Kitap Zamani

Yasemin ongar
10
kuan
roman
mer zdemir
18
Sohbet Atmosferi
zerine
Ahmet Kurucan
KOLAJ: ORHAN NALIN
08
Naomi Kleindan
iklim gerei
Z A M A N G A Z E T E S N N C R E T S Z AY L I K K TA P E K D R . Y I L : 1 0 S AY I : 1 1 3 1 H A Z R A N 2 0 1 5 PA Z A R T E S
REKLAM
B U S AY I D A
ZEKERYA BAKAL Torunlarnn dilinden Akif 4
SEZA COKUN Kalabalklardaki yalnz air 5
AHMET DORU Akif milletin aynasyd 6
MER AYHAN Deneme ne ie yarar? 7
YASEMN ONGAR Karbonsuz, fosilsiz bir dzen... 8
MER ZDEMR kuan roman 10
AL EMN TUN Kitaplarla deien hayat 11
BAAK BNGL Gemiyi terk etmenin bedeli 12
V. B. BAYRIL Edebiyat ruhu iyiletirir mi? 13
SREYYA SU Bir imkn olarak eletiri 13
EMRAH PELVANOLU Tanpnar ld... 14
AZRA NC ktidarn grlts 15
MUSA REK Baz yaralar kabuk balamaz 15
MEHMET TUN Yaamak bir oyun 16
AHMET KURUCAN Huzurun atmosferi 18
HARUN ODABAI Karalamalar ve Bedizzaman 19
NAN ETN Tarann ruhu 20
AHMET HAMT YILDIZ pinsanca, gpgzelim szckler 21
SEYT N. ERKAL Sufi iirin hakikati 21
A. ESRA YALAZAN nsann kuyusuna inmek 22
A. YAVUZ ALTUN ark nereye kayboldu? 26
ERCAN YILMAZ Dnyann dilinin altnda ne var? 26
AHMET DORU air kaleminden sultan 27
TUBA KAPLAN Srecin sabr kahramanlar 28
MUSA GNER ocuklar yklerle uyandrmak 32
AHMET AKIR Majestelerini tanmak ister misiniz? 33
RFAN KLYUTMAZ Darbeci Netegim Paaya dair 34
RECA GLLAPDAN Camiler en-atr grnr... 34
Akiften Murdocha
ithat Cemal Kuntayn kapsaml biyografisinden Sezai Karakoun kmen incelemesine kadar Mehmet
Akif hakknda yaymlanm birok iyi kitap var. Yine
de istikll airi zerine sylenecekler bitmi deil. Bu
sayda Akife dair yeni kitaba yer veriyoruz. M. Orhan
Okayn kitab, airi hamasete dmeden, titiz bir edebiyat tarihisinin bakyla okura tantyor. Akifi iki torunu
Selma ve Ferda Argonun dilinden dinlediimiz Dedem
Mehmet kif kitab ieriden bir portre sunuyor. Prof. Ali
Akdoann kitab ise Akifin insana ve topluma bakn ele alyor.
Felsefeci kimlii ok kez romanclnn glgesinde kalan Iris Murdoch
felsefe yazlaryla konuk ediyoruz Kitap Zamannda. Murdochn dilimizde
yeni yaymlanan Varoluular ve Mistikler adl kitabndaki zgn yorumlarn V. B. Bayrl deerlendirdi. Neredeyse her ay bir yenisiyle karlatmz Ahmet Hamdi Tanpnar kitaplarnn sonuncusu Turan Alptekin imzasn tayor. Tanpnar hakkndaki nemli incelemelerden Bir Kltr, Bir
nsann (1975) yazar olan Alptekin bu kez hocasn savunduu bir kitapla karmzda. Eletirinin imknlarn sorgulayan ve kktenci Mslman
Doulu imgesini yapbozuma uratan Eletiri Sekler midir? adl derleme
de ayn nemli kitaplarndan. Birok okur iin kitap mevsimi demek olan
yaz balarken ok seenekli bir kapak hazrlamay tercih ettik.
Fethullah Glen Hocaefendinin 80 ncesi dneme ait sohbetleri
kitaplamaya devam ediyor. Prizma serisinin okurla buluan 10. kitabn
Ahmet Kurucan tantt. Kitap, Hocaefendinin neredeyse 40 yl nce syledikleriyle bugnk szlerini karlatrmak ve dnce izgisini grmek
asndan nem tayor.
Naomi Kleinn Amerikada yaymlandnda epey ses getiren kitab
te Bu Her eyi Deitiriri Yasemin ongar kuatc bir yazyla ele alyor.
Jeffrey Eugenidesin roman Middlesex ise edebiyatseverleri mutlu edecek.
Tpk Jonathan Franzenn denemeleri, Ethem Barann ykleri, Akhil
Sharmann roman ve Metin Elolu Szl gibi...
yi okumalar.
MTYAZ SAHB: FEZA GAZETECLK A. .

GENEL YAYIN MDR: EKREM DUMANLI GENEL YAYIN MDR YARDIMcISI: MEHMET KAMI GENEL YAYIN
EDTR: AL OLAK EDTR: CAN BAHADIR YCE GRSEL YNETMEN: FEVZ YAZICI SAYfA TASARIM: DURMU ZEL SoRuMLu
MDR vE YAYIN SAHBNN TEMSLcS: HARUN MEN REkLAM GRup BAkANI: MELH KILI REkLAM GRup BAkAN YARDIMcISI:
MER KARAKA REKLAM SATI DREKTR: ONUR KUTLU REKLAM SATI YNETcS: MURAT KULA REKLAM SATI UZMANI: SERHAT
DUTKUN YAYIN TR: YAYGIN SREL ADRES: Zaman GaZetes 34194 YENBoSNA-STANBuL tel: 0212 454 1 454 (pBx) Faks: 0212
454 14 96 Reklam tel: 0212 454 82 47 BaskI: fEZA GAZETEcLk A. . TESSLER
HTTp://KTApZAMAN.ZAMAN.COM.TR E-poSTA: KTApZAMAN@ZAMAN.COM.TR
HER AYIN Lk pAZARTES GN YAYIMLANIR
twitter.com/kitap_zamani
facebook.com/kitapzamanicom
ANI
KTAP ZAMANI
1 HAZRAN 2015 PAZARTES
Torunlarnn dilinden Mehmet Akif

Fatih Bayhann hazrlad Dedem Mehmet kif adl kitapta, airi iki torunu,
Selma ve Ferda Argon anlatyor. Selma Hanmn, dedesi Akife hitaben yazd
bir mektupla balayan eser, Fatih Bayhann Selma ve Ferda hanmlara sorduu sorular ve ounlukla Selma Argonun verdii cevaplardan oluuyor.
DEDEM MEHMET KF, SELMA ARGON-FERDA ARGON, KONUAN: FATH BAYHAN, TMA YAYINLARI, 224 SAYFA, 15 TL
ZEKERYA BAKAL
stanbulda yaayan bir arkadam yaad blgede

Mehmet Akifin adn tayan
birka okul, bir cadde olduunu, ancak dolat kitaplarda Akifle ilgili
sadece tek bir kitap bulabildiini nakletmiti. Mehmet Akifi okumamz ve
anlamamz onun adnn yaygnlyla
orantl deildir, demek yanl olmaz.
Akifin Msrdan gnderdii mektuplar birka yl nce Firakl Nmeler:
Akifin Gurbet Mektuplar adyla yaymlanmt. imdi de Mehmet Akifin
torunlar Selma ve Ferda hanmlarla
yaplan syleiler elimizde.
iir yazlan torunlar
Selma ve Ferda Argon, adlarn Akifin

verdii iki torunu. Selma Hanm airi
hi grmemi, ancak ailedeki hatralardan tanyor. Akif u yaln, irin ve
glmseyen iiri, syleide az da olsa
sorular cevaplayan torunu Ferda Argon iin yazm:
Ferda Kadn! Ferda Kadn!
Ben grmeden sevdim seni
Sen galiba, grdn beni
Pek ihtiyar holanmadn
Ferda Kadn! Ferda Kadn!
Ey yavrumun ilk yavrusu!
Pek tatl eysin dorusu
Lakin neden irkin adn?
Yok yok, adn cidden gzel!
Dnyada her eyden gzel!
Aydan gzel, gnden gzel!
Ay, gn nedir, senden gzel!
Hatta derim: Benden gzel
Zira yarn, dnden gzel!
Kitap, Selma Hanmn dedesi
Akife hitaben yazd sade, samimi
mektubuyla balyor. Ardndan Fatih
Bayhann Selma ve Ferda Argona
sorduu sorular ve verilen cevaplarla sryor. Sonda da fotoraflara yer
verilmi.
Kitabn banda Fatih Bayhan
farkl bir Akif bulacamz belirtmi, dorusu Akifle ilgili yeni bir
bilgiye rastladmz sylemek mmkn deil. Ancak torunlarnn Akifle,
zellikle olu Eminle ve kendi yaan-
Mehmet Akif Ersoy (1873-1936)
Mehmet Akif Ersoyun torunlar Ferda Argon (solda) ve Selma Argon (sada)
izleri. Her yerde herkesin tand bir

babann evladnn ba, askerde ayetlerin anlamn bir arkadana anlatyor
diye belaya giriyor. Ve bu bela tufan
stanbulda bir kamyonetin kasasnda
evsiz barksz bir garip olarak lene
kadar sryor. nsan hzne boan bir
hikyenin, bir trajedinin paralaryla
karlayoruz.
Eminin roman yazlmal, filmi
yaplmal, onu tanyanlarla konuulmal. Akifi aratrmak, onu anlamak,
hatrasna hrmet etmek yerine, onun
adn birka okula, birka caddeye vermek kolaya kamak sanki. Koskoca bir
toplum Akifin hatrasna sahip kamamann, ocuunu nce hapislerde,
ardndan sokaklarda perian etmenin
arlyla yzlemeli.
Selma Hanm sadece Akifin olu
Eminin deil, ayn zamanda airin yaad skntlarn da ipularn
vermi. Selma Hanmn Akifin ta-
tlaryla ilgili dncelerine, hislerine

yer verilmi.
Kitapta belli bir yaa gelmi insanlarn anne babalarn, dedelerini
zleyiini gryoruz: Selma Argon
yle diyor: Bunca sene sonra seslerini, gllerini, kzmalarn, sevgilerini, kucaklarn ok zlyorum. Bazan
uykumdan seslerini duyarak uyanyorum. Uyanmak istemediim sabahlar
oluyor, nk ryamda onlarla birlikte
oluyorum. u szler de Ferda Argona
ait: Beni en ok o resimlerdeki hali
zyor: ki byk sermayem iki resmi
var; birinde fesceizi banda, dierinde nnde O ifade Artk daldm
kusura bakmayn [] Oturua bakn, ayakkablar nasl eski
talihsiz Eminin hikyEsi
Anlatlanlar arasnda yeni olmamasna ramen beni en ok etkileyen,

Akifin olunun trajik hikyesinin
kip edildiini gsteren rtica 906

adyla bilinen belgeyle ilgili u szleri ariv belgelerinden daha gereki: Ben imdi ailemin gzleri neden
hznlyd, neden hep kyda kede
sessiz yaadlar daha iyi anladm. Bu
belgeleri grmediler ama hissettiler
babalarnn yanna giderken pelerine
denleri
Sorulara verilen cevaplarn arasna baka eserlerden yaplan alntlar
eklenmi. Bu alntlar zaman zaman
sohbetin akn bozuyor ve bir makale havas oluturuyor. Akif ve Elmall Hamdi Yazrn Trke Kuran
meali iin Diyanet leri Bakanlyla
imzalad szlemenin maddeleri,
Mithat Cemal Kuntayn kitabndan
yaplan alntlar, Eref Edipten aynen
nakledilen hatralar bu trden.
Eserin sonunda da farkl bir Mehmet Akif portresiyle karlamyoruz.
Akif mbalaa etmeyen, hemen herkes hakknda hsnzanda bulunan iki
hanmefendi tarafndan iten, hl
mtereddit, ama ailedeki hatray yanstan cmlelerle aktarlm. Aslnda
bu da az ey deil!
BYOGRAF
KTAP ZAMANI
Kalabalklardaki yalnz air

Orhan Okayn, Mehmet Akif hakkndaki almalarn gzden geirerek
ve eklemelerle nerettii Mehmed kif: Kalabalklarda Bir Yalnz Adam
kitab, Mehmet Akif ismi etrafnda hamasi bir syleme girmeden, airin ahsiyetinin grnen ve grnmeyen ynlerini anlamaya alyor.
MEHMED KF: KALABALIKLARDA BR YALNIZ ADAM, M. ORHAN OKAY, DERGH YAYINLARI, 226 SAYFA, 14 TL
SEZA COKUN
ehmet Akifi ne
kadar
tanyoruz?
Bugn airlerin fotorafn elimize alp sokaa ksak herhalde en ok tannan isim Mehmet Akif olur.
Fotorafn tanyan biz, acaba airin ruh ve
fikir dnyasna ne lde vkfz? Nurdan
Grbilek, kavramlarn talamasndan
bahsederek kavramn anlamn nne geebildiini, anlatmaya aday olduu ierii
anlatmak yerine dondurabildiini syler.
Nietzsche de ar derecede vurgusu yaplan deerin, zamanla, ieriinin boalarak
deersizleeceini belirtir. Bugn Mehmet
Akif ismi etrafnda teekkl eden hamaset
edebiyatnn, airi bize gerek ehresiyle
vermekten te, onu dondurarak anlamn
ldren bir srece dnt aktr. Bu
durumdan kurtulmak iin, air zerine kaleme alnm sahici irdelemelere ihtiya var.
Orhan Okayn, Akif hakkndaki almalarn gzden geirerek ve eklemelerle nerettii Mehmed kif: Kalabalklarda Bir Yalnz
Adam kitab, airin dondurulan anlamn
aan, irdeleyen ve onu btn ehresiyle
nmze seren bir eser.
Mehmet Akif niin nemlidir? Bu sorunun cevab stikll Marnn airi olmas
deildir. O, edebiyat tarihini aan bir isimdir. Tarihte baz ahsiyetler, hemen hemen
btn cepheleriyle devrini yklenir. Hayatna eildiimizde ahs bir hikyeden ok,
devrin hadiselerini grrz. Mehmet Akif
bu isimlerdendir. Onda sadece son devir
edebiyatmzn meselelerini deil; siyasal,
toplumsal, kltrel, din birok meselemizin yanksn bulur ve okuruz.
Bir ahlk adam
Orhan Okay Hoca daha nce yaymlad

kitabna Bir Karakter Heykelinin Anatomisi
adn vermiti. Son kitap, bu eser merkezinde, zellikle Akifin yalnzl meselesine de eilerek genileyen; aire biraz daha
geni adan ve biraz daha yakndan bakan
bir alma. Yedi blmden oluan kitabn
ilk blmnde airin ksa biyografisi verildikten sonra, ikinci blmde karakteri ve
ahsiyeti ele alnyor. Onun hakknda eser
kaleme alan hemen herkesin mutabk olduu nokta, Akifin ahlkdr. Kitabn bu
blm, bugn de Mslman dnyann
temel eksiklii olarak karmzda duran
ahlkn bir insanda nasl tecessm ettiini,
tiyle, onun kendisini evden adeta darya

dar atan bir insan hviyetiyle karlarz
Akif, gnn her saatinde, her bahane ve
vesileyle kendini sokaa frlatan bir insan
grnndedir. aire ilikin bu tespitler,
onun genel algsna denk der. Mehmet
Akif gndelik hayatnda olduu gibi iirinde de hayatn ierisindedir. Buna mukabil o,
yalnzdr.
slam ahlknn uygulanabilirliini gstermesi bakmndan nemli. nc blmde dnce dnyas, drdnc blmde
edebi hayat ve sanat, beinci blmde
Safahattaki dostlar, altnc blmde lm
zerine drlen tarihler ele alnyor. Son
blmde ise Orhan Okay Hoca ile Akif zerine yaplm alt rportaja yer verilmi.
zdraBn vE lirizmin iiri
yalnzlnn sEBEBi nEydi?
Kendimi milletimin huzurunda grdm gnden beri sanattan ziyade cemiyeti

dnmek istedim. diyen Mehmet Akif,
iirini cemiyeti de ieren fikrinin hizmetine
verir. Sezai Karako, Akif iirle dnmeyi edebiyatmza sokan hemen hemen
tek airdir. der. Onun iiri, cemiyetin meseleleri zerinde geni bir ereve olarak
beliren fikrin, ilenin, zdrabn ve lirizmin
iiridir. Yine Karakoun tespiti ierisinde
Trk edebiyatnda Akif kadar hayat iire
ve iiri hayata sokmu air yoktur. Orhan
Okay Hoca, airin cemiyet adam olmasyla cemiyetin ierisinde yalnz adam olmas
meselesini tam da bu noktadan ele alarak
irdeliyor: Akif, hemen daima evin dndadr. Bilhassa manzum hikyelerinde birinci
ahs olarak kendinden bahsetmek sure-
Btn bu cemiyetin iinde, kalabalklarn

ve insanlarn arasndaki adamn, buna zt
olan baka bir tarafna iaret edelim. Akif,
bu grnne ramen bir yalnz insan karakteri gsterir. Bunu Safahatn btnnden ziyade, msralar arasnda skm kk iaretlerden gryoruz. Orhan Okay
Hoca, Akifin ahsiyetinin esasl bir yann
tekil eden yalnzln kavramak iin onun
iirine daha yakndan ve derinden bakmann gereini vurguluyor. Bir anlamda
metnin anlam katmanlarna indike onun
yalnz ehresi ve dnyas karmzda belirecektir. Bugn elimizde olan fotoraflarna
baktmzda airin glen haline pek rastlamyoruz. Hemen hemen tm fotoraflarnda gzlerine sinmi derin bir hzn be-
lirgindir. iiri gzya olarak tanmlamas,

Safahatn bir enin olarak takdim etmesi
hep bu hzn ve yalnzlk sebebiyledir. Orhan Okay Hocann vurgusuyla, Abdlhak
Hamidin kendi mezar ta iin syledii iki
msra, Akifin ahsiyetinin boyutlarn bize
verir: Bu ta cebnime benzer ki ayn makberdir/ D skn ile zhir, dernu maherdir.
Mehmet Akifin yalnzlnn sebebi
neydi? Akif zerine Trkede kaleme alnm kayda deer analizlerden birine imza
atan Nurettin Topu, Byk adam, eseriyle
hayatn birletiren adamdr. dedikten sonra, Akifi yine byk adamlarn kaderi olarak belirledii, kalabalklar ierisinde yalnz
olma konumunda ele alr. Akifin yalnzl,
cemiyetin hali karsnda, derdine hemdert
olacak bir gnl bulamamasndan kaynaklanyordu. yilik, doruluk, gzellik, din,
iman adna ne varsa hepsinin kaybolmas
ve bunun karsnda Mslmanlarn hibir
hamle ierisinde olmamas, airi bir kader
gibi yalnzla mahkm eder. Devrinin
artlarna uyum salayarak yalnzlndan
kurtulmak ise karakterine terstir. O, dorularndan taviz vermeden yaar. ttihat ve
Terakkinin yerlemi yeminine bile kaytsz
itaat etmeyeceini belirterek deitirir. Bask uygulayan saray karsnda hibir zaman
geri adm atmaz. II. Abdlhamid tahtta olduu dnemde de sonrasnda da, kendince
doru bulmad uygulamalarndan dolay
iktidar tenkit eder.
Kitapla ilgili deinilmesi gereken noktalardan biri, Akifin Trk edebiyatnda
duann iirini yazd ynndeki tespittir.
Akifin iirindeki dua, dua dediimiz iir
tarznn, alelde, usulen, sras gelmiken
sylenenlerini de aar. Denebilir ki, bu sradan dualar, iirin dulardr. Fakat Akif yer
yer icz mertebesine ycelttii lirizmi ile,
duann da iirinin sylenebileceini gstermi nadir sanatkrlardandr.
Evet, Orhan Okay Hocann kitab, kolay okunan slubu ve bilimsel dikkatiyle
Akif hakknda kaleme alnm muhtasar
mfid diye tanmlanabilecek eserlerden
biri. Ksa ama derin tespitlerle okuyucunun
zihninde genilemeye msait eser, Mehmet
Akif ismi etrafnda hamasi bir syleme girmeden, onun devrini yklenen bir isim olarak ahsiyetinin grnen ve grnmeyen
ehresini anlamaya alyor. Keke kuru
anma trenleri yerine, Akifi dondurulan bir
anlama dntrmeden anlatan bu ve benzeri kitaplar insanlara okutabilsek.
EDEBYAT
KTAP ZAMANI
Akif milletin aynasyd

Prof. Dr. Ali Akdoann kaleme ald Mehmet Akif Ersoya
Gre nsan, Toplum ve slam adl kitapta, airin insana ve
topluma bak ele alnyor. Prof. Dr. Ali Akdoan, Akifi
deerlendirirken onun ok ynl kiiliini vurguluyor.
MEHMET AKF ERSOYA GRE NSAN, TOpLUM vE SLAM, pROF. DR. AL AKDOAN, ARATIRMA YAYINLARI, 278 SAYFA, 18 TL
Akif eitli nedenlerle Douya da

Batya da seyahatler gerekletirmi, her
iki kltr de yerinde mahede etmi.
Memuriyette bulunmu, stikll Harbi
yllarnda milletvekillii yapm, niversitede dersler vermi. Osmanlnn
ykln, cumhuriyetin kuruluunu
bizzat yaam. Milli Mcadelede aktif rol alm. Balkesirde Zaanos Paa,
Kastamonuda Nasrullah camilerinde,
Konyada ve Kayseride verdii vaazlarla
vatann kurtuluu yolunda halk irad etmi. Hayatnn her safhasnda bir ekilde
cemiyetin iinde bulunmu. Safahatta
anlatt hikyeler, kaleme ald diyaloglar onun etrafn nasl ince bir szgeten geirdiinin delili.
AHMET DORU
rakn matemi yahu! Brakn feryad;/ Alamak faide

verseydi babam kalkard!/
Hem neden yasa gelip inleyelim, szlayalm?/
Derdiniz neyse, dkn ortaya bir anlayalm.
Mehmet Akif Ersoy, byle der vatann ve
milletin en skntl gnlerinde. Dediini
de bizzat kendisi yapar, dertleri bir bir ortaya dker, zm yollar sunar. Yeni dnya,
eski dnya, btn akvam- beer stne ullansa da yese dmez. Zira o bir insandr.
Dalarn, talarn kand emaneti yklenmitir. Buna gre yaamal, yeryznde
kendisine verilen grevi bihakkn yerine
getirmelidir.
Nasl dersin ya Pek mahdut bir cirmim
tutarsn da?
Meleklerden byk, hem ok byk tebcile
mazharsn.
Teklifin emnetghsn, bir baka cevhersin!..
Tecelli et artk; dur, dn yleyse bir hkmet:
Nasl olmak gerektir imdi efalin ki, hem pyen
Behim olmasn, kadrin melikten muazzezken?
Engin tevazuuyla buuk nazma

gmlm koca bir mr-i heder dese de
63 senelik hayatn bu yola vakfetmitir
Akif. iir onun nazarnda vakit doldurmak, gnln avutmak iin uralan
bir laf sanat deildir. iir iin, edebiyat iin ss, erez diyenler var. Karn
tok, srt pek milletlere gre bu sz belki dorudur. der; Lkin bizim gibi a,
plak milletlere, ssten, erezden evvel
giyecek, yiyecek lazm. Onun iin ne
kadar ssl, ne kadar tatl olursa olsun,
libas hizmetini, gda vazifesini grmeyen
edebiyat bize hi (bir ey) sylemez Bir
de az ok bir fayda temin edecek. ayet
ahlk, itim hibir fayda temin etmezse, zarar bari olmayacaktr ki bir nazara
gre bu da fayda demektir.
hakk anlatann sz EskimEz
Sanatna byle bakan Akifin syledikleri

salam tahlillere, eskimez hakikatlere dayand iin bugnn insanna da, yarnn
nesillerine de ok ey anlatyor. Dalndan
kopmu yapraklar gibi oradan oraya savrulurken onun samimi, menfaate tahvil edilmemi nasihatlerine ne kadar muhtacz.
Evet, Safahat aradan geen bunca yla ramen ok satan kitaplar arasndaki yerini koruyor. Ama ok satmas kfi deil. Maalesef
dili bizden kopartlm bu eserin satr satr
sanat dEil cEmiyEti dnd
Mehmet Akif Ersoy
Bin rEnkli air
okunmas, tahlil edilmesi art. Prof. Dr. Ali

Akdoann kaleme ald Mehmet Akif
Ersoya Gre nsan, Toplum ve slam, bu yolda
ortaya konmu gzel bir alma. Aratrma
Yaynlarndan kan kitapta Prof. Akdoan, Akifin insan anlayn nsan, nsani
zellikler, toplum anlayn Toplumun
Ortak zellikleri, Toplumsal Bilin,
Toplumdan Medeniyete, slam anlayn
ise slam ile lgili Kanaatler ve slamn
Hayatla likisi balklar altnda ele alyor.
Akif, yaptklar ve yazdklaryla kendisini bu millete en gzel ekilde anlatmtr.
Onu tanma, renme ve anlama bakmndan kendi yazlarn okumak ve hayatna
bakmak aslnda yeterlidir. diyor Ali Akdoan. Ancak onun hayat ve yazlarndan
hareketle toplumumuzun aydnlatlmas
balamnda yeni almalar yaplabileceini, bu almalarn bize deerlerimize bal
olma bilinci vereceini de ekliyor.
Prof. Dr. Ali Akdoan, Akifi deerlendirirken onun ok ynl kiiliini vurguluyor. Osmanlnn payitahtnda dnyaya
gelen airin babas Tahir Efendi, Fatih
dersimlarndan. Aslen pekli bir Arnavut. Annesinin soyu ise Buharadan gelme. Yani Mehmet Akif tam bir imparatorluk mensubu. Farkl kklerden gelmi,
kendini bu vatann evlad bilmi. Bir din
liminin olu olarak slam kltrn merkezinde yetimi, din ilimleri mkemmel
ekilde renmi. Ayn zamanda Baytar Mektebinde okuyarak pozitif ilimleri
tahsil etmi. Dil ve edebiyat ise Mehmet
Akifin zaten zel ilgi alan. Ayn zamanda musikiden anlamakta. Gre, yzme,
yry gibi sporlarla uramakta. Hatta
dnlerde grelere kt, Fatihteki
evinden Halkaldaki okuluna hafta sonlar yayan gidip geldii anlatlyor.
Ali Akdoan, Mehmet Akif Ersoyun

en nemli zelliinin ise vatan, millet
ve din-ahlk deerlerdeki duyarll
olduunu sylyor. te Akif, bylesi bir
birikimin son derece yksek bir karakterle bulutuu tebihte hata olmaz- bir
mecmal-bahreyn. Ve btn birikimini
hasbeten lillh milletine vakfetmi. Bu
husus, Prof. Akdoann Hasan Basri
antaydan yapt alntda yle anlatlyor: Kim Akif kadar bu cennet vatan
uruna btn varln vakf ve feda etmitir? () Daha ileri gidiyorum: Dnyann hangi ktasndaki bir slam veya
Trk airi Trkn yahut mensup olduu
slam milletinin elemlerini -faslaszAkif kadar duydu ve btn mrnce
onu cihanlara duyurdu? Akif, Trk ve
slam aleminde ei pek nadir bulunan
bir ahsiyetti O, verdii eserlerde yukarda iaret ettiim gibi- sanat deil,
yalnz cemiyeti dnmt.
Bir iirinin bana Kim Mslmanlarn derdini kendine ml etmezse onlardan
deildir. hadisini kaydeden Akif, toplumsal uyann bu milletin hayatta kalabilmesinin yegane art olduu dncesinde.
Vefatnn zerinden bunca yl gemesine
ramen onun verdii nasihatlere yaad zamandaki kadar, hatta daha fazlasyla
muhtacz. Zira u msralar bugn iin de
geerliliini koruyor:
Mslmanlk nerde! Bizden gemi insanlk bile
lem aldatmaksa maksad, aldanan yok, nfile!
Ka hakiki Mslman grdmse; hep makberdedir;
Mslmanlk, bilmem amma, galiba gklerdedir.
DENEME
KTAP ZAMANI
Deneme ne ie yarar?
Jonathan Franzenn Trkede Dzeltmeler ve zgrlk
romanlarndan sonra yaymlanan Uzaktaki adl kitab yazarn
denemelerinden oluuyor. Franzen hem iyi hem de adaletli bir
okur; denemelerinde skalanm yazarlarn kitaplarn tantyor.
UZAKTAK, JONATHAN FRANZEN, Ev.: ZARFE BLZ, SEL YAYINCILIK, 287 SAYFA, 20 TL
mer Ayhan
onathan Franzen daha nce

okumamtm. 80 sonlar ve 90
balarnda snrl bir ilgiyle karlanan iki romana sahip Franzen, 2000lerde yazd iki romanla o kadar ok dl
ald ki, imdi burada saymaya eniyorum. Bu ilgi lkesiyle snrl kalmad, krk
yandan sonra tm dnyada okunan bir
yazar oldu. Trkede Aile Srlar, Dzeltmeler adlaryla baslan The Corrections ve
zgrlkten (Freedom) sonra yaymlanan
Uzaktaki (Farther Away) yazarn denemelerinden oluuyor. Denemelerden birine
Otobiyografik Kurmaca adn vermi
Franzen. Oraya geleceim. Ama kitabn
tamamna otobiyografik deneme baln
yaktrmakta tereddt etmeyeceim. Denemelerde Franzen sadece yazar olarak
deil, gndelik hayat iinde, hatta o alan
iinde daha fazla tanyoruz.
kurmaca tadnda dEnEmElEr
Yazar, kitaba adn veren ilk denemede,
Gney Pasifik Okyanusunda, Orta ilinin
800 kilometre uzandaki, be balk
haricinde kimsenin yaamad bir adaya
giderek bir sre Robinson Crusoe hayat yaama deneyimini anlatyor. Byle bir
lgnla atlmasnn nedeni, ok yakn
arkada, edebiyatn harika ocuklarndan
David Foster Wallace, intihar sonrasnda
balayabilmek. Hayli otobiyografik deil
mi? Franzen kurmaca tadnda denemeler
kaleme alyor, sadece kendisini ftursuzca
ortala attndan deil, kitap incelemeleri de
dhil olmak zere, temadan temaya geileri
o kadar doal ki, bunu ancak kurmacay iyi
bilen bir yazarn yapabileceini gryorsunuz. Neden yazyorsunuz, sorusu yazarlar
illet etmek iin birebirdir ve Franzenn gayet
salam bir cevab var: Birka denemeden
sonra gazetecilikten vazgetim; nk olaylar dnyas, beni kurgu dnyas kadar heyecanlandrmyordu.
Bu cmleden, hl edebiyatn dnyann aynas olmas gerektiine inananlar
da nasibini alabilir. Franzen, sylemekten
ekinmemeli, tuhaf bir adam. Tutkularnn
peinde dnyann br ucuna gitmekten
ekinmiyor. Bir arkadan intihar, fke ve
balama, evet ama bunun iin ka kii
balta girmemi ormanlarla dolu bir adaya
gider? Franzenn tutkusu edebiyatla snrl
deil. Kulara ilgisi tutkuyla taknt ara-
snda salnrken yazardaki insan ve doa

sevgisi sk sk karmza kyor. Gney
Kbrsa gitmi Franzen, kaak avlanmann irkin bir geim kaynana dntrld adada kular kurtarmak isterken
souk terler dkyor, oradan talyaya ve
nihayet ine uzanyor yolculuu. Kitapla
ilgili okur eletirilerinde bu konuda ciddi
serzeniler var. ki denemesinde kulara
ayrd blmler o kadar uzun tutulmu
ki, konuyla ilgilenmeyen okurlar can skntsna yenik dm. Bu eletirilerde
hakllk pay var, elbette Franzendan gezi
yazs tadnda klie mekn tasvirleri beklememeli, ancak olaya kendini o kadar kaptrm ki, Gney Kbrs ve talyann tozu
topra yazarn kalemine dolanmadndan okura da geemiyor. in ise bir istisna, mimarisi u noktalarda. Franzen buna
kaytsz kalamyor, hatta kurduu cmleyi
stmze de alndm: naatlar, trafik ve
ticaret merkezleri (AVMler) her yandayd;
gelimilik olarak tanmlamak istediim
eyin, aslnda daha ok bir ge kalmlk
olduunu anlamtm: modernliin hzn, gece kmeden uzayan tedirgin edici
bir alacakaranlk dnemi.
n, hele ilk iki romannda kendisinden ve

evresinden hi yararlanmadn sylyor Franzen. Ama bir yandan da romanlarnn son derece otobiyografik olmas
gerektiini sylyor. Bunu aalm. Bir denemesinde an yakalayp eletirdii E.
M. Forster, romanlarnda baaramadn
nda ortaya koymutur, yeni
Roman Sanatnda
bir edebiyat iin dnce biimi bambaka insanlara ihtiya olduunu sezmitir.
Franzenn gryse apka karlp reverans yaplacak cinsten: Bunun pratikteki
anlam ise bir sonraki kitab yazmak iin
yeni bir insan haline gelmek gerektiidir.
Zaten olduun kii yazabilecei en iyi kitab yazmtr. Kendini deitirmeden, bir
dier deyile, kendi yaam hikyen, yani
otobiyografin zerinde almadan, daha
ileriye gidemezsin.
Franzen, ok sevdii James Purdynin
bir romanna vgler dzerken, Purdynin
yazlm en kt kitaplardan biri dedii
avdar Tarlasnda ocuklarn ar duygusallk ve retorik maniplasyonlarla dolu
olduunu sylyor. Bay Franzen, ayn kitaptan m sz ediyoruz, bir kelimesine bile
katlamayacam. Grleriniz srekli
dnmeye sevk ediyor, ne
el. Burroughs ve argzel.
dllarnn yeralt edebiyat iin kurduunuz
cmle mesela: Gizli
ya da biraz daha
aktan bal olduu
burjuva dnyaya hitap eder daima.
Facebook
ve
Twittern, yararlar
bir yana, en ok ego
sramalarna mahal verdiini sylyor Franzen. Hele
yk kitab olmayan bir yazarn son
yirmi ylda en beendii eserlerin
ounun roman
deil de yk olduunu sylemesi,
fikri paylamasam
da yine adaletli
olma derdinde
bir drstlk
ieriyor.
David Foster Wallacela
skalanm yazarlar
Yaznn bundan sonrasnda, hakl olarak
yersiz bulabileceiniz bala dnp tekrar soracam, deneme ne ie yarar, diye.
Denemeyi dier trlerden ayran unsur,
yazarla sohbet etmeye, sylemeye, yeri
geldiinde didimeye daha fazla imkn
vermesi. Deneme yazar kurmacadaki gibi
kahramanlar konuturmak yerine, okurla
konumay dener. imdi ruhu duymasa
da arada bir Franzena hitap edeceim,
kitab okursanz siz de diyaloa girmekten ge ri durmayn. Uzaktakinin en gzel
yan kitap incelemeleriyle ilgili blmler. Zira Franzen ok iyi bir okur olmann
yan sra adaletli bir adam. Bununla ne
demek istiyorum: Dostoyevski dnda
hep skalanm yazarlar tantyor. Bunu
tercih eden ka yazar, hatta kitap tantmcs biliyorsunuz? Alice Munroyu da
tantyor ama kitap kt srada Munro
Nobelli deil. stihzayla seslenmi, ama
sesini birileri duymu olmal: sve Kraliyet Akademisinin tutumu belli. u ak
ki Stockholm ok fazla Kanadalnn ve ok
sayda yk yazarnn Nobel aldn dnyor. Bu kadar yeter!
Otobiyografik romanlar yazmad-
ilgili yazdklarnza hi girmeyeceim,

aranzda dostluk da var, rekabet de, o yzden eletirilerinizi yersiz bulmadm. Hem
insan sevdiini balamak ister, oysa tutumunuzu bata anlayamamtm. Kendi
payma, sizinle konumak gzeldi.
Jonathan Franzen
ARATIRMA
KTAP ZAMANI
Karbonsuz, fosilsiz bir dzen kurabilir miyiz?

