MER NASUH BLMEN TEFSRNDE ULUSLAR ARASI LKLER NOTLARI

smail Yurdakk
ismailyurdakok@gmail.com
mer Nasuhi Bilmen (1883-1971), uzun bir eitim sreci sonunda 1913 ylnda MedresetulQudt (Kadlar/Hkimler Okulu) bitirdikten sonra, cumhuriyete kadar stanbulda temyiz
mahkemesi de dahil eitli adalet ve eitim kurumlarnda grev yaptktan sonra 1925de
stanbul Mftl msevvidliine (yaz ileri mdr) atand. 1943de stanbul Mfts
olan Bilmen, 1960 darbesine kadar bu grevini srdrd ve darbeden sonra Diyanet leri
Bakan oldu. Fakat darbecilerin isteklerini kabul etmemesi sonucu, bir yldan az bir sre
sonra bu grevinden ayrlarak, stanbuldaki evine ekildi ve bir Kurn tefsiri yazmaya
balad. 1961-1965 yllar arasnda yazd, sekiz cilt olarak baslan drt bin yz yirmi iki
sayfa tutan Kurn tefsirinde, uluslar aras ve toplumlar aras ilikiler ile, sava ve bar
konularnda, Kurnda geen ayetlerin tefsirini sade bir dille yapt. Tefsirdeki uluslar aras
ilikiler ile ilgili notlarn, bu alanda alanlar bata olmak zere, Mslman olan ve olmayan
herkese yararl olacan umuyoruz.
KADINLARA, OCUKLARA, RHPLERE, CZLERE DOKUNULMAZ
SAVATA.
Ve sizinle savaanlarla siz de Allah yolunda savanz. Fakat snr amaynz. phe yok ki
Allah Tel yle snr aanlar sevmez. (Bakara suresi, 190. ayet) Bu ayet, slm yaam
savunma ve korumak iin cihadn meryetini ifade etmektedir. Mslmanlar balangta
(Mekkede) mriklerin eza ve cefalarna kar sabretmekle ykml idiler. (Yllar) Sonra (on
drt yl sonra) bu ayet ile, cihatla emrolunmulardr. yle buyrulmu oluyor ki, Ey
Mslmanlar! Kurtulua ermek iin Allahtan korkunuz. [ Ve sizinle muktelede] muharebede
[bulunan] kfir[ler ile siz de Allah yolunda] Cenb- Hakkn dinini yceltmek ve galip
klmak iin [muktelede] cihatta [bulununuz. Ve haddi amaynz] (Ama) Bu konuda (sava
yaparken), slmiyetin belirledii snrlar amaynz. Mesel: sizinle harp etmeyen
kadnlara, ocuklara, rhiplere, cizlere saldrmaynz.[phe yok ki Allah byle
saldrgan olanlar sevmez](1/187 (lk rakam tefsirdeki cilt numarasn, ikincisi de sayfa
numarasn gstermektedir. Nadiren i.y. olarak yaplan aklamalar, smail Yurdakke aittir)
SICAK SAVAA GRLDNDE.
Ve onlar her nerede bulursanz ldrnz. Ve sizi karm olduklar yerden (Mekkeden) siz
de onlar karn. Fitne ise, ldrmeden daha iddetlidir. Ve onlar sizinle savamadka, siz de
Mekke hareminde onlarla savamayn. Fakat onlar sizinle savarlarsa siz de onlarla savan.
Kfirlerin cezas byledir. (Bakara suresi, ayet: 191) Bu ayet, misliyle savunmann mer
ve gerekli olduunu gstermektedir. yle buyrulmu oluyor ki: Ey Mslmanlar! Siz,
hayatnza ve mukadderatnza saldran din dmanlarna kar koyunuz. [Ve onlar her
nerede] gerek Kabe evresi ve gerekse Mekke ve evresinde [bulursanz ldrn] Hayatnz
koruyun. [Ve sizi karm olduklar yerden] Mekkeden [siz de onlar karn] Onlar fitnede
bulunmu, irke dm, sizleri vatannzdan karm kimselerdir. Byle bir [fitne ise
ldrmeden daha iddetlidir] Onlarn bu yaptklar, sizin onlar kutsal sahada ldrmenizden
daha byk(gnah)dr. Onlar byle bir ldrlmeye, fazlasyla hak kazanmlardr. [Ve onlar
sizinle savamadka siz de] Mekke haram blgesinde [onlarla] savaa balamaynz. Hareme
1

sayg gsteriniz. [Fakat onlar sizinle (orada da) savaa kalkrlarsa] Kabenin erefini
inemi olanlar, kendileri olmu olurlar. O halde [onlar ldrnz] bu ekilde mukaddesata
ihanet eden [inkrclarn cezas byle] ldrlmek ve yok edilmek[tir.] Fitne: imtihan ve
tecrbe anlamna geldii gibi, ayrlk ve insan gnaha sokan, insan vatanndan haksz
yere karan, insan belya ve skntya uratan, insan yanltan ve kandran ey
manalarna da gelir. te byle bir fitne, lmden daha ardr. nk bunun zarar, lmden
sonra da devam edecek, insann hirette cehenneme gitmesine neden olacaktr.(1/188-189)
Ve Allah yolunda harcaynz. Ve kendinizi tehlikeye drmeyiniz. Ve ihsanda (iyilikte)
bulununuz. Allah muhsin olanlar sever.(Bakara suresi, ayet: 195) Bu ayet, hak yolunda
fedakrln gereini ylece anlatmaktadr: Ey Mslmanlar! Muttek (Allahtan korkup da
emrine uyanlar) olunuz. [Ve f-seblillh ( Allah yolunda)] cihat urunda, fukaraya yardm
konusunda, hayr ve iyilik yapmak iin mallarnz [harcaynz ve kendinizi] savatan
kanmak, ve sava iin mal sarf etmemek, dmann maksadn anlamaya
almamak gibi sebeplerle veya malnz bo yere oka sarf edip de fakirlik ve
sonunda zor durumda kalarak [tehlikeye drmeyiniz ve] Allah yolunda mal ile ve bedenle
[ihsanda] fedkrlkta [bulununuz] elbette iyilikleriniz kaybolmaz [phe yok ki Allah
muhsin olanlar ] davranlar ve ahlk gzel olanlar [sever.] Onlar sevap ve mkaftna
kavuturur. Bu ayetteki ihsan ile muhsin olmakla emrolunmak, cihad da kapsar. nk
cihat, Mslmanlkta bir ihsan grevidir. Cihattan maksat, mal kazanmak, bakalarnn
yurdunu ele geirmek, bakalarn esir yapmak deildir. Aksine, btn insanlk
lemini hak ve hakikatten haberdar etmek, btn insanlar hakk bir dne, bir
hrriyet ve hidayete kavuturmaktr. Cihat, kardan bir saldr gibi grnse de,
esasnda bir korumadr, bir himayedir, insanl ebed ceza ve felketten kurtarmaya bir
aratr. Bir ok akll kimseleri uyandrp, hak yoluna ynlendirmeye bir sebeptir.
Bundan tr, byle gzel bir niyetle birlikte gtrlen bir cihat, esasnda btn
insanla kar, bir iyilikten baka bir ey deildir. Bunun yannda Mslmanlara kar
srf dnyev karlar nedeniyle dman olan bir ok toplumlarn bulunduu da bir
gerektir. Artk bunlara kar da, Mslmanlarn uyank bulunmalar, malla ve bedenle
fedakr olarak cihada hazr bir halde olmalar gerekir. Bu da bir ihsan(iyilik)dr. Buna
aykr davranlar ise, slm toplumu hakknda bir tehlike oluturacandan, asla doru
deildir. stanbulda medfn bulunan, sahblerden Eb Eyyb el-Ensr demitir ki, bu ayet,
bizim hakkmzda inmitir. Biz slmn ilk dneminde, Hz. Peygambere yardm ettik.
Onunla savalara katldk. Onu ailemize ve ocuklarmza ve mallarmza tercih ettik. Ne
zamanki slmiyet etrafa yayld, Mslmanlarn says artt, savalara son verilir gibi oldu,
bizler de, ailemize, ocuklarmza ve mallarmza dndk, onlarla megul olmaya baladk.
Bu durum ise, bir tehlikeye sebebiyet verebilirdi. Bundan tr, bu ayet indi de, bu gibi
tehlikelere dmeye kendi elimizle sebebiyet vermekten bizi engelledi, uyard. te Eb
Eyyb, bundan sonra btn cihatlara katlm ve bir slm ordusu ile gelip stanbulun
kuatmasnda bulunmu ve bu esnada vefat edip, oraya defnolunmutur. Radyallhu Tel
Anh.(1/192-193)
(Kurnda f-seblillh (Allah yolunda) ifadesi hep savamak anlamnda kullanlmaktadr
i.y.)
(Yukardaki, Biz de mallarmza dndk.. ve onlarla megul olmaya baladk cmlesi, Eb
Eyyb el-Ensrnin azndan km gibi uydurulmu bir cmledir. nk, Hz. Peygamber
zamannda zaten dim ordu yoktu. Sahbler, tarlalarnda, hayvanlarnn balarnda veya
tccar iseler ticaretleriyle uramaya devam ederler, sava iin bir ar gelince de, savaa

katlrlard. ehit olanlarn dnda, sa kalanlar, en fazla bir ay sonra ilerinin bana
dnerlerdi. i.y.)
Sana haram ay, o ayda yaplan sava soruyorlar. De ki, o ayda sava byk bir gnahtr.
Fakat insanlar Allahn yolundan engellemek ve (Allah) inkr etmek, (insanlar/Medineli
Mslmanlar) Mescid-i Haramdan (Kabe ziyaretinden) engellemek ve (Mekke) ehli(olan
Mslmanlar)ni oradan karmak, Allah yolunda daha byk bir cinayettir. Ve (bu ekilde)
fitne(ler yapmak) ise, (adam) ldrmekten daha byktr. Onlar (Mekke mrikleri) muktedir
olabilseler, sizi dininizden dndrnceye kadar, sizinle savamaktan geri durmazlar. Sizden
ise, her kim dininden dner de kfir olarak lrse, artk onlarn (daha nce yaptklar iyi ileri)
dnyada da hirette de boa gitmitir. Ve onlar artk cehennem ehlidirler, orada temelli
kalacaklardr. (Bakara suresi, 217. ayet) Bu ayet, dinsizliin ve mukaddes deerlere
saldrnn en byk bir fezhat olduunu gsteriyor. yle ki: Hz. Peygamber Efendimiz,
sahblerden Abdullah b. Cah bir birliin banda Cemziyelhir ay iinde Mekke tarafna
gndermiti. Mriklerin, Mslmanlara kar ne durum alacaklar renilmek isteniyordu.
Bu Mslman birlik, lde Mekkelilerden bir kafile ile arptlar. Mekkeli mriklerden elHadram ldrld. ki mrik de esir alnd. Bu atma (haram ay olan) Recep aynn ilk
gnne denk gelmiti. Hlbuki eskiden beri Zilkade, Zilhicce, Muharrem ve Recep aylar,
birer haram ay olarak kabul edilmiti. Bu aylarda sava yasakt. Fakat Mslman birlik, o gn
henz Cemziyelhirin son gnnde olduklarn sanm ve bu atmaya girmekte bir saknca
grmemilerdi. Fakat bu kk olay, gerek Mekke mrikleri ve gerekse Medne Yahdleri
btn Arabistan apnda byttler. Mekke mrikleri: Mslmanlar, haram olan aylarda da
savaarak, bizden bir kiiyi ldrdler. Bu olur mu? Bu gnah deil mi? diyerek aleyhte
propaganday srdrdler. Yahdler de onlar destekleyerek, her yerde ve her kabilede bu
olayn konuulmasna sebep oldular. Bu asker birlikte bulunan sahbler de acaba ok byk
gnaha m girdik? diyerek zlmeye balamlard. te ayet bu olaydan tr indi..Ve zaten
daha sonra, bu haram aylarda da lzum grlrse, cihatta bir saknca olmadna ilikin bir
ayet de inmitir.(1/217)
ZORLAMAYLA YAPILMI BADET, ALLAH

KATINDA KABUL EDLMEZ.

Dinde zorlama yoktur. (Bakara suresi, 256. ayet) Bu ayet, slmiyeti kabul iin, onun
parlak ve yksek ieriini dnmenin yeterli olup, bu konuda zorlamaya ihtiya
bulunmadn bildirmektedir. yle ki: [Dinde zorlama yoktur] slmiyeti kabul etmesi iin
kimse mecbur tutulamaz ve slm dini hibir ilem hakknda zorlamaya izin vermemitir.
Gerek din konusunda ve gerek baka konularda, kimseye zorlama yaplamaz. Bilindii gibi
zorlama, bir kiiye holanmad, rzas ile kabul etmedii bir eyi tehditle mecbur tutmaktr.
Kendi istei ile deil, zorlama ile kabul edilmi slmiyet, o kiiyi hirette kurtaramaz.
Zorlamayla yaplm ibadetler de, Allah katnda kabul edilmez. Zorlama sonucu
slmiyeti kabul etmi bir kimse -daha sonra (eski) inancn dzelterek, slm
itenlikle benimsemedike- ancak bir mnafk olmu olur. Bununla beraber, byle bir
kimseye kfir de diyemeyiz. Olabilir ki, mukallibul-kulb (kalpleri eviren) olan Allah Tel,
onun kalbini imana ynlendirmitir.. [Doruluk] rt, yani slmiyetin dosdoru bir din
olduu, imann insan ebed mutlulua kavuturaca ve Cenb- Hakkn varln gsteren
btn ayetler, kantlarla ortadadrMslmanlkta, cihadn meriyeti (dne uygun olmas),
slmiyeti dmanlarna kar mdafaa (savunmak) iindir ve fitnelerin olumasna meydan
vermemek iindir ve slmiyetin yceliini dnyaya yaymak ve dmanlarn hcumundan
slm diyarn korumak iindir. Yoksa baka milletleri zoru zoruna slmiyeti kabule
ynlendirmek iin deildir. Mslmanlkta zorlama bulunmad iindir ki, Mslmanlara
malup olmu toplumlar, yine kendi dinlerini korumulardr. Hi biri zorla

slmiyete sokulmamtr. Hibirinin hrriyet-i vicdniyesine (vicdn zgrlne)

asla mdahale edilmemitir. Yeter ki, (bu gayr- Mslimler, Mslmanlarla)
yaptklar anlamalara ve verdikleri szlere uysunlar da bir karklk
karmaa cesaret gstermesinler. Fakat bir gayr- Mslim, anlamasn bozarsa veya bir
Mslman daha sonra dinden dner de, baka bir dine girerse, bittabi (doal olarak) cezaya
hak kazanm olur. Mesel bir Mslman dininden dnnce, tevbe etmesi ve
Allahtan balanma dilemesi kendisine teklif edilir. Buna ramen yine dinden
dnmede srar ederse, idam cezasna hak kazanm olur. Bu bir zorlama
deildir. Aksine yesi olduu slm toplumunun dinine hakaret ederek bu dine
kar bir cephe alm olacandan ve kt bir rnek oluturacandan ve slmiyet
aleyhine propaganda yapaca da muhtemel olduundan tr, uygulanmas gereken bir
cezadr. ntizm- ummyi (genel dzeni) ihlle (bozmaya) meydan vermemek iin, bunun
uygulanmas, siyaset- itimiye (toplumsal siyaset) icaplarndandr (gereklerindendir).
Nitekim, bir milletin fertlerinden biri de, o milletin kanunlarna aykr davranndan tr,
cezaya urar ve bu ceza bir zorlama saylmaz ve o kiinin vicdani kanaatine aykrdr
denilemez. Byle bir ceza, selmet-i mme (kamu huzur ve gvenlii) namna
(adna), bir hikmet ve maslahat gereidir (yararldr ve akla da uygundur). /1/267269)
Mminler, mminlerin dnda kfirleri dostlar edinmesinler. Her kim byle yaparsa, (artk)
Allahtan -bir yardm alma/yardma hak kazanma- ile ilgisi kalmam olur. Yalnz,
kafirlerden bir korunma iin ekinecek olursanz..Allah, size kendisinden korkmanz
konusunda uyarr. Ve sonunda dn de, Allahadr.(l-i mrn suresi, 28. ayet) Bu ayet,
mminleri yalnz Allaha boyun eme ve gvenmeye aryor ve ilh dini inkr edenlerle
samimi dostlar olmann sakncalarna iaret ediyor. yle ki: [mminler] itenlikle slm dini
ile eref bulmu olanlar, kendileri gibi [mmin olanlarn dnda] olan [kfirleri] Allah ile
Onun peygamberini inkr edenleri [dostlar edinmesinler.] Onlar, aralarndaki akrabalktan
veya slm ncesi dnemdeki arkadalk, ticaret ve buna benzer ilikilerden tr, birer sadk
dost olarak dnmesinler. Onlarla cidd olarak dostlar olmak tehlikesine dmesinler [her
kim byle yaparsa] byle slmiyeti inkr eden ve ilh gazapla karlamas her an mmkn
olan ve ilh sevgiden yoksun olan kimseleri kendisine sadk bir dost tanyarak balanrsa
[Allahtan] velyet (koruyuculuk) ve [yardm alma] ile [ilgisi kalmam olur] Allah Telnn
dmanlaryla, Onun mukaddes dinini inkr eden kimselerle dostluk yapan bir kii, artk
Cenb- Hakkn korumasna, yardmna layk olabilir mi? Bir kimse eskiden beri dostu olan
bir kimsenin dmanlarna dost olursa, artk o eski dostu ile cidd bir ilgisi kalabilir mi?
[Yalnz] Ey mminler! [onlardan] o kfirlerden [bir korunma iin ekinecek olursanz] yani
onlarn dmanlklarndan, size zarar vermelerinden korunmak iin dostluk gstermek
dnda. O zaman onlarla grnte dostane bir tavr iinde olabilirsiniz. Yeter ki, byle bir
hareket, baka Mslmanlarn zararna olmasn. Ve gerek bir yararn kaybna sebep olmasn.
Byle grnte bir dostluk ise, kfirlerin galip (stn) olduu zaman olur. Veya onlarn
diyarnda bulunulduu zaman olur. slmiyetin galip (stn) olduu zamanda ise, byle bir
davrana lzum yoktur.
Mmfh (Bununla beraber) slmiyet, daima btn insanlk hakknda iyilik istemeyi
emrettii iin, Mslman-olmayanlar hakknda da, Mslmanlar gereken iyilikten
geri durmazlar da, onlara sadaka verebilirler ve onlarn da haklarna dikkat
ederler (mesel) onlarn yinlerini yapmalarna engel olmazlar. Onlar itaate
devam ettii srece, Mslman-olmayanlar himayeyi (korumay) srdrrler.
Hatta onlarn haklarnda, en byk iyilik olacak olan, onlarn da gerek bir din (olan
slmdan) istifade etmelerini, vicdanen arzu ederler. Ve lzum grld zaman

