ANKARA NIVERSITESI ILkRIYAT FAKLTESI

YAYINLARI
CIV

FARSA Dil BILGISI

(GRAMER)

Hazrlayan
Dr. smail BANGi
Dil ve Tarih - Corafya ve lhiyat Faklteleri Farsa Uzman

ANKARA NIVERSITESI ILAHIYAT FAKLTESI

YAYINLARI
CIV

FARSA Dil BILGISI

(GRAMER)

Hazrlayan
Dr. smail BANG
Dil ve Tarih - Co rafya ve ilhiyat Faklteleri Farsa Uzman

NSZ

1. Mart 1971 tarihinden beri Farsa Uzman olarak grevli bulunduum ilhiyat Fakltesi'nde okuma dersleri aras nda Farsa gramer dersini vermeye al tm . Fakat, Farsa'ya ayr lan ders saatlerinin azl
dolaysyla gramerin tamam rencilere verilememi tir.
Hem okutulmasna zaman kalmayan derslerin verilmesi, hem de
rencilerin iste i zerine, bugnk Farsa'nn gramerine uygun olarak
ve a a yukar Farsa gramerinin btn k smlarn ihtiva eden bir
Farsa Dilbilgisi (,- haz rladm.
Kitab n fihristinden de anla laca zere, bu kitab yazarken
dilbilgisi yazar TRK ve RAN'l hocalarn kitaplarndan ve Sayn
Prof. Dr. Meliha Ambarc o lunun notlarndan faydalandm.
Bu kitab n Farsa okuyan rencilere renimleri s rasnda ve
mezuniyet sonras almalarnda, ayr ca, Farsa'ya ilgi duyanlara yardmc olaca na kaniyim.
Eyll 1971

Dr. ismil BANG

Dil ve Tarih - Co rafya ve ilhiyat
faklteleri Farsa Uzman

SUNU

Farsa denen ran dili ile biz trklerin ilikisi ok eskidir. Bir
kere orta ve bat Asyada oturduumuz s ralarda iranl larla bat kom ularm z olarak uzun y llar birlikte yaadk. Gaznelilerden balayp Seluklu trkleri, Ak ve Kara Koyunlu trkleri, Bu ortak ya antt dahil
uzun yzy llar Srmtr.
Bu trk devletleri, zellikle Seluklular, orta ve bat Asyada ya yan,
K rgz, Ouz, zbek, daha sonra aatay vesaire gibi trl lehelerle konuan trk halklarndan olutuklarndan, o zaman, tek lehe
halinde, edebi rnlerle brokrasi ve diplomasi dili olarak gelimi bulunan farsay , resmi haberleme dili kabul ettiler. Bu durum, Seluklu
trkleri Anadoluya girip buray yurt edindikten sonra da 1277 y lna
dek srp gitti. Yani farsa, Anadolu Seluklulart Saray 'nda brokrasi
ve diplomasi dili olarak kullanld .

1277 de Karaman Beyi Mehmet Bey, btn i lemlerde, yaz mada

ve medreselerde trkenin tek dil olarak kullan lacan ilan edip bu emrini sk sk ya ve titizlikle uyguladt. Ama farsa lkede, uzun y llar
kullanlm ve bu dilde bir ok eser yazlm olduundan medreselerde
yabanc dil olarak arapa yannda okutulmakta devam edildi, bu yollarla
dilimize bir ok farsa kelime gemi oldu. Bu farsa kelimeleri ve ibareleri
aydnlarm z ve airlerimiz bol bol kullandlar. airlerin ve aydnlarn,
trke yan nda arapay ve farsay bilmeleri deta zorunlu gibi idi. airlerimiz yazd klar trke divanlarna kk birer arapa ve farsa divan
(divane) eklemezlerse divan airi saylm yorlardt.
Bu trke farsa ilikilerine enteresan bir misal, ah smail Safavi
ile Osmanl imparatoru Yavuz Sultan Selimin durumudur. ah smail,
ran hilkmdar olduu halde iirlerini trke yazm , Yavuz Sultan
Selim Trk hkmdar olduu halde farsa divan yazm tr.

Farsann trk okullarnda okutulmas yirminci yzy ln ilk eyrei

sonuna yani a a yukar latin albabesini kabul edi imize kadar srd.
Bu nedenlerle ve trk tarihi bata olmak zere tarihimiz ve kltrmzle
ilgili bir ok eserin yaz lm olduu bu dilin, iliihiyat, edebiyat ve tarih
retimi yapan yksek retim kurumlarm zda okutulmas ok faydal ,
hatta zorunludur. stelik, yabanc diller iinde bizim iin renilmesi en
kolay olan bir dildir. nk, sentaks ve gramer bakmlarndan bize en
yak n oland r, bu yzden renilmesi olduka kolayd r. Farsay Fakltemizde okutmakla grevlendirildi im yedi y la yakn bir srede-haftalk
ders program iki s nfta alt saati gemedii halde-rencilerim zerinde
bunu yak ndan mahede ettim.
Fakltemizde bir y ldan artk bir sredir farsa dersini stn bir
almkanl k ve ba ar ile vermekte olan ve btn retim ye ve yard mclar tarafndan sevilen, say lan Dr. smail Bangi, 1971 Eyll ay nda
rencilerimiz ve bu dille ilgilenen ki iler iin "Farsa Dil Bilgisi" ad
ile bir kitap hazrladn ve bunun, Iran ahl n n kuruluunun 2500.
y ldnm merasimi gnlerinde bas lm olmas n arzu ettiini bildirdi.
Dost, kom u ve karde inan halk nn byk nem verdi i bu trene
bizim de bir katk m z olmas d ncesi ile bu isteini sevinle kar ladm.
Yazar n ve Fakltemin ortak arzusu olan bu eserin bas m i i,mali
ve idari glkler yznden maalesef vaktinde yeti tirilemedi. Ama gene
de drt be aylk bir gecikme ile gerekle mi olmas bizleri sevindirdi.
Byle gzel bir eser haz rlam olmas ndan dolay Dr. smail Bangiyi
tebrik eder, bu yolla trk kltr hayat na katk da bulunmasndan dolay
teekkrlerimi sunarm.

Prof. Dr. Ne et a atay

A. . Ilhiyt Fakltesi Dekan islm Tarihi
Krss Krs Profesr

IINDEKILER
Sahife

A 1) nsz

2) Sunu

B 1) Isim

17

2)

Sfat

26

3)

Kinye (Zamir)

33

4)

Aded

5)

Fiil

6)

Kayd (Zarf)

7)

Huri:1'M izfe

82

8)

Hurf-i rabt

85

9)

Esvt (nlem)

42
49
78

88

C Cmle kuruluu ve tahlili

90

D Mastarlar ve szlk

97

Bibliyografya

119

DESTUR- ZEBAN- FARS

FARSA GRAMER

1
2

Bugnk Farsa ran'n en eski dili, Pehlevi ve Deri lisanlarndan meydana gelmi tir.
Her dilde oldu u gibi Farsada da yaz yazmak ve konu mak
iin kelimeler kullanlmaktadr. Bu kelimeler de alfabedeki
harflerden te ekkl eder.
Farsada otuz harf vard r.

T
Telffuz
elif
hemze
be
pe
te
se
cim
e
I./e'
be ( X )
dal
zal
re
ze
je
sin.
in.

F
F
Telffuz Harfler
,..:411
k:..1.
L>
T
,_..,
,...,'
r'r

I
( 1)'
L,

,..,
C

C
C
JI.b
JI;

J
'')

J
,.)

i
gir=

,. .,".

>
.:)

F
T
Telffuz Telffuz
.5 La,
sad
l...;,
zad
I:.
ta
1.I;
za
`ayn
<5``
gayn
':',.
,...:,
fe
,...,1;
gaf
,._:, IS
kaf
,...31r
gaf
lam
r'r
mim
r
,,.;
nun
vay
it J
he (gzel he) . k.
ye
,..s

F
Harfler
u<>
,. 1 ,'
.1,
1;
t.
I
ci
S

,.r
J
I
,.. )
J

(.5

Elif ile hemzenin fark udur:

Hemze kelimenin ba nda gelir ve elif eklinde yazhr
(Gzya ) kelimelerinde oldu-

rnek: j.I (Bulut) ve

u gibi.

Elif ise sadece kelimenin ortas nda ve sonunda gelir.

(Bilgin)

rnek: 1 ) 1, ( sim), yU (st) ve

5

Yukarda gstermi olduumuz otuz harften sekizi Arap

Zad
Ha ( c), Sad
dilinden Farsa'ya girmi tir: Se (
Ta ( ), Za ( ), 'Ayn (I) ve Gaf ( ).

Farsa'ya harfler birle ip birle memelerine gre iki ksma

ayrlrlar. Kendisinden nceki harflerle birle en fakat kendisinden sonraki harflerle birle meyen harfler 7 tanedir: I
J

rnek:

(isim)

(Alim)

1;b (Bilgili)

(Meydan)

(Zevk)

S tS" (Ka t)

( sim)

>>ly (Karde )

i 1;.; (Kad nlar)

411'.) ( sim)

(Yeillik)

a ( sim)

(Vali) j; (Taze)

Dier harfler ise gerek kendisinden evvel ve gerekse kendisinden sonra gelen harflerle birle irler.
rnek:

( yi) a, (Kt)
nun) ve

(Sadk)

(Mem-

Hemze ile elif kelimenin ba nda birle tii takdirde birisi elif
eklinde yazlr dieri ise med dedi imiz u ( ) uzatma i areti onun stne konur.
rnek:

T (Ate), yT (Su),

(Gne ) ve ,51.--T

(Gk).
8

z . I Harfleri d nda kalan harfler

-1; io
kelimenin ba nda ve ortasnda kk harfler ile yaz lrlar.
Ad geen harflerin yaz llarn u ekilde gsterebiliriz:
1 Farsada hemze kelimenin bas nda gelir hareke kabul eder. Elif ise her zaman skindir.

10

a-

r
harfleri aslnda di lidir. Birle tikleri zaman
(
ve (
dile gsterilmelidirler. Byk harf yaz ld zaman sondaki
di dier iki di e nazaran daha ukur ve daha geni yazl!.
rnek:

(Veremli). 1

.1,1 (Temel) ve 1

Bir kelimede iki Sin harfi, iki in veya bir Sin ile bir in birletirilmek istendiinde bunlardan birisi di li dieri dz olarak
yazlmas uygundur, bu ise tamamen di lerin kartrlmas ile
ortaya kacak glkleri nlemek iindir.
rnek:

s (Datmak-K rmak),
(Oturmak).

Ancak 'ayn ( L), gayn ( L) ve he

(J.

(Alt) ve ,.;.43

) harflerinin kelimenin ba-

nda, ortas nda ve sonunda ald ekiller ayr ayrdr:

(L

.- )

rnek: A

11.0

(Keder)
(Bahe)

(maum)

(Bilgili)
(Tarla)

j )

(Hrs)

. (Kederli) 11.; (Yeti mi )

C 1 9 A, (Hava)
(nleyi) el. (Ay)

( efkatli) 411;

Farsa'da btn harfler kelime sonunda byk harf olarak

(Ilim)
yazhr:
(Elbise) ?lz.S.- (Kitap)

10

Harekeler (

).

Farsa'daki btn harfler Trke'deki sessiz harfler gibidir.

Bu harfleri okuyabilmek iin onlar n zerine hareke koymaya
mecburuz. Harekeler iki k sma ayrlr : ksa harekeler
( ) ve uzun harekeler ( ).
1 Sin ve in harflerinin disiz ekilleri:
a) ,,, _>.
b)

11

izgiyi harf

a K sa harekeler u ekilde yazlr

olarak kabul etti imizde izginin stnde kalan harekeler Trke'deki a, e ve o, seslerine, alt nda
kalan hareke ise e ve i sesine yak n bir ses ifade eder.
A a daki rnekler bu harekelerin Farsa'daki seslerini
daha gzel a klamaktadr:
(Ehmed)1

..r5- 1 (Ekber)

(Osman)

2 Sa ,I (rdek)

(Karevan) 3

C.,1

(Besyar). 2

Bu harekelerden harfin zerine konulan dz i aret (Ekberde

oldu u gibi) Farsa'da Zeber ( i ;) Arapa'da Fetha, alt na
konulan dz i arete (Besyarda oldu u gibi) Farsa'da Zir ( J ;)
ve Arapa'da Kesre ve harfin zerine konulan kk vay eklindeki harekeye (rdekte oldu u gibi) Farsa'da Piy
ve Arapa'da Zamme denilmektedir.
b Alfabenin 33 harfinden oln elif, vay ve ye ( Ls . 9 . I )
harfleri di er harflerin sonuna eklendi inde uzun harekeleri meydana getirir ve o harflere A (T), U ( ve (
seslerini verir."'
rnek:
1

rj I j 1 9 I; b
1 9 t;
91=;.

Y Ir I 1; 1;

i^" 9 I Jj 9 J

9-

.);

.; J' 9J
c_s"

(51)

L5.2

c.S.)

ii J

..9;

(5-5

,5".

c3

J; S c
c3

JP
L5 1

LS

unu da hemen ifade edelim ki btn harfler hem k sa

ve hem de uzun hareke ile seslendirilebilirler:
j

L3 _9?
L

3 1 ,1

y 1.1

1 sim
2- ok
3 Kervan
4 Uzun Harekeler btn harflerle birle tiinde uzun nl sesler meydana kar. Bu uzun
sesler birok Farsa kelimenin temel hecelerini te kil ederler.

12

c5 J J J

1 J j_.> _J
14

9^" 1""

,s;

J.,

_r"

,L.)"

1-.9.

--.3

L:3

s- )5- se
.;

)5

3
.)"

LLL

rrr

(:)

Ls.a> j o, lo

.S (.5 S

-o

Almet-i
(Skin i areti). Onuncu maddede
belirtti imiz gibi Farsa'da btn harfler sessiz (Skin) dir,
ancak Farsa'ya yeni ba layan rencilere bunu hat rlatmak
iin Arapa'daki sakin i aretini kullanmalarn tavsiye edebiliriz. Sakin i areti u ekilde ( ) dir.
(Hasan)

rnek:.LS: (Kitap)
12

.9

J. 1. U, J. I, J,

u; 1;

(3. f

14

(S"

Li ji

'J J - J
t. J 99

C53 93 1 3

j;

I I

11

1, '

J., J.,

d i i 11

45.)

Sakin i areti de dahil olmak zere btn k sa harekeler zeber,

dile yeni ba layan renciler iin kullan l-

zir ve piy

mas faydal olan i aretlerdir; ancak dile al tktan sonra bu

i aretlerin kullan lmasna lzum kalmaz.
13

edde te did (
). Birbirinin ayn olan iki harf bir kelimede yanyana geldi i zaman bunlardan birisi yaz lr dierinin
yerine edde veya te did dediimiz u i aret ( ) yaz lm olan
harfin zerine konulur.
rnek: Testere (
Kir izi ( -45J

14

Noktal T harfi
Arapa'da yaz lan yuvarlak noktal
T ( ; ) harfi Farsa'da daima yat k ekilde kullanlmaktad r.
rnek: Rahmat
da rahmet (

15

) Para ("'.;

ve Zahmat ( aa-_;) kelimeleri Farsa've zahmet (

) eklinde yazlr.

Tenvin bis). ki Zeber, iki Zir ve iki piy eklinde olan i aret
Arapa'ya mahsus bir i aret olup, Farsa da
bu i aret yalnzca Arapa'dan gemi olan kelimelerde
kullanlr: nceden ( `)k :9 ) tesadfen ( )

13

Ancak baz kitaplarda yanl olarak Farsa kelimelere tenvin

konuldu u grlmektedir: can ile ( ve Dil ile (M.!;) gibi
kelimeler.
16-

Vav-i mdle (
). Farsa'da he - x (t) harfinden sonra gelen ve kendisinden sonra elif veya ye harfleri bulunan
vava ( ) vav-i mdle denir. Bunun d nda vavlar kendi
seslerini verirler.
rnek: Kzkarde
) - Okumak (
) Kendi (
veya kendi (
uymayan pek az kelime vard r.
rnek: Hoy

17-

18-

- (Iran'da bir ehir ismidir).

Sonunda elif, vay ve ye (,5 . j . ) harfleri bulunan kelimelerden sonra cevher fiili olan est (dir, mnas nda) gelirse
cevher fiili olan est'in elif'i d er. Kelimeler u ekle girerler:
1-

Bilgili (

4--

2-

Gzel (

<--

3-

Birisi

+ S?. )

o ul eki (almet-i
Ileride tekrar anlataca mz gibi Farsa'da isimler sonlarna ya ha (le 4- I+ .) yahut da an G l
,: + ) eki alarak o ul yaplrlar.
rnek: Kitaplar (

le

Aalar (

le

Adamlar (

<:.31

Gzler (
19-

) - Akraba
) Bu kurala

)
) ve Gzler (

le

He harfi - Hay-i Mimi (

)1 Bu harf kelimenin sonunda
geldii zaman okunan he ve okunmayan he olmak zere ikiye
ayrlr. Ayrca buna telffuz olunan he (Hay-i melfuz) ve telffuz olunmayan he (Hay-i gayr-i melfuz) da denilir.
rnek: A- Hay-i Melfuz iin ah (
B- Hay-i gayr-i melfuz iin ev

) - Ay ( )
- yuva ( 4;'1)

Hay-i gayr-i melfuzun (Telffuz olunmayan he) zellikleri:

1- Sonunda bu e it he (.) bulunan kelimeler, elif ve nunla
( ) o ul yaplrken he harfi (o) gaf-i Farislye (Farsa
Gafa-( ) dner.
1 Trke'de bu hey'e > ) gzel he denilmektedir.

14

rnek: Kle (

1.r

2-

Gz (

Ayn tipteki kelimeler, Arapa o ul eki olan elif ve te

( I ) ile o ul yaplrken he harfi (e), cim ( ) harfine
dner.
I +.e.:.:_,J)-Meyva

rnek: Yaz
3-

Bu harfle biten kelimelere mastariyet yas

inde ge (S) harfine dner.

) eklendi-

rnek: Yorgun (

Diri
4-

) Yorgunluk (
)

Dirilik

Bu gibi kelimelere vandet (birlik), nispet ve zamir yeleri

eklendiinde ye (,$) harfi yaz lmaz onun yerine he ( )
harfinin zerine hemze konur.
rnek: a- Evi ald m
b-

Save'li Adam ( '0 )1. i,. )

( *4.29 )

c- Sen gitmi sin

Yalnz bu gnk Farsa'da yukar daki cmleler daha ok

u ekilde yazlmaktadr:
A
B

li e il.,

,s1 e

C
S-

4;9'

Bu gibi kelimelerle isim tamlamas yap ldnda he (e)

harfinin zerine hemze ( ) konulur. Bu hemze ye (,s )
sesi ile telffuz olunur.
rnek: a- Sizin Eviniz

b- Benim Elbisem
20-

, 4;1-4-

'43 t.>-

Nun ( ) harfi be ( ) harfinden nce gelirse telffuzda Me

harfi gibi okunur, yanl]. de i mez.
rnek: Cumartesi (

r)

- embe).

15

Farsa'da kelime e itleri (

d.J.5

Farsa'da 9 trl kelime vard r. Bu trlerin her birisini

ayr ayr ve blmler halinde anlatma a al aca z. Kelime
eitleri unlardr:
) 3 Kinaye ( <+ l:S") (zamir)

1 Isim ( I ) 2 S fat (
4 Adet (

) 5 Fiil

16

) 6 Zarf (

) 8 Rabit Harfleri (J_ )

7 zafet Harfleri (
9 nlemler (

1-Isim - r
21

Varlklara ad olan kelimelere isim denir.

rnek:

22

ismin trleri:
1

( sm-i m)

1,1 (sm-i hs)

" ( sm-i zt)

" (ism-i mana)

3 4.1.7 " (ism-i cmid)

23

(Aa)

(Hasan) j.ap (Akl)

" ( sm-i mtak)

" ( sm-i me'rife) o,S. " ( sm-i nekere)

" (Ism-i basit)

" (sm-i mrekkep)

" (sm-i mfred)

" (sm-i cem)

sm-i m ve sm-i has:

a)

r lG I sm - i m. Kendi cinslerinin bireylerini iine alan

isme sm-i m denilir
rnek:

(At)

( ehir)

sm-i has. Bir tek varl a ad olan kelimeye ism-i

has denilir
r. I

rnek:
24

(Tehran) I j l5.fr (Ankara)

( bni Sina)

sm-i zt ve sm-i mna:

a)

sm-i zt. Gzle grlebilen varl klara ad olan

kelimelere sm-i zat denilir. rnek y lS (Kitap) 0.3.7.
(Perd)

b)

I sm-i mna. Gzle grlemiyen (varl dier bir

maddeye ba l olan) varlklara ad olan kelimelere sm-i
mna denilir.
rnek: 1.) (Bilgili-Dani ) Jk (Adalet' Adl)
17

25

ism-i camid ve ism-i m tak:

a)
sm-i cmid. Di er bir kelimeden trememi kelimeye sm-i cmid denilir. rnek ..,5" (Da -Kah)
(Sarmsak Sir)
(Anne-Mder)
b)
sm-i m tak. Ba ka bir kelimeden trememi olan
Kelimeye sm-i mtak denilir.
rnek:

) 1,5" (Adet-Kirdr)
(Davran -Reftr)
(Gz -

Bu kelimeler ,:).5,5" (Yapmak), ,;;;, (Gitmek) ve

(Grmek) mastarlarndan (Kklerinden) tremi lerdir.
26

sm-i mrife ve sm-i nekere:

a)

sm-i mrife Cmle iinde geen, dinleyen veya

okuyan tarafndan bilinen varlklara ad olan kelimelere
sm-i mrife denilir
rnek:

(Kitab okudum-Kitab-ra hndem)

r;., (.1_,ilz..1.! (Istanbul'a gittim-Be- stanbul reftem)
1 ) ,..1; (Mektubu yazdm-Nme-ra neve tem)

Bu cmlelerde kitap, stanbul ve mektup kelimeleri dinleyen

ve okuyan tarafndan anlalmaktadr.
b)

nekere Cmle iinde geen, okuyan veya dinleyen tarafndan bilinmeyen varl klara ad olan kelimelere
ism-i nekere denilir
(Bir kitap sat n aldm-Kitabi haridem)

rnek:

(Bir cam krld-ie-i ekest)

Bu iki cmlede dinleyen ve okuyan hangi kitab n alndn ve hangi camn krldn bilmiyor. sm-i nekerenin
5)
gsi areti kelimenin sonuna eklenen bir birlik (
teren ye ( is ) harfidir. 2
rnek:

(Bir at)

*.;-.).5 (Bir a a) ulz.S- (Bir kitap)

1 Tok, mnasnda da kullanlr

2 Bu gibi ye ( gs ) harfine belirsizlik ye'side derler.

18

27-

sm-i basit ve ism-i mrekkep:

a)

sm-i basit. Ba ka bir kelime veya ekle birle meden

tek ba na bir mna ifade eden kelimeye sm-i basit veya
ism-i sde (
denilir
rnek:

(Duvar-Divar) n. (Masa-Miz)

(Adam-

Merd)
b)

sm-i mrekkep: Ba ka bir ek veya kelime ile

birleerek bir mana ifade eden kelimelere sm-i mrekkep veya birle ik isim ad verilir.
rnek:

(Yiit-Cevanmerd)
(K ap c-Saraydar)
I j ,IS" (Kervansaray-Karevanser)

Birleik isimlerin trleri:

1-

ki isimden meydana gelen birleik kelimeler :

(Put evi-Buthne)
+1.4(Kervansaray-KarevanSera)

,:,I i .)-5-

2-

ki fiilden meydana gelen birleik kelimeler:

j
(Var ve yok-Hest ve nist)

3-

ki mastardan meydana gelen birle ik kelimeler:

(Vurmak ve vurulmak-Zeden ve hurden).