Baran bir kitap te Bu Her eyi Deitirir. Hayatmz ilgilendiren
birok sarsc bilgi sunmasnn yan sra Kleinn en pheci okuru
bile ikna edecei bir ey varsa o da iklim deiiklii konusunda
ksk sesle konuabileceimiz zamanlar oktan geride braktmz.
TE BU HER EY DETRR, NAOMI KLEIN, Ev.: OSMAN AKINHAY, AGORA KTApLII, 694 SAYFA, 50 TL
itabn tantm slogannda, Kresel snma ile

ilgili bildiinizi sandnz her eyi unutun, diyor bize Naomi
Klein, pek de ie gelmeyen gerek u ki,
buradaki sorun karbon deil, kapitalizm.
Kresel snmayla mcadele iin bir eyleri deitirmekten deil, topyekn sistemi
deitirmekten dem vuran bir kitap bu, ad
stnde: te Bu Her eyi Deitirir.
Trke basksnda uygulanmam
ama kitabn ilk yayncs Penguinin yeledii tasarm bile kitap kapaklar dahil
her eyin deiebileceini haber veriyor.
Pankart andran n kapakta kitabn ad
devasa harflerle, deitirir kelimesi vurgulanarak yazl, yazarn adn ise ancak
kitabn srtnda ya da arka kapanda grebiliyorsunuz.
Baran bir kitap bu, evet. Ancak baran kitaplar sevmeyenlerimizin de okumasnda yarar var, zira hayatmz ilgilendiren birok sarsc bilgi sunmasnn yan
sra Kleinn kitapta en sinik okuru bile ikna
edecei bir ey varsa o da iklim deiiklii
konusunda ksk sesle konuabileceimiz
zamanlar oktan geride braktmz.
te Bu Her eyi Deitirir ile Klein bir
bakma 15 yl nce, birok sol entelektelden daha erken balatt atan srdryor. Ben bu atan tam anlamyla anti-kapitalist deil, daha ziyade neo-liberalizm
kartlyla snrl olduunu dndm
hep. Zira Klein syleminin en radikalletii
noktalarda bile somut nerilerini sistem dna pek tarmyor, devrim ima ederken
aslnda reform neriyordu.
sacaya tamamland
Bu atan ilk adm No Logo (Logosuz) idi.

Klein 1999 tarihli kitabnda, Kuzeyde sadece rnlerini ok satmay deil, olumlu
bir imaj yaratmay da baarm bir dizi
okuluslu irketin Gneydeki arka odalarna giriyor, o odalardaki hak ihlallerini
gzmzn nne seriyordu. Her yerde
karmza kan, tasarm ve sloganlaryla

alclarna pek haval olduklarn hissettirmeyi hedefleyen logolar birer yaland aslnda. O logolarn, yani markalarn,
rnn gerek kalitesiyle alakas yoktu.
rn dnyann periferisindeki fabrikalarda retiliyordu, marka ise New York gibi
merkez ehirlerdeki gkdelenlerin ofislerinde. No Logo tam zamannda yazlm
zihin ac bir kitapt ama Kleinn kresel
kapitalizme ynelttii eletiri, sadece pazarlama boyutu zerinde durup retim
dinamiklerini yeterince irdelememesi yznden biraz havada kalyordu.
No Logoyu 2007de ok Doktrini izledi.
Klein bu kitapta, tabiatn ya da insann sebep olduu felaketler sayesinde muazzam
krlar elde eden irketleri hedef seti. Silah
tacirlerinin, petrolclerin, salk endstrisinin savalardan, depremlerden, salgnlardan medet umduunu, Irak Savann,
2004teki tsunami felaketinin, bir yl sonraki Katrina Kasrgasnn geride binlerce
ceset, derin ac ve ykm brakrken bir dizi
irketi de rekor kazanlara tadn yazd.
Felaket kapitalizmi kavramn dile kazandran kitabn asl katks ise yoksullar
daha da yoksul klan politikalarn toplumlara darbeler, savalar, krizler sayesinde
kabul ettirildiini gstermesiydi. Felaket
kapitalizminin paras ya da kolaylatrcs
olanlar Kleinn kitabn elbette sevmediler
ama ona destek vermesi beklenecek Keynesyen iktisatlar arasnda da tezlerini naif
bulanlar az deildi. Kleinn tehisi kesin,
nerdii tedavi mulakt; doru. Buna karn ok Doktrini kriz anlarnda tek are
gibi dayatlan politikalar sorgulamak iin
yeterli sebep sunuyordu okura ve bence bu
bile balbana deerliydi.
te Bu Her eyi Deitirir sacayan tamamlyor. Kleinn dier iki kitabyla benzer zaaflar tamakla birlikte meselesi ok
nemli, feryad elzem ve nerileri daha radikal bir kitap bu. Klein burada da szn
alabildiince basitletirerek sylyor. Slk
ithamn batan gze alan bir tercih bu, mesaj daha anlalr ve etkili kld ise kesin.
Snrl bir gezegende snrsz byme
ihtimali yoktur diye zetlenebilir mesaj.
Kleinn cmleleriyle: Ekonomik sistemimiz ile gezegen sistemimiz u anda sava
halindedir klimin kmesini engellemek iin gerekli olan, insanln kaynak
kullanmn daraltmasdr; bizim ekonomik modelimizin kten kurtulmas iin
FOTORAF: ReuTeRs, MARK BLINCH
YASEMN ONGAR
Naomi Klein
talep ettii ey ise dizginlenmemi bir byyp genilemedir. Bu kural kmelerinin

yalnzca biri deitirilebilir ve deitirilebilecek olan da doann yasalar deildir.
Mademki doann kurallaryla oynayamyor ve evrenin bir baka kesine gidemiyoruz, kurtuluumuz iktisadi sistemi
deitirmekten geiyor. Nasl kkten bir
deiim gerektii kresel snmann vard boyuta bakarak anlalabilir. Kleinn
verdii rakamlar vahim. Finansal krizden
dolay 2009da grlen nadir bir dn
ardndan dnyadaki emisyonlar 2010da
yzde 5.9la mthi bir art gsterdi bu
rakam, Sanayi Devriminden bu yana en
byk mutlak arta tekabl etmekteydi.
Emisyondan kast, kresel snmaya yol
aan ve karbondioksit edeeri olarak hesaplanan sera gaz salnmlar, malum.
Klein egemen iktisadi modelin zn
by ya da l dsturu diye tanmlyor.
Orta ve alt snflarn bsbtn yoksullamamasnn, bireylerin tketmeyi, irketlerin retmeyi ve satmay srdrmesinin,
istihdamn, mali krize girmemenin, siyasetilerin iktidarda ve devletlerin ayakta
kalabilmesinin yegne yolunun byme olduunu dikte ediyor sistem. Klein
ise bymenin (yksek karbonlu kesimler
daraltlarak) tersine evrilmesini neriyor.
Cmleten yoksulluktan krlacamz bir
dnya deil kukusuz istedii, daha ziyade
ticaretin ve ar tketime dnk retimin
kslaca, evrensel bir asgari cretin daha
az almamz mmkn klaca, eitliki
bir klme modeli.
Burada parantez ap kitaba yansmayan son lmleri not etmek istiyorum:
Karbondioksit salnm 2013te nceki yla
gre yzde 2.3 ykselmiken, 2014te srpriz bir gelimeyle 2013tekiyle ayn dzeyde
kald. Bunda en nemli etken inde kmr
KTAP ZAMANI
ARATIRMA
tketiminin dmesi. Daha nce sadece

resesyon dnemlerinde hz kesen emisyonlarn dnya ekonomisi byrken
artmamas ise bir ilk. Uluslararas Enerji
Kurumu ba iktisats Fatih Birola gre,
ilk kez sera gaz emisyonlar ile byme
arasndaki birebir iliki bozulmu oldu.
Klein kitab bu yeni verilerle de yazsayd
tezi deimezdi ama byme ile emisyonlar arasndaki dorudan ilikinin bir
kez bozulmu olmas bile, onu baz yeni
aklamalara yneltirdi sanrm.
anda insan artan bir hkm veriyor

Klein. Ona gre, kresel snma gereini kabul ederken, areyi statko iindeki
sancsz reformlarda arayan sol sorunun bir paras; kresel snmay stratejik
olarak inkr eden sa ise felaketi nlemek iin gerekli deiimin statkoyu
bozacan iyi bildiinden yapyor bunu.
Peki, zm ne? Klein, areyi maden karma projelerini engellemek iin
dnyann drt yannda harekete geen
atmac gruplarn temsil ettii Blokadya ruhunda, finansal yatrmlarn
fosil yakt irketlerinden ekilmesini ngren Fosilsiz kampanyasnda, Montanadaki Kuzey Cheyenne halk gibi
yenilenebilir enerji kaynaklarna ynelmeyi seen topluluklarda, esas olarak da
bizi yalnzca onlar kurtarabilir dedii
kitle hareketlerinde gryor.
iki dErEcEdEn fazla snmamak iin
in gibi kalabalk bir lkenin kmrden

uzaklamas ya da Almanyada yenilenebilir enerji kaynaklarnn paynn yzde
27ye erimesi tabii ki nemli. Ancak fosil
yaktlar dnya genelinde elektriin, snmann, ulamn ana kayna olduka
gezegenin gelecei konusunda karamsar
olmamak iin neden yok; 2014e ilikin
srprizli veri bunu deitirmiyor.
Tablo ak: Yerkre bu hzla snmay srdrrse, bir yandan baz rnleri tmden yok edecek bir kuraklk, te
yandan Kalkta, New York, skenderiye,
Amsterdam gibi nice ehri sular altnda
brakacak sel felaketleri yaanacak. Kopenhag Anlamas bu felaketleri nlemek
iin kresel snmann 2 dereceyle snrlanmasn ngryor. Bu, Kleina gre,
en fazla insan hayatn korumaktan ziyade ekonomideki bozulmalar asgariye
indirmeyi ngren olduka siyasi bir hedef. ronik olan, byle yetersiz bir hedefin bile ABD ve ABnin emisyonlarnda 20
yl iinde yzde 80 azalmay art klmas.
Bizi kolektif evimizi yakp kl etme
tehdidi douran yangn sndrmekten
alkoyan ey ne? Klein yle yantlyor: Elimiz ayamz baland, nk
felaketi nleme konusunda bize en iyi
frsat salayacak (ve muazzam saydaki ounluun yararna ileyecek) olan
admlar, ekonomimizi, siyasal ileyii
ve nemli medya kanallarmzn byk
ksmn hkimiyeti altnda bulunduran
bir elit aznlk nezdinde mthi bir tehdit
oluturuyordu.
Kitapta bu aznln iklim deiikliini utanmadan inkr etmesinin birok
rnei var. ABDdeki felaket kapitalistlerinin kresel snmann yol aaca
felaketleri ekonomi iin frsat saymalar
da cabas. Yine de sa hakl diyerek, ilk
kimsEnin Eli tEmiz dEil
Kleina gre, toplumsal hareketlerin

kltrel dnya grleriyle bir savaa
girip bu sava kazanmalar gerek. Ancak sava kazanlrsa, kresel snmaya
kar, iktisadi sistemde kkl deiiklik
yapacak bir tr Marshall Plan uygulanabilir. Ne yazk ki, retim dzeninin karbonsuz, fosilsiz esaslara gre nasl dnya
apnda yeniden rgtlenebilecei konusunda sz zayf kalyor kitabn. Tketimimizi ksmamz istiyor ama ne denli
ksmamz gerektii hususunda susuyor;
nfusun snmayla ilikisi zerinde durmuyor; bir noktada, insanln karbon
ayakizini kltmenin bugn artk seenek olmaktan ktn ifade ederek kendi tezini zayflatyor.
Bir sorun daha var. evreci hareketi,
emisyonlarn arkasndaki karlarla mcadele etmemekle, hatta aldklar balar yoluyla fosilcilerle kolkola girmekle suluyor
Klein. Hakl. Ama kimsenin elleri temiz
deil cmlesinin, kitap zerine New York
Review of Booksta yazan Elizabeth Kolbert
tarafndan kendisine iade edileceini hesaplamam. Kolberte gre, Kleinn kocas
Avi Lewisin kitaba elik etmek zere ektii te Bu Her eyi Deitirir adl belgeselin
sponsorlarndan biri Shell, BP ve Statoil gibi
dev fosilcilerin hisselerine milyonlarca
dolar yatrm olan Ford irketiymi. Her
eyi deitirmenin zorluu, statkoya fena
halde balanm olmamzdan da kaynakl,
velhasl. En ok baranlarmz dhil.
ROMAN
KTAP ZAMANI
kuan roman
Jeffrey Eugenidesin 2003 ylnda Pulitzer dlne deer
grlen kitab Middlesex, kuak ve iki ktaya yaylm bir
ailenin hikyesini anlatyor. Dokuz ylda kaleme alnan roman
bugne dek 35 dile evrildi ve milyondan fazla okura ulat.
MIDDLESEX, JEFFREY EUGENIDES, DOMNGO YAYINEv, Ev.: SOLMAZ KAMURAN, 605 SAYFA, 28 TL
FOTORAF: AP, MeL eVANs
MER ZDEMR
effrey Eugenidesin daha ilk

romanyla sinema dnyasnn ilgisini ekmi bir yazar
olmas tesadf deil. Hemen her kitabnda el dememi konulardan etkileyici
hikyeler karan yazarn Bakir ntiharlar
adl ilk roman, nl ynetmen Francis Ford Coppolann kz Sofia Coppola
tarafndan beyazperdeye uyarlanmt.
Toplumsal meseleler karsnda alayc dili,
etrefil meseleleri dahi byk bir akclkla
ele alndaki baars yazara pek ok dl
getirdi. Baba tarafndan Bursal bir Rum
olan Jeffrey Eugenidesin dokuz ylda
yazd ve 2003 ylnda Pulitzer dlne
deer grlen Middlesex, kuak ve iki
ktaya yaylm bir ailenin hikyesini anlatyor. Bugne kadar 35 dilde yaymlanan
ve milyondan fazla okura ulaan kitap, kiisel bir dnm ve kimlik aray
hikyesiyle beraber, roman kahramann
evreleyen d dnyadaki deiimleri ve
toplumsal altst olular da akc bir slupla okura sunuyor. Yazarn esas baars
da burada yatyor kanmca. Roman buna
pekl msaitken, hikyeyi sadece bireysel bir kimlik aray zerine kurmuyor
Eugenides; konuyu daha geni bir erevede iliyor.
Bursadan dEtrotE
Middlesex, iki kere doduunu syleyen ift

cinsiyetli Calliopenin hikyesiyle alyor.
Yazar roman kahramannn bedeninde ieklenmi bozuk bir genin izini srerek
balyor drt blmden oluan romanna.
Eugenides kahramann kimlik arayn,
buradan doan amazn sadece bireysel bir
hikye eklinde kurgulamayp ayn zamanda toplumsal bir meselenin uzants olarak
grmemizi salyor.
lk blmde Stephanides ailesinin yaad Osmanl Bursasna gtryor bizi
roman kahraman. pekbcekilii ile uraan bir Rum ailenin Kurtulu Savann son
demlerinde Bursay terk etmek zorunda
kalp zmire kan anlatan sayfalarda, bir
yandan savan sebep olduu ykm btn
ynleriyle gsterirken, bir yandan da mlteci konumuna den bir ailenin kendi iindeki savaa gtryor bizi. Aileyi fabrika
dumanlar altndaki Detroite tayan gemide yaanacaklar ayn zamanda bu bozuk
genin de tremesine sebep olacaktr.
Jeffrey Eugenides
Trl armlara ak olsa da, romana adn veren Middlesex, yerinden

yurdundan edilmi aileye kucak aan bir
sokaktr. Sadece romann adnn ilgin
armlaryla deil, bu sokakta seksen
yl boyunca olup bitenlerle de ilgilidir anlatc. Middlesexin ilk iki blmnde birinci kuak Stephanideslerin hikyesini anlatan Jeffrey Eugenides, bykannesiyle
bykbabasnn tpk dier gmenler gibi

ayak bastklar bu yeni ktaya uyum salama abalarn betimler. Bir yanda kendilerinden bile saklamak zorunda olduklar
srlar, dier yanda onlar yutmaya hazrlanan toplumsal sorunlar giderek i ie geer. Arada bir grnen kahraman, kendi
hikyesini anlatmak istercesine sze girse de, bu romann sadece kendisinin de-
10
il, hatta ailesinin de deil, Amerikann

hikyesi olduunu hatrlatrcasna tekrar
geri ekilir. Bu sayede okurun merak roman boyunca diri tutulur.
GErEktE kimiz, nErEdEn GEliyoruz?
nc blmde, anne ve babasnn

hikyesine yer verir Calliopen. Middlesexin
bu blm Amerikann 1960lardaki buhranlarn, toplumsal karmaa ve ini klarn merkeze alr. Bu blmde ekonomik
darboaz, rk uygulamalar, iki yasa ve
ayaklanmalar altnda kendilerine bir snak arayan ikinci kuak Stephanideslerin
hikyesini okuruz. Bir yandan, kuaktan
kuaa devreden bozuk gen kaygs,
te yandan Detroitte hayata tutunma
abas... Bu karmaa iinde doan roman
kahramanna varrz nihayet. Bylece kitap boyunca, biraz da hnzr bir ekilde,
varln yksek sesle dillendiren roman
kahraman Calliopen, romann drdnc ve son blmnde gerekten sahneye
kar. Bu kez asl hikyeye dneriz: Ben
iki kez dodum: lkinde 1960 ylnn Ocak
aynda, Detroit iin inanlmaz derecede
dumansz bir gnde kz olarak ve daha
sonra tekrar 1974 ylnn Austos aynda
Petoskeyde bir acil kliniinde, ama bu
defa ergenlik anda bir delikanl olarak.
Bu blm her ne kadar roman kahramannn yaad trajediye kar verdii mcadeleyi odaa alsa da, asl vurgulanmak
istenen husus, gerekte kim olduumuz ve
nereden geldiimiz sorusudur. Kimliini
arayan sadece Calliopen deil, evresindeki herkestir. Romann bu son blmn, bir btn olarak Amerikann verdii
kimlik mcadelesinin mthi bir ironisi
diye okumak da mmkn.
Jeffrey Eugenides, Middlesexte btn iyi romanclar gibi, roman kahramanlarn sadece bireysel meseleleriyle
deil, iine doup bydkleri, iinde
ekillendikleri toplumsal yap ve dnemle beraber ele alyor. lkenin seksen
yllk hikyesini ilgin bir aile zerinden
anlatrken, bu toplumsal karmaann
iine domu bireyin i dnyasn etkileyici bir ekilde gsteriyor. Tabulara alayc bir dille kar karak, her trl kimlii
tartmaya aarak, tartmann yarda
kesildii yerlerde ise ou kez simgelere
bavurarak meselesine olabildiince serinkanl yaklayor Eugenides. Bunu da
ironik bir dilin yardmyla yapyor.
ROMAN
KTAP ZAMANI
Kitaplarla deien hayat

2015 Folio dlne deer grlen Aile Hayatnda Hint yazar
Akhil Sharma ailesinin Amerikadaki zor hayatn anlatyor.
Yazar 13 yl boyunca tuttuu yedi bin sayfalk notlarn bu
romana sdrm ve ortaya yrek szlatan bir hikye km.
ALE HAYATI, AKHIL SHARMA, Ev.: ERGN KApTAN, ApRL YAYINCILIK, 196 SAYFA, 19 TL
AL EMN TUN
abam somurtkan bir

adamdr. diye balyor aile
hayatn anlatmaya Ajay.
Akhil Sharma kendi hikyesini aktarrken anlatcsna bu ad vermi. On yl
uraarak yedi bin sayfa yazm ailesinin
hikyesini, sonra da elimizdeki yaklak
iki yz sayfalk kitaba sdrm.
2015 Folio dln kazanan Aile
Hayat, Hint yazar Akhil Sharmann ve
ailesinin Amerikadaki zor hayatlarna
odaklanyor. Anlatc somurtkan babasn
anlatmaya baladnda, baba artk emekli olmu 72 yanda bir adam, anlatc ise
krkndadr. Anne, babann tam tersi karakterde, en akrak, kocasn da kendine
benzetmeye alan bir kadndr. Anne
baba hakknda bu bilgilere sahip olduktan
sonra gemie, anlatcnn ocukluuna
dnyoruz. Delhide geen ocukluuna;
bilime merakl, ryalarnn peinden komay seven babasnn Amerika Birleik
Devletlerine g etme sevdasyla ekillenen ocukluk yllarna. Nihayetinde nce
baba, ardndan anneyle birlikte iki ocuk,
Ajay ve aabeyi Birju, kendilerini frsatlar
lkesinde bulurlar.
amErika: tElEvizyon vE ktphanE
Ajay 8, aabeyi Birju ise 12 yandadr o

zaman. Ajay hl Hindistana bir gn geri
dneceklerini zannetmekte, Amerikada
yaayp grdklerini oradaki arkadalarna anlataca midiyle ocuk zihninde
biriktirmektedir. Yazarn u cmleleri, kalemini imdiki zamandan gemi zamana
gtrp getirirken gereklii nasl ifade
ettiini gstermesi asndan dikkat ekici: Amerikaya gittiimde her pazar gn
bykbabamla bykannemi gremeyeceimi dnmeye baladm. O na dek
Amerikaya gitmenin Hindistandan ayrlmak anlamna geldiinin tam olarak ayrdna varamamtm. Hem Amerikadaki
ocuklarn sahip olduklar oyuncak helikopterlere, sakzlara ben de sahip olacak,
hem de bunlar arkadalarma gsterebilecekmiim gibi hayal etmitim. Ajay iin
Amerikadaki en gzel iki ey, televizyon
ve ktphanedir. Ucu buca yokmu gibi
grnen dnya, kitap okurken basit ve anlalabilir gelmektedir Ajaya.
Bu arada, Amerikaya g eden bir
ailenin, iine girdii yeni kltre uyum
Akhil Sharma
salama, ayakta kalma abalar, ayn kltrden gelen dier insanlarla dayanma
uralar, kendi kltrel deerlerini srdrebilmek ve aktarabilmek iin verdikleri
savam da romann arka plannda kendine yer bulmaya devam eder.
Ajayn ocukluu uzun srmez.
Hemen her konuda baarl, yetenekli bir ocuk olan Birju bir gn yzme
havuzunda kaza geirir: Birju yzme
havuzuna balklama atlamt. Ban havuzun beton zeminine arpm,
suyun dibinde dakika hareketsiz
yatmt. Bilincini kaybetmeden nce
nefes almaya alrken su yutmu, o
su akcierlerine de gitmi, cierleri gs ii eperinden ayrlmt. Romann
bundan sonras hasta yatanda, bakma
muhta bir halde yatan Birjunun evresinde rlr. Annenin ve Ajayn hayat
Birjunun ktrm hayatna sk balarla
balanr. Baba ise bu feci kazadan sonra
alkole tutunur. Aile, dier Hint ailelerin
gznde yeni bir yer edinir. nk, hasta oullarna bakan bu ailenin bireyleri
arasndaki sevgi balar ve fedakrlk
her trl saygy hak etmektedir.
Ajayn hayat batan sona deimitir

artk. Aralarna katld insanlarn gerek bir hayatlar olmadn, onlarn bir
televizyon programndaki kadar aptalca
hayatlar yaadklarn, oysa kendilerinin
bu kadar youn sknt ekerek gerek bir
hayat yaadklarn dnmeye balar.
Dier yandan, aabeyinin hak ettii hayat kendisinin yaad duygusuna kaplr.
Bu nedenle her yerde aabeyinin ne kadar
baarl, olaanst biri olduunu anlatmakta, hatta onu bir kahraman haline getirdii yetmezmi gibi, doast nitelikler
de ekleyerek yceltmektedir. Ajayn hayal
gc devreye girmitir.
Bu noktadan sonra Akhil Sharma Aile
Hayatnn en arpc blmne geliyor:
Ajayn youn okuma dnemine girdii
ve Ernest Hemingwayin eserleriyle tant blm Sharma, kahraman Ajayn
azndan edebiyata, yazma ve okuma
sanatna bakn aktaryor: Kitap yazacaksam nasl karakterler oluturacama
dair bir ipucu olarak grdm bunu. ()
Hemingwayin fiziksel bir izlenim yaratabilmek iin tekrarlardan sklkla faydalandn, ki Kalpli Byk Nehir yksnde
11
havann scakln nitelendirirken biraz

sonra karakterin boynunun scakln tarif ettiini rendim.
Okuduu kitaplar Ajay deitirmitir.
Artk okuduklarna smsk balanmtr. Yaad berbat hayattan uzaklam,
kendini o hayatn dna atarak oraya dardan nasl bakacan ve ruhunu nasl
saaltacan renmitir. Artk yazmaya
balamtr Ajay. Yazarken tarafsz olmaya
altnda acsn da kendinden uzaklatrdn fark etmitir nk: Bir ey
yazmak ve sonra o eyin ete kemie brnmesi ok tuhaft. te cmle gzlerimin
nndeydi ve artk Birjunun ksrmesi
bana eskisi kadar kt gelmiyordu.
Bir kitaptaki esas noktann kk bilgilerin gerekliinden ziyade, eserin duygusal adan tutarll ve gereklii olduunu savunan Sharma, Aile Hayatnda
yrek szlatan bir hikye anlatarak duygularmz ele geirmeyi baaryor.
On yl emek verilerek 7 bin sayfa yazlm bir aile hayatnn bir kitabn snrl
sayfalarna sktrlm bakiyesi, dedii
yeri yakan atei ve yreklere oturan tortusu var elimizde
ROMAN
KTAP ZAMANI
Gemiyi terk etmenin bedeli

Joseph Conradn Karanln Yrei, Deniz yks, Muhbir,
Narcissusun Zencisi romanlarnn ardndan bayapt Lord Jim de Can
Yaynlar etiketiyle, Erhun Ycesoyun gzel evirisiyle raflarda. Roman
gerekleri anlayabilmenin ve anlatabilmenin snrlarnda dolayor.
LORD JIM, JOSEpH CONRAD, Ev.: ERHUN YCESOY, CAN YAYINLARI, 448 SAYFA, 32 TL
tr Jim, gemiyi terk etmenin kefaretini de

deyecektir. Romann ilk sayfalarnda
iki tip denizciden bahsetmitir anlatc.
Bunlardan Jim gibi olmayanlar lmleri
olaanst varolularnn kayda deer bir
baar saylabilecek tek olayyd diye tanmlar. Oysa romann sonunda teki tipin
kaderini paylar Lord Jim.
BAAK BNGL
ereklerin peindeydiler. Gerekler! Jimden

gerekleri anlatmasn talep
ediyorlard. Sanki gerekler her eyi aklayabilirmi gibi! Joseph Conradn Lord
Jim adl roman, ksa bir zetini sunan bu
cmlede olduu gibi, hem konusu hem de
modern slubuyla gerekleri anlayabilmenin/anlatabilmenin snrlarnda dolayor.
Conradn Karanln Yrei, Deniz yks, Muhbir, Narcissusun Zencisi romanlarnn ardndan, 1900 ylnda yaymlanan
bayapt Lord Jim de Can Yaynlar tarafndan Erhun Ycesoyun iyi evirisiyle dilimize kazandrld.
Joseph Conrad 1917de, yani Lord Jim
yaymlandktan 17 yl sonra romanla ilgili
bir not yazm ve nce bir yk olarak tasarlad Jimin servenini bizden biri
olduu iin anlatmaya karar verdiini belirtmiti. Trke baskda yer almayan notta
yazar bunu aklama gerei duymu, nk
bir okuru hikyeyi marazi olarak nitelemi
ve yazar dndrmt. Oysa Conrad
kahramanna sradan bir Dou limannda
rastlamtr ve Jimin hikyesi marazi deil
tandktr, nk o bizden biridir.
GEmidEn atlamak sEim mi?
Romann rgsn balatan olay, yani
Jimin alt Patna gemisinin kaza atlatmas 1880 ylnda SS Cidde gemisinin
bana gelen kazayla pek ok ortak zellie sahip. Romann bu tarih gerekten
ilham ald da sylenir. Hacca giden 800
Mslman tayan Patna gemisi suyun
zerindeki bir nesneye arpar. Gemide
sadece yedi cankurtaran botu vardr. Jim
yolculara yardm etmek, yani grevini
yapmak yerine cankurtaran botuna atlayarak kendini kurtarmay seer. Bunun
bir seim olup olmad roman boyunca farkl grlerle tartlacaktr. Jimin
yaamna bundan sonra damga vuracak
tek an tam da bu atlama andr: Gayet iyi
biliyorum ki o sandala atladm. O andan
sonra btn gelecei bu atlaya doru,
yani geriye doru akar. Bu olay bir ahlki
sorun olarak deerlendiren mahkeme
Jimin denizcilik belgesini elinden alr. En
byk hayali insanlar kurtararak kahraman olmakken Jimin gemiden atlamas
fikir ve pratik arasndaki derin uurumu
da gzler nne serer.
Joseph Conrad (1857-1924)
Romann dier karakteri ve ayn zamanda anlatcs olan Marlowun (ki

