Lc Long Qun ngha l g?

NVTPHCM- M hiu Lc Long Qun thng c din Nm thnh B Rng,

Cha Rng m khng thy ai thc mc rng y l mt cch hiu c tht: nu ch long l
rng th ch lc b i u? Ngi chp truyn thuyt thi xa ghi li li ca Lc Long Qun
t xng Ta l ging rng chng bit c ghi thiu hay khng. Cn nu qu Lc Long Qun
ch t gii thiu nh th th hin nhin ng ta qun ni vi v con mnh rng Hc Long l
ging rng g (nu lc l nh ng ca long), hoc l ging rng v ging g na (nu hc
long l mt danh ng ng lp). Cn chng ti th hiu rng Lc Long l Hc v C Su.

Tn ca Lc Long Qun b c sai ch . Ch ny tuyt nhin khng c m lc.

y nht v cng thuc loi ng tin nht l Hn ng i t in ca Hn ng i t in
Bin tp u vin hi (Thnh H Bc, 1993) ghi cho n 3 m (khng k m hu khi
trong ting Bc Kinh, khng c hnh thc Hn Vit (HV) tng ng):
1. mch (mc bch thit );
2. hc (h cc thit );
3. m (mc gi thit ).
N khng h c m lc. Xin nh rng ch b c sai thnh lc ny khc vi ch lc
trong Lc Vit, m t hnh l , cng c khi vit thnh . Hai ch ny mi ng l lc. Th
m li c nhng ngi, c l do khng tra cu, kho chng v t hnh, v phin thit, li c i
phn bit 3 ch lc: (lc b chuy , lc b m v lc(!) b tri ), lm cho vic
nghin cu v c s Vit Nam thm rc ri. Tiu biu nht l ti Hi ngh nghin cu thi k
Hng Vng ln th 2, thng 4 nm 1969, trong bi tham lun V Hng Vng v x hi Hng
Vng, hc gi Hoa Bng cng chnh thc c ch thnh lc khi im li cc ch lc (Xin
x. Hng Vng dng nc, tp II, Nxb Khoa hc x hi, H Ni, 1972, tr.287). Thc ra, y,
ta ch c hai ch lc m thi: lc b chuy v lc b m .
Vy th, vi 3 m mch, hc v m ca n, ch trong tn ca Lc(?) Long Qun phi
c c nh th no? Chng thy ai c n theo mt trong ba m trn y. Ai cng c n
thnh lc m khng ng rng y l mt cch c sai, t nht cng khng phi l mt cch c
theo ng phin thit.
Vy ci sai ny do u m ra? Chng ti cho l n ch c th xy ra t u th k XX, c bit l
vi quyn Vit-nam s-lc ca L Thn Trn Trng Kim, xut bn ln u tin nm 1921. y
l mt quyn s c nh hng su rng i vi nhiu th h ngi Vit Nam v trong na u
ca th k XX th n gn nh l mt quyn sch c tn v lch s tng i y v c h

thng ca t nc v dn tc. Ti tr.23 ca bn do Nxb Tn Vit - Hanoi, in v pht hnh ti

Saigon nm 1949, Trn Trng Kim vit:
Lc-long-qun ly con gi vua -Lai tn l u-C, mt ln c mt trm ngi con trai.
V tn ca Lc-long-qun, cng tr.23, Trn Trng Kim cn ch thch c ch Hn l
na. Tuy nhin, ta khng th hon ton li cho Trn Trong Kim c v cc tc gi v sau c
trch nhim phi kho chng, ch khng th nghe theo ng mt cch m qung (nu ng l h
nghe ng). Rt c th l trc c Trn Trng Kim cng c ngi/ngun c nh th,
nhng chng ti vn cho rng s d cch c tr nn ph bin l do quyn s ca hc gi h
Trn.
Vy th gia ba m mch, hc v m, ch phi c c theo m no? Chng ti cho rng
l m hc v thin ngh ci tn Hc Long Qun hn phi c lin quan n a danh Bch Hc
, m i Nam quc s din ca c nhc n:
Hng Vng Chu Phong
y ni Bch Hc, hp dng Thao Giang.
t tn l nc Vn Lang,
Chia mi lm b bn chng cng lin.
Bn cu th ny gi cho chng ta rng ng Hc Long Qun xut thn ni t Bch Hc (mc
d ch hc vit khc y, ta ch ni v mt m) l chuyn c l v Bch Hc thi xa l
mt vng sng nc mnh mng nn mi c ni c t tn l ng nh ( v vi
ng nh h bn Tu chng?). Trong Truyn thuyt Hng Vng (in ln II, c sa cha, Chi
hi Vn ngh dn gian Vnh Ph, 1972), Nguyn Khc Xng ch thch r: ng nh
y ( trong truyn thuyt Hng Hi tr nc AC) ch a phn Hng Ho ngy nay, t ghnh
Ngc Thp v ti bn Trung H thuc sng Thao. Vng ny hng nm vo ma nc thng b
ngp lt, li c nhiu m h. (tr.36). Hin ta ang c mt cm a danh ng ch . Ngoi
vng m h ng nh, ta li c ni ng nh, thuc tnh Hng Ho, m i Nam nht thng
ch chp nh sau: Cch chu Yn 6 dm v pha Nam, ni rt cao, ngn ni trng ip, khe
ngi bc quanh, nm T c th 3 lit vo hng danh sn, chp trong in th. (Bn dch ca
Phm Trng im do o Duy Anh hiu nh, tp IV, Nxb Thun Ho, Hu, 1992, tr. 305). Ta
li c a danh Hc Tr, nay l tn mt huyn ca tnh Ph Th. Rt c th l do ngi chp
truyn thuyt bin ng nh ta thnh ng nh Tu nn mi sinh ra chuyn bin gii nc
Vn-lang Bc gip h ng-nh (Tu), Nam gip nc H-tn, Ty gip Ba-thc, ng gip
bin ng-hi, nh chp trong Lnh Nam chch qui. Ch chng ti th cho rng Vn Lang
l mt nc ra i ti ch vng trung du Bc B ch khng phi tt tn bn Tu. Vng, ti
ch, vi nhng di ch kho c hc thuc Vn ho Phng Nguyn, Vn ho ng u, Vn ho
G Mun, v.v..
Chng ti mun i theo hng tip cn ny, ch khng tin theo thuyt ca o Duy Anh cho
rng hnh chim trn trng ng Ngc L l hnh chim Lc, m ng ct cng phn tch v