4-

Bir isim ve bir sfattan meydana gelen birle ik kelimeler:

(Yiit-Cevanmerd)
(Nehir ismi-Sefid-Rd)

5-

Bir ism-i fail2 ve dier bir isimden meydana gelen kelimeler:

(Yrtc huylu - Derende - huy)

6-

Bir ism-i mefal3 ile baka bir isimden meydana gelen

kelimeler: J.) a
(Krlm gnl- ikeste - del)

7-

ki zarftan meydana gelen birle ik kelimeler:

j
(Nasl ve niye - an ve era) - n o era

8-

ki sfattan meydana gelen birle ik kelimeler:

j
(yi ve kt-Nik ve bed) - Nik o bed
(Souk ve scak - Serd ve germ)-Serd o germ
,...,

ji ,:. (Horden) kelimesinin as l mnan yemekdir

2 Etken Orta ( sm-i Fail bahsine baknz)

3 Edilgen Orta ( sm-i meful bahsine bakunz)

19

9 Isim ve son ekten meydana gelen birle ik kelimeler:

(Ky-Dehkede) JLiI, (Bahivan - Ba ban)
10 nek ve isimden meydana gelen kelimeler:
(Gelir-Dermed)

(Ziyret- Bazdid)

11 ki isim tamlamasndan meydana gelen kelimeler:

<

)_;.) -k, (Hanmn babas - Peder-i

(Karyola-Taht-i hab) vs..
28

sm-i mfret ve sm-i cem:

sm-i mfret. Bir tek varil& ad olan kelimedir.

a)

(Aa)

rnek:
b)

sm-i cem.
kelimedir.
rnek:

29

(Duvar)

ki veya daha fazla varh a ad olan

(Aalar)

(Duvarlar) 1.(...1(Atlar)

Isimlerin o ullanmas .
Farsa'da isimler iki ekilde oullamrlar : Ha ( la ) ve An
( ,51)
(Atlar)
1.?6
(Aalar)
rnek:
Farsa'da isimler o ullanrken ismin canl veya cans z bir
varl ifade etmesi gz nnde tutulur.
a)

yet isim canl varla dellet ediyorsa sonuna an ( ,51)

eki getirilerek o ul yaplr.
rnek: Kadn
At
Adam
Aa

Kadnlar (

Atlar

Adamlar
Aalar

< JI 4-

Ancak halk dilinde canl varlklara dellet eden isimlerin,

ha ( ) ile o ul yapld grlmektedir.
rnek: 11:_; (kad nlar) l F l (Atlar)

lz

(Adamlar)

(Aalar)
b) E er isim cans z bir varha dellet ediyorsa, ha ( la) eki
getirilerek o ul yaphr.
1 Bir evli beyin hanmmn babas , kayn pederi.

20

rnek: Kitap

Kitaplar

(l 1:5" 4- lm -+-

Meyve - Meyveler ( j.. F lm +

Ta

Talar

)
)

Ancak vcut organlar ndan ift olanlar hem ha (le) ve

hemde an ( ekleri ile o ul yaplabilir; tek olan organlar yalnz ha (U) ile o ullanr.
)

rnek: Ka Ka lar

DudakDudaldar ( la ,1 =
BurunBurunlar
Ba Balar

(
(

Sonunda elif ve vay ( - I ) harfleri bulunan kelimeler,

elif ve nun ( ) ile o ul yaphrken elif ve nun ( dan nce
bir ye (,,s ) eklenir.
rnek: JLLl F 4:JI

1;lz (Bilgin-Bilginler)

ZJI

14A (Gren-Grenler)
(Sz syleyen-Sz syleyenler)
(Sava an-Savaanlar)

30-

Farsada baz kelimeler Arapa'daki gibi elif ve te ( ) ile

o ul yaphr.
rnek:

t/e

3 (Ky-Kyler)

:J

L1.!

(Bahe-Baheler)

Sonunda gayri melfuz (Okunm yan) hay- mim (. ) bulunan kelimeler elif ve te (
ile o ul yaplrken elif ve te den
nce bir cim ( ) harfi eklenir. Ve okunmyan he ( ) d er.
)

rnek:

4- I +

(Meyve-Meyveler)
(Yaz-Yazlar)

31-

Yazlta ve okunu ta tekil oldu u halde mna bakmndan

) denir.
oul olan isimlere de sm-i cem topluluk ismi (

e-;

rnek:

(Deste) ,Si
.t , (Ordu) -

(Gurup)
(Ordu)
21

Y.
N

5
32

(Ismin durumlar)
ki isim mna ve telffuz bak m ndan birbirlerine gre 3 durum
gsterirler:
1) J I ya (E anlaml). Yazllar ve telffuzlar ayr ayr
fakat anlamca ayn olan kelimelere js .51 j; (e anlaml) kelimeler denir.

rnek: JJ. = 4;U- (ev)

(gzel)

2)
(Benzer). Yaz l ve telffuzlar ayn fakat m(Benzer mte abih)
nalar ayr olan kelimelere
kelimeler denir.
rnek:

y 3 (StAslanMusluk)

3)
(Kart, zt anlaml) Telffuz ve mnada z t olan
kelimelere
(Kart anlaml) kelimeler denir.
rnek:

r.7r

33

22

(gece gndz)
(Souk Scak)

Isim cmledeki yeri bakmndan 4 ksma ayrlr:

1)

(zne durumu)

2)

(Nesne veya tmle durumu)

3)

I.,

4)

4;1,..:, 1

(nlem durumu)
(Tamlama durumu)

33/1. JU (zne durumu). Cmlede zne durumundan olan isimlere failiyyet ( c2...11; ) ismi derler.
rnek:

(Hasan mektup yazd)

4.1;

(Cam krld)
Cmlede 4S (kim-ke) ve aq (ne-e) sorular na cevap veren
kelime zne'dir.
(Bu sorular fiil yahut ykleme sorulmal dr.
Yukardaki rnekte zneleri bulmak iin:
)
Mektubu kim yazd ? - Hasan (
Ne krld ?
Cam (
)
33 /2.

(Nesne veya tmle durumu). Cmle iinde tmle veya

nesne yerinde bulunan kelimeye
(Nesne ve tmle
durumu mefuliyet ismi) denir.
rnek:
(Hasan pazara gitti). Burada pazar
kelimesi mefuliyet ismidir. Yani mefliyet (Tmle) grevini almtr.
Mefill iki trldr:
a)

Mef l-i bivasta

J j..a..) ismin hibir vastaya ihtiya gstermeden meydana getirdi i mefle (cmlede kimi l i g ve neyi 1 ) 4..- sorularna cevap veren) kelimeye
J
Mefl-i bivas ta veya sarih
derler. E er
mefl karmzdaki tarafndan bilinen bir mnaya dellet
ediyorsa cmlede, ra (I,) eki ile gelir ki buna Trkede
belirtili nesne ad verilir.
rnek: .

431.:- (Evi satn aldm)

.

.,4;,

(Babam grdm)

Bu e it mefl karmzdaki tarafndan bilinmeyen herhangi

bir eye dellet ediyorsa ra ( ) s z gelir ki buna Trke'de
belirtisiz nesne denilmektedir.
rnek: P u

csl.u1.- (Bir ev aldm)

b...5"

b)

(Bir kitap getir)

bevastai (
Jy...;2..) ismin bir
vasta ihtiya gstererek yani ba na a ada gsterdiimiz

1 Trkedeki tmle kar ldr.

23

harflerden birinin gelmesi ile ortaya kan mefule (cmlede 4S-j1 kimden, 4%-. JI neden, (
) 45-4.; kime, ( a )
4
neye, nereye, 1..."5:31 nereden, 4 %- vl y ne iin, 4SL; kim
ile, L ne ile ve bunlar gibi sorulara cevap veren kelimelere bevas ta ( J ) denir. Bu
mefillun i aretleri unlardr: ( 4;
be L ba >> (der) da
iin ve
) L:,

;I J 1.5';_,,,T ( retmen Hasandan mem-

rnek:
nundur)
33 /3 . 1.1;

,_:s

(Size bu sz sylendi)

(nlem durumu).

Kendisinden medet umulan hitap iin kullan lr Nidann i areti ismin sonuna gelen bir elif ( I ) dir.
rnek:

1.?.1.t. (Ey Allah Allahm)

I

(Ey Allah Allahm)

lzU*,

33 /4

(Ey Padi ah!)

(Tamlama durumu)
.411
(Tamlanan ve tamlayan)l dar ortaya kan
en az iki isme denilir. Farsada muzaf' n almeti kelimenin
sonuna gelen zir2 (ksa harekelerden birisidir). aretidir.
^y LS (Hasan'n kitab)

rnek:

(Selvi aac)
zafe 4 trldr:
a)
I (mlkiyet tamlamas ) Bu gibi izafede tamlama
bir mlkiyet mnasm ifade eder.
rnek:

1.-3" (Hseyin'in kitab )

(Ahmet'in elbisesi)

b)

4;UI (zellik ifade eden tamlama).

Tamlamada mzafn , mzafun ileyh'e ba lhn gsterir.

rnek: LL

(Bahenin kap s)
(Devenin zili)

1 Farsadaki tamlamada 4.11

tamlamamn aksinedir.
2 u ( ) i aret = tamlama i'si

24

(Mzaf ve Mzafn ileyh) s ras Trkedeki

c)

.r:g;

(Benzetme yoluyla yap lan tamlama).

Bu e it tamlamada bir benzetme vard r.

rnek :

(Ceylan gzl)
(lla benzer dudak)

d)

(Beyan eden tamlama). Tamlamada mzafnileyh mzfin nev'ini belirtir.

rnek:

(Cuma gn)

j ,..

(Selvi aac)
5,..:&;1 (Altn yzk)
-

Not: E er mzaf ve mzafn ileyh bir tek kavram ifade

ediyorsa mzafn altnda olan zir (-) i areti d er. Ve
bazen kelimelerin yazhlar da birletirilir.
rnek: J l o <-

L., (Dervignl sahibi)

j

- (Evli hanmn babas)

(Ev sahibi)

34

I (Kltme ismi). Farsada baz ekler vardr ki

bunlar ismin sonuna eklendi inde ismin mnas nda kltme
yaparlar.
Bu ekler unlardr: S (ke) aY (e) ve c. (he).
rnek: Kk adam
Kk kz

(
(

<- ,!.5"
,!.

s"

Kk bahe ( a V F 4
Kk kitap (

Kk o lan (

)
)

Kk kz

Bu eklerden ba ka kltmek iin kullan lan bir ka ek daha

vardr ki rnekleri az grld nden burada gsterilmemi tir.

1 Krmz dudak.
2 Okunuu: sm-i tasgir.

25

2- SIFAT

35-

Sfat: Bir ismi niteleyen kelimeye s fat denir.

(Bilgin adam)

rnek:

,_? 1::S" (Gzel kitap)

36--

Mevsf: ( j9_,..." ).) Nitelenen (Vas flandrlm mnas na gelen)

kelimeye Farsada Mevstif ad verilir. Bu kelime daima s fattan nce gelir. Ve sonu ksa harekelerden olan kesre ile okunur.
rnek :

JI:a7 y, (Tatl portakal)

(3T

37-

.)1..c.-T (Mavi gk)

E er mevsfun sonunda elif veya vay - I ) harflerinden birisi varsa kesre yerine, izfet ye'si denilen ye (, s ) harfi konulur.
csl,J, (Ksa ayak)

rnek:

cs1-1..3

(Souk gnler)
(Siyah kl)

38-

Bazen Farsada s fat mevsfdan nce gelir. Bu durumda izafet kesresi kullan lmaz.
rnek:

Kt ahlkh (
39-

yi adam

-1!

fil,
yesiiBirlik gsteren ye) Vandet yesi
((.5)
hem s fatn hem de mevsufun sonuna eklenebilir.
(Doru syleyen o lan)-

rnek:

(Do ru syleyen bir o lan)-

I
Da denilebilir.
1 Bakmz 138. maddeye

26

(Do ru syleyen bir o lan).

Gnmz gramercileri bu vandet veya birlik ye'sini ( )

mevsfun sonuna eklemeyi daha ok uygun buluyorlar.
40

Bir mevsuf iin ka s fat getirilirse getirilsin btn s fatlar n

sonlarnda izafet kesresi ve en sonunda at f yaynn yazlmas
gereklidir.
rnek: . 1. a A jt

(Sanatkr, bilgin

ve faz l retmenimiz).
41

Sfat her zaman tekil yaz lr. Mevsff o ul olsa bile s fat say
bakmndan ona uymaz.
.

rnek:
.
42

(Ders okuyan o lan)

(Ders okuyan o lanlar)

Sfatlar mfred (Tekil) ve mrekkep (Bile ik) olmak zere

iki ksmda mtala edilir:
a)

(Mfredtekil) genellikle s fatlar tekildir.

rnek:

b)

(Gzeliyi) -1; (Kt) 1.?3 (Gzel)

(Mrekkepbileik). Bazen s fatlar bile ik de olabilir:

43

.9

(Gzel yzl)

` i).

(Yalan syleyen)

(Sfatn durumlar):

43 /1 jpli
(Etken orta S fat- fili). Bu i i yapan ifade eden
kelimelere s fat- fili ad verilir.
rnek: .43;
(Kesen kl)
(Yakan ate )
Buradaki yakan ve kesen s fatlar, bir i yapma grevinde bulunmaktachrlar. Bundan dolay onlara J,1; R (S fat- failietken orta) durumunda olan s fatlar denir. S fat- failinin i aretleri unlardr:
a)

oas (nun, dal ve he) eki. Bu ek mzri kkne eklenir.

)

rnek: kesmekKesKesen (
VurmakVurVuran (

Bu ekilde yaplm sfatlar ba ka bir isimle birle irlerken

ekseriya bu nede ( ) eki s fatn sonundan kaldrlr.
27

rnek: Syleyen -> Sz syleyen -> Sz syleyen

.4:.?,.,r
Yakan -> Gnl yakan -> Gnl yakan
)

b) Elif ve nun ( .)1) bu ekde muzari kknn sonuna gelir.

4-

rnek: Glmek,- Gl ->.Glen (

Sormak -> Sor -> Soran (

j 4-

Gitmek -> Git -> Giden (

ii 4-

,...;Za )

Bu gibi s fatlar durum gsterdiklerinden bunlara 4,.%(Durum gsteren s fat, sfat-i haliye) denilir
Bu ekle meydana getirilen s fat-i faililer tekrarland zaman
elif nun (
) eki birincisinden kald rlr.
:31_.;) (:)1 J J 1 )

rnek: Titreye titreye ( .

sora sora

j,

(.

e) Elif (I) eki. Bu ekde mzari kknn sonuna getirilir.

.

c*J..

(grmek->gr->gren)

,:).. z!, (iitmek->iit-->iiten)

A ada gsterilen ekler bir ismin sonuna ilave edildiklerinde o ismi

l.;
(Sfat-i faili Etken orta)
durumuna getirirler:
1-

Ban (

) Bahe-banBaheban

2-

Ber

( J)

G l.!:> ,,,

Zahmet-herZahmet eken

Yvmiye-berYvmiyeci
3-

r-ur ( )i l)

Zahmet-r (

Kr

( j 15- )

28

.;..))

Mend (

6-

Ger

7-

Gin

8-

Nak (USU) Korku-Nak Korkan

.5;3)

jj
j

1.5

_,15"

-Mend yapanmemur ( .

J I.S" F x.

1.5. )

( ir) Demir-Ger Demirci

fke-Gin fkeli

j.

Zarar-kar Zarar veren

5-

)Zahmeteken

yi-kar iyilik yapan

)

J)

Yvmiye-r (ur)Yvmiyeci
4-

t}.! )

4- ,.-31-!

Snr-banS nr bekleyen

+
4--

4-

)
)

9
10

Ver ( ) 1 Ilim -Ver Bilgin

Gar

(..) .:S-- ) ren-gar retmen

(. j l.r3,T

Ar ( ) eki. Bu ek mutlak mazi fiilinin sonuna gelerek

Sfat-i faili elde edilir
(Satnalmak Satn ald

rnek:
Satn alan).

Bazen mrekkep s fatlarda (Birle ik sfatlar) S fat-i faili olurlar. Bunlarn yapl eklide yledir:
a)

ki isimden meydana gelirler.

rnek:

_rig. (Artist ve tiyatrocu)

112a- (Zllm eden)

b) Bir isim ve bir sfattan meydana gelirler.
rnek:

..t.,; t. .; (Gz mavi ) mavi gzl

(Kabaday, haydut ve serseri)

c) Sras yla bir n ek bir isim, veya bir isim bir n ekden
meydana gelirler:
1 Akll

y)

(.

2 Akll
3 Kaplan gibi

*- J aP

_L

( . ,1"

4 ah gibi ( aka layk) (.

d) Birle ik sfatlar bazen bir ism-i meful (Edilgen orta)
ile dier bir ismin birle mesinden meydana gelir.
1,.4-

rnek: Gnl rahat ( .

4_
T)

( . J >

Peri an

e) Bazen de bir isim ve bir ism-i mefuldan te ekkl eder.

rnek: Dertli ( .

J.> )

f) Bir zarf ve bir isimden de meydana gelebilir.

rnek: ;.) z jj (abuk zlenalngan)
(Ge intibak eden)
1 3 ile 9 ayn ekler olup sadece

kelimeleri ile ur okunur

29

43 /2- .

(Sfat-i mefuli edilgen orta)

Bir iten etkileneni ifade eden kelimeye (

Sfat,
mefuli veya edilgen orta denir. Bunlar ayni zamanda ism-i
mefuldrler. Yani mzi kknn sonuna hey-i mimi (Telffz
olunmyan he (o) getirilmesi ile yap hrlar.
rnek:

c;,::,5"

(ldrmek->ldrd-
ldrm )(Grmek->Grd-Grm )

4-

Bazen de elde edilen bu e it sfat-i mefuli ( J yi. ARA )

) kelimesi eklenir.
sonuna olmu manas na gelen ode (
rnek: ldrlm (

Birle ik sfatlar
a)

Grlm
(

):

Bunlar bir isimle bir ism-i mefulden trerler.

rnek: El-Pi mi-El ile pi mi veya elle haz rlanm .
Uyku-Bulanm-Uykulu
c4.JJ T
veya mahmur ( 4Bazen
birle ik mefuli sfatlarn sonundaki hey-i mimi
( ) d er.
rnek: El ile pi mi (
uykulu

b)

Faili sfatlarn almetlerinden olan ar (,I ) eki de bile ik

mefuliyet s fatnn manasm ifade eder.
(

... 2

3 jL5X > 4 0-1,t,

rnek: Tutkun veya giriftar

Tarz, adet veya i
44-

): Bir varl bir yere

Mensubiyet ifade eden s fat (
veya baka bir eye mensub eden kelimelere s fat-i nisbi denir.
rnek:

irazl

) - Sivasl (

Sfat-i nisbinin i aretleri unlardr:

1- Ye (,5 ) eki ismin sonuna eklenir.
rnek:

stanbullu (

1 Sfat- Faili (2) Sfat- mefuli (3) Sfat- fiili

4 Sfat- mefuli.
istisna :

30

j )

c59 J m

2-

n iyn ( ) eki, ismin sonuna eklenir.

rnek: Gm e mensup (

-E--

(
3-

ne = iyne Yene (

)Ar veya ta a mensup

eki, ismin sonuna eklenir.

) - Yne
)

rnek: Gm e mensup (
mensup veya Ynl (
4-

Gan ( ,:)1r ) eki ismin sonuna eklenir.

- SIS>J )

rnek: Tccar (.,1;1

5-

Telffuz olunmyan he (o) eki, hem ismin hem de say larn

sonuna eklenir.

rnek: ki gnlk veya iki gne mensup (

_p
- 0.3_,.> J.5)
) - Ona mensup
Yze mensup' (
(
)
6-

Aile ( T) eki ismin sonuna getirilir.

_
rnek: Erke e mensup veya erkek iin (
_
Kadna mensup veya kad na mahsus ( .3 + dAT
45-

4;1; j

).

Sfatlarn dereceleri (

Sfatlar dereceleri bak mndan ksma ayrlrlar:

a)

Mutlak sfat (
ve yahn ekilleridir.
rnek:

b)

yi (

). Bunlar s fatlarn mukayesesiz

) - Kt ( ) - Gzel (1 ;;;

Mukayeseli sfat (
). Bu gibi sfatlar bir mukayese sz konusu oldu u zaman mutlak s fatn sonuna ter
(
) eki getirilerek yap lan sfatlardr.
.;

rnek: Daha gzel (

+ y -->

- Daha iyi

Sfatlar mukayese edilirken ez ( 31 ), ile ke (

ve ta ( ) kelimelerinden birisini al r.

) - Hasan'n boyu benden daha uzundur.

rnek:
_31

c.L.,)- Bar savatan daha iyidir.

)- Bence bar savatan daha iyidir.

4S".;:t: c.1.0
(

45' )

13,;;.r.

)- lmek vatana hiyanet etmekten

daha iyidir.

1 Bu kelime Iran'da zel bir tren ve bayram anlam nada gelmektedir.

31

e) stnlk sfat (
) - Bu s fatlar benzerleri ile mukayese edildi inde en stn dereceyi gsteren kelimelerdir.
Mutlak sfatn sonuna terin (
) eki getirilerek yap lr.
rnek: En bilgili

,:f

En beyaz (
En yksek (

4-

kelimeleri hi
Beh ( 4.;), keh (45" ), meh (a.) ve bi
bir ek almaks zn mukayeseli s fat manas ifade eder.
rnek:

yi - daha iyi -> en iyi

( -->
kkdaha kk en kk 45 - 5,4.5"
Bykdaha byken byk ( aA

--> jt.4.* -

okdaha oken ok

it( )
1,45- )
)

Bu kelimelerden stnlk s fat yapmak istedi imizde sonlarna yen (

) eki getiririz.
rnek: En iyi
46-

47-

ve en byk (

en kk (

Beraberlik S fat (^ 9 l-S.

