TONYUKUK BENG TAI

1. Ta, 1. Yz. (Bat yz)

1- Bilge Tonyukuk'um. Kendim in lkesinde dodum. Trk bodunu in'e bal idi.
2- Trk bodunu (bir) ba bulamadan in'den ayrld, (bir) ba buldu. (O) ba brakp
in'e yine dnd. Teri yle demi beli: "Ba verdim,
3- Ban brakp geri dndn. Dndn iin Teri ldrmtr beli". Trk bodunu ld,
eridi, yok oldu. Trk Sir bodununun yurdunda
4- boy kalmad. Uzakta, darda kalm(lar) toparlanp yediyz oldu(lar). ki bl atl,
bir bl yaya idi. Yediyz kiiyi
5- yneten bykleri ad idi. "Katl" dedi, katlan ben oldum:Bilge Tonyukuk... Kaan m
klaym dedim. Dndm. Sska boa (ile), semiz boa arkaya
6- tekme atsalar, semiz boa m, sska boa m att diye bilinmez imi deyip oka
dndm. Ondan sonra Teri bilgi verdii iin, zm, kendim kaan kldm. Bilge
Tonyukuk, Boyla Baa Tarkan
7- ile lteri kaan olunca Gney'de in'i, Dou'da Ktayn', Kuzey'de Ouz'u pek ok
ldrd. Bilgesi, avuu ben kendim idim. oay'n Kuzeyi'nde Kara Kumu'da oturur
idik.

1. Ta, 2. Yz. (Gney yz)

1- Geyik yiyerek, tavan yiyerek oturur idik. Bodunun boaz tok idi. Yamz evrede
ocak gibi iken (biz) ate gibi idik. ylece otururduk. Yrk Ouzlarndan tank geldi.
2- Tann sz yle: "Dokuz Ouz bodunu zerine kaan oturdu." der. in ynne Kon
Paa'y gndermi. Ktayn ynne Tora Esim'i gndermi. Sz byle: "Azck Trk
bodunu
3- yryor imi. Kaan alp imi. Danman bilgili imi. O iki kii var olursa seni (de),
in'i (de) ldrecek derim. Dou'da Ktayn' ldrecek derim. Beni, Ouz'u
4- ldrecek derim. in Gney'den yana desin, Ktayn Dou'dan yana desin, ben
Kuzey'den yana deeyim. Trk Sir bodunu yerinde dursun. (Onun) ilerlemesi dahi dursun,
(onu) yok edelim
5- derim.". O sz iitip gece uyuyasm gelmedi, gndz oturasm gelmedi. Ondan tr
kaanma aldm. yle aldm:"in, Ouz, Ktayn, bu birleirse
6- biz kala kalacaz. Kendi ii dardan tutulmu gibiyiz. Yufka gcndekinin delinmesi
ucuz imi. nce gcndekini krmak kolay. Yufka kaln olsa delinmesi etin imi. nce
7- youn olsa krmak etin imi. Dou'da Kyayn'dan, Gney'de in'den, Bat'da
Batl'lardan, Kuzey'de Ouz'dan iki bin erimiz gelecek var m ki? Byle konutum.

8- Kaanm, ben Bilge Tonyukuk konutuk. (Kaan) Konutuumu iiti verdi. Gnlnce
ynlendir dedi. Kk ' ap tken Orman'na yneldim. nig Kklk (denilen yer)'n
Toul (denilen yer)'da Ouz geldi.
9- Eri bin imi. Biz iki bin erdik. Savatk. Teri yle istedi dattk. Irmaa dt.
Dattklarmz yolda yine ld hep. Ondan sonra Ouz'un tm (bize katlmak iin) geldi.
10- Getirdim btn Trk bodunu'nu tken Yeri'ne... Ben kendim Bilge Tonyukuk tken
Yer'e konmu diye iitip Gney'deki bodun, Bat'daki, Kuzey'deki, Dou'daki bodun (bize
katlmak iin) geldi.

