MSLLR

MLLF: MHSN QRAT

TRCM EDN: MHMMD AZR

Entesharate Daneshe-hamedun

Kitabn ad:.................................................Msllr
Mllif:............................................Mhsin Qrati
Trcm edn:....................................Mhmmd Azri
Nr edn:...................................... Daneshe-hamedun
ap tarixi:..............................................................2004
ap nvbsi:....................................................Birinci
Tiraj:.......................................................................3000

MSLLR
(Sual-cavablar)
Sual 1: N n Allah yarana l qatb, bir bu qdr
mvcudu, elc d, insan yaradb?
Cavab: gr gzl nitqi olan bir alim danarsa, ondan n
n dand soruulmamaldr. nki malik olduu elm v
natiqlik onu z biliklrinin byanna vadar edir. gr o susub,
elmini gizldrs, bu i sual doura bilr.
Qadir, hkim v mehriban Allah torpaqdan buda,
budadan ntf, ntfdn kamil insan yarada bildiyi halda,
n n d yaratmamaldr?!

Sual 2: Allaha inam insann hyatnda n rol oynayr?

Cavab: Sahibsiz, nzartsiz, sliq-shmansz bir mnzil
daxil olan insan istdiyini ed bilr. gr o, knlndn keni
etms, sbbsiz olaraq lzztlrdn mhrum qalr. Amma
sahibli, mxtlif nqtlrind kameralar quradrlm, sliqshmanl ev daxil olan xs zn evin qanunlarna uyun
aparmaa vzifli v mcburdur.
Varlq alminin Allah kimi sahibi olduuna, mllrin
gr soru-suala kilcyin inanan, baqa szl, iman
gtirn insan nfsini cilovlayaraq, Allahn qanunlarna tabe
olacaq. manl insan btn mllrinin nzrdn
keirilcyin min olduu n Allahn bynmdiyi ilr
yol vermyck.

Sual 3: zmz K`by tutub namaz qlmamz mr

etmi Allahn bizim ibadtimiz ehtiyac varm?
Cavab: Ham evini zgn tiks, gnin i artmaz v
ksin, ham evini arxas gn tiks, onun i azalmaz.
Gnin insanlara he bir ehtiyac yoxdur. Amma insanlar
gnin iq v istiliyin ehtiyacl olduqlarndan evlrini z
gn tikirlr.
Namaz mr etmi Allahn bizim ibadtimiz he bir ehtiyac
yoxdur. Amma insanlar Allaha z tutmaqla onun ltfndn
faydalanr v inkiaf edirlr. Qur`ann brahim sursinin 8-ci
aysind buyurulur: gr btn insanlar kafir olsalar,
Allaha zrrc t`sir etmz. nki, O btn insanlardan
ehtiyacszdr.
Sual 4: N n salehlr tinlik, gnahkarlar is rifah iind
yaayr?

Cavab: Allah salehlri, z dostlarn sevdiyi n hr hans

shv gr onlar drhal czalandrr ki, onlar z shvlrin
diqqtli olsunlar. Haqq sursinin 44-45-ci aylrind
buyurulur: gr peymbr biz istinad edrk zndn
szlr dansa, ondan mtlq intiqam alarq.
M`minlr d beldir. Shv edn kimi czalandrlrlar.
Gnahkarlara is vvlc mhlt verilir, mhlt baa

atdqdan sonra onlar zaba dar olurlar.1 slahna mid

olmayan kafirlr qiyamt gnndk mhlt verilir ki,
gnahlarn daha da artrsnlar.2
gr eynyinizin sin bir damla ay srasa, onu drhal
silirsiniz. Bu ay damlas paltarnza ds, sbr edir, evd
paltarnz dyiirsiniz. Amma bu damla dmy srdiyiniz
xalnn zrin ds xaln yumaq qalr novruz bayramna.
Allah da hr ksl onun ffaflna uyun rftar edir.

Sual 5: N n btn mllrin qbulu namazn qbulundan

asldr?

Cavab: Yol polisi bir man saxlad vaxt ondan srclk

vsiqsi tlb edir. N xsiyyt vsiqsi, n partiya bileti, n
ev kitabas, n idman drcsi srclk vsiqsini vz ed
bilmir. Bu vsiq yoxdursa avtomobil saxlanlr. Qiyamtd
mqsd atmaq n is namaz qbul olmaldr. Namaz qbul
deyils, he bir ml qbul deyil.
Sual 6: Nec olur ki, b`zi mllr gr saysz hesabsz
mkafat verilir?
Cavab: Rvayt gr, camaat namaznda namaz qlanlarn
say ox olduqca qlnan namazn savab da ox olur. Bu say on
nfr atarsa, namazn savab hesaba glmz.
nsan bir barma il telefon nmrsi ya bilirs, iki
barma il bir imdik duz grr bilir, barmaqla qlmi
tutmaq mmkn olur. Amma on barmaqla grlsi mmkn
olan ilr saysz-hesabszdr.