Farsada iki s fatn beraberli ini
veya e itliini gsteren kelimeler tanedir:
a)

endani (
( i'L;

): Benim boyum seninki kadar byktr.

5,.
)

b)

Hemend2 (
(.

c)

Endaze3 ( .3141 ) : Benim elim Hasan' n eli kadard r.

(.
)

Bu kitap o kitap gibidir.

)

Mutlak stnlk s fatlar (

), ok ( > )
ok (
) , ok (
) , iyi = ok (
. . ..... kelimeleri s fatlarm ba na geldiinde
ve.
onlara a rlk ve stnlk manas katarlar.
rnek: ok gzel (
ok scak

1 Kadar Miktar
2 Gibi
3 Miktar.

32

)
)

ok byk (

ok ar (

3 K NAYE al s

48

Kinaye; mnas ak olmayan, karine ile anla labilen kelimeye

denir. Kinyeler 5 k sma ayrlr:
1.

49

Zamir

2.

(
)
sm-i i are ( J UI (.1 )

3.

Mevsul

4.

Mbhemat

5.

Edevat- stifham (

ZAM R: (

)
)

) ; ismin yerini tutan kelimelere denir.

rnek: Behram, iranhlar lk Okulu talebesidir; o ikindileri (akamlar) ngilizce kursuna gidiyor.
)
.

( '-,?* (.9.4 1
Bazan da zamir bir cmlenin yerini tutabilir.
rnek: S hhat en iyi ni metlerdendir, ve o ak lllar nez)
dinde ikrdr (kymetlidir).
i
tm
(
J L(..tT
50

Zamir trldr: ahs zamiri (

ri ( JUI
) Mterek zamir (

51

A ahs zamiri (
ahs zamirleri ayr (
tiik ( J. ) olmak zere ikiye ayr lrlar.

) i aret zami).
ve bi-

1) Mnfasl zamirler:
Tekil (
Ben (
)
Sen ( J; )
O
( il) (

oul (

Biz (L.)
Siz ( 1;- )
Onlar ( Ut?. 1 ).=( ZJUJI )
33

13u zamirler, ismin filiyet, mefilliyet ve izfet hallerini alabilirler.

Filiyet iin rnek:
(Sen getirdin)

(Ben syledim)
(O yedi)

j1,.. (Beni vurdu) veya bana

Meffiliyet iin rnek :
(Ona yazd)
vurdu
(Seni gnderdi)
F9 (SeylzS" (Benim kitab m)
zafet iin rnek :
nin kalemin) i l .i;;.5 (Onun defteri)'
Yukarda grld gibi, bu zamirler izfet halinde iken,
mlkiyet de ifade ederler.
2) Muttasl zamirler: E er zamirler tek ba larna bulunmayp
kendilerinden nce gelen kelimelere biti irlerse bunlara Muttasl (bitiik) ahs zamirleri ad verilir. Bunlar e ayr lrlar:
o Bu zamirler fiillerin sonuna biti irler:
Tekil (
Ben
Sen
O

cs

o ul (

mim

Biz (. yem
yed
Siz
Onlar 4; ned

ye
dal-te

rnek: (:)-, (Grmek)

)

Tekil (

r a?..5 Grdm

(..,,? Grdk
-4- Ju --> a,a

Grdn

o ul (

.;

Grd2

Grdnz

.3.4,..5 Grdler

Bu zamirlere Muttas l faili zamirler de denir.

b Bu zamirler, isim, s fat ve fiilin sonuna eklenirler.
Tekil (

1. ahs ri

em

2.
3.

7
"

"

,51
c.-..1

iy
est

oul (
1. ahs

-I

iym

2.

P
"

.-k

iyd

3.

7
"

..e, I

end

1 Failiyet Mefuliyet ve zafet o ul zamirler iinde aynen tekil zamirlerde oldu u gibidir.
2 Mazide 3. Tekil ahsta, muttas l zamir olan dal ( ) harfi mazi kkne eklenmez.

34

Bunlar isim ve sfatn sonuna gelerek yklem mnas verirler.

b /1- Sfat iin rnek lUl, (Bilgin)
Tekil (
Bilgin im
7.7

o ul (

rl

l;I.>

r l ..;1.5

sin

siniz

ler

1J6

Bilgin iz
"

( (sle.1.>)

dir

b /2 Fiil iin rnek:.

Tekil

o ul
rI

Demi im
P)

sin

...ir

r:1
Demi iz.42.,i5"" 4- (.. 1
77
-->
siniz 4:Jir

,si ---

P,

...ki

4:52..r +

ler

e- Bu zamirlerde hem ismin hem de fiilin sonuna eklenirler:

Tekil
I.
2.
3.

ahs
77

oul
mim
te

77

j'

man
(51s tan
.)U
an

1. ahs
"
2.
3:
P,

in

,31.

e /1- Isim iin rnek:

Tekil
Kitab m
,P

+ ,..s- )

Kitab mz ( ,51.c. b.S.- - ,: l. + ,_..., 1:5- )

( .,.....,1:..5- :.., --F ._.,l.S . )

'P

( r:l..:5 - r

o ul

( ,.,=-.' 1:-.-s- -<- J'' ,r4-' )

'P

nz

,,

lar

( .)1.:._...
, 1.:5- - elli -1-

L..., b:S-

( ".:.51.1..7.5" - ,:.)1.!: -1- .. . .,1:5- )

e /2- Fiil iin rnek:

Tekil
Bana dedi (
Sana

" (

Ona

"

oul
r

Bize dedi (

Size

" (

-
)

) Onlara " (

Bunlar ismin sonuna eklendiklerinde mlkiyet ve izfet ifade

ederler.
1 Bu ahs zamirleri
J m ) varolmak kknden tremi olup yalnz Mazi-i NakIrnin sonuna gelir. Bunlar hakk nda tamamlayc bilgileri fil bahsinde grece iz.

35

rnek:' -.:5" (Benim kitab m)2

i aret zamiri. Bir ahs veya bir varl i aret yolu ile
ifde eden kelimeye denir.

52.

Bu- u), Uzak iin An

I aret zamiri yakn iin yn (

( zir
) olmak zere iki e ittir.

rnek: .k) J T I j y I (Bunu getirdi)

(Onu gtrd)
Bu i aret zamirleri o ul olduklar vakit insan ve hayvanlarda
.)1..:? 1 (Bunlar) ve . l; T (Onlar) eklinde, bunlarn dndaki
varhklar iin 1.1.1 (Bunlar) ve 4: T (Onlar) eklinde kullanlr.
harfi bu i aret zamirlerinin
Isim hallerinden olan be (
bana geldiinde :f79 (bu) ve (,: 1.9) (o) ekilleri ortaya kar.
4S

rnek:

(o adama dedimki buraya gelsin)

0 manasna gelen JT (an) ve j 1

53

zamirleri:

E er zamirin dellet etti i isim, insan ile ilgili ise u ( )

kelimesi kullanlr

g 1,,

(Hasan' grdm ve ona dedim)

rnek:
E er zamirin dellet etti i insandan gayri ile ilgili ise (an) ,:)T
kelimesi gelir.

,s.;

rnek:

(Kalemi grdm ve onu sat n

aldm)
54-

n (
kelimesi 1,..) (gndz),
(gece) ve JLw (yl) kelimelerinin ba na geldi inde, i aret zamiri olan In ( ) Em ( )
eklini alr.
rnek:

Bugn
Bugece
Buyl

55.

Bazan, o anlamda olan n ( ) zamiri munfas l (ayr) ahs

zamirleri ile tamlama te kil ederse bu durumda an ( T) kelimesi mlkiyet manasn ifade eder.
1 Mlkiyet ifade ediyor.

2 isim tamlamasdr (izafettir)

3 Be ( ,) harfi, Fars'ada izafet harflerindendir.

36

rnek:

(Senin maln) - il ,:T

(37 (Benim malm)

(onun mal).

Mterek zamir; Telffuz bak mndan ayr ayr ke(kendi),

limeler olduklar halde, ayn manay tayan
2 ,!> j.4- (Kendi) ve (Kendi) kelimeleri de iiklie
uramadan kullanhrlar. Bu yzden de m terek zamirler
diye isimlendirilmilerdir.

56.

I.

(Ben kendi iimi yaptm)

rnek:

(Sen kendin ile oyna)

(O kendisine sylyordu)
II. rnek:

Ben kendim syledim

Biz kendimiz s. dik

Sen kendin syledin

Siz kendiniz s. diniz

Onlar kendileri s. diler

l O kendisi syledi

Ekseriya mterek zamiri olan hod (

gibi te'kid (pekitirme) iin kullanlr

yukarda grld

Mterek zamirlerde de filiyet, mefuliyet ve izfet halleri grlmektedir.

57

j*.; (Sen kendin dedin) Failiyet

rnek:

(Kendini byk sayma) - Meflliyet

(Adam zntden kendi sakal n
yoluyor) - zfet
58-

SM- ARE (

1,1 )

- O) kelimelerinden
sm-i arede, ri ( I - Bu) ve "A (
meydana gelir. Zamir-i re ile sm-i ire aras nda kelime bakmndan fark yoktur ; fakat, bir cmle iinde kullaml lanna gre, ismin yerinde kullamhyorsa zamir-i re ve isimden nce gelirse ism-i i re olurlar.

Zamir i iecreye rnek :

45"

1_,

Dost ve d man ile iyilik yolunu tut ki dostun (Onun) efkatini fazlala trr ve d mann (bunun) kinini azalt r. Cmlesinde
1, 2, 3. n sra ile telaffuzlar : hod, hi, hiten,

37

grld gibi n (J T) zamiri dostun yerine, in (

miri ise d mann yerine gelmektedir.

sm-i i reye rnek :

) za-

.
.

45

Ey akll , dmanlarm ile oturan o dosttan elini ek

(Ey akll , dmanlarm ile oturan dost, d manndr).
59

MEVSUL (

ki cmleyi veya bir cmlenin iki ksmn birbirine ba layan

kelimeye MEVSUL ( J
) 'denir.
.L.T

rnek:

(O adam ki geldi) -= gelen adam....

T (Sylediini yaptk)

Mevsul'n iki almeti vardr.

1)

4.5" (Ke), insan ve btn varl klar iin kullanhr.

2)

..; (e), sadece insandan ba ka varlklar iin kullanlmaktadr. Genellikle mevsuldan nce u kelimeler gelir:

a) Belirsizlik ve Nekere Ye'si ( (.5 ) alm olan kelimeler.

rnek:

.L.T

(O adam ki geldi)

b y I (in) ve

(n) kelimeleri.

rnek: aS...1 (Bu ki) 4_(; T (O ki) a ..3 T (O eyki)

c

(her) kelimesi.

rnek: .15- _,* (Her kim) .>-,m (Her ne)

d Munfasl (ayrk) ahs zamirleri.

Tekil 45"

(Ben ki) 45-5; (Sen ki) aS 9 1 (O ki)

oul 4S- 1. (Biz ki) 45" Le'-' (Siz ki) 4.5" Jl3 l (Onlar ki)
Bazan da mevsuldan nce gelen bu e it kelimeler cmlede
hazf edilir
rnek:

(.31-

Ey adam elli sene geti, hala uykudas n

Meer bu kalan gnlerinde idrakedesin (uyanas n)
)
Ey ki (
) > ey o adamki (
38

.)

Y aS^i

60

.45" (Ke), ksma ayrlr.

1)

4.5" (Mevsul Ke'si) bu e it ke ( 45" ) cmlenin iki ksmn birbirine ba lar.

rnek: 4:r

2)

.12.)

(0 adam ki geldi)

(Rab t Ke'si), iki tam cmleyi birbirine ba lar.

4, a' a.T ,:l.t.+5 a, jlr j.:r (beyan

rnek: .
edici ki) retmen okula geldi ki, derse girsin
( retmen derse girmek iin okula geldi)
rl^i( stifham Ke'si), soru iin kullan lan Ke'dir.

3)

rnek: ?-11- ,.S" (Kim geldi?)

61.

MBHEMAT (

45- (Kim gitti)

Sz iinde herhangi bir varl veyahut eyi kesin olarak de il

de, kapal bir ekilde ifade eden kelimelere Mbhemat denir.
Bu kelimeler ikiye ayrlrlar.
1) Bir kelimeden meydana gelenler:
im (Her kim ki geldi, yeni

jr, (Her):
bir bina yapt.)

.9,r-( Kimse kt fikir (idare)

,.5 (Kes: -;I_;
ile padi ahhk yapamad (memleketi idre edemedi)
.:.).)k; (Filan): .a..T

(Filan adam geldi)

Ljb 4S
(Dieri):
(Biliyorsun ki o sz bir gnl incitecektir, sen sus ki
dieri (bakas) sylesin)
I j a, 45-

L'31-5 (Kesni):

.4, 4..7

.> (Heme)
(Hemegan)
(Hi) ) t,,,z 2.

1 Mubhem
oulu Mbhemat

j1,1-

(0 kimseler ki

kty
beenmiler.)
r:.14; (Bilmiyorum iyilikten ne
ktlk grm ler.)
I
4,-ib (Hepsi onu beenmilerdir)
,: t.r..> (Hepsi ona aferin dediler)
4.! (Gnln hibir sevgiliye
ve hi bir diyara verme)

) mnas ak olmayan (belirsiz) ifdeye denir. Bu kelime Araba olup

)'tr.

39

(Bes)

(ok zaman a uyudu)

;,T i;

(besa)

j. <5"

jlr .;

(Sakn, kimselerin iyi zamanlarma kskanma (zlme)

ok kimseler de senin hayatn zlyorlar)
(Tccarlardan baz s ifls
ettiler)
(Berhi).
j1 L?:-.). (Baz adamlarn kanaat
u idi.
ki kelimeden meydana gelenler:
(Ba'z)

2)

ji

(Herkes)
(Hiyek)

.4;4:;

(Hi kodam)

(Hi kes)

(Herkes bir ey sylyor)

LS

31
(rencilerden hibirisi imtihanda kalmad - rencilerden hibirisi s nfta kalmad)
(Binalardan herhangi birisi (hi - biri) bozulmad
yklmad)

.114; 1)31 ,s1A-0.

r.-th

(Kimse onun sesini i itmedi)

62- EDEVAT- STFHAM

Soruyu ifade eden kelimelere soru ( stifham) edatlar denir.

Bu kelimelerde ikiye ayr lrlar.
1) Bir kelimeden meydana gelenler :
aS (Ke)
J.S..

(Kl)

ahs

4.5- (Kim geldi?)

iin

Mekan iin

1".5" (Koca) Mekan iin

(e)
Canszlar "
(:)_>%.. (un)

Durum "

(end) Miktar ve
l iin
(Key)
Zaman iin

40

(Nlirevan nerede ?)
,s5J.; b.,,S" (Nerede idin?)
j (Masann stnA;de ne vard ?)
(Senin hlin nasldr? - Naslsn ?)
j I.)
(Ka
kitabn
?)
vardr
S' (Ne zaman geldi? - ne zaman
gitti)

(.145 (Kodam) Tereddt "

r i..s- (Hangi renci

gelmemi idi?)

(Kadomin) Tereddt "

(Kitablarn hangisi daha iyi idi?)

(yoksa)

1.., (Hi)

2)

<3.;[ ir.. (yoksa sen insan

deil mi idin ki
dev'e esir oldun)'

Olumsuz
soru iin
77 77

77

(Annenin eme i
hatrnda deil
midir ?)

ki kelimeden meydana gelenler:

S (Kistkimdir)
(egune-Nas l) I (eraNeye)
(ist-nedir) gibi kelimelere birle ik soru edtlar
denir.
4;9<.1.7

Yukarda bahsetti imiz Ke ( 4.5" ) ve e ( ) kelimelerinin

oullar Kiyn (J1,5- ) ve eh ( ) eklinde kullanlr.
rnek:

(Kimler geldiler)
(Neler geti, oldu)

63

Ismin Failiyet, Mefuliyet ve zafet (tamlama) halleri

ve e ( ) kelimelerinde de kullan lmaktadr.

Ke (45 )

rnek:
Failiyet iin ?._; 45" (Kim vurdu?)
Mefuliyet iin
zafet iin

4.4-

j 4.5" (Kim vurdu?)

(Ne oldu?)

,)

4?; (Neyi krdn ?)

,L.S" ? t:S". (Kimin kitab idi)

(Ne sesi idi?)

1 Meer akln yokmu idi, ki nefsine esir oldun.

41

4. ADED SAYI =

64

.5.4P

Bir eyin saysn gsteren kelimeye aded (

eye ise mdd (
) ad verilir.
rnek:

) denir. Saylan

(On kalem)

( ki kitap)

Yukardaki cmlelerde iki ve on kelimeleri aded ( o ), kitap

ve kalem kelimeleri ise mdd (
) olarak bilinmektedirler.
65

Farsada adedle mdd aras nda tekil ve o ul ilikisi yoktur.

Yani aded birden fazla olsa bile, mdd o ul olmaz.
rnek: j',b

(Be sere).

( defter)

4,

Yukardaki cmlelerde: lz;;;.5 4, ( defterler) ve lz

(Be Sereler) denilmez. Ancak Farsada baz yer adlarnda
istisnai olarak maddun o ul olduu grlr.

(:)b.7
66

(Krk kzlar)2

.p (ki karde ler) ,

rnek:

(Yedi vcutlar)3

Drt trl adet vard r:

(Asl say)
b)

(Derece veya s ra says)

c)
d)
67

(Kesir say)
?..+;_";

(letirme say)

Asl say (

): As l saylar gsteren kelimelerdir.

rnek: Bir (
Drt (

do) (4, se).

Yek) ki

penc) alt

ahar) be

dokuz ( -45 nh)

yedi (,:...,1,,-heft)sekiz
on ( deh)4
1-2-3 Iran'da yer isimleridirler.
4 Adedlerin rakamla yanl s soldan sa adr: (

42

_y

e)

V A

(
Onbir
(
Oniki
On
(
Ondrt (
Onbe
(
Otuz
Krk
Elli
Altm
Yetmi
Seksen
Doksan
Yz

j les>

(
(
(
(
(
(
(

(
(
(
(
(

anizdeh)
oais Hefdeh)
oa a Hicdeh)'
o>jy Nuzdeh)
a, Bist)

Yazdeh))
Devazdeh)
Sizdeh)
Cahardeh)
Panizdeh)

Onalt
Onyedi
Onsekiz
Ondokuz
Yirmi

Si)
ehel)
Pencah)
est)
Heftad)
He tad)
Neved)
Sed)

ikiyz
( .z
yz
(.4,,
Drtyz
(
Beyz
( .
Altyz
(
Yediyz
Sekizyz
Dokuzyz ( . a ey
Bin
(

Divist)
Sised)
aharsed)
Pansed)
e sed)
Heftsed)
Hetsed)
Nohsed)
Hezar)

68

Farsa'da birden dokuza kadar olan basama a yekanz

(
Birler basama ) derler.

69

Yine ondan doksandokuza kadar olan basama a dehgan3

(
Onlar basama ) ad verilir.

70

Yzden dokuzyz doksan dokuza kadar olan basama a sedgan4 (

Yzler basama ) derler.

71

Onbirden ondokuza kadar olan say lar sylenirken nce birler

sonra onlar basama telffuz edilir. Bu syleyi te birler
basama ndaki saylarn bazlarnn ses zellikleri de iir.5
Yirmiden sonraki adetlerin telffuzuna gelince, burada byk
say nce, kk say sonra getirilir. Aralar nada bir atf vav ( J ) konur.
rnek:
j

72

(yirmibir Bistoyek bist ve yek)

(Yirmiiki Bistodo bist ve do)
(Otuzdrt Sioahar Si ve ahar)

Atf vav ( ) kullanlmayan saylarda kk say nce ve byk say sonra gelmektedir.
rnek:

(Drtyz

(Altyz)

c.-.-33b (Ye-

dibin)
1 Onsekiz say sna tekabl eden hicdeh (,_L-,...$ ) kelimesi cim ile yazld halde

(j) ile

telffuz edilir.
2, 3 ve 4'e srasyla Arapa'da

l_rtp (E erat) ve

(Maat) derler.

5 Onbirden ondokuza kadar olan rnek yukar da srasyla yaz lmtr.

43

Asl adetlerin mddu say dan sonra gelir.

73-

(Yedikz) - y b:5"

rnek:

m (sekizkitap)

Bazen de iirde vezin icab mdd nce gelebilir.

rnek: -

is.?

(Bu otuz sene iinde ok zahmet ektim byle Farsa ile

Acemi dirilttim)2

Genellikle tart labilen mddlarda aded ile madild aras na

mads du aklayan bir kelime getirilir.

74-

rnek:

(Altyz kilo buday do harvar3

J 14..,;.- (Yirmi gram alt n - ahar
gendm)
J
misgal 4tila).
keli-

Yukardaki rneklerde harvar ve misgal (

meleri mddu a klyan kelimelerdir.

Fakat gnmz Farsas nda her madildun aklayc zel bir

kelimesi vardr. Bunlarn en nemlileri unlardan ibarettir:
74 /1.

nsanlar iin ten veya nefer (

"y

(Be asker)

rnek: J Ir_3.,..T j.a.; _p ( ki retmen)74 /2

Develer iin nefer (

rnek:

74 /3.

y w _,;1; k..

( deve)
- ba )

Kk ve bykba hayvanlar iin res (

(be inek)

4, ( at) -

rnek:
74 /4.

Tfek, bak ve kl iin Kabza (dam

( tfek)

rnek:
.

(ki bak)
4 (Bir kl)

74 /5.

Top ve tank iin errade (

rnek:

)
( top geldi)
(Drt tank grld)

cs, (Otuz sene) yerine

(yl otuz) kullanmtr.

2 ranllar (3) Her harvar 300 kilodur (4) Her misgal-- - 5 Gramdr.

44

74 /6. Gemi ve uak iin fervend (

rnek:

.5,5"

,.;,!...5"

;I i olr i i.)

ji aw ( gemi iskeleden
hareket etti)
j ) ) 4'7 (Drt uak hava
alamndan utu)

74 /7 . Yzk iin halka (

rnek:

k,

74 /8. Su kanal (

( yzk sat n aldm)

) ve inci iin ri te (

rnek:

) kullanlr

(ki su kanal kazld)

4.z-t; 4, ( dizi inci satn aldm)
.

74 /9. Fil iin zincir (

rnek: ..;.) ,T

,s1 y (Hayvanat bahesine iki fil

getirdiler)

74 /10. Eldiven, orap ve ayakkab iin coft (

rnek: > 9 j;

) 4> (Drt ift orap satt m)

( ift eldiven sat n aldm)

74 /11 . Araba Fayton, telefon ve elektrik ile al an cihazlar iin

destegh (
) kelimesi getirilir.
rnek:

dz ( ki araba geldi)
.