1. Ta, 3. Yz. (Dou yz)

1- ki bin erdik biz. ki ordu(muz) oldu. Trk bodunu klndndan, Trk Kaan
oturduundan beri antu kentine, Taluy rmana ulam yok imi. Kaanma syleyip
ordu ilettim.
2- antu kentine, Taluy rmana dedirdim. Yirmi kenti krd. Usu yprand. Otada
yatp kalrd. in kaan yamz idi. On Ok kaan yamz idi.
3- Dahas Krkz'n gl kaan yamz oldu. O kaan szleip "Altun orman stnde
bulualm" demi. yle anlamlar. "Dou'da Trk Kaan'na saldralm" demi. "Ona
doru saldrmazsak nice ne eder o bizi...
4- Kaan alp imi. Danman bilge imi. Nice ne edip kesinlikle ldrecektir. mz
birleip s salalm. Onu yok klalm." demi. Trgi Kaan yle demi. "Benim bodunun
oraya ular." demi.
5- "Trk bodunu yine karktr." demi. "Ouz'u yine skntdadr." demi. O sz iitince
gece yine uyuyasm gelmez idi. Oturasm gelmez idi. Orada dndm.
6- lk Krgz'a salmamz iyi olur dedim. Kgmen'in yolu bir imi, (ama) kapal imi diye
iitip bu yolu yrr isek yaramyacak dedim. ..... klavuz istedim. lg z eri buldum.
7- Kendim az yerim, onu beslerim ..... imi. Bir at yolu imi. Onun (ile) gitmi. Ona
syleyip bir atl gitmi diye o yolu yrrsek iyi olur dedim. Dndm. Kaanma

1. Ta, 4. Yz. (Kuzey yz)

1- syledim. Ordu yrttm. "Attan in" dedim. Aktermil'i geince yorgalattm. At stne
bindirerek kar sktm. Yukarya at yedekleyip yaya... aa(lara) tutunarak karttm.
ndeki er
2- geince ... Ibrk (rma)' atk. Yobul (da)'u indik. On gecede yanndaki Tu'un
berisine vardk. Klavuz yeri arp boazland. Bunalan Kaan "koturu verin" demi,
3- "An suyuna varalm"... O suyun yanna vardk. A yemee attan indirdik. At(lar) iyice
dinlendirdik. Gndz de gece de koturup vardk. Krgz' uykuda bastk.
4- Sngyle atk. Ka(a)n, ordusu derlenmi. Savatk, santk. Ka(a)nn ldrdk.
Kaan'a Krkz bodunu tutsak oldu, ba edi. Geri dndk. Kgmen ormanna beri geldik.

5- Krkz'dan dndk. Trgi kaann(n yann)dan gzc geldi. Sz yle: "Dou'dan

kaana doru ordu yrtelim demi. Yrtmezsek o bizi [(ki) kaan alp imi, danman
bilge imi] ne ada, nerede olsa
6- bizi kesin ldrr demi. Trgi kaan darlam" dedi. "On Ok bodunu eksiksiz
darlam" der. in ordusu (da) var imi. O sz(ler) iitince kaanm: "Ben eve geri
dneyim" dedi.
7- Katun yok olmu idi. "Onu yolataym" dedi. "Ordu gnderin" dedi. "Altun ormannda
oturun" dedi. "S ba nel Kaan, Tardu ad gitsin(ler)" dedi. Bilge Tonyukuk'a, bana
syledi.
8- "Bu orduyu ynelt" dedi. "Buyruunu gnlnce syle. Ben sana ne syleyeyim" dedi.
"Gelirse yiite toparlanr, gelmezse dilini szn alr oturursunuz" dedi. Altun ormannda
oturduk.
9- at geldi. Szleri bir: "Kaan ordu kard. On Ok ordusu eksiksiz kt" der(ler).
"Yar ovasnda bulualm" demiler. O sz iitince Kaan'a o sz(ler)i ilettim. Kaan'dan
(bu) sze karlk
10- geldi. "Oturun" diye demi. "ncy, gzcy iyice vur. Baskn yaptrtma" demi. Bg
(kapaan) Kaan bana yle sylemi. Apa Tarkan'a ire (gizli) sz gndermi: "Bilge
Tonyukuk korkar, o kendisi o yanlr.
11- Ordu yrtelim derse onamayn". O sz iitince ordu yrttm. Altun ormann yol
aramadan atm. rti rman geitsiz yerinden getik. Gece de gittik. Bolu'ya tan
atmadan dedik (ulatk).