Mslmanlar, Mslman-olmayanlar ile grnte bir iliki olutururlar,

karlkl anlamalar yaparlar, siyasi mnasebetler kurarlar ve baz Mslmanolmayanlarla birlik olarak baka kfirlere kar mttefik bir cephe
oluturabilirler. Yeter ki bu davranlar slmn ruhunu incitmesin.
Fakat, mmin grnen bir kii, kendi dinini inkr eden ve kendi varlna saldran bir din
dmanna, iten gelen bir sevgi gsterir ve onun davranlarn doru grr ve takdir ederse,
o zaman o kiinin elbette hak din ile bir alkas kalmamtr ve mnafka bir durumda
bulunmu olur. zetle: kesin gereklilik grlmedike, byle kimselere iten gelen bir sevgi ile
davran ortaya konulmamaldr. Ancak ecnebi diyarnda ( yabanclarn lkesinde) bulunan bir
mmin, slmiyetin aleyhinde olmamak zere, kendisini korumak iin, onlara kar yumuak
ve idre-i maslahat edici bir tavr alabilir. Nitekim Dri-him M dmte f drihim
denilmitir. Yani onlara mdrda bulun (yumuak ve idre edici ekilde davran) onlarn
yurdunda bulunduka. unu da dnmelidir ki, dnya hayat ne de olsa geicidir. Dnya
nimetleri yok olmaya mahkumdur. Asl daim olan ey ise, hiret nimetleridir ve o lemde
Cenb- Hakkn ltuf ve ihsanna layk olmaktr. Bu nedenle, her dindar olan kii, bunu
dnmelidir. Ad bir menfaat iin din dmanlarna dostluktan ekinmelidir. nk Allah
Tel buyuruyor ki [Allah sizi, kendisi hakknda uyaryor] yle dinsizlere dostluk
yaptnzda, ackl azaba urayacanz haber veriyor. [ve sonunda gidi de Allahadr.] O
Byk Yaratcnn manev huzurunadr. Onun kyamet gnndeki byk mahkemesinedir.
Artk Onun kutsal hkmlerine aykr davranarak, kendimizi cezaya hedef yapmayalm. Ne
byk bir ilh tehdit!
Bu ayetin ini sebebi hakknda eitli grler vardr. zetle deniliyor ki: Yahdler bir
defasnda Mslmanlardan bir cemaatin yanna sokulmular ve onlar slmiyetten
uzaklatrmak istemiler. Sahblerden birka zt ise, o Mslmanlara nasihat vermiler ve o
Yahdlerden kann, sizleri dininiz hakknda fitneye drmesinler demiler de, bunun
zerine bu ayet inmitir ki hkm daimdir ve bize slmiyet aleyhindeki btn cereyanlardan
(dnce akmlarndan) kanmamz telkin etmektedir. Dier bir rivayete gre de yine baz
samimi Mslmanlar, Mekke kfirlerine kar, sevgi ortaya koyuyorlard. Cenb- Hak ise, bu
yeti ile, onlara bunu yasaklam oldu. nc bir gre gre de, mnafklarn reisi
Abdullah b. beyy ve arkadalar, Yahdler ve mriklere dost oluyorlar ve Mslmanlara
ait eyleri onlara haber veriyorlard. O Mslman-olmayan kesimlerin, Mslmanlara kar
galip geleceklerini mit ederek, bu casusluk denetinde (alaklnda) bulunmu oluyorlard.
Bunun zerine bu ayet inmitir. Bunlar, btn Mslmanlar iin birer uyan dersi
olmaldrlar. T ki, dostlarn, dmanlarn bilsinler de, ona gre davranlarn dzenlesinler.
lye vur, grtn dostlarn, sakn!,
Rehber sandn kii rehzen (yol kesen ekya) olmasn (1/347-349)
Siz insanlar iin karlm hayrl bir mmetsiniz. yilii emredersiniz, irkinlii
yasaklarsnz ve Allah Telya iman ediyorsunuz. Eer Ehl-i Kitp (Hristiyanlar ve
Yahdler) da iman etselerdi, elbette kendileri iin hayrl olurdu. Onlardan mmin olanlar
vardr, ou ise fsk (yoldan km, gerein tersini syleyen) kimselerdir. Size eziyetten
baka bir zarar veremezler. Ve eer sizinle savarlarsa, size arka evirir kaarlar. Sonra
kendilerine (Allah tarafndan) yardm da olunmaz.(l-i mrn suresi, 110 ve 111. ayetler)
[Eer Ehl-i Kitap da] Yahdler ve Hristiyanlar da sizin gibi, Allah Telya ve Onun
btn peygamberlerine, kitaplarna [iman etselerdi, elbette] bu imanlar [kendileri iin hayrl
olurdu.] nk bu iman, onlar yanl kanaatlerinden, yanl davranlarndan kurtararak
(papazlarnn ve hahamlarnn) ba olma (insanlar ruhan reisler olarak

kendilerine hrmet ettirme) sevdasyla, halk tabakalarn kendilerine

uyma/itaat ettirme arzusu ile, slmiyet gibi btn insanl daire-i vahdete (Allahn
birliine) davet eden, btn insanln iyiliini isteyen bir ilh dini kabul etmeyip, (ilh
yaps) bozulmu ve deitirilmi veya (tamamen insanlar tarafndan) uydurulmu dinlere
kymet veriyorlar. Bununla beraber [onlardan] o Ehl-i Kitap olan Yahdlerden Abdullah b.
Selm gibi ve Hristiyanlardan Habeistan hkmdar Nec gibi ve bunlarn yaknlar gibi
slmiyeti kabul edip [mmin olanlar] da [vardr.] Fakat o Ehl-i Kitbn [ou ise fsk],
inkrlarnda srarc ve inat [kimselerdir.] Eer onlar, slmiyetin ne yce ve ne kadar
evrensel ve ne kadar herkese iyiliksever bir din olduunu gzelce dnecek olsalar,
kendilerini bu hkmleri apak olan dine uyma erefinden yoksun brakrlar myd? Ve
Mslmanlara kar dmanca bir tavr alrlar myd?
Binenaleyh, kyamete kadar Mslmanln devam edecei phesizdir. Hatta
zamanmzda da bir nice gayr- Mslimlerin, Mslman olma erefine erdikleri grlmektedir.
Mslmanl kabul edip, stanbul Mftlne mracaat eden bir ok kiiye de, bu ciz ve
arkadalarm tarafndan din telkin yaplarak, lzm gelen belgeler verilmitir. Hatta
Almanyada da baz bilgili ve dnr kiiler slmiyeti kabul ederek bir cemiyet (dernek)
kurmular ve slmiyeti yaymaya devam etmektedirler. Bunlardan Achmed Schmiede
(1935-2010) isimli bir Alman (On dokuz yanda) slmiyeti kabul ederek,
Almanca El-slm dergisini karmaya balam ve Diyanet leri Reisliince
yaynlanan Cep lmihalini de Almancaya tercme etmi olup, u anda yayna
hazrlamaktadr. (1961 yl). Bu zat, acizlerine yazd 8 Temmuz 1960 tarihli
bir mektubunda yle diyordu:
Buradaki kk slm Derneinin dini meselelerdeki rehberi veya yardmcs zt
linizsiniz. Belki bundan haberiniz yoktur. Biz, burada ibadet ve slm ahlk konusunda ne
zaman bir problemle karlasak, derhal sizin yazdnz Byk slm lmihaline
bavuruyoruz. imdi, sizden en byk istirhammz, bizi bundan sonra da (o srada mer
Nasuhi Bilmen Diyanet leri Bakanln devraldndan), bizi yardmnzdan mahrum
brakmamanzdr. Takdir edersiniz ki byle bir Hristiyan muhitte, her gnmz manevi cihat
diyebileceimiz mcadelelerle dolu olarak geiyor. Ellerimizdeki imkanlar ise ok snrl.
Bize yaplacak en byk yardm, Almanca kitap basp yollamaktr.
te bu mektup da gsteriyor ki, dil ile ve kalem ile yaplacak emr-i bil-maruf nehy anilmnkerin (iyilii emretme ktl yasaklama)nn ok faydas vardr. Bu grev, insanla
(yaplacak en) byk bir iyiliktir. te cihanmul (evrensel) bir ilh din olan Mslmanlk
da, bizi bu grev ile ykml tutuyor. Ne mutlu bu kutsal vazifeyi yerine getirenlere!(1/434436)
(Daha sonraki yllarda isminin bana Hulusi adn da ekleyecek olan Achmed Schmiedein
(Ahmed imid), hemen hemen hibir Mslmann bulunmad Almanyada 1960 ncesi ve
sonrasnda bu faaliyetleri yrtmeye alt anlalyor. Daha sonra bilhassa Trkiyeden
almaya giden yz binlerce insann, Almanyadaki slami almalarn seyrini ok byk
lde deitirdiini biliyoruz. Ahmed imidin Anadoludan giden Mslmanlarla olan ilgisi
sonraki yllarda da devam etmi ve cenazesi de Ekim 2010da yine Trkiyeden oraya gitmi
ve yerlemi Mslmanlar tarafndan kaldrlmtr. Allah rahmet eylesin. Fakat Ahmed
imidin 1960 ylnda mer Nasuhi Bilmene gnderdii yukardaki mektubu, dnyadaki
aznlk Mslmanlklarla birlikte yrtlecek soft diplomacy konusunda gzel bir rnektir.
i.y.)

(Onlar arzu etmilerdir ki, kendilerinin kfir olduklar gibi, siz de kfir olup, onlarla eit
olasnz. O halde onlar Allah yolunda hicret edinceye kadar, onlardan dostlar edinmeyiniz.
Eer yz evirirlerse, artk onlar her nerede bulursanz tutunuz, ldrnz. Ve onlardan ne bir
dost, ne de bir yardmc edinmeyiniz.(Nis suresi, 89. ayet) Bu mbarek ayet, kfirlerin
Mslmanlar hakkndaki kt maksatlarn ve onlarn dost olarak kabul
edilmeye layk olmadklarn bildiriyor ve slmn varln koruma ve
savunma iin artlar olutuunda onlara kar cihatta bulunulmasn emrediyor
ve bundan sonraki ayette de, onlardan kimlere kar savata bulunulmamasn
belirleyerek, bu konudaki pek yksek er (erata uygun) siyaseti ylece gstermi
bulunuyor. O mnafklar, [arzu etmilerdir ki] temenni de bulunmulardr ki, [kendilerinin
kfir olduklar gibi siz de kfir] olasnz ve temennide bulunmulardr ki, siz de kfir [olup
onlar ile] inkrda [eit bulunasnz] artk ey mminler! Onlarn bu kt maksatlarn anlaynz,
[o halde onlar Allah yolunda] sizin gibi imanlarn glendirecek bir hicret ile [hicret edinceye
kadar, onlardan dost edinmeyiniz] onlar imanl imiler gibi grnseler de bu cldir (sahtedir),
ona nem vermeyiniz. [Eer yz evirirlerse] tevhitten (Allah tek tanr/taplacak tek ilah
kabul etmekten) ve hicretten kanrlarsa ve yle mnafka hallerine devam etmek isterlerse
[artk] onlar mstahak olmulardr (layktrlar ki) [onlar her nerede] gerekse Mekkede Kabe
evresinde [bulursanz tutunuz] esir alnz [ve ldrnz] haklarnda dier kafirlere yaptnz
uygulamay yapnz [ve onlardan ne bir dost, ne de bir yardmc edinmeyiniz] aksine onlardan
tamamen uzak durunuz. Bu esir almak, ldrlmek hkmnden [o kimseler mstesnadr ki,
onlar]dan bir grup [sizinle anlamas olan bir topluma snm] olurlar. O zaman bu
mltecilere artk dokunulmaz. nk bu konuyla ilgili bir siyas mukavele (anlama) vardr.
Nitekim Hz. Peygamber, Ben Eslem kabilesiyle byle bir anlama yapmt da, o kabilenin
temsilcisi olan Hill b. Uveymirle birbirlerinin ne lehine ne de aleyhine
yardmda bulunmayacaklarn ve Hille gidip iltic edenlerin de Hill gibi
saldrdan korunmu olacaklarn taahht etmiti. [Veyahut sizinle savamaktan] kendi
toplumlaryla beraber size kar savaa atlmaktan [veya kendi toplumlar ile savamaktan]
sizinle beraber olup, onlara kar cenk eylemekten [gsleri daralm] kalpleri skm
[olduklar halde size gelmi olurlar] ve sizin aleyhinize ve ne de lehinize sava halinde
olmazlar. te bu grup da mstesnadr. Bunlar esir almaya, katletmeye lzum yoktur. Nitekim
Ben Mudlic kabilesi bunlardandr. Bunlar Hz. Peygambere gelip, byle Mslmanlarla
savamak niyetleri olmadn belirtmilerdi. [Ve eer Allah Tel] sizin zerinize bunlar
[dilemi olsa idi, elbette onlar size musallat ederdi] onlarn kalplerini kuvvetlendirir, onlar
sizin zerinize saldrtrd [da sizinle (ldresiye) savarlard] fakat Cenb- Hak, bunu
dilemedi, (aksine) onlar yle perian bir duruma soktu. [imdi onlar sizden uzak dururlar]
size saldrmazlar [sizinle savata bulunmazlarsa] ve bar [size brakrlarsa] size itaat ederek
teslimiyette bulunurlarsa [artk Allah Tel sizin iin onlarn aleyhine] esir almak, ldrmek
gibi bir ekilde [bir yol vermemitir] byle saldrmanza msaade yoktur. Bundan tr,
onlarn u teslimiyetlerine, u andaki aciz durumlarna bakarak, kendilerine saldrlmasna
meydan vermeyiniz. te Mslmanlkta muhidler (kendileriyle anlama yaplm
kiiler) ve mltecler hakknda byle licnibne (yksek karakterli, haysiyetli)
uygulamada bulunmak, bir fazlet-i siyasiye (siyas erdemlilik) gereidir. (Bilmen,
Tefsr, 2/640-641)
MSLMAN OLMAYANLARIN, SLM MAHKEMESNDE YARGILANMALARI.

(Onlar) Hep yalana kulak verir, durmadan haram yerler. Sana gelirlerse ister aralarnda
hkm ver, ister onlardan yz evir. Eer onlardan yz evirirsen, sana hibir zarar
veremezler. Ve eer (haklarnda) hkm verirsen, aralarnda adaletle hkmet. Allah adaletten
ayrlmayanlar sever.(Maide suresi, ayet: 42) Bu ayet, Yahdlerin kendi dini hkmlerine
(bile) uymadklarn ve Mslmanlara mracaat ettikleri takdirde, haklarnda adaletle
hkmedilmesi gereini aklamaktadr. yle ki: [Onlar] o kendi kitaplar olan Tevratn
hkmne raz olmayanlar, [yalan] hahamlarnn deitirdikleri hkmleri, ilh din
hakkndaki iftiralar [fazlasyla dinleyicidirler.] Onlara (deitirilmi/kendi arzularna
uydurulmu kurallara) deer verirler [haram olan da] haram kazanc, rvet ve dier eyleri
de [pek ok yerler] bunlardan, bu haramlardan yararlanmaya ok isteklidirler. [artk] onlar
kendi din hkmlerini brakrlar da, aralarnda hkmetmek iin [sana gelirlerse]
muhayyersin (semekte serbestsin), dilersen [aralarnda] slm hkmlerle [hkmet veya]
dilersen [onlardan yz evir] kendi aralarndaki davalar hakknda hkm verme. [ve eer
onlardan yz evirirsen] haklarnda bir hkm vermek istemezsen [sana hibir zarar
veremezler] Allah seni korur [ve eer hkmedersen aralarnda adaletle hkmet] phe yok ki
[Allah, adaletli davrananlar sever.] Mslman olmayanlarn, slm mahkemelerine mracaat
ettikleri zaman, haklarnda hkm verilip-verilmemesi konusunda, slm hkimleri (de, Hz.
Peygamber gibi) seme hakkna sahip midir, deil midir? meselesinde gr ayrl vardr.
Birok bilgine gre, takdir kendilerine aittir, ister davay kabul ederler, isterse etmezler. Fakat
Hanef bilginlerine gre, byle bir tercih haklar yoktur. Kendilerine dava sunulduunda,
eriat hkmlerine gre hkmetmekle ykmldrler. nk Ve-enihkum beynehum bim
enzelellh ayeti, daha nce inen tercih hakk tanyan ayetin hkmn kaldrmtr. Baz
bilginler de, hkimin davay kabul etmeme konusundaki tercih hakknn, slam devletinin
vatanda olan gayr- Mslimler hakknda deil de, pasaportla slm lkesine girmi kfir
devletlerin gayr- Mslim vatandalar hakknda geerli olduunu sylemilerdir. Dolaysyla
mam finin de kabul ettii bu gre gre, slm devletinin vatanda olan bir gayr-
Mslim, eriat mahkemesine bavurursa, kad bu davay kabul etmek zorundadr.(2/770)
YLER DE VARDIR, MSLMAN OLMAYANLARIN. Eer onlar Tevrat, ncili
ve Rablerinden kendilerine indirileni (Kuran) doru drst uygulasalard, phesiz hem
stlerinden, hem de ayaklarnn altndan yerlerdi (yer alt ve yerst servetlerinden
yararlanarak refah iinde yaarlard). Onlardan arla kamayan (mutedil) bir grup vardr;
fakat ounun yaptklar ne ktdr.(Maide suresi, 66. ayet) Bununla beraber [onlardan]
o Ehl-i Kitaptan [mutedil] (yani) cahilne davranlardan kanan, orta yoldan giden,
adaletin gereine uyan [bir topluluk vardr] slmiyete kar srekli dmanlkta
bulunup durmaktan ekinirler. slmiyetin hkmlerindeki ycelii dndke,
slmn kutsiyetini itiraf duygusu, kendilerinde oluur. Nitekim zamanmzda da (1962 yl)
baz Batl slm aratrmaclar, slmiyetin hkmlerini inceleyerek, bu dinin gzelliklerini
itirafa mecbur kalmaktadrlar. Ve bunlardan bazlar da zaman zaman slmiyeti kabul
etmektedirler..Bilindii gibi Hz. Peygamber zamannda da, mutedil olan Ehl-i Kitaptan
bazlar slmiyetin yceliini anlayarak onu kabul etmitir. Yahudilerden Abdullah b. Selm
ile arkadalar ve Hristiyanlardan Habe hkmdar Nec bunlardandr. Bununla beraber
Ehl-i Kitaptan biroklar da, slmiyetin nuru gzleri nnde parlayp durduu halde, buna
iltifat etmiyorlar ve o bozulmu dinlerinde kalamaya devam ediyorlar.(2/796-797)
SRYN TABPLER: OKKLTRLLK, SLMIN LK DNEMLERNDEN
BER. Sbiler, bir gre gre meleklere ibadet etmekte ve Kbleden baka bir tarafa doru
namaz klan bir topluluktur. Kmsu-l-lmda yazldna gre ise, bunlar yldzlara ibadet
eden bir dine mensupturlar. Esas olarak Sryn ve Gildnlerden idiler de, sonradan Arap
toplumunun iinde Araplamlard. Merkezleri Harran idi. Abbsler zamannda bunlardan