Sual 7: Qur`anda b`zi insanlarn heyvana bnzdilmsi

thqir deyilmi?
Cavab: Heyvanlarn faydas v b`zi insanlarn mllri
nzrdn keirils Qur`ann onlar heyvan kimidirlr, blk,

1
2

, 59.
-, 178.

daha ox zlaltddirlr1 bnztmsinin mntiq uyun

olduunu grrik.
n qiymtli libas ipkqurdunun hazrlad ipkdn
istehsal olunur. n mhm qidalar heyvanlardan alnan t,
ya, sd, qatq, bal v sair ne`mtlrdir. Heyvanlar nqliyyat
vasitsi kimi istifad olunur, onlarn kmyi is torpaqlar
basdrlm minalardan tmizlnir. nsanlar bir ox biliklrini
heyvanlardan xz etmilr. Adm vlad lnn dfnini
qaradan yrndi, anapipik sba xalqndan Sleymana
xbr gtirdi, hrmk z toru il slam peymbrini
qorudu. Heyvanlar hillmk qabiliyytin malikdirlr.
Msln, t`lim grm itin etdiyi ov halaldr. lan kimi bir
zrr verici yalnz ona yaxnlaanlar alr.
Amma el insanlar var ki, atom bombas ataraq
briyytin mhvin frman verir. lan bellrindn stn
deyilmi?! Gec-gndz insanlarn maddi v m`nvi
varln mhv etmk n lklr tcavz ednlr, mzlum
xalqlarn qann axdanlar, azadlq prdsi altnda xlaqszlq
tbli ednlr heyvandan pis deyilmi?!
Sual 8: Hqiqti olduu kimi gr bilrikmi?
Cavab:
Bqr
sursinin
282-ci
aysind
buyurulur:Allahdan kinin ki, o siz hqiqti yrtsin.
Tqva btn pisliklrdn v irkinliklrdn uzaq olmaqdr.
Gnahkar insan bir ox hqiqtlri drk etmkd acizdir. z
irqinin, milltinin, partiyasnn mnafeyini hr eydn stn
tutan insan gzn qrmz li eynk taxb, portoal
pomidora oxadan adam kimidir.
Yalnz hamar gzg hr eyi olduu kimi gstrir. kk
gzg hr eyi kiildir, qabarq gzg hr eyi bydr.
nsann qlb aynas da hamar olmaldr. stniln bir gnah
ona lk salr. Gnah gz qarsndak mnzrlri
dalalandran ilm kimidir.

Sual 9: Btn mslmanlar m`mindir, yoxsa mslmanla

m`min arasnda frq var?
1

`, 179.

Cavab: Nsr sursinin ikinci aysind insanlarn dstdst Allahn dinin daxil olduqlar bildirilir. Hucurat
sursinin 14-c aysind is byan olunur ki, hl ki, iman
sizin qlbiniz daxil olmayb. Aydn grndy kimi,
insanlarn din daxil olmas kifayt deyil v mslman olmaqla
mmin olmaq arasnda frq var.
Dindarln mrhllri var: qzma, qaynama v bim.
Hm isti, hm d qaynayan ey soyuya bilr. Amma bimi
ey yenidn iy ola bilmz.
Din daxil olmaq asandr. hdu nla ilah illllah v
hdu nn Muhmmdn rsulullah deyn xs mslman
olur. Bu qzma mrhlsidir.
Peymbrin shablri qaynar bir eql cbhy gedr v
haqq yolunda canlarndan kerdilr. Bu, qaynama mrhlsi
idi. Amma Qur`an bu insanlara buyurur: l keirdiyiniz
qnimtin bed birini xms dyin.1 Onlarn z Rbbi
yannda drclri vardr.2 man gtirmdiklri halda
Allaha v qiyamt gnn iman gtirdik deynlr var.3
Bli, hadt klmlrini deynlr, htta peymbrl
iyin-iyin vuruanlar n qarda hqiqi imana aparan yol
var. Hqiqi imana atmaq n bir ox mrhllrdn
kemk lazm glir.