Karanlnn Yreinin ve Talihin de anlatcsdr) Jimi ve bu atlay anlamaya
almas zerine kuruludur metin. Baka
deyile, adeta bir trajik kahramana dnen Jimin zayfln, trajik hatasn anlamak ve anlatmak iin yazlmtr. Jimi ok
ince biri, ok duygulu, saf ve talihsiz biri
olarak tanmlayan Marlow her frsatta Jimi
tam olarak anlamann imknszln da
belirtir. Marlow pasif bir anlatc deildir,
Jimi anlamaya alt gibi onu kurtarmaya da almaktadr. Onun bu olaydan
sonra sessizce karanla karmasna
izin vermez ve ona i bularak yeni bir hayat kurmasna yardmc olur. Jim Asyaya,
Malaylarn yaad Patusana giderek
orada yeni bir hayata balar. Tek beyaz olduu Patusan lkesinde halkn gvenini
kazanarak Tuan yani Lord unvann alr.
Marlowun Jime bu ikinci ans vermesinin nedeni, kahraman kendisinden uzaklatrmaya almak olsa da, sulu vicdan
Jimin peini asla brakmaz. Marlow, Jimin
hikyesini anlatmay semitir, nk o
da Conrad gibi Jim karakterinin gzne
sembolik grndn anlatr okura. Jimi
yarglad sylenemez Marlowun. Kimsenin mkemmel olmadn kabul ederek
yola kar. Yer yer ahlki greceliin ortasna brakr okuru Lord Jimin hikyesi,
gereklerin insann ruhu hakknda pek
de bir ey sylemediini gsterir.
Nihayet romann sonunda bandan
beri ideali olan kahramanla kavuacak-
12
anlalmayan Bir karaktEr

Kimse tarafndan anlalmayan bir karakter olarak anlmaya mahkmdur
Jim. Ama bu anlalamama yazgs onu
okurdan ve dier kahramanlardan uzaklatrmaz, romann sonunda lmyle
bizlerden biri olma payesine eriir. Marlow bunu soyadsz brakt ve sembolik
grd Jimin halini, insanlk haline
eitleyerek anlatr: unu bilmeliyiz ki o
bizlerden biri.
Lord Jimin anlatcs roman boyunca
ses deitirir, Marlow bazen birinci tekil
ahsa, bazen nc tekil ahsa dner,
bazen anlatnn bir kahraman olarak rol
stlenir, kimi zaman olaylarn dna kar, gzlemcisi olur. Bu anlatm zelliiyle
Lord Jim romantik eler tayor olsa da
modernist bir roman olarak da deerlendirilebilir. Metne her zaman bir belirsizlik
hkimdir. Asla kendine gvenilmesine
izin vermez anlatc, araya girer ve Jim
hakkndaki bilgisinin snrlarn ak eder:
Onu anladm iddia etmeyeceim. Benimle paylat gr ve dnceleri kaln bir sis tabakas iinde yer deitiren gediklerden bir grnp bir kaybolan anlk
siluetler gibiydi; baktnz yerdeki manzarann genel grnyle ilgili ayrntlar
belirsiz, birbirinden kopuk, blk prk
bir fikir yaratyordu kafada. Meraknz gideremedii gibi bir de artryordu; belli bir
yne sevk etmiyor, stne stlk insan
yanltyordu Jim.
Bir yandan da uzun betimlemelerle
rl gibi grnr roman. nc blm
yle alr rnein: Muazzam bir durgunluk dnyay drt bir yandan sarp kuatmt ve yldzlar, yaydklar n dinginlik ve huzuruyla birlikte sanki
yeryznn zerine sonsuz bir gvence
sayorlard. Ne var ki bu betimlemeleri
kelimeler arasna gizli belirsizlik altst
eder ok gemeden, nk sankidir, yleymi gibidir, yeryznde sonsuz bir
gvencenin bulunamayacann roman,
trajedisidir Lord Jim.
KTAP ZAMANI
Edebiyat ruhu iyiletirir mi?
DNCE
Bir imkn olarak eletiri
Varoluular ve Mistikler, gnmzde pek rnei kalmam felsefi

romanc tanmnn ideal bir rnei olan Iris Murdoch sadece romancl ve edebi ynyle deil, dnce retimi, derinlii, zgn yorumlar,
okuru kkrtan sorular ve parlak zeksyla da tantyor.
Eletiri Sekler midir? adl kitapta Talal Asad, Judith Butler, Saba Mahmood
ve Wendy Brown gibi isimler seklerizm ve din konusuna farkl bir adan
yaklayor. Kitapta sekler-rasyonel-eletirel Batl ile din-irrasyonel-kktenciMslman Doulu armlarn bozmay amalayan metinler var.
EDEBYAT vE FELSEFEDE vAROLUULAR vE MSTKLER, IRIS MURDOCH, Ev.: S. SERTABBOLU, AYRINTI, 624 SAYFA, 50 TL
ELETR SEKLER MDR?, KOLEKTF, Ev.: M. FAHRETTN BC, AILIM KTAp, 176 SAYFA, 20 TL
V. B. BAYRIL
elsefe aslnda bir sla hasretidir; her yerde evde olma

arzusudur. der Novalis.
Peki ama insan uygarlnn grd
en byk hunharlk olan kinci Dnya Savann hayal krkl arasnda
yolunu bulmaya alan, iyi eitilmi,
dnemin ngiliz ve Fransz entelektellerini yakndan tanyan, bir ksmndan ders alan (Wittgenstein), bir ksmyla arkada olan (Sartre, Simone de
Beauvoir) gen bir kadna bu ykntlar
arasnda evde olma arzusunu yaatacak olan nedir? Elbette dnmek ve
yazmak! Koarcasna yazmak!
Iris Murdoch bizde arlkl olarak romanclyla bilinen bir yazar.
Hakknda yaplan film, trajik hastal, einin yazd biraz sansasyonel
hatralar, yllar sonra eski klarnn
yapt magazinel aklamalarla imgesi etrafnda rlen o tuhaf klt
neredeyse dnce yazlar ve felsefi
abalarnn stn rtmek, unutturmak zereydi ki, sadk bir Murdoch
yayncs olan Ayrnt Yaynlar yeni
yaymlad derlemeyle bu tehlikeyi
hi deilse bir sreliine savuturdu.
avrupa dEliliindEn ahlk fElsEfEsinE

Edebiyat ve Felsefede Varoluular ve
Mistikler hacimli bir kitap. George
Steinern ksa ama derinlemesine betimleyici nsz ile onu takip eden,
kitabn editr Peter Conradinin
kapsayc nsz bakn nasl olgun
bir balang noktas sunuyor okura: Auden, Yeatsin iire, delirmi
rlandann onu incitmesiyle yneldiini yazar. Avrupa deliliinin de Iris
Murdoch ahlk felsefesine ynelttii
dnlebilir.
Bu iki yksek kaliteli nszn ardndan kitabn ilk blm Bryan Magee ile yaplm uzunca bir syleiyle
alyor. Yine yksek atlyoruz. ta
bir adm daha ykseliyor. Bu arada
nasl sylei yaplr, nasl derinlemesine sorular sorulur, yantlar ve sorular
nasl birbirini besler, ksacas nitelikli
felsefi ve edebi bir sylei nasl yaplr
sorusu iin enfes bir rnek bu sylei.
(Bryan Magee bu tr uzun syleileri
bir dizi mantnda BBC iin yapmt.
Trkeye Yeni Dn Adamlar adyla
evrilmiti.)
kinci blm ise Dnme ve
Dil, Metafizik ve Etik, Ahlkta
SREYYA SU
ir dnem, Din ilerlemeye mani midir? sorusu gndemdeydi. nk

Bat toplumlar dinin kat retileri ve
kurumlarndan kendilerini bamszlatrdktan sonra felsefede ve bilimde
byk bir atlm yapmlard. O zaman
Dou toplumlar da bu byk atlm
yapmak istiyorsa nce dini hayattan tasfiye etmeleri gerekir, gibi bir inan kabul
grd. Ama daha sonra Douda bilim
tarihi zerine yaplan almalar arttka
grld ki, Batnn byk atlmna kaynaklk eden felsefi dnceler ve icatlar
slam limlerinin eseridir. yleyse din
kendinde ilerlemeye mani deildir; ilerlemeye mani olan ey eletirel dncenin
olmaydr. Nitekim Batnn ilerlemesi
de aslnda eletirel dncenin gelimesinin rndr.
Batda eletirinin bir imkn haline
gelii elbette dinin kamusal alanda etkisini yitirmesi ve toplumun seklerlemesiyle dorudan ilikilidir. Dinin iktidar
tarafndan baskc ve yasak bir syleme
meruiyet salad gerektir, slam aleminde bilimsel ve felsefi gelimeler de
esasen Mslman toplumuna zg bir
seklerlikle ilgilidir. O zaman yle bir
soru akla geliyor: Eletiri sekler midir?
Bu sorudaki maksat, her eyden nce sekler dnya grnn dinsel dnya grnden tamamen farkl olduu ve her
ikisinin birbirine evrilemez, ayr epistemolojilere sahip olduunu gstermektir.
Buna ilaveten bu soru, eletirinin zaruri
olarak sekler bir karakter arz ettiini,
seklerizmin kesin olarak dogmatik bir
zellii olan din ortodoksiden farkl olarak eletirinin koulunu oluturduunu
ima etmektedir.
Iris Murdoch (1919-1999)
Gr ve Tercih ile blme de adn

veren zele Nostalji adl makale,
bildiri ve konuma metinlerinden oluuyor. nc blm Varoluulukla
Karlama baln tayor. Kitabn
syleiden oluan ilk blmnden
sonraki blmleri ayn zamanda bir
kronolojiyi ieriyor. zele Nostalji
1951-57, Varoluulukla Karlama
1950-1959, drdnc blm Teori
Gereksinimi 1956-66, beinci blm
kitaba adn veren Varoluular ve
Mistikleri de ierirken, 1959-1978 gibi
geni bir zaman aralna yaylyor.
varoluuluk ilE hEsaplama
Murdochn entelektel camiada ok
ses getiren varoluulukla hesaplamasn ieren Kurulua Kar balkl denemesinin yer ald altnc
blmn ad ise hayli ilgin: Edebiyat Felsefedeki Hastalklarn yiletirilmesine Yardm Edebilir mi? Yakn
yllarn yani 1959-1961in verimleri
yer alyor bu blmde.
Kitabn son blm ise btn
felsefe tarihi aslnda onun yazdklarna bir dipnottan ibarettir denilen
bir filozofa dair yazlardan oluuyor:
Platonu Yeniden Okumak. Yirmi
yldan uzun bir zaman dilimini (19641986) kapsyor bu blmdeki yazlar.
Gnmzde pek rnei kalmam
felsefi romanc tanmnn ideal bir rnei olan Iris Murdoch sadece romancl ve edebi ynyle deil dnce
retimi, derinlii, zgn yorumlar,
okuru kkrtan sorular ve parlak felsefeci zeksyla da tanmak, hatrlamak
ve yeniden kefetmek iin ok isabetli
bir seim Varoluular ve Mistikler.
inan-akl kartln Bozmak
Dinin tanmlad toplumun kart olarak ortaya kan sekler toplum, iman ve
tutuculua kart biimde akl ve nesnellik
tarafndan yaplandrlmtr. Ortodoksinin, dogmatizmin veya kktenciliin kart olarak eletirel dnce, iman ya da
sadakatten ziyade nesnellik ve aklcla
ballkla mmkndr. Seklerizm-din,
eletiri-ortodoksi, akl-inan, muhakeme
gc-itaat, hakikat-iman, effaflk-opaklk gibi kartlklar zerinden sekler toplum ve zneler, kendilerini akla ve dnmsellie bal bilirler.
Sekler toplumlara hkmeden bu
dsturlarn birok nemli epistemolojik
13
ve siyasi sonucu vardr. Eletiri Sekler midir? adl kitapta Talal Asad, Judith Butler,
Saba Mahmood ve Wendy Brown bunlara eiliyorlar. ncelikle, seklerizm
kavramsallatrmasnn Batl kimlikler
(liberal, demokrat, hogrl, eletirel) iin muhayyel tekisine (tarihin bu
noktasnda slam) kart olarak, ne kadar merkezi olduunu gsteriyorlar. Sz
konusu kartln bugnk kullanm,
slamn yekpare ve parodik bir tarifini
hem retiyor hem de byle bir tarifin
varlna dayanyor. Bu amala, kitaptaki
yazlar sekler-rasyonel-eletirel Batl ile
din-irrasyonel-kktenci-Mslman Doulu arm zincirlerini istikrarszlatrmay ve bunlarn tam da ikili kartlklar olarak statlerini bozmay amalyor.
Bylece yazarlar, eletiri kavramnn yeni
bir anlayla beraber din ve sekler arasndaki ikili kartl aan soyktksel
bir analiz biimini sunmaya alyorlar.
sEklErizmi yEnidEn tanmlyorlar
Ayrca seklerizmin standart normatif

tarifini (din bahsinde devletin tarafszl ilkesi ile kiliseye ait olanla siyasi erke
ait olann aka ayrmas) sorguluyorlar. Genelde seklerizm, dinin grev ve
anlamn tanmlama, dntrme veya
oluturma olarak deil de yalnzca dinin
grnrln ve kamusalln snrlamak, onu kiisel alanda tutmak olarak
anlalr. Seklerizmin bu anlamn ve
tanmn yapbozumuna uratmak isteyen yazarlar, evrensel iddialar olan
seklerizmin bir tarihinin olduunu ve
bu tarihin, modern Batnn ve onunla
beraber Batnn Bat-dna kar bak ve
tavrnn retimine katkda bulunduunu
sylyorlar. Yakn zamanda seklerizmin sadece ulus-devletler ve cemiyetlerde dinin yerini dzenlemekle kalmadn, dinin ne olduunu ve ne olmas
gerektiini belirttiini iddia ediyorlar.
Yazarlara gre seklerizm, dine reva
grd bir ierik atfedip buna uygun
din ve sekler pratikler ile benlik anlaylar retmektedir. Din kisve ve unvanlardan yoksun kalmlarsa da, din
anlay ve buyruklar hukukta, ticarette,
toplumsal normlarda ve devlet-birey ilikilerinde tezahr etmektedir. Bu anlamda seklerlemeyi basite dinin tecriti
olarak deil, sekler toplumlar batan
sona katedecek ekilde hegemonik din
geleneklerin kurallarn, ahlkn, kozmolojisini ve gndelik pratiklerini dntrerek ya da bakalatrarak yayan
bir sre olarak grmeyi neriyorlar.
EDEBYAT
KTAP ZAMANI
Tanpnar ld, yaasn Tanpnar!

Turan Alptekin, bir savunma metni olarak tarif ettii Tanpnarn lm:
Apologia adl kitabnda, Ahmet Hamdi Tanpnar 27 Mays, Kemalizm,
nn, CHP, slamiyet, gelenek, Avrupallk gibi bir dizi olay, kavram ve kimlik arasnda kendi tanklyla en doru yerde konumlandrmaya alyor.
TANpINARIN LM, TURAN ALpTEKN, YApI KRED YAYINLARI, 112 SAYFA, 9 TL
lirtiyor. Bir de tam olarak hangi balamda

olduu ok anlalmasa da, Alptekinin
bir tanm olarak Atatrklke itiraz
ettiini gryoruz: Atatrk kiilik,
Atatrk dnce tanmlar, saygnlatrc olmakla birlikte her tanm gibi snrlayc da olduklarndan, bu eit sylemler,
dncenin debilecei tuzaklarn en
banda gelmededir, demekle yetinebilirdim, bir kitap yapmay yeledim.
EMRAH PELVANOLU
000 ylnda Yap Kredi

Yaynlarnn Ahmet Hamdi
Tanpnarn kitaplarn basmaya balamas ve Kitap-lkn arivlik
zel says ile birlikte edebiyat kamusunun
bu byk yazara ilgisinde bir art, daha
dorusu nemli bir deiim olmutu.
1970lerdeki Hilmi Yavuz-Selahattin Hilav polemiinden sonra gerekleen bu
ikinci ivmeleni ile Tanpnar hakkndaki
yaz ve almalarn hem says artm
hem de nitelii deimi, Tanpnarn yaptnn edebiyat tarihi iindeki modernist
yzn ortaya koyan analizler ne kmaya balamt. Yine bu balamda ilk
basks 1975te yaplan Turan Alptekinin
Bir Kltr, Bir nsan 2001 ylnda ikinci
basksyla, gncellenen Tanpnar literatrndeki yerini almt.
Kendini akademik dnyada iyiden
iyiye hissettirmeye balayan bu rzgrn
etkisiyle on yl evvel, tam da bu zamanlarda, yksek lisans tezim iin kafamda
maallahlk bir konu aryordum. Uzatmayaym, o konu Sha Ouzertemin
tavsiyesi ile kld, kld; bir yl
iinde Ahmet Hamdi Tanpnarn iir
Eletirisinde Avrupa Merkezlilik adyla
yazlp yksek lisans tezim olarak kabul
edildi. 2000li yllarda yaanan niceliksel ve niteliksel art bir yana, kitap btnl iindeki kaynaklarn azl ve
Alptekinin almasnn, aradan geen
otuz yla ramen baz konular iin nemini koruyor oluu hl hatrmdadr.
Getiimiz on ylda ise hem Tanpnar
tartmalarnn farkl balamlarda srdne hem de almalarn kitap btnlne, hacmine ulaan yaptlarla oaldna tank olduk. yle ki Tanpnar
ve moda kelimeleri yan yana gelmeye
balam, bir vakitler her konuma banda skt suikastna urad sylenen
yazar, ecdat sevicilerin ehvetle yamalad bir retorik deposuna dnmt.
nci Enginn ve Zeynep Kermann
2008 banda Gnlklerin Inda:
Tanpnarla Babaay yaymlamas tam
da bu balamda nemli bir dalgalanma
yapt. Biz Tanpnar byle bilmezdik
diyenlerin yannda, okuduklarna armamann akademik hazzn yaayanlardan olduk. Bir de ilgin bir 27 Mays
korosu bir oradan, bir uradan Tanpnar
tankla dayanyor
Ahmet Hamdi Tanpnar
zeyl olarak okumak da mmkn. Zira savunmasn da Seyit Nezirin, Tanpnarn

Atatrk ve cumhuriyetin ilkeleri ile ilgili
yazlarnn gizlenmek istediini, kitabmda onlara yer vermemekle hocama kar
sorumlu olduumu sylyor. iddias zerine kuruyor.
Tanpnarn 1960da yazd bir dizi
yaznn, onun ne kadar imanl bir Atatrk olduunu ve 27 Mays devrimini
itenlikle destekleyen bu yazlarn, kastl
bir ekilde gzden karlmasnn gerici
sebeplerini tartan Seyit Nezire kar
Alptekinin temelde bir itiraz yok. Benim grm, Tanpnarn lmnden
sonraki yllarda eseri zerine rtlmek istenen rt ve kiiliini hedef alan sylemler, airin lmnden nce yaadklarnn
gnmze uzanan glgeleri olduudur.
diyen Alptekinin daha ok bu yazlarn,
bir nevi 27 Mays frsatl olarak deerlendirilmesine kar ktn gryoruz.
Tanpnarn, zannedildiinin aksine, sayg
gren bir kiilik olduunu belirten Alptekin, onun bu yazlar ikbal kaygs ile yazmaya ihtiyac olmadn, Kurucu Meclis
ya da parlamentoya girmeyi istemesinin
hem bir dnr olarak hakk hem de
bir yurtta olarak grevi olduunu be-
ekitirmeye balad. Halbuki malum

Sust yazs daha 2000 ylnda,
Kitap-lkn ilgili saysnda yaymlanm,
Tanpnar yaptlarnn uyandrd heyecann yannda fazla ses getirmemiti.
Ancak Gnlklerin ve deien politik
ortamn etkisiyle Tanpnar ve 27 Mays,
son be ylda daha sk anlr oldu. Turan
Alptekinin Tanpnarn lm: Apologia
adl kitabnn k noktas da ite bu balam.
Bir savunma mEtni
Alptekin, bu kk denemesini bir savunma metni olarak tarif ediyor. Sokratesin

Savunmasndan ilham alan Apologiann
ilk yars, Tanpnar 27 Mays, Kemalizm,
nn, CHP, slamiyet, gelenek, Avrupallk gibi bir dizi (ok konuulan) olay, kavram ve kimlik arasnda kendi tanklyla
en uyumlu, dolaysyla kendince en doru
yere yerletirmeye alyor. Seyit Nezirin
2012 ylnda Aydnlk Kitapta yaymlanan
Tanpnar yazlarn tartmasnn balangcna yerletiren Alptekinin, hem kendini hem de hocas Tanpnar savunduu
kitabn bu blmleri biraz kark. Aslnda
btncl bir argmantasyonu olmayan
metni Bir Kltr, Bir nsana yazlm bir
14
Yukarda da belirttiim gibi, bu balamda

Alptekinin en byk dayana Tanpnarn
yaants, insan ilikileri ve dnya grne dair ahsi tankl. Alptekinin izdii
Tanpnar portresinde iyi bir nnc ve
bu balamda cumhuriyetin ynetici elitleri ile (her adan uyumlu olmasa da)
byk senkron problemleri bulunmayan,
slamiyetin Osmanl ve ehirli yzyle
bark, bu balamda muhafazakr ve milliyeti ama gnn sonunda Avrupal bir
bohemle karlayoruz. Mustafa Kemalin
yeri ve Tanpnar neslinin onun ahsnda
kiileen milli mcadeleye ve yeni cumhuriyet rejimine nasl ve hangi artlarda
angaje olduunu anlatan bir dizi alntnn, Tanpnarn CHP ile bann ona has
ve ncelikli bir mesele olmadn aklamak iin kullanldn dnyorum.
Yine bu balamda Alptekin, yeri geldike
Tanpnarn 147ler meselesi iin Milli Birlik
Komitesine yazd mektuba atf yaparak,
onun 27 Mays rejimi ile ok da sorunsuz
bir ilikisi olmadn gsteriyor.
Kitabn son blmlerinde ise
Tanpnarn edebiyatn da benzer bir dzeltme hissiyat ile ele alan Alptekin, airin kaynaklarndan, estetik anlayndan
ve yksek beeni standartlarndan bahsettii notlarn bir araya getirmi. Ancak
gncel almalarn gerisinde olduu anlalan yazarn yeni bir ey sylediini iddia etmek g. Kitap boyunca Tanpnarn
edebiyatnn, yaam ve tarihsellii ile diyalog halinde olduunu kabul ederek, aktel tartmalara Huzur ya da Saatleri Ayarlama Enstitsnden rneklerle cevap veren
tutumun da sorunlu olduunu belirtmeliyim. Ancak btn bunlar Alptekinin tanklnn deerini drmyor elbet, hatta keke daha dorudan konusa dediiniz
ilgin
anekdotlar
var
Tanpnarn
lmnde. Kendisinin bu konuda cesaretlendirilmesi dileiyle
ROMAN
KTAP ZAMANI
ktidarn grlts
Baz yaralar kabuk balamaz
Suriyeli yazar Nihad Srisin Halepte 2003te

kaleme ald Sessizlik ve Grlt, iktidar grlts kadar o grltnn kuytusunda, saklsnda
kendisine yer aan sessizliin de roman.
Balzacn sosyal stat ile snf farkllklarn anlatt

novellas Bir Kr Balosu ilk kez Trkede. Ak ve dnemin
Fransasn anlamann yan sra, iktidara ve gce sarlarak
kendine mevki edinenleri tanmak iin de iyi bir kitap.
SESSZLK vE GRLT, NHAD SRS, Ev.: RAHM ER, JAGUAR KTAp, 160 SAYFA, 16 TL
BR KIR BALOSU, HONOR DE BALZAC, Ev.: BEKR KARAOLU, pALTO YAYINEv, 80 SAYFA, 8 TL
AZRA NC
ovyet tarihine tuttuu

projeksiyonla
gnmz
siyasal anlaylarn da zmleyen Slavoj iek; Moskova,
Minsk, Bak, Almat, Akabat, Kiev
gibi eski Sovyet ehirlerinde yer alan
Stalin heykellerine dikkati eker ve yle bir deerlendirmede bulunur: Stalin
btn bu heykelleriyle kendisinin de
tpk Tanr gibi her yerde olduu iddiasndadr. iekin bu tespitini anmsamam, Nihad Srisin Sessizlik ve Grlt
romannda bakahraman yazar Fethi
iynin annesiyle arasnda geen Lidere
ilikin u diyalog vesilesiyle oldu: Sence bu posterleri neden tayorlar? diye
sordu annem. nk vatanda, Liderin
yznden baka bir ey grmemeli de
ondan. Nereye dnerse dnsn, karsnda hep Liderin resmi olmal. Her
totaliter, diktatryel ynetim nihayetinde liderini ilahlatrmaya varan bir
kutsamalar rejimi deil midir?
lidErin GlGEsindE yaamak
Suriyeli yazar Nihad Srisin dilimizde yeni yaymlanan roman Sessizlik

ve Grlty Halepte 2003te yazd
belirtiliyor. Srisin yaadklarna gz
attmzda romann yazar kahraman Fethi iyn ile arasnda byk benzerlikler olduu grlyor. Anlatcnn
hikyesinin, yazarn yaamyksne
bir hayli yaklatn syleyebiliriz.
Hikyenin nerede yaand belirtilemeyen romanda Fethi iynin sadece
bir pazartesi gn anlatlyor. Sris bu
tutumuyla, yani zamanda ve meknda
yapt tasarruflarla okurlarn nnde
yeni dnce alanlar ayor.
iynin yaad ve her eyin Lider
tarafndan belirlendii o yerde bir gn
yaamak bile mre bedeldir. nk yaanan her an Liderin bir ltfudur ve o
istedii zaman yaamnz elinizden
alabilir. iyn o bir gn yaamtr yaamasna ama yarna kacana dair
hibir gvencesi yoktur. El konulan
pasaportunu almak iin gittii devlet
kurumunda iyne, iktidarn grlt
mekanizmasnn bir paras olmas
nerilmitir. O ise bu talebi kabul etmektense hapsin sessizliine raz
olabileceini belirtmi ama bu kez de
kabrin sessizliiyle tehdit edilmitir.
stelik bu tehdit, iynin dul annesiyle
evlenmek isteyen ve bylece onu kontrol altna alacana inanan, Lidere
en yakn isimlerden Hail Ali Hasan
Beyden gelmitir. iyn eer bu neriyi

kabul ederse bir medya kuruluunda
ynetici olarak taltif edilecektir. Liderin
yapp ettiklerini allayp pullamak iin
satn alnmak istediini gren iynin
verdii olumsuz tepki karsnda Hail
Beyden, te aydnlar teranesi. eklinde kmseyici bir yant duyarz. Aslnda Hail Bey de iyn kadar aresizdir
ve elinden tehditten baka bir ey gelmemektedir. iyn, bu teklif ve tehditle
ekildii uykusunda nce bir kbus
ardndan ise gzel bir rya grr. Ayn
anda kbus ve rya, herhangi bir yer isminin anlmad romanda, Ortadou
gereinden baka bir ey deildir.
MUSA REK
onor de Balzac
(1799-1850) 19. yzyl
Fransasnn bir portresini nmze koyduu romanlarn
1830dan sonra, nsanlk Komedyas st bal altnda yaymlar. deal
ei bulma, sosyal stat ile snf farkllklar zerine younlaan ve Trkede ilk defa yaymlanan Bir Kr Balosu
bu eserlerden biri. Hikye boyunca,
durgun insanlarn Balzac ilgilendirmediini syleyen Stefan Zweign u
szleri okura bir rehber niteliindedir: Sadece kendini bir tek eye verenler, btn sinirleriyle, btn kaslaryla, btn dnceleriyle hayatn
bir illzyonuna taklanlar ilgilendirir;
neye olursa olsun, aka, sanata, cimrilie, fedakrla, cesarete, tembellie, politikaya, dostlua.
Hikyenin kahraman Emilie de
Fontaine, iktidar yanls babasnn
alt ocuundan en kdr. Emilie dnda btn ocuklarna iyi birer
e bulan Bay de Fontaine, bu biraz
mark kzna iyi bir koca bulmann
derdindedir. Kraln ltfuyla iyi mevkilere gelen erkek ocuklar, bte
yapraklar stne birer ipekbcei
gibi yerlemesini bilirler fakat tarafn tuttuu krallar bir bir glerini
yitirirken, Bay de Fontaine de bundan
nasibini alr. Kralla ilikisi bozulunca
makam ve serveti sarslr biraz.
totalitEr rEjimlErdE sanat GErilEr
Nihad Sris, Liderin sultas altndaki lkede iir ve mzik gibi anlat aralarnn
bir iktidar aygt olarak nasl kullanldn da kahraman Fethi iyn zerinden
arpc bir biimde anlatyor. Hoparlrlerden srekli olarak ne dedii anlalmayan kahramanlk iirleri ve trkleri
okunur. iyn, lkesinin hl kitleler
an yaadn, birey ana geemediini belirtir. Ona gre iir, hamaset
retip kiilii yok ederken dzyaz ise
bireysellik ve kiilik ina eder, tam da bu
nedenle kendi romanlar gibi yasaklanp
sansre urar. Her bireysellik, Liderin
otoritesi asndan dorudan bir tehdittir
ve kitle oluturmak da sadece ve sadece
bu bireysellii ortadan kaldrmak anlamna gelir. diyen Fethi iyn, Liderin
ynetimindeki lkede elence ve solo
mziin de gerilediini, yerini asker
marlara braktn ifade eder. Anlat
aralar zerine kurulan sultadan televizyon da payna deni almtr. iyn
evdeki televizyonunu bir arkadana
vermitir nk ekranlarda srekli ayn
eyler, yani Lider iin yaplan yryler
ve Liderin konumalar vardr.
Sessizlik ve Grlt, iktidar grlts
kadar o grltnn kuytusunda, saklsnda kendisine yer aan sessizliin de
roman. Milan Kundera, Totaliterciliin mahkm edilmesi, bir romann
yazlmasn hak etmez. demiti. Sessizlik ve Grlt yarglamaktan, mahkm
etmekten ok anlama, anlamlandrma
arayyla n plana kyor. Romann,
geriye ekilmesini, kendisini dinlemesini bilen okura aslnda ok ey syleyen,
etkileyici bir anlatm var.
Sessizlik ve Grlt her roman gibi
znde okura, okurun yaadklarna
ynelmi bir yorum nesnesi de ayn
zamanda.
mark kzn tutkusu
Emilienin ocukluu ve genlii

bolluk iinde geer. Kzn istei kardeleri, annesi ve hatta babas iin
bir buyruk saylr ve ailenin btn
bireyleri ona baylr. martlm
ocuklarn ou gibi onu sevenlere eziyet eden bir yapya sahiptir
Emilie. Gzellii gz alcdr, bir
salonda grnmesi tm dikkatleri zerine ekmesine yeter. teki
kardelerinden daha zenle yetitirildii iin, iyi resim yapan, talyanca ve ngilizce bilen, piyano alan
ve gzel sesiyle herkeste hayranlk
uyandran bir kzdr. Dnyann en
soylular arasndan kendisine e
seme hakk olduunu zanneden
Emilie, birbirinden gln gerekelerle adaylar geri evirir. Bu tavryla elendiini dnen gen kz,
balodan baloya koarken zellikle
n dorukta olan genlerin ilgisini
ekmeye alr.
15
Anlatcnn deyiiyle Bir babann

gzleri hep ok ge alr, Emilienin
babas da kznn kendisine ne kadar
az vakit ayrdn bir zaman sonra anlar. Kznn bu tuhaf ve pek ok kimseyi ileden karan tavrlarnn kt bir
sonla bitmesinden kayglanan baba,
zor zamanlar geirir. Annesi gibi kontes olmaya merakl kznn soylu bir
koca bulmas, babasnn deyiiyle mutluluunu srekli klabilmek iin arttr.
Fakat babasnn dn nemsemeyen Emilie kaderiyle ba baa kalr,
zira e bulma yolunda babasn elini
eteini eker. Emilie seimi sonucunda mutsuz olursa babasn sulamaya
hakk olmad konusunda da uyarlr.
Kznn bir pair de Francela yeni devlet
dzeninin bir menteesi olan bu yeni
unvana sahip biriyle evlenme tutkusunu anlamak babas iin zordur. Babasnn bu yeni unvana sahip kiilerin
henz yeterince zengin olmadklar
uyarsna kz aldrmaz. Tek istedii bu
unvana sahip biriyle evlenmektir. Kzn bu kibirli tavrlar karsnda kimse
onun evlilik meselesiyle ilgilenmez. Bu
meseleye kafa yoran tek kii ise kzn
eski bir denizci olan yal daysdr.
Baloda dEiEn hayat
Emilie ailesiyle birlikte Parisin biraz

dndaki kk Sceaux kasabasnda
bir kr balosuna gider zira dnemin
modas kendine sayg duyan her soylu kadnn yaz sresince Parisi terk
etmesini buyurmaktadr. Fakat yine
o mark tavrlaryla etraf gzlerken
tablonun bir kesine zel olarak,
sanki dier insanlardan farkll belirgin olsun diye yerletirilmi bir
adama dikkat kesilir. Bu heyecanl
sreten sonra asl hikye balar ve
kaprisli kzn hayat daysnn yardmyla bir anda deiir. Emilienin
kendine uygun bir e bulmas sand kadar kolay deildir ve hi beklenmedik bir sona, kahramann deyiiyle, kapanmayacak bir yaraya doru
srklenir.
Hikyenin sonunda ise Balzacn
romantiklere hitaben u seslenii
hikyenin zn ele verir: Benim
burjuva romanlarm sizin tragedyalarnzdan daha trajiktir! Bir Kr Balosu,
yine Zweign deyiiyle acmaszlk
kanununu iyi bilen bir gen kahramann akn o n alnmaz kederiyle ba
baa kalmasnn yan sra, iktidara ve
gce sarlarak kendine mevki edinenleri anlamak iin iyi bir kitap.
ANI
KTAP ZAMANI
Yaamak bir oyun