birok tabipler ve bilginler yetimitir. Bugn (1962 yl) Hile ve Kerbel taraflarnda bir
miktar kalmlardr. (2/800; Maide suresi, 69. ayetin tefsiri)
KFRLERLE YAPILAN ANLAMAYI BOZMAK.
(Antlama yaptn) Bir toplumun hainlik yapmasndan (ahdini bozmasndan) korkarsan, sen
de hak ve adaletle (onlarla yaptn ahdi) onlarn zerine at (bittiini bildir anlamann).
nk Allah hinleri sevmez.(Enfl sresi, ayet: 58) [Ve] Ey Peygamberim! [eer]
kendileriyle muhede (anlama) yapm olduun [bir toplumun] ahitlerinde (verdikleri
szlerinde) [hyanet edeceinden korkarsan] yani baz ortaya kan belirtilerden tr buna
kanaat getirirsen; mesela Yahd Ben Kureyza ve yine Yahd Ben Nadr kabilelerinin
Mslmanlara kar byle bir durumda bulunduklar anlalmt. Artk bunlarn [ahitlerini
kendilerine aka eitlik zere at] yani aranzdaki anlamann bozulduunu,
kendilerine aklkla haber ver. O anlamann bir hkmnn kalmadn, her iki taraf da,
eit olarak anlam/haberi olmu olsun. T ki, arada bir hyanet (anlamaya ihanet) itham
bulunmasn. [phe yok ki, Allah Tel] ahitlerini bozmak konusunda ve dier ilem ve
uygulamalarda [hain olanlar sevmez] bundan tr, anlamalarn hkmlerine uyulmaldr.
Bu hkmlere uymad anlalan dmana kar da, (artk) anlamann hkmn/hkmlerini
iptal gerei duyulunca da, bu durumu o dman tarafna evvelce bildirmelidir. T ki, dman
anlamann devam ettiini zannederek, almas lazm gelen tedbirlerini, bir kenara brakmasn.
Anlamann iptal edildiini dmana evvelce haber vermemek, dmana kar bir hyanet
demektir. Hyanet ise, slm ahlka da aykrdr, adalete de aykrdr. Ama dmann sznde
durmad, anlamay bozduu her ynyle ak ve ortada olursa, o zaman kendilerine
karlkl olarak anlamann bozulduunu bildirmeye ve haber vermeye ihtiya
kalmaz.(3/1203-1204)
BARIA YNELEN DMANLARLA BARI YAPILMALIDIR.
Eer onlar bara yanarlarsa sen de yana ve Allaha tevekkl et, nk O her eyi iiten,
her eyi bilendir. Eer sana bir hile yapmak isterlerse, unu bil ki, Allah sana kafidir. O, seni
yardmyla ve mminlerle destekleyendir. Ve (Allah), onlarn kalplerinin arasn birletirendir.
Sen, yeryznde bulunan her eyi harcasaydn, yine onlarn gnllerini birletiremezdin fakat
Allah, onlarn aralarn bulup kaynatrd..(Enfl suresi, ayet: 61-62-63) Bu ayetler, bara
ynelen dmanlar ile Allaha gvenilerek bar yaplmasnda bir saknca
olmadn bildirmektedir. Mslmanlarn kendilerine kar hile yapacak, tuzak kuracak
dmanlarndan kurtulup, ilh himayeye/korumaya sahip olacaklarn mjdelemektedir. Ve
Cenb- Hakkn diledii takdirde, iki dmann (Mednedeki Evs ve Hazrec kableleri
rneinde olduu gibi) kalplerini birletirerek, dmanl sevgi ve birlie dntreceini
aklamaktadr. yle ki: Ey Peygamberim! slm varln savunmak iin gerekli aralar
hazrla ama [ve] eer [onlar] o dmanlar, slmiyetin bu gcn, savaa olan kabiliyetini
grr de korkar [bara ynelirlerse sen de ona] bara [ynel] onlar ile bar
grmelerinde bulun [ve Allaha gven] bu noktada ilerini Allaha havale et. Bu
dmanlarn grnte bara ynelip, kalben bir hile ve tuzak kurma peinde
olduklarn dnerek korkma. bn Abbas Hazretlerine ve mam Mchide gre bu ayetin
hkm, iman etmeyenlerle savan ve artk mrikleri her nerede bulursanz ldrn
ayetleri ile kalkmtr. Fakat dier bilginlere gre bu ayetin hkm kalkm deildir. Aksine
bu bar emri, artlara baldr ve Mslmanlarn emrinin (bakannn) taktirine baldr. Eer
bar yapmak Mslmanlarn yararna uygun grlrse, geici bir zaman iin, mesel on sene
sreyle bar yaplabilir; aksi takdirde savaa devam edilir. mam Mchid e gre bu ayet,
Yahd kabileleri Ben Kurayz ve Ben Nadr ile bar yaplmas hakknda inmitir. Fakat bir

ayetin belirli bir sebepten tr inmesi, onun hkmnn genelletirilmesine engel

olmaz(sebebin hussiyeti, hkmn ummiyetine mn olmaz). 63. ayette ise, bir dier
gerek ifade ediliyor: Balangta Arabistandaki birok kabile arasnda ve zellikle
Mednedeki iki byk kabile Evs ve Hazrec arasnda teden beri pek byk bir dmanlk
vard. O kadar ki bu kabilelerden bir kii dierine bir defa vursa, hemen bu iki kabile arasnda
byk bir sava kar, pek ok insan lrd. Sonra Cenb- Hak onlar slmiyete kavuturdu
da, aralarndaki dmanlk sevgiye dnt ve aralarnda (kyamete kadar hi
paralanmayacak i.y.) bir din kardelii olutu. te bu olaya iaret edilip buyruluyor ki, [ve]
Cenb- Hak [onlarn] sana yardm eden mminlerin [kalplerinin arasn birletirdi] karlkl
dmanlk yerine, sevgi egemen oldu. yle ki [eer yeryznde bulunan her eyin tamamn
sarf edecek olsa idin] Evs ve Hazrecin birbirlerine olan dmanlklarn gideremez [onlarn
kalplerini birletiremezdin] onlarn dmanlklar o derece ok idi [velkin Allah Tel] byk
kudretiyle [onlarn arasn birletirdi kalplerindeki] btn dmanlk duygularn
giderdi..Artk Cenb- Hak, dilerse dier kabilelerin, milletlerin de Mslmanlara kar olan
dmanlklarn, kt niyet ve maksatlarn giderebilir. Bu nedenle, eer artlar uygunsa,
onlarla bar anlamas yapmaktan endie edilmemelidir..(3/1207-1208)
TOP, TANK, ATOM VE DER SLAHLAR (DEFENCE INDUSTRY).
Onlara (dmanlara) kar gcnz yettii kadar kuvvet ve cihat iin balanp beslenen atlar
hazrlayn, nk bu g ile Allahn dmann ve sizin dmannz ve onlardan baka sizin
bilmediiniz, Allahn bildii (dmanlar) korkutursunuz. Allah yolunda ne harcarsanz, size
eksiksiz denir, asla hakszla uratlmazsnz.(Enfl sresi, 60. ayet) [Ve] Ey
Mslmanlar! Ey slm diyarnn savunucular! [onlara kar] o din, vatan dmanlaryla
savata bulunabilmeniz iin, fedakrlk ediniz, [gcnzn yettii her kuvvetten] her trl
harp aralarndan [ve bal atlardan] hcumu salayacak ve dman dehete drecek
ulam aralarndan [hazrlaynz] bu konuda kusur gstermeyiniz. nk [bununla] bu
kuvvet ile veya bu harp aralar ile [Allah Telnn dmann ve sizin dmannz]
korkutmu olursunuz ki, bunlar zamannda Mekkedeki mrikler ile dier slmiyet
dmanlarndan ibarettir. [Ve onlardan bakalarn] da korkutmu olursunuz ki, bunlar da
mnafklardan, slmiyete kar dmanlkta bulunan dinsizlerden veya Yahdler ile
Mecslerden ibarettir. Evet..Ey Mslmanlar! Aleyhinizde bulunan baz kimseler de vardr
[ki, bunlar siz bilmezsiniz] nk onlar etrafnzda bulunurlar, size dost grnrler,
kalplerindeki dmanl gizlemi olurlar. Fakat bunlar [Allah Tel bilir] siz kendinize
den grevi yapnz, gereken kuvvetleri hazrlaynz da bununla o alen ve gizli
dmanlarnz [korkutursunuz] da artk size kar cephe almaya cesaret edemezler ve slm
yurduna hcuma kalkamazlar. Size kar dost grnmeye alrlar, bir ksm da cizye (ba
vergisi) vererek size itaat ederler. Hatta bu sayede bir ksmnn slmiyeti kabul etmesi de
umulur. Ve bu gibi harp aralarnn varl slm yurdunun kuvvetini, znetini, medeniyet
hayatndaki gelimiliini dosta dmana gstermi olur. Bu nedenle, bir dnce dini olan
ve bir erdem dini olan slmiyet, mensuplarna byle madd ve manev nemli (harp)
aralarn(n) hazrlanmasn emretmektedir. Mslmanlkta tembellik ve meden
aralardan yoksun olmak ve dmanlara kar miskince bir duruma dmek kesinlikle
yasaktr. Kurn Kermin nasl bir ebed mucize olduu bu ayetten de belli ki, bu ayet
indii zaman en bilinen silah kl, kama, ok..tan ibaret idi. Bu yette ise, bunlar hazrlayn
diye emrolunmuyor. Aksine gcnzn yettii kadar kuvvet hazrlaynz diye emrolunuyor.
Kuvvet tabiri ise, bugnk btn harp aralarn kapsar. Mesel: toplar, tfekleri,
tayyreleri, otomobilleri, zrhllar, tanklar, atomlar ve dierlerini de
kapsamaktadr.(3/1205)

10

NE KADAR GL OLUNUNCA SAVAMAKLA YKML OLUNUR?

imdi sizde bir zayflk olduunu bildii iin Allah sizden (yk) hafifletti. O halde sizden
sabrl yz (kii) bulunursa, (onlardan) iki yzne galip gelirler. Ve eer sizden bin (kii)
olursa, Allahn izniyle (onlardan) iki bin (kiiye) galip gelirler. nk Allah sabredenlerle
beraberdir.(Enfl sresi, ayet: 66) Ey Mslmanlar! [imdi Allah Tel sizden -ykhafifletirdi] size ltuf ve yardmda bulundu size kolaylk gsterdi. yle sizin kat kat
stnzde olan dmanlara kar herhalde direnmekle sizi ykml tutmad.
[ve] O Yaratc [bilmitir ki, sizde kesin bir zaaf var. [imdi] bu zaafnzdan tr [sizden
sabreden yz kii bulunursa] Cenb- Hakkn yardmyla [iki yze galip gelirler] yani galip
gelinceye kadar sabr etsinler. [ve eer sizden bin kii bulunursa] sabretsinler [iki bine galip
gelirler] imdi Mslmanlar bununla ykmldrler. Mslmanlarn bu galibiyete
kavumalar ise ancak [Allah Telnn izniyle] dir. O Yaratcnn dilemesiyle,
Mslmanlarn ilerini kolaylatrmasyla gerekleir.(3/1210)
KFRLER TEK BR MLLETTR (ISLAMIC WAR POLICY)
Kfir olanlarn da bir ksm bir ksmnn yardmclardr. Eer siz onu (Allahn emirlerini)
yerine getirmezseniz, yeryznde bir fitne ve byk bir fesat (bozulma) olur.(Enfl suresi,
73. ayet) Bu ayet, kfirlerin esasnda tek bir millet hkmnde olduklarn
bildirmektedir. Ve onlara kar dinen ykml olduklar tavr almayan Mslmanlarn, byk
tehlikelere urayacaklarn ihtar etmektedir. yle ki: (Btn) Mslmanlar, esasnda bir
birlik olutururlar, aralarnda (zaten) bir uhuvvet-i dniyye (din kardelii) vardr. Bu ynden
birbirlerinin velsi, dostu(ve hmsi/koruyucusu)durlar. [Ve, o kimseler ki, kfirdirler] slm
Dinine kar bir cephe almlardr [onlarn bazs da bazsnn velleridir] hepsi de slmiyete
kar dmanlkta birlemilerdir. Geri onlar da birbirlerinin dinlerini inkr eder, birbirlerinin
malna, mlkne frsat bulduka saldrmaktan geri durmazlar..Hatta Kurey (Mekke)
mrikleri ile Yahdler arasnda teden beri bir dmanlk var iken, Mslmanlara kar
birlemiler, ittifak yapmlardr. (3/1219)
SICAK SAVATA TAKP EDLECEK STRATEJ (STRATEGY IN HOT WAR)
Haram aylar knca mrikleri bulduunuz yerde ldrn, onlar yakalayn, onlar hapsedin
ve onlar her gzetleme yerinde oturup bekleyin. Eer tevbe eder, namaz dosdoru klar,
zekat da verirlerse, artk yolarn serbest brakn. phesiz Allah ok ok balayan, ok ok
efkatlidir.(Tevbe sresi, 5. ayet) Bu ayet, yaptklar anlama hkmlerine uymayan ve
sonra da tevbe edip slmiyeti kabul etmeyen mriklere kar, Mslmanlarn savaa
girmekte serbest olduklarn aklamaktadr. yle ki: [Artk haram olan aylar knca] yani:
kendilerine bir ltuf olarak verilmi olan drt aylk mddet dolunca [o -dier] yani
anlamalarna uyanlarn dnda kalan [mrikleri nerede bulursanz] gerek Harem-i erif
(Kbe) iinde ve gerek dnda ve gerek haram olan aylarda ve gerek dier aylarda,
yakalarsanz onlar [ldrnz ve onlar] esaretle [yakalaynz ve onlar] Mescid-i Harma
(Kbeye) gelmekten, slm beldelerinde dolamaktan engellemek iin [hapsediniz ve onlar
iin btn geit yerlerine oturunuz] onlarn gidecekleri, dalacaklar beldelerin yollarn,
gzetleme altnda tutunuz. T ki, etrafa dalp, slmiyet aleyhinde fenalklarda bulunmaya
frsat bulamasnlar.[Fakat] onlar [tevbe ederler] ve inkrlarna son verip, imana gelirlerse [ve]
bu tevbelerinin bir kant olmak zere [namaz klarlar, zekt da verirlerse] Cenb- Hakka
ve Allahn yaratklarna kar grevlerini yerine getirirlerse [artk] onlarn [yollarn serbest
braknz] onlara hrriyet veriniz, onlara hibir ekilde saldrda bulunmaynz..(3/1228)

11

Ve eer mriklerden biri, senden emn isterse, Allahn kelmn iitip dinleyinceye kadar,
ona emn ver, sonra (Mslman olmazsa) onu gven iinde bulunaca bir yere ulatr. te
byle (kfirlikte srar etmeleri) onlarn, (gerekleri) bilmeyen bir toplum olmalarndan
trdr. (Tevbe sresi, 6. ayet) Bu ayet gsteriyor ki, kendilerine mhlet verilmi olan
mriklerden herhangi biri, slmiyet hakknda fazlaca bilgi edinmek maksadyla, bir emn
talebinde bulunursa, ona emn verilir, isterse kendisine verilmi olan sre tamam olmu olsun.
yle ki: [Ve eer] kendilerine drt ay mhlet verilmi olan [mriklerden bir kimse] bu
mddetin sona ermesinden sonra [senden emn dilerse] hakknda bir komu imi gibi
mumele yaplarak, kendisine emn verilmesini talepte bulunursa [ona emn ver] onu
komuluuna kabul eder gibi ol, kendisine bir saldr edilmesine izin verme [t ki, Allah
Telnn szn dinlesin] gelsin de Kurnn yce anlamlarn anlasn. Kurnn insanl
slaha, insanlarn mutluluuna arac olduunu anlasn [sonra] iman etmeyip de yurduna
dnmek isterse [onu gven iinde bulunaca yere] kendi toplumunun yurduna [ulatr] oraya
dnsn de artk dnsn. Onlara byle bir emn verilmesinin hikmetine gelince [nk
onlar, phe yok ki, bilmez bir toplumdur] slmiyetin gerekliini bilmez bir
durumdadrlar. Onlara byle bir emn verilmelidir ki, gelip Mslmanln gereklerini
gzelce anlayabilsinler de, bir mazeret retmelerine frsat kalmasn. Bu ayet gsteriyor ki,
slmiyetteki cihadn farz oluu, srf insanln bu dosdoru dini kabul ederek, mutlulua
ve afiyete ermeleri iindir. Yoksa, bakalarnn mallarn, yurtlarn ellerinden almak
iin deildir. te bunun iindir ki, en dman bir mrik bile, slmiyet hakknda bilgi
edinmek iin emn isteyince, kendisine emn verilir, sonra da (ii bitince) kendi yurduna iade
edilir. Eer cihattan gaye, dnyev bir mal/varlk/gelir elde etmek olsayd,
mriklere byle bir izin verilmezdi. Bir de bu ayet, slmiyetin ne kadar akl ve manta
uygun ve ne kadar dnen kimselerin kabul edecekleri yce hkmleri kurallar knnlar
ierdiini gstermektedir. nk eer byle akla uygun ve her dnen kimsenin kabul
edecei bir ierii olmasayd, kfirler bu dinin hkmlerini inceleme ve dnmeye davet
edilmezlerdi.(3/1229-1230)
YCE CHAT/SAVA RHUNU KORUMAK.
Ey mminler! Verdikleri sz bozan ve ilk nce size kar savaa balam olan bir toplulua
kar savamayacak msnz? Yoksa onlardan korkuyor musunuz? Eer (gerek) mminler
iseniz, korkmanz gereken yalnzca Allahtr. Onlarla savan ki Allah, sizin ellerinizle onlara
azap etsin, onlar rezil etsin, sizi onlara kar galip klsn ve mmin toplumun kalplerini
ferahlatsn.(Tevbe sresi, 13 ve 14. ayetler) Bu mbarek ayetler, birer byk mucizedirler.
Mrikler ile muharebenin balca sebeplerini ve yararlarn bildiriyor ve slm mcahitlerinin
kalplerine cesaret veriyor. Ve mjdeledii baarlar, daha sonra tamamen gereklemitir.
yle ki: [Ya] siz ey Mslmanlar! [yle bir toplum ile savamayacak msnz ki] onlar eitli
nedenlerden tr yenilmeye ve yok edilmeye layk olmulardr. zetle: birinci sebep
[anlamalarn bozdular] Hudeybiye muhedesini (anlamasn) yaparken, Mslmanlarn
aleyhine bakalarna yardm etmeyeceklerine yemin etmilerdi. (Fakat) Sonra Mslman olan
Huza kablesi zerine, kfir olan Ben Bekir kablesini saldrttlar. [Ve] ikinci sebep de, onlar
[Peygamberi yurdundan karmaya kastettiler] (Mekke ehir meclisi olan) Drun-Nedvede
toplanarak, Hz. Peygamberi Mekkeden karmak iin gr alveriinde bulundular. [ve]
nc sebep de [sizinle dmanla/savaa ilk evvel onlar baladlar] Hz. Peygamberin
slm dinini anlatmasn (bile) kabul etmediler, Hz. Peygamberin gsterdii mucizeleri inkr
ettiler, Hz. Peygambere kar sava gze aldlar ve yahut Bedir sava srasnda
(Mslmanlarn saldrdn duyduklar/ zannettikleri Kureyin kervan, Mekkeye sa salim
ulat halde, Medine zerine yrmekten vazgemeyip savaa kotular ve yahut Mslman
olan Huza kablesi zerine Ben Bekri saldrttlar. Artk Ey Mslmanlar! [Onlardan] size bu