2. Ta, 1. Yz. (Bat yz)

1- Ulak getirdiler. Sz yle: "Yar ovasnda on tmen er topland" der. O sz iitince
belerin hepsi
2- "Dnelim, ar uslu olmak iyidir" dediler. Ben yle derim; ben Bilge Tonyukuk: "Altun
ormann ap geldik, rti rman
3- geip geldik. Gelmi(ler)i alp dedi, duymad. Teri, Umay, Iduk Yer Su
bas verdi beli. Niye kayoruz?
4- ok diye niye korkuyoruz? Azz diye neden (kendimizi) aalayalm. Akn edelim"
dedim. Akn ettik. Yayldk. kinci (kez) ok geldi(ler).
5- Yanar gibi kzp geldi(ler). Savatk. Bizim iki katmz artk idi(ler).
Tar balad iin, ok(turlar) diye biz
6- korkmadk, savatk. Tardu adar'a kadar yayldk. Kaann tuttuk. Yabgusunu, adn
7- orada ldrld. Elli kadar er tuttuk. O ayn gece bodununa bilgi gnderdik. O sz
iitip On Ok beleri, bodunu hep
8- geldi, ba edi. Gelen belerini, bodununu eitip, dzenlettim. Az bir bodun

kam idi. On Ok ordusunu yolladm.

9- Biz de ordu saldk. An'ya erdik. Yin Irma'n geip Tinsi Olu denilen kutsal Ek
dana erdirdim.

2. ta, 2. yz. (Gney yz)

1- Temirkap'ya doru eritik. Oradan dndk. nelkap'ya, ....up daa Tezik, Tokursn'(a)?
2- oradan, Yirk'i ap balayarak Ardak bodunu hep geldi, o gn (iinde) dedi. Trk
bodunu Demirkap'ya, Tinsi Olu
3- Tinsi Olu denilen daa ulaml yok imi. O yere de ben Bilge Tonyukuk ulatrdm
iin
4- kzl altun, ak gm, kzl uduz?, gerit? kazanc uratrmadan getirdi.
lteri Kaan bilgesi ....
5- li iin in ile onyedi (kez) savat. Ktayn ile yedi (kez) savat. Ouz ile be (kez)
savat. Bun(lar)da danman
6- yine ben kendim idim. Dant yine ben kendim idim. lteri Kaan ld.
Trk Bgi (Kapaan) Kaan'a, Trk Bilge Kaan'a

2. Ta, 3. Yz. (Dou yz)

1- Kapaan Kaan yirmiyedi yanda .... idi. Kapaan Kaan oturdu. Gece uyumad,
2- Gndz oturmad. Kzl altun (para) dkt, ak gm (para) dkt. i, gc ona
kendim verdim. Uzaklara nc(leri) ben gnderdim.
3- Savunmay, gzleme yerlerini kendim byttm. Yaya bardmda, karr idim.
Kaanmla (birlikte) savatk. Teri balad( iin)
4- bu Trk bodunu'na pusatl yay yaklatrtmadm. Damgal at yrttrmedim. lteri
Kaan kazanmasayd
5- ve de ben kendim kazanmasayd il yine, budun yine yok olacak idi. Kazand iin ve
de kendim kazandm iin
6- il yine il, bodun yine bodun oldu. Kendim yal oldum, ulu oldum. Hangi yerde kaanl
boduna
7- .......... bylesi var ise ne sknts var olur imi.
8- .......... Trk Bilge Kaan ilinde yazdrdm. Ben Bilge Tonyukuk.

2. Ta, 4. Yz. (Kuzey yz)

1- lteri Kaan kazanmasayd, yok olsa idi, ben kendim Bilge Tonyukuk
kazanmasaydm, ben yok olsa idim,
2- Kapaan Kaan'n Trk Sir bodun'u yerinde boy da, bodun da, kii de yok olacak idi.
3- lteri Kaan, Bilge Tonyukuk kazandmz iin, Kapaan Kaan'n Trk
Sir bodun'unun yrmesi bundandr.
4- Trk Bilge Kaan', Trk Sir bodun'unu, Ouz bodun'unu besleyip oturuyor.