;:41;

4,, ( telefon ekildi)

(Be fayton hareket etti)

( ki televizyon satn aldm)
74 /12 . Ky iin para

(Hasan'n ky vardr)

rnek: .

74 /13. Bina ve ev iin bab (

rnek: a

) denir.

y ly (

( bina ykld)
j

74 /14 . Hah, yorgan ve yatak iin tahta (

rnek:

)
.

.5 ( ki ev yapld)
) kullanlr

j.5 ( ki hah)
( yorgan)
(Bir kat yatak)
45

74 /15 . Direk, a a ve kereste iin esle (

.

rnek:

) getirilir.

_7,7 dil _p (ki direk ykld)

4.1-,1 4.,

( kereste kesildi)

4, (Bir a a kurudu)
74 /16 . Aslan, s rtlan, kaplan ve kpek iin Kallade (
rnek: . aw 4 S y,w

(Bir aslan ldrld)

4U .))1;

.!

j.5 ( ki pars, bebir bebr vuruldu)

.j

,r

( kaplan yakaland )
(Drt kpek sat ld)

74 /17 . Yemek tak mlar ve elbise iin dest (

( takm ay barda satn

aldm)
(Bir takm elbise diktim)

rnek:

74 /18 . Kitap iin cild (

denilir

. (J,

rnek:

_p (ki cild kitab m var)

74 /19 . Kuma iin gevare ( j l ii ) kullanlr

2,1. J 1

rnek: .

(ki takm elbiselik kuma

satn aldm)

74 /20 . Mendili ve ka kol iin tge ( 431b ) getirilir.

rnek:

4;ti,

75

(Bir mendil ykadm)

JU: 4;11. _p (iki kakol satt m)

Vasflandrma veya s ralama adedi (

Bunlar sra ve dereceyi ifade ederler.

rnek: 4? (Birinci Yekkm) ,A (Birinci Yekkmin)
(Birinci2)
(kinci Dovomin)
J., (kinci Dovom)
(nc Sevomin)
(nc Sevom)

Bu saylar iki ekilde ortaya kar.

1 Mendil

) ve orap (

) iin &Icin

2 Birinci veya ilk manas n nde eden Nahost

mtr. Dier saylar iin buna benzer adetler yoktur.

46

)de kullanlmaktadr.
) kelimesi eski Farsa'dan kal-

a)

Yukarda grld gibi asil adedlerin sonuna tre 1 harekesi verilir, sonra mim ( r ) harfi eklenir.
rnek: 4

b)

(Birinci)

..(,

Yine yukardaki rnekler gibi asil adedin sonuna tre (piy )

) eklenir.
harekesi verilir. Sonrada men (
(Birinci)

rnek:

76- Sra say sfatlarnn mdudu bazen nce, bazende sonra gelir.
rnek:

(Drdnc gece)

(Drdnc gece)

77-78- Bazen iirde vezin gere i ile sra ve adi say sfatlarnn mdudunun hasf edildi i grlr.
45,51

rnek :

(Ey o adamki elli sene mrnden gemi ve hala uykudas n.

Me er bu be gnde anhyasn ve idrak edesin).
79-

KES R SAYI.

is j .S

.>.J L

Tam saynn paralarn gstermeye yarayan say lara KES R

saylar ( cs-.5" .>ap ) denir.
rnek:

(yar)- a

(yar)-

4..

(te bir)

(onda bir) -

(drtte biri)(Yzde bir)

gnmz Farsa's nda

(te bir), 4.,1 4..,-; (Drtte bir)
,L5.
(bete bir) yerine:
4 (te bir), . rj 14,, d.5. (drtdenilmektedir.
te bir)
(be te bir) ve
80-

; (yarm), a. i (yarm), j4
(yarm) gibi
(yarm) ve
kulak yoluyle renilen) ve r .p
saylara semi (
d.5"..?. (drtte bir ./) ve ...
(yarm- D,
(te bir 3)
saylara kiyasi (l9 = Kurall = Kaideli) saylar
derler. 2
1 Si ( 5 Otuz) say s derecelendirildi i zaman sim (

) yani gm ile kartrl-

mamas iin araya bir elif ( I ) getirilir. Bu ekilde yazhr ( (.1 .9 ) otuzuncu.
2 Unutmamahyz ki kesir saylarm dier ekilleri tpk yukarda grld tertiple ifade
2
edilir: r. 1.,. ..9 .3 (drtte iki )
4

3
4, (be te

) gibi.

47

81

LE TIRME SAYI (

"4" )

Madudu eit paralarla ifade eden say lardr.

rnek:
jt

15,

82

J.3 jz (iki iki) 4.. 4... ( ) j 1.4.7-, J4..,;- (drt drt)

(on on)
(yz yz) J I .; j 1 ._;> (bin bin)
j.1-

.I, ( renciler er er s nfa girdiler)

(Binann kerpilerini onar onar gtrdler) 2

Belirsizlik, manas na gelen a> s (ka) kelimesi sonuna bir

ye ( ) harfi ilave edilerek biraz manas n ifade eder.

(:)1.5-5

rnek : 4 J.15

Bijen aslan gibi bard ki Trklerden ka pehlivan gitti.

Sras gelmi ken syliyelim ki endin
hayli bir ka
tane ve endan
kadar) kelimeleri de belirsiz say lar
srasndadr.
83

(kiisurend) kelimesi ise ten dokuza (3-9) kadar belirsiz

saylar ifade eden kelimedir.
rnek :

84.

Miktar manas na gelen (,5 , ) vey say ile zikredilirse misil ve

defa manas m ifade eder.
rnek: (5

85.

(Hasan yirmi ksur sene

ya ad) 5

(Be defa)_,s i 0.> (on misli).

(.) 1 ) Bar kelimesi say ile sylenirse kere manas na gelir.

rnek

(on kere).

kesri ( cs ..,5) ve tevzii

1 Buraya kadar anlatm olduumuz asil (

j ; ) saylar Trkede say sfatlar diye adlandrhrlar. Bunlardan asit adedlere as l say

sfatlar, tertibi adedlere s ra say sfatlar, kesri adedlere kesir say sfatlar ve tevzii adedlere
de le tirme say sfatlar ad verilir.
2 Say basamaklarn' gstermek iinBirler

(yekan), onlar ,*_,U. ; (dehgan), yzler

(Sedgan) ve binler ,j1.5"""ji jfr, (Hezargan) gibi

3 Buradaki end (x.,..)kelimesini daha nce kinaye blmnde zikretti imiz soru edat
olan end ile kan trmaymz.
4 Yani bir ka ki i.
5 Hasan yirminin stnde ya ad .

48

5. F L

86

Fiil: Bir i i veya bir olu u, bir ahsa ve bir zamana ba l olarak ifade eden kelimelere fiil denir.
rnek:

(gidiyorum)
(piirdi)
(grecektir)

87

88

Fiiller mastardan kar. Farsa'daki mastarlar ikiye ayr lr:

a)

-den'li

b)

-ten'li ( ,:;

(vermek)
,:.?..3 (grmek)
(sylemek)
(piirmek)

) mastarlar:
mastarlar:

rs

Mastarlar yap bakmndan iki trldr:

a) Asil mastarlar b) cli (yalanc ve yapma) mastarlar.
a)

Bu e it mastarlar, Farsa'da aslen mastar olan kelimelerdir:

(grmek),

,;;;i i (Gitmek)

(olmak),
b)

(var olmak)

Bu eit mastarlar ise, aslen mastar olmad klar halde,

Farsa ve Arapa kelimelerin sonuna ye, dal ve nun
(
) eki getirilerek yap lan mastarlard r.
rnek: Farsa kkten gelenler
Arapa kkten gelenler

(savamak)
(istemek)

Bu mastarlar, her kelimeden yap lmayp meydana geli leri

'dir. Ve geleneklere ba ldr.
tamamen semai (
) kelimelerinden
Mesela: ders (
) ve mektub (
) eklinde
dersiden (
) ve mektubiden (
mastar te kil etmek mmkn de ildir.
49

89-

Mastarlar basit
ksma ayrlrlar.
a)

Basit mastarlar: Bunlar, ba ka bir kelime ile birle mi

olmayan ve ba na herhangi bir n ek almam olan mastarlardr.
(iitmek), j,*; ) (gitmek)

rnek: va>> (grmek),

b)

Mrekkep mastarlar: Bunlar ise, ba ka bir kelime ile

birle erek yahut ba na bir ek alarak meydana gelirler.
rnek: ,BAS

90-

olmak zere iki

ve marekkepi (

(geri dnmek)

(sz sylemek),

Mastarlarn sonundaki nun ( harfini kald rdmzda ortaya

kan kelimeye mazi kk veya mastar murahham
denir.
-

,:J..T (gelmek - geldi)

rnek:

(gitmek - gitti)
91-

Farsa'da baz fiiller iin iki ayr mastar vardr:

(uyumak)
c:77,.1

S (koymak

J u jl t;

(piirmek)

(ok amak, almak2)

;_tr
..
(dolamak) "

sS

yMJ

92-

(sramak
(dvmek,
vurmak) 3
(sprmek)
(krmak
koparmak,
yrtmak)
(tlemek)

(amak)
;:J.: (iitmek)
&;.-1.x5.>" (eritmek)
(bitmek)4

cJlmS

(yalamak)

(saldrmak)
(kurtarmak)
(ve.. . . . )

sm-i mastar
Mastardan yap lm bir isim olup, mastarn mnasm ifade eder.
rnek:

(gezi), J 1:3*, (davran ), :,,h1j - (rica),

sm-i mastar 4 ekilde yap lr:

1 Bileik.
2 algt almak.
3 Kafay vurmak gibi.
4 Bitkinin bitmesi.

50

a)

in eki ( ) ile yaplanlar: Muzari kknn veya emir

fiilinin sonuna in ( ) eki getirilerek yap hrlar.
rnek:

b)

(ver),
(ba la) kelimeleri
(dn),
(vermek),
(dnmek , dola mak),
(affetmek, bah i , etmek) mastarlarm n
muzri kkleridirler. bunlarn sonlarna in ( )
(gezi), j.., (veri ),
harfi eklendi inde gezme
(bah i ve af edi) gibi ism-i mastarlar meydana gelir.
'5.;

Elif ve re ( )1) harfleriyle yap lanlar: Mastarlar n mazi

kkne ( j 1) harfleri ek eklinde getirilerek yap lrlar.
rnek:

(gitti), c.....45." (syledi), _,S" (yapt) kelimeleri

..) (gitmek), (*;:,r (sylemek),
(yapmak) mastarlarnn mazi kkleridirler. Bunlarn sonuna elif ve re harfleri getirildi inde

(gidi ve davran ) jI.)

(syleyi ve sz),

(davran ve yap) gibi ismi-i mastarlar

meydana gelir.

e) Gzel hel (e) ile yap lanlar: Muzri kknn veya emir
fiilinin sonuna gzel he (e) getirilerek yap lrlar.
rnek:

(gl),
JU (inle),
<s>" (a la) kelimeleri
(glmek),
(inlemek),
(alamak) mastarlarnn muzrl. kkleridirler. Bunlar n sonuna gzel he
a!1; (inleyi),
(e) harfi eklendi inde :
(alay) gibi kelimeler meydana gelir.
d) Bazan da ye ( ) harfi ism-i meful (edilgen orta), isim
ve sfatn sonuna eklenerek ism-i mastar elde edilmi olur.
rnek:

93-

4- .5 y (insanlk)

>E a i (yorgunluk)2
L

..)...1:4-..,J (rahatlk)

jf.,:y

(byklk)

Sonunda elif ( ) veya vay ( ) bulunan kelimelere mastariyet

ye'si ( ,$) getirilmek istendi inde bu ye'den nce bir di er ye
getirilir.3
rnek: (

1.;.,

(gz) - (

j5.,; (iyilik)

1 He-yi minti ( o )
2 Giri'in Ha-y gayr- melfuz blmnn 3. ksmna baknz.
3 iki ye (,...) harfi arka arkaya geldi inde ilk ye'nin noktas yerine bir hemze konur.

51

94-

Bazan da kelimenin sonunda gzel he (.) bulunmad halde

mastariyet ye (,..5) sinden nce kaf (,3") harfi eklenerek ism-i
mastar yaplr.
rnek:

(yava ca)
(gizlice)

95-

Bazan da mastariyet ye ( cs ) sinden sonra geri ( cs,5") eki

eklenerek ism-i mastar yap lr.
rnek: .

96-

r iY Ju91

Geisiz ve gei li fiiller

a)

:31 y 1 ( ranllk)

(sofuluk)

Gei siz (

fiil: Farsa'da mef'ule ihtiyac olmyan

yahut meful alm yan fiillere denir.

rnek:

(Ziver glyor) ve
(Hasan yazyor.) glmek ve yazmak mastarlar
lazm fiil olduundan yukardaki cmlelerde
meflle (etken ortaca) ihtiya kalm yor.

b)

Geili
) fili. Cmlede sarih meful alan fiillere mteaddi fiiller denir.
rnek:

.>_;

4,?-1

(Hasan Ahmed'e vurdu.)

(Senin karde in kitab ald .)

Lazm fiili mteaddi yapmak iin, o fiilin emir veya muzari kknn sonuna enden ( ) veya eniden ( ) ekleri
getirilir.
rnek:

97-

(yanmak-Yand rmak)

(ko mak--ko turmak)

A ada yazlan mastarlar hazan laz m bazan da mteaddi

dirler:
J,

(kesmek)

(yakmak)

, y.1- (renmek
(ate yakmak).'
(dkmek)

vay S

(amak, feth etmek)

1 sm-i meful ksmna baknz.

52

(koparmak)
(krmak)

(kartrmak)
(incitmek)
'...1.; (do mak)

98-

Malam ve mehul fiiller

a)

,31..a1 Belirli ve belirsiz):

Belirli fil (
): Cmlede filin gsterdi i i fail
(zne) ile ilgili ise bu fiile belirli veya mak= fiil denir.
1_,
rnek:
(Bijen kalemini krd.) Burada
krma i i Bijen tarafndan yaplmtr.

b)

Belirsiz fiil (J j*.f

Cmlede fiilin gsterdii i meful
(tmle) ile ilgili ise bu fiile belirsiz veya mehul fiil denir.
rnek:

(Ders bitti.)
(Shrab ldrld)

99-

Mehul fiil, mteaddi (gei li) fiillerin ism-i meful (edilgen

orta)'una olmak (
) mastar eklenerek yap lr.
rnek:

azt-S-

i.)

va. 4- 4:.t b.L.t,

(ldrmekldrlmek)

(:).x.5

(grmek -- grlmek)

100-

Lazm fiillerin mehulleri olmaz nk, laz m fillerin

mef'ule ihtiyalar yoktur.

101-

Cmlede ii yapana fail ( jpl; ) veya zne denir.

Bunun di er bir ad da msned'n-ileyh (4,)1
iin yapl ona baldr.
rnek: .4_7.4- I,

tir nk,

(Hasan Kurun kalemi satn ald)

Burada Hasan, fail veya msned'n-ileyhtir.

102-

Fail canl bir varlk olduu zaman, fil ile fail aras nda tekillik ve o ulluk bakmndan uygunluk aranr
rnek:

(Hseyin gitti.)
jp (Ali ve Hseyin geldiler.)

Ali ve Hseyin gitti (

103-

J) eklinde sylenemez.

Fil ism-i cem

r 1) veya cans z bir varlk olduu zaman
tekillik ve o ulluk bakmndan fiil ile aralarnda uygunluk
bulunmas zorunlu de ildir.
rnek:

(Bugn iki takm asker girdi.)

(Bugn iki grup asker girdiler)

lm

(Kalemler krld .)

1.m

(Kalemler krldlar.)

53

104

Fiilin ahslar ve zamanlar :

Her fiilin tekil, o ul olmak zere alt ahs vardr.
ahs ekleri unlardr:
Tekil
1.

ahs
'P

2.

''

3.

105

o ul

r
*.

l.$
:-, 4

(mim)
(ye )
(dal,te)

1. ahs :
2. "
3.

P"

.. (yem)
,.?. (yed)
U (ned)

Fiil ekimi zamanda yap lr:

A fil. L a :sr (Gemi zaman)
B

( imdiki zaman)

;x-,T (Gelecek zaman)

A-) c...;1...
.42.:, :15- (Gemi zaman) : Aslnda mazinin e itli durumlar vardr. Burada drt durumu anlataca z:
a)

j1.12.

e)

j:a;

(-dili gemi zaman)1

(...;1..

(dili gemi in devamllk]. - istimrarisi)2

(-mi 'li gemi zaman)3

d)

cs,;L. (mi 'li gemi zamann hikayesi)

a)

(-di'li gemi zaman)' n yaph :

Mastarn sonundan nun ( :.> ) harfi kald rlarak mazi kk

elde edilir ve sonuna ahs ekleri
rnek: .1.55E Ja (grmek - grd)
Tekil

1.
2.
E 4

3.

o ul
(grdm)

1.

(grdn)

2.

(grd)

3. a E -u

b)

.t.3

(grdk)
(grdnz)

J..5. 3

(grdler)

(dili gemi in istimrarsi). Bu ekim

ekli,

mutlak mazinin nne mi ( )5 eki getirilerek elde edilir

1 Gemi zaman.
2 istimrari mazi Trke'de, geni zamanda devamllk manas ifade eder.
3 Duyulan gemi zaman
4 Mazi nc tekil ah s'ta fiilin sonunda; denli mastarlarda dal
larda te

ve ten'li mastar-

bulunduundan, ekim s rasnda yeniden dal ve te ahs zamirleri eklenmez.

5 Eski metinlerde mi (j) yerine hem?", (j) kelimesinin kullanld grlmektedir.

54

rnek

Tekil

o ul
(gryordum) 1. r-.44 3 s +-

1.
3.

3 (gryorduk)

3 (gryordun) 2.44443 Li 4- 44443+ uf (gryordunuz)

2.

(gryordu)

-1:.z

4;4.3-1- 3 (gryorlard )

3 .4;443

Bazan istimrari mazinin sonuna ya-y istimrari denilen ye (,..s )

harfi getirilir. Bu durumda ba a getirilen mi ( ,4 ) eki at hr .
Tekil
1.

(gryordum) 1 .,/ .443

2.
3.

oul

-1-,s443 (gryordun)
,.5443

,5 4- 443 (gryordu)

(gryorduk)
+444.,.3 (gryordunuz)

2.
3. cs4;44 34-,5

4;.443 (gryorlard)

e) ja;
(-mi 'li gemi zaman)' n yapl : nce mastann
ism-i meful (edilgen orta)'unu elde ederiz. Sonra da buna
(var olmak) mastar mn hafifletilmii olan.
Tekil

o ul

1.

(em )

1.

2.
3.

cSI

)
(est )

2.

41

(id )

3.

4;1

(end)2

(im )

eklerini ilave ederek nakli maziyi meydana getirmi oluyoruz.

rnek: .443 4- ,:443 (grmekgrm )
Tekil

oul

1.

2.

,.;1 .443 4- (.5 1 +.44 3 (grmsn)

3. c.,wl .443
d)

(grmm)
(grm)

1. (. 1 .443 4-r-. 1
2 .441 .443

(grmz)
+443 (grmsnz)

3 . 4;1 .443 4-4;1+ .443 (grm ler)

(-mi'li gemi zaman hikayesi)'nin yap h :

Gemi zaman n bu eklini te kil etmek iin istedi imiz mastarm ism-i meful ahmr, buna var olmak anlam na gelen Miden
( imek) mastarnn -di'li gemi zamannn ekimini
srasyla ekleriz.
rnek: ,:.>443-- ..443 (Grmekgrm )
1 Bu ekimde grlen alt ahstan yalnz 1 ve 6. ahs daha fazla kullanlmaktadr.
2 Trke'de bu gibi eklere eevher fiili veya i - mek flleri de denilir.

55

Tekil

1. r

.,

oul

.,,,+..x,(grmtm)

(grm tk)

2. vt,y o.X. 3<-,_5_,--1-o-t.(grm tn)

(grmtnz)

(grmlerdi)

. 9 1-...(grm t)

3.

B) 1_,L.a. 1? Jlr (Geni veya imdiki zaman): Farsa'da muzar

(
) veya hal (
) ikiye ayrlr:
( (.5

B /a) Muzri-i ihbar!

B /b) Muzri-i iltizami

)
5,11

B /a) Muzari-i ihbar!

( (.5,1.>1
) dedi imiz fiil Trke'deki geni ve imdiki zaman iine alr. Muzarinin ekimi iin
nce mastarn muzri kkn bulmam z gerekir'
Muzri kkn elde etme yolunu bu blmn sonunda ayr ca
anlataca z.
Muzari-i ihbarininin ekimi Muzari-i ihbar! ekimi yukar da
ifde etti imiz gibi hem geni zaman hem de imdiki zaman
ihtiva etti inden bu iki halin ekimini ayr ayr veriyoruz:
Mesela, geni zaman iin vermek man:asma gelen daden ( .56)
mastarnn muzari kk olan deh ( .z ) kelimesini al p bunun
sonuna ahs eklerini getirerek ekim yap yoruz.
Tekil

o ul

1.

I,m, F r

(veririm)

1.

2.

L., 4 Ls

(verirsin)

2.

3.

am, F .5 2 + o, (verir)

.z (veririz)
(verirsiniz)

3. a m, F .x; -I- 0.5 (verirler)

Yukardaki geni zaman ekimi nne mi ) eki ilave ederek

imdiki zaman meydana getirmi oluruz.
rnek:

(vermek

ver):

Tekil
1. r.

2.
3.

( Jh

o ul
(veriyorum)

L,,..53 F jb3 I J (veriyorsun)

+ J (veriyor)

1. (.:
2.
3. -k:3, ,s

f.i: 3 + J (veriyoruz)
ti (veriyorsunuz)

+ J (veriyorlar)

1 Muzari kk ayni zamanda emr-i haz rdr Yalnz emr-i hazrm bana be
ilve edilir.
2 Muzari 3. tekil ahsta dal () harfi eklenmekedir.

56

harfi

Bazan da
.1 (devamllk) manasm ifade eden mi ( &) ekinin yerine hemi (
ekinin geldi i grlr.
(rnek:
Tekil

oul

1.

(veriyorum) 1.

2 . J0.5

(veriyorsun) 2

3.

(504'

4.th j Ls>

(veriyor)

+-

(veriyoruz)
(veriyorsunuz)

L5..z -

(veriyorlar)

- Muzari-i iltizami) : Bu ekimi

B /b) Dilek ve istek (
elde etijek iin, muzri kknn ba na be (y) harfi, sonuna
da ahs ekleri getirilir.
Yine A blmndeki rne e uygun olarak dden ( ,:.)A5 vermek) mastarm n muzari kk olan deh ( 0.5 ) eklini ele
alalm.
rnek:
Tekil

1.

o ul

(vereyim

2.
3.

am i, -4- .5

t-..

1. ,J.-4 E

(veresin)

2.