12

kadar dmanlkta, ihanette bulunan kfirlerden [korkar msnz?] onlardan sizin banza bir
musibet gelir korkusuyla, cihad terk eder misiniz? Elbette siz de bilirsiniz ki [kendisinden
korkmaya en layk olan ancak Allah Teldr] artk yalnz Ondan korkunuz, Onun dinine
hizmeti bir vazife biliniz, Ona snarak dmanlarnza kar cephe alnz. [eer siz mmin
kimseler iseniz] bunu byle bilirsiniz. nk hakik mminler, yalnz Allah Teldan
korkarlar, bakasna ehemmiyet vermezler. Btn olaylarn ancak o byk Yaratcnn
isteiyle ve gcyle meydana geleceine inanrlar. Artk byle gl bir inanca, salam bir
kalbe sahip olan bir topluluk, bakalarndan korkar m. Byle cesur insanlar mukaddest
urnda cihat meydanlarna atlmaz m? te bu din terbiyedir ki, slm ordularn birok
savalarda, kendilerinin kat kat stnde olan dmanlarna kar galip klmtr.Byle bir iman
ve inan, Mslmanlara byk bir kuvvet, byk bir azim ve metanet vermektedir. Bu yksek
ahlk duygu, bu yce dindarlk ve ehmetin (cesaretin) slm evrelerde daima tecelli edip
durmasn salamaya almak, slm toplumlar iin en mhim bir zorunluluktur ve
Mslmanlarn varlklarnn eref ve an ile devam iin en birinci aredir.(3/1235-1236)
MUTLAKA SINANACAKSINIZ, CHAD KONUSUNDA.
Yoksa siz, Allah sizden cihat edenlerle, Allah, Peygamber ve mminlerden bakasn
kendilerine srda edinmeyenleri bilmeden (siz byle bir imtihan geirip, iyiler ve ktler,
sabrllar ve sabrszlar belli olmadan) braklacanz m sandnz? Allah yaptklarnzdan
haberdardr.(Tevbe sresi, 16. ayet) Bu ayet, mchededen kanan mminleri ikaz ile
onlar cihada tevik buyurmaktadr. yle ki: Ey Cenb- Hakkn emrine hemen uymayp da,
cihattan geri kalan mminler! [Yoksa] siz [sandnz m ki] yle cihat ile emrolunmayacak bir
durumda [braklacaksnz ve] yine ksr bir iddia ile sandnz m ki, [Allah Tel, sizden] hak
yolunda samimi [mchedede bulunanlar ve] bununla beraber [Allah Teldan ve
Peygamberinden ve mminlerden bakasn z dost] mahrem-i esrr [edinmeyenleri
bilmeyecek] bu durumlarnz, o Yce Yaratcnn mlmu olmayacak! H [Allah Tel
btn yaptklarnzdan haberdardr] O her eyi bilen Yaratc, sizin btn davranlarnz,
btn hayallerinizden/kafanzdan geenleri ve din dmanlaryla olan gizlice
mnasebetlerinizi tamamen bilir. Onun Yce Ztna hibir ey gizli kalmaz. Artk bunu
gzelce dnmeli de, yaplacak bir cihad, bir ibadeti srf O nun rzas iin yapmaldr.
Yoksa, nefsn istekler iin, gsteri iin yaplacak bir savan hibir kymeti yoktur. Bu hitap,
cihattan geri kalan baz mminlere ve bir gre gre de (biz de Mslmanz diyen)
mnafklara yneliktir. (Ayette geen velce kelimesi: bir kimsenin mahremi razi demektir
ki, kendisine bir takm srlarn if eder. Buna bitne de denir. (3/1238)
GALBYET, ORDUNUN ASKER VE SLAH SAYISININ STNLNE
BALI DELDR
(ISLAMIC WAR PHILOSOPHY).
Allah phesiz, birok (sava) meydanlarnda ve Huneyn (sava) gnnde size yardm
etmiti. Hani okluunuz size kendinizi beendirmiti ama (bu kendini stn grme) sizden
(hezimete urama gibi) hibir eyi giderememiti. (O hezimet annda) Yeryz btn
geniliine ramen, size dar gelmiti de sonunda (bozularak) gerisin geriye kamtnz. Sonra
Allah, Elisi ile mminler zerine seknetini (skneti salayan emniyetini) indirdi ve sizin
grmediiniz ordular (melekler) indirdi de (onlarla) kfirlere azap etti. te bu, o kfirlerin
cezasdr. Sonra Allah, bunun ardndan yine dilediinin tevbesini kabul eder. Allah ok
balayandr, ok efkatlidir.(Tevbe sresi, 25, 26 ve 27. ayetler) Huneyn: Mekke ile Tif
arasnda bir vadidir. Mekkenin fethinden sonra bu vadide Arap kabilelerinin byklerinden
Hevzin ve Gatafan gibi kableler toplanm, Mslmanlar Mekkeden atmaya karar verip
savaa hazr hale gelmilerdi. Bu mrik ordusunun askeri drt binmi. Hz. Peygamber de, on

13

iki bin kiilik bir ordu ile bunlarn zerine yrd. Sava balamadan Mslmanlardan
bazlar, slm ordusunun okluuna ve gcne bakarak bu ordu hibir zaman malup
olmaz demiti. Bu ise doru bir sz deildi. nk her hangi bir ordunun baars,
okluu ile ve kendi kuvvetiyle deil, Cenb- Hakkn dilemesiyle, yardmyla
olur. te Mslmanlara byle bir uyanma dersi verilmesine ynelik olmaldr ki, savaa
balayan slm ordusu, balangta galip durumda iken, sonra bir aldrmama sonucu aniden
bozguna uram, slm askerleri her tarafa para para dalm ve yalnzca Hz. Peygamber
ile Hz. Eb Bekir, Hz. mer, Hz. Ali ile amcas Abbas ve Eb Sufyan gibi birka kii
yerlerinde kalmlard. Hz. Peygamber buna ramen cesaretle savaa atlarak, dmana
meydan okumu, Hz. Abbasn da: Ey Mslmanlar! Geliniz, Hz. Peygamberin yanndan
ayrlmaynz diye defalarca seslenmesi sonucu yava yava Mslmanlar tekrar harp
sahasna dnmlerdi. Bu srada, meleklerin de yardma gelmesi sonucu dman byk bir
hezimete uram, dmanlarn bir blm ldrlm, bir ksm da esir alnm, binlerce
koyunun da bulunduu ok byk miktardaki mallar da Mslmanlarn eline gemiti. Bu
esirler daha sonra serbest braklacaktr. Hz. Peygamberin gazveleri, yani dmana kar
kt savalar on dokuzdur. Dmanlara kar gnderdii seriyeler ve buus denilen asker
birliklerle beraber toplam yetmi veya seksen kadardr.(3/1247)
GEREKEN ASKER CEVAP VERLR, HARAM AYDA DA SALDIRSALAR
(ISLAMIC WAR POLICY).
phesiz ki, aylarn says, Allah Telnn katnda, Cenb- Hakkn Kitabnda gkleri ve
yeri yaratt gnden beri on ikidir. Bunlardan drd, haram olanlardr. te bu, doru bir
hesaptr. Artk o aylarda (gnah ileyerek ve bu aylarn kutsallna hrmetsizlik ederek)
kendinize zulm etmeyiniz. Ve mrikler sizinle topyekn savayorlarsa, siz de onlarla
topyekn savan. Ve bilin ki Allah gnahtan saknanlarla beraberdir[Bunlardan drd
haram olan] aylar [dr] Onlar da Zilkade, Zilhicce, Muharrem ve Recep aylardr. Bunlara
ehuru hurum (haram aylar) denilir. [te bu] drt ayn haram klnm olmas [doru bir
hesaptr]. brahim aleyhisselamn takip etmi olduu bir ilh din yolundan baka bir ey
deildir. [Artk bu aylarda nefsinize zulmetmeyiniz] geri hibir zaman nefse zulm doru
deildir. Fakat bu haram klnm aylarda gnaha girmek, bu aylarn hrmetine de aykr
olacandan, nefse (kendine) daha ok zulm olur. Bu aylar mademki, Allah katnda fazlaca
bir saygya layktr, artk bu aylarn bu muhteremliine aykr olarak bu aylarda yaplacak
gnahlarn cezas da, o oranda fazladr. Bu nedenle bu konuya dikkat edilmelidir. [Ve]
bununla beraber [mrikler (bu aylarda) size kar topyekn bir savaa giriirlerse, siz de
onlara kar topyekn bir savaa giriin] o slm dmanlar, herhangi ayda Mslmanlara
saldrdklar takdirde, Mslmanlarn o haram klnm aylara hrmetten tr, elleri kollar
bal durmalar, o dmana kar kmamalar elbette uygun olmaz. Byle bir durumda
Mslmanlarn da kendilerini savunma iin, kar savaa girimeleri lazm gelir. Bu, o aylara
saygszlk olmayp, bir zaruret gereidir ve din-i ilhye bir hizmet vazifesidir. [Ve biliniz ki,
Allah Tel, phesiz korunanlar ile] Allahn emrine uyup, ondan korkanlar ile [beraberdir]
Hak Tel Hazretleri, daima yle kendisinden ekinip emirlerine uyan kullarn glendirir ve
baarya erdirir.(3/1261)
SAVUNMA MASRAFLARININ FNANSMANI.
Gazilere gelince, bunlar da fakir deillerse, farz olan zekt kendilerine verilemez. Haneflere
gre byledir. Fakat mam Malik ile mam fiye gre, bunlara zengin de olsalar zekt
verilebilir.(3/1288; Tevbe suresi, 60. ayetin tefsiri) (Mslmanlarn savunma sanayi ve
Mslmanlarn asker gc kuvvetli/caydrc olmazsa, yeryzne zalimler hakim olur ve bu

14

zalimler de, tarihte grdmz gibi, insanla kar soykrmlar da dahil, her trl zulm
yaparlar. i.y.)
MNAFIKLARIN ORDUYA KATILMASININ YASAKLANMASI VE (SAVATAN
KAAN MNAFIKLARIN) CENAZE NAMAZINI KILINMAMASI.
Eer Allah seni, onlardan bir grubun yanna dndrr de (Tebuk seferinden Medineye dner
de, baka bir savaa seninle beraber) kmak iin senden izin isterlerse, de ki: Benimle
beraber asla (savaa) kmayacaksnz ve dmana kar benimle beraber asla
savamayacaksnz! nk siz ilk defa (Tebuk seferinden geri kalp evlerinizde) oturmaya
raz oldunuz; yle ise geri kalanlarla (kadn ve ocuklarla) beraber oturun. Onlardan len
hibirine asla (cenaze) namaz(n) klma ve kabri banda da durma. nk onlar, Allah ve
Elisini inkr ettiler de fsk (yoldan km) olarak ldler.(Tevbe suresi, 83 ve 84. ayetler)
Bu mbarek ayetler, mnafklarn ne kadar dk ve alak kimseler olduuna iaret ediyor.
Mnafklarn cihada itirak ettirilmeyeceini (savaa gtrlmeyeceini) ve onlarn
zerlerine cenaze namaz klnamayacan bildiriyor. Onlarn mallar ve evlatlarnn
kendi haklarnda bir azap vesilesi olup, imrenilecek temenni edilecek eyler olmadn
uyaryor. yle ki: Ey Peygamberim! [Eer Allah Tel seni] Tebuk savandan sonra
[onlardan] o seninle beraber cihada katlmayp, geri kalan mnafklardan [bir grubun] yani,
mnafklktan tevbe etmemi veya geerli bir zr ile zrn ortaya koyamam olanlarn
[yanna dndrr de] Tebuk savandan sonra [baka bir savaa katlmak iin senden izin
isterlerse] o mnafklna devam eden gruba [de ki: artk siz benimle beraber] hibir sefere
[ebediyen katlmaynz] Cenb- Hak beni, size ihtiyac olmaktan kurtard. [Ve benimle
beraber olarak (hibir) savata bulunmaynz]...[Ve] Ey Peygamberim! [onlardan] o
mnafklklar kesinlemi olanlardan [hibirinin zerine lnce namaz klma ve] yle bir
mnafn [kabrinin yannda durma] kabri yannda durup da onun iin duada ve istifarda
bulunma [nk onlar, Allah Tely ve Peygamberini inkr ettiler] sonra da inkrlarndan
dnp, af ve balanma dilemediler. [ve onlar fsk] inkr ve mnafklklarnda srarc
[olarak ldler] artk yle kfirler hakknda, Mslmanlara ait din merasim nasl
yaplabilir? Onlar bu merasime layk ve bundan istifade edecek kabiliyetten yoksun kalm ve
insanlk iin muzr (zararl) kimselerden bakalar deildirler.(3/1312)
SAVAA (SREKL) HAZIR OL, BARI STYORSAN! (HZIR OL CENGE,
STER SEN SULHU SALH)
Ey iman edenler! Kfirlerden size yakn olanlara kar savan ve onlar (sava annda) sizde
bir sertlik bulsunlar, (onlara kar iddetli ve etin olun, sakn geveklik ve korkaklk
gstermeyesiniz). Biliniz ki Allah (korkaklktan) kananlarla beraberdir.(Tevbe suresi, ayet:
123) [Ey iman edenler! Kfirlerden civarnzda] yurdunuzun evresinde, en yakn
yerlerinde [bulunanlar ile savan] nce onlara (yaknda olanlara) kar savaa atlnz.
Bunlardan kast, Medine evresinde bulunan Ben Kurayz ve Ben Nadr Yahdleridir veya
Hayber (Yahd) ahalisidir. Yaknlarda frsat bekleyen dmanlar dururken, onlar brakp
uzaktaki dmanlar ile savamaya kmak idareten ve siyaseten uygun deildir. Bu nedenledir
ki Mslmanlar, evvel kendi lkelerine yakn bulunan dmanlar ile cihat etmekle
emrolunmulardr. Zaten, btn dmanlara kar birden hareket etmek mmkn deildir. En
yakn dmanlar ile harbe balamak ise kolaydr. Bu konunun din durumu vardr.
Mslmanlarn cihattan asl maksatlar, insanl dine ve mutlulua kavuturmaktr. Bu halde
Mslmanlar, kendilerine daha yakn komu mesabesinde olan kimselerin dine ynelmeleri
iin alacaklardr ki, bu da zaten komuya iyilik yapmann kapsamndadr. [Ve] Ey
Mslmanlar! [Onlar] O dmanlarnz [sizde bir iddet] bir kuvvet, bir sabr ve metanet

15

[bulsunlar] bu hal onlarn dncelerini deitirmelerine neden olur da, slmiyete kar
direnemeyeceklerini anlayarak dostlua ynelirler ve belki de slmiyeti kabul ederek huzura
kavuurlar. [ve biliniz ki, Allah Tel muttekler ile beraberdir] yani hangi toplum,
Allahtan korkar, ilh dine sarlr da onun hkmlerine uyarsa, Cenb- Hakkn
yardmna kavuur. te Ey Mslmanlar! Siz de, bu ekilde hareket edeceinizden, ilh
himyeye (korumaya) kavuacaksnz. Ne byk bir mjdeleme. Nitekim bu gerek, tecell
etmi ve slm ordular az bir zaman zarfnda, ark ve garpta nice iklimlere
hakim olmulardr.(3/1351)
GZEL BR EKLDE KAIN ONLARDAN: AZINLIK MSLMANLARIN
STRATEJS.
Bulunduklar toplumlarda aznlkta olan Mslmanlar, inanmayan ounluun kendilerini
alaya almalarndan ve baz haklarn vermemelerinden etkilenmemeli, slm evlerinde ve
kiisel hayatlarnda yaamay srdrmeli, bylece sabrlarn ve inanlarna
ballklarn/inanlarnn gzelliini/temizliini ortaya koyarak, slmn yaylmasna arac
olmaldrlar. Hz. Peygamber ve sahbilerine, Kur3ann tavsiyesi, bu dorultuda olmutur:
..Kyamet an da elbette gelecektir. Artk sen gzel bir kanmakla kan onlardan, yz
evir.(Hcr suresi, 85. ayet) ..[Artk] Ey Peygamberim! Sen zlme, bu inkrclarn
hallerinden de pek mteessir olma. [sen] o gibi kimselerden [gzel bir kanmakla kan]
onlardan mteessirne bir ekilde iraz etme (etkilenme/zlme), onlardan intikam almakta
(da) acele etme, onlara kar sabret, af ve kerem ile muamelede bulun. te Hz. Peygamber,
toplumunu slah ve irat iin byle yumuaklkla ve hikmetli davranlar gstermekle
emrolunmutu. Bu nedenle, bu yetteki emr-i ilhnin, yet-i seyf (kl yeti/savamay
emreden yet) ile hkmnn kalktn iddiaya lzum yoktur.(4/1746)
Hepiniz Ona ynelerek, Ona kar gelmekten saknn, namaz kln; mriklerden
olmayn.(Rm sresi, yet: 31) [ve namaz doruca klnz] namazlarnz belirli
vakitlerinde klmaya devam ediniz [ve mriklerden olmaynz] ftratnz (yaratltan
gelen doal halinizi) deitirmeyiniz, mrikler ile sevgi ve birlikte yaamaya ve
onlarla beraber bulunmaya devam edici olmaynz ve onlara benzemeye meyilli
olmaynz, (aznlk olarak) kendi kutsal deerlerinizi korumaya alnz.(6/2713)
DNSZLERN ALAYCI TAVIRLARINI CDDYE ALMAMAK (GENERAL
POLICY AGAINST NON-MUSLMS).
Artk sen emrolunduun (sylemekle ykml olduun) eyi ortaya koy ve mrik olanlara
aldr etme. phe yok ki Biz, o dalga geirenlere kar sana yeteriz. (Hcr suresi, ayet: 94)
Bu ayet, Hz. Peygamberin din-i slm yayma ve ortaya koyma ile ve mriklerin alayc
tavrlarna iltifat etmeme ile ykml olduunu bildiriyor. O dalga geirenlerin yakn
zamanda ne gibi felketlere urayacaklarn ihtar ediyor. Peygamberimizin de hayatta
bulunduka hamd ve tesbihe Mslmanlarla beraber secdeye (namaza) devam etmekle
ykml olduunu (Hcr: 98) aklyor. yle ki, Ey Peygamberim! [Artk sen emrolunduun
eyi] Allah tarafndan insanlara bildirmekle grevli olduun din hkmleri cesaretle [akla]
o hkmlerin gerekliliini ve yceliini mmetine akla, yaymaya al [ve mrik olanlara
aldr etme] onlarn knamasna, alay etmesine bakma, sen yine herkesi gzel bir tarz ile irat
ve uyarya devam et.(4/1750)
ALDIRMAYIN HAKRETLERNE