Sual 10: nsanlarn islah (mr be m`ruf v nhy z mnkr)

il mul olmaq btn mslmanlar n, yoxsa xsusi bir
qrup n vzifdir?
Cavab: gr birtrfli yolda bir man hrktin ksin
tyrs, ona hm yoldak manlar xbrdarlq etmli, hm d
polis bu man saxlamaldr.
Allah insanlarn doru yola d`vtini v pis yoldan
kindirmsini btn mslmanlara mr edir: Siz n xeyirli
mmtsiniz. nsanlara yax ilr grmyi mr edir v pis
mllr qadaa qoyursunuz.4
1

, 41.
, 4.
3
, 8.
4
-, 110.
2

Bu surnin 104-c aysind oxuyuruq: Aranzda xeyirli

ilr grmyi mr edn v pis mllr qadaa qoyan bir
dst olsun.

Sual 11: Allahn yalnz tqvallardan ml qbul etmsi adi

v gnahkar insanlar midsizldirmirmi?
Cavab: Qur`an buyurur: Allah yalnz tqva sahiblrindn
(phrizkarlardan) qbul edr.1
Tqvann drclri var. Kimi Allahdan ox, kimi is az
qorxur. Amma ham n drcds varlq alminin sahibindn
kinir. Allah yannda n hrmtli olannz n tqvalnz,
Allahdan n ox kinninizdir.2
gr insan xeyir bir i grrs, demk, n drcds
tqvaldr.
gr dnya empionatnda n gcllr birinci yeri tutursa,
bu o demk deyil ki, baqalar idmandan l kmlidir.
Dnya empionatndan lav, lk, yalt, hr v knd
birinciliklri d keirilir. Bu yolla hr bir idman z
qabiliyytin uyun mkafat alr.
Bundan lav, mlin qbul drclri d var. Hr bir tqva
drcsin uyun qbul drcsi var. Ona gr d Qur`an
byan edir ki, kiminin mkafat ikiqat, kimininki on qat,
kimininki is saysz-hesabsz olur. Bu frqlrd insann
niyyti v grdy iin nv sas rol oynayr.3

Sual 12: Briyyt sma kitabna ehtiyacldrm?

Cavab: Btn zavodlar istehsal etdiklri mhsulu sata
xararkn ona istifad qaydalar adl kitaba lav edirlr.
stehsaldan baqasnn bel bir kitaba yazmaa ixtiyar
varm? lbtt ki, yox!
nsann da yaradan var v bu yaradan ona Qur`an adl
gstri kitab gndrmidir. z xlq etdiyini v onun
ehtiyaclarn, Yaradan hamdan yax bildiyi n baqalar bu
1

, 27.
, 13.
3
-, 37; , 265 ; `, 160 ; , 17 ;
, 245, 261.
2

xilqt gstri ver bilmz. Mgr yaradan bilmzmi?!

Allah incliyin qdr xbrdardr.1
Allahn qanunlarn knara qoyub z qanunlar il yaamaq
istyn insan tyyarni qrmancla srmk fikrin dm
obana bnzyir.

Sual 13: Rahat yaamaq n n edk?

Cavab: Qur`an buyurur: linizdn xana kdrlnmyin,
liniz bir ey glnd ad olmayn.2
Dorudanm, insan bel ola bilr?
Bank iisi bir gn xalqdan pulu toplayr, shri gn is
onu xalqa paylayr. Bu ii n pulu almaqla vermyin he
bir frqi yoxdur. nki, o, sadc, mantidir.
Traktor n asfaltla torpaq yolun frqi yoxdur. Velosiped
n is asfalt yol daha rahatdr. Sr qonduu buda
zdlmdiyi halda, zrif iyi z oturuu il qrr.
Bli, byk insanlarn ruhunu kiik tinliklr sndra
bilmir. mam Hseyn () qanl Aura gn sinsin yzlrl
ox tuland halda diqqt v smimiyytl namaza durdu.
Hans ki, hmiyytsiz bir hadisy gr ya namaz yubadr,
ya da diqqtimizi toplaya bilmirik.