(vere)

..5

y (verelim)
(veresiniz)

-t; -I- 0.5

(vereler)

C- .4:j (gelecek zaman): Gelecek zaman n bir tek ekim ekli vardr. Bu ekimi yapmak iin istemek manas na
gelen hsten ( mastar nn geni zaman ekiminden sonra, istedi imiz mastarm mazi kkn (veya murahham mastarn = hafif mastar n) getiririz.
rnek : nce hsten (
mastarnn muzari kknn
) olduunu bilmeliyiz. Sonra bu kke
hh (
ahs ekleri ilave ederek geni zaman elde edelim:
Tekil

oul
ol y > (istiyoruz)

1.

I,mly F (.4-01.,- (istiyorum)

2.

,s+.1.y- (istiyorsun)

2.

-F .1 y.- (istiyorsunuz)

3.

z+ OS .9> (istiyor)

3.

H- .1y. (istiyorlar)

1.

ml y> F

Bu ekimin sonuna istedi imiz mastarm mazi kkn ekliye)

yelim. Yine nceki rneklere uygun olmas iin dden (
1 istimrari mazi lusnuna baknz.
57

mastarnn mazi kkn ele alal m. Biliyoruz ki bu mastarn

mazi kk dd ( z1.5 ) 'd r.
rnek :
Tekil
1 . I .5 r, ly:-<-5 I z

o ul

(verec e im)

1 . I .51.) ---.5 I .5

I ..)>- (verece iz)

j, I_,>-(vereceksin) 2..51z

2. zlz

3 . I .5 .0 I j,..---z1.5 +.1ibl i.:-(verecek)

(vereceksiniz)

3 ..51z .:J01_,..---z1.5-1-.uI j - (verecekler)

Bazan iirde vezin zarureti sebebiyle ikinci k sm nce gelebilir.

1...&1_,;- zlz

rnek:

.51.5

(istiyeceim)

ez
(Her yerden deyin elini kesiyorum zira ben dnyaya kral
olacam)
106-

Olumsuz fiil ( 0'; J ): Bir fiili olumsuz yapmak iin o fiilin

bana nun ( ) harfi getirilir'
rnek:
a) Mazi iin

z1.1;
P
f,..6,.x; F

b) Muzari iin
c) istikbal iin zlz
107-

r.51.5 (verdim --> vermedim)

(,->z (vereyim - vermiyeyim)
(verece im-vermiyece im)

Mrekkeb mastarlar n olumlu ve olumsuz ekimleri yukarda

grd mz basit mastarlardaki ekimler gibidir. Mesel
sz sylemek (S') birle ik mastarnn ekimi u ekildir:

Mazi ( fil.
Olumlu
1.
2.
3.
4.
5.
6.

rjr
.c...ar
f i

1 Aslnda bu fiil

(sz syledim)
( " syledin)
( " syledi)
( " syledik)
( " sylediniz)
( " sylediler)

Olumsuz
(sz sylemedim)
( " sylemedin)
( " sylemedi)
( " sylemedik)
( " sylemediniz)
( " sylemediler)

eklinde olacaktr.

2 ismi olumsuz yapmak iin, bana n (U) ve bi (j) edatlar getirilir. rnek: msid
-->namusaid ( p.LU

58

) ve insafh-s- insafs z ( .j31,.31

j,31,,;,;1 L

Muzari (

Olumlu

Olumsuz

1.

(sz sylerim)

( sz sylemem)

2.
3. a 9S

( " sylersin)
( " syler

( " sylemezsin)
( " sylemez)

4.

( " syleriz)

( " sylemeyiz)

5.

( " sylersiniz) .. ,...;_;

( " sylemezsiniz)

6.

"

sylerler)

44.1;

istikbal (
1.

( " sylemezler)

syliyeceim)

2 ..,:j25"

" syliyeceksin)

3.

" syliyecek)

4.

" syliyece iz)

5.

" syliyeceksiniz)

6 .c...ar

" syliyecekler)

sylemiyece im
(
"

sylemiyeceksin)
sylemiyecek)

'

"

sylemiyece iz)
sylemiyeceksiniz)
sylemiyecekler)

108- Emir fiili

): Farsa'da emir fiili yalnz ikinci tekil ve ikinci
oul ahslar iin yaphr.
a) kinci tekil ahs iin; emir yapmak istedi imiz mastarm muzari kknn ba na te'kid veya ss be ( y) si dedi imiz harf
getirilir. Di er rneklere uygun olarak daden (
) mastarnn emrini yapalm:
.

,3.)I.> (vermek

ver)

b) kinci o ul ahs iin ayn ilem yaplr. Fakat fiilin sonuna

ikinci o ul ahs eki getirilir.
rnek:

- ..>

(vermek-veriniz)

109- Mastarn muzari kk ayn zamanda emir fiilinin de kkdr. u

farkla ki, ekimli emirde bu kkn ba na be ( y) getirilir.
rnek:

J, (git), csir (syle),

(iit), . a > (gl);
j;i j (gitmek), (sylemek), (i itmek),
c:5-1-t. >- (glmek) mastarlar nn muzri kkleri
veya emir fiillerinin kkdr. Bunlara Farsa'da
emr-i haz r ) da denir.

1 Trke'de "verin" eklinde de kullamlmaktad r.

59

GELMEK MASTARININ EKIM/

...T
(

' ' L' )

r ....1.7
,..,1 ...k..T

,.;1 ..",::.A )

(.5 ..L.T y

5.1...T
..x..T

. 11 o.t.T

..l...UT

.4; I 0.1.T

.. .,. .T

.i..k..T

r...k..T

ry s

(..T

( L'3 T ) ,...;.T

,}T

( e:T) ',. . ,.T

( ..,.; T ) .x.J

.....j

w
t
0

.4.:.?. T

.e.4T

,.

...1,3 ))

[1-

-1

i,:jT

t
0

60

;L.

(s)L..- 1

31 5,11

j 1,...!

r .L.T ,
..x..T 1r. ..L.T t
.t.,.,T o

,:.......1 ....T
r 1 .....T

( LA'
*
)

r .t..-1- J _

loo:14

GITMEK MASTARININ EKIMI

j ,

49 )

0.1j jj

5 )1

LA-

(.

4:8)

rj .-)

(s

r". 1 4:Z; )

4;;;)
.4; 1

A;

AZ;

I
Us)

(5-1)

5.)

-t?.

J.

'49 .1

(1)

1 kullanlmamtr.

61

GER DNMEK MASTARININ EKIMI

,j,P1.;

J.LAZA

.31.!

JL.,
.

.
it,

Lb_

..) 1!

jb, r,341_,>

j1..,

L5m1

j1.;

y,
_31

a ml 9> )

j1.! o

)
j 11.

umm

( 1)

1 kullanlmaz.

62

31-?

1.5 ..)S-j1..

YI

BAIRMAK MASTARININ EKIMI

(.0 '1

3 1 . J;

(.5 1 "

"311.

J;

ii

Y'
(...5,5" 3 .51?

..);

o 1 ja

.1,ji .91 o o j5. ol,}

0.5 J

5**. ol Ji

S- .> .?, J

ot

4.3Z.ki

1 .5 11

,5) 1,t-1

t
0

(
(

f,mly )

l mly )

T
o 1:5-

J; N

63

110 Fmrin olumsuzu (

) Farsa'da emir fiilinin olumsuzuna
nehy (
) denir. Nehy yapmak iin emr-i hz rm ba ndaki be
( ) harfi kald rlr ve yerine mim ( P ) harfi getirilir.
rnek:

03 +

< o.,

r -

<.

(verme),
(syleme).

111-- Du fiili (
): Du fiili sdece nc tekil ahs iin kullanlr Du fiili elde etmek iin emr-i hz rn sonuna elif ve dal
( ) harfleri eklenir.
rnek:

mastar
(yapmak)

emr-i haz r
(yap)

,:),S"

(
31:S. U2e j U.3 j a

(Tanr size uzun mr versin).

112 Banda hemze veya medli elif ( T) bulunan fiillere be ( y), nun
( ) ve mim ( r ) ekleri getirildi i zaman, ad geen eklerle hemze
(1) veya medli elif (I)'in aralar na bir ye (,..$) harfi girer ve yaz lta elifin zerindeki med d er.
(i),

1,jT (incit), T (getir)

r UT

(i)

I;T

(incit)
(getir)

r ut...,;
,I

(ime)
(incitme)

ji l,; (getirme)
(ime)
,I3T

(incitme)
(getirme)

(var olmak) masta113 Yardmc ve nks fiillerden olan

num sadece nc tekil ahsi ekimlidir. Bunlarn olumsuzlar
) eklindedir.
ise nist ( .
1 Bu araya giren ye ( (s ) harfinin grevi, okunu ta yumuaklk ve kolaylk salamak olup
baka bir fonksiyonu yoktur.
2 Nlt s fiiller hakknda ilerde bilgi verilecektir.

64

114- ,>i; r l (ism-i fail etken orta) Isim bahsinde syledi imiz
gibi, ism-i fail ekilde yaplr:
a) Emr-i hazrm sonuna elif (I) getirilerek yap lr:
4- I -F sj j,; j (gitmek - giden ve uygun)
b) Emr-i hazm sonuna elif ve nun ( ) getirerek:
j
jj - Jj ,..?) (gitmek giden ve akan)
c) Emr-i hazm sonuna nun, dal ve gzel he (o H...1;
giden)
j j (gitmek
eklenerek yap lr. .4; j
115-

meful edilgen orta): Yine isim bahsinde sylediimiz gibi ism-i meful istenilen mastarm mzi kknn
sonuna gzel he (o) eklenerek yap lr.
rnek: Mastar

Mazi kk

(vermek)
(gitmek) ,j+k)

.56

(ver) - (vermi )

c....;)

(git) - (gitmi)

E- O

116- Elif, vay ve ye Gs - J - ) harfleri ile biten kelimelere - d r

(-tr) manasnda olan est (
) yard mc fiili geldiinde, est
( ) fiilinin elifi der.
rnek:

(gzel gzeldir)

L:-!..j

j5,..)

-4117- Yardmc fiiller (

dr.
-

,9

c) olmak
d) istemek

(biri birdir, e tir)

JUI ) : Farsa'da drt tane yard mc fiil var-

a) var olmak (
b)

(iyi iyidir)

.>.!

(
(

Yukarda grdmz drt mastardan normal ekime girmektedir. a maddesinde grlen esten (
) mastarmn sadece mazi
nc tekil ahs kullanlmaktadr: olumlu.
(est - dr)
olumsuz
(nist-de ildir)
Hesten (,;;;.-A - var olmak) mastar mn ise sadece mutlak mazi
ekimi kullanlmaktadr.
rnek:

(hesten-; var olmak)

65

Mutlak mazi ekimi

oul

Tekil
(varm)

1.

(varz)

2.

(vars n)

2.

(varsnz)

3.

(vardr)

3.

.x.;

(vardrlar)

118 J1,31
(Fiilin durumlar): Fiil mna bakmndan alt ksma
ayrhr, bu ksmlara vech (
- ekil) denir:
a)

(vech-i ihbari haber verme durumu): i kesinlikle haber veren ve bildiren fiilin ekline vech-i ihbar! denir.
rnek:

ri ,

L,

(gidiyorum) 4.1-

(gelecek)

(vech-i art!): Bir i i arta ba l olarak bildiren fiile

b)
denir.

rnek:

rj .7. ir I (gidersem)
(yersem)

(Vech-i emri): in yapln emirle anlatan fiile denir.

e)

rnek:
d)

la (gel)

JJ: (git),

JUI a r y (Vech-i iltizami) fiilin yap ln phe veya tereddiide ifade eder.
rnek:
45"

(Belki de imdiye kadar ulamtr)

,s1 a.h as a tw (Belki de bir mektup yazar m)

e)

(Vech-i vasf): Bunlar grn te sfat olup, mana bamndan fiildirler. Birle ik cmlelerde, yan cmlelerin yklemi
durumunda olan fiiller vech-i vasf eklinde kullamhrlar.

rnek:
0 ..>5

j I

jl j

.)k5"

retmen dersi bitirdi, apkas n ald Snftan kt .

I

rl...c" I ) y j.5 Lr_j_rT <-

retmen dersi bitirip, kendi apkasn alp, snf terketti. 2

1 Vech

) durum (tarz) mnas ndadr bu kelimenin o ulu vcuh

2 Alt izilen fller vech-i vasfidirler.

66

) olur.

Farsa'da bir cmle iinde birbirini takib eden birka fil varsa, bunlardan yalnz sonuncusu ekimli halde kullan lr Dierleri ise vech-i vasf : eklinde getirilir. rnek:
rnek:
j r.0 JI .j, I j

I)

(Ata bindim ve geziye gittim)

I (Ata binip geziye gittim)

f) (.5
4?- 9 (Vech-i mastari): isim eklinde kullanlm olan fillere vech-i mastari denir.
rnek:

(gitmek gerekir)
jZar L:J (sylemek gerekmez)

grld gibi bu durumlarda fiiller mastar eklinde kullanlmtr. Fakat gnmz Farsas nda mastarn kendi deil de
kullanlmaktadr.
mazi kk olan murahham mastar
rnek :

,;;Z-? 6

(Sylemek gerekir.)
(gitmemek gerekir)

(Layk olmak)
(gerekmek)
(istemek)
ly (muktedir olmak)
(kurtulmak) (muktedir olmak) Mastarlarmdan
sonra gelen fiiller mzi kk veya murahham
mastar eklinde kullanlmaldr.
119, ,..913 c JUI (Nk s fiiller): Farsa'da Nak s fil diye isimlendirilen
kelimeler unlardr:
l (Gerekmek)
(Layk olmak)
(layk olmak)'
Bu fillerin yalnz nc tekil ahslar ekimli olarak kullanlmaktadr.
rnek:
Mastar

Mutlak mazi

stimrari mzi

(Gerekti)

(Gerekirdi)
(gerekiyordu)
al:
(layk olurdu)

(Gerekmek)

(layk olmak) 2

ilw

(lykd)

1 Bu mastarn ekimli ekli kullanlmayp, sadece ism-i fiili (seza 1 .;) ve sfat olan sezavar Gl i.;, ) ekli kullanlr

Bu fiil de gerekmek fiili gibi, iki mzi ve iki muzri halleri iin ekilmektedir Yaln z

bu

flin mutlak mzi, istimrari mazi ve imdiki zaman halleri ok nadir olarak kullanlr

67

Muzari geni zaman

Muzari imdiki

(Gerekir)

(Gerekiyor)

(layk olur)'

(layk oluyor)

zaman

Bu ekimlerle bir ok cmleler, yapabiliriz. Ancak yukardaki nak s

fiiller ekseriya cmlenin veyahut ba ka fiillerin nne getirilir.
.

a.e. (Okula gitmem gerekti)

dj1>- a, (Eve gitmem gerekirdi)

(Sinemaya gitmem gerekirdi)

:,1.! ,Ajta (arya gitmem gerekiyor

.x?.0 (Belki Istanbul'a giderim)
120

( ktidar fiili) 2 Bir fiilin iktidar eklini elde etmek iin tevnisten
) mastarmn istenilen zamanna ahs ekleri getirilir. Son.unada ifade etmek istedi imiz fiilin mzi kkn
ilave ederiz. Mesela, gitmek manas nda olan reften ( ) mastar nn yeterlik eklini srasyla btn zamanlarda birinci tekil ahsna ekelim:

(Muzari kk
Mutlak mzi:

Gidebildim

istimrari mazi:

Gidebiliyordum, gidebilirdim)

Nakli mzi:

Gidebilmi im
r

Mazi-i baid3

Muzari (geni zaman):

(imdiki zaman):
)3

mzi kk)

(yeterlik)

iltizami4 :

Gidebilmitim
Gidebilirim
ri.; - Gidebiliyorum

Gidebilsem

istikbal (gelecek zaman) c...;)

Gidebilece im

Gidebil
Dua6 :

n aallah gidebilesin (gitmen mmkn olsun)

1 Bu fiil "belki" manas nda tereddt iin de kullan lr

2 ktidar ile yeterlik aym manadad r.
3 -mi'li gemi zamann hikayesi, veya uzak mzi.
4 Dilek - istek.
5, 6 Yeterlik fiilinin emir ve du ekli nadiren kullanlr

68

sm-i fil (etken orta)

sm-i meful (edilgen orta)

121 <:. .x . 1.;

(var olmak manas na gelen bilden ve biden mastarlar): Var o/mak mnasna gelen bu iki nks fiil eski Farsa'da,
zellikle, H. VII. ve H. VIII. yzyllarda kullanlmilardr. Sonradan v t li (b iden) mastar ,
(Miden) mastaryla birle mi olup, gnmz Farsa'snda sadece (bclen) mastar kullanlmaktadr.
(Muzari kk) j.1..!

(var olmak)

Mutlak mazi: y> ijr

Talebe idim.

stimrari mazi:

Nakli mazi:

(mazi kk)

Uyuyordum, uykuda idim...

Pazardaymm.

Mazi-i baid
Muzri (geni zaman):

jr1 E er evde isem.

Ben her gn

Muzri ( imdiki zaman):

,N
e.31 (3 4;1.4evde oluyorum.

Muzari-i iltizmi:

4;1...- J., 5"-- 1 E er evde olursam.

Istikbal

JI

Ben pazarda olaca m.

Emir

1, a. J.t.. Okulda ol.

Du

A! o.0 J - ok ya a

sm-i meful (Edilgen orta):

imi

fil (Etken orta):

olan.

Bu mastarn eski 3. ahs mazi kk olan i yi (buved) gnmz

Farsa'snda da kullanlmaktadr.
rnek:

U1.5

(Bilgili olan muktedir olur.)

122 Yeterlik ve rks fiillerin olumsuz ekli aynen dier fiiller gibi bana (nun) harfi getirilerek yap lr:
Olumlu

(...)?

(budem(

olumsuz

r'-' (muktedirim)

(ne budem)
(muktedir de ilim)

123 jl.t. ,...1; c rb* (.31,.;1 (Tam, kysi ve semi fiiller):

a) Tam Fiiller ( (.t;
): ekim srasnda mastarnda bulunan
asil harfleri de imiyen fiillere tam fiiller denir.
1 Bu ekimde ndiren kullanlr. Trkede karl yoktur.

69

rnek:

sL (Dokumak)

(Okumak)

JslSw

(Yrtmak)

U.:91 (Atmak)

b) Kysi fiiller
Muzri kk (emr-i haz r].) kurallara
uygun olarak de ien fiillere kysi fiiller denir.
rnek:

(yanmak)
ruf etmek)

(dikmek)

j -i

I (tasar-

c) Semai fiiller (
): Muzar kk (emr-i haz r) kurallara
uygun olmayan fiillere denir.
rnek: ,5",; j (gitmek)

(do mak)

(yapmak)

124- o.zls 3 j ..p1;1..! JLiI (Kaideli ve kaidesiz fiiller): Ayr ca fiiller,

kaideli ve kaidesiz olmak zere iki ksma ayrlrlar:
a) Kaideli fiiller
JI.;1): 123. maddenin a ve b blmnde
anlattmz tam fiiller ve kyasi fiiller bu guruba girerler.
b) Kaidesiz fiiller ( .4.1; 3 JL^I ); 123. maddenin c blmnde
anlattmz sema fiiller bu guruba girerler.
125- Farsa'da btn mastarlarda, mastariyet eklerinden nce a ada
sralyacam z 11 harften biri mutlaka bulunur. Bu harfler, muzari kknde (emr-i haz r) ve tremi lerinde (m taklarnda) deiirler.
De ien bu 11 harfi kolayl kla hat rlamay sa lamak iin u cmle
iinde gsterelim:
.
zemin-e ho -e Fars (Fars' n gzel
yeri) imdi de mastariyet ekini kald rdktan sonra bu de iikliklerin nas l olduunu grelim:
126- ze

): Bu harf kendi halinde kal r.

rnek: y

127- Mim ( r

):

(vurmak -- vur)

Bu harf atlr.

rnek: . la T F :).x..T (gelmek -- gel)

Mastariyet almetinden nce ze (J) ve mim ( P harfleri bulunan
mastarlar sadece yukar da gsterdi imiz vurmak (
) ve gelmek (
) mastarlar dr.
)

1 Sonu elif (I) ile biten muz'ari kklerinde ekimi s rasnda kk ile ah s ekleri aras nda bir
ye ( .5 ) harfi girer.

70

128 Ye ( (.5 ): Bu harf d er.

Emir

Mzi kk mastar

rnek:

(Parlamak parla)
(Serpmek serp)
(flemek fle)

r-L!
L,' -Y,

C1"'

(Yetimek yeti)
(Satn almak Satn al)

74

J.)

"t!

(kamak ka)

stisnalar:
'..)..?..jr (Yaratmak yarat)
(Semek Se)
(Grmek gr)
(Iitmek iit)
(Koparmak kopar)
(dizmek diz)
129 Nun ( c*J): Bu harf de kendi halinde kal r.
rnek:

,:).-t:S" (Kazmak kaz)

(:).v.5- (doldurmak doldur)

(Okumak oku)
'.J.;L. (Kalmak kal)

. .),.;lb i (Kurtarmak kurtar)

.3.t.; I j (Srmek sr)

130 H ( ): Bu harf (ze) harfine dner.

rnek:

_;1.44,.

(Atmak at)
194; 1

s.ni

(Tasarruf etmek tasar.)-1j1

ruf et)
.41 (Tahrik etmek tahrik
et)
(elemek ele)
..1!

stisnalar:
(Tammak tan)
(Satmak sat)
(Yrtlmak yrtl)
(piirmek piir)
71

Piirmek (
pohten) mastarnda her ne kadar h ( ) harfinin ze (3 ) harfine de itii grlrse de, kelimenin aslnda bir deiiklik olduundan kaidesiz say yoruz.
131- Vav ( J ): Bu harf elif ( )'e dn r, sonra da genellikle ye ( s)
harfi getirilir.
rnek:

(Srtmek srt)
(oymak ov)
(vmek v)

(sL-.!
51z-,

(yol almak yol al)

(5 14;1

j 4; I

(svamak s va)

stisnalar:
(var olmak var ol)
(uyumak uyu)
(Bimek bi)
(iitmek iit)
132- in (

):

a) Bu harf elif (I)'ten sonra gelirse re (, ) harfine dn r.

rnek:

(zan etmek zan et)

J T"

(grevlendirmek grevlendir)
(koymak koy)
(drmek dr)
(malik olmak malik ol)

-4

Gnmz Farsa's nda "mlik olmak" (

) mastarnn
emr-i hzr olan dar ( ,b) kelimesi yerine da te ba (
)
kullamlmaktadr.
b)

(in) harfi eliften sonra gelmezse de ime, belirli bir kurala

bal de ildir.

rnek:

4.r?.

j^?...)

(e irmek e ir)
(yazmak yaz)
c*. .0 (olmak ol)

,t3".