(REELPOLTK)

16

Artk Allaha, dini Ona zg klarak ibadet ediniz, kfirler holanmasalar da.(Mmin
suresi, ayet: 14) [Artk] sizler de ey mmin kullar! Yalnz [Allaha tapnz] [dini, Onun iin
hlis klarak ibadet ediniz] ilh dinden baka din denilen eylerin btl (bo/geersiz)
olduklarn bilerek, itenlikle din-i slmn emirlerine uyarak, Cenb- Hakka ibadet ve
kullukta bulununuz [isterse kfirler holanmasnlar] siz onlarn szlerine bir deer
vermeyiniz. yle din dmanlarnn lkrtlarna iltifat etmeyiniz. Braknz onlar, yle din-i
ilhye olan dmanlklarndan dolay kahrolsunlar. Siz kendi yce vazifelerinizi yerine
getirmeye alnz. nsanln mutluluu bunun sonucu oluacaktr. Dmanlar da o
dmanlklar yznden elbette ki bir gn kahr- ilhye urar giderler.(7/3134)
SELM DE, GE GT ONLARDAN.
imdi onlardan yz evir ve selm deyiver. Artk ileride bileceklerdir (gerekleri).
(Zuhruf suresi, ayet: 89) Allah Tel da, Peygamberine (Mekke dnemindeki o zulm ve
bask altndaki skntl gnlerde) tesell vermek iin buyuruyor ki, Ey Peygamberim! [imdi]
sen [onlardan] o gerekleri kabul etmeyen mriklerden [yz evir] onlarn szlerinden
etkilenme [ve selam deyiver] onlara iyi niyetli olduunu, onlarn iyiliklerini istediini
ortaya koy. Sen onlara, kendilerinin nho lkrtlar gibi cevap verme. (Sen nazik konuarak)
Kendilerine bir erdemlilik ve ahlklik dersi ver. Bu selmdan maksat, Selmun Aleykum
demek deildir. Sizinle aramzda bir atekes bir (geici) saldrmazlk var olduunu iaret
etmektir. Geri bu selmdan kast, bir iyi niyet gsterisi olarak, onlarn fiyet iinde olup
hidyete ermelerini dilemek eklinde bir dua da olabilir. Mslman-olmayanlara selm
verilip verilmeyecei ile ilgili olarak limler arasnda deiik grler vardr. Gayr Mslimlere ancak gerektii zaman selm denilip, Selmun Aleykum
denilmemesidir. [Artk] onlar, yle inkrlarnda devam ederlerse [ileride bileceklerdir]
inkrlarnn vahim sonucunu grp, anlayacaklardr. Ahirette azba urayacaklar gibi,
dnyada da bunun cezasna urayacaklardr. (7/3305)
mn edenlere syle: Allahn (cezalandrma) gnlerinin geleceini beklemeyenleri
balasnlar. O gnler, Allahn her toplumu, yaptna gre cezalandrmas iindir. (Csiye
suresi, 14. ayet) Buna gre inkr edenlerin inkrlarnda direnmeleri ve balarna gelecek
olaylardan korkmamalar, daha da ileri giderek insanlara ikence yaparak onlar rahatsz
etmeleri; onlarn yaptklarnn karlksz kalaca anlamna gelmez. Onun iin mminlerin
onlara kar aldr etmemeleri ve affetmeleri istenilmitir.(zek ve di., 499)
(Mslmanlar) Onlarn eza ve cefalarna kar af ve safh ile karlk versinler de, iyi
muameleden (davranlardan) ayrlmasnlar. Onlara kar byle yksek bir ahlk erdemlilik
dersi vermi olsunlar. Evet. (Mslmanlar tarafndan) Byle fazlet-i itimiyye (toplumsal
erdem) gsterilmelidir. Allah Telnn [bir toplumu] dnyadalar iken [kazanr olduklar ey
ile cezalandrmas iin] (Mslmanlar onlara kar) gzel ahlk ile davranmalar, bu
inkrclarn ez ve ceflarna kar sabr ve tahamml gstermeleri ve mriklere kar byle
erdemli bir davran emredilmektedir (ki, sonunda bu gzel davranlara kar, mrikler yine
de, yanllarnda srar ederlerse, artk belalarn bulurlar) Elbette ki: Hak yolunda sabr ve
sebat gsteren, fenalklara kar iyilikte bulunarak toplumun ahlkn dzeltmeye alan
kiiler, hirette byk dllere kavuacaklardr. Bunun aksine davranta bulunanlar da elbette
ki layk olduklar cezalara kavuacaklardr. Bir gre gre, bu ayetin hkm de, cihat
hakkndaki ayetin hkm ile nesh edilmitir (hkm kaldrlmtr). Veyahut bu ayetteki
kfirlerin affedilmesi gereken davranlarndan kast, kendileriyle cihat edilmesini
gerektirmeyen baz ahlk olmayan davranlarna kar af ve safh ile davranlp, intikama

17

kalklmamasdr. Byle af ile karlk verme, insanlk iin bir erdemlilik dersi oluturur ve
bir nice kimselerin ahlklarn dzeltmelerine bir vesile olabilir.(7/3335-3336)
Artk sen onlar brak ve bekle. Zaten onlar da beklemektedirler. (Secde suresi, ayet: 30)
[Artk] Ey Peygamberim! [Onlardan yz evir] yle kfirlerin yalanlamasna nem verme
[ve bekle] onlarn azaba urayacaklarn gzet. Elbette ki, onlar bir gn layk olduklar cezaya
kavuacaklardr. [phe yok ki onlar da] o inkrclar da [bekleyicidirler] onlar da kendilerinin
helak olacaklar gn beklemektedirler. (Onlar da sizin helak olmanz beklemektedirler
diye mana verilmesi, herhalde daha uygundur i.y.) Dier bir gre gre, onlar
Mslmanlarn Allahn yardmna kavutuklarn greceklerdir. Kendileri de yenilmi ve
rezil bir halde kalacaklardr. phe yok ki doru olan daima ykselir, onun zerine bakas
ykselmez. Nitekim az bir zaman iinde slmiyet, byk bir baary elde ederek ufuklara
yaylm, onu sndrmek isteyenler de mahvu pern olmulardr. Bu yetin, seyf
(kl/sava emreden) yeti ile mensh (hkmnn kalktn) syleyenler de vardr.(6/2776)
(Seyf yetinin de, bu yetin de uygulama yeri ve zamanlar farkldr. Hangi blgedeki
Mslmanlar hangi durumda iseler, g ve gszlk durumlarna gre, Kurnn tavsiye ve
emirlerini uygulayp dinlerini ve yaamlarn korumaya alrlar. i.y.)
Ey Peygamber! Allahtan korkmaya devam et ve kfirlere ve mnafklara itaat etme.
phesiz Allah her eyi bilendir, hkmnde hikmet sahibidir. Ve sana Rabbinden
vahyolunana uy. phesiz ki Allah yaptklarnzdan haberdrdr. Ve Allaha gvenip dayan.
Vekl olarak Allah yeter. (Ahzb suresi, 1, 2 ve 3. ayetler) Bu ayetler, Hz. Peygambere
Allahtan korkmay, ilh emirlere uymay ve Allaha gvenmeyi tavsiye buyurmaktadr.
yle ki: [Ey Peygamber! Allahtan korkmaya devam et] zerindeki peygamberlik vazifesini
yerine getirirken sabr ve sebattan ayrlma. [ve kfirlere ve mnafklara itaat etme] herhangi
bir korku veya mide kaplarak, ilh bir msade olmadka asla onlara meyletme. nk
onlar Allahn da, senin de dmanlarndr..[Ve] Ey Allahn kulu! Her iinde [Allaha
tevekklde bulun] kendi tedbirine gvenme, her konuda Cenab- Hakka itimat et, baary
Ondan bekle. [Vekl olmaya] kullarn korumaya ve himyeye, btn ilerde baary Yce
Ztndan beklemeye [Allah kfdir] bakalarna itimada ihtiya yok. Her kul, ilerini Cenb-
Hakka havale ederek, baary Ondan beklemelidir.(6/2780)
Kfirlere ve mnafklara itaat etme. Onlarn eziyetlerine (imdilik) aldrma. Allaha gvenip
dayan, vekil ve destek olarak, Allah sana yeter.(Ahzab suresi, 48. ayet) [Ve] Ey
yaratlanlarn en stn! Sen [kfirler ve mnafklara itaat etme] onlara sylemekle ykml
olduun hkmleri syle, kendilerine asla mdrda bunuma (syleminde gerekleri bypass
etme), senin aleyhindeki konumalarndan tr, endie duyarak onlara kar peygamberlik
vazifeni yerine getirmekten geri durma [ve onlarn ezalarn brak] onlarn eziyetlerine
aldrma. Mesela, Hz. Zeynep ile evlenmenden tr yle cahil ve beyinsiz kimselerin
dedikodularna nem verme, sabret. Cenb- Hak, onlarn eziyetlerini senden bertaraf
edecektir. nk sen, hak iin almaktasn, btn insanln iyiliini istiyorsun [Allaha
tevekklde bulun] her konuda Cenb- Hakka itimattan teslimiyetten ayrlma [ve Allah] seni
[muhafaza edici olmaya kfdir] o Yaratc, btn ilerinde seni baarya ulatrr,
dmanlarndan korur, senin yaydn din-i slm btn ufuklara ulatrr. O Byk Yaratc,
seni kuts bir g ile kuvvetlendirmektedir.(6/2818)

18

DPLOMATK DL NAZK

OLMALI.

Kullarma syle: szn en gzelini konusunlar. Sonra eytan aralarn bozar. nk eytan,
insann apak dmandr. (sra suresi, ayet: 53) Bu ayet, Hz. Peygamberin vazifesini,
inkrclar ile yaplacak konumalarn, tartmalarn bir skntya sebebiyet vermemesi iin, ne
kadar yumuaklkla ve ilme uygun bir ekilde yaplmas gerektiini gsteriyor. Cenb-
Hakkn kullar hakknda diledii gibi tasarrufta bulunacan, Allah Telnn evrendeki her
eyi bildiini bildiriyor. [Ve] Peygamberim Y Muhammed! Mmin [kullarma de ki]
mrikler ile inkrclar ile tarttklar zaman, onlara kar [en gzel olan sylesinler] onlara
kar iddet ve sertlik gstermesinler: onlarn nefretlerine sebep olacak ekilde konumasnlar
da, onlar en gzel bir slup ile irada alsnlar. [phe yok ki eytan] onlarn [aralarn
bozmaya alr] aralarnda mnakaalar, mcadeleler meydana gelsin diye, onlara kt
vesveseler verirler. [phesiz eytan] teden beri [insan iin] dmanl [pek ak bir
dmandr] artk onun o hince vesveselerine frsat vermemek iin, konumalarnzda
ihtiyatl, dikkatli hareketten ayrlmaynz. Nzike, bilgece szler ruhlar zerinde gzel etki
yapar.(4/1883-1884)
Tkip eden sr sresi 54. yette de yle buyruluyor: Ey insanlar! phe yok ki, [Rabbiniz,
sizi ok iyi bilendir] sizin kabiliyetinizi, maksatlarnz ve layk olduunuz eyleri ok iyi
bilendir. O Allah [dilerse size merhamet buyurur] sizi hidayete erdirir [ve dilerse sizi]
kusurlarnzdan tr (tevbe de etmezseniz) [azaplandrr] artk ey mminler! Bakalarna
hakaret etmeyiniz. Olabilir ki, o hakaret ettiiniz kimseler, yaantlarn
dzelterek, bu dnyadan iyi Mslmanlar olarak ayrlabilirler. O nedenle, onlar
ile gzelce tartmaldr ki, dorular kabul etmelerine arac olunsun. [ve]
Peygamberim! [seni onlarn] o inkrclarn [zerine bir vekil olarak gndermedik] onlar
korumakla veya onlar zorla Allahn rzasna ynlendirmekle emrolunmu deilsin. Sen
ancak bir mjdeci ve uyarcsn. Artk sen ve sana uyanlar, muhalifleri (slma kar
kanlar) en gzel bir yol ile irada almalsnz. Deniliyor ki: bu ayetteki emr-i ilh, cihat
hakkndaki ayetin inmesinden evvelki dneme aittir. (Ama) Bununla beraber, birok
konularda en gzel yolu tutarak, o ekilde halk irada devam etmek gerekir.(4/1884)
SIINILACAK TEK MAKAM, ALLAH: AZINLIK MSLMANLARININ TAKP
EDECE STRATEJ.
Rabbinin Kitabndan sana vahyedileni oku. Onun kelimelerini deitirebilecek yoktur.
Ondan baka bir snak da bulamazsn. (Peygamberim!) Sabah akam Rablerine, srf Onun
rzasn dileyerek dua edenlerle birlikte candan sebat et. Dnya hayatnn ssn isteyerek,
gzlerini onlardan evirme. Kalbini, Bizi anmaktan gafil kldmz kt arzularna uymu ve
ii gc arlk olan kimseye boyun eme.(Kehf suresi, 27 ve 28. ayetler)
TESBHE VE NAMAZA DEVAM.
(Ey Peygamberim!) Onlarn (Mekkeli putularn) sylediklerine sabret. Kulumuz Dvdu o
kuvvet sahibi zat hatrla. nk o, daima Allaha ynelirdi.(Sd suresi, 17. ayet) (Hz.
Dvdun gc, ibadete ok nem vermesinden geliyordu. Gecenin ancak te
birinde uyur, kalan saatlerini hep ibadetle geirirdi. Mekke dneminde inen bu
ayette de, zulm ve ar bask altnda olan ve Mekkede aznlk durumundaki
Mslmanlara, ibadete devam ile, Allahn yardm ile ancak bu skntlarn
aabilecekleri hatrlatlyor. i.y.) Ey Peygamberim! Senin hakknda Mekke
mriklerinin [dediklerine kar sabret] bu senin hakknda bir ilh imtihandr ve senin

19

mkft almana da vesle olacaktr. [ve kulumuz kuvvet sahibi] ibadet konusunda byk bir
sabr ve dayankllk sahibi olan [Dvdu an] onun hayatn gz nne al. Dvdun da ne
kadar g ve bilgi sahibi iken, bir nice zntlerle kar karya kalm ve Allah korkusundan
titreyerek peygamberlik vazifesini ne kadar gzel yerine getirmeye altn bir misal olarak
dn [phe yok ki O] Hz. Dvd, [ok] Hakka dnen, Allahn rzsn elde etmeye
alan [bir kii idi] geceleri kalkar namaz klard, dim bir gn oru tutar bir gn de
tutmazd. mam Buhrnin Trhinde yazl olduu gibi, Hz. Peygamber Efendimiz, Hz.
Dvdun ad anldnda o insanlarn en ok ibadet edeni idi buyurmutur.(6/3026)
ZNA VE HOMOSEKSELLK

ZGRLK DELDR.