Sual 14: N n slamda mlin dyri insann niyyti il

llr, onun qbulu is insann diqqt v smimiyytindn
asl olur?
Cavab: Dnya ilri d beldir. Hm crrah, hm d qatil
baqla qarn yrtr. Crraha tkkr olunur, qatil zindana
salnr. Amma crrah da crrahdan stn ola bilr. nsan
hyatn xilas etmk niyyti pul qazanmaq niyyti il eyni
deyil.
nfr su tklif edk. Onlardan biri susamad n, o
biri ksdy n, ncs is drdncy su atmaz dey
sudan imtina ed bilr. Bu nfrin niyyti frqli olduu
kimi, mllrinin dyri d frqlidir. sil pul skinasn saxta
1
2

, 14.
, 23.

pul skinasndan ondak xsusi bir sap frqlndirir. Hqiqi

ibadti saxta ibadtdn frqlndirn bir sap (ip) da var. Bu,
bndnin yapd Allah ipidir. Bu ip bndnin Allaha
yaxnlamaq niyyti, xalisliyi, diqqt v smimiyytidir. Bu
sap qrlsa, bndnin Allahla rabitsi ksilr.

Sual 15: Btn yax ilrin mkafat on qat olurmu?

Cavab: Qur`an buyurur: Kim yax bir i grrs ona
hmin iin on qat vzi verilr.1
Amma n sas bu ii grmk yox, onu qiyamt gnndk
qorumaqdr. Verilmi manti yolda itirmk mantdarlq
deyil. Bir ox ilr xeyir hesab olunsa da son mqsd
atmad n pua xr.
Xeyir ii grn adamn mqsdi zn gstrmk,
Allahdan qeyrisinin diqqtini clb etmk olsa, bu iin
mqabilind axirt mkafat yoxdur. Xeyir ii grn zaman
v ya bu i baa atdqdan sonra insan gnaha yol verrs,
qazand savab lindn xar.
Demk, sas msl grlm xeyir ii axirt gnndk
qorumaqdr. Yuxardak Qur`an aysind d yax i
grmkdn yox, yax i gtirmkdn danlr.

Sual 16: N n lmdn qorxuruq?

Cavab: Src skan arxasnda o zaman qorxur ki, ya
yanacaq tknir, ya qaaqmal aparr, ya sr`t oxdur, ya yol
thlklidir, ya yoldalar pis adamdr
lmdn sonran dnb, hazrlq grn, gnahdan
kinn, m`minlrl dostluq edn, bir szl Allahn razl
n alan insan lmdn kinmir.

Sual 17: N n b`zi dualar qbul olunmur?

Cavab: gr tyyarnin yanacaq bakna yanacaq vzin su
tklrs, tyyarnin uuu qeyri-mmkndr. Dua o zaman
Allah drgahna ucalar ki, insan haram tikdn kinsin.

`, 16.

Hdisd buyurulur: Duasnn qbul olunmasn istyn xs

qazancn v tiksini pak etmlidir.1
Bundan lav, dua xeyir istmkdn ibart olsa da, bizim
bir ox istklrimiz z zrrimizdir.

Sual 18: slamda hr saatn z duas var. Biz btn gn dua

oxumalyqm?
Cavab: Dua kitablarnda gnn hr saat, ilin hr gn n
dualar nql olunsa da, insann btn bu dualar oxuma vacib
deyil. Avtovaqzalda gnn hr saat n reyslr nzrd
tutulur. Msln, ne saatdan bir Mhd avtobus yola dr.
Amma insan yalnz bir reysl yola xa bilr. Hr saat n ona
gr reys nzrd tutulur ki, hr ks istdiyi vaxt yola d
bilsin. Dualar da beldir. N vaxt dua etmk istsn, hmin
saatn xsusi duas var. Amma zbrlnmsi mmkn olan
kiik dualar idn ayrlmadan da oxumaq olar.
Sual 19: nsann bana gln xobxt v bdbxt hadislrd
Allahn rolu ndir?
Cavab: Qur`an buyurur: Sn yetin hr bir yaxlq
Allahdan, pislik is zndndir.2
Hm z oxu, hm d gn trafnda frlanan yer krsinin
bir z qaranlq olur. q gndn, qaranlq is yerin
zndndir.
Allah insan n faydal olan zm yaratsa da insan
ondan rab dzldib zn zlm edir. Allah insana yaxlq
edrk ona gc vers d, b`zilri bu gc gnah yolda srf
edir.
Al Allahn n byk ne`mtlrindndir. Amma b`zilri
bu al z r niyytlrini hyata keirmk n silaha
evirir.
Demk,
yaxlqlar
Allahdan,
pisliklrs
zmzdndir.

1
2

, . 90, . 373.
, 79.

Sual 20: gr namaz insan irkin ilrdn uzaqladrrsa, n

n b`zi namaz qlanlar gnaha yol verir?
Cavab: i bo toxum he vaxt ccrmir. Qlbin itirak
etmdiyi diqqtsiz namaz iibo toxum kimidir