Her insan bir ykdr. diyen Yiit Okurun yaamyks
Buralardan Geerken: Yaam ve Oyun adyla yaymland. Kitap,
bir insann hikyesi, yaandktan sonra dnlp geri baklm,
belki yeniden anlamlandrlm bir hayatn dkm niteliinde.
BURALARDAN GEERKEN: YAAM vE OYUN, YT OKUR, CAN YAYINLARI, 432 SAYFA, 31 TL
MEHMET TUN
iit Okurun son yapt Buralardan Geerken,

Herkes bir defa, ben ise
iki defa dodum. cmlesiyle balyor.
Kitabn perdesi aldnda, 1939 ylnn
aralk ayndayz. Erzincan geceyi iddetli bir depremle geirmi, kentte adeta ta
stnde ta kalmamtr. Yklan evlerin
enkazlar altnda binlerce insan lm
ya da lme terk edilmitir. Hapishanedeki mahkmlara kamamalar ve
enkaz altndaki insanlar kurtarmalar
kouluyla serbest braklacaklar sz
verilmitir. Yiit Okur, bir mahkmun
elleriyle enkaz altndan karldnda
henz be yandadr. Yllar sonra kendisini kurtaran o mahkmu merak eder
ve onu bellein enkaz altndan bulup
karmaya alr. Tpk mahkmun o
ynlarn altndan kendisini kard
gibi. Ama o mahkm, enkaz altndan
kma konusunda Yiit Okur kadar
ansl deildir. nk iine gmld
bellein karanln iinde kalakalr ve
bir trl yzeye kamaz.
Bugn 80li yalarda olan Okur,
anlarn o souk deprem gnn merkeze alarak anlatmaya balyor. Neyin,
niin ve ne kadar bellekte yer ettiini,
bellein nasl ilediini hibir zaman
bilememenin; unutmann da en az hatrlamak kadar hayata dhil olduunun
farkndalyla... Deprem bu ynyle
Yiit Okurun hayatnda salt yaanm
bir olay deil ardndan brakt enkaz,
karlanlar, kaybolanlar, lp gidenlerle
yazar iin bellein ileyiini de karlayan gl bir metafor olarak okunabilir.
Elbette ki bellek daha ok akl artran bir szck. Ama Okurun anlar
akl kadar kalbin de yla aydnlanyor, baz karanlk noktalara daha ok
kalbin yalaznn dt bir anlatmla
renkleniyor.
i iE GEmi paralar
Anlar, deprem sonrasnda stanbulda
devam eden yaam, Galatasaray gnleri, Cenevredeki niversite yllar ile
sryor. Yaam ve Oyun alt balyla
sunulan yaptta kronolojik bir seyir izlenmediini gryoruz. Farkl dnemlerde yaanm ya da yaanacak olaylar,
bazen kout bir ekilde anlatlyor. ie
gemi yaam paralar dngsel bir
ak iinde birbirini tamamlyor. Bu durum ilk etapta okurun takibini, dikkatini

gletirse de aslnda hayatn da akna
uygun bir seyir izlediini dnyorum.
Zaman sanld gibi yaltlm anlardan
ok birbiri iinde saaklanm paracklar btn deil midir?
Yiit Okur kitabn ikinci blm
Niin An Yazmakta belki de an yazmann etik erevesini, yordamn iziyor. An yazanlarn bazen eit eit
rtler altnda haksz bir meruiyet
kazandn anmsatyor. Anlar, elbette Okurun izdii bu etik erevesi
zerinde serpilip anlatlyor. Okur, bu
blmde yazya olan tutkusunu olduka gl szlerle vurguluyor. Rilkenin
Gen Bir aire Mektuplardaki, Sor kendine, yazmazsan yaayabilir misin? Eer
yaayamam, diyorsan devam et. Yoksa
brak. szn kendi yazarlk deneyimi
etrafnda tartrken, yazmadan yaayamayacan ima ediyor. Genliinde yolculuu iirle balam, dnemin nemli
dergilerinde iirleri yaymlanm olsa
da, Yiit Okur verdii uzun aradan sonra
tekrar edebiyata, yazmaya dnmek ister
ama tr konusunda karar veremez. Bir
gn bir eyler karalamak iin oturduu
masadan yk olarak balayan sonrasnda istikameti romana evrilen Hulki
Bey ve Arkadalar ile kalkar. Sz konusu
alma, 1999da yaymlanr. Sonrasnda
gelen on bir yl iinde, yk kitab ile
dokuz roman yazar. Yaptlar 2003 Haldun Taner yk dl ve 2006 Yunus
Nadi Roman dlne deer grlr.
Haldun Taner, Sait Faik, Orhan Kemal,
Fazl Hsn Dalarca, Cahit Klebi gibi
edebiyatmzn ustalarna ilikin anlar,
gazetecilik yapt dnemler, cep tiyatrosunun kurulu yllar birer film eridi
gibi kitap boyunca akar.
Bey, soyad iin bir mddet gecikince,

dnemin valisi eve gelir ve kendisini
tehdit tonunda ikaz eder. Beyzade Mehmet Bey arnaar soyad iin bavururken bey szc bay, zade szc ise oul olarak evrilir ve Mehmet
Bayolu diye kaytlara geer. Buralardan
Geerkenden sonra okuduum, Her gece
gzlerimi sndrp/ Her gece izinsiz bir
kaz/ Bulduka eski gnlerden birok ey/
Bir dnp duruyorum bir dnp/ Galiba
kalmad sizden baka bir bey dizelerinde
Beyzade Mehmet Bey(ler)i anmsatan
karakola komnizmden su duyurulu

renci olarak arlr ve ifadesi alnr.
iir zerine ylesine yapm, kalmtr
ki, zerinden geen 61 yln ardndan
Okur, aka yollu da olsa iiri kendisinin
yazdna dair kukulara dtn
sylemekten kendisini alamaz.
Peki, kitabn ad niin Buralardan Geerken? Yiit Okurdan dinleyelim: Ne
kadar iyi renmiim, ne kadar sindirmiim ki benliime yetmi yl oldu, hl kiracym. Dnyaya geerken tutunduum
bir yer gibi baktm. te bunun iindir
Yiit Okur
tnlar duydum. Beyzade Mehmet Beyin

vefatyla adeta bir dnem kapanmtr.
Kitabn beinci blm, Bir KentBir Okulda Yiit Okurun Galatasaray
Lisesi yllarna tanklk ediyoruz. Galatasarayllk, zel bir dukalk olarak
kendisine zg deerleri, aidiyet balar,
bir okuldan ok daha fazlasna karlk gelen, yeri baka biimde doldurulamayacak bir deneyim srecidir Okur
iin. yle ki yazar yllar sonra mezun
olduu liseye kitaplarn balayacak,
kendi adna bir ktphane kuracak ve
Galatasaray Futbol Kulbnde yneticilik yapacaktr. Okulda yaad ilgin bir
olay ise Okurun peini bir daha brakmayacaktr. Tahtaya kimin yazdn bu
yanda bile bilmedii bir iirden dolay
BEyzadEdEn Bayoluna
Okurun hayatnda belki de herkesten
ok iz brakm kii ise days Beyzade
Mehmet Beydir. Erzincan Mutasarrf Hac Ali Rza Beyin olu Beyzade
Mehmet Bey, Yiit Okurun belleinde
eski zaman beylerini artran bir
imgeyle yer etmitir. Vakur, kendinden
emin, kimseye eyvallah olmayan, meddeb bir adamdr Beyzade Mehmet
Bey. Okur, kendisini daha ok Dede szcyle anyor. Cumhuriyete ve Atatrk
devrimlere bal olan Beyzade Mehmet
16
Buralardan Geerken diye nitelendirmem bu yaamyksn. Adlandrmada bir tr din tn duyulsa da Okur bu
metafizik, mistik algy daha ok kendine
zg bir inan iinde anlamlandrdn belirtiyor. Kitabn bir yerinde, Artk
merak edeceim bir ey kalmad. diyor.
Belki de merak duygusunu zamanla yitirmenin insan yaamn onaran, saaltan bir yan var. nk bu sayede daha
ok gemie, yaanmlklara dnyor,
hayatmz daha koyu bir dinginlik iinde
duymaya, anlamaya alyoruz.
Yiit Okur, Her insan bir ykdr.
diyor. Buralardan Geerken bir insann
hikyesi, yaandktan sonra dnlp
geri baklm, belki yeniden anlamlandrlm bir hayatn dkm.
PIRLANTA SERS
KTAP ZAMANI
Huzurun atmosferi
Sohbet Atmosferi Fethullah Glen Hocaefendinin 1976-1980 yllar arasnda Bornova Merkez Camiinde kendisine sorulan sorulara
verdii cevaplardan bir derleme. Kitap, Hocaefendinin 40 yllk
dnce izgisini ortaya koyarak nemli bir ilevi yerine getiriyor.
SOHBET ATMOSFER, M. FETHULLAH GLEN, NL YAYINLARI, 280 SAYFA, 13 TL
parmak saysn gemeyecek kadar insann

yer ald sohbet ortamlarndaki konumalarn dinleyince ben de ayn soruyu
sormutum kendime. Ne kadar vakaya
mutabktr bilmiyorum ama Konumaya
baladnda teybi fie takm gibi eklinde bir tebih de yapmtm o zamanlar.
AHMET KURUCAN
nes Ergene, Fethullah Glen Hocaefendinin misyonunun sz zerine kurulu

olduunu syler bir yazsnda. Aynen katlyorum, sz Hocaefendide kalemin
nndedir. sterseniz baslm kitaplarna
bakn, neredeyse te ikisi szl mdevvenattan derleme, kk tashihler ve tasniflerle yazl kltrmze kazandrlm
eserlerdir.
Sz denilince hi phesiz akla nce
sohbet ve bu sohbetlerin dermeyan edildii
sohbet meclisleri, ksaca tantmn yapmaya altmz kitaba adn veren Sohbet
Atmosferi gelir. Bu atmosfer kimi zaman
bir cami olur; minberde, mihrapta kalbe
ve akla birden hitap eden ateli bir vaaz,
bir hutbe eklinde kendini gsterir... Kimi
zaman bir ev ortam olur, arz usul ile yaplan konuma eklinde vcut bulur... Kimi
zaman da bir ders ortam olur; karlkl
soru-cevaplar ve ilmi mzakereler eklinde
hayata intikal eder. Sonu itibaryla deien
bir ey yoktur. Aslnda hepsi sohbet atmosferidir, sohbettir ve szdr.
sEhl-i mmtEni slup
Sohbet atmosferi deyince akla gelmesi gereken ikinci unsur, sohbetin muhataplardr. Talebedir ya da deildir, ocuk ya da yetikindir, kzdr ve erkektir, inanm yahut
inanmamtr, nemli deil; son tahlilde
insandr ve szn sahibi, muhataplarnn
durumlarn nazar- itibara almak ve ona
gre konumak zorundadr. Hocaefendiye
ve onun sohbet atmosferine bu gzle baknca homojen bir muhatap kitlesinden sz
etmek mmkn deildir. Kahvedeki insan
da Hocaefendinin muhatab olmutur,
niversitedeki profesr de. Bu durum hatibi
sehl-i mmteni bir slup kullanmaya srkler. Nitekim ben Hocaefendinin sehl-i
mmteni slubunun yerlemesinde bu durumun ok etkili olduu kanaatindeyim.
Muhatap kitlenin hatibe tevecch,
eitim ve kltr seviyesi, dinleme ve anlama abas, hatibin anlayp anlamadklarn
muhataplarnn gzlerinden okumas, sohbet atmosferi adna zikredilmesi gereken
baka nemli hususiyetlerdir.
Yeri gelmiken ifade edeyim, sehl-i
mmteni slup oklar iin aldanma ve
kayma noktas olmutur. lim, arif ve
hkim zelliklerine gzlerini kapayp
ayn sorular BuGn sorulsa...
Bana sorarsanz, bu deerlendirmeler bal bana ele alnmas gereken dncelerle dolu. nk Hocaefendinin
1976 ylnda balatt bu usul, o gnk
Trkiye artlarnda bir devrim niteliindedir. Birka adan: Birincisi, aklnza
gelen her trl soruyu sorabilirsiniz, demek bir meydan okumadr. 38 yanda bir
insandan sz ediyoruz ve alan snrlamas
yok. Kitapta da greceksiniz; fkh, kelm,
felsefe sorularndan tutun iktisat, siyaset,
kltr alanlarna kadar her trl soru var.
Sorularn bazlar ok sradan, bazlar
uzmanlk ve uzun aratrmalar gerektiriyor. Ama Hocaefendi hemen hepsine
ansiklopedik saylabilecek mahiyette olsa
dahi cevap veriyor. Bu gerei, nszde srarla altn izdii, bilmiyorum demekle
alkal dile getirdii dnceleriyle birlikte mtalaa etmeli.
kincisi, irticalen konuuyor Hocaefendi. Hangi soruyla karlaacan bilmiyor.
Soruyu okuduu an aklna gelen dnceleri paylayor. Bu yazy yazdm gn
kk olumla Hocaefendinin bir sohbetine katlm, eve dnyorduk. Ne anladn
bugnk sohbetten? dedim. Sohbetin
ana fikrini syledi. Anladm ki anlam.
Pekl, detaylar? dedim. Birka ana
noktay syledi ve ardndan, Nasl oluyor
baba? Benim byle bir konuma yapmam
iin gn hazrlanmam lazm. dedi. Kendimi grdm olumun bu knda. nk 80li yllarn ortasnda Hocaefendiyi
yakndan tanma frsat bulduum, iki elin
Hocaefendiyi sadece sehl-i mmteni slubundan dolay yetersiz gren, bir kitabn
dahi okumadan, bir sohbetini dahi sonuna
kadar dinlemeden ahkm kesen insanlar
var. Velev ki eletiri niyetiyle olsun, Hocaefendi hakknda hibir detayl aratrma
yapmadan konuan ve yazanlar aslnda
Hekimolu smailin okumadan lim,
yazmadan katip deyiini dorulayan kiilerdir. Her neyse
Sohbet atmosferinin nc ayan
hi phesiz mekn tekil eder. Sohbetin
gerekletii meknn darl-genilii,
havas, cami veya konferans salonu oluu
sohbeti mspet veya menfi manada etkileyen nemli unsurlar arasndadr. Sleymaniye Camiinde verilen bir vaazla Cemal
Reit Reyde dzenlenen konferans arasnda meknn hem hatibe hem de muhataba
etkisi elbette farkl olacaktr. Eer bu hatip
genelde konumalarn irticalen yapan Hocaefendi ise sz konusu fark bakalarna
nispetle ok daha etkili bir ekilde kendini
gsterecektir.
Sohbet Atmosferi isminin bizi iine ald kapdan girdik, imdi kitaba dnelim. Sohbet Atmosferi 1976-1980 yllar
arasnda Bornova Merkez Camiinde yats namazlar ncesi yapt sohbetlerde
Hocaefendinin kendisine sorulan sorulara
verdii cevaplardan bir derleme. Nitekim
kitabn nsznde nsz deil ama nsz
gibi, nk Hocaefendinin neden camide
byle bir usul takip ettiine dair kendi deerlendirmeleri bu anlatlyor.
18
unu anlatmak istiyorum: Sohbet Atmosferi

kitabndaki sorular bugn Hocaefendiye
sorsanz, ana fikir ekseninde bir deime
olmasa da, yle inanyorum ki ok daha
derinlikli, ok daha kapsaml cevaplar alrsnz. Nitekim bu sorular arasnda farkl vesilelerle kendisine daha sonra da sorulmu
olanlar var. Keke bir ehl-i himmet ayn soruya 1976da nasl cevap verdi, 2005te ya da
2015te nasl cevap verdi; ilaveler, eksiltmeler nedir, bir aratrma yapsa... Cevaplar
neden farkl? diyebilirsiniz. ey syleyeyim: Bir, sohbet atmosferi. Yukarda sraladm hususlara baklabilir. ki, -sbjektif
bulanlar kabilir ama benim inancm- ilhama vabeste olmas. , kesb ilim balamnda 1976dan bugne ald mesafe.
Okumalarn derinletirmesi, hadiselerin
tc ve eritici arklar arasnda kazand hayat tecrbesi.
Buradan baknca, madem yeni cevaplar daha derinlikli, neden eskiler yaymlanyor, gibi bir itiraz da sz konusu olabilir.
Makul de bulunabilir bu itiraz. Bence dnce istikametini veya deiimini gstermesi asndan byk bir vazife eda ediyor
bu ve benzeri kitaplar. Gelecein aratrmaclarna malzeme veriyor ve ok byk
kolaylk salyor. Bir misal: O dnemde
Hocaefendinin Osmanl hakkndaki dnceleri ile bugnk dnceleri arasnda
ksm farkllklar var. Kitapta da greceiniz zere, dn bugne nispetle daha genellemeci yaklam sergiliyor mesela.
Daha ok rnek verebilirim ama yerim
bitti. Drt blmden oluuyor kitap. Birinci
blmde insanla gnll olarak hizmet
ederken karlama ihtimali bulunan problemler ve zm yollar hakknda anahtar
bilgiler... kinci blmde insan ile kinat
arasndaki ilikiyi aklayan konular...
nc blmde inan, ibadet ve ahlkla
ilgili mminlerin zihinlerini megul eden
sorular... Son blmde ise Risale-i Nur veya
Prlanta Serisinde yer alan baz nemli tespitlerin izah yer alyor.
Emei geen herkese teekkrler.
KTAP ZAMANI
TARH
Karalamalar ve Bedizzaman
1935 Eskiehir Hapishanesi gnlerinden balayarak 1960 ylndaki
vefatna kadar Bedizaman Said Nursi ile ilgili gazetelerde kan
haberler bir kitapta topland. Derlemedeki rnekler medyada
karalama kampanyalarnn uzun bir tarihi olduunu gsteriyor.
TRK BASININDA BEDZZAMAN vE RSALE- NUR, HASAN KKSAL-. FARUK pAKSU, NESL YAYINLARI, 640 SAYFA, 25 TL
cinnet ve
,
r
la
a
lm
Akl tutu
rlanm
z
a
h
e
il
e
fk
anetleri.
m
u
n
o
y
s
a
alg oper
HARUN ODABAI
slam tarihinde r am,

bidatlarla mcadele etmi, dneminin inan ve toplum sorunlarna reeteler sunmu ne kadar lim
varsa hepsinin ortak kaderi zindanlarda
ve srgnde geen ileli bir mr. Bu gzide ahsiyetlerin bir zellii de yaadklar toplum tarafndan gerektii lde
anlalamamak. Milletimin imann
selamette grrsem cehennemin alevlerinde yanmaya razym diyecek lde
kendini milletine adam bir dava adam
olan Bedizzamann son nefesini polis
gzetiminde bir otel odasnda vermesi
kadir kymet bilmezliimizi resmediyor.
Bedizzamann Yeni Said dneminde yazdrd Kuran tefsiri Risale-i Nur,
slam hakikatlerini an insannn anlayaca bir slup ierisinde ortaya koyuyordu. O dnemde baka din limleri ve
eserleri de mevcuttu ancak Bedizzaman
mevcut istibdat rejimi tarafndan en tehlikelisi kabul edilmi ve en gaddarca basklar Nur talebelerine yaplmt.
iftira haBErlEr, tarafl mahkEmElEr
Bedizzaman Yeni Said dnemine inklap ettikten sonra gazete okumay

brakm, hatta II. Dnya Sava dhil
dnya apndaki gelimelere ilgisiz kalmt. Btn konsantrasyonunu Risale-i
Nurun telifine ve yaylmasna vermiti.
Dnemin gazeteleri ise Bedizzaman
rahat brakmam, zellikle 1935 ylndan itibaren srekli takip etmiti.
Medyann gnmzdeki yalan haber
alkanl o dnemde de snr tanmaz boyuttayd, tahmin edilebilecei
gibi stad ile alkal haberlerin hepsi taraflyd ve iftira nitelii tayordu.
Dnemin mahkemeleri de Ankaradaki
otoritenin emrinde kararlar alyor, Bedizzaman ve eserleri ile alkal birbiri
ardna davalar alyordu.
Hasan Kksal ve mer Faruk Paksu
ite 1935 Eskiehir Hapishanesi gnlerinden balayarak 1960 ylndaki vefatna
kadar stad ile alkal gazetelerde kan
btn haberleri kuprleri ile birlikte bir
kitapta toplam. Bu titizlik isteyen ve
teknik boyutu yksek kitab incelerken
arkasndaki byk emee sayg duymak
gerektiini fark ediyorsunuz.
Bir dnemin medya zihniyetini resmetmesi ve aratrmaclara kaynak salamas asndan ok deerli olan Trk
Basnnda Bedizzaman ve Risale-i Nur
kitabnda Trkiyede kan ulusal gaze-
Cumhuriyet, 8 Ocak 1960
teler sayfa sayfa taranm, ilgili haber ve

makaleler tespit edilerek yazya dklm. Kupr hangi gazeteden alnmsa
tarihiyle birlikte kaydedilmi.
Bedizzaman ile alkal dnemin
gazetelerinde hibir olumlu ya da tarafsz haber kmamas gsteriyor ki medya o dnemin illzyon kelimesi irtica
korkusunun bir numaral yaycs konumundaym. Bugn okunduunda glp
geeceiniz birok deli samas haber
yaplm. te bir rnek, Bozulmayan
Abdest bal altndaki u haber: Sahte Sper Mrid Necip Fazl Ksa Krek,
Bedizzaman ile temasa gemek zere
1950 ylnda Afyona gelerek bana birka zavally toplam ve sokaklarda dolamaya balamtr. Bu srada le ezan
okunduundan Sper Mrid de dier
vatandalar ile birlikte Trbe Camiine
girmi ve namaza durmutur. Mridlerden biri abdest almadan namaza durduunu hatrlatnca, sahte mrid krd
potu anlam fakat hi bozuntuya vermeden yle demitir: Sizin bu byk
din ilerine aklnz ermez. Ben abdestimi
stanbulda almtm. Bizim abdestimiz
bozulmaz. Birok Afyonlularn gz
nnde cereyan eden bu hadise sper
mridin sahte dindarln bir kere daha
meydana karm ve hem kendi ile hem
de mritleri ile istihza mevzuu olmutur.
Grld gibi haber dili batan
yanl olmas bir tarafa, kaynak gsterilmeden, kimin ahit olduu, kimin istihza
mevzuu yapt belli olmayan tamamen
masa banda hazrlanm bir haber.
Haberlerde mantk rgs bile aranmyor. Dn Yaasn Moskova! diyen
bir nurcu yakaland veya Kuran- Kerim cildinin arasndan Stalinin boy boy
resimleri benzeri ifadelerin getii
kitapta bu seviyesizlikte yzlerce haberi
okumak mmkn.
19
13.5x21 cm
132 Syf.
8.50
lkokul seviyesinde bir kurguyla

hazrlanm, haber nitelii tamayan
iftira ve yalanlarn mahkeme kararlar ile
tescillenmi tekzip belgeleri...
Gazeteci ve hukuku H. Bra Erdaldan

tarihe not den yalan haber dosyas.
www.kaynakyayinlari.com.tr
YK
KTAP ZAMANI
Tarann ruhu
Ethem Baran yeni yk kitab Zirada yine tarann ruhuna dokunuyor. Geni bir yelpazede teknik, anlatm ve dil
asndan gndermelerle kurulmu bir oyunu andran kitaptaki edebi atflar, Divan iirinden Kafkaya kadar uzanyor.
ZRA, ETHEM BARAN, LETM YAYINLARI, 99 SAYFA, 11 TL
NAN ETN
them Barann son yk

kitab Zira, arka kapak yazsnda belirtildii gibi, kederli sszlklarn hkm
srd tarann ruhuna dokunan bir
kitap. On iki ksa ykden oluan Zirada
otobiyografik arlkl bir atmosferin olduu sylenebilir mi? Elbette. Ama bunu
ancak tahmin edebilirim, daha tesini
bilmem olanaksz. Yine de Zira otobiyografik elerle, yaayan edebi kiiliklerle
rlm, anlamn kendi iinde oald
ve dald tara dnyasnn skntlaryla byyor, ilerliyor denilebilir. Kukusuz
ressamlar gibi yazarlar da bir eyi alp
iyice bytr, belirginletirir, sonra ters
evirip dntrmek diyelim sanat haline getirirler. Sanatn ve edebiyatn temel
edimidir bu: Var olan dntrmek. Aslnda yaananlar oktan lmtr, onlar
canlandrr yazar, gelecein bir tr yanssyla olacaklar imdide kurar ya da imdiyi
yanslar gelecee.
arEsi Bulunmayan sEs kayB
Amacm neyin ne olduu konusunda nutuk atmak deil, Ethem Barann Zirada
tarann duraanlndan, kederinden,
tenhalndan yola karak gemi ile gelecek arasnda kurmaya alt ve bytt glgeyi tanmlamak. Tara aresi
bulunmayan ses kaybdr Zirada. Bu ses
kaybndan geriye kalandan anlamlar retmek de yazarn amacdr; lm grneni
canl klma abas. Genellikle ya da ounlukla tarann sesi duyulduu iindir
ki Zirada anlatclar deneyimlerin tortusu
ve gemiin hayaletleriyle sanki bir bozkrn tenhalnda ilerliyor, anlarla bir dnyay inaya giriiyorlar. Kitabn ilk yks
Bir At Bindim Ba Yok ite bu tenhaln
snrlaryla alyor. Ama bu snrlar yle
geni ki, dnya klp oraya sdrlm
da anlatc bunu daha alta okuruna
anmsatmak zorunluluu hissetmi gibi.
Kafkann bir yksnn bilinmesiyle
dnyadan bir atl geti arasnda kurulan
edebi iliki, sz konusu snrszln ilikilerini iyi tanmlamak asndan rnek verilebilir. Kukusuz bu gndermeler bir tr
edebi snr iziyor, bu snrn ieriinin kesin, zgl etkisi de bir hazzn kapsn ayor ki, kltrel deerlerin biimlendirdii
edebi metinler bellein rahatln ortadan
kaldryor. Zirada gndermelerin mtevaz
Ethem Baran
gereklikleri yceltmek, ulalmaz derecelere karmak amacyla kullanlmadn

sylemekte yarar var. Bir At Bindim Ba
Yok yks bir tahmis (beleme: bir gazelin iki dizesinin bana eklenen dizeden oluur) olmakla gelenee bir selamdr,
edebi bellein tazelenmesidir belki. Edebiyatn dil snrlarnn tesinde bir zihin corafyas olduunun anmsatlmasdr ya da.
Aslnda her ykde nmze serilen dnya, kendi gerekliinin znden
oluuyor; edebi ilikiler, oyunlar, hayaller
yumandan meydana geliyor, yazar bu
yuman her ipliini younlatrp, sktrp birer gnderme dzeyine getiriyor.
yle ki, kitabn nc yks Kymet,
kr Erban bir iirinden yola karak
ibkey bir ayna gibi iirin karakteristik
yanlarn ok ilgin krlmalarla anlatyor.
Bence, Zirann en nemli ve gzel yklerinden biri Kymet. nk olmak istedii kiiyi kopya eden birinin anlatmaya
balamas gibi, anlatc da yazmak istedii
iirin iinden kyor, onun iaretlerini izleyerek kuruyor Kymetin hikyesini. Bu
adan, zelde Kymet yksnde, genelde kitabn btnnde kiilerin psikolojisi grnr eylerle balyor, karakterlere
dtan grnen eyler araclyla zellikler kazandrlyor ve buradan hareketle
okur sszln, tenhaln iine ekiliyor.

