

Teorija plastinosti i viskoelastinosti

imun Svilii

T.V.R.
We Fgr 2a 3Fgr 3a 7Fgr a
ta varijanta nije moguda jer je virtualni rad vansjkih sila negativan

4.varijanta: Ponekad moe dodi do poputanja konstrukcije i pri manjem broju plastinih
zglobova od minimalno potrebnih (n+1)

Slika 2.8. Varijanta 4

We =3 Fgr Fgr
U i 4M gr

Fgr =

4
9

17

Teorija plastinosti i viskoelastinosti

imun Svilii

5.varijanta: plastini zglobovi u A, B, C i E

Slika 2.9. Varijanta 5

We = - Fgr +2 Fgr Fgr

U i 6M gr

Fgr =

6
5

Do sloma okvirnoga nosaa dodi de po varijanti 4. jer ona daje najniu vrijednost graninog
opteredenja.

18

Teorija plastinosti i viskoelastinosti

imun Svilii

3.Zadatak:
Na tap od viskoelastinog materijala narinuta je tijekom vremena t rastua deformacija
prema izrazu = = 0 + 10ln(10 + 1).
Odredite promjenu naprezanja u tapu tijekom vremena = (), ako je modul relaksacije
viskoelastinog materijala od kojeg je izraen tap dan sljedeim izrazom
2

= 0 +

=1

Zadano: 0 , 0 , 1 , 2 , 1 , 2 .

Slika 3.1. optereeni viskoelastini tap

= 0 +

=1

= 0 + 1

+ 2

(1)

19

Teorija plastinosti i viskoelastinosti

imun Svilii

Nasljedni integrali,formula 10.132, str 575. (Aflirevi: Uvod u tenzore i mehaniku

kontinuuma):

= (0) +

0
( )

= 0 +

= 0 + 10 ln 10 + 1

(3)

= 0 + 10 ln 10 + 1

(4)
(4*)

E(0) = E0 + E1 + E2

(2)

0 + 1

( )

+ 2

( )

( )

( )

( )

(5)

Jednadbe (5), (4),(4*) i (3) uvrtavamo u nasljedni integral (2):

= (0 + 10 ln 10 + 1 ) 0

0 + 10ln
(10 + 1 )

( )

( )

Pojednostavljenjem u programu Mathcad dobivamo sljedei izraz:

= (0 + 10 ln 10 + 1 ) (E0 + E1 + E2 ) + 0
10 ln 10 + 1

2 + 2 1

20

(6)

Teorija plastinosti i viskoelastinosti

imun Svilii

Uvrtavanjem izraza (1) u (6) dobivamo:

= 0 + 10 ln 10 + 1 0 + 1 + 2 10 ln 10 + 1 (2 + 2 1

21

2 )

Teorija plastinosti i viskoelastinosti

imun Svilii

Prilog 2.zadatak -jednadbe napisane u MathCad-u

1)

=
g( x)

f (x) A x M

2a

f ( x) g( x) dx

8 A a

d
f ( x) x
dA

2 M a

f1 (x) A 2a B x M
d
g2( x)
f1 ( x) 2 a
dA

3a

f1 ( x) g2( x) dx 3 a ( 4 A a 2 M 3 B a)

f2 (x) A2a B (3a x) M 2Fx

d
g3( x)
f2 ( x) 2 a
dA

3a

f2 ( x) g3( x) d x 12 A a 27 B a 18 F a 6 M a

f3 (x) A(2a x) B6a M Fx 6Fa

d
g4( x)
f3 ( x) 2 a x
dA

2a

f3 ( x) g4( x) d x

2 a ( 4 A a 3 M 18 Fa 18 B a 2 F a)
3

22

Teorija plastinosti i viskoelastinosti

2)

imun Svilii

f (x) A x M

g ( x)