Mslmanlar gerek kendi lkelerinde gerekse uluslar aras arenada, insanlarn gnah
ilememesi iin youn aba harcarlar. Sekler/dnsiz modern eitimin ve kitle iletiim
aralarnn toplumlar yanl ynlendirmemesi iin, hem dier toplumlarla olan ikili
ilikilerinde, hem de uluslar aras kurumlarda, insanlk iin zararl olan gnahlara kar
sylemlerini ve insanln balangcndan beri ilh kitaplarn bildirdii evrensel iyilikleri
anlatmay, bilimsel bir tarzda ve edeb bir slupla srdrrler. phesiz Allah, adleti, iyilii,
akrabaya yardm etmeyi emreder; irkin ileri, fenalk ve azgnl da yasaklar. O (Allah),
dnp tutasnz diye size t veriyor.(Nahl suresi, 90. ayet) ..yakn ve uzak akrabaya
muhta olduklar eyleri [vermeyi] iyilikte bulunmay da [emrediyor] bunlar en nemli
insanlk vazfeleridir. [Ve] O Yaratc, Ey nsanlar! Sizi [fuhiyattan] yasaklyor. Yani zin
gibi, livta (homoseksellik) gibi iffete ve insanla aykr, ahlk nezahete zt olan
irkin hareketlerden kanmaldr. Bunlar yapanlarn kbeti pek vahimdir(yetteki)
Fah kelimesi: ehvn kuvvetlerin ifrat derecesindeki heyecandr ki, selm tabiatlarn
nefret edecei, doru dnen akllarn noksanlk sayaca herhangi irkin bir davrantr.
eri erfin (erefli eratn) ruhsat dndaki ehevn lezzetler, bunlardandr. Bunlara
fuhiyt da denilir. Zin, livta (homoseksellik ve 1990lardan bu yana LBGT
denilen btn pislikler .i.y) nmahreme bakma gibi. Fuhiyattan olan bu gibi
eyler, itim hayat (toplumsal yaam) zehirler, ruhlar sndrr, cemiyet hayatnda
nezahatten, hakk nezfetten (temizlik) eser brakmaz.(4/1816)
(slm byle gryor,
zin ve homoseksellii. Avrupa Birlii, Bat ve Batnn global etkisi altndaki dnyann bir
ksm ise insan hakk ve kiisel tercih gibi eyler syleyerek bu zehirli eyleri mer
gstermeye alyorlar. Mslmanlarn tercihi ise elbette, Kurnn buyruklardr. i.y.)
DEVLETLER ARASINDA AHLKA AYKIRI DAVRANILARIN OALMASI,
HALKLARIN DA AHLKINI BOZAR.
pliini salamca bktkten sonra, zp bozan(kadn) gibi olmayn. Bir toplum dier bir
toplumdan (sayca ve malca) daha ok olduu iin yeminlerinizi, aranzda bir fesat leti
edinmeyin. nk Allah, bununla sizi imtihan etmektedir. Hakknda anlamazla dmekte
olduunuz eyi, kyamet gnnde mutlaka size aklayacaktr.(Nahl suresi, 92. ayet) [Ve]
Ey karlkl beyatlamada bulunanlar! (karlkl anlama yapanlar!) Bu anlamanz
bozmaynz [ipliini salamca bkp yaptktan sonra] bir vesvese, bir yanl dnce
etkisiyle onu [zp bozan kadn gibi olmayn] siz de kuvvetlice yaptnz ve hakknzda pek
yararl olduu kesin olan bir anlamay, bir sz-vermeyi bozup da, yle zararnza olan
davranlar yapmaynz. Byle bir hareket, byk bir bilgisizlik, bir ahmaklk eserinden
baka bir ey deildir. Mfessirlerin aklamasna gre, bu kadndan kast, Kurey kablesine
mensup Rita adndaki bir kadndr. Bu kadn, sabahtan leye kadar alr, ynden kldan ip
eirir bker, urgan yaparm da leden sonra ise kendisine gelen bir vesvese etkisiyle o
urgan sker, darmadan eder, bo yere alm olurmu. te bu, faydal eylerin kadrini

20

bilmeyip onlar bozmaya alanlar hakknda, madd bir misaldir. Ne yazk ki: Siz [bir
mmetin dier bir mmetten daha ok] say, kuvvet veya servet sahibi [olduu iin
yeminlerinizi aranzda bir fesda let edinirsiniz] sznzden dnmeye, ihanete vesile
edinirsiniz. Bu nasl doru ve uygun bir ey olabilir? Vakt-i zamannda kabileler arasnda
karlkl anlamalar yaplrm, sonra bir kabile dier bir kabileyi daha kuvvetli ve
daha faydal grnce kendisiyle anlama yapt kabileyi brakr, ettii yeminini
bozar, hileye sarlr ve hemen dier kabile ile anlama yapard. Kabileler arasnda bu
tr davranlar oald ve bunun sonucu ahlk bozuldu ve muhedelerin (karlkl
anlamalarn/sz vermelerin) bir kymeti kalmam oldu. Halbuki insan sznde sabit
olmaldr/durmaldr. yle gereksiz yere bir muhedeyi byle bir hyanetle bozmak
doru olmaz. Bu tr davranlar sonucu, cemiyetler (toplumlar) arasnda itimat
(gven) kalmaz.[phe yok ki, Allah Tel sizi bununla] toplumlarn kuvvet ve servet ve
benzer eylerde farkl seviyelerde olmalaryla [imtihan eder]..(4/1818-1819)
TEK BRHM DN: SLM.
Gerekten brahim, Hakka ynelen Allaha itaat eden bir nder idi. Allaha ortak
koanlardan deildi.(Nahl suresi, ayet: 120) Bu ayet, Allahn birliini ve peygamberlii
inkr eden ama Hz. brahime bal olduklarn syleyen ve ona sayg iddiasnda bulunan
mrikleri ret ediyor. Bundan sonra gelen 121-122 ve 123. ayetlerde de, brahim
aleyhisselmn zelliklerine ve kavutuu ilh nimetlere iaret ediliyor. lh din konusunda
Hz. brahim ile Hz. Peygamberimizin bir ve ayn olduklarn ve brahim aleyhisselmn
mrikler ile bir alkasnn bulunmadn bildiriyor. yle ki: Ey milletler! Hz. brahim
hakknda yanl inanlarda bulunmaynz [muhakkak ki brahim] aleyhisselm, sahip olduu
erdemler ve olgun davranlar ile balca, kendi bana [bir mmet idi] Ehl-i tevhdin
(Allah bir kabul edenlerin) reisi, zamanndaki insanln en birinci muvahhidi (Allah
birleyen) idi. Birok yksek zellikleri vard ki, bunlar da herkeste bir araya gelemez. zetle,
dokuz yksek vasfa sahip idi ki, bunlarn birincisi, tek bana bir bamsz mmet
mahiyetinde bulunmu olmasdr. kinci vasf da o [Allaha itatkr idi] Hak Telnn btn
emirlerini yerine getirirdi. nc vasf da hanf idi. Yani [btldan (bo inanlardan) uzak
idi] btn btl dinlerden uzak olup, din-i ilhye sarlm idi. [Ve drdnc] vasf da
[mriklerden deildi] hibir zaman mrikler ile bir alkas yok idi, daha ocukluundan
itibaren muvahhid (Allah birleyen) idi; putlarn, yldzlarn ve dier yaratlmlarn ibadete
layk olamayacaklarn toplumuna kar en ak kantlarla ispata almt.(4/1839)
(Abrahamic religions brhim dinler yoktur, sadece Abrahamic religion brhim din
var, o da slmdr. Yahd ve Hristiyanlarn inan sistemlerinde birden ok varl da tanr
kabul edip irk komalar, sonra da brhm aleyhisselma ballktan sz etmeleri, hem bir
yalan sz, hem de brhim peygambere bir iftiradr. Mslmanlar da konumalarnda dikkatli
olmal ve Mslman-olmayanlarla bir arada bulunulduunda, Ali Bardakolunun dedii gibi
Hepimiz demin ocuklaryz demelidirler ki, doru olan budur. i.y.)
ZAFER, ALLAHTAN

KORKMAYA BALIDIR.

Sonra onlara kar, size tekrar galibiyet ve zafer verdik; servet ve oullarla gcnz
artrdk; saynz daha da oalttk. (sra suresi, 6. ayet) Bu ayet, gnahlarndan tevbe
etmi olan sril oullarnn tekrar nimetlere ve varlklara kavutuklarn bildirirken, bundan
sonraki ayette de artk yapacaklar iyilikler ve ktlklerin kendilerine ait olacan bildiriyor.
Tekrar isyan edip, haklarndaki ikinci ilh tehdidin ortaya kt zamanda nasl bir felket ve
helke urayacaklarn ihtar ediyor. Bu gibi bdirelerden ibret alarak, durumlarn slaha

21

alanlarn ilh merhamete kavuacaklarn da mjdeliyor. nkr ve gnaha dnenlerin de

tekrar felkete uratlacaklarn ve hirette de ebediyen cehennemde kalacaklar aklanyor.
yle ki: Ey sril Oullar! O yenilginizden bir mddet [sonra onlarn] o sizi yenmi olan
toplumlara [kar, size tekrar galibiyet verdik] yeniden bir devlete, bir egemenlie
kavutunuz. Deniliyor ki, bu Hz. Dvdun zamanna tesadf eder. Aradan (yenilgilerinin
zerinden) yz sene gemiti. sril Oullar fesatl brakmlar, tevbe ve istifar
etmilerdi. Dvd (M.. 1040-970) aleyhisselm balarna gemi, dmanlarn yenmilerdi.
Dier bir gre gre ise, Danyal aleyhisselm (M.. 620-538) zamandr. Hz. Danyal,
hcum ile sril Oullarn esirlikten kurtarm ve ama dnmlerdi. [Ve] Cenb- Hak,
sril Oullarna hitaben buyuruyor ki: [size mallar ve oullar ile imdt ettik] vaktiyle
mallarnz yama edilmi, ocuklarnz ldrlmt. Yeniden servete ve evlda kavutunuz,
dmanlarnza kar savamay baardnz [ve sizi irete] dmanlarnza kar,
dmanlarnzdan [daha ok kldk] sizi byle ilerlettik. Artk bunun kadrini bilmeniz
gerekmiyor muydu?(4/1851-1852)
SALAM ZIRHLAR YAP.
Geni zrhlar ml et, dokumasn ll yap. (Ey Dvd ilesi!) yi iler yapn. nk Ben,
yaptklarnz grmekteyim.diye(vahyettik).(Sebe suresi, ayet: 11) Evet. Hak Tel
Hazretleri, Dvd aleyhisselma yle bir kuvvet, bir kbiliyet vermi ve yle de emretmiti:
Ey Dvd! [Geni uzun zrhlar yap] onlar giyeceklerin vcutlarn bolca rtsn [ve zrh
halkalarn gzelce dzenle] onlar pek ar da ve pek hafif de olmasn. Her ynden uygun
olup, gzelce dokunmu bir halde bulunsun. [ve iyi davranlar yapn] hepiniz de gzel,
Allahn rzasna uygun davranlara devam ediniz. Cihat iin hazrlanan zrhlar da, bu gzel
davranlardan saylr. Kullarn zaten grevleri de, gzel davranlarda bulunmaktan
ibarettir..(6/2849)
G: AZINLIKLAR N BR ZM
FOR MINORITIES)

(IMMIGRATION AS A SOLUTION

..ve derhal onu (brhmi atee atn! dediler. Bylece ona bir tuzak kurmay istediler. Fakat
Biz onlar rezil ettik. (Oradan kurtulan brhm) Ben Rabbime gidiyorum. O bana doru yolu
gsterecek. Rabbim! Bana salihlerden olacak bir evlat ver dedi.(Bylece brhm, inkrclar
diyarndan hicret ederek, ama gitti.(Sfft suresi, 98, 99 ve 100. ayetler) [Ve] brhm
aleyhisselm [dedi ki: phe yok ben] bu diyardan gideceim. Evet. Ben [Rabbime
gidiciyim] bu inkr yurdundan ayrlp, Onun emredecei bir yere gidiciyim. [elbette O, beni
doru bir yola iletir] Orada din vazifelerimi emniyet iinde yerine getirmeye g yetiririm.
Bu gidecei yer ise, am diyarndan (byk Suriye blgesinden) Arz- Mukaddes idi (daha
sonra ve imdi Hall denilen kent idi. Tefsr-i Mergde deniliyor ki, bu ayette yle bir
iaret vardr: Bir insan bir yerde dinini Allahn rzasna uygun bir ekilde yerine
getirmeye muktedir olamazsa, dier bir yere hicret etmesi icap eder
(gerekir).(6/2992)
(Peygamberim! u szm mmin kullarma) Syle: Ey inanan kullarm! Rabbinize kar
gelmekten saknn. Bu dnyada iyilik yapanlara, iyilik vardr. Allahn yeryz genitir. Yalnz
sabredenlere mkftlar hesapsz denecektir.(Zumer suresi, ayet: 10) Allahn yeryz
genitir cmlesinden kfirler arasnda Allaha kar ibadet ve kulluunu yapamayan
kimsenin, inancn yaayabilecei yere hicret edebilecei yorumu yaplmtr.(zek ve
di., 458) ..[ve Allahn yeryz genitir] Onun kullar iin gzelce barnacaklar nice
yerler vardr. Bu nedenle, bir kul bir yerde barnamazsa, zerine den vazifeleri

22

yerine getiremezse, baka bir yere kp gidebilir.. Bir rivyete gre de bu ayet,
Mekkede mriklerin eziyetlerine uram olan mminler hakknda veya
Habeistana hicret eden Cfer b. Eb Tlib ve arkadalar hakknda
inmitir.(6/3069)
phesiz Biz, Msaya da Hrna da nimetler verdik. Hem onlar, hem toplumlarn o
byk skntdan kurtardk. Kendilerine yardm ettik de, galip gelenler onlar oldular.(Sfft
suresi, 114, 115 ve 116. ayetler) Bu mbarek ayetlerde Hz. Ms ile Hz. Hrnun
kssalarna iaret buyruluyor. Onlarn ve toplumlarnn kurtulmalar, ilh yardma
kavumalar anlatlyor. O iki mmin ve muhsin ztn bir dl olmak zere, bu dnyada gzel
bir nma bir selma mazhar olduklar aklanyor. yle ki: [phesiz, Ms ve Hrna da
ihsanda bulunduk.] Onlar da peygamberlie nail kldk, din ve (ok skntl uzun yllardan
sonra) dnyev nimetlere kavuturduk, onlar dmanlar olan Msrdaki Kptlerin
tasallutundan kurtardk. [Ve ikisini de ve toplumlarn da] Hem Hz. Ms ile Hz. Hrnu ve
hem de onlarn toplumlar srl Oullarn [pek byk bir gamdan kurtardk] onlar,
Firavunun ve toplumunun kt mumelelerine hedef olmakta idiler. srl Oullar onlarn
esreti altnda zelil bir halde yayorlard. Sonra Cenb- Hak onlar, o esretten, o zntden
kurtard. [Ve onlara yardm ettik] Ms ve Hrn aleyhimesselm, ilh yardma kavutular da
toplumlarn Msrdan alp kardlar, onlar esretten kurtardlar. [artk galip olanlar, onlar
oldular] Firavun ile lekeri (askeri) ise ilh kahra urayarak tarihe gmldler de, onlarn
yerlerine ve mallarna srl Oullar sahip olarak, devlet ve saltanat onlarn eline
geti.(6/2997)
(Msr binlerce yl yneten Firavunlar bugn nerede? Dnyann byk ksmn eline geiren
(Byk) skender(Alexander the Great)in devleti onun otuz yanda lmnden ok ksa
sre sonra paralanmt. Yine 13. yzylda dnyann byk blmn igal eden Moollar da
yz elli yl dolmadan, egemenliklerini byk lde yitirmilerdi. Bugn Makedonlarn da
Moollarn da, uluslar aras arenada hibir arlklar yok. Byk devletler ve onlarn
yneticileri ve halklar, kibir ve gurura kaplmamal, kendilerinden nce nice byk
imparatorluklarn tarihe gmldn unutmamaldrlar. ki binli yllarn banda byk bir
gurur ve kibirle slm lkelerine kar koalisyon halinde hcum eden Atlantikin iki
yakasndaki Batl devletler, 2008 ekonomik krizinin zerinden bugn yedi yl gemesine
ramen, hl bellerini dorultabilmi deildirler. i.y.)
SICAK SAVATA ACINMAZ DMANA
Savata inkr edenlerle karlatnz zaman boyunlarn vurun. Sonunda onlara iyice vurup
sindirince, ba skca balayn (esir edin). Sava sona erince de, artk ya karlksz veya
fidye karl salverin. Durum u ki, Allah dileseydi, onlardan intikam alrd. Fakat sizi
birbirinizle denemek ister. Allah yolunda ldrlenlere gelince, Allah onlarn yaptklarn boa
karmaz.(Muhammed suresi, ayet: 4) Ayete gre, savata karlalan dmann boynu
vurulur, ldrlr. kertip gsz hale getirilince esir alnr. Esirler, ya balanarak veya
fidye alnarak serbest braklr. Fidye alma, mal veya esir mbdelesi (deiimi) eklinde
olabilir. Sava yce bir maksat iin emredilmitir. Bu maksad gerekletirerek imtihan
geenlerin, bu yaptklar, boa gitmeyecektir.(zek ve di., 506)
Bu ayet (ve bundan sonraki Muhammed suresi 5 ve 6. ayetler), Mslmanlarn, inkrclara
kar savaa atldklar zaman ne ekilde hareket ederek evket-i slmiyeyi (slmn
bykln/ ululuunu) ortaya koyacaklarn belirliyor ve cihadn mer oluundaki
hikmet ve yarara iaret ediyor. slm mcahitlerinin dnyada da, hirette de baarlara,
mutluluklara kavuacaklarn mjdeliyor. yle ki: Ey mminler! Kfirlerin ne kadar btln
(bo eylerin) peinden giden, dorudan uzak olduklarn renmi bulunuyorsunuz.

23

[imdi] yle [kfir olanlar ile] savata [karlatnz zaman] kahramanca davrannz. Dini
yceltmek iin, slmn erefini korumak iin, o kfirlerin [hemen boyunlarn vurunuz]
onlarn byk bir kitlesini ldrnz [sonunda onlarn kanlarn fazlasyla dktnz zaman]
onlarn biroklarn yaamdan yoksun brakp da, size kar cephe almalarn engellediiniz
zaman, [artk] geride kalan, esir den dman neferlerini [skca balayn] ki, size kar
tekrar cephe alamasnlar veya kap kurtulamasnlar [sonra da] siz muhayyersiniz (seme
hakknz var), onlar [ya bedelsiz zgrlklerine kavuturursunuz veya bir bedel karlnda
serbest brakrsnz] byle bir uygulama, ok defa ruhlar zerinde byk bir etki brakarak,
slmiyetin evketini (bykln) ve licenbne (iyiliksever) emirlerini anlamaya arac
olur ve slmiyeti kabullerine vesile olur ki tarihte bunun rnekleri oktur.
zetle, savaa katlm olan dmana kar byle bir uygulama yaplabilir. Mminlerin emri
(bakan) olan kii bu konuda muhayyerdir (tercih hakk vardr). [T ki, sava arlklarn
atversin] Yani kfirler yenilmi, silahlarn brakm, glerini kaybetmi ve Mslmanlara
kar cephe alamaz bir duruma gelmi olsunlar. te [i byledir] kfirlere kar
Mslmanlarn yapacaklar mumele, bu aklanandan ibarettir. lh msaade, bu ekildedir.
[ve eer Allah dilese, elbette onlardan] o kfirlerden savasz da [intikam alm olurdu] hi
cihada gerek grlmeksizin onlar mahvedip, tamamn yok edebilirdi. [Fakat] Ey
Mslmanlar! Sizi byle cihat ile ykml tutmas [baznz baznz ile imtihan etmesi
iindir] t ki: sizin hak yolunda sabr ve azminiz meydana ksn, slm mcahitleri herkese
bilinsin ve birer rnek gsterilecek kiiler olsunlar. slmiyet uruna canlarn feda eden slm
kahramanlar, cennetlere kavusunlar. Kfirler de ldrlerek, zelil biimde cehenneme sevk
olunsunlar. te bu imtihandan kast, bu sonularn meydana kmasn salamaktan ibarettir.
Yoksa Cenb- Hak, her hangi bir eyi bilmek iin, bir imtihan yapmaya h muhta deildir.
[ve o kimseler ki: Allah yolunda ldrlmlerdir] ehit dmlerdir [elbette] Allah Tel
[onlarn] din dmanlarna kar mcadele yapan o slm kahramanlarnn [amellerini (bu
davranlarn) zy klmayacaktr (boa gitmeyecektir)] onlar, o gzel amellerinden tr,
nice mkftlara kavuturacaktr. Evet. Allah Tel o mcahitleri [hidayete kavuturacaktr]
en gzel yola klavuzlayacaktr. Onlar dnyada iken eref ve ana ve Allahn rzasn
kazanacaklar ileri yapmaya ynlendirecek, hirette de en yksek derecelere erdirecektir. [ve
onlarn durumlarn slah edecektir] ibadetlerini ve gzel davranlarn kabul ederek,
kendilerini ilh ltuflar ile sekin hale getirecektir.
[Ve] Allah Tel [onlar] o slm mcahitlerini hiret leminde [cennete girdirir] onlar yle
ebed bir mutluluk yurduna kavuturur [onu] o cenneti, o cennetin zelliklerini, daha
dnyadalar iken [kendilerine] Cenb- Hak, Peygamberi ve lh Kitb araclyla
[bildirmitir.] slm mcahitleri yle yce yerde birer ikmetgha sahip olacaklardr..Bu
ayetler, cihadn birok faydalar ierdiine iaret buyurmaktadrlar. Geri slmiyet, bir adalet
dinidir. zgrlk ve eitlie uyulmasn emretmektedir. nsanlar, ilh dine bir zorlama ile,
bir sava zoru ile davet etmez. Aksine hikmet ile (bilimle), gzel t ile arr ve akl ve
nakl kantlar ile insanl aydnlatmaya alr. Bu daveti kabul etmeyenlere kar ise,
bu kiiler dmanca bir tavr alp da slmn varlna saldrmak istemedikleri
srece, kendilerine sava almak gerekmez. Fakat baz zaman da olur ki, slm varln
ve mukaddes deerlerini korumak ve savunmak iin savaa lzum grlr. Bundan tr de
cihat, byk bir toplumsal yarar ierir. Geri slmiyet, bir merhamet dinidir. Bir afiyet ve
huzur dinidir ve btn insanln ilh din sayesinde toplanarak, tek vcut hkmnde
bulunmalarn, birbirleri hakknda iyilik temenni etmelerini emreder. Ama ne yazk ki,:
insanlar arasnda eitli ihtiraslar grlp durmaktadr. te Mslmanlarn, bu Mslman
olmayan eitli milletlerden olabilecek ihtiras sahibi yneticilerin kahreden
penelerinde esir olmamalar iin, cihada hazr bulunmalar, yaamlarn