Kymette gerekte yknn nitelikleri iirin optiinde sakldr, yani grnr
olann saklad Kymetin hikyesi ve o
hikyenin anlatcs kr Abinin dizelerindeki insan bazen ruhun beden zerindeki etkisiyle bir dnya kurabilir:
onun szlerini, syleyi biimini, iirlerinin iinde uuldayan o merhametli yrei
kendi kelimelerime katk etmenin yazm
nasl genileteceini, feraha karacan
bu glmseyile belli ederdim.
yEniliki tavr
ok byk ve srekli bir uultudan kanan, iirsel bir dnyann kylarnda gezinen Ethem Barann yeniliklere ak tavr
sanrm nceki kitaplarndan beri yaz
hayatnda nemli bir yer tutuyor. Zirada
da bu tavrn srdryor yazar. Szgelimi,
daha nceki kitabndan bildiimiz yks
Ata Binmi Ali Aay Tahmisi srdrmesi, belki bundan sonra da srdrecek
olma olasl yeniliki bir tavr. Bu nemlidir, nk balanglar bulmaktr.
Anlatm teknii asndan Zirada dikkati eken birden ok yk var. Ortada
Hibir Neden Yokken ve Bir Ansiklopedi
Maddesi Olarak Bizim Ky bata olmak
zere, dier yklerin de bu anlayla ka-
20
leme alnd sylenebilir ama kitabn btnndeki atmosferi tanmlamak o kadar

kolay deil. nk bu atmosfer bazen hicve dayal, bazen de damtlan bir zlemden
taan azap kazan gibidir. Peki terk edilen
nedir, gemiin edebi gelenei mi, gittike
yok olmaya yz tutmu ky ve tara hayat
m? Kukusuz bu sorularn yantn kitabn
btn yklerinin oluturduu atmosferde, yazarn dilinde, setii ve iledii konularda, yklerin olutuu zihinsel ve fiziki
corafyada bulmak mmkn olabilir.
Ethem Baran, Zirada olduka geni bir
yelpazede teknik, anlatm ve dil asndan,
ak gizli gndermelerle sanki bir oyun oynuyor. Denilebilir ki, Kafkadan Borgese
uzanan bu oyunun deimez kural, kullanlan dil. Dilin iirsellie, hatta zaman zaman airanelie zg tns da, taraya
zg yerel szcklerin ritmi de duyuluyor
kitapta ve incelikler bu dilden beklenmedik bir biimde karmza kyor. Zira bir
fikrin, bir olayn, bir durumun, bir zevkin,
bir imgenin ilerlemesiyle eitlenirken sanki insan bu eitlemenin iinde tektir.
Uyku, sessizlik, tenhalk da baattr. Sessizlikten korktuu iin konuur kyl:
Glgelerinde gzel uykular besler bu
aalar; insann gidip yatas gelir. O yzden bizim kyn sessizlii mehurdur.
KTAP ZAMANI
pinsanca, gpgzelim szckler
Sufi iirin hakikati

Ekrem Demirlinin air Sfler adl kitab btn itibaryla erh
denemesi olmamakla birlikte Mevlana, Yunus Emre, Niyazi
Msri ve Alvarl Efeden hareketle tasavvuf iirine nasl yaklalmas gerektiine dair ipular ve rnekler sunan bir eser.
lker agujun Metin Elolu iirine bir sayg ifadesi olarak hazrlad Metin Elolu Szl, airin szvarln anlamada bir ara ilevi
gryor. Elolu ipinsanca, gpgzelim, skdarlama, songrlk,
alayrek, leen, ikimizcillik gibi unutulmaz szcklerin sahibi...
AR SFLER, EKREM DEMRL, SUF KTAp, 272 SAYFA, 20 TL
METN ELOLU SZL, LKER AGUJ, 160. KLOMETRE YAYINLARI, 88 SAYFA, 12 TL
AHMET HAMT
YILDIZ
ehet Necatigil, Semender iirinde Szlklere kalsa/ Atete masal hayvan/ Bir insan olmasn/ Ateler
yaam lavlar diyor semenderi anlatrken. Cahit Stk iir zerine
Dncelerde, iir kelimelerle gzel
ekiller kurmak sanatdr. Kelime nedir? Annedir, dosttur, kadehtir, hasrettir, hayldir, yani bir mns, tedaisi, bir glgesi, hatta bir rengi ve ad
olan nesnedir. Kelime insanolundan
haber verir. diyor. Her air yabanc bir
lke gibidir, kefedilmemi bir adadr;
dili dilimize benzemez, szckleri
baka tnlarda. Bu yzden, Dursun
Ali Tkelin Divan iiri balamnda
syledii gibi, her air iin zel bir
szlk olmaldr. Bu szlk, dil ve sz
ayrmna riayet ederek, gsterenlerin
anlamlarn verdii gibi airin gsterilenlerini de amlamaldr. Ne ki,
Trk edebiyatnda air szlkleri en
ok Ece Ayhan iin hazrlanm grnmektedir. Ece Ayhan iirinin anlam haritasn karmak iin satrlar
arasnda psteki sayanlar az deildir: Orhan Alkaya ve Kemal Yalgnn
ok Eski Adyladr Szl (Ece
Ayhan, Aynal Denemeler iinde, 1995),
Mehmet Rifatn Ludingirrada yaymlanan kin Bir Ece Ayhan Szl,
Ender Erenelin internet ortamnda
bulunabilen o kmen Ece Ayhan
Szl bunlardandr.
Bir sayG ifadEsi
Dili iirin iliinde bambaka denizlere gtrm, cra adalara brakm

airlerden biri de Metin Eloludur
kukusuz. Elolu, szcklere kimi
zaman farkl anlamlar yklerken,
kimi zaman szck tretirken kendine zg semantiiyle tam bir dil

yontucusudur aslnda. Bu anlamda,
getiimiz gnlerde yaymlanan lker
agujun Elolu iirine bir sayg ifadesi
olarak hazrlad Metin Elolu Szl
onun szvarln anlamada bir ara
grevi gryor. Szl hazrlarken
Yap Kredi Yaynlarndan kan Bu
Yalnzlk Benimin nc basksn
esas alan aguj yle diyor giri ksmnda: Askeri disiplinsizlik, yapt
seyahatler, Dil Kurumuna gidip gelmeleri, ortaokulda Trke retmeninin Sabahattin Kudret Aksal olmas
vd. Elolunun iiri anlayn ve yorumlayn etkiler. Dedesi kanarya
besler ve retirmi, babasysa yllarca
sardunya-karanfil melezi bir iek var
etmeye alan bir bahvan. Metin
Elolunu bunlara bakarak daha iyi
anlayabiliriz.
Bir iirinde klnk? yle ya, klnk
-szle hi bakmayn- bilenmi su demektir/ ve biz kullarysak dourganln,
o ksr trpan, elifsi yoncaya deemez
diyen Elolu ipinsanca, a gpgzelim,
skdarlama, songrlk, alayrek, leen, ikimizcillik, iekcaz, tokcana, gitgidem, iiniinliimiz, mavilti (maviyi
ka biimde kullanmtr Elolu) gibi
gzelim szcklerin sahibidir. Cumhuriyet ile Demokrasiyi kaynatrarak trettii Cumhurrasiyi, kalbindeki seviye bandra bandra trettii
sevgin dolu szckleri dil yetimizle
zmlesek de, pyrm, sptma, labada
gibi gndelik dilin mahzenlerine inmi szckleri anlamak iin szle
gereksinim duymamak elde deildir.
Klpranga kzlengi bir klhan
azl iir olan Elolu iirinin, Trkenin dil varln dipten uca nasl yangnlayabildiini artk szlyle daha
iyi anlayabileceiz.
Metin Elolu (1927-1985)
SEYT N. ERKAL
u grdmz eyann
arkasnda sabit bir hakikat var mdr? Eer varsa
varln tasdik etmekten te, onu
bilebilir miyiz? Bilebilirsek nasl ifade
ederiz?
Dnce tarihinin krssne kanlar iinde gerek din ve gerek felsefe adna bu konuda hayli sz alan
olmu. Evet, eyann sabit bir hakikati vardr diyenler genel anlamda
iki snfa ayrlmlar. Biz bu bilgiyi
eyada kendimiz kefedebiliriz diyenler ve Bu hakikat yine bizde kefolunabilir grnde olanlar.
kinci gr ortaya koyan ve
Hakikatin bilgisinin insana ancak
keifle alabileceini savunan sufiler, insann ekirdek hviyetindeki mahiyetinin felikulhabbi venneva
Allah tarafndan alp, aacn klli
hakikatine dntrlmesine benzetebileceimiz seyr-i sulk tecrbesini, hem bir olu hem bir bili sreci
olarak da kabul edip kaydetmiler.
Ancak aacn btn aamalar gibi
evvelemirde yazl bulunan meyveye ait tat ve kokuya eriildiinde, bu
tecrbeyi nasl ifade edebiliriz sorusu
ortaya km. nsan her tecrbesini
dil ile ifade edebilir mi? Bilgimiz snrl olduu gibi, sahip olduumuz dil
de snrl deil mi?
kEf ilE alan zEvklEr
Sufiler ekirdekten meyveye uzanan

seyr-i sulk denilen terbiye srecini
net ve ayrntl bir surette ifadeye dkerken, btn olann btnda kalmas
edeptendir hkmnce, evvelde rtl
olan ve kendilerine kef ile alan tecrbe ve zevkleri rtl bir dille ifade
etmeyi semi ve iirin imknlarn da
bu yolda seferber etmiler. Sufi iirin
hakikati ifadedeki roln anlamaya ve
bu dilin katmanlarn amaya ynelik en az divanlar kadar eser kaleme
alndn sylemek mmkn. Trkede sufi iir denilince akla ilk gelen
rifler Yunus Emre ve Niyazi Msri. Bu
riflerin bir ekirdek mahzeni mahiyetindeki divanlar iinde sakl duran
gr orman grnr klmak phesiz
yetkin dimalarn vazifesi.
Bu izgide yayn dnyamza yakn
zamanda kazandrlan farkl eserler
de mevcut. Bu eserlerin btnlkl
bir kritiini yapmak elbette bu yaznn konusu deil. Fakat bunlar iinde
21
belki de en ciddi ekilde temeyyz

eden alma Ekrem Demirliye ait.
Trk irfan hayatnn gerek vukufiyeti gerek veludiyeti ile son dnemlerdeki en byk kazanmlarndan
biri olduuna phe bulunmayan
Demirlinin air Sfler adl kitab btn itibaryla erh denemesi olmamakla birlikte irfani iirin diline nasl
yaklalmas gerektiine dair ciddi
ipular ve parlak rnekler sunuyor.
nszde de belirtildii zere kitap iki tr yazlardan mteekkil. Bu
yazlarn bir ksm Mevlana, Yunus
Emre, Niyazi Msri ve Alvarl Efeden
hareketle tasavvuf iirine nazari metinlerle yaklamann genelgeer dsturlarn tespit ediyor. Demirlinin
meseleye vukufiyetini aksettirmekle
birlikte, konuya aina olanlara bilindik gelen bu satrlarn (belki de mellifinin nceki eserlerinin etkileyiciliiyle) beklentimizi karlamadn
ifade etmeliyiz.
Bir Erh dEnEmEsi
Ancak asl ok daha etin olan ve

erh denemesi sayabileceimiz Yunus Emrenin iirlerinin ele alnd
(daha geni bir almann iareti olduunu rendiimiz) yazlarn bizi
mspet anlamda bir kere daha sarstn sylemeliyiz. Kitabn bu anlamda
Gten Arnarak Kanatlanmak adl
yaz ile zirveye kan nabz devam
eden satrlarda hi dmyor. Yunus
Emrede Vahdet-i Vcud Anlaynn
zlerini takip ettiimiz her cmlenin
bizi Hakikat Gemisinde eriat Gemisiyle Seyir adna heyecanlandrdn
da belirtmeliyiz. Ancak bu blmler
haricinde ortak bir meseleye cevap
tekil etmekle beraber kitabn bir yapt btnl kazanmad da kaydedilmeli. Bununla birlikte bearetini
aldmz Yunus Emre erhi almas,
zihnimizde beklentimizden kaynaklanan bu nlem iaretini de siliyor.
Son bir not olarak, baln uyandrd heyecan ile hi detim olmamasna ramen kitaba nc blmnden baladm da sylemeliyim.
Haddimiz olmadan, muhterem melliften nc blmde temas etmekle
yetindii bu temel konuyu mstakil
bir eser olarak kaleminden okumak
isteyeceimizi umum ihvan benimle
mterektir bu recada diyerek ifade
etmi olalm. Son blmn ismi mi?
(Tasavvufta) Peygamber ve Sahabe
Rehberlii.
ROMAN
KTAP ZAMANI
nsann kuyusuna inmek

Sema Kaygusuzun yeni roman Barbarn Kahkahas hem farkl trleri ieren dramatik yaps hem de meselesi itibaryla yazarn dier
kitaplarndan farkl. Barbarn Kahkahas yazmaya, hikye etmeye,
doru zamanda anlatmaya, susmaya dair meselesi olan bir yapt.
BARBARIN KAHKAHASI, SEMA KAYGUSUZ, METS YAYINCILIK, 152 SAYFA, 15 TL
A. ESRA YALAZAN
nsann znde sakl olan

derin glgeli, lo alanlara izinsiz
girmek ne yazar ne de okur iin
kolaydr. Niyet, merak, tutku tek bana
karanlk kuyulara inme cesareti vermez.
Eer okur olarak romann iindeyken izlediklerinizin bir paras olmak istiyorsanz
karakterlerin arkas grnmeyen baklarna, szlayan yaralarna, iselletirdikleri
hikyelerine rikkatle dokunmanz gerekir.
Orada grdklerinizin, dinlediklerinizin,
nemsiz gibi grnen ayrntlarn, puslu
resimlerin bir gn anszn karnza kacan seziyor, huzursuzlukla kark tuhaf,
kaotik bir duygu frtnasyla rperiyorsanz
yazar da size kendi itenliiyle dokunabilmi demektir. Malum, has yazarlar tr
ne olursa olsun- pansuman olsun diye
yazmazlar. Bazen yaarken anlamsz gelen
kat gereklii harf harf yeryznn kaln
kabuuna kazr, ruhu kanatr, bazen de
hakikat peinde koan dervi misali iirin
sarho eden bysne snrlar.
Sema Kaygusuz, hemen her kitabnda
kulland dilin edebi dikeniyle, benzersiz slubuyla, anlatm enerjisiyle rahatsz
ederek iyiletiren yazarlardan. Son roman
Barbarn Kahkahas farkl trleri ieren dramatik yaps ve meselesi itibaryla dierlerinden farkl. Bu da yazar ve okuru tekrara
dmekten kurtaryor.
Birbirlerinin salam sandklar hassas yerlerine srtnerek ac besleyen ve
bir anlamda ondan beslenen karakterleri
bir motelde buluturan anlatc, kapaktaki Hibir trajedi kiisel deildir: sirayet
eder, bular ve sonunda her eyin kokusunu, rengini deitirebilir. cmlesinin
farkl katmanlarnda dolarken tarafsz
kalabilmi. Bylesine ok bakl, oyuncakl ve buna ramen derinlikli olabilen
bir hikyede o mesafeyi koruyabilmek
kolay deil. nsann bilgeliini elinden
karmasn byk bir talihsizlik olarak
gren o bilge bak, kimi zaman kzd,
kamlad, merhametle okad, sorgulad kadn kahramanlarn elinden tutup,
her daim taze kalan kadim bir hikyenin
iinde dolatryor. Bu esnada erkek kahramanlarn da kadnlarn gizli gleriyle
egemen olduu frtnal dnyaya savurmaktan hi ekinmiyor. ok da iyi ediyor.
Okuyann, romann kahraman Melih gibi
akl ok gzel karyor!
Oynarken trmalayan, yaralar yalayarak iyiletirme niyetiyle yaklap zndeki vaheti gizleyemeyen kediler gibi bir
motelin iinde naho bir olayn etrafnda
yuvarlanp duran bu karakterleri okur kendisi tansn, anlatcnn resim sanatna da
gz krpan bakyla kendisi kefetsin isterim. Farkl aidiyetlere, toplumsal kimliklere, sululuk duygularna, inanlara sahip
karakterlerin byk bir yapbozun parasn
tamamlar gibi bir araya gelilerini, kadnlarn erkeklerin gizledii ruhlaryla buluamama hallerini, bir ergenin byrken
dnyann ilk aclaryla uyann geni bir
perdede izlerken kimi daha ok seveceine
nyargsz kendisi karar versin isterim.
insan kEndi hikyEsinE krdr
Barbarn Kahkahasnda her gn inenerek tketilen konuma dili, kainattaki dier yarsn aryormuasna sahih olan,
kelmn esasyla buluuyor. Garsonlarn,
orta snf aile fertlerinin, entelektel bir
kadnn/erkein, olaylar gzlemleyerek
defterine not den bir tp tarihisinin,
srgn kimliiyle, cinsel tercihiyle, istemedii hayat yaayarak cezalandrlanlarn
uyumsuzluuyla eitlenerek zenginleen
anlatm, farkl formlarda kullanlan dilin
kvrakln ortaya karmas bakmndan
da arpc. letiimin lzumsuz konumalarn uultusuyla kesildii byk bolukta,
hiliin arln tayarak ryen bireyi,
hastaln toplumun klcal damarlarna kadar zehriyle yaylmasn, insan bakasnn
hikyesine ama en ok da kendisininkine
krdr bakyla anlatyor sanki yazar.
Hikye, Turgayn gecenin koyu karanlnda denize iemesiyle balyor, daha
sonra roman boyunca kimlii belli olmayan
bir varlk, her yeri, btn eyalar pisleterek
motel ahalisini rahatsz ediyor. Kirlenmenin
gl bir metafor olarak kullanld romanda, gerek bir karl olmayan temiz
kalma drtsyle insanlarn birbirlerini
sulad gerilimli bir atmosferde dolamak,
sadece gemiin deil, bugnn ve gelecein muhtemel iaretlerini de tayor aslnda.
Hayat kendi hikyesinden ibaret sayan kiilerin birbirlerini ezerek, bazen
anlamaya alarak, hayatn zayf kklerine
tutunarak, ok ihtiyar bir aresizlik aac
etrafnda toplanmasnn evet trajik, i burkucu bir yan var. Ama bir o kadar da saaltc. Bu roman okuyacak olanlar, yansmalarn farkl imgelerle grebilecekleri bir
22
Sema Kaygusuz
su birikintisi bulacaklar sanrm. Belki romann belkemiini oluturan ac tasavvurunun glgesinde, her eye ramen edebiyatn elencesine snacaklar. Ben yazya/
yazana daha yakn durduum iin, en ok
tp tarihisi Simini sevdim. Sadece zaaflar,
bencillii, riyakarl, gzlemledii insanlk
hallerini kstah bir tonla defterine kaydettiinden deil, tarihin kendini sran ylankavi amazlarn sahih bir bakla, zenle,
slubun ne olduunu unutmadan ve incelikle hatrlatarak anlatabildii iin. Onun
mucizevi reeteleri bir yana, Ne de olsa her
felaket, evvela bir cmleydi. Rutubetli tenin
ac cmlesi. oktan hafzama kaznd.
Dierlerine gelince, bazlar hem grnt olarak hem de isyankar/aresiz ruhlaryla benim kiisel okuma tecrbemin
arivindeler artk. Dnyann uurumundan kendine, havyanlarna bakan, onlarn lmyle byyen Ozan, evcilliin
btnln bozan vahetiyle grnd iin iz brakt. Mesellere, masallara,
hikyelere merakl, cevapsz sorular onlarn tlsmyla dolduran, aresizlii bizim
uydurduumuzu syleyen Melihin kendi
zerine kapanan yalnzl farkl mana
kaplarna doru zihnimi at. Her eyi bilen edasyla kendini sere serpe ortaya atan
Edann kadns kstahlnn tek bir cmleyle yerle bir oluuna acyarak gldm,
yksek sesle. ki garsonun esrari, cesur
konumalarna bir radyo tiyatrosu dinler
gibi kulak verdiimde inanc rpererek
farkl ynleriyle dndm. Basitliiyle,
arkasna snmad sradanlyla, dnyaya tkrlp atlm olmann sahici fkesiyle, bayalamay gze alan drstlyle sevdiine meydan okuyan smailin
yaral yzn usulca okamak istedim. Ve
srlaryla lmeye yemin etmi gibi yaayan
o ift, Turgay ve Nihan. Onlar da ylece
hikyenin kuytusunda, bildikleriyle kendilerine sr olsunlar istedim.
Barbarn Kahkahas farkl hikyelerdeki
dertlerinin yan sra yazmaya, hikye etmeye, doru zamanda anlatmaya, susmaya
dair meselesi olan iyi bir roman. Peki, neden mi barbarn kahkahas, aslnda cevab
romann ykselen atlarnda iitiliyor ama
en salam cevap yine Siminin defterinde:
Gzm kapatp kulak kesilsem, btn
serzenileri, teessfleri, kfrleri, dedikodular, yzlemeleri, mptezel pazarlklar
szsem, insann iini gcklayan o gizli
kahkahay duyacakmm gibi geliyor.
KTAP ZAMANI
Sa beyazlatan hikyeler
YK-DNCE
Haberlere hayat katn!
Murat zyaarn Sar Kahkahas yetkin, dilini belirginletirmi, Trke ykye baka trl bir imknn
varln tayan bir kitap. Yaln ama yalnlktan youn
bir bireim karan bir dili var Murat zyaarn.
Alain de Botton Haberler adl kitabnda medya zerine dncelerini

ve gzlemlerini paylayor. Gelgelelim, Haberler iddiasnn gerisinde
kalan bir kitap. Yazarn medyaya dair nerilerinin (ki kendisi de sektrn iinde saylr) pratik deil naif ve idealist olduu sylenebilir.
SARI KAHKAHA, MURAT ZYAAR, DOAN KTAp, 101 SAYFA, 11 TL
HABERLER, ALAIN DE BOTTON, Ev.: ZEYNEp BARANSEL, SEL YAYINCILIK, 262 SAYFA, 20 TL
KEMAL VAROL
urat zyaar,
2008 ylnda yaymlanan ilk kitab
Ayna arpmasyla Haldun Taner
ve Yunus Nadi yk dllerini pe
pee kazanmt. Bu baarnn tesadf olmadn, yazarn yedi yl
sonra yaymlad Sar Kahkaha adl
kitabn okuyunca grmek mmkn. Yetkin, dilini belirginletirmi, Trke ykye baka trl bir
imknn varln tayan, vgy
hak eden bir kitap Sar Kahkaha.
Kitaba adn veren tabir en az
kitaptaki ykler kadar etkileyici.
Yas evlerinde, ounlukla kriz anlarnda ba gsteren bir durumu
iaret ediyor sar kahkaha. nceki
kitabndan ksmen farkl bir biimde, acnn iinde bu kez ironik
olan, lye ramen hayat sreni,
yaralanm olsa da hayatla ban btnyle koparmamlarn
hikyelerini anlatyor zyaar.
ac hikyElEr
Sar Kahkahadaki yklerin ou

yle ya da byle ac ykler. Kapal kepenklerin, gazl sokaklarn,
talanm polis arabalarnn, ierden kanlarn, ky yaklmlarn, sakat kalmlarn, savatan
arta kalanlarn, bedel demilerin,
hayatta kalmann acsn tatmlarn, hayattan alaca olanlarn
hikyeleri. zyaar baka yazarlarn elinde kolayca melankoliye evrilen bu trden meselelerin, kendi
hikyelerinde ayn sonu yaamasna izin vermiyor. Kurduu onca
kederli sahnenin tam ortasnda,
hi olmayacak bir anda patlatyor
sar kahkahay. Kanmca onu ayn
meselelere el atm pek ok yazardan farkl klan esas unsur bu. Ama
yukarda da deinildii zere, sar
bir kahkaha bu. Ne melankoliyi
btnyle darda brakyor ne de
bunun hikyeleri ele geirmesine
izin veriyor. En iyi rneini, annesinden nce uyuyanlarn derdine inanmayan Kmil karakterinde
grmek mmkn. Can sklan, hep
bir ey yapmak isteyen, ykden
ykye geerken can sknts sren Kmil Ayn meseleyi kitabn
ikinci blmnde de gryoruz.
zellikle Yasak Blge ve Kriz
yklerinde beliren bu yap, tpk

ikinci yknn ad gibi, tam da bir
kriz annda ortaya kyor.
Kepenk gibi, zellikle Fel
gibi hayli etkileyici ykler var Sar
Kahkahada. Bandan beri kusurlu olan, darda kalm, insan
iine kamayan byleyici bir
ekilde anlatyor Murat zyaar,
Sar Kahkahada da bunun rneklerini grmek mmkn. te yandan,
yukarda anlan Kmil gibi, Ekber
gibi unutulmaz yk kahramanlaryla tantryor bizi yazar.
KEMAL SUSKUN
imdi haberler Modern

toplumlar gazetelerden,
radyolardan,
TVlerden,
imdilerde internetten, sosyal alardan haberlere ular. Henz gzmz
aar amaz elimize aldmz akll telefondan haber bombardman balayabilir. Fransz pop sosyolog Alain
de Botton, Haberler: Bir Kullanma Klavuzu isimli kitabnda artk hayatmzn
olaan bir paras haline gelen bu
haber akna yeterince dikkat etmediimizi anlatyor. Bir haber metnini,
karlatmz dier metinler kadar
dikkatle incelemiyoruz fakat ona tpk
bir kutsal metin gibi iman ediyoruz,
diyor yazar. Haberlerin altbalklarn
-politika, d haberler, ekonomi,
magazin vs. tek tek ele alarak, kendince nelerin yanl yapldn yer yer
felsef atflarla, bazen de edebiyattan
yardm alarak irdeliyor. Sk allm
bir akademik metin deil, zmlemesini yapacan vaat ettii haber metinlerinin zerinde yeterince durmuyor
da; ama ok iyi bir egzersiz. Hem okuyucu hem de retici asndan
yaln vE iirsEl
Sar Kahkahay imdiden yln en

nemli yk kitaplarndan biri klacak bir baka husus da dili phesiz. Murat zyaarn ilk kitabna gre daha yaln ama bu kez
yalnlktan youn bir bireim karan bir dili var. lk kitaptaki gibi
yine iirsel dil ama bir farkla: Ayna
arpmasnda daha ok dilin kendisinden g alan bu etkileyici slup,
bu kez szn iindeki hikyeye dayyor srtn. kinci yeni bir dil bu.
Yer yer yle cmleler ne kyor
ki, tek bana birer hikye olabilir:
Sarlmasn bilen adam iyi adamdr., Harf harf haram ettim uykularm!, Cmlelerin anlamlar
yoktur, anlamlarn cmleleri var!
Her anlamn bir cmlesi olmad
iin de hikyeler var.
Sar Kahkahadaki yklere biraz daha yakndan bakldnda
btne olduu kadar her cmleye de titizlikle yaklald grlecektir. Elbette bu kayg Murat
zyaara has deil, hemen her
yazar bu kaygyla yaklar metinlerine. Ama zyaarn bu duruma
zel bir nem atfettii grlyor.
yle ki, bazen dille hikye i ie
geiyor onun yklerinde. Hikye
hangi yanda kalyor, dil hangi yanda, kestirmek g. smin Halleri
adl ykdeki etkileyici paragraf
bunun en gzel rnei bana kalrsa: Kafilesine gecikmi bir ku,
asl kalmt havada. Szlyordu
bolukta. Gelip demesin diye, havaya izdiim TA szcn aceleyle sildim.
Sar Kahkaha, gerek dili gerekse
hikye ettii meseleler asndan
Trke yknn zirvelerini zorlayan bir kitap.
GazEtE: saBah duas
Hegelin gazetelerle ilgili mehur karlatrmasyla balyoruz: Sabah gazete

okumak, gerekinin sabah duasdr.
Geleneksel toplumlarda din ne ise,
modern toplumda gazete benzer
bir ileve sahip. Bize ne yapmamz
gerektii hakknda bilgi veriyor. Ancak Alain de Botton biraz temkinli;
elimizde ok fazla gerek var fakat
gazeteler aslnda bu haberlerle ne yapmamz gerektiini pek de anlatmyor.
Zira kendi kurduklar o yansz ve
mekanik haber dili, olaylar olgusal
balamlardan kopararak anlatan slup
ve ar youn haber ak sebebiyle aslnda bir eit uyuuklua yol ayorlar:
Aydnlanmann en byk hedefi bir
bakma gereklemi saylr: Artk sradan vatanda da dnyann herhangi
bir lkesinde meydana gelen olaylarla
ilgili bilgilere neredeyse annda ulaabiliyor. Ne var ki ayn zamanda aslnda
son derece artc olan bir durumu da
renmi bulunuyoruz: Ne olup bittii
kimsenin pek de umurunda deil.
Haliyle bu temel argmana kar
ideal bir medya fikriyle ortaya kyor
Alain de Botton. zellikle Avrupann
dndan gelen haberler genellikle
23
olumsuzluklar imledii iin, oradaki trajedi anlalmaz kalmaktadr.