,5",..:3" (ldrmek ldr)

(koymak koy)
(brakmak brak)
.3.Jr.:).;:r (dnmek dn)
72

133- Fe ( L:9): Bu harf be ( y ) harfine dn r.

rnek:

:;;;I?. (bulmak bul)

j;.a.; (aldatmak aldat),
J

(sprmek spr)

L?

(acele etmek acele et)

yl

1.7

yJS-

,:y-;

(parlamak parla)

,:riaiS" (vurmak

vur)

Istisnalar:
c..;111,;

(sinirlenmek sinirlen)
<:;;./-4 (kabul etmekkabul et)
(yrtmak yrt, yarmakyar)

j.sl.(4?

(sylemek syle)
,:rii5"-- (almakal, tutmak tut.)
sy

JJ

j-%;

(gitmek git)
(delmek del)

j.51;

(dokumak doku)

_91-(;,lS

(yrtmak yrt)
(uyumak uyu)

134- Elif ( ) : Bu harf daima d er:

rnek:

(ayakta kalmak ayakta kal)

(dmek d)
j;

(gndermek gnder)
(koymak koy)

stisnalar:
,:JA (vermek ver)
(almak al)
I;

I j (do mak do)

135- Re ( j): Bu harf kendi halinde kalr, bazen de re (,) harfinden nce
bir elif ( ) getirilir.
rnek:

(:).kjiT (getirmek getir)

(yaymak yay)
73


JI

(saymak say)
(incitmek incit)

(smarlamak smarla)
(yemek ye)

stisnalar:
(lmek l)
(yapmak yap)
J

136 Sin (

(gtrmek gtr)

):

a) E er sin ( ) den nceki harf, pi (tre) harekesi olursa, sin

harfi vay (
dnr bazan da sinden sonra ye (,5) harfi eklenir.
rnek:

(aramak ara)
(bitmek bit)

cS-9
(-591:'?

(ykamak yka)

(59-t

b) E er sinden nceki harf pis (tre)'li de ilse a ada gsterece imiz drt rnekte gzel he (o ) harfine dn r ve sekiz rnekte tamamen d er.
4' rnek:

olS.,

01.5"

(eksiltmek eksik)

(istemek iste)
(kurtarmak kurtar)

j".
8' rnek:

(5;

(sramak s ra)
(ya amak ya a)
(bilmek bil)
(sslemek ssle)

L5I
(.5,5JJ

(.5 1 ) 1 -2

(5 1,1"

(a lamak a la)
(sslemek ssle)
(benzemek benze)
(muktedir olmak
muktedir ol)
(muktedir olmak
muktedir ol)

1 Bz irler, iirde be-ry

kullanmlardr.

74

) yerine be rost

) kelimesini kural d olarak

Kalmak (
) ve benzemek
) mastarlarnn muzari kkleri
telffuzda ayn olduklar halde, mna bakmndan farkldrlar.
rnek:

. 4?) Lc
. .,; 1.c

1...".:. I

,: 1.;.>.,

-Burada kalnz
[(Babanza benzeyiniz)1
-Babanz gibi olunuz.J

A adaki mastarlarda, mastariyet eklerinden nce sin (,-) harfi

bulunmasna ra men belirli bir kurallar yoktur:
,..,,,..! c.(..:... -,- ,:;-5.-t

(krmak

- kr)

is-''1!
j......;

' j"--2:3
-, ,:;;.......r

(oturmak

- otur)

,.

.:,.

&`2.3

j....r

.-.

,:;,..1.4-

(kalkmak

,..:-....:,
.
..;...,:- -<-

,:;......-

(incitmek -- incit)
(yaralamak -4- yarala)

..k; J <

,...): .

-U:J.

(koparmak --4 kopar)

- kalk)

(balamak -- ba la)

137- Malik olmak (il a ) ve var olmak ( .., ) mastarlar nn birbirlerine dn mesi: Yklemi malik olmak (,:;,..!..b) fiili olan bir cmlenin
yklemini var olmak mnas nda olan esten ( j',....! ) ve Miden ( :.>..y )
fiilleriyle de itirmek mmkndr. Bu de iiklik yaplrken, mlik olmak ( c:;:.4,1) fiilinin filinin sonuna ra (I J ) eki getirilerek gayr-
sarih meful (nesne) haline getirilir.

rnek:

..>_.,.! ..,...,? 4... I i j,1...',..a I., .< - c.....!...1. ..,...,?, 4.... 4.3m1!.,.9
Bir padi ahn o lu vard .
J;

asla .k;_;

retmenin iki ocu u var.

Bunun aksine, yklemi esten (
cmlenin yklemini da ten (
de itirebiliriz.

rnek:

) olan bir
veya buden (
mastarnn ekimli bir fiili ile

Dnyann ok acaiplikleri vard r.

_y. 1_,

.
Babann o lunda ok eme i vardr.
1.4,1

stanbul niversitesi'nin on fakltesi vard .

75

138- Ye ( ,g ) harfinin e itleri: Farsa'da kullan lan ye'leri s rasyla gsterelim.

a) Vandet (

-birlik) ye'si:

1.:3- (bir kitap)

(bir adam)
.
b) Liykat

(Hasan bir adam grd)

(grme e de er)

ye'si:

(iitme e deer)
,:f l (Bu hikaye i itilme e de er).
(Bu manzara grlme e de er)
e) Nisbet (

) ye'si:

c31 y (Tahran'l )
j1,1.5.; T (Ankara'l)

:31

T aa I (Ahmet Ankara'ldr)
r (Behram Tahran'l dr)

.
d) Mastariyet (

) ye'si: ;J 7 (byklk)
5>95" (kklk)
(Kskanlk kklktr)

e) istimrari

(sylyordum)

ye'si:

.3,5 (yap yorlard)

j

(Bir padi aha, av yerinde bir av kebab

yapyorlard)
f) Zamir (

) ye'si:

( *,:ar (syledin)
(5 .1,.5

(grdn)

(Hasan' grdn)
il

g) art (

) ye'si:

(Ona syledin )
(E er sylesen)

,r1 (E er giderlerse)

(E er sylediin eyleri yapsaydm, iyi

huylu ve padiah olurdum)
h) Nekre (

(O sereler)

belirsizlik) ye'si:
jz

76

(O aalar)

(Havada uan sereler)

45" cJ > jz (Bahede kesilen a alar)
45.

11!
I) izfet ye'si

Sonu elif (I) ve vay (_,) ile biten isim ve s fatlar tamlama haline
soktuumuz zaman, bu elif ve vavdan sonra bir ye (,5) harfi getirilir ve kesreyi ye'nin alt na koyarz. Bu ye'ye izfet ye'si denir.
rnek: Yunan bilgini
(
Zehra'nn kkl (

77

(ZARF)

139 Sfat n, fiili!' ve zarfn bana gelerek onlar n manalarm.da de iiklik yapan kelimelere kayd ( a.; ) veya zarf denir.
rnek: 1)

(Behram ok zekidir)
4;LS, (Reksne do ru sylyor)

2)
3) .51.

Hseyin iini ok akllca

yapt )

Besyar (
), rast (
) kelimeleri s fat, fiil ve
ve heyli
zarfn nne gelerek onlarn manlarncla de iiklikler yapmlardr.
140 Zarf iki trldr:
a)

(zel Zarf) Daima zarf olarak kullan lan kelimelerdir.

rnek:

b)

(asla) ve,
j.-4. (ok)

4.,; (Mterek zarf): Hem isim, hem s fat hem de zarf

olarak kullanlan kelimelerdir.
rnek:

141

J9 m (hal),

(iyi), .1.! (kt),

; (iyi) ve

(irkin)

,_; rL.:91 (Zarflarn trleri): Zarflar, mn bak mndan birok k smlara ayrlrlar. En me hurlar unlardan ibarettir:
a)

(Zaman zarflar ):
Farsa asll zaman zarflar :
(daima), ,,,r (bazen),
(ans zn), 4> (devaml) j?
(ge),
(hemen),
(yine), Jy SI ( u anda), .j _j (a(bu gece),
buk),
(bugn),
(sabahleyin),
15)
(br gn), 01.:15--- (zaman zaman), Ls8.<:1_, (O zaman),
(hemen),
.1r1; (ans zn),
(geceleyin), J 9 u1 ( imdi),
(hl)
(hi bir zaman), ,,l."5;15' (baz zamanlar), .;

78

Arapa asll zaman zarflar :

Ul al
t;l.,1*;1 (tesadfen),
t:J1. - (imdilik),
(muhtemelen),
LJI (hemen), T,,; (derhal),
(hemen) (1.:1-1 1 (u anda),
<dizi.. (madem),
(daima) v. s.
b)

,slz- ; (yer zarflar ):

Farsa as ll olanlar:
(arka), ,:42, (n), ,5.?A5., (yakn), J.I J (beraber), ya; (sol),
(d), j _p
(sa ), yj (alt), J. 3 (st),
jj (i),
(uzak), (burada), T (orada), 1_,S" (nerede), L yn (her
yerde) 1.1:3 (yalnz), , .) (kar kar ya), o,LS (kenar),
,,..r1.5,5"" (evre), )4?) (burada).

Arapa as ll olanlar:
(d),
ji (st), c s (alt),
(sol), r14; (n), j41., (arka),
e)

L1,..1.b (i),

(sa ),

) L-?.

csld4; (Miktar zarflar ):

Farsa as ll olanlar:
(ka),
)1.:.>-, (o kadar), .!..5"...;1 (az), .;I (biraz), r (az),
(biraz), 5,5' (daha az),
(ok), 124,.! (ok), d ? (b(ok),
tn), ,;;,..1 (bir miktar),
(baz)' 5:-- J (baz),
9
,..)1 1) (ok)
ok.
Arapa as ll olanlar:
(yaklak olarak), ti.1; (biraz), j;i1 Y (en az),
mamen),

US" (ta-

d) ,A.51:; ,strd.t; (Te'kid zarflar ):

Farsa as ll olanlar:
(herhalde), j4 (evet), (.5 )T (evet), Z l:S' 13 ( phesiz), 4.4
(belki),
(itirazs z, konumadan) I me , Jyy L.; (nedensiz).
Arapa as ll olanlar:

`Tc .. (muhakkak),

(elbette),

tAl, (gerekten),

(aresiz).
e)

(Tertip zarflar):
Farsa as ll olanlar:
(ilk ba ),
(gurup gurup),

r l 1 y. (son),
(tekrar).

(gurup gurup),

1 Bu zarf Trkede belirsizlik zarf olarak kullanlr.

79

Arapa as ll olanlar:
(birinci olarak), t,W (ikinci olarak)
f)

V. S.

(51m...3 (Olumsuz zarflar):

Farsa as ll olanlar:

(hayr),

(hi),

(hayr)

(asla)

Arapa as ll olanlar:
'3k..I (asla), T.
g)

(katiyyen), 17,11, (asla), 1..tta- (katiyyen)

(Nasllk zarflar):
Farsa as ll olanlar:

(yava ),
(do ru), .9 (kt),
(iyi),
(glerek), c'Jb (ne eli), '..'s11; (inleyerek),
(iyice),
(svari), o,lJ (yaya).

h) gLsl cst.9; (istisna zarflar ):

(me er), 45,. (me er ki)

_;,-- (-den ba ka),

Arapa as ll olanlar:
srl (me er),
i)

(-den baka)

r tisk.. t.,,k,; (Soru zarflar ):

Farsa as ll olanlar:

,5"

(ne zaman), ? 5- 13 (ne zamana kadar), .1.. 517 (ne kadar),

(me er),
(neden),
,s1 i. (ne iin), !1,; T (acaba ?,
(ne gibi), ? r 14.5" (hangisi).
,_51.t.,; (Tereddt zarflar ):

Farsa as ll olanlar:
<3_,5 (dersin), 1.?_,5" (sanki, gya),
j)

(me er),

( yet).

,st.z.1,3 ( art zarflar ):

Farsa as ll olanlar:

k)

(e er), 4,>.,r1 (geri), olS m (her zaman)

,

c_51m.1,; (Sebep zarflar ):

j.b
(ne sebeple), 1,7 (neden), 1.7 3 (zira),
(bunun iin),
beple), ,:3T
(o sebeple) 51
(onun iin),

80

(bu se.5 I j:

1) 4--rj. ,sts,ti (yemin zarflar):

Farsa asll olanlar:
(Allah iin),

Jls (

ba iin)

m) L. ,,5134; (Temenni zarflar )!

Farsa asll olanlar:

li (ke ke), $.,..15" (ke ke), j...1.5",,51 (ke ke)

n)

(Benzetme zarflar ):
Farsa as ll olanlar:
Ul..a (hemen hemen), (
(ylece) 4; .,..,4,1 (byle)

(bylece), (

142- Sfatn sonuna ne ( ) eki getirilerek zarf yap lr.

rnek:

jilp

4; T - 4;-)k;L: (ak ll akllca)

4JT

4;9J.,.- (cahil cahilce)

143- Yukarda sylediklerimiz dnda tek ba na bir zarf grevi ta yan

cmleler de vardr.
rnek:

j`t?,

5,T

(Dostlarn gnln kazanmak iin babann bahesini satmak iyidir)

Burada birinci msra tamamiyle bir zarf halini alm tr.

81

7 41...,;, 1

(IZ:AYET HARFLERI)

144 ki kelime aras nda ilgi kuran ve ikinci kelime ile birinci kelimeyi
mn bakmndan tamamhyan kelimelere izfet harfleri denir.
rnek:

4.1- I J15.:j v Z 1,1;

(Hasan Tahran'dan Ankara'ya

geldi.)
J, L- (Biz, kendi vatan mz iin alyoruz.)

Yukardaki rneklerde birinci cmlede ez (31), be ( 4 ) ve ikinci

cmlede ise berayi (,s1 y ) kelimeleri, izfet harfleridirler.'
145 Izfet harfleri
lrlar:

(basit) ve

(bile ik) olmak zere ikiye ayr -

a) Basit (,..51.-,) olanlar: 31 (ez, ismin den hali), ,51, , (iin) (

(be ismin -e hali), L (ba, ismin ile hali), (ber - st),
yan),

(pi , n), 17 (ta,

(miyan ara), J4.1 (ender-i)

2.e-- kadar),

34- (celo, n),

J (ruy, yz), .3 (bi,

(behr,

olumsuzluk eki), .7 ; (zir, alt),

(nezd,

(sy, taraf)

b) Bile ik ( ...5",.) olanlar: ,51., 31 (ez beray, iin), 31 (ez pey, peinden), yL J., (der bab, hakknda),
J il (ez ry, yznden),
J I! J., (der bare, hakknda).
il :

JA

0:-

j l f"..):
,51

(S1
14,

J -> 14

(zm a acndan bir yaprak)

(Allah iin)
(Allah'n adna)
(Anne ile gittik)

1 izfet harfleri gramerimiz de kelime olarak kabul edilmektedir.

2 Sade olanlardan ez
mza karlar.

82

), be (

), der (

) Trke'de isim halleri ekleri olarak kar-

(Hasan evde'dir)

I 41-4- J.5

(Atn srtna bindi.)

(Bahenin aras idi.)
(Grdm ki uykuda idi.)

45'

(Bizden nce de insan vard )

(Hasan' n yanna gittik.)
(Yakna gel.)
(Buradan pazara kadar.)
:

(Kendi nne bak.)

(Onun iin bu i i yaptm.)

:
146

(Masann stnde idi.)

csi

(pi n),
(r, yz), i i (zir alt) ve ylT (celo, n) kelimeleri cmlede izfet (tamlama) durumunda iseler harf olarak
kabul edilirler. zafet (tamlama) durumlar yoksa zarf olurlar.
rnek:

(Benim kitab m sizin yannzdadr.)

(Lambay ne getir.)

Yukardaki rneklerden birincisinde

(pi -n) kelimesi izfet
durumundan izfet harfi (41,;,I
ikinci cmlede ise izfet durumunda olmad iin zarftr.
147 zafet harflerinden zellikle y (be), _31 (ez), l (ba), y (ber) ve
(der) harflerinin e itli manalar vardr.
a)

(zarf)

75

zri, (yemin)
aaS

(benzetme)

55

(arkada lk)

77

..

l4

csl

57
(taraf)
55
(yardm)
(tr gsterme) "

75

i (iin)

(Eve gittim.)
(Allah'a yemin ederim)

il

(Onun gibi)
(Bizimle

75

(sebep)
cs.

f";.)

iin :

beraber

geldi)

(Hiynetten cezalandrld)
tarafna gitti.)
C:-; -) ii (.59*""! (Onun
lar ^,la (Allahn yardmyla.)
(Kt insan yiit sayma)

->:;:
.

(Onu grmek iin gittim)

Bazen de tekit iin fiillerin ba na gelir:

(git),

(syle),

(ye) gibi
83

b) j1 :

J..! (cins gsterme) iin:

(Altndan bir saat.) .') ,11,

(Ayrdetme) iin:

( rencilerden birisini seti.) .J.J.

(balang) iin :
(mlkiyyet) " :
es_

J1

y (stnlk) " :

e) 1..;

(Behram Hasan'dan alkandr.)

(Arkada lk) ":

42-1 (Ahmed benimle s nfa

geldi.)

uT
c_sJ.

(taraf)

4aT 4;1.>1..!

I (yardm)

(Siz olduktan sonra ben

1.;:"

: y

neyim ?)
1_,

(.0:4 (ykseklik)
,J1 i; (devamllk) ":
e)

.515- ( apkasn bana koydu)

y j.J.?, (Soydan bilgindirler.)

.L11,

J>

(zarf) 1

si. (taraf)

":

(Iran'da ondan nl adam yok idi)

99 :

(Bana bakt .)

(yaknlk)

99 :

(Onun nnde idi.)

L,

(okluk)

148

(Eve do ru geldi.)
(evelllah!)

at la. (karlk)

d)

L,

(Bir ba tan bir ba a

bahe)

(der), J. (ber) ve J.u1 (ender) gibi harfler, kelimelerin ba nda

bitiik olarak gelirlerse izafet2 harflerinden say lmazlar.
rnek:

.) )5 (Kamak, firar etmek)

c:J..r J > (ieri girmek, grnmek)
J

(Aya a kalkmak)

j .es1

1 Buradaki zarf

(ieriye girmek)

(zarf) anlam ndaki zarf

2 Bu izfet tamlama mnasmda kullandmaz.

84

j1

(Tebriz'den Tahran'a
geldim.)
(Bu kitap benimdir.)

BA HARFLERI
RABIT EDATLARI

149 ki kelime ve iki cmleyi birbirine ba lyan kelimelere rab t

veya ba harfleri denir.
150 Ba kelimeleri basit (L
rlrlar.
a) Basit (

ve bile ik (

j)

olmak zere ikiye ay-

) ba lar:

aS (ke rab t ki'si), (ya ya), 4; (ne hay r)

(me er,
meger),
( ayed, ayet) ,5_)1 (bari, herhalde), r1 (eger,
e er),
(pes-sonra,)
(hah ister), vs. (un gibi),
t; (ta ta), rt, (hem, dahi), 4-7 (e ne), .;; (niz dahi)
b) Bileik ("S,.) ba lar:
(endan ke o kadar ki), (45.:..! .)
(hemin ke, ir
mez)2 45.;1> 45"
(n ke, nk),
(heman ke o ki),
(her end
(zira ke) (her end ke, her nekadar ki),
her ne kadar),
(ba in kebununla beraber) 3 4.(,:S i (vektiki
vaktaki) ,
151 I; ...3.).' (Ta harfi): l; (ta) harfi, bazen ba la, bazen de izfet harfi
olarak karmza kar.
152 1; (ta) kelimesi, son veya nihayet manas ifade etti i zaman izfet
kelimesi hkmndedir:
1;
J 1r.3_,) JI
(Peygamberin devrinden bizim zaman mza kadar)
153 l; (ta) kelimesi a adaki manalar ifade etti i takdirde rab t veya
ba kelimesidir.
1 Bu kelime "ksaca, zet olarak" anlam na gelir.
2 Bu kelimenin kullamh yledir: (Akam yemeini yer yemez uyudu)
3 Dier (ke)'ler de bunun gibi birle tirilebilir

85

( art) iin :

1s (Ders
almazsan
muvaffak olmazs n.)

(hemen) "
blz

(son)

(Kapdan girer girmez kitabn ald .)

4,1:.; (Bu i in sonunun nasl olduunu greyim.)

" :

(sebep) iin: ..) 1_,; y

(.1;

Gemilerin iyi isimlerini berbd etme, ki, senin de iyi ismin

berbd olmas n (kalmas n).
45- (ki) iin:

4.7 j J o

P ayy4r

(De erli mr, yazn ne yiyeyim, kn ne giyeyim gamyle harcand .)

(devam) iin: ,s_5
t; (yz yl ya a.)
154 4.5". (ke) kelimesi a adaki manlarda kullanlr
g v 95., JlW ,,,;,p,
(sebep) manas nda: ,sj.t.
(Sene boyu al ki imtihan kazanas n)
(aklama manas nda): c...ar

4.; :)!

:k, J

(Nirevan lece i zaman Hrmz'e yle sylediini iittim.)

r-?).! a
(Oturmutuk, an(anszn) manas nda:
szn hrsz geldi.)
I (e er) manasnda:
4.17 JL(4-'
(Gnahkar kle, tvbe etmesin de ne yaps n.)
j. , 14.4- 45
(dua) manas nda:
(Allah, baban balasn! dedi.)
45.1.! (belki) manas nda):
(Dnyann ba de il, belki gneidir.)
155 4r (e) kelimesi a adaki manlarda kullanlr:

j-t.; jj

I i i (zira) manas nda:

j9.1-. 321

J:9

(Ey o ul ilim tahsil et, zira, bilgili ki i nereye gitse hrmet grr ve ba keye oturur.)
(aymlk) manas nda: :).
CS

j <>

!.51.),

J 4%-

(Temiz can bedenden ayr lmak istedi inde, taht zerinde lmekle toprak zerinde lmek aras nda hi bir fark yoktur.)
86

1.0

(Ha Ali Hoca, ha Hoca Ali.)

156 4.7 (e) kelimesi soru edat (

mevsul ( J
(
) ve ba la (
) grevinde kullanlr
rnek-Soru:

) zarf

(Ne sylyorsun?)
j

Mevsul: .

4a:-

(Ne getirdin ?)
T

jiT

(Ben, dostluk artn yerine getirdim.)

,ti;- 4.7 1i. (Hava ne kadar gzeldir.)

Zarf:
Ba (rabt):

4,7

jr

(Hibir keder kskanlktan byk de ildir nk; kskan insan, halkn mutluluundan daima
rahatsz olur.)
157 4> (e) kelimesi vay
(un) kelimesinin
ile yazld zaman
hafifletilmii (muhaffefi) olup, "vaktaki zaman" manas nda kullanlr. Bu manay ifde etmedi i zaman vay ( ) s z yazhr.
( J)

rnek:

:;;;
Z.3

y 4.7;
(Temiz can bedenden ayrlmak istedii zaman,
taht zerinde lmekle, toprak zerinde lmek arasnda hibir fark yoktur.)
j

158 ,..:412.0 jl, (Atf vav): Atf vav dediimiz vay ( J) harfi, ibarede
aynen yazlr fakat telaffuzda "o" eklinde sylenir.
rnek:

f wl, y lj

j y lS

(Kitap, defter ve kalemi ald m.)