24

srdrmeleri iin mutlak gerekli bir arttr. Bunu takdir eden bir slm toplumu,
daima kuvvetli bulunmaya alr ve kendi varln ve geleceini koruyabilmek
iin, zamann gereklerine gre mcehhez ve msellh (silahl ve donanml) bir
halde bulunur. Bunu salamak iin de, servete ve almaya ve gayrete ihtiya
grlecei iin iktisat ve retim alannda faaliyetlerine devam eder. slm
toplumunun fertleri, eitli sanatlar (teknolojiler) ile megul olurlar ve bu fertlerinin
saln, gzel ahlkn ve faydal faaliyetlerini artrmaya alr dururlar. Bu sayede
muhtemel tehlikelere kar da etin bir tavr alm olacaklar iin, Allahn izniyle
o tehlikelere dlmez ve dmanlarn mitleri krlr da dmanlar barl bir
tavr almaya mecbur olurlar. Bunun iindir ki Hzr ol cenge, ister isen sulh-u salh
denilmitir.
Evet. Lzum grldke dmanlara metin bir tavrla cephe alarak, Cenb- Hakka
gvenerek, tevekkl ederek, baary Ondan beklemelidir.
Vr iken elde mdr, cenk- kavgadr abes,
Dmen-i bed-tnete, amma mdrdr abes
(Durumu idare ederek, siyasetle, diplomasiyle bir d problemi halletmek
mmknken, savaa bavurmak abestir. Ama ahlksz dmana kar da, diplomasi
yollarnda zaman ldrmek abestir.)
Hanef bilginlerinin ouna gre bu Muhammed sresi 4. ayetin hkm kalkmtr, dier bir
ayet ile ki o da: fe-izenselehalehurul-hurumu.. haram aylar bitince mriklerle
savan.. Fakat, mfessirlerin ouna gre, bu ayetin hkm kalkm deil, hkm geerlidir.
Yani mminlerin yneticisinin tercih hakk vardr: esirleri ya bedelsiz olarak veya bir bedel
karlnda zd eder. Fakat sava bittikten sonra artk esirleri ldrmek, yasaktr. Fakat,
sava henz bitmek zere ise, elde edilen dmanlar, esir alnabilecei gibi ldrlebilirler de.
Bir de Arap mrikleri (puta tapanlar), bu konuda istisnadrlar. Onlar, artk bedel istenilmek
suretiyle serbest braklamazlar. Onlarla slmiyeti kabul edinceye kadar savaa devam edilir.
nk slm dini, ilk nce bu Arap yarmadas corafyasnda ortaya km, yaylm ve
oradan cihann her tarafna yayldndan, onlar yine inkrlarna dmanlklarna devam
ediyorlarsa, bu kabul edilemez bir durumdur.
mam Eb Hanfeden bir rivayete gre, esirler istisnasz olarak fidye=bir bedel alnarak
salverilmezler. slmiyeti kabul etmedikleri takdirde ldrlrler. nk onlar salvermek,
kfre yardm etmek demektir ki salnan esir bir sre sonra, tekrar Mslmanlara kar
saldrabilir. Fakat mam Malik ve mam fi ve mam Ahmed b. Hanbele gre ve mam
Eb Hanfeden nakledilen dier bir gre gre ise, Mslmanlarn yneticisi serbesttir yani
drt uygulamadan hangisini uygun grrse, onu uygular. Yani, slmiyeti kabul etmeyen
esirler, ya ldrlrler veya bir bedel alnmadan veya bir bedel karlnda serbest braklrlar
veyahut esir olarak slm diyarnda kalrlar (bkz. Sircul-Munr, Tefsr-i Merg, TefsrulVdh)(7/3384-3386)

25

BARI STEMEYN, ZAFER YAKINKEN (OK ZULM YAPMI GLERE

KARI)
(ISLAMIC HOT WAR POLICY)
Sakn gevemeyin. stn olduunuz halde bara davet etmeyin. Allah sizinle beraberdir. O
amellerinizi asla eksiltmez. (Muhammed suresi, ayet: 35) [phesiz o kimseler ki kfir
oldular] slm dininden yoksun kaldlar [ve Allah yolundan (insanlar) engellediler]
slmiyeti kabul etmek isteyenleri, o huzur dolu hayattan yoksun brakmaya altlar. Kendi
dinsizliklerini yaymaya alp durdular. [sonra da onlar] slm dinini kabul etmeksizin,
dinsizliklerinden tr tevbe etmeyerek ve balanma istemeyerek [kfir olarak ldler]
yle dinsiz bir halde, yaamlar sona ermi oldu [artk Allah, onlar balamayacaktr.] Onlar
ebed azaba urayacaklardr. Bu ayet, Ashb Kalb denilen, yani Bedir savanda ldrlm
ve habs (pis) cesetleri Kalb denilen kuyuya atlm olan mrikler hakknda inmi ise de,
hkm btn kfirleri kapsamaktadr. Kfirlerin Allahn katnda ne kadar knanm ve ne
derece Allahn kendilerine fkeli olduu bu ekilde aklandktan sonra; Ey Mslmanlar!
Siz o zelil (alak) kiilere kar [zafiyet (zayflk) gstermeyiniz] onlarla cihat ederken
korkup kamaynz. Onlarn grnrdeki (gl) durumlarna deer vererek, kendi eref ve
annz drecek davranlarda bulunmayn [ve sizler en stn] onlarn da stnde bir
makama sahip ve esasnda galibiyet durumunda [olduunuz halde] onlar [bara davet
etmeyiniz] kendinizi bara muhta gibi gstermeyiniz, cesaretinizi koruyunuz [ve Allah
sizinle beraberdir.] Allahn yardm size ynelik bulunmaktadr.[ve] Yce Yaratnz [sizin
amellerinizi eksiltmez] din yolundaki, cihat alanndaki alma ve gayretlerinizin dln
tamamen grrsnz de layk olduunuz sevaplara kavuursunuz.(7/3404)
YAHD-MRK TTFAKI, KBENN RTLER ALTINDA.
Eer Allah onlara srgn yazmam olsayd, elbette onlar dnyada baka ekilde de
cezalandracakt. Ahirette de onlar iin ate azab vardr. Bu onlarn Allaha ve Peygamberine
kar gelmelerinden trdr. Kim Allaha kar gelirse bilsin ki Allahn cezalandrmas
etindir.(Har suresi, 3 ve 4. ayetler) [Ve eer Allah onlarn zerine] O Ben Nadr
(Yahd Nadr Oullar kablesi) aleyhine [srlmeyi] Medne civarndan uzaklatrlmalarn
[yazmam olsa idi] bunu takdir buyurmasa idi [elbette onlar yine dnyada azaplandrrd]
daha byk felketlere ldrlme ve esirlie uratrd. Onlar bu cezaya hak kazanmlard.
[ve onlar iin hirette ise ate azab vardr] Onlar, o inkrlarndan tr, cehennemde
mebbet olarak azaba urayp duracaklardr. (Bu sureye isim olarak da verilen) Har
kelimesi, toplamak, bir yerde biriktirmek, bir topluluu yerlerinden karp sava ile
veya benzeri eylerle rahatsz etmek manasnadr. (Surenin) kinci ayet(in)teki ilk hardan
kast ise, Yahdlerin Medine civarndan def olup gitmeleridir. Onlar hakkndaki ikinci har
da kyamet gnnde olacaktr. Veya ikinci har onlarn Hz. mer tarafndan Hayberden
karlp, am tarafna srlmeleridir. Bu ayetlerin ini sebebine gelince: Hz. Peygamber
Medineye hicret edince, Ben Nadr Yahdleri ile bir muslaha (bar anlamas) yapt.
Onlar, Mslmanlarn ne lehinde ve ne de aleyhinde bulunmayacaklarna dair sz verdiler. Ve
Peygamber Efendimiz Bedir savanda baarl olunca, Onun Tevratta ismi yazl olan
peygamber olduunu sylemeye baladlar. Fakat daha sonra Uhut savanda Mslmanlar
yenilince tekrar pheye dtler ve Hz. Peygamber ile Mslmanlara kar dmanlklarn
gstermeye baladlar. Yahdlerden Kb b. Eref krk svari ile Mekkeye gitti ve
Kurey mrikleri ile grerek, Kbenin rtleri arasnda toplanarak
Mslmanlar aleyhine bir ittifak yaptlarBunun zerine Hz. Peygamber, Mednenin
gneyinde, yryerek yarm gnlk uzaklkta bulunan Zehre denilen bir kyde yerleik
bulunan Ben Nadr kablesine bir miktar asker ile giderek, Medine evresinden kp

26

gitmelerini istedi. Onlar ise, nce dnmek iin sre istediler ve bu mhlet iinde nasl
savaabilecekleri konusunu mzakere ediyorlard. Mnafklarn reisi Abdullah b. beyy ve
arkadalar ise, Ben Nadre gizlice haber gndererek Kalelerinizden kmayn. Savan. Biz
de sizinle beraberiz. Size yardm ederiz diyerek, Ben Nadri, Mslmanlara kar
ynlendirmeye altlar. Hatta: ayet yurdunuzdan kmak zorunda kalrsanz, biz de sizinle
beraber karz diye haber gnderdiler. Fakat Yahdlerin de, mnfklarn da bekledikleri
olmaynca, on drt gn (baz kaynaklarda yirmi bir gn sren) kuatma sonucu, Hz.
Peygamberden bar istediler. Ve sonunda eyalarn develerine ykleyerek Medineyi terk
etmek zere ve sava yaplmamak zere anlald. Ben Nadrin ou Suriye tarafna
Erhaya, bir-iki Yahd ile de Mednenin 153 km. kuzeyindeki Yahd yerleim yeri
Haybere gitmitir.(8/3668-3669)
(Yahdler, bu srgnlerinden sonra bin yz sene Erhada oturdular ve hi sesleri kmad.
Genel karakterleridir ki, Yahdler, bulunduklar yerdeki devletin gc kuvvetli ise, hi
seslerini karmazlar. Ama ne zaman ki, Osmanl idaresi zayflad ve daha sonra da kt.
Bunu frsat bilip, isyan edip etraflarna zarar vermeye baladlar ve hl da zarar vermeye
devam ediyorlar. Esasnda slam hkmdarlar, belki Yahdleri Erihadan da srmeli idiler.
Yani, slm devletinin hudutlarnn dna karmal idiler. nk her ne kadar, Yahd gce
boyun eerse de, rakibinin zayfln hissedince de, hemen insafsz bir timsah kesilir ve
kendinden olmayanlar tamamen yok etmek ister. Onlarn bu huyunu ok iyi bilen Avrupallar,
yzyllarca onlar ayr gettolarda oturtmulard. Daha sonra da Osmanl devleti zayflaynca
ve knce onlar Filistine ihra ettiler/srdler. Mslmanlar, g ellerine geerse, bu
Yahd ihrctn tersine evirmeli ve Filistindeki Yahdleri canlarna dokunmadan,
Avrupa ve Amerikaya gndermelidirler. i.y.)
MUMTEHINE SRES: SLM ULUSLAR ARASI LKLERN TEMEL
ESASLARI (THE MAIN PRINCIPLES OF ISLAMIC INTERNATIONAL
RELATIONS IN THE CHAPTER OF MUMTAHINAH).
Umulur ki Allah sizinle, dmanlarnz arasnda yaknda bir dostluk meydana getirir. Allah
gc yetendir, Allah ok balayan, ok efkat edendir.Mumtehne suresi, ayet: 7) Bu
ayette Allah, dmanlkta ar gidilmemesini, dman bir toplumun bir gn dost olabileceini
bildirmitir. Nitekim Hz. Peygamberin ve Mslmanlarn can dman olan Mekke ve
evresindeki mriklerin ou, sonradan slma girmiler, onlardan sonraki nesilleri de,
Allah yolunda cihat eden mminler olmulardr. Bylece ayette bildirilen ilh vaat
gereklemitir.(zek ve di., 549) Allah, sizinle din urunda savamayan ve sizi
yurtlarnzdan karmayanlara iyilik yapmanz ve dil davranmanz yasaklamaz.
nk Allah daletli olanlar sever. (Mumtehne suresi, ayet: 8) Din konusunda
savamayanlarn, Hz. Peygamberle anlama yapan ve Ona sadakat gsteren Huzeyl kabilesi
olduu ifade edilmitir. Bazlarna gre ise bunlar, Mekkede (mriklerin arasnda) iman
eden fakat hicret etmeyenler veya kadnlar ve ocuklardr. Ayet, Hz. Eb Bekirin kz
Esmnn Mekkede kalan annesinin, kendisini ziyaret iin Medineye geldiinde, Esmnn
annesiyle mrik olduu iin grmek istememesi ve Hz. Peygambere bu durumu sormas
zerine inmitir. (zek ve di., 549) Allah, yalnz sizinle din urunda savaanlar, sizi
yurtlarndan karanlar ve karlmanz iin yardm edenleri dost edinmenizi yasaklar. Kim
onlarla dost olursa, ite zalimler onlardr.(Mumtehne suresi, ayet: 9)
[Umulur ki Allah] Ey Mslmanlar! [sizinle, dman olduunuz kimseler arasnda bir
dostluk meydana getirir] yani sizinle Mekkede ve civarndaki mrikler arasndaki
dmanl sevgiye, nefreti de dostlua dntrr de, onlardaki inkrcl da, slm tasdike

27

(dorulamaya/kabule) dntrr ve o dinsizleri slm erefine erdirir. [ve Allah, Kadrdir

(gc yetendir)] Allah, yle hayrl bir devrim oluturmaya, ilh kudretiyle fazlasyla
yeterlidir. [Ve Allah Gafrdur] Tevbe eden ve istifr edenleri (balanma dileyenleri) affeder
ve gnahlarn rter ve [Rahmdir] kullar hakknda efkati ok fazladr. Tevbe edip, imann
dairesi iine girip de, artk bu dorultuda yaamlarn srdrenlere azap etmez, onlar ilh
rahmetine kavuturur. Nitekim, bu ilh aklama ayetin inmesinden ksa bir sre sonra
gereklemitir. Mekke fethedilmi, oradaki mriklerin bir ou seve seve slmiyete
girmi, (daha nceden Mslman olmu) sahbler ile aralarnda byk bir sevgi ve tesnd
(dayanma) ortaya kmtr. Kyamete kadar da zaman zaman nice fertler ve toplumlar,
slma girme erefine sahip olmakta ve slm kardelii dairesi iine byk bir istekle
katlmaktadrlar. unu da biliniz ki: Ey Mslmanlar! [Allah sizinle din konusunda savata
bulunmam] sizlere kar bilfiil saldrmam [ve sizi yurdunuzdan karmam] sizi zorla
ge mecbur brakmam [kimselere] Mslman-olmayan bu kiilere [iyilik
etmenizden] mesel hediye vermekten, nakit yardmda bulunmaktan [ve onlara
adaletli davranmaktan] haklarn dikkatle gzetmekten, hak kazandklar eyleri
kendilerine vermekten [sizi yasaklamaz] Mslman-olmayanlara bu ekilde
insancl, insafl ve adaletli uygulamalar, slma gre vlr, yasak deildir.
[phe yok ki Allah] O Byk Yaratc [adaletli davrananlar sever] hibir kimsenin
hakknda zulmedilmesine raz olmaz.
Rivayet olunuyor ki: Abduluzznn mrik olan kz ve slm ncesi dnemde de Hz. Eb
Bekirin ei olup daha sonra boandklar Kuteyle isimli mrik hanm, Hz. Eb Bekirden
olan kz Esmy grmek iin Medneye gelmi ve yannda getirdii baz hediyeleri de kz
Esmya vermek istemiti. Hz. Esm ise hem bu hediyeleri kabul etmemi ve hem de annesi
Kuteyleyi eve almam ve nasl davranacan soruvermesi iin, Hz. Peygamberin ei olan
kz kardei Hz. ieye haber gndermiti. te o srada bu ayet indi ve artk o hediyenin
kabul edilmesini ve Kuteylenin Esm tarafndan hanesine kabul edilmesini ve Kuteyleye
ikram ve iyilik yaplmasn, Hz. Peygamber, Esmya sylemitir. Sircul-Munr tefsrinde
naklediliyor ki, (Abbasiler zamannda Badat kadl yapan, Malik hukuku ve byk
hadisi) Kad smail b. shakn (200-282 H./ 816-896 M.) yanna bir zimm (slm devleti
vatanda olan gayr- Mslim) gelmi, kad da ona ikramda bulununca, kadnn yannda
bulunanlar onu bu yzden eletirince, o da bu ayeti okumutur. zetle, Mslmanlarn
zimmlere ve aralarnda bar ve anlama bulunan yabanclara kar insaniyet adna iyilik ve
naziklikle muamelede bulunmalar mmkndr. Daha dorusu slm ahlknn gerei budur.
Yeter ki, slm dba aykr, Mslmanlar kk drc bir i yaplmam olsun.
[Allah, sizleri ancak dn konusunda sizinle savam] din-i slm sndrmeye uram [ve
sizi yurdunuzdan karm], sahbleri Mekkeden kmaya mecbur etmi olan baz mrikler
gibi [ve sizin karlmanza yardm etmi] sizi karanlara yardmda bulunmu [olan
kimselere dostlukta bulunmay yasaklar] nk onlar hem aktan hem de kalplerinde
gizledikleriyle azl dmandrlar. Onlara kar gsterilecek bir dostluk, samimilikten ok,
Mslmanlar dk gsterecek bir davrantr. [ve her kim onlara dostlukta bulunacak olursa]
yle alen slmiyet dmanlarna kar sevgi ve ballk gsterirse [ite onlardr zalimler,
onlar] nk dmanla layk olan kimselere kar sevgi gstermi olacaklarndan,
yetkilerini ktye kullanm, kendilerini azapla kar karya getirmilerdir ve bylece pek
zalimce bir i yapmlardr.(8/3695-3697)
Ey iman edenler! Mmin kadnlar hicrete ederek size geldii zaman, onlar imtihan edin.
Allah onlarn imanlarn daha iyi bilir. Eer siz de onlarn inanm kadnlar olduklarn
renirseniz, onlar kfirlere geri dndrmeyin. Bunlar, onlara hell deildir. Onlar da bunlara
hell olmazlar. Onlarn (kocalarnn) sarfettiklerini (mehirlerini) geri verin. Mehirlerini
28