BBCnin Uganda brosu muhabiri, yazara beraber Ugandaya bir seyahat etmeyi
teklif eder ve haber ete kemie brnmeye balar. (Burada ayn zamanda okuduumuz haberlerin arkasndaki insan
dokunular grmemizi de ister Alain de
Botton, baz manetler hayli tesadfdir,
diye ekler.) Yazarn belki de kitaptaki en
nemli tespitlerinden biri burada ortaya
kyor: Esas sorun kendi bana haberler deildir; sorun haberlerin hayat engelleyen versiyonunun ok sk karmza
kmasdr. Gnlk hayatn ierisinde
yer alan trajediler, kt olaylar, byk
sular vs. ruhsuz, hayatsz bir haber
diliyle sadece kayda alnyor. Ancak buradan bir erdem kmyor.
Alain de Botton, habercilere
Aristonun Poetikasn neriyor. Aristo, Antik Yunan tragedyalarn tahlil
ettii eserinde, normalde hayli barbarca grnen olaylar, doru bir biimde
anlatldnda toplum iin faydal olur,
grndedir. Yani bir aile babasnn,
durduk yere intihar edii, yalnzca basit bir nc sayfa haberini deil ayn
zamanda toplumun ileyen bir parasnn o hale geliindeki trajediyi de
barndrr. Bu sebeple Alain de Botton,
haber odalarna daha fazla Flaubert,
Tolstoy veya Balzac girmeli grnde.
2008de btn dnyada etkileri hissedilen kresel ekonomik kriz yaandnda szgelimi, bu konuyu sradan
insann yaadklaryla birlikte ileyebilecek bir Emile Zola hayali bile insan heyecanlandrmyor deil.
iddial Bir kitap ama...
Alain de Botton, ilk tanmlamada belirttiim zere bir pop sosyolog. Provokatif sorular sormay, haly birazck
kaldrp altna bakmay tercih ediyor.
Felsef konular ilgi ekici hale getirmeyi
becerebiliyor ve bu sebeple kitaplar
Trkiyede de okuyucu kazanabildi.
Gelgelelim, Haberler iddiasnn ok gerisinde bir kitap. Medyaya dair gzlem
ve nerilerinin (ki kendisi de sektrn
iinde saylr) pratik deil naif ve idealist
olduunu sylemek mmkn. Derinlikli haberler yaymlayan haber dergileri
(mesela New Yorker) ve internet sitelerini; sosyal alarn getirdii yenilikleri,
Vox ve Netflix gibi yeniliki internet
TVlerini es geiyor. Ancak yine de sorduu sorular ve yaklamlar iyi bir beyin egzersizi salyor.
GEZ
KTAP ZAMANI
Kifin seyir defteri

Kristof Kolombun ad ve seferleri yaygn olarak bilinse de, bu seferler
srasnda anlarn yazd pek bilinmez. Bankas Kltr Yaynlar Hasan
li Ycel Klasikler Dizisinden Sait Maden evirisiyle yaymlanan Seyir
Defterleri Kolombun keif gezilerinin detaylarn okuyucuya aktaryor.
SEYR DEFTERLER, KRISTOF KOLOMB, Ev.: SAT MADEN, BANKASI KLTR YAYINLARI, 272 SAYFA, 33 TL
AYE BAAK
k adann bu burnuna
az nce, saat onda geldim,
teki iki karavelayla ayn
zamanda demir attm. () Sonra kaptanlarmla adamlarmn eliinde aday grp
tanma grevime baladm. ()Byk denizkulaklar var, evrelerinde olaanst
gzel, geni bir orman yaylyor. Burada,
adadaki her yer gibi, ne varsa yeil, otlar
Endlste nisan aynda naslsa yle. Kularn yle bir t var ki insan buradan hi
ayrlmak istemiyor, yle ok papaan var ki
uular g karartyor neredeyse. yle
ok ku, bizimkilerden ayr, irili ufakl yle
ok ku var ki inanlr ey deil. Binbir trl
aa grdm, her birinin kendine gre bir
meyvesi var, yle ho kokuyorlar ki budur
bence zevk dediin ite. Ama ben dnyann
en ok zlecei kimseyim, nk bunlarn hibirini tanmyorum; inanyorum ki
paha biilmez eyler, ite btn bu aalardan rnekler topladm, otlardan da.
Bu satrlar doay kefe km bir gezginin izlenimleri gibi grnse de aslnda
urad her kara parasnda altn ve baharat arayan, byk zenginlikler uman
ve amacna ulamak iin nne kan
hie sayan acmasz bir servenciye aitler.
Binlerce yllk insanlk tarihinde Kristof
Kolomb kadar tartlan, kartlklar ateleyen, birbiriyle elien/atan tarih anlatlarnn kahraman ya da kt adam olabilen bir figr az bulunur. Kolomb vizyoner
bir gezgindir. Dnyann en utan verici
soykrmlarndan birinin habercisi, gzn
altn hrs brm bir ktlk almetidir.
O kimi tarih anlatlarnda Hristiyanln
mjdecisi, dindar, bir sofu olarak belirir.
Hem aslan yrekli bir denizci, hem merhametsiz bir kle taciri, hem kayp kabileleri
zgrletiren bir vizyoner, hem de acmasz bir katil olabilir. Bunlardan hangisine
inanrsanz inann Kristof Kolombun dnyay deitirdiine phe yoktur.
drt yolculuk
Kolomb yeni lkeler bulmak iin batya

doru yelken aan ilk kii deildi. Fakat
onun 1492 ile 1502 yllar arasnda dzenledii drt keif seferi pek ok ilk ierdii,
byk bir deiimi balatt iin onu unutulmaz kld. Ve elbette, dnya tarihinin
byk dnmlerinden birinde barol
oynamasnn yolunu at. Kolombun ad,
Kristof Kolomb
san, seferleri yaygn olarak bilinse de, bu

seferler esnasnda anlarn yazd, kayt
altna ald pek bilinmez. Yolculuklarn
ayrntlarn aktaran bu seyir defterleri
Kolombun ilgi ekici kiiliini de yanstr.
Bankas Kltr Yaynlar Hasan li Ycel
Klasikler Dizisinden Sait Maden evirisiyle
yaymlanan Seyir Defterleri Kolombun seferlerinin detaylarn okuyucuyla buluturuyor. Kitap, drt yolculuktan oluuyor.
talyann Cenova ehrinde doan Kolomb, uzun deniz yolculuklarn seven biri
olmu hep. ok gen yalardan itibaren
deniz zerinde bir hayat geirmi. spanya
Saraynn desteiyle kt keif seferleri
iin bu tutkusunun detay ve neticelerini belgeleyecek seyir defterleri tutmu. Her sefer
dn sunduu defterler araclyla saraya yolculuklarn ve maceralarn aktarm.
lk iki yolculuunun seyir defterleri, zaman
iinde kaybolunca Kolombu yakndan tanyan ve seferlerine katlan Bartolom de las
Casas isimli bir din adam devreye girmi ve
ilk yolculuun ayrntlarn yeniden kaleme
alm. Buna bir eit zet denebilir. kinci
yolculuun kaybolan seyir defteri bir daha
bulunamad gibi, bir zeti de yazlmam.
Bu seferden geriye Kolombun bir mektubu

kalm. Kitapta da bu mektuba yer veriliyor.
Kitapta yer alan nc ve drdnc yolculuklarn seyir defterleri zet/aktarma deil,
dorudan Kolombun kendi yazdklar ve
yazdrdklarndan oluuyor.
iyi Bir anlatc
Kristof Kolomb, iyi bir gzlemci ve yetenekli

bir anlatc. Satrlarn okurken onunla beraber seyahat ettiiniz hissine kaplmamak
elde deil: Frtna korkuntu, geceleyin
btn gemilerimi saa sola sat, brlerine arparak srkledi. abucak lmekti
tek umudumuz. Herkes bir tekinin boulmu, yitmi olduunu dnyordu.
() Kukusuz ne frtnalar grlmtr
imdiye dek, ama hibiri bu denli korkun
ve uzun olmamtr. Adamlarmn ou,
hem de en yiitleri birok kez baylp kald.
() Btn bu zaman boyunca hastaydm,
ka kez lmn eiinde duydum kendimi.
Gvertede kurulu kk bir odadan buyruk veriyor, yolculuu ynetiyordum
Kolombun satrlar, dnyann en byk
soykrmn hazrlayan sreci anlatmas asndan da arpc nk Kolomb, hayranl-
24
n ifade ettii insanlar gzden karmak

hususunda da ok pervasz, umursamaz
ve acmasz olabiliyor: Halk ok kalabalk.
nsanlarn grn ok gzel. Daha nce
grdklerimizle ayn renkte. Hepsi, iyi niyetli, sz dinler adamlar. Bizimkiler onlar
ok uygar buldu, karaya ktklarnda ok
iyi karlanp arlanmlar. Umarm sa
efendimiz bunlar gibi kalabalk topluluklarn dinimize dndrlmesi ve kiliseye kazandrlmas iin, ayn zamanda Baba, Oul
ve Kutsal Ruha inanmak istemeyenlerin de
yok edilmesi iin siz yce efendimizin karar
vermesine yardm eder.
Gzn bryen altn hrs, din adna
kutsal bir grev stlendiine dair kuvvetli
inanc, onu bir soykrmn habercisine dntrd. Seyir defterleri Kolomb ayak
bastnda krk elli milyon dolaynda olduu sanlan nfusun yarm yzyl iinde
drt be milyona dmesinin arkasnda
yatan sebepleri de aktaryor. Kolombun ve
onu destekleyenlerin agzllklerinin
adm adm ilerleyiinin anlatld defterler,
bir katliama giden yolun ilk iaretlerini de
grnr klyor. Kolombun Seyir Defterleri
her adan nem tayor.
KTAP ZAMANI
Kularn secdesi kadard alnm
EDEBYAT
yk kitaplaryla tandmz Seyit Gktepenin imzasn tayan Hiliin Grameri, bir anlat gibi yazlm olmasna ramen iir kitab olarak da nitelendirilmeyi hak ediyor. Gktepe
hem dnyann hem kendi ruhunun snrlarnda dolayor.
HLN GRAMER, SEYT GKTEpE, pALTO YAYINEv, 128 SAYFA, 11 TL
KEREM GNE
izin ka eyllnz var

bilmem-benimki bini geti. Kaldysa eski takvimlerden bir hatra-gvdemizde kuruduka
kzllaan kan, ruhumuzda buka!
Sizin ka eyllnz var bilmem-benimki bini geti. lkem gibi gldm,
lkem gibi aladm-ta duvarlar ykld da iimin, g delen mzraklar
sonra sonra ayakland. Sizin ka eyllnz var bilmem-benimki bini geti.
lk eyllmde kara cahildim; okudum,
grdm, duydum, yaadm-hepsi eylln birer uzantsyd. Sylemekle
olmuyor kardelerim-biz yirmiler,
otuzlarnn ilk gnlerini srenler...
biz... Hepimiz oaldk eyll diyerek.
Sizin ka eyllnz var bilmem-ben
hatrlamadklarnz kadarm. Bir gn
elbet ben de ayaa kalkarm!
Bu metin, bir mensur iirler kitabndan deil. Bu cmleler, belki de
msralar demeliyim, Seyit Gktepenin

anlat kitab Hiliin Gramerinden...
Anlat trnde yazlm olmasna
ramen birok msray barndran kitap biraz da iir kitab olarak nitelendirilmeyi hak ediyor. Sadece iir kitab
olarak m? Elbette deil; biraz gnce,
biraz hatra, biraz yk ve hatta biraz
da roman olarak da! Gktepe hem
dnyann hem kendi ruhunun snrlarnda dolayor.
hilik parantEzi
Belki tuhaf gelecek ama Pessoann

Huzursuzluun Kitabndan devirdiim
huzur ile Tanpnarn Huzurundan
devirdiim huzursuzluk karm bir
hisle doldum Hiliin Gramerini okurken. ieklenmeyle solmay, fecirle
gurbu, dil ile sz, ilkyaz ile gz,
sessizlik ile h, olmak ile olmamak
birlikte kavradm. Hiliin Grameri,
Celann Neredeyse yaayacaktn ile
Pessoann Kim kurtaracak beni var
olmaktan fragmanlar arasna kurulmu bir salncak, sarka, kpr, srat...

Bir virgl iin lnen dnyadan yazyor ve yaayan llere selam gnderiyor Gktepe.
Syleyeceklerini, sylenmeyenin
gzelliiyle sarmalyor. Bu yzden
Hiliin Grameri oka iir. Varlk ile
yokluk arasna at hilik parantezini airane bir ekilde dolduran
Gktepenin yazdklar bireyci bir
kalemden km gibi grnse bile aslnda znel ve bu znelliiyle de modern insann huzursuzluuna, anlam
arayna, kaosuna dair bir ierik de
tamakta. Gktepe, denilebilir ki lirik
airler gibi dnyann metalamasna
ve eylerin ruhu rseleyen ve tahakkm altna alan yapsna kar kendine zg bir muhalefet gelitiriyor.
Ucundan ter ve gzya damlayan
kalemin armhna geriyor yorgun
gvdesini adeta. nemli olan sonsuz
hayat deil sonsuz canllktr diyen
Nietzscheye kulak veriyor. Dnyadaolmak ile Dilde-olmak arafnda duruyor ve ruhunu yaz ile arndryor.
te kitaptan iir tadnda birka
cmle:
Yazdm dnyay kardm yaadm ormandan, Buradan sonrasn sessiziliin diliyle yryeceim,
ruhum, kalk gidelim, Dnyada olmadm gnleri hatrlyorum, Topran dilini de nasl olsa, ge bakarak zdm, rtn, kalbin ile, Bir
ocuum ki ben, grlmez iekler
aar Allaha doru, her gn baka
bir yaraya uyanan ruhumdan, ak
kendini, dnyann o hi bitmeyen
armhna, Kularn secdesi kadard alnm...
Ruhunun demircisi olmay kararlatrm bir yazarn cmleleri bunlar.
Uurum otelinde konaklayan ve oradan syleyen bir yazar Gktepe. Kayp
zamann deil, kayp imdinin peinde. Hiliin iini oyarak elbette...
KTAP ZAMANI
ark nereye kayboldu?
DNCE
Dnyann dilinin altnda ne var?
Felsefeci Olivier Roy, Kayp arkn Peinde adl kitabnda Dou ile Baty, slam ile moderniteyi ve savalarla
devinip duran bir corafyay Batl gzyle tablolatryor. Kitap ayn zamanda Royun hayatnn bir dkm.
Ergun Kocabyk Dnyann Fslts adl kitabnda, Dnyann dilinin altnda ne var? sorusuna cevap aryor. nsann Doadan
Kltre, Szden Dile yolculuunu anlatan kitap bir ynyle
antropoloji almas, bir ynyle kltr tarihi olarak okunabilir.
KAYIp ARKIN pENDE, OLIvIER ROY, Ev.: HALDUN BAYRI, METS YAYINCILIK, 280 SAYFA, 25 TL
A. YAVUZ ALTUN
ayp arkn Peinde

felsefeci Olivier Roy
ile yayncs Jean-Louis Schlegelin yapt bir rportaj kitab.
Roy, Trkiyenin pek yabanc olmad
bir isim. 1994te Trkede yaymlanan
Siyasal slamn flas tam da Refah Partisi
iktidarnn grl grl geldii bir dnemde akademik dnyadaki kavramsallatrma ihtiyacn gideriyordu. Kitap,
dnce dnyamza siyasal slam kavramn miras brakt, fakat ieriinin pek
anlalamad da grld. Olivier Roy
din ile devletin bir arada olamayacan,
sonunda ya dinin devleti ya da devletin
dini yok edeceini savunur bu kitabnda.
Bir baka deyile, din devletin ileyiindeki yargnn yerine konulduunda
devlet kesin kazanl kar ve yargy retecek ulemay ya yok eder ya da kendine
baml klar. ran ve Suudi Arabistan rnekleri bu iddiay destekler nitelikte.
Roy bu devletleme srecine yabanc deil. 1968 Maysna giden yolda
Paristeki sol gruplarn hemen hepsiyle
temas olduunu sylyor. 1970lerde
ise yaad kk ehirde ve lkenin
genelinde Fransz solunun hkimiyetine
ahitlik ediyor. Yllarca barikatlarda
beraber olduu arkadalarnn bakanlklarda danman ve brokrat olular karsnda sukut-u hayale uruyor.
Ancak bir yandan da anlyor: Politik
mcadelenin znde bu devletleme
kanlmaz bir tuzak olarak batan kuruludur. Kendisi de belirli bir mesafe
gzettiini sylese de, devletle ilikiden
tamamyla kanmyor.
lml islamn mucitlErindEn
Olivier Roy, slama dair ok sayda kitabn yazar, ayn zamanda lml slam
kavramnn da mucitlerinden. Henz
19 yandayken Fransadan kalkp otostopla Afganistana ilk seyahatini yapan
Roy, hem corafyann zelliklerini hem
de buralardaki Mslmanlarn gnlk
hayatlarn ok iyi biliyor. Kendisini buralara ayak basan ilk Batl olarak tasvir
etmek houna gidiyor. 1979da Sovyetler
Birliinin Afganistan igal etmesiyle
yeniden blgeye gidiyor ve hem Fransz Dilerinde hem de CIA araclyla
Amerikada blgeyle ilgili konumalar
yapyor. Bu mahfillerde, yerel aktrlerin
neminden ve slamn toplumdaki karlndan zenle bahsediyor. Roy alanndaki tek insan deil phesiz. 1970li
yllar boyunca pek ok Avrupal sosyal
DNYANIN FISILTISI, ERGUN KOCABIYIK, BOAZ NvERSTES YAYINEv, 368 SAYFA, 35 TL
bilimci, belirli bir itiyakla Ortadounun

kapsn andrd. Ancak bu isimlerin
rettikleri bilgi Batda daha lml yaklamlarn domasna da sebep oldu.
Kayp arkn Peinde yazarn hayatnn incelikli bir dkm olmasnn
yannda, Dou ile Baty, slam ve moderniteyi, buralardaki i ie gemeleri,
savalarla devinip duran bir corafyay
Batl gzyle de olsa tablolatryor.
Roy toplumlar sadece yazl kaynaklarna bakarak anlayamayacamz hi
usanmadan tekrar ediyor. Bir Afganl
gibi yaamann, o kltrel hayat her
gn retmenin, konuulan dilin tesinde jest ve mimiklerde aa kan iletiim
biimlerini kullanmann teorisini yapmaya alyor. Kltralist ve farkllatrmac yaklamlarn ie yaramadn,
anlalamadn sylyor. Bu sebeple
biraz da laik zcl reddediyor ve
toplumlarn din pratiklerini yabana atmamay neriyor.
ERCAN YILMAZ
rgun Kocabykn yeni

kitabn okudum ve bir
Gney Dakota Kzlderili
trksnde geen, Baba, dnyann
resmini bedenimin zerine yapsana!
sznn ne anlama geldiini idrak
eder gibi oldum. Baba, dnya; ocuk,
insan... Fail, fiil ve mefl arasndaki o
ezeli ve ebedi iliki.
Bu dnyaya her eyde anlat bulmaya niyetli olarak geliriz: Manzarada, yeryz ekillerinde, gklerde,
bakalarnn yzlerinde... Alberto
Manguelden bu alntyla balyor Dnyann Fslts. Dnyann anlatsnn
peinde Ergun Kocabyk. Ses yazarn anahtar olarak setii metafor.
Dnya bir kitap olmak zere
vardr Mallarm iin. Wittgenstein
Dilimin snrlar dnyamn snrlardr diyordu. Dil, varln eviydi
Heideggere gre. Umberto Eco ile
Jean-Claude Carrirein Kitaplardan
Kurtulabileceinizi Sanmayn adl kitabnda Jean-Philippe de Tonnac, iki
yazara Hermann Hessenin teknik gelimelerin kitabn muhtemel yeniden
merulamasna imkn vereceine
dair tespitini hatrlatr. Bunun zerine
Eco unlar syler: Bir ara insanlar
yazy icat etti. Yaznn elin uzants olduunu ve bu bakmdan neredeyse biyolojik olduunu dnebiliriz. Dorudan doruya vcuda bal iletiim
teknolojisidir yaz. Bunu icat ettiiniz
zaman, artk bundan vazgeemezsiniz. Bir kere daha sylemek gerekirse,
tekerlei icat etmi olmak gibi bir ey.
Modern icatlarmz sinema, radyo, internet ise biyolojik deil. Biyolojik ve
dorudan doruya vcuda bal iletiim teknolojisi olan yaz ve onun ifade
ettii, akla kavuturduu, gizledii,
temsil ettii, karmaklatrd ey nedir? Dil Sz, Yaz Sesi ifade etmeye
muktedir olabilir mi? Yoksa btn bunlar sadece bir oyundan m ibaret?
EzBErlErdEn uzak
1980lerde Afganistan, 1990larda Sovyet

sonras Orta Asya ve 2001den itibaren
de 11 Eylln yanklarn ve ncllerini
aratran Olivier Roy, mutedil yaklamyla literatrde kendisine farkl bir yer
edinmi durumda. Teorileri snamay,
yanllamay ve farkl yaklamlar gelitirmeyi dev bilmi. Bu ynyle de ezberlerden uzakta baz yaklamlarnda
tkezlediini itiraf etse de srekli yeni
aklamalar retmeye devam ediyor.
Kayp arktan murad ise u: in
paradoksal taraf Turgut zal tarafndan balatlan ve AKPnin ykseliiyle
doruuna varan bu modernlemenin,
Osmanl geleneine dn, hatta dinden bahsetmenin ifresi olarak kullanlan dpedz gelenee dn adna yaplm olmasdr. Fakat dn yoktur.
Atatrk kazanmtr. () Aslnda hi
kimse hakiki gemii zlemiyor. Zira
artk kylerde bile insanlar jean giyiyor,
Facebook ya da Skypetan dnyayla konuuyor, teknoloji (modernlik) ncesi
dnyaya bir zlem duymuyor. Zaten
AKPnin (ya da genelde siyasal slamn)
nerebildii de, bu modernlii gelenek sosuna bulandrmaktan te deil.
Roy, bir zamanlar avcunun ii gibi bildii mahallelerin modernlie doru hzl
dnmn anlatyor ve kitabn yle
tanmlyor: Nihayet bu kitap ark zerine bir kitap da deil, zira onun var olmadn hep biliyordum. Kltr zerine bir soru bu kitap. nce benim
iinden geldiim kltr zerine.
dnyay anlamlandrmak
W. B. Yeatsin, Tm dnya hzn iinde
kendisiyle sylemekte dizesini alntlayan Kocabyk, bu syleiye kulak kabartyor kitabnda. Dnyann dilinin
altnda ne var? Bu soruya cevap aryor.
Kadim dnyadan modern dnyaya ve
gnmze kadar yaznn serencamn
ve dnyay anlamlandrma abalarn
aktarmaya alyor.
26
Kitabn giri blmnde Kocabyk

yapmak istedii eyi yle zetliyor:
Japon tiyatro sanats Yoshi Oida,
Kabuki tiyatrosunda, iaret parmayla
gkyzn gstermekten ibaret olan ve
aya bakmak denilen bir hareketten sz
eder. Baz oyuncular vardr, bu hareketi
yle zarif bir ekilde yaparlar ki seyirci
sanki bylenmi gibi oyuncunun hareketi ne kadar gzel yaptna odaklanr. Fakat baz oyuncular da vardr
ki, ayn hareketi yaparlar, ay gsterirler
ama kendileri adeta grnmezdir; seyirci hareketin zarafetinin farknda olmadan baklarn kendisine gsterilen
aya doru kaydrr. te Dnyann Fslts isimli bu alma da Oidann grnmez oyuncusu gibi okura yalnzca ay
gstermeyi amalyor.
taBiat Bir Ey sylEmEz aslnda
Kitapta Kocabykn kkrtc ve ezber bozucu tespitlerinin ardndan, bir
Amerikan yerlisi olan Tatanga Maniye
kulak kabartyoruz. Yerlilerin okuluna giden Tatanga Mani, asl eitimini
doa okulunda rmaklardan, dalardan, hayvanlardan aldn sylyor.
Doa ile Kltr arasndaki diyalektie
dikkati ekiyor Kocabyk. Bu bir bakma Sz ile Dil arasndaki ilikinin ayrdnda olmak demek. nsann Doadan
Kltre, Szden Dile yolculuunu anlatan Dnyann Fslts, bir ynyle antropoloji almas, bir ynyle de kltr
tarihi kitab olarak okunabilir. Ne diyordu Hulki Dede: Tabiat bir ey sylemez
aslnda, biz de onu bu yzden iitiriz.
Belki de Glib Dedenin Hsn
Akn sonunda ifade ettii skt
lemine ya da Chuang Tzunun Bilenler konumuyor, konuanlar bilmiyor deyiine dikkatimizi ekmek istiyor Kocabyk. Evet, galiba yle. Deil
mi ki ekiller ve renkler, isimler ve
sesler gerek Doay kavramaya yetmez... nk yaz, Lvi-Straussun da
ima ettii gibi smrnn bir gereci,
Roland Barthesn syledii gibi mlkiyetin ve sekinliin iareti olmutur. Sufilerin erdikten sonra kitaplarn frlatp atmalarn, hokkalarn
krmalarn bu argmanlarla aklamak mmkn. Ve biz okurlar, anlar
gibi oluyoruz, dilin neden mlklerin
en tehlikelisi olduunu...
Mark Twaine gre Hakikat kurmacadan daha tuhaftr. Ergun Kocabyk ite o tuhafln peinde, yani
aracsz ve dolaysz Hakikatin...
TARH-NCELEME
KTAP ZAMANI
air kaleminden sultan
slam korkusunun kkenleri
Namk Kemlin Yavuz Sultan Selim adl kitab, Kara

gnll dman, benim askerimin zaferlere ulamasnn srf Allahn yardmndan baka bir ey olmadn
ne bilsin. diyen bir sultann portresini sunuyor.
Ergun Gknel, tekiden Dmana: slamofobi-1 adl kitabnda

Avrupallarn slam kaygsnn korkuya, ardndan tekiletirmeye, tekiletirmenin de dmanla dndn belirtiyor.
Dmanln tarihsel ve zihinsel haritasn nmze koyarak
YAvUZ SULTAN SELM, NAMIK KEML, TKEN NERYAT, 103 SAYFA, 7 TL
TEKDEN DMANA: SLAMOFOB-1, ERGUN GKNEL, KANES YAYINLARI, 372 SAYFA, 25 TL
ahmet doru
ultan Selim krre-i arz

oyuncak gibi elinde evirmeye nefsinde iktidar
grmt. Hatta bir gn huzuruna
getirilen cihan haritasna bakarken
Dnya bir padiaha kifayet edecek kadar geni deilmi dedii mehurdur.
ttihad ile mkellef ve ily kelimetullaha memur olan bir milletin halifesine gre bu iddia, Cengizane bir tavr
hkmnde tutulamaz. nk kendisi
devlet tantanas ve ikbal ve ehvet lezaizinden btn btn vareste ve uzak
olarak nefsini deil, din ve devletini cihangir etmek isterdi. diye tarif ediyor
Fatih-i Msr Sultan Selim Han Namk
Keml. Ardndan da padiahn asl
Farsa olan u beytini naklediyor: Bu
seferleri beyhude sanma, bizim perianlmz cemiyetlerin, topluluklarn
gnln birletirmek iindir.
Yavuz Sultan Selim daha ok airlii
ile tandmz Namk Kemlin kaleminden km bir kitap. Ebad olarak
kk grnse de muhteva olarak
Yavuzun hayatn, devrini, ahsiyetini, devlet adamln, stratejisini, i
dnyasn derinlemesine anlatan bir
eser. tken Neriyat tarafndan ilk
basm 1968 ylnda yaplan kitap 38 yl
sonra ikinci basks ile raflarda.
rusya BaBakanna yuh EkEn zaptiyE

Kitab 38 yl nce baskya hazrlayan
Ahmed Ycel, nam- dier Zaptiye Ahmed. Mehmed Niyazi, arkada olan
Zaptiye Ahmedi Hibir milli meseleye kaytsz kalmaz, karlat her
hadisede hakk teslim etmeye zen
gsterir, dncelerini her platformda cesaretle savunurdu. Heyecanlyd, mertti, biraz da sert tabiatlyd. Bu
zellikleri kendisine zaptiye lakabnn
taklmasna sebep olmutu. Trkiyeyi
ziyaret eden Rusya Babakan Kosigini
protesto ederek kamuoyunun dikkatini
ekmiti. szleriyle anlatyor. Osmanl devrini Asr- Saadete balanan bir
kpr gibi gren Zaptiye Ahmed, 1969
ylnda 27 yanda vefat edene kadar
bkp usanmadan evresine Devlet-i
Aliyye gnlerini anlatr.
Zaptiye Ahmedin almas, sadece
bir eserin eski yazdan yeni yazya aktarlmas deil. Kitabn banda uzun
bir mukaddime yer alyor. Bu blmde,
kitab okuyanlarn ahsiyetini yanl
anlayabilecei endiesiyle Sultan II. Ba-
yezid uzun uzun mdafaa ediliyor. Dipnotlarda da geni izahlar veriliyor. Zaptiye Ahmedin dt erhlerin zaman
zaman ana metni at bile oluyor.
Zaptiye Ahmed, Namk Kemli,
Genliinde tutulduu Jn-Trk hastal hari braklrsa, Namk Keml
dier taraflaryla uurlu bir vatansever ve slamc idi. ifadesiyle anlatyor.
Onun mrnn son devirlerinde tamamen Osmanl tarihiyle megul olduunu syleyip, bitiremedii Osmanl Tarihi iin Ziya Nur Aksunun Osmanl
ehnmesi tabirini kullandn belirtiyor. Zaptiye Ahmedin Msr fatihi
hakkndaki ifadeleri ise yle: Kitabn
mellifi Namk Kemlin dedii gibi u
devlet-i muazzama-i Osmaniyenin en
byk adam Sultan Selimdir. Halife
Padiahn yapt iler kadar, manev
dnyas da bykt. Hatta diyebiliriz
ki, manev dnyas, o muazzamat-
umur saylan ilerle kyas edilse ruh
leminin vsati bizleri hayretlere gark
edecek derecededir.
TURGAY YAVUZ
dward Said, Oryantalizm Avrupann Dou fikridir. demiti. Avrupallarn

bu Dou fikrinin nyarglar, snrlamalar ve iddet ile Mslmanlara ve slama
kar uyguland geni dnsel ve eylemsel yapya slamofobi diyebiliriz. Bu
tanmlamay daha da somutlatrrsak
slamofobi, Mslmanlarn reddedilmesi ile onlarn kltrlerinden, siyasal
ve dinsel etkinliklerinden korkulmasdr. slamofobi inancn eletirilmesi
deil, onun varlnn taciz edilmesidir.
Avrupa slam totaliter, fanatik, ateistlerden nefret eden, geri kalm, yoksul,
despotik, kadnlara iddet ve bask uygulayan bir din olarak tanmlar. Btn
bu zellikleri ile Mslmanlar kendi
dnce dnyasndan bamsz bir paralel toplum olarak niteleyerek tekiletirir. Bunu gnmzde cihat, fetva,
itihat, ulema gibi kavramlar bolca kullanarak yapyor. Bylece Mslmanlar
Batda yabanc ve tehlikeli grlyor ve Mslman olgusu radikal ve
atmac bir yabanclk hali olarak tanmlanyor. Bu hal bilim, sanat ve medya diliyle srekli kprtlyor.
kara Gnll dman nE Bilsin

Namk Kemlin u szleri Zaptiye
Ahmedin grlerini erh eder mahiyette: skender, Msr istil ettii zaman kendini validesinin (Yunanllar indinde haa ilh addolunan) Mteriden
hmil olduundan bahsederek uluhiyet-tanrlk davasnda Firavunu taklid etti. Halbuki Sultan Selim o mlke
nil olduu zaman yaratlndan domu olan: El-mlk lillhi men bizaferin
yenl met/ Yerd kahren yehv nefsuhu
derek/ Levkne l ev ligayri kadr inmiletn/ Fevkat-trbi leknel-emru mterek
(Mlk yani yeryznn her taraf, hepsi- Allahndr. Bir kimse zafere ulat
zaman gururlanarak zulm artyorsa,
Allah onu ok aa derekelere indirir.
O kimse neye gururlanr ki- ayet benim veya baka bir kimsenin yeryznde bir parmak ucu kadar topra olsa bu
Allahla ortaklk deil midir?) ktasn
syliyerek Allahn bykl nnde
kendisinin secdeden baka yapaca bir
ey olmadn ilan etti.
Namk Kemlin kitabnn sayfalarn evirdike, Kara gnll dman benim askerimin zaferlere ulamasnn srf Allahn yardmndan
baka bir ey olmadn ne bilsin.
diyen bir sultann madd ve manev
kemlatna ahit oluyor, hilafet hilatine brnmeye niin mstahak grldn anlyorsunuz.
tEkilEtirmEnin tarihi
Trkiyede slamofobi zerine yaplan
almalar olduka snrl. Bu boluun
farknda olan Ergun Gknel tekiden
Dmana: slamofobi-1 adl kitabnda
slamofobi kavramnn soyktn
inceliyor. Bu sorgulamay kitapta
tamamlamay dnen Gknel, serinin birinci kitabnda slamofobiyi be
blmde ele alyor. Birinci blmde slamofobinin tanm yapldktan sonra
kavramn 20. yzyla kadar geirdii
evreler analiz ediliyor. Siyasal, kltrel
ve tarihsel veriler kullanlarak yaplan
bu analizler tekiletirmenin ve dmanlatrmann tarihini ve koullarn
sorguluyor. Bununla birlikte ilk blmde slamofobi kavramnn tarih arka
plan, kaynaklar, psikolojik, sosyolojik
dayanaklar temellendiriliyor. Gknelin
bu alanda ina ettii kavramsal yap,
byk bir emein rn diyebiliriz. Yazar slamofobik evrelerin ne srd
iddialarn slam dnce gelenei ile
uyumlu olup olmadn da sorguluyor.
Kitabn ikinci blmnde ise antisemitizm ile slamofobi karlatrlarak Yahudi kartlnn slam kartl ile gnmzde yer deitirdii
27
vurgulanyor. Gemite Yahudilere

gsterilen sosyal, kltrel ve ekonomik direncin gnmzde Mslmanlara gsterildii anlatlyor. Yahudi
kartlnn olumasnda Yahudilerin
sermaye, medya ve politika alanlarndaki egemenlii ne srlrken,
slamofobide demografik hkimiyetin
getirdii stnlkten dolay dmanln olutuu belirtiliyor.
Kitabn nc ve drdnc blmlerinde Batllarn yanl anlam verdikleri slami kavramlarn ve ilkelerin
analizi yaplyor. Gknel, kitabn beinci
blmnde slamofobiyi slam tarihinde ortaya kan gelimeler etrafnda
okuyarak Mslmanlardan korkmann
slamn douu ile baladn belirtiyor.
Almanca, ngilizce ve Franszca kaynaklar iyi kullanan Gknelin,
ayn baary slamla ilgili kavramlar
ve ilkeleri aklarken gsterdiini syleyemeyiz. slamofobinin kavramsal
ve tarihsel analizinde kulland kaynaklarn birincil kaynaklar olmasna
dikkat eden Gknelin, ayn hassasiyeti
slamofobik evrelerin bilgi eksiklii,
yanl anlama, kastl ve yanl yorumlar
ile gndeme getirdiini syledii kavramlarn apolojisini yaparken de gstermesi almaya daha da deer katard.
Yine bu kavramlar aklarken Gknel
daha ok Trkiyedeki popler yazarlarn meallerini kullanyor. Gaza, cihad,
darl harb, takiyye, barts, demokrasi, laiklik, terr, hukuk, kadn, kadna
iddet, mehir gibi kavramlar hakknda
slamn yaklamnn bu mealler zerinden konumlandrlmas, kavramlar
dzenleyen slami usul ilimleri iin yeterli olmayacaktr. Bu eksiklere ramen
Gknelin vard sonularn isabetli ve
slami olduunu syleyebiliriz. Yazarn
slamofobi zerindeki tarihsel zmlemeleri byk bir emek rn olmasna
ramen editryal tercihlerin iyi kullanlmamasndan dolay kitabn btnlnn bozulduunu belirtmekte fayda var.
En azndan ikinci baskda iyi bir editryal katk ile kitap, slamofobi zerine
Trkede aranan bir eser olabilir.
tekiden Dmana, Avrupallarn
kaygsnn korkuya, ardndan tekiletirmeye, tekiletirmenin de dmanla dnm srecinin tarihsel
ve zihinsel haritasn nmze koyuyor. slam korkusunun tarihini, kaynaklarn ve gnmzde geldii durumu tespit edebilmek iin Gknelin
kitab iyi bir klavuz.
GNCEL
KTAP ZAMANI
Srecin sabr kahramanlar