Yukardaki cmlenin telaffuzu:
Kitabo deftero kalem ra berda tem. Yani:
Kitab ve defter ve kalem ra berda tem.

87

9 mil ("ONLEMLER)

159

(yazk), 14; (nlem),

(Be enme),
(hayret),
y
.is (saknma veya korunma) ve bu gibi durum(uyarma),
larda kullanlan kelimelere nlemler (
) denilir
rnek: 4.; ;L! (ne gzelbehbeh)-
(ne gzel, ne kadar al kan talebedir.)
,:f}T
,:t if (aferin)
.
J,,;

dla

(mtihanlar kazandn, aferin.)

160 Balca nlemler unlardr:
a)

(be enme) iin kullanlanlar:

Farsa as ll olanlar:
(aferin), .9d. (ne gzel), tibi (ne ho)
Arapa as ll olanlar:
(aferin), 17...). (gzel iyi) , Iz > ( ne kadar gzel )
(maaallah)

b)

(hayret) iin olanlar:

Farsa asll olanlar:
(iyi, gzel) I RS.% (acaba).
(hayret sesi), j:- (ok iyi),
Arapa as ll olanlar:
(hayret nlemi Allah temizdir.)
(acaba),

e)

(yazk ve eseflenme) iin:

Farsa as ll olanlar:
(vay), tT (ah), J (ah), _fr.i; (th, yazklar olsun),
rf, zulm)

d) Lu (nlem) iin:

Farsa asll olanlar:

dl (ey), GI (ey)
88

(ha-

e)

4 .J.:3

(uyarma) iin:

Farsa as ll olanlar:
,51..t. (ey), Le, (ha), $J (bak),

ji

(hey),

(sus)

Arapa asll olanlar:

f)

(ey)
. y s (Korunma ve sak nma) iin:
Farsa as ll olanlar:
(zinhr, sakn), 1.s1.. (sakn),

(uzaklama)

161 Farsa'da hayvanlar veya tabiat takliden baz sesler kullanlmaktadr ki, bunlara "Ses taklidi kelimeler" diyoruz:
1 . Kpek havlamas
5,
9,
2.
3 . Kedi miyavlamas
4. Yaprak hrts
5 . Tavuk ve horozu koymak
6. Sere ve benzeri ku larn
sesi
7 . Bcek sesi
8. Ninni sesi
9 . Madeni para sesi
10 . Saat zilinin sesi
11. ivi ve kap ya vurma sesi

(vu vu)
(vak vak)
(miyo miyo)
(h h)
(ki ki)
(cik cik)
(cir cir)
L5.51 (.5.)r (lay lay)
(ciring ciring)
(ding ding)
;'; j (tk tk)

89


CMLE KURULU U

162 Cmle (
), kelimelerden meydana gelir. Bu kelimeleri; isim,
sfat, kinye, adet, fiil, kayd veya zarf, huruf- izfe, huruf- rabt
ve esvt (nlemler) olmak zere dokuz blmde grm tk.
163 Cmleler, kurulu , mna veya hkm bakmndan ikiye ayrlrlar.
a) Cmlelerin kelimelerini tan mak ve onlarn dokuz kelime gurubundan hangi birine ait oldu unu belirtmek, birinci blm
yani "Kurulu blm"n te kil eder ki buna Farsa'da
(tecziye) denir.
b) Cmledeki kelimelerin birbiriyle olan ilgisini tan mak ikinci
(terkib) denir.
blm te kil eder ki buna Farsa'da
rnek:

J I _; V ..?..T (Ahmed pazara gitti.)

Yukardaki cmleyi a blmne gre tecziye edelim:

zel isim:
(basit),

rl sim,
(zat),
(mfred) tir.

(mtak?

(marife),

: zafet harflerinden (ismin-e hali)'dir.

J1.31 : sim ( (.1. G

can J.. c

dr.

: Fiil (mutlak mazi 3. tekil ahs-3.11.

Ayn cmleyi 2. blmde yani

JI

) zne.
: fil (
) veya msned'n ileyh (
Meful (
) tmle
) veya msned (
: fiil (
) veya rabta ( A14_, )yklemdir.

Yukarda yaptmz iki ileme (

talihli denir.
164

90

y blmne gre inceliyelim

Trke'de cmle

(ibre): Anlam bakmndan birbirleriyle ilgili cmle gurubuna ibre (

) denir.

165 Farsa'da cmlenin asil geleri fil (veya msned'n ileyh

meful ( veya msned
) ve fiil ( veya rab ta 41 ) ) olmak
zere 3 tanedir.
a) Bir cmlede birden fazla msned'n ileyh
-1:-5- L'SZS

(anne ve baba kendi evlatlarna yardm ediyorlar)

.5 J-4-

Yukardaki cmlede anne ve baba msnedn ileyh (zne)dirler.

Msned'n ileyh, sim zamir, aded ve mastar olabilir:
,

(Hasan gitmeye haz rdr.)

. c.;_)
.

(O gitti.)

JI a.. ( rakam birler hanesinden'dir)

(Yalan sylemek gnahtr.)

Msned'n ileyh, hazan da ism-i mastar eklinde grlr:

,,

9. Jj (S hhatn sebebi spordur.)

Fiil hibir zaman msned'n-ileyh olamaz.

b) Bir cmlede birden fazla msned de grlebilir:
1;1.) ,5 j 15",.r Z l.....>1 (nsan her ite muktedir ve bilgindir.)
Yukardaki cmlede muktedir ve bilgin msneddir. Msned, isim,
sfat, kinye ve mastar olabilir:
.

::..;b (Ilim bir hazinedir.)

11.p

(Hasan limdir.)
(Doru yol budur.)
(are, az yemektir.)

c) Mna bakmndan msnedi, msnedn ileyhe isnad eden

kelimeye rabta veya yklem denir:
.
(Ali bilgindir.)
Yukardaki cmlede

(est) kelimesi rab ta veya yklemdir.

166 rz... (Mtemmim): Msned ve msnedin'n-ideyh'in mnas m tamamlayan kelimeye denir:

(Iran memleketi mamurdur.)
Yukardaki cmlede Iran kelimesi . J i.f...5" (memleket) kelimesini
tamamhyor.
91

167 E er, msned veya msned'n-ileyh, muzaf (tamlanan) ve mevsuf

olurlarsa, cmlenin sfat veya muzaf'n-ileyh (tamlayan) i mtemmim olur:
(Bizim ehrin bahesi ye ildir)

Msned'n-ileyh:'
Y 1

Msned:

(Beyaz gmlek abuk kirlenir.)

(Feridun i bandadr)
(Heng'in yz sar idi.)

168 Bazan msned'n ileyh, bazan msned bazan da her ikisi mtemmim olabilir. Srasyla rneklerini grelim:
1)

(Iran devleti muktedir'dir)

2)

(Hafz, tatl szl air idi)

3) .

(Bizim retmenimiz gleryzldr.)

169 4
(Cmle-i mu'tariza): Bir cmle veya ibarenin aras nda
gelip, o cmle ve ibare ile ilgisi bulunmayan cmleye denir.
,4;

rnek:
4.; ray.

m 4.! <S aw J:

(Gnlnde -ki hibir ilala iyilemez- bir yara olmasn istemiyorsan cahil ile konu ma.
170 Cmleler, J..l5" (kamil),
re e ayrlrlar:

(naks) ve

(mkemmel) olmak ze-

a) Anlam birli ine sahip cmleye kmil cmle denir:

.

4.

(Ilim, insanla hizmet iindir.)

b) Manas dier bir cmle ile tamamlanan cmleye denir:

L:41.>13

(O cahilden uzakla ...) cmleyi nakstr .

c) Nak s cmleyi tamamlyan cmleye mkemmel cmle denir.

45" E ,..3bU jI

(Kendini alim zanneden o

cahilden uzakla .)

171 Bir msnedn-ileyh, bir msned ve bir rab tadan tremi olan
cmleye basit (
) cmle denir:
.

(ilkokul a ktr.)

1 Msned ve mSned'n-ileyhin birden fazla mtemmimi olabilir.

92

172 Cmleler dier bir ayrma gre drde ayrhrlar:

a)

b) st
d)
d)
173

41?: (Haber cmlesi): .

l <I?: (Soru cmlesi) :
41.-: (Emir cmlesi) :
( art cmlesi) :
,s.);:." s d9 y.

(Hava scaktr.)
(5.14T S' (Ne zaman geldin?)
(Okula git.)
(E er ders alrsan
muvaffak olursun)

j
(Tahli1) Bir ibrede cmlelerin say s o ibaredeki fiillerin saysna baldr.
Mesela, Sadrnin bu hikyesinde:

fil* 4J
45-

J- *4:; r3

1 .)

r .L.T

-i l C 5

:)t.3

99.5

. p.
"
j

Asla zamamn gei inden ikayet etmemi ve gnn seyrinden yzm buruturmamtm. Bir gn ayam plak kalmt ve ayakkab alacak gcm yoktu. S kntl olarak Kafe camiine girdim,
aya olmayan bir adam grdm. O zaman tanr ya kredip ve
ayakkab szla sabrettim.
Bu ibrede grld gibi dokuz fiil vardr.
174 Filler bazen cmlede almetler ve belirtilere gre d rlrler:

I ) .31m
: 45(Ferhad'a, rec'ten byk olup olmadm sordum. Evet dedi.)
Yukardaki ibrede be cmle vardr. Zira 4;1., (hay r) ve L5,1- (evt)klimrndsoa;f,ekicmlnbrtsyd
mtr.
175 imdi de a adaki cmlenin tahlilini yapalim:
.. T -u-1;
s- 1-!
-1;ib L>te; J5-1 ,
'
(Hayrsz evlat altnc parma a benzer. E er keserlerse acr; e er
brakrlarsa irkin gzkr.)
Yukardaki ibrede bulunan be fiil, be cmleyi ifade eder. Bir
cmle veya ibreyi tahlil etmek iin, o cmle veya ibareyi a ada
olduu gibi iki ksma (tecziye ve terkib) ay rrz.
a) Tecziye blmnde, srasyla yazdmz bu kelime ve harflerin, daha nce grm olduumuz dokuz kelime gurubundan
hangisine ait oldu unu belirtiriz.
b) Terkip blmnde ise, bu kelime ve harflerin birlikte, cmle
iindeki fonksiyonlarn birbirleriyle olan ilgilerini belirtiriz.
93

ki.;
v )

( .4 L) )

..x.; L.
.):<-

4;

JS I

4;

94

Yani:
Kelimeler

TAHL L
Tecziye

4;_;,:4
j

t.S.--u

( 44 ) u
',..:-.:..."<;1
,:,,..:.
4;1..
,r1
4; j,,
4;
c);
4:i_r .',.)
4;
J

..,r1
.43 ) 1.tmln

4;
.::
,.....",..;
4::,. l4

sim (m zat cmid marife

basit mfred
Sfat (Birle ik sfat)
Harf- izfe
sim (m zat cmid mrife
basit mfred)
Aded (derece s fat)
Fiil (muzri 3. tekil ahs lzm)
Ba (Keserlerse'yi "ac r"a ba lar.)
Fiil (muzari 3. o ul ahs mteddi gei li
Kinye (3. o ul ahs zamiri)
Kinye (biti ik zamir ,:...'..:<;1 yerine)
Fiil (bileik muzri 3. o ul ahs
mteaddi)
Kinye (3. o ul ahs zamiri)
Ba (4;,6 .T.; ? c .U1., ,:....::; J'e balyor)
Ba (
'e ba lyor)
Fiil (bileik muzri 3. o ul ahs
mteaddi)
Kinye (3. o ul bitiik ahs zamiri)
Kinye (3. tekil biti ik ahs zamiri)
c:-.4::";I un yerine.)
Sfat (sfat- mutlak)
Fiil (muzri 3. tekil ahs mastarndan)

Terkip

zne

Dolayl tmle
Yklem

zne
Trke
()zile ve yklem
zne

39

"

()zile ve yklem
zne
Trke

Yklem

95

Okuduumuz konular , a adaki tabloda ematik olarak grdkten

sonra tahlile ba lyabiliriz:
4.15'
-

(_)-(; Aii*) - (

- ( L;. (

)-(
-

Jyui.

)
) `d2' 1

aj

JL

4;t,;1

U L,

g.

(.5".j.,

4L.

P - j..0

- t

J.U.*

O .4

U J1. _

96

V
i2J

J L:99

F
T

As.

T Maddeli elif
apkal elif
Su
Mamur
Mamur olmak
:)1J H. . ylnn 8. ay
yT Haysiyet
41;T iek
J Mavi
T Ate
Birler (hanesi)
Ah
T Son-Baka
,T nsan
, ST H. . ylnn 9 ay
Sslemek
JT Yava
Arzu
(s ,T Evet
jT Hr, serbest
j liT Eziyet
jiT Eziyet etmek
Kolay
Rahatlk, huzur
Gk
Rahat
J 14- ,.,T Rahat fikirli,
Gnl rahat
,.;;T orba
imek
T A
T Karmak,
Kz mak

Per ian
ikr A
j lkT Balang
Gne

.T

c.31JU T

T
f.) 1 ., T
c

asa T
T
T

>T

jgll

yaratmak
Yarat, Ne gzel
D oldurm ak
Haberdar, Bilen
Sinirlenmek
Hazr
Gelmek
Affetmek
renmek
ren
retmen
Kartrmak
K sa zaman, O (zamir)
Onlar
Orada
O ey ki
Ankara
Ankaral
O ki
Onlar
Getirmek
Ah
Yava
Demir
Kast, Niyet
Demirci
Acaba
Gelecek
Ayna
Elif
Alfabenin birinci harfi
Balang
lk- lks el
Daimi
Katiyen, Ebediyyen
Bulut
Ka
O ul
97

T
bn-i sina
Ittifak, Birle me
Tesadufen
Bitirmek
Araba
Kira
izin
Sayg
Sayg gstermek
iyilik
Aferin
En beyenilmi Ahmet
(isim)
Ahmak
Haller, Durumlar
Hal sormak
Muhtemilen
Haberler
Ihtilaf
Ahlak
Daire, Bro
Edeb
Edebiyat
Edatlar
Eziyet
ncitmek, Eziyet etmek
H. . ylnn 2 ay
Ucuz
Den (ek)
Neden
Nereden
Kimden
At
Bir at
Dr, Dir, Dr.
Ustad, Proffesr
Istanbul
Istanbullu
Istisna
98

T
Kemik
Dinlenmek
G, imkan
Soru
Gelecek zaman
ay barda
Devam
Var olmak
H. . ylnn 12. ay
skele
Isim
I aret ismi
o ul ismi
Etken orta
Edlgen orta
Esir
Gz ya
Asl
Asla
nle mler
Aalar saysnda adedile
madud aras nda gelir.
Fazla, Artma, Tamlama
Oda
ocuklar
Saylar
Daha yce
Dmek
Yakmak
Fazlalatrmak
Yaz k
Serpmek
Fiiller
Atmak
Kabul etmek, Talih
Trler, e itler.
Hrmet etmek, Sayg gstermek.
imdi, u'anda.

%T1 Ancak, Me er
yl imdi, u'anda.
Elbette
4pl...11 imdi, Hemen

Alfab e
Lo ll Allahm
1,4,1 ilhiyat
I Imtihan
, ..I Emir
.5 9 _7.1 Bugn
JL...1 Bu sene

Bu gece
imkan
4,-.1 mit
il o ul eki
jl.4; I l, Endaze
c..5.4; I Az
$. .0 I Biraz
i -k.; I Biriktirmek, Tasarruf etmek.

lstn rtmek, S vamak

I Sknt
4.::,>.. ;1 Endie, Korku, D nce

I Endielenmek, D nmek.
L.; I nsan
I Insaf
Bahi
j . ;GT O kadar
I Zannetmek, Tasavvur
etmek.
I Parmak
I Yzk

I
ngilizce, ngiltereli.
.9
I Yerinden oynatmak, tah
rik etmek, koparmak.
o si,"1 Sebep
i l O (3. ahs i areti)
Onlar (3. ahs zamiri)
^ L., 9 1 Vasflar
.

I Birinci
Evvel
i p I Iyilik tanrs
Ey
1?,I Ey
i l Iran
I y l ir anh
Burada
,: 9.. ? 1 imdi
Feridunun-o lu rec (isim)
Durmak
Onlar (3. ahs zamiri)
:;15-,1 Ke ke
I Bu
Bunlar
Burada
ab".<:.I Bylece
Bunlar
Be

be
Farsan n 2. Harfi.
le- zafet harflerinden

L
L! Kap
Lh Peder, Baba
Ne ile
Yanlmak, kaybetmek.
j 1.! Yine, yk
Ya mak
Ak
jl..; Geri dnmek
i l JI.; Pazar
.
Ziyaretin iadesi.
jl.; Tccar
tlemek
,31; Oyun
5.5,5,5_31, Oynamak
. Ol
Var olmak
99

Akll

Birader, Erkek karde .

Bahe

Sr

Baheler
Bahivan
Kk bahe
Hayvanat bahesi.
Dokumak
K aideli
Kim ile
st
ftihar etmek
Sabahleyin
Ses
Bayan, Hanm
Gerekir
Gerekmek
Pars
Serp
Yol al
Put
Put evi
Neye, ocuk
Kopar
Allah iin
Akll
Para, blge, blm.
Bahi
B alamak
Kt
Bil
Bi
Kt i ler yapan
fle
Vcut
Ka
Buraya
st
Beraber

,sl_r iin
Ne iin
Kalkmak
Baz
Almak, kaldrmak.
Gtrmek
Yeti
vy Kar
Tesbit
j-; J:
Yaprak
I Keskin
Kurtar
j plak
Kesmek
ij y Byk
J lirj ), Byk
Byklk
j .) Hemen
Yeter, K fi
ok
Balamak
4:.! Ba l , Balanm
J L.,! ok
Basit, Dz
JA
Sonra
Bazen, Aras ra
Uzak
Nereye
A Kaz
Se
, .4 Belki
Uzun
Evet
ali
Kal
0.1,..; Kle
Var olmak (imek fiili)

Bostan, Bahe

pmek

yi, Ayva

4,4.! Ne gzel
Daha iyi
En iyi
Iin
isim, Merrih, Mars

Hisse
H. . ylnn 11. ay
En iyi

ncit

Doldur
Beyaneden
Getir
J.)1.:
Nedensiz, Denmeksizin
1 ,- .5
Elemek
Uyank
J1.4; Uyanmak
j:4 D ar
zel isim
Yirmi
Fazla
Kaidesiz
a-kPL; 13
j s:u'r
tirazsz
phesiz
13

Korku
Korkulu
Gr
Gren
jt:-2 Gz
At
14:.51.4,.!
Sva
10:-.9. Tasarruf et

Zannet
Burun

r.

T
P

Farsann 3. harfi
1.?, Ayak
,ti,+4 Bir e it terlik papu.
64 dl

Padi ah
4-7)4 Para, ksm, kuma
o j4 Para, yrtk
lq Cevap
Serpmek.
,!.S- 4 Temiz
,L5-4 Temizlemek
c-5"
Zarf
Temize ekilen yaz
54 Onbe
.....;4 Be yz
:)44 Son.
Piirmek
Yayma
Yaymak, Da tmak
k?, Baba
dr.) j . Dede
Kayn peder
j .4 Kabul etmek
Dolu
L317;,.. Portakal
demek
Perde
i*JI...); Soran
(*.)
Tapmak
A2. , y Sormak
Uu
J ii.,
Umak
Tanr
Perhiz
(*JL'..?.). Peri an
yleyse
Arka, neticeten
^

101

1,T

L3

T
O lan, oul
brgn, Yarndan sonra
Be enmek
Arka
Yn
Yne mensup, ynl
Kaplan
Kaplan gibi
Be
Elli
Haftann 6. gn
Be inci
Per embe
Be inci
Be te bir
Dnmek, tasavvur etmek
Gizli
Gizlice
Giymek
Genilik-en
Iz-Arka
Yaya
Sslemek
Gmlek
n-ileri
Peygamber
Yol almak-lmek
Daima
T
Farsann 4 Harfi
Ba, zafet-harfi, Kadar
Tahamml, Bkme
Parlak
Parlamak
Yaz
Ne kadar
Saldrmak, Kzmak

T
Karanlk
Saldrmak
Ne zamana kadar
Kuvvetlendirme
Tam
Tank
Ayrtetme
Tahlil
Alt
Saknma
Methetmek, Takdir etme.
zmleme
Karyola
Tahta
Ayrma
darecilik
Ders verme
Ya , taze, slak (Derece
eki)
Tertip, sra
Sralama, Derecelendirme
Tereddt, phe
Korku
Trkler
Terkip, ekil, Tahlil.
Benzetme
Benzetme
Sertle tirme
Bir harfi ift okumak iin
zerine konulan u i aret ( )
Yatak
Te ekkr
Susuz, susam
Tesadf
Kltme
Hayret
Tatil

Mukayeseli
Tfek
Yaz klar olsun
ivi ve kapya vurma sesi
t,L7.a'i Yaklak olarak, Tahminen
_I:Lal; Telaffuz, Bir harf veya kelimeyi syleme.
Telefon
Televizyon
,- Bitirmek
Lr Temeni
Beden
Uyarma, Cezalandrma.
Shhat
1..*.; Yaln z
Sen
(,) J;
Kuvvet
Uli; Gl
j; Muktedir olmak, yapabilmek
Zengin
Muktedir olan
yy Tvbe
Top

le tirme, E it blme: 2.
2 3.3-5.5 gibi

Tahran
Direk
.)c, H. . Ylnn 4 ay

4.1>
JtAIT

ila

yl y

-.

arr-

S
Farsamn. 5. harfi
Sabit, duran
kinci
kinci olarak
Zenginlik
Meyve

:4?'"

c.
<

Farsamn 6. harfi
Yer
Cam
Camit-Kat .
Etrafl-Mkemmel
Ruh-gnl
Cahil
Cahilne
Yara
Su-crm
Madeni para sesi
Hari-Mstesna
Para-Kesim
Aramak
Sramak, Atlamak
enlik, Bayram
Kutlamak
Zulm eden
ift
Cilt
n- leri
oul-Toplama
Toplamak
Haftann 7. gn tatil.
Cmle
Sava
Sava
Sava mak
Gen
Gen adam (yi it)
orap
Cihan, Mem
Cihet Taraf-yn Sebep.
Sramak
Bcek sesi
Sere ve benzeri ku larn
sesi
103

..