kendilerine verdiiniz zaman onlarla evlenmenizde size bir gnah yoktur. Kfir kadnlar
nikhnzda tutmayn, sarfettiinizi isteyin. Onlar da sarfettiklerini istesinler. Allahn hkm
budur. Aranzda O hkmeder. Allah (her eyi) bilendir, (hkmnde) hikmet
sahibidir.(Mumtehne suresi, ayet: 10) Hudeybiye anlamasyla ortaya kan durumu
dzenleyen bu ayete gre, Mslmanlara snan mmin kadnlar, kfirlere iade edilmeyecek,
kendilerine ayette belirtilen esaslar uygulanacaktr. Hudeybiye anlamasna gre, kfirlerin
iinden gelen mminler, tekrar onlara iade edilecekti. Ayet (ise), iade edilecek olanlarn,
sadece mmin erkekler olduunu, mmin kadnlarn kfirlerin nikhnda kalamayacaklar
iin, anlamann kapsamna girmeyeceklerini aklamaktadr. (zek ve di., 549)
Bu ayet, diyar- kfrden (yabanc lkelerden) kp, slmiyeti kabul etmi olduunu iddia
ederek, dr- slma (slm yurduna) gelmi kadnlar hakknda aratrma/soruturma
yaplmas lzumunu gsteriyor. Onlarn samimi bir ekilde Mslmanl kabul ettikleri
anlald takdirde, yurtlarna iade edilmeyeceini, nk Mslman olan kadnlarn kfirler
erkeklere, kfir erkeklerin de Mslman kadnlarna hell olmadn aklyor. Bu ekilde
dr- slma (slm yurduna) gelen kadnlarn alm olduklar mehirlerinin (mrik)
kocalarna iade edilmesini ve slm terk edip de, dr- kfre giden kadnlarn mehirlerinin de
Mslman kocalarna iade edilmesini emrediyor. Bu ekilde dr-kfre (Mslman olmayan
bir lkeye) giden ve mehirlerini de iade etmeyen/iade edilmemi dinden dnm bu kadnlarn
mehirlerinin, Mslmanlarn bir zaferi sonucunda elde edilecek ganimet mallarndan,
Mslman olan kocalarna denmesini (Mumtehne, 11. ayette de) teklif ediyor. [Ey iman
edenler! Size iman etmi kadnlar] Mslman olmayan erkeklerin eleri olup da, slmiyeti
kabul ettiklerini syleyerek ve yurtlarndan kp [hicret etmi olarak geldikleri zaman, onlar
imtihan edin] gerekten slmiyeti kabul edip etmediklerini, maksatlarnn neden ibaret
olduunu sorup anlamaya aln. nk, kocalarna zarar vermek iin veya bir Mslmana
k olup srf onunla evlenmek iin veya Mslmanlarn aralarna sokularak hafiyelikte
(casuslukta) bulunmak iin, mnafka kendisini Mslman gsterebilir. te byle bir kadn,
Hz. Peygamberin zamannda Medineye geldi mi, Peygamber Efendimiz, ona yemin ettirir ve
ne iin Mslman olduunu sorard. Din-i slm takdir ettiinden, Allah Tely ve Hz.
Peygamberi sevdiinden, din-i slma ynelme arzusunda bulunduundan tr geldiini
syleyince, Mslman olmas kabul edilerek, dr- slmda (Medinede) kalmasna msaade
edilirdi. [Allah onlarn imanlarn hakkyla bilmektedir] kalplerindeki btn srlarn
bilmektedir ve onlarn samim bir kalp ile slmiyeti kabul edip etmediklerini, ancak O
Byk Yaratc bilir. Mslmanlarn grevi ise, bir imtihan(yapmak)dr. sticvb (Soru-cevap)
eklinde, mmkn olduu kadar durumlarn anlamaktr. [imdi siz onlarn mminler
olduunu anlarsanz] slmiyeti cidd ekilde kabul ettikleri ile ilgili bir galip zan sizde
olumusa [artk onlar kafirlere geri dndrmeyiniz] nk [ne bunlar] bu artk mmin
olmu kadnlar, [onlar iin] o kfir erkekler iin [helaldir, ve ne de onlar] o kfirler [bunlar
iin] bu Mslman olmu kadnlar iin [hell olurlar] aksine aralarnda artk (evlenmenin)
haraml gereklemitir. Artk bu kadnlar iade etmek, byle bir haramn ilenmesine
sebebiyet verecei iin, elbette uygun olmaz. [Ve onlara] bu (Mslman olmu) kadnlarn
kocalarna [(daha evvel) harcadklar eyi verin] yani mehir olarak, bu kfir kocalar bu
kadnlarla evlenirlerken ne vermilerse, o mehirleri kocalarna iade edin [ve kendilerine
mehirlerini verdiiniz] taahht ettiiniz [takdirde o] hicret etmi [kadnlar ile evlenmekten
tr size bir gnah yoktur] eve. Bir ayrlma iddeti tamam olup da, rahimlerinde ocuk
olmad anlalnca, o kadnlar ile Mslmanlarn evlenmelerinde bir saknca yoktur ki,
bylece bu kadnlarn nafakalar salanm olsun..(8/3698-3699)
Allah, kendi yolunda kenetlenmi bir duvar gibi saf balayarak savaanlar sever.(Saf
suresi, 4. ayet) Bu ayet, Allah yolunda birleerek cihada atlanlarn ilh sevginin kapsamna
gireceklerini mjdeliyor. Ayetten anlalyor ki, Allah Tel, cihattan kananlar sevmez.

29

Fakat [phesiz, Allah o kimseleri sever ki, Onun yolunda] ilh din uruna [sanki bir salam
bina gibi] kurunla kenetlenmi pek salam bir duvar gibi [saf balayarak savarlar] birlik
iinde ve dzenli bir ekilde dmanlarn datmaya hezimete uratmaya alrlar. Byle
muttehid (bir arada) dzenli bir tavr almalar, kendilerinin manev kuvvetlerini artrr ve
aralarndaki birlii salar da dmanlarnn yreklerine korku drr ve dmanlarnn
hezimete uramalarna sebep olur. Saf saresinin bundan sonraki beinci ayetinde ise yle
buyrulur: Bir zaman Ms toplumuna, Ey toplumum! Benim, Allahn size gnderdii elisi
olduumu bildiiniz halde, niin beni incitiyorsunuz? demiti. Onlar yoldan sapnca, Allah
da kalplerini saptrmt. Allah, fsklar topluluunu doru yola iletmez. Ve ey
Peygamberim! Cihattan kanmann ve Peygambere kar gelmenin pek kt sonucunu
anlamalar iin toplumuna anlat [Bir zaman ki Ms] aleyhisselm [toplumuna dedi ki: ey
toplumum! Ne iin bana eziyet ediyorsunuz?] emrime kar gelerek sava terk ediyorsunuz,
benimle beraber cebbiriye (zorbalara/zalimlere) kar cihada atlmak istemiyorsunuz? Sen
ve Rabbin girin savaa, biz burada oturacaz diyorsunuz [ve halbuki, benim size bir Allah
elisi olduumu, phe yok ki, bilirsiniz] benim elimden (Allahn kudretiyle) meydana
gelmi Firavun hanedann ve devletini kahredici mucizeleri grdnz ki, bu mucizelerle
dmanlarnz helk etmi, siz onlarn hkimiyetinden kurtulmu bulunuyorsunuz..(8/37063707)
MSLMANLARA DMAN OLMAZLAR, SLMYET BLSELER.
..Eer Ehl-i Kitb da iman etselerdi, elbette kendileri iin daha hayrl olurdu. Onlardan
mmin olanlar vardr, ou ise fsk kimselerdir.(l-i mrn suresi, 110. ayet) [Eer Ehl-i
Kitb da] Yahdler ile Hristiyanlar da sizin gibi Allah telya ve Onun btn
peygamberlerine, kitaplarna [iman etselerdi elbette] bu iman [kendileri iin daha hayrl
olurdu] nk onlar yanl kanaatlerinden ve hareketlerinden kurtararak huzura ve afiyete
kavutururdu. Onlar bu slm gerekleri bilmemeleri sonucu ve (Mslmanlara)
hasetlerinden tr, riyset (bakanlk/ba olma) sevdasyla, avm- ns (halk
tabakalarn/alt tabakalardan olan halk) kendilerine tb klmak arzusu ile slmiyet
gibi btn insanl bir dire-i vahdete (birlik emberi iine) davet eden, btn insanlar
hakknda iyilikler ieren bir din-i ilhyi kabul etmeyip, muharref (balangtaki gzel ierii
deitirlmi/bozulmu) veya uydurma dnlere kymet veriyorlar. Maahz (bununla beraber)
[onlardan] o Ehl-i Kitab olan Yahdlerden Abdullah b. Selm gibi ve Hristiyanlardan Habe
hkmdar Nec gibiler slmiyeti kabul edip [mmin olanlar] da [vardr] Fakat o Ehl-i
Kitbn [ou ise fsk] inkrlarnda inat [kimselerdir.] Eer onlar, slmiyetin ne
yce, ne genel ve herkese yararl bir din olduunu gzelce dnecek olsalar,
kendilerini bu dn-i mbne girmek erefinden mahrum brakrlar m?
Mslmanlara kar hasmne (dmanca) bir tavr alrlar m?(I/435)
TE CEBRL GELD ! MMNLERE GRLMEYEN YARDIMLAR.
Ensrdan ilk ehit olan ite bu Hris b. Surka adndaki gentir, Bedir savanda. Hz.
Peygamber Efendimiz, Y Rab! Bana vaat buyurduun yardm nasip eyle diye dua etmi
ve hafife bir uyduya dalmt ve az sonra tebessm ederek uyanm ve yan banda bulunan
Eb Bekire: Mjde Y Eb Bekir! te Cebril ile dier melekler imdada geldiler diye
buyurmutu. Sonra da zrhn giymi Seyuhzemul-cemu ve yuvellned-dubur ayetini
(Qamer 45, 54: 45) okuyarak adrndan dar kmt. Zaten saylar fazla olan dmana,
baz kabilelerin de katlaca haberi yaygnlamakla, bundan baz slm mcahitleri endieye
dmlerdi. Bunun zerine taraf- ilhden Ehl-i slma yardm olunaca mjdelendi.
Rivayete gre o esnada gayet iddetli bir rzgr kp gz gz grmez olduu anda, Hz.

30

Cebril aleyhisselm ve dier melekler meydn- harbe girmilerdi. Melekler atlar zerine
binmi bir halde Bedir harbine fiilen katlmlardr. Bu Bedir savanda Mslmanlara
evvel bin, sonra iki bin, daha sonra da iki bin melek imdda gelmilerdir ki, mecmu
(toplam) ayette grld gibi be bindir..(I/450-451; l-i mrn suresi, 125. ayetin tefsiri)
EHTLE TEVK
(ENCOURAGEMENT FOR FIGHT/STRUGGLE IN
HOT WAR AND MARTYRDOM).
Eer size (Uhudta) bir yara dokunmu ise, phesiz o (kfir) topluma da (Bedirde) onun
kat bir yara dokunmutur. Ve o gnleri Biz, insanlar arasnda dndrrz. Ve Allah Telnn
iman edenleri bilmesi ve sizden ahitler edinmesi iindir. Ve Allah Tel zalimleri sevmez. Ve
Allah Tel iman edenleri semesi ve kfirleri helk eylemesi iindir.(l-i mrn suresi, 140
ve 141. ayetler) Bu ayetler, slm mcahitlerine (Uhud yenilgisinden sonra) tesell
vermekte ve glibiyet ile yenilginin hikmetlerine iaret etmektedir. Ve din dmanlarnn
sonunda kahrolup helk ile kar karya kalacaklarn gstermektedir: Ey slm mcahitleri!
Uhud savandaki olaylardan tr mitsizlie dmeyiniz. [Eer size] bu savata [bir yara]
ve buna benzer bir ey [dokunmu ise] bu yalnz size zg deildir. [phesiz] dmannz
olan [o] kfir [topluma da onun] o size dokunan yarann [dengi bir yara] ve dier skntlar
dokunmutur. Onlar da bu Uhud savanda yaralanmlardr ve onlardan da ldrlenler
vardr. Bununla beraber, daha evvel onlar Bedir savanda da byle dertlere/bellara
uramlard (size yenilmilerdi). yle olduu halde hi korkmadan yine size saldrdlar. O
halde ey Mslmanlar! Sizin iin korkmak ve kendinizi zayf sanarak dmanlarnzdan
kamak nasl uygun olur? [Ve o gnleri] yle zafer, galibiyet ve yenilgi dnemlerini [Biz,
insanlar arasnda dndrrz] bir gn bir toplum kazanr veya kaybeder; dier bir gn de
baka bir toplum ya kazanr veya kaybeder de zamann olaylar toplumlarn bazen lehine ve
bazen de aleyhine olarak ortaya kar. Bu bir hikmet gereidir. [Ve] bu gibi eitli olaylarn
ortaya k [Allah Telnn iman edenleri bilmesi] ayrmas iindir. nk Allah Telya
samimi iman etmi olanlar, bu gibi olaylarn birer hikmet ve yarar gerei olduunu
dnerek, gl bir iman sahibi olduklarn gstermi olurlar. Byle bir imandan yoksun
olanlar ise, mitsizlie derler ve savalardan kaarlar da kendi iyzlerini ortaya koymu
olurlar. [Ve] bu olaylarn byle eitli ekilde ortaya k, hem de [sizden] ey Mslmanlar!
Allah Telnn [ahitler edinmesi iindir] yani sizden bazlarnz ehdet erefine ulatrmas
iindir, veyahut sizden, btn dier toplumlar hakknda ehdet (tanklk) edecek bir sekin
topluluu oluturmak iindir. zetle, Ey Mslmanlar topluluu! Meydana gelen ve gelecek
olan galibiyetlerde ve yenilgilerde bu gibi hikmetler ve hedefler vardr. Artk asla mitsizlie
dmeyiniz de gerektike cihat meydanna atlmaktan geri durmaynz.(I/463)
HARPTEN KAANLARA MADD BR CEZ YOK.
Savatan kaanlar, daha ok Bat kltrnde bildiimiz ekliyle vatana ihanet suuyla
sulanp kuruna dizilirler. Osmanl dneminde de, zellikle 17. yzyldan itibaren meydana
gelen yenilgilerde, savatan kaanlar, bazen saylar ok yksek (binlerce) rakamlara ulaan
bir oklukla, kltan geirilerek ldrlmlerdir. Halbuki Hz. Peygamber, savatan
kaanlara byle hibir ceza uygulamamtr. Uhud savandan sonra Hz. Peygamberin sabrl
tavrn, mer Nasuhi Bilmen nce yetin meli ve sonra tefsriyle yle aklar:
imdi Allah Teldan bir rahmet sebebiyledir ki, onlara yumuak davrandn. Ve eer sen
irkin huylu kat kalpli olsaydn, elbette etrafndan dalrlard. Artk onlar affet, onlar iin
istifarda bulun ve onlar ile i(ler) konusunda mavere yap. Sonra azmettiin zaman da
Allah Telya tevekkl et. phesiz Allah, tevekkl edenleri sever.(l-i mrn suresi, 159.

31

ayet) Hz. Peygamberin peygamber olarak gnderilmesinden asl maksat, Cenb- Hakkn
hkmlerini halka gzelce bildirmektir. Bu da halkn kalplerini ekecek szlerle ve
kendilerine merhametli ve efkatli bir ekilde hitap etmekle mmkn olabilir ve onlarn baz
kusurlarn affetmekle, kendilerine ltuf ve efkat gstermekle olabilir. Bunun iindir ki,
peygamber olan zatn kalp katlndan uzak olmas gerekir ve yoksullara, zayflara oka
yardm etmesi gerekir. te Hz. Peygamberin de bu yksek ahlk Uhud savandan sonra bir
kez daha grlmt. nsanlk icab harp meydannda dalp ve bunun sonucu yenilgiye
urayp ama sonra da ndim (piman) olarak Hz. Peygamberin huzuruna dnen gzlere
kar, Allahn Elisi hain bir davran sergileseydi, sahbler Hz. Peygamberin hiddetinden
sklarak, etrafndan tamamen dalr giderlerdi. Byle bir durum ise, Mslmanlar iin zararl
olur, dmanlarn da iine yarard. Zaten Hak Tel Hazretleri de, O Peygamberine yle
emretmiti: [Artk onlar] o harp esnasnda dalp gitmi, senin emrine kar gelmi olanlar
[affet] yaptklarndan tr kendilerini hesaba ekme [onlar iin istifarda bulun] onlarn
gnahlarnn affn, Benden iste ki, senin efatini kabul ederek, onlar affma kavuturaym.
[Ve onlar ile] cihat ve benzeri [iler konusunda mavere et (gr alveriinde bulun)] bu
ekilde onlara iltifat gster ve onlara deer vermi ol, onlarn kalplerini kazan da kendilerine
kzgn olmadn aa vur..(I/483)

Bilmen mer Nasuhi (t.y.). Kuran- Kerimin Trke Meli lsi ve Tefsri. I-VIII. stanbul:
Bilmen Yaynevi
zek ve dierleri (Karaman Hayreddin, Turgut Ali, arc Mustafa, Dnmez brahim Kafi,
Gm Sadreddin) (1987/1407). Kurn- Kerm ve Aklamal Meli. Medne

32