Hrsz, suluyu yakalamann su sayld gnlerden geiyoruz. Bugnlerde tarih
yazan sadece 17-25 Aralk byk yolsuzluk operasyonunda grev alan polisler
deil. Elerinin, evlatlarnn, babalarnn susuz olduuna gnlden inanm
kadnlar da sabr ve metanetleriyle tarihin sayfalarnda yerlerini alyorlar.
pOLS ELER vE ANNELER: 17/25 ARALIK MADURLARI, BUKET GNEY, KAYNAK KLTR YAYINLARI, 192 SAYFA, 9 TL
afzalara kaznd
17-25 Aralk tarihleri. Trkiye, cumhuriyet
tarihinin en byk yolsuzluk ve rvet
olaylarn bu tarihlerdeki operasyonlarla rendi. bakan ocuu ile ranl i
adam Reza Zarrabn da aralarnda bulunduu isimlerle beraber ayakkab kutular, yatak odasndan kan para kasalar ve para sayma makineleri bir anda
lke gndemine oturdu. Sahi kim yatak
odasnda para sayma makinesi bulundurur ki? Tm Trkiye inanmakla inanmamak arasnda gidip gelerek btn bu
olanlar seyrederken operasyonlar bir
anda yarm kald. Soruturma karar veren savclar, operasyonu yrten polisler
nce operasyondan alnd, ardndan siyasi erk polislere ynelik bir operasyon
balatt. Hatta operasyon kelimesi yaplanlar anlatmaya yetmiyor. Yaananlar tam olarak cad avyd. Binlerce polis
tayin edildi, grevden alnd, srld,
yerinden yurdundan edildi. stelik
neyle sulandklarn bilmeden. Hibir
somut dayana olmayan argmanlarla
aylardr tutuklu bulunan polislerle ilgili
hl iddianame bile hazrlamaya ihtiya
duyulmuyor.
Hrsz, suluyu yakalamann su sayld gnlerden geiyoruz. Bugnlerde
tarih yazan phesiz sadece bu operasyonda grev alan polisler deil. Elerinin,
evlatlarnn, babalarnn susuz olduuna gnlden inanm kadnlar da tarihin sayfalarnda yerini alyor. Onlar bu
polislerin eleri, anneleri, evlatlaryd
Tm dnyann gz nnde daha nce
ei benzeri olmayan bir hukuksuzluk
yaanrken gr sesle bu hukuksuzluu
anlatmaya, siyasi erke balanan yargda
haklarn aramaya altlar. Ramazan
aynda, temmuzun scanda alayan
Adliyesinde sabahlayp sahur ve iftarlarn hep beraber adliye nnde yaptlar.
yaadklar zulm anlattlar
Bu srete sabr kahraman gl kadnlarn sesine ses olmak iin Buket Gney
imzal bir kitap yaymland. Polis Eleri ve
Anneleri: 17/25 Aralk Madurlar adl kitap
eleri ve ocuklar gibi hakszla kar
dimdik duran polis elerinin ve annelerinin kitab. Kitapta ounlukla polis elerinin ve annelerinin yazd mektuplar yer
FOTORAF: zAMAN, uLe TLiN NeR
TUBA KAPLAN
alyor. Dnemin babakan Erdoann en

ok gvendii isimlerden stanbul stihbarat ube eski mdr Ali Fuat Ylmazerin
ei Mualla Ylmazer, KCK operasyonlarn yapt iin bileklerine kelepe taklarak gtrlen eski emniyet mdr Yurt
Ataynn ei Kymet Atayn, terrle
mcadeleye mrn veren stanbul TEM
ube eski mdr mer Ksenin ei
Semra Kse, Hrszdan korksak polis olmazdk derken yaka paa gzaltna alnan eski komiser Hseyin Korkmazn ei
Leyla Korkmaz (Shyun Kim), eski emniyet amiri Krat Durmuun annesi Glseren Durmu, Haram lokma yemedim
szyle srecin sembol isimlerinden olan
eski emniyet mdr Hayati Badan
ei Hacer Bada, eski emniyet mdr
Murat etinerin annesi Aye etiner gibi
daha birok e ve annenin kalbinden dklenler kitapta yer alyor. Ancak bir mektup var ki, yrekleri dalyor. 22 Temmuz
sahur operasyonuyla gzaltna alnan
eski emniyet mdr Ahmet ztrkn
ei Ayegl ztrkn ardndan yazd
mektup. Srecin sembol isimlerinden bir
oldu Ayegl ztrk. Yaadklar bu hak-
szlk ve zulm, nce karnndaki 4,5 aylk

bebeinin, sonra da kendisinin hayatna
mal oldu. Tarifi imknsz bu acnn ardndan Ahmet ztrk eine yazd mektupla bir kez daha dimdik duruyordu:
Yol arkadam, canm eim Ayegl

ztrk ve onunla birlikte bu srecin cefasn eken tm e ve annelere takdir ve
teekkrlerimi sunuyorum.
BElli ki GzEl haBEr alm tElErdEn...
Anne sen zlme, ben iyiyim. Sadece

iimde anlatamadm bir his var. Ne
olduunu bilmiyorum. szleriyle ifade
etmi duygularn kk Nedam babas
tutuklandktan sonra. stanbul Mali
ube Eski Mdr Yakup Sayglnn ei
Esra Filiz Saygl mektubunda kznn
ruh halini Dilerini skyor, yutkunuyordu. Gzyalarn tutamad artk
diye anlatyor. nc ocuunun doumuna iki ay kala ei tutuklanan Esra
Saygl, ilk iki ocuunun doumunda
einin yannda olmadn anlatyor:
Belki bunda da yine yanmzda olamayacak diyor, ki yle de oluyor. Einin
mcadeleyi seerek doru olan yaptna inandn sylyor Esra Saygl.
Her ne kadar ba ve sonu belli bir tiyatro oynanp bitmi olsa da, tarihe bugnlerin altn harflerle yazlacana
yrekten inanyor.
Her konuda destekim olan

Bu milletin vatansever evlatlarna
ynelik srdrlen cad av srecindeki
tm skntlar iinde yaayan, zlen ve
gznden yalar dklen,
Mtevaz yaamna ramen yolun
sonunda herkesi imrendiren,
Byle yaarsan byle gidersin dedirterek tm sevenlerine adeta ders veren,
Ellerimiz arasndan bir anda uup
giden,
Her kesimden her corafyadan sevgi
insanlarn hem dualarda hem de bir avluda buluturan,
Arkasnda kendisi kadar kymetli bir
emanet brakan,
Bizi alatrken kendisi glen,
Belli ki gzel haber alm telerden
dedirten,
Ge bulup erken kaybettiim,
28
Ba vE sonu BElli Bir tiyatro oynand
GNCEL
KTAP ZAMANI
Zor zamanda konumak
Fikret'e dair sylenmemi szler

TEVFK FKRET, HASAN AKAY, ULE
YAYINLARI, 285 SAYFA, 15 TL
Abdullah Aymaz, Zamanda yaymlanm yazlarn toplam

olan Zor Zamanlar adl kitabnda, Hizmet Hareketinin zellikle 17 Aralk sonras, mevcut iktidarn bask ve saldrlaryla
kar karya kald srecin hikyesini anlatyor.
Yeni Trk Edebiyat

alannda almalaryla
tannan Prof. Dr. Hasan
Akay, zerine en ok
inceleme yaplan airlerimizden Tevfik Fikret'e dair yeni szler
sylemenin gayretinde. Eser, yenileme
dnemi Trk iiri zerinde bugne
kadar yaplm almalara birtakm
halkalar eklemek; duygu, hayal ve dnce kklerimizi yeniden, diri bir dikkatle incelemek iin zemin hazrlamak,
gnmzn dile ve dilin inceliklerine
kar yabanclaan duyarlln canlandrmak amacyla kaleme alnm.
ZOR ZAMANLAR, ABDULLAH AYMAZ, KAYNAK KLTR YAYINLARI, 164 SAYFA, 8 TL
CENK DOAN
us yazar ve reformcusu
Tolstoy ile Hint aktivist
ve siyaseti Gandhinin
ilgin bir ortak yanlar vard. kisi de Amerikal transandantalist dnr Henry David Thoreaudan ok etkilenmiti. kisinin
de hem yaptlarnda hem yaamlarnda
bu sra d dnrn izlerini bulmak
mmkndr. Tolstoy, Thoreaunun Sivil
taatsizlik adl eserini baucu kitab sayyor
ve okunmasn herkese tavsiye ediyordu.
Bununla birlikte pasif direni dncesini
Thoreaudan alm ve poplerletirmiti.
Gandhi, Thoreaunun eserleriyle Oxfordda
okurken tant ve ksa zamanda dncelerini benimsedi. Ktle ve iktidarn
haksz, adaletsiz yasalarna kar iddet
iermeyen pasif yntemlerle direni biimleri gelitirmek eklinde zetlenebilecek
sivil itaatsizlik felsefesini Gney Afrikada
avukatlk yapt genlik yllarnda uygulamaya balad. Gney Afrika hkmeti
siyahlarn ve Hint gmenlerin hayatlarn
zorlatracak adaletsiz yasalar karmt.
Gandhi onlara kitlesel olarak yasalar inemelerini ve hapishanelere girmelerini
nerdi. yle bir an geldi ki, Gney Afrika
hkmeti mahkmlar st ste doldurmasna ramen insanlar hapsedecek hapishane bulamad. Bunun zerine aresiz
kalan hkmet, sonunda pes ederek adaletsiz yasalar deitirdi. Gandhi memleketi Hindistana dndkten sonra onun
iddet kullanmama ve btn canllara
kar efkat doktrini halkn byk ounluu tarafndan benimsendi. Hindistan,
Gandhinin nderliinde byk aclara ve
felaketlere ramen 1945 ylnda tam zgrln kazand. Bu Gandhinin olduu
kadar Thoreaunun da zaferiydi. Thoreau
kozmosu kuatan birletirici ruhun yasas
olan vicdan yasasnn en yce yasa olduuna inanyordu. Kii bu yce yasay inememek iin adaletsizlie ve ktle kar
gelmeliydi. Bu kar gelme iddet iermeyen pasif yntemlerle olmalyd. Bunun sonucunda kiinin bana gelenler rnein
hapse girme- sanld kadar olumsuz deildi. nk bu edim hem kiinin manevi
geliimini salayacak hem de herkesin dikkatini ktle ve adaletsizlie ekmeye
yarayacakt.
Thoreau, 1862 ylnda 45 yanda ld.
lgintir ki onun lmnden ksa zaman
sonra doan ve byk ihtimalle ondan
ve kitaplarndan hi haberi olmayan Said
Nursi, hem eserleriyle hem de mcadelesiyle sivil itaatsizlik felsefesini yeniden
retti ve destans bir pratiini ortaya koydu.
Bir hayat hikyesi

BU VATANIN OCUU, BEN BR DEL
DVANE II: UKUR, BZON BENYE, BOAZ YAYINLARI, 662 SAYFA, 20 TL
30 yana kadar yaadklarn ilk kitabnda

anlatan Bizon Beyne,
1965-1982 yllarn
kapsayan hayat hikyesini Bu Vatann ocuu, Ben bir Deli Divane II:
ukur adyla yaymlad. Boazii
Yaynlar tarafndan okura sunulan
kitab neden yazdn yle anlatyor
yazar: Bu bir namus borcu, bir hesap
verme; bu bir namus borcu, bir hesap
sormadr; ve halkmn duygularnda
teselli aramaktr.
Vatansz bir adam

SINIRDII SAATLER, MEHMET YAIN,
YAPI KRED YAYINLARI,232 SAYFA, 18 TL
Abdullah Aymaz
Sadece dnd, yazd ve dncelerini anlatt iin mr srgnlerde, hapislerde geti. Ceberut iktidar onu hi rahat
brakmam olmasna ramen arkasnda
gz kamatrc eserler ve davasna bal
milyonlar brakt.
hizmEt harEkEti dirEniyor
Bedizzaman Said Nursinin retilerinin

takipisi pek ok grup mevcut. Hizmet Hareketi de bunlardan biri. Hizmet Hareketi
son yllarda, zellikle 2013 sonras, mevcut
iktidarn bask ve saldrlaryla kar karya kald. ktidarnn ilk iki dneminde lkedeki farkl toplumsal kesimlerin ksmen
de olsa hassasiyetlerini dikkate alarak demokrasiyi gelitirecek admlar atan AKP
iktidar, nc dnem biraz da ok gl
olduu vehmiyle bambaka bir ynelime
girdi. Homojenletirici bir politik tavrda
srarc oldu, sivil toplum rgtleri ve farkl
meru g odaklaryla uzlama kanallarn tkad, baskc yasalar kararak sivil
bir vesayet ina etti. Bu srete lkedeki
birok sivil toplum kuruluunun, tarikat,
cemaat ve din-sekler grubun bu ceberut
g karsnda direnmek yerine gcn yannda yer almay setiklerini grdk. Hizmet Hareketi, Said Nursiden tevars ettii
sivil itaatsizlik dncesi yordamyla iktidar gcnn karsnda byk bir direni
sergiledi, sergiliyor. Abdullah Aymaz, yeni

kan Zor Zamanlar adl kitabnda bu srecin hikyesini anlatyor. Kitap, Zamanda
yaymlanm yazlarn toplam. Drt blmden oluan kitabn birinci blmnde
Aymaz, uzun yllar talebeliini ve arkadaln yapt Fethullah Glen Hocaefendi
ile ilgili birka hatraya yer vermi. kinci
blmde Hizmet Hareketine yaplan hakaret, iftira ve zulmler deerlendirilmi.
Kitabn omurgas olan Hizmete Devam
ve Sabrn Sonu balkl son iki blmde
ise tepkisel davranmadan, fke ve kinin
ehvetine kaplmadan ve ahlaki olandan
uzaklamadan nasl mcadele edilebileceinin yer yer iirsel ve hikmetli rnekleri
ortaya konulmu.
smet zel, Zor Zamanda Konumak
isimli kitabnn giriinde, Gnlk fkra yazar Trkiyeye zg bir yaratk. Kimdir?
Niin okuyucunun karsna kar? Syledikleri bir yaraya merhem olur mu? Bunlar
cevaplandrlmas zor sorular. demiti.
Abdullah Aymazn kitab bu sorulara cevap niteliinde. Bir bilgenin en netameli
konulara nasl yaklatn, sivil itaatsizlik
ve mspet hareket felsefelerini nasl zmseyip kavramsallatrdn gryoruz kitapta. Ksacas Aymaz Aabeyin szleri
yaramza merhem oluyor: Hakikat ve samimiyet sessizdir.
29
Mehmet Yan Snrd

Saatler adl romannda,
dilini ve yurdunu arayan
Kbrsl bir adamn trajedisine ortak ediyor okuru.
Kitabn arka kapanda mer Trkein
u cmlelerine yer verilmi: Snrd
Saatler, Ada zelinden yola karak
yaplm en radikal sava ve militarizm
eletirilerini barndryor. Kbrsta
doup bym insanlarn vatanszlklarn, i ve d dnyalarn, savan,
iddetin ve dmanca duygularn birey
ve toplum zerinde yaratt travmalar
sergileyen hikyeler iin artc nitelemesini kullanacam.
Gereklik Terapisinin tarihi

GEREKLK TERAPS, ROBERT E. WUBBOLDING,
OKUYANUS YAY., 232 SAYFA, 29,50 TL
Dr. Robert E. Wubbolding, William Glassern

1950-60l yllarda Seim
Kuramn formle ederek
gelitirdii Gereklik
Terapisinin gnmzde en bilinen
reticisi ve uygulaycs. Ayn zamanda
Glasserin bir numaral ra. Wubbolding bu kitapta gereklik terapisinin
teorisini, tarihini, terapi srecini, ana
deiim mekanizmalarn farkl vaka rnekleriyle aklyor. Kitap, Amerikan Psikoloji Derneinin (APA) kaynak olarak
sunduu Psikoterapi Kuramlar Dizisinin
yedinci kitab olarak yaymland.
GNCEL
KTAP ZAMANI
Yalanlarla tescillenen bir dnem
klarn sazlarndan
20. YZYIL TRK HALK ARLER, EMR KALKAN, TKEN NERYAT, 480 SAYFA, 30 TL
17-25 Aralk yolsuzluk ve rvet operasyonlarnn ardndan drt bakann istifasyla sonulanan iddialar rtmek iin en az 13 gazete, bir o kadar televizyon kanal tam 16 aydr
yalan yayn yapyor. Gazeteci H. Bra Erdal, gazetelerin Hizmet Hareketi hakknda
yaymlad, mahkemelerin de tekzip ettii 50 iddiay Tescilli Yalanlar kitabnda derledi.
MEHMET
ZDEMR
edyann
yalanla
imtihan Trkiyenin
kadim meselelerinden biridir. lgin olan, basn ne zaman
devletin veya siyasi iktidarn gdmne girdiyse yalanlar o dnemde zirveye
km. Cumhuriyet tarihi bunun arpc rnekleriyle dolu, zellikle darbe
dnemlerinin ncesi ve sonrasnda akl
almaz yalanlar gazete manetlerinden
dmedi. Mesela 27 Mays 1960 darbesiyle zdeleen yalanlardan biri, rencilerin kyma makinelerinden geirilip asfalt yapld iddiasyd. Hibir
belge ve delile dayanmayan bu yalan
gnlerce yaymland. nk arkasnda
cuntaclarn kurduu Milli Birlik Komitesi vard. 27 Mays Albay Erturul
Alatl, vefatndan nce kaleme ald,
ancak yaymlanmayan notlarnda bunu
teyit ediyordu (Aksiyon, 3 ubat 2014).
Zaten darbenin ardndan, gazetecileri
yuvarlak masada toplayan komite, kendilerine bal kalacaklarn taahht eden
bir bildiri imzalatmt.
27 Maysta basn kullanlarak neler yaplabileceini gren cuntaclar, 12
Mart 1971 muhtrasnda ayn yolu izledi. Zaten darbe yanls gazeteler, soygun
ve adam karma gibi olaylar abartarak
mdahaleye zemin hazrlyordu. Hatta
12 Eyll 1980 darbesinden nce Kenan
Evrene, Ne duruyorsunuz? Mdahale
edin! diyen ke yazarlar, yayn ynetmenleri kmt. 28 ubat 1997de ise
neredeyse tamamen medya zerinden
yrtlen bir operasyon yapld. Tarihe
postmodern darbe diye geen mdahale ncesi Genelkurmayda baz kasetler hazrlanp medyaya servis edildi. Gazeteler, televizyonlar adeta tank, top gibi
kullanld, generaller telefonla istedii
maneti attrd. 2007 ylnda internetten
verilen 27 Nisan muhtrasna konu olan
Kutlu Doum etkinlii haberleri, Genelkurmay internet sayfasndan nce gazetelerde yer ald.
Eski Bir GElEnEk
FOTORAF: zAMAN, isA iMeK
TESCLL YALANLAR, H. BRA ERDAL, KAYNAK KLTR YAYINLARI, 132 SAYFA, 8,50 TL
te Trkiye, 60 yldr tand bu gelenei, 17 Aralk 2013te yaplan yolsuzluk

ve rvet operasyonlarndan beri tekrar
yayor. Hem de ei benzeri grlmemi
bir younluk ve iddette. En az 13 gazete,
bir o kadar televizyon kanal ve saysn
bilmediimiz kadar internet sitesi, drt
bakann istifasna yol aan iddialar rt-
Halk edebiyatnn
zengin birikimi, gnmzde sadece televizyonlardaki yarmalarla
hatrlanyor. Bir taraftan
kaybolmaya yz tutsa da gnlk
hayatta yaamaya devam ediyor. Emir
Kalkan'n renciler iin de kaynak
olabilecek eseri, temelde getiimiz
yzyln ozanlarn bugne tama
gayretinde. klarn, saz airlerinin
hayat hikyelerini ve eserlerini iirlerinden rneklerle ele alan alma, bir
boluu doldurmaya aday.
Bir cinayetin anatomisi

ANTKACI, GUSTAVO FAVERON PATRIAU,
DELDOLU YAYINLARI, 192 SAYFA, 15 TL
Gustavo Faveron
Patriau'nun 2010'da
yaymlanan ilk ve tek
roman, 2014'te ABD'de
ngilizce yaymlannca
btn dnyada yaynevlerinin ilgisini
ekti. Gotik polisiye yksyle ne kan
roman, nl dilbilimci Gustavo'nun
nianlsnn ldrlmesinin ardndaki sr
perdesini nasl araladn anlatyor. Psikiyatri kliniinde yatan eski dostu Daniel, gerei itiraf etmek zere Gustavo'yu
araynca gemiin srl perdesi ardndaki
btn hatralar yeniden canlanacaktr.
stanbulun roman
KONSTANTNYYE OTEL, ZLF LVANEL, DOAN KTAP, 480 SAYFA, 33 TL
H. Bra Erdal
mek iin tam 16 aydr yalan zerinden

yayn yapyor. Yalan hkmn rahatlkla verebiliyoruz, nk haber diye
sunulan iftiralarn ou mahkemeler tarafndan tekzip edildi. Gazeteci H. Bra
Erdal, 2014 ylnn ilk dokuz aynda yedi
gazetenin zellikle Fethullah Glen ve
Hizmet Hareketi hakknda yaymlad,
mahkemelerin de tekzip karar verdii 50
iddiay Tescilli Yalanlar kitabnda derledi.
Kitapta tek tek yer verilen kararlardan
anlalyor ki, mahkemeler tekzip konusunda hi zorlanmam. nk iddialar
ya daha nce ortaya atlan ama defalarca rtlen yalanlardan seilmi ya da
Glenin hayatnn tabii akna, Hizmet
Hareketinin temel karakterine hi uymayan dedikodulardan retilmi. Mesela, Hizmet mensuplarnn Erzurumlu
kuyumcular haraca balad, ABDde
montaj ss kurduklar, Glenin akl
hocasnn FBI olduu, kendisine lks
saraylar yaptrd gibi akl ve mantkla
tevil edilemeyecek yalanlar mahkeme
kararlaryla bir kez daha pe atlm.
sivil Bir darBE
Dier yalanlar ve tekzip kararlarn kitaba havale edelim, burada dikkat ekilmesi gereken husus, bir ksm medyann benzer yalanlar, hatta daha abartl
olanlarn her gn retmeye devam ediyor olmas. Peki, bu kadar tekzibe ramen nasl oluyor da bunu srdrebiliyor-
lar? Trkiye 17 Aralk 2013ten bu yana

normal bir sreten gemiyor. Birok
hukukunun syledii gibi yolsuzluklar
rtmek iin o gnden beri sivil bir darbe
yayor. ktidarn ok nceden Tasarruf
Mevduat Sigorta Fonu (TMSF) marifetiyle ele geirdii medya gruplar zerinden bu kadar yalan yayn yaplmas
bunun gstergelerinden sadece biri. Yaklak bir buuk yldr Trkiyenin manzaras demokrasinin olmad Tek Parti
dnemini aratmyor.
O dnem gazeteciler devlet memuru,
gazete patronlar ise tek partinin parasyd, bir ksm milletvekiliydi. Grevleri,
Yeni Trkiyenin ideolojisini yaymak ve
rejim dmanlarn yok etmekti. 1925te
karlan Takrir-i Skn yasas ile muhalif basn susturuldu. Gazete sahibi olmak
belli esaslara baland. lke gvenlii ve
mill karlara aykr yayn yapyor bahanesiyle muhalif gazeteler kapatld. Farkl
grteki gazeteler, zehirli ylan yuvas,
vatan haini ve rejim dman muamelesi grd. Gazetecilere alan davalar
ar hapis cezalaryla sonulanyordu.
Tablo bugnkne ne kadar benziyor,
deil mi? Baz noktalar eksik olabilir, onu
da Ankara Savcl yakn zamanda
Ulatrma Bakanlna gnderdii
medyay susturun talimat ile tamamlamak istiyor. Vasat bu olunca iktidar
medyasnn yalan retme merkezi gibi
almasna armamak gerekiyor.
30
Zlf Livaneli Konstantiniyye Oteli adl romannda imparatorluklara ev

sahiplii yapm stanbulu
bir otelle zdeletirerek
ehrin gemiten gnmze yolculuunu
anlatyor. 2014 ylnn son gnlerinde alan yedi yldzl Konstantiniyye Oteli'nin
alnda stanbul'un btn sekin
simalar arz- endam eder. Al trenine
politikaclar, belediye bakanlar, Amerikan bykelisi, Fener Rum patrii, nl
gazeteciler, gazete patronlar, televizyon
"yldzlar", eski ve yeni zenginler ve
byk iadamlar konuk olur...
Kmr ehrin insanlar

KMRKIRCHEN, YAAR MRA,
AYRINTI YAYINLARI, 160 SAYFA, 15 TL
Trkiye'de hayli yaygn

olan yabanc lkeler ile
belediye kardelii', belki
de bugne kadarki en gzel meyveyi verdi. 2004'te
balayan Gelsenkirchen-Bykekmece
Karde ehir' protokol kapsamnda,
20 yl Gelsenkirchen'de yaayan air
Yaar Mira'n iirleri Almanca ve Trke
olarak yaymland. 170 yl nce kk
bir kyken, kmr bulununca byk bir
ii kenti olan Gelsenkirchen'i, ehrin
insanlarn ve kmr dile getiren iirler,
Soma'da hayatn kaybeden 301 madenciye ithaf edilmi.
SNEMA
KTAP ZAMANI
Sahici ama sahici gibi deil
Edebiyat gzyle Ermeni meselesi
Boazii niversitesi Mithat Alam Film Merkezince 2014 ylnda gerekletirilen syleiler her yl olduu gibi kitaplat. Sinema Syleilerinde pek
ok sinemacdan akllarda kalacak cmleler var. Ama hepsini zetleyen,
Erdal zyaclarn u szleri: Hem sahici hem de sahici gibi deil.
SNEMA SYLELER 2014, KOLEKTF, BOAZ NvERSTES YAYINEv, 602 SAYFA, 40 TL
GNSEL IIK
asallardaki sihirli toz

gibi hani; balkaba
mdr, balo arabas
m? Kapkaranlk bir salonun arkasndaki
bir pencereden kan o k demetinden
yansyan gibi; art arda gelen hareketsiz
resimler midir, baka bir dnya m? Tecrbeli oyuncu Erdal zyaclar, kendisine
bu dnyann kaplarn aacak olan, okullarnn at katnda depolanan tiyatro kostmleri iin kullanyor bu ifadeyi: Hem
sahici hem de sahici gibi deil.
imdi iki kapak arasna giren, Boazii niversitesi Mithat Alam Film
Merkezince gerekletirilen syleilere
katlan sinemaclara baknca hepsinin
asl peine dt eyin, bu duygu olduunu grmek zor deil.
Gereklii yakalamaya alyorum
ya da Gereki olmaya altk szlerine
aldrmayn; belgeselciler bile bir sinema
estetiinin peinde olduklarn sylyor. Trkiyenin yakn gemiindeki en
can yakc hadiselerden Roboski katliam
zerine belgesel eken (Alama Anne, Gzel Yerdeyim) mit Kvan da srarla buna
iaret ediyor mesela: Belgeselcilikle ilgili
hl alamam olan tabular var. rnein
Biz ok nemli konulardan bahsediyoruz,
stne sorumluluk yklediimiz filmler
yapyoruz. Dolaysyla o kadar sinema yapmasak da olur gibi bence ok yanl olan,
belgeselin bugn nemli bir konumda olamamasna yol aan yanl bir anlay var.
Halbuki yle deil. Roboski zerine makale yazabilirim, roman yazabilirim; benim elimi kimse tutmuyor. Ama ben film
slam sanatlar zerine

SUF VE SANAT, MAHMUD EROL KILI,
SUF KTAP, 192 SAYFA
Sufi ve Sanat, Mahmud

Erol Kln kitap, hat, mimari, musiki, ini, tezhip,
ciltilik gibi geleneksel
slam sanatlar zerine
eitli mahfillerde yapt konumalar,
kaleme ald makaleleri bir araya getiriyor. Kl, sanat ve sanatkr gzele,
gzellie Cemal isminin tecellisi olarak
bakan, her ite kemali arayan tasavvufun penceresinden anlatyor, Tasavvuf
szgecinden gemi olan slm dini, estetize edilmi ilh bir yaamdr. diyor.
MZDEK ERMEN, HAZ.: YT BENER,

CAN YAYINLARI, 263 SAYFA
zerinden yz yl
geti. Ermeni meselesi
hakknda konuulanlara bakldnda, kimin
vicdan gzl taktn kimin ise ayn nefret sylemini
srdrdn grmek mmkn. Yiit
Bener kuaktan 35 edebiyatnn
Ermenileri konu alan metinlerini bir
araya getirdi. imizdeki Ermeni adl
kitapta Adalet Aaolu, Selim leri,
Sema Kaygusuz, Ferit Edg gibi Trk
edebiyatnn nemli isimleri btn bu
tartmalarn odana insan oturtuyor ve meseleye bu adan bakmay
bir gereklilik olarak gryor.
100 yl nce ne oldu?