d
f ( x) 0
dB

2a

f ( x) g( x) dx 0

f1 (x) A 2a B x M
d
g2( x)
f1 ( x) x
dB

3a

f1 ( x) g2( x) d x

9 a ( 2 A a M 2 B a)
2

f2 (x) A2a B (3a x) M 2Fx

d
g3( x)
f2 ( x) 3 a x
dB

3a

f2 ( x) g3( x) dx 27 A a 63 B a 45 F a

f3 (x) A(2aa x) B6a M Fx 6Fa

d
g4( x)
f3 ( x) 6 a
dB

23

27 M a
2

Teorija plastinosti i viskoelastinosti

g ( x)

f (x) A x M

imun Svilii

d
f ( x) 1
dM

2a

f ( x) g( x) dx 2 a ( M A a)

f1 (x) A 2a B x M
d
g2( x)
f1 ( x) 1
dM

3a

f1 ( x) g2( x) d x 3 M a

9 B a

6 A a

f2 (x) A2a B (3a x) M 2Fx

d
g3( x)
f2 ( x) 1
dM

3a

f2 ( x) g3( x) dx

3 a ( 2 M 4 A a 9 B a 6 F a)
2

f3 (x) A(2aa x) B6a M Fx 6Fa

d
g4( x)
f3 ( x) 1
dM

2a

f3 ( x) g4( x) dx 2 a ( A a M 6 Fa 6 B a F a)

24

Teorija plastinosti i viskoelastinosti

imun Svilii

Slika . Dijagrami porepnih sila

Slika . Elastina linija nosaa u elastinome podruju

25

Teorija plastinosti i viskoelastinosti

Slika.

imun Svilii

Dijagram momenata savijanja

26

Teorija plastinosti i viskoelastinosti

imun Svilii

Dokaz jednakosti kuteva pomou kinematikih relacija

Uz pretpostavku o malim pomacima, vrijedit de:
0 pa prema tome: 1, , = 1, 2, 3,4.
1.Varijanta
2

1
1

Kinematika veza:
nosa se giba kao kruto tijelo

x-os
2a + 6a - 2a 1= 6a / :2a

ili

w c = wd

= 1
2.Varijanta

2a = 2a 1

i analogna varijanta 5

2
1

4
4

27

Teorija plastinosti i viskoelastinosti

imun Svilii

Kinematika veza:
x-os

z-os

2a 1+ 3acos2 + 3acos 3 - 2a 4 = 6a

2acos 1+ 3a2 - 3a3 + 2acos4 = 4a

2a 1+ 3a + 3a - 2a 4 = 6a

2a + 3a 2 + 3a 3 - 2a = 4a

1 = 4

2 = 3

Nosa se giba kao kruto tijelo te zbog pravoga kuta pretpostavljamo:

1 = 2 te iz toga slijedi 1 = 2 =3 = 4 =

3.Varijanta
2

1
4

Prema slici trokuta vidimo da se toka D vri samo horizontalni pomak jer pretpostavljamo male pomake.

Po x-osi
2a 1+ 3acos2 +3acos3 - 2a 4 = 6a

Po z-osi ili jednostavnije pomak toke E

3 2 =3a3

2a 1+ 3a + 3a - 2a 4 = 6a
1 = 4

2 = 3

Pomak krutog tijela 3 = 4

1 = 2 = 3 = 4 =
28

Teorija plastinosti i viskoelastinosti

imun Svilii

4.Varijanta

2
2

z-os ili pomak toke E

3a 1 - 3a 2 = 0
1 = 2 =
Jednakost kuteva mogla se pretpostaviti iz simetrije nosaa iako nosa nije strogo
simetrian zbog djelovanja sile samo na lijevoj strani.
29

Teorija plastinosti i viskoelastinosti

imun Svilii

Literatura:
1. prof.dr.sc D.Pustaic, I. Cukor. Teorija plasticnosti i viskoelasticnosti - Saetak
predavanja. Zagreb : an., 2009.
2. I.Alfirevic, prof.dr.sc.: Uvod u tenzore i mehaniku kontinuuma. Zagreb, 2009.
4. Kraut, Bojan. Strojarski prirucnik. 1967.
5.PTC: Mathcad Prime 14
6. Multiframe4D.
7. Solidworks

30