chng minh trong mc Lai lch ngi Lc-vit, thuc chng III ca C s Vit Nam (Nxb
Xy Dng, H Ni, 1955, tr.51-56), ri sau nhiu tc gi cng mc nhn m ni theo, c
h to nn ci thuyt hon ton v cn c hin hnh hnh chim trn trng ng l hnh chim
Lc. o Duy Anh vit:
Ch lc hay (c khi vit l ) l ch mt loi hu iu min Giang Nam, tng t vi loi
ngng tri. C th chim lc l vt t ca ngi Lc Vit. (Sd, tr.53).
Thc ra, ch lc ny ca o Duy Anh li khng tn ti; cn hai ch kia ( v ) th khng
c ci ngha m ng nu v ci ngha ny li thuc v ch lc b iu (ch khng phi
b chuy hay b m ).
Vy ta khng c bt c cn c xc thc no gi l chim Lc c. Hung chi, trn ng,
m ngay c trn trng ng Ngc L, u phi ch c hnh khc ca mt loi chim! Ta ch c th
cn c vo nhng hnh khc m on nh rng phn ln ch khng phi tt c nhng con
chim c hnh c c l nhng con thuc b C (Ciconiiformes, cng c dch l b Hc), c
chn di, m di v c di. Theo chng ti th trong nhng hnh chim ln nht vnh th 10 (t
trong ra) trn mt trng ng Ngc L c hnh ca con Hc (nh 1).
Tm li, ch hc y c th thng vi ch hc v mt ng m trong tm thc ca
ngi ghi chp truyn thuyt th y ch l ci tn ca mt loi chim thuc b Hc m thi.
n nh ch long th chng c kh khn g ti lp m HV xa ca n l lung, ng m
vi lung trong ting Ty- Nng hin i, cng c ngha l rng. Trong qu kh xa xm th ch
ny vn dng ch co c su, nh chng ti trnh by trong bi Con rng chng qua l con
c su ln i, trn Kin Thc Ngy Nay Xun Canh Thn (nm 2000), vi bt hiu Hu Thin.
Vy khng phi ngu nhin m lung l mt trong hai m tit ca thung lung m thung lung
l mt ging c su. Tht vy, trong C s Vit Nam (Nxb Xy dng, H Ni, 1955), o Duy
Anh vit: Ngi mnh gi con crocodile (mt loi c su nh AC) l thung lung m sch
ch Hn ca ta cng gi l giao long. V sau trong cc sng Bc nc ta, ging crocodile
thnh him, thnh thong thy mt con, ngi ta cng gi l thung lung, nhng ngi thng
khng bit hnh dng n th no nn tng tng n l mt ging thy qui hnh dng nh rn
(Sd, tr.26). T in ting Vit do Vn Tn ch bin (Nxb KHXH, H Ni, 1967) cng ging
thung lung l c su (ngha 2), bn cnh ngha 1 l loi vt d di nc, hnh rn, hay
hi ngi. Con lung (<long)-c su ny cng c mt trn trng ng Ngc L, vng trn
trong cng trn mt trng. Ta thy gia nhng cnh sao ca ngi sao 14 cnh l nhng hnh qut
bng nhau, gia mi hnh qut c hnh mt mi tn cha v pha tm ca hnh trn, mi bn c
mt ci hnh ta nh mt qu trng nh (nh 2). Mi hnh qut chnh l mt ci u c su
nhn trc din cch iu ho t ci u ca mt con c su tht ch ni ln khi mt nc vi hai
con mt (l hai qu trng trong nh 2) cn thn hnh ca n th trm di nc (nh 3).
Trang mng http://vi.oldict.com cng khng nh rng T-tem ca ngi Vit nguyn thu l
con c su.

Th l trong tn ca Lc Long Qun, ta thy c Hc v C Su, u l hai loi ng vt m tp

tnh sinh hot tm thy mi trng ca vng m h ng nh v sng Thao nhng iu
kin hon ton thch nghi. Lc Long Qun l vua ca vng m h ng nh, ni , ng u
cc loi sng di nc l C Su cn ng u cc loi c th bay trn tri l Hc. ngha ca
ci tn Lc Long Qun, theo chng ti, l nh th.
AN CHI

Theo ng Thi xun Nhm Thn 2012

http://nhavantphcm.com.vn/doc-duong-van-hoc/an-chi-ly-giai-lac-long-quan-nghia-la-gi.html