OSMANLILAR VE ERMENLER, E. J. ERICKSON, EV: . TRKMEN, TMA, 398 SAYFA
Reha Erdem
Erdal zyaclar
yaptm; bu bir film olmak zorunda. nsanlar bunu izleyebilmeli; konu ne kadar ackl
olursa olsun bir izleme tatmini almal:
te bunun peine den pek ok isim
kendi yolculuklarn paylayor syleilerde: Reha Erdem, Asghar Farhadi, Ercan
Kesal, Erol Minta Trkiye sinemasnn
yz ak Reha Erdem, bir kez daha dikkatleri ekiyor hayal kurdurtmayan sinemaya.
Yani sonu batan belli, daha da fenas her
eyi belli sinemaya. Bir sinemasever iin
iyi bir rehber niteliinde Erdemin syleisi. Beni aar diye korkacak olanlara not:
Cem Ylmazn da zikredildii bir sylei
bu. Sinemann gzellii biraz da bu ite;
Erdemin Hayat Var filmindeki, stanbulu
denizden gsterme fikri iin apayr kulvarlarda olduklar dnlen Cem Ylmaz
Benim aklma nasl gelmedi! diye hayflanabiliyor. Bunu da ite bu syleiler sayesinde renebiliyoruz.
Derlemede elbette ynetmenlerin yolculuklarndaki olmazsa olmaz yol arkadalar, oyuncular da yer alyor; Menderes
Samanclar, Serdar Keskin, Halit Ergen
smail abi Serdar Keskin, fenomene
dnen Leyla ve Mecnun dizisinin bitiriliinden sonra yaptklar Ben de zledim

dizisinde yaptklar Leyla ile Mecnun karakterlerinin asl hikyeleri aklamasn,
Ali Atayn uydurduunu sylyor mesela. Merkezi dolduran genlerin en ok
heyecanland an, bu olsa gerek! Hemen
ardndansa hayal krkl yaam olabilirler zira Keskin Ben de zledim dizisi iinse
Aptalcayd, keke yapmasaydk diyor
itenlikle. Kritik bir konuda itenlikle dncelerini paylaan dier bir isimse Halit
Ergen. Gezi Direniine katlan, ardndan
da dnemin babakan ile grmeye giden heyette yer alan Ergen, herkesin yapt gibi kendi hikyesi zerinden anlatyor
Gezi srecini.
20den fazla sinemacy (ve mizahlar
Kutlukhan Perker ile Metin stnda) bir
araya getirmi bir derlemenin her balndan numune sunmak, kitab zetleyebilmek imknsz. Onun iin syleilerin
Trkiye Sinemas, Ksa Film ve Belgesel, Dnya Sinemas ve Ayn Konuu
balklar altnda sunulduunu hatrlatarak
kefetmeyi okura brakalm.
Abdlcanbaz Efruz Bey
Bak an deitir!
BEN K ABDLCANBAZ EFRUZ BEY, TAMER

LEVENT, SIFIRDAN YAYINLARI, 105 SAYFA
NN YAIYORUZ?, UFUK ALTINTOP,

MNVAL YAYINLARI, 128 SAYFA, 9 TL
Usta tiyatrocu Tamer Levent, mer

Seyfettinin Efruz
Bey isimli yksnden de esinlenerek,
Turhan Selukun lmsz kahraman Abdlcanbazn fantastik
hikyelerini tiyatroya uyarlad.
Leventin Abdlcanbaz ve arkadalarnn hikyeleri araclyla aydn
kesime eletirilerini de aktard Ben
Ki Abdlcanbaz Efruz Bey Sfrdan Yaynlar araclyla okurla buluuyor.
Ufuk Altntopun kaleme

ald Niin Yayoruz?
okuru hayata farkl bir
adan bakmaya davet
ediyor ve pek ok soruya
ayetler nda cevap aryor. Minval
Yaynlar tarafndan yaymlanan kitapta
cevap aranan sorulardan birka yle:
Gzel iler yapmak ne kadar nemli?
En stn insan Allah nasl tanmlyor? Kalp temizliinin yan sra Allah
anmak ve ktlklerden uzaklamak
gerekir mi?
31
Ermeni tehcirinin yznc ylnda Tima Yaynlar, dnyann nemli

asker tarihilerinden
Edward J. Erickson'n
Osmanllar ve Ermeniler kitab okura
sunuyor. Erickson kaynak kitap nitelii
tayan bu almasnda birok yerli ve
yabanc ariv belgesiyle 1878'den 1915'e
kadar yaanan Ermeni isyanlarn, bu
isyanlara imparatorlukta nasl karlk
verildiini, 1915'te yaanan olaylar ve
ardndan gerekleenleri anlatyor.
Yahya Efendinin roman

SIR: IKLAR LMEZ, FATH DUMAN,
NESL YAYINLARI, 207 SAYFA
stanbul'un drt manevi

muhafzndan biri, Kanuni Sultan Sleyman'n
stkardei Yahya Efendi slami ilimler, tp,
geometri gibi alanlarda sz sahibi olan
Yahya Efendi, Sultan Sleyman'a olu
ehzade Mustafa'y bodurmasnn ve
annesi Mahidevran' saraydan uzaklatrmasnn yanl olduunu bildirecek
bir cesarete sahipti. Manevi nemi
byk bir zat olan Yahya Efendi'nin hayat Fatih Duman'n kaleminden okurla
buluuyor.
Rzgrlar da azap verir

RZGRIN AZABI, BETL TARIMAN,
YAPI KRED YAYINLARI, 72 SAYFA
Rzgrn Azab, air
Betl Tarmann Yap

Kredi Yaynlarndan
kan yeni kitab.
Hayat madeninde
acele ekilmi fotoraf kadar yerim
ve baz insanlarn yall da benziyor dnyaya balklarndan oluan
kitapta airin 34 iiri bulunuyor. Korku, hafza, ocuk, rya gibi hayatn
ortasndan geen iirlerle, airin
dnyasyla okurun dnyas arasnda
sahici bir kpr kuruluyor.
OCUK
KTAP ZAMANI
ocuklar yklerle uyandrmak
Sylvia Plathn ocuklar iin kaleme ald Kiraz Hanmn Mutfa

yazarn lmnden 33 yl sonra bulundu. Kitap, ocuklar masallarla
uyutmak yerine yklerle uyandrmak iin kaleme alnm; minikleri
evresine kar, eyaya, tabiata, dier insanlara kar uyandryor.
KRAZ HANIMIN MUTFAI, KIRMIZI KED OCUK, SYLvIA pLATH, Ev.: LKNUR ZDEMR, RESMLEYEN: DAvID ROBERTS, 88 SAYFA, 10 TL
MUSA GNER
ilgi ayracm, kurun

kalemim ve ben kitap
raflarna gz gezdirirken
Sylvia Platha rastladk. Amerikan
edebiyatnn, ldkten sonra kymeti anlalan airi Plath ocuk ykleri yazm: Kiraz Hanmn Mutfa Balkta Kiraz Hanm ismini
grnce kitap daha bir scak geldi,
hemen alp okumaya baladk. Bir
solukta bitecek, minik sevimli, sanki Trkede yazlm gibi ar bir dile
sahip. inde yk var. Bu metinler yk mdr, masal m? Kapakta
ocuklara ykler ibaresi bulunduundan biz de yk diyelim.
Kitab bitirip de son sayfay kapadmda ayra atld: Bana hi i dmedi. ocuklar da bir rpda okur.
Evet, dedim, bir rpda okunur.
stelik ilk yk iir gibi, drtlkler
halinde yazlm. Bir aire de bylesi yakr. dedi bilgi ayra. Kurun
kalem, lknur zdemir evirmi,
Trkede yazlm gibi olmasnn
sebebi bu. dedi.
Kurun kalem sormaya balad.
air kitab ne zaman yazm? ok
eskiden ama kitap olarak yazmam,
dedim. Bunlar, Plath 1963te ldkten 33 sene sonra notlar arasnda
bulunan ykler. Kitap olarak planland m bilemem ama kendi ocuklar iin yazm. Kendi ocuklar
m? diye atld ayra. Evet, kendi
ocuklar Amerikan edebiyatnn
alkantl bir hayat yaayan hznl
prensesi, ngilizcenin nemli airlerinden Ted Hughes ile evliydi. ki
ocuklar vard. Sylvia ldnde
kz Frieda 3, olu Nicholas 1 yandayd. Yani onlar bu srad ykleri okuyacak yata deillerdi, ama
eminim anneleri, imenli bir bahede, aacn altnda, belki de deniz
kenarnda bir kumsalda bu ykleri
ocuklarna anlatmtr.
Bilgi ayra, Tam anlatmalk.
dedi. Kurun kalem itiraz etti: Tamam da ne faydas var, niin anlatsnlar ki Soruya ben cevap
verdim: nk bazen ocuklar masallarla uyutmak yerine yklerle
uyandrmak gerek. evresine kar, eyaya, tabiata, dier insanlara
kar, kendine kar uyandrmak
Eyvah peimde bir gergedan var!

ASLA BR GERGEDANIN GZLERNN NE BAKMA,
A. MACDONALD, BANK. K.Y., 133 SAYFA, 12 TL
Uzun, ok uzun bir

zaman, hatta yzyllar
nce. Iggy ormanda
dev bir gergedandan
kaarken kaybolmu bir
kza rastlar. Gergedanla burun buruna gelen kzcaz korkudan kk
dilini yutar. Gelien olaylar sonucunda Iggy kahraman olmak zorunda
kalr. Kz Henna kabilesindendir ve
Urk dilini konuabilmektedir. Henna
kabilesinin btn yeleri gibi salar
kzldr ve her yeri amurla kapldr.
Iggy kz ailesinin yanna gtrmeye karar verir ancak bilmedii ok
nemli bir ey vardr Macerann
gerisi kitapta...
ocukluun bin bir hali

SEKE SEKE UTU YKLER, GRSEN ZEN, GNIII
KTAPLII, 180 SAYFA, 13 TL
ocuk dnyasnn
umutlarn, zlemlerini,
krgnlklarn dile getiren
Grsen zenin ilk yk
kitab arkadaln, oyunun, aile ilikilerinin, komuluun ve
okul gnlerinin renkli anlarn anlatyor. 15 yknn yer ald kitap, insan
doallkla ele al, glmseten deyileri,
akc edebiyat dili ile dikkati ekiyor.
ocukluun bin bir halini anlatan bu
kitapta, mahalleden geen baloncunun
meydana getirdii heyecan, kamp adrnda uyumann verdii tedirginlik gibi
onlarca duygu okuru bekliyor.
Dlerinin peinde koarken

D DEPOSU, TUFAN AIOLU,
CAN OCUK, 116 SAYFA, 10,5 TL.
Plathin yks bunu salyor.

Birinci yk Yatak Kitab bir ocua sabah yatann baucunda
okunmak iin birebir. Bu yky
dinleyen ocuun kendisinden nce
bilinci uyanr, hayalleri kanatlanr.
Nasl yani? diye sordu ayra.
Sen dedim, hi yle bakla kadar
klen, sulaynca byyen bir yatak hayal ettin mi? Sylvia hayal etmi, yazm. Bunu dinleyen minikler, kim bilir, nasl yataklar hayal
eder? Etmez mi? Kurun kalemin
az ak kald, ayra itiraz ettiine
piman oldu. Kalem hemen, az
ak brakan hayallerin altn izmek
zere sayfalarda gezinmeye balad.
aretlenecek, not edilecek ok hayal
buldu minicik kitapta. Ama onlar
burada sylemeyelim, okuyan kefetsin.
Kurun kalem Max? dedi. Hemen aklma geldi. Kitabn ikinci yks Hi nemi Yok Elbisesinde,
yedi erkek kardein en k yedi
yandaki Max Nix kurun kalem ile

ok iyi arkada oldu. Eminim birok
ocuk okur da Max ok sevecek,
belki de onunla kurduu dostluu
sayfalarn dna tayacaktr. Belki
de onun harika, ynl, tyl, yepyeni ve hardal sars elbisesiyle resmini yapp duvarna asar.
Ayra nc yknn bana
gelmi orada bekliyor. u blm
gsterdi bana, bak dedi, ne kadar ilgin: Kiraz Beyin gmlekleri amar Makinesinden kp uarak
Frnn iine girdiler. Pimemi pelteye benzeyen erikli pastalar
Frndan svp Buzdolabna gittiler. Kahve Makinesi souk dondurmay yuttu. Sonunda her ey yerine
yerleti. Kiraz Hanm geri dnnce
nasl da aracakt! Bu yky
okuduktan sonra mutfaa girip karken dikkatli olun. Eyalar ibirlii
yapp size bir srpriz hazrlayabilir,
bulak makineniz frambuazl pasta
yapmaya kalkabilir.
32
Tufan Aolu kitabn

giriinde Uzun zamandr bekiliini yaptm
bir depom var. ocukluk
dlerimi biriktirdiim ve
ocukluuma dnmek iin sk sk ziyaret ettiim, duvarlar rengrenk, eker
kokan bir depo diyor. O depodaki
dlerden birini sunuyor bize. Dlerinin peinden koarken, bir macerann
iine den kahramanlar, tandk bir
mahallenin hikyesini anlatyor ve
kentsel dnm sorununa deiniyor.
Keramettinin gz ok ard
GZ OK ARIYAN ADAM, FATH ERDOAN,
MAVBULUT, 207 SAYFA
Geen yln yarsn bel

arsyla geiren Fatih
Erdoan, yaadklarn
Keramettinin gznden anlatyor. Zavall
Keramettinin gz ok ama ok
aryordu. Ne zaman m? ay itiinde Gitmedii doktor, gitmedii ifac
kalmad. Hatta derdine are bulmak iin
iini, evini, barkn, eini ve ocuklarn geride brakp Hindistan yollarna
dt. Orada bir maymunla tant ve
Keramettinin ok ciddi gln hikyesi!
SPOR
KTAP ZAMANI
Majestelerini tanmak ister misiniz?
Tezghn ayak sesleri

DANITAY PROVOKASYONU, UUR SAINDIK,
ZAMAN KTAP, 192 SAYFA
Sadece tenisin deil sporun 1 numaras olarak gsterilen, majesteleri unvanna sahip Roger Federeri anlatan Chris Bowers imzal kitap Trkede. Geen ay
stanbula gelen svireli yldz hakkndaki alma iyi bir zamanlamayla yaymland. yi yazlm ve sporcuyla ilgili hemen her eyi renebileceiniz bir kitap...
FEDERER: TENSN YAAYAN EFSANES, CHRIS BOWERS, Ev.: MER MLAZIM, MARTI YAYINLARI, 496 SAYFA, 22 TL
rkiyede spor kitab

yaymlama konusunda
bayra Mart Yaynlar
devralm gibi grnyor. Galaksinin
Yldzlar serisinden Messi ve Ronaldo
kitaplarnn ardndan tenise geti, Nadal ve Djokovic ile ilgili kitaplar yaymladlar. Tenis denildiinde ilk yaymlanmas gereken kitabn Federerle ilgili
olmas gerektiini yazmak zorunda kalmtm o kitaplar tantrken. Yaynevi
emriniz olur der gibi bir tavr iinde,
herhangi bir alnganlk gstermeksizin
bunu gerekletirdi.
Federerin stanbulda olduu gnlerde, yani iyi bir zamanlamayla okura
sunulan kitabn ne kadar ilgi grdn ve greceini kestirmek zor. Daha
dorusu, bundan umutlu olabilmek
iin gl nedenler var m, bilmiyorum. Federerin malarn yapt Garanti Koza Arenada kitap satmak iyi
bir dnceydi ama Ne kadar satld?
sorusuna alnacak yant pek parlak saylmazd.
Federer kitabnn yazar Chris Bowers
sporcuyu iyi tanyor. svireli yldzla ilgili merak edilebilecek hemen her ey kitapta yer alyor. Elbette ki spor yaants
n planda ama zel hayatyla ilgili noktalara da gerektii lde yer verilmi.
Pek klasik saylacak trden hikye
deil Federerinki, yani yoksul ailenin
yetenekli ocuunun spordan kazandklar sayesinde btn aileyi kurtarmas gibi bir durum yok. Federerin
ailesi yeterli gelire sahip, orta snfa
mensup. ncelikleri de onun iyi bir
eitim almas. Gelimi lkelerde okulla sporu bir arada gtrmenin yollar
oktan bulunmu. Federer de bir sre
ii byle gtryor ama belli bir noktadan sonra okul kendisi iin engelleyici
bir zellik kazanyor ve seim yapmak
zorunda kalyor. Neyi setii de ortada.
1 numara olacam!
Henz 13-14 yalarndayken ileride dnya tenisinin 1 numaras olmay kafasna

koymutur ama bir yandan da futbol
gnln elmektedir. Eer futbolu semi olsayd svire Milli Takmna kadar ykselebileceini dnyorum.
diyor Seppli Kacovski, Onu yalnz iki
kez izledim. Ama o iki mata toplam
gol att. Hatta birinde kendi sahasndan
ald topu altm metre srp yle att
gol. ocukta yetenek vard.
FOTORAF: zAMAN, MesuT YILDIRIM
AHMET AKIR
17 Mays 2006 tarihi,

Trkiye iin unutulmaz
bir gn olarak kayda
geti. Alparslan Arslan,
Dantay binasnn st
katlarnda bir toplant odasn basarak
Dantay yelerine ate etti. Saldrda
Dantay yesi Mustafa Ycel zbilgin
hayatn kaybetti, drt ye de yaraland. Gazeteci Uur Sandk, kimilerine
gre son yllarn en nemli provokasyonlarndan biri olan bu saldry,
ncesinde ve sonrasnda yaanan olaylar ve bugne kadar iktidarn izledii
politikalar eliinde inceliyor.
Kariyer mi hayat m?
KARYER VE VAROLU, DAN NAVARO, ELMA
YAYINEV, 336 SAYFA, 18 TL
adamlar zerine yazlan

ya da bizzat iadamlarnn kaleme ald kitaplar
genellikle belli bir dil
zevkinden ve akclktan
yoksundur. Dani Navaro'nun Kariyer ve
Varolu kitab gibi istisnalar da var elbette.
Navaro'nun ksa srede ikinci basksn
yapan eserini benzerlerinden ayran,
mesleinin zirvesinde bir iadamnn
almann erdemini vurgulamaktan ok,
bunu ontolojik bir sorun olarak ele almas.
Navaro soruna insan olmak ekseninden
yaklaarak meseleyi felsefi bir dzlemde ve
zihin ac bir ekilde tartyor.
Dijital ada gazetecilik

MEDYA OKUMALARI, EDT.: RAMAZAN ELK, SERTA
DALGALIDERE, SKENDERYE YAYINLARI, 224 SAYFA
Roger Federer
nadal ilE rEkaBEti
Byk
baarlarla
balamyor
Federerin spor yaants. Hatta yadrganacak kadar ok yenilgisi var.
Sonraki yllarda da bu durum sryor
ama Federerin her seferinde ayaa
kalkp kupalar kazanmay srdrebilmesi herhalde en nemli zellii.
Pete Samprasn 286 hafta 1 numarada
kalma rekorunu krmasna sadece bir
hafta kala bu unvan kaybetmesi ve
bir daha zor ele geirir diye baklrken
bunu baarmas nemli. Bugn sadece
tenisin deil sporun dnyadaki 1 numaras olarak grlyor. Federer sporun dnda da UNICEFin elisi olarak
yaptklar ve teki insani ileri onun
nn ve karizmasn besleyen etkenlerden. Annesinin doduu lke olan
Gney Afrikada Mandeladan sonra en ok gvenilen kii seilmesi, bu
zelliinin en arpc rnei.
Bunun dnda teki tenisilerle ve
zellikle Rafael Nadalla arasndaki
iliki son derece etkileyici. Bu byk
rekabetin kendisine ve dnya tenisi-
ne ok ey kazandrdn dnyor.
Nadal da tepeden trnaa sporcu ve
bu rekabetin hakkn veriyor. Onun
dnceleri de Federerden farksz.
Nadalla ilgili ok etkileyici bir anekdotun kitapta yer al biraz da bundan.
(Ne olduunu renmek iin kitab
alp okumanz gerekecek.)
Federerin daha kazanaca epeyce kupa ve yapaca epeyce i var. Nitekim kariyerindeki tek eksik olarak
grlen Davis Cup da bu kitap yazldktan sonra kazand. Bir yandan onu
izlemeye devam ederken, te yandan
bugne kadar yaadklarn renmek ho oluyor.
Kitabn evirisi genel olarak baarl ama birka yerde dalgnlk denilebilecek ifade bozukluklar var. Bir de u
yenilgi ald lafnn ngilizcesini ok
merak ediyorum. Dpedz bir hastala dnt nk. Hi tartmasz
dorusu olan yenildi neredeyse hi
kullanlmyor. Yenilgi alnmaz, yenilgiye uranlr. Bunu anlatabilmenin bir
yolunu bulabilsem!
33
Okullarda retilen
bilgilerin gerek hayatta
karl olmamasnn
en gzel rnei medya
sektrnde yaanr.
letiim fakltelerinden mezun olup
binbir umutla meslee balayan genlere aabeylerinin ilk tavsiyesi u olur:
Okulda rendiklerini unut! Ramazan elik ve Serta Dalgaldere'nin
editrlnde hazrlanan Medya
Okumalar, medya sektrnde alanlarn da baz eyleri unutup yeniden
renmesi gerektiini gsteriyor.
Topran adaleti
TOPRAK, BUKET UZUNER, EVEREST
YAYINLARI, 560 SAYFA, 25 TL
Buket Uzuner, 2012'de

Su ile balad Tabiat
Drtlemesinin ikinci kitab Toprak'ta Anadolu'nun
kadim kltrlerine doru
yol alyor. Orta Asya'da amanizme
uzanan hikye, orum'da bir tarih eser
kaakl olaynn polisiye bir hal almasyla ekilleniyor. nemli bir tarihi eserin
alnmasn aratran gazeteci Defne
Kaman ortadan kaybolur. Son grld
antik Hitit kalnts Yazlkaya'da bir geyiin nbet tuttuu, efsane gibi kulaktan
kulaa yaylmaya balar.
USTA GZYLE
KTAP ZAMANI
Darbeci Netegim Paaya, bir hads-i erfe ve Cevdet Kudret Hocaya dair
RFAN
KLYUTMAZ
12 Eyll darbesinde
bendeniz, Rabbime
krler olsun, Parisde
idim. Lkin Kenan
Paann devr-i saltanatnda o kadar ok dostumuz, refiykimiz
mutazarrr oldu ki,
memlekete avdet
etdikten sonra bu
refiyklerimden iitdiklerim bendenizi dehete drmdr.
nmdan muazzez kaarilerim,

nassnz, eyi misiniz, eyi olmanz Cenb- Rabbl
Alemiynden temenni ederekden
lakrdma balayorum.
Efendim, mlumunuz, gediimiz ay
iinde darbeci Netegim Kenan Paa vefat etdiler. 12 Eyll darbesinde bendeniz, Rabbime
krler olsun, Parisde idim. Lkin Kenan
Paann devr-i saltanatnda o kadar ok dostumuz, refiykimiz, arkadamz mutazarrr oldu ki,
memlekete avdet etdikten sonra bu refiyklerimden iitdiklerim bendenizi dehete drmdr. Her ne ise, paann ald beddualar, onu
cehennemin esfel-i sflininde ilelebed ikmete
memur edecek gibi gzkmekdedir. En dorusunu Rabbim bilir elbet
Efendim, indi mhim bir mevzu var:
Darbeci Netegim Kenan Paay, hayrla m yd
etmeli? Mlmunuz, bir hads-i erif, zkr
mevtkm bil hayr emrediyor. Merhum
stdm Yahya Kemal Beyefendi ile alkal bir
hikye anlatrlar: std bir mevtnn arkasndan hi de hayrl telkki edilmesi mmkin
olmayan bir slb ile konuurken, hzirndan
bir zt, keml-i nezaketle stada bu hads-i
erfi hatrlatm. Yahya Kemal stdmn cevab
ise u olmu: Hazreti Peygamber [sav] zkr
mevtkm buyuruyor: Yani, llerinizi hayrla
yd ediniz. len zt, benim lm deil ki!
Niyn onu hayrla yd edeyim?

Efendimiz [sav] mevtkm yani llerinizi buyururken, hi bhesiz, yaknlarmz,
dostlarmz, sevdiklerimizi, slih amel sahiblerini, irtihl etdikden sonra hayrla yd etmemizi
buyuruyor. Yoksa darbeci Netegim Kenan
Paay deil!
zmn yE Ban sorma!

Efendim mevzu, hayrla yd edilmemesi
iktiz eden mevtlardan almken, merhum
Cevdet Kudret Hocadan [kendisini hayrla yd
ediyor ve vsi rahmet diliyorum!] bir hadise
dinlemi idim. Hadise Ankarada cereyan edeyor, sene 1945-46 felan olmal. Ankara
niversitesi Dil ve Tarih Corafya Fakltesi
ngiliz filolojisi profesrlerinden bir hanmefendinin zevcleri vefat ediyor. Hanmefendi ne
kadar kibar, ne kadar mtevaz, ne kadar ilimle
mcehhez, ne kadar candan, samim, hayrsever, meddeb idi ise, zevci o kadar ndan, o
kadar cahil, o kadar hadnins, o kadar da
kaba ve edebsiz biri imi
Hacbayram Camiinde cenaze iin toplanlm. Fekat cemaat, mevtnn deil, zevcesi profesr hanmefendinin hatr iin geliyor camiye.
Cevdet Kudret Hoca da orada. Bir bakyor ki
Nurullah Ata da cemaat arasnda. Atan yanna yaklayor ve usulca Yahu, bu herif neden
lm? Hastal ne imi? diye sorunca Ata,
Cevdet Kudret Hocann kulana eilmi, ne

demi biliyor musunuz muazzez kaarilerim,
Cevdet Beyciim, zmn ye de ban
sorma!
Merhum Cevdet Kudret Hocadan dinlediim bu hadiseyi, bilhre, Cevdet Hocann zarif
refiykalar [o da rahmetli oldu!] hsan Kudret
Hanmefendi hsan, Benimle alr msn? serlavhasyla neretdii hatratnda da yazmdr.
ihsan, BEnimlE alr msn?

Kitabn ad interresantdr. Cevdet Hoca, Kayseri
Lisesinde edebiyat retmeni iken hsan
Hanmefendi onun talebesi imi. Anlalan o
sralarda 30lu yalarda olan Hoca, talebesine
abay yakm. hsan Hanmefendi de Hocann
bu alkasna bigne deil! Cevdet Hoca evlenme teklif edecek, lkin bir trl nasl syleyeceini bilemiyor. Nihayet cesaretini toplayp,
hsan, benimle alr msn? diyebilmi! hsan
Hanmefendi bana glerek, Herhalde bundan
daha tuhaf bir evlenme teklifi olamazd! deye
nakletmidi... Rahmeten vsi!
Efendim, bu ay da bu kadar. Mlm yaz
geldi. Bendeniz sizden yle bir mddet iin
izin istirham edeyorum. Eyll bidyetinde, inaallah, tekrar mlky olma mmidi ile, ferde
ferde selm edeyor, sizleri Rabbime emanet
edeyorum. Ztnza hoa baknz muazzez
kaarilerim. Au Revoir canlarm benim
Camiler en-atr grnr taradan amma...
RECA
GLLAPDAN
Adamcaz,
Binmeyeceim, vazgetim dedikten bir
hafta bile gemeden,
Hayr hocaefendi,
arslanlar gibi bu zrhl
mersedese bineceksin, netekim bu arabay sana ben hedaye
edeyorum! diye bir
nr iitildi.
ziz kaarilerim, eskiden

Hepimiz Mslmanz elhamdlillah; ol melmeketin % 99u
Mslman, kalan da kendi
dinince mutekddir. diye avunur
idik. Eskiden Mslmanlar madur,
mazlum, mnfail ve mkkedder gibi m
harfi ile balayan bilumum acnacak hallerin
bir numrol muhatab idi. Efendiler, eskiden
kendini dinibtn saymayanlar bile, Felanca
Mslmandr; eyi adamdr, namusludur,
yalan sylemez, terazide hle yapmaz, hakszlk etmez! deyu Mslmanlar hakknda
hsn-i zan besler idi.
Ol zemanlar Mslman olmann cemiyyet iinde fakiyr fekat vekarl bir mevkii
mevcuddu ve Mslmanlar zann iderdi
kim, Bamzda gelenler hep, diniyarm
adamlar tarafndan idare olunmaklmzdandr; ah bir Mslmanlar iktidara gelse
neler olur neler olur...
Neler oldu, neler oldu aziz kaarilerim?
Mahalle camiine girerken bile neredeyse
saa sola kaamak gz atp Aceba gren
olur mu? diye havflenir olduk. Camiin taras yle, bir de dernuna bakmal...
Mslmanm demek kolay, olmak zor; ite
bu meselenin ok etin imtihandan getii
zor berzahlardayz.
mdi gel de air Nedim merhmun mehur gazelinden o beyiti tersinden derhatr
etme bakaym: Meyhane mukassi grnr
taradan amma/ Bir baka ferah, baka letfet
var iinde dedii hesap, imdi cmilerimiz
hamdolsun en ve rendir ve yine hamdolsun her ke banda yenisi ina olunmaktadr fekat mazrfunun, durnunun,
harminin eski tad, eski ihls ve sdk kalmam gibidir. Her cuma gn hocaefendi
hutbede Aceba siyasiyata dair ne cevher
yumurtlayacak, yine kimin kalbini kracak?
diye insanlar huzursuz olayorlar.
cami harmindE siyasEt
Camii cemaati eskiden byle miydi?

Birbirine can yrekten selm veren, safta
hasbelkader omuz omuza duran herkes birbirine peinen bir muhabbet ve hrmet besler idi. Cami harminde siyaset, ticaret veya
dnyevi iler konuulmazd. mdi camide
Mslmanlar yekdierinin byndan, sakalndan, takkesinden, paltosundan, sakosundan bir mn karub ucudur bucudur diye
sizan eyliyor.
Efendiler, evvel arkadalklar, ahbablklar zedelendi; ardndan akrabalk, tanlk
hukuku ayaklar altnda inendi... imdi de
cmilere huzursuzluk, particilik bulad.
34
te byle bir eyyamda Diyanet leri

Reisinin otomofili meselesi zuhur etti.
Adamcaz, Binmeyeceim, vazgetim,
piman oldum; iade edeyorum. dedikten
bir hafta bile gemeden, Hayr hocaefendi,
arslanlar gibi bu zrhl mersedese bineceksin, netekim bu arabay sana ben hedaye
edeyorum! diye bir nr iitildi. Yapmayn
aalar, etmeyin efendiler; camii cemaatna
kymaynz. nsanlar siyaset meydanlarnda
saf saf edb birbirinden tefrik edeyorsunuz
bari camiide, sokakta, evinde rahat braknz. Netekim baknz zrhl otomofil davas,
bata diyanet reisi olmak zere bu melmekette btn Mslmanlarn zararna tecell
etmitir. Artk Mslman lafz ile tevazu,
mahviyet veyahut alakgnlllk,
kanaatkrlk gibi mefhumlar yan yana gelmeyor. iviyle akp telle balasanz bile
eski zamanlarn yadigr o mazlum ve madur kendi halinde insanlar gitti; yerlerini
kibirli, ceberrut, ne oldum delisi, burnu Kaf
danda adamlar ald.
Aziz kaarilerim, eskiden bnamazlar
camiye davet ederdik de, adamcazlarn
admlar deta geri geri giderdi; imdi camiye
giderken Mslmanlarn ayaklar geri gitmeye balad. Bu ite bir terslik var; aman dikkat,
aman teyakkuz, aman uhuvvet efendiler...

Kitap Zamani

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Kitap Zamani

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Yasemin ongar

KOLAJ: ORHAN NALIN

MTYAZ SAHB: FEZA GAZETECLK A. .

1 HAZRAN 2015 PAZARTES

Torunlarnn dilinden Mehmet Akif

stanbulda yaayan bir arkadam yaad blgede

iir yazlan torunlar

Selma ve Ferda Argon, adlarn Akifin

Mehmet Akif Ersoy (1873-1936)

izleri. Her yerde herkesin tand bir

tlaryla ilgili dncelerine, hislerine

talihsiz Eminin hikyEsi

Anlatlanlar arasnda yeni olmamasna ramen beni en ok etkileyen,

kip edildiini gsteren rtica 906

1 HAZRAN 2015 PAZARTES

Kalabalklardaki yalnz air

Bir ahlk adam

Orhan Okay Hoca daha nce yaymlad

tiyle, onun kendisini evden adeta darya

zdraBn vE lirizmin iiri

yalnzlnn sEBEBi nEydi?

Kendimi milletimin huzurunda grdm gnden beri sanattan ziyade cemiyeti

Btn bu cemiyetin iinde, kalabalklarn

lirgindir. iiri gzya olarak tanmlamas,

1 HAZRAN 2015 PAZARTES

Akif milletin aynasyd

Akif eitli nedenlerle Douya da

rakn matemi yahu! Brakn feryad;/ Alamak faide

Engin tevazuuyla buuk nazma

hakk anlatann sz EskimEz

Sanatna byle bakan Akifin syledikleri

sanat dEil cEmiyEti dnd

Mehmet Akif Ersoy

Bin rEnkli air

okunmas, tahlil edilmesi art. Prof. Dr. Ali

Ali Akdoan, Mehmet Akif Ersoyun

1 HAZRAN 2015 PAZARTES

onathan Franzen daha nce

snda salnrken yazardaki insan ve doa

n, hele ilk iki romannda kendisinden ve

ilgili yazdklarnza hi girmeyeceim,

1 HAZRAN 2015 PAZARTES

Karbonsuz, fosilsiz bir dzen kurabilir miyiz?

itabn tantm slogannda, Kresel snma ile

Bu atan ilk adm No Logo (Logosuz) idi.

karmza kan, tasarm ve sloganlaryla

FOTORAF: ReuTeRs, MARK BLINCH

talep ettii ey ise dizginlenmemi bir byyp genilemedir. Bu kural kmelerinin

tketiminin dmesi. Daha nce sadece

1 HAZRAN 2015 PAZARTES

anda insan artan bir hkm veriyor

iki dErEcEdEn fazla snmamak iin

in gibi kalabalk bir lkenin kmrden

kimsEnin Eli tEmiz dEil

Kleina gre, toplumsal hareketlerin

1 HAZRAN 2015 PAZARTES

FOTORAF: AP, MeL eVANs

effrey Eugenidesin daha ilk

Middlesex, iki kere doduunu syleyen ift

Trl armlara ak olsa da, romana adn veren Middlesex, yerinden

bykbabasnn tpk dier gmenler gibi

il, hatta ailesinin de deil, Amerikann

GErEktE kimiz, nErEdEn GEliyoruz?