.)1a;

Farsann 7 harfi evik,

abuk
are
Sol
Neden, Niye, Niin
Lamba
Kirlenmi
Nasl, Ne gibi
Gz
Ceylan gzl
Ne kadar, ka
Nitelik
Nasl, nebiim
yle, onun gibi
E er
yleki
Ka
O kadar, miktar
Bu ekilde Byle
Aa, sopa
Nasl, nki
Nasl ve Neden
Ne?
Drt
Ondrt
Haftann 5. gn
Drtyz
Drttebir
Krk
Koparmak
ey
H
H
Farsann 8. harfi
Katiyen, Sakn

104

T
hann Tannm airi,
Hafz, Ezberebilen.
Hal- imdi Keyfiyet
Haller-(Durumlar)
Durum Keyfiyet
Ne mutlu ne kadar gzel
Muhakkak
Hareket etmek
zafet-Harfleri
Kskanlk
Kskanlk
Hasan
Kskan
Hseyin
Hak, hakikat Emek
Hikaye
Halka
Ii
HFarsann 9. harfi
D
Kalkmak
Has, zel
Hatr, gnl Fikir.
Sessiz, snm
Ev
Tanr
Allaha smarladk.
Veda etmek Allaha smarladk demek
Tanr
Hizmet
Sultan Sulta, Hdr

Eek
Bozuk

Bozulmak
.51.5,;- H. . ylnn 3 ay

Hiyan et
Hayr
ok, fazla

Akl
Akll
3 yz kilo
Barma

-9

Satn alc
Satn almak
Yorgunluk
ncitmek
Yorgun
Hrdama, yaprak h rts
Kuru
Kurutmak
fke
fkeli
Uyumak
Arka
Glen, en
Glme, Gl
Gler yzl
Glmek
yi gzel
Uyku
Uykulu
Uyumak
Istemek
Okumak
Kzkarde
Rica
yi
Gzel yzl
Kendi
Yemek
Gne
Gzel
Ne gzel, ok iyi
Kendi
Kendi
J.1,-4- Hayal

j...4-b
.51.5
:;,!:A.5
1.i1.5
,..;_31.5
,),.1b
o.13

"
J

.5

.4.7.)
JI" J .5
J .5
.5_)
J.>
J .5
j

.5

J
j

L., )

.5
.5

D
_D_
Farsann 10. harfi

Adalet, Verdi
Vermek
Malik olmak
Bilgin
Bilmek
Bilgi
renci
Faklte rencisi
Faklte
niversite
Alim, Bilgin
Bilgin
Devaml
lk Okul
Kz
Kap , ismin de hali
Gelir
S oyunmak, karmak
Aa
Bir aa
Gam-Ac
Hemen
Hrsz
Ders
alkan, Ders okuyan
Faytun
Yrtc
Yrtc huylu
Bimek
Yalan
Yalan sylemek, Yalanc
105

kinci
Kamak
ki yz
On
Yer, Ky
Kyler

Buruturmak
Anlamak, idrak etmek
Yrtmak
El-takm
Elile pi mi
Eldiven
Takm, Cihaz, Tezgah.
Mendil
J
Gurup
Gurup, Gurup
Dman
Dua
5; Defter
Gnl
Skntl
Yre i Yank, dertli
Gnl yakan, Acyan
J,J.5 Pehlivan, Yi it
Sebep, Delil
Nefes
fle me k
Saat zilinin sesi.
ki
Oniki
Koturmak
Ko turmak
Tekrar
Dikmek
ki, ki.
Devir, Dnme
Uzak
Dost
Arkadalar
Sevmek
Haftann 3. gn
Devlet
kinci
106

Veri, ihsan verme

Ky

Onlar
Onda bir,
H. S. Ylnn 10. ay .
Diyar.
Grmek
Gz
Ge
Dieri, Ba kas
Duvar

Z
ZFarsamn 11. Harfi
Z at-Asl, Cevher
Zevk
J

R
RAlfabenin 12. harfi.
ismin hali Tmle i areti
Ba
Rahat
Ba
Sa, Do ru, Dz
Do ru syleyen
Memnun, Raz
Srmek, Koymak
Doru yol
Kapmak
Kurtulmak

Bitmek
Yeti mek
Haset
Davran
,: &:..; ) Gemiler, Gidenler (lenler)
Gitmek
Sprmek
4;LS-J Kz ismi
Zahmet, strap
Zahmet eken, i i
4:3 .3 j.
Zahmet etmek
Hasta, Rahats z
st, yz
Giden, Mnasip
_9
JI jJ Giden
Kar, karya
J J: _9
Nehir
Gndz
J
Zaman, As r, Dnya
Aydn
vws -)
Aydnlatmak
Yz, st
Bitmek
4:a;lm
Brakmk, Kurtarmak
(...)
Kurtarmak
Dkmek
E irmek
Z
ZAlfabenin 13. harfi.
Domak
Do mak
Mavi gzl
Diz
Dil, Lisan
st, ksa hareketlerin birisi.

f`j"--3 Yara
,:).5_; Vurmak
j

i Altn

.).;

Sar

.." - iJj evik, Becerikli, A kgz

j

irkin
Zaman, Vakit

j K
Yer
Kad n, Vurmak mastar nn mzari kk
4;1;; Kad na mensup, kadna
ait
veyanne
Jj Zincir
Dirilik
,5,51.4;3 Ya amak
;j Diriltmek
,:S;
Zil
Zilalmak
abuk
Alngan
J
j
ok
Jlrj Zarar
Zarar veren
Gzel
Alt
Zeki, Akll
Ya amak
Sakn
Isim, Ss
;

J
JAlfabenin 14. harfi
...;) Eski, Yrtk
107

F
)

So uk
Soutmak

S-

r
aw

rll J"

108

Alfabenin 15. harfi

Bina
Yapmak
Basit, Dz, Mutlak
Saat
Yl
Salam
Glge
Sebep
Temiz, Tenzih, Tanr
Hayret nlemi (Tanr temizdir)
Ye il
Metod, Tarz
kr
Ordu
Teslim etmek, B rakmak
Sonra
Almak
Yldz
Methetmek
Sabah
Zor, G
Sz, Lf
Edip, Bilici
Szl, sz syleyen, Konumak
Baraj
Yzyl, Bayram.
Ba
Sr
Batanba a
Balang
Son, Nihayet
Kapc
Asker

lke, Arazi
Selvi

ly

.)

r5k,

jy

aw

d, d_

iir sylemek
Mkafat, ceza
Layk
Layk olmak
Gevek
Mutluluk
Delmek
Yolculuk
Beyaz
Nehir ismi
Beyazlatrmak
Kpek
Selmlamak
Kulak yoluyla itilen
Ya
Ta
Ta a mensup a r zor
Taraf, k
Binici
Binmek
Suvafi, Atl
Yanmak
Srtmek
(Ek) Yakan
Yandrmak, Yakmak
Yemin
nc
Taraf

isim
er, er
Haftann 4. gn (Sah)
Otuz
Sarmsak

Acele

Tok
Huy- sfat, Tabiat
On
yz
Gm
nc
Sinema
Gmten, Gm e mensup
Gme mensup
G s
Trkiye'de bir ehir
Sivasl
Siyah
L;

;I:...t
..t

je

-5-

t_L"

.0
iir Lt
J1,
J

.L'.;
4.;t,U,

Acele etmek
Deve

Alfabenin 16. harfi.

Tekil nc ahs bileik zamir eki.
Boynuz
Dal-Budak
Sevinli
Ne eli, Sevinli
Ne elik, Sevin
air
Talebe, rak
Ku ak, al
Kakol
Onalt
Padi ah, Kral
Krala mensup aha layk
aha layk
Belki- ayet layk olur
Yak mak
Layk
Gece
Geceleyin Geceye ait
K

_J>s"
u.

.15") 1...t,

J
t: 7.b

Deveci
nsan-Kii
ahsi-Hususi
Olmak
edde-te dit
art
eriat
eref
irket-Ortaklk
Utan
Utanan
Mahcup-Utanan
Balama
Balamak
Ortak
Ykamak
Alt
Altyz
Altnc
Altm
iir
-Meslek
Szl
efkat
phe
Av-Avclk
Av yeri,
Yrtmak, Yarmak-Skmek
ikayet
Toz eker
kr
kr etmek
Krmak
Krlm , Gnl

109

T
Meyve, Aacnn, ie i
Hayret
Pantolon
Siz, 3. ayr zamir
Saymak
Kl
Tan mak
Haftann 1. gn
itmek
iiten
itmek
itmek, Duymak
ehir
H. . ylnn 6. ay
St
Aslan
Musluk
Iranda bir ehir
irazl
Tatl
Cam- ie

ad

Alfabenin 17. harfi

Sabrl
Sahip, Malik
4.;1;-..-1-44 Ev sahibi
Dervi , Arif
Halis, Temiz
Sabah
Sabr
Sohbet, Konu ma
Yz
Ses
a rmak
Ba , G s, Yce
Yzler
Yzdebir
110

Ak, sarih
Sra, kuyruk
Sfatlar
Sfat
Etken, Orta
Edilgen, Orta
Sayfa
Bar , Sulh
Yz, ekil
Sofu, Dervi
Sofuluk
Av
Yaz, Mevsimi
Zad
-ZAlfabenin 18. harfi
Zt, Kar t
Zarar, Ziyan
Zorunlu, Zaruri
Zf, Zayflk
Tazmin, Kefil olmak
Zimnen, Dolaysiyle
Zamir Insann i yz
Ta
-TAlfabenin 19. harfi.
Kabile, Blk
Kuvvet
Takm, Bir para
Tp, Doktorluk
Kat, Derece, Tabaka, S nf
Yn, Taraf
Yol, Cadde, Metot.
ocuk
Altn
Dileme, isteme

Talepetmek
.5, A gzllk
J.,1, Boy, Uzunluk
ll^

Za
ZAlfabenin 20. harfi
Zlmden
Ak, Belli
Kap, klf Mahfaza
Zafer
Zan, phe
Arka
le
Ayn
AAlfabenin 21. harfi.
badeteden
Alkanlk, Adet.
Adil, Adaletli
Adaletli olmak
Ak
Shat, Afiyet
Son, Akbet
Akll , Uslu
Akllca
Dnya
Bilgin
Yce, stn
Kamu, Umuma ait
ibadet
ibaret
imdilik
Acayip
Acaba, Hayret
Arap olmyanlar ranllar
Dmanlk
Adet, Say

Adalet
Ar silah, Tak m
Sunma.
Genilik, en
Namus, Irz
Anrma
Ter, Rak
Damar, Kk
Gelin
Dileke
zzet, itibar
Asker
Bal
Ondabir
Onlar
Sinir
ikindi, Devre Asr
isyan, Ayaklanma
Bahi , Ba
Atf. Ynelme Ba
Akl
nan, Kani
Zt, Foto raf
are, Ila
Ilgi, Ba iliik, Sebep,
Hastalk
Ilim, Bilgi
Bayrak, i aret,
H. Z. Ali Yce, Ycelik
Bina, Umran
Kast, Niyet
mr, Ya Hayat
, Amel
Amca
Hala
Dizgin
Hemen, Pek yaknda
Karlk, Bedel
111

Kpek havlamas 0v, oy.

...p Sz verme, Yemin.
Sorumluluk, Sz verme
Belli, Ak
Noksan, Ayp
-k0 Bayram
Zevk ve Sefa Eylence
Gz, Ayn

0.40

yil

Gayn.
GAlfabenin 22. harfi
Bulunmayan Haz r olmayan
Bulunmamak
Habersiz
fistngelen Galip
Ekseriya
Maksat, Niyet
Gne batmas
Yabanc , Acayip
Gazel
fke
Gam, Keder
Czntl Kederli
Uyumak
Den baka, br, Dieri
F
FAlfabenin 23. harfi
randa bir blge
Bozuk, rk
Ak, f a
Faziletli, Bilgin
zne durumu
Fayda, yarar
Fedakr
Firar, Kama

112

T
Unutma,
ok
Hazr
Evlat
Gndermek
Yorulmak
Farz
Fark, imtiyaz
Kaymakam, Vali
Buyurmak
Satmak
H. S. Ylnn ilk ay
Sat
Tane, Takm, Adet
Hava alan
Ferhat, zel isim
Eitim, Maarif, Kltr
Aldatma
zel isim
Aldatmak
ok, ziyade
Ayrma, mevsim
Fiil
imdilik
Gurup, Gurup
Derhal
st
Fil
Gaf
GAlfabenin 24. harfi
Dilim
Gl
Kanun, Kural, Kaide
Hal
Kanun
Silah, takm , Sap.
n, Geen

la

v SJ

T
Kabul
Kabul olmak, Kazanmak
Boy
n
Kader
Kudret
Kur'an
Bor
Yakn
Ky
Yemin
Ksm, Blm
Gzel
Niyet, Kast
Hikaye, K ssa
Kaside
Damla
Kesme, Kesin
Para, Krea
Zincir, Gerdanlk
Kalp, Yrek
Kalem
Az
Biraz
Ay, Isim
Yeraltndaki rtl su
Boy, Biim Bir elbiselik
kuma
Kuvvet g
Kyasen, Kurall
Zarf, Ba
Kaytler Zarflar
Kaf.

KAlfabeni 25. harfi

Kltme eki
j 1.5- I
Bak

,:) . ,s",1.5"

T
almak
Memur, Sahibi

.)1 i.) 15". Kervan

J I.S"

Kervansaray

Eksiltmek
Ke ke
$...1.5" Keke
.: tS" Ka t
J..15 Noksansz

Muvaffak, Bahtiyar

Yrtmak
,..,1,5" Kebap
Ceket
1:45" Kitap
Nerede

P iaS Hangi
Hangibirisi
JL_75" Tarz, Adet
(:),,5" Yapmak
,..S" Kimse
Kimseler
sS
Noksan, Krmak
<s...5" Kesre Ait
3 ii
ifti

ldrmek

ldrm

lS

ldrlm
Vapur, Gemi
Keif, Bulmak
j .i.5 Memleket
Z)-1..r.:S. ekmek
j5" Btn
S Tamamen
Snf
Y1.5.apka
Az
5,5- Daha az
SS Yardm

113

(:) ,SSS

Yardm etmek
Biraz
j U Yan, Sahil
...,L5" Kenar
vLS Kinaye
Kazmak
ys
Hani, Nerede
Vurmak, Dvmek
013_0- Ksa
.,,S- 4;_,S Kesmek, K saltmak
j 5" Kk
Kklk
,15-.),Se- ocuk
Ana Okulu
rann 2500 sene nceki
ehin ah'

almak
Dvmek
Kife, (Irakta bir ehir)
j5... Da
45- Ba, Ki
45" Kk, Alak
Nezaman.
Ki
,: t-5" Kimler
S: Tavuklar, ve Horozlar
Koymak.
Gaf.

GAlfabenin 26. harfi

Inek, Sr
olS Zaman, vakit
.1"... 1.5'." Zaman zaman, Bazan
,..,,tV.:<1.5" Bir zamanlar, Baz zamanlar.
1.5' Bazan
Ls Eritmek

114

jlAr Eritmek
Z. .,) 1.L.S.- Koymak
,:;..'.1.15" Koymak
4."...to ir

Gemi

.)1,"5"-- Pahal
.y.1;1.5- Kymetli
..,5"" Toz
Yuvarlak
.35' Pehlivan, Cesur

evre
Gezi
Geziye kmak
4:.b5"." Boyun
MS" ,:).5ir Kabaday, serseri
Dola mak, Dnmek
A
Jlzi,5"-- Tutkun, Giriftar, Me gul
Scak
Istmak
Alamak
Alay, Alama
Semek
Yaymak
Krmak
Amak
JZ.t5"
.: . " Dolamak
Amak

Sz, Konu ma..

Sylemek
Grevlendirmek

.1:5"." Su
Hazine
Sere

Sulu
Kulak
Dinlemek
ir Sanki
Zlf, Kahkl, sa

rY

Lam.

Svamak

J Alfabenin 27. harfi

j".91 * 1 Enaz, Hi olmassa
aresiz
rJY Gerekli
(.sY Ninni sesi
,..J Dudak
0.1...) Elbise
,.r.J Krmz dudak, Yakut
dudak
Yorgan

plak
hJ Para
J Bir miktar
J Lezzet
Titreme
J) Titreyen
J) Sarsmak, Titretmek
,:)1.-J Dil, Lisan
Yalamak
Ordu
Ordugh
Ltf
Lgat, Kelime
Lkap, nvan
zU Liyaket, Yeterlik
Yalamak

Kalmak

Mim.
Alfabenin 28. harfi
Zamir, biti ik zamirlerden
Biz, Ayr zamirlerden
Yzler
Madem, Devam eden
Anne
M allah
Gemi
Mili Gemi zaman.

Benzemek
Ay
Ay yzl
Sakn, olmaya ki
Belirsizler, Belirsiz edatlar.
E anlaml , Anlamda
Beraber
Benzer
Bitiik
Kart anlaml
Geili, Tecavz eden.
Tamamlayan
4,75 gram a rla denk
Belirsiz, Bilinmeyen
Sevgi, Muhabbet
z, Tam, Mahsus, zel
Kurun Kalem
Okul
Tertipli
yi, Merhaba, Aferin
Kesmek, Mazi-Kk
Adam
H. . ylnn 5. ay
Erkeye mensup, Erkeke,
Mertce
Halk
lmek
Koulmu , Snfta kalm .
Snr, Hudut
Snr bekleyen, Hudut
memuru
Binilecek
Mrekkep, Biti ik
nci
Hasta
115

ok). Hasta olmak

cret, kar lk, yevmiye

cret alan
Ii cretli
Gelecek
Dayanak
Meful, Tmle, zne, Fail
d..S I ., w.. Di fras
Dii fralamak
,!..5","
Mterek, Ortak
Mtak, Bir Kelimeden
tremi .
Mastar, Kaynak
Harcama
Hal, Geni zaman, imdiki zaman.
Tamlanan
4.11
Tamlayan
Konu, maksad.
,;11. Mutlak, artsz
1V, Asla
Kart olan, Zt olan, Konu d bir cmle.
Saylan, sayl az
Marife, tannm
Bilinen
Belirli bilinen
mna
Yardmc
Belirli, malm
Mfret, tek tekil
J
Yaplm i
)14;1.- Miktar
Mkemmel, tam
Me er, Yoksa
Melek
d._(1.. Memleket, Yer, Ev
Mlkiyet
116

Milyon
Ben, zamir
Ev
Manzara
Ayr
zm a ac
Mevsuf Nitelenmi
Mevsul, Biti ik
Muvaffak, ba arl
Sis
Byk, ay
Ay
Mhr
H. S ylnn 7. ay, Nikah
En byk
ELA Ara
Masa
Kedi Miyavlamas
Meyva
Nun

olS li

dil;
.4,1U

,1.;

Ii

NAlfabenin 29. harfi

smi olumsuz yapan ek
Cahil
Noksan, Eksik
Anszn, Birden
Anszn
nleyen.
nleyi , nleme
nlemek
isim, Ad
Mektup
Ekmek
Evvela, ilk Ba
nlem, a rma
Yakn
Can eki mek
Nisbet, ilgi, Akrabahk

Nispi,

Ls.

yilik
Yarm
Yarm

Oturmak
Yarm
4.k...; Yan
Nimet, yilik
; Kii, fert
La; Olumsuzluk, inkr
Gm
Belirsiz, Kaba adam
Gzel

Bak
Saklamak, Korumak, Muhafaza etmek
Bakmak
Bakmak
Gstermek, Yapmak
almak, okamak
,:).431i; ah mak, Ok amak
Doksan
Ji; I k
Ondokuz
Yazmak
Imek
J .,..%); Adaletli, Sasani, Padi a
hi Nuirvan
Yazar
;I; Dokuz
ZJA: Koymak
11, Gizli

Dokuzyz
Emrin olumsuzu.
L.
31;;; Ihtiya
J:J Muktedir Gl

De ildir, Yok
Gzel, yi
`

yi
yilik yapan,
yilik sever

919

Vay
Alfabenin 30. Harfi
Ve, Veya
Olan, Olmu
Gerekten
Kpek havlamas
Yksek, Yce
Ekselns, Prens hazretleri
O zaman, Hele
ekiller, Durumlar
Durum, ekil
Birlik
Spor
Iflas eden
Vezir, Bakan, Vekil
Vatan
O-Zamir

H
Alfabenin 31. harfi.
o ul eki
Ey nlem
Herhalde
Heryer
Her kimse
Asla, Hi bir zaman
zel isim
Bin
Biner, Biner
Var
Varolmak
Varlk
Sekiz
117

zl.:4> Seksen
Sekizyz
Brakmak, Koymak
Yedi
.51iz> Yetmi
.4,1> Onyedi
4.,41:
Yediyz
Ey, Hey, nlem
r m De, Dahi
'it> Hemen hemen
ylece
Gibi
.1_, Yolda , Yol arkada
'.)1"--.> Herkes, Umum.
Btn Herkes, hep
4..t1J j:UZ
Devaml , Daima
4.4...,4 Artist, Sanatkr
Sanatkr, Hnerli
Hl
1J r. Hava
Uak
zel isim
& Hey, nlem
Onsekiz
Hi
.1.41^ta,

118

T
Hi bir zaman

Y
Alfabenin 32. harfi
Ey, nlem
Hafza, Hatrlama
retmek
Dost, Arkada
Muktedir olmak
Kuvvet, Kudret
Yardm
Onbir
Bulmak
Sol
Bir
Birler evi
Birden bire
Yarm, ikide bir
te bir
Haftann 2. gn
Birinci
Birinci
Sa .
Yava
Yavaa

B BLYOGRAFYA

A- Gramer Kitaplar :
1 Abdlazim Karib, Destr- Zebn- Frsi Tahran 1327 H. .
2 Dr. Muhammed Cevad Me kr, Destr-nme (Der Sarf Ve
Nahv- Zebn- Frsi) Tahran 1338 H. .
3 Ahmed kr, Mi'yr-t Kavid-i Frsi stanbul 1318 H.K.
4 Ahmed Rasim, Yeni Usul Sarf-t Frsi stanbul 1327 H. K.
5 Dr. Ebulks m ictihdi-Mehmed Maksudo lu, Farsa Dilbilgisi, Ankara 1963
6 Ahmed Ate -Tahsin Yaz c , Farsa Dilbilgisi (ImamHatip
Okullar Ders kitaplar I-II M. E. B. Yay.) stanbul 1969
7 Ahmed Ate - Abdlvahb Terzi,
E. B. Yay. stanbul 1971.

Farsa Grameri M.

8 Yakub Kenan Necef Zde, Trklere Farsa retimi stanbul 1963

B - Szlkler:
1 Dr. Ali Ekber Nefisi, Ferheng-i Nefisi Tahran 1343 H. .
2 Hasan Amid, Ferheng-i Amid, Tahran 1337 H. .
3 Dr. Muhammed Milin, Ferheng-i Frsi Tahran 1342 H. .
4 brahim Olgun - Cem id D rah an Farsa-Trke Szlk Ankara 1967

119

Fiyat: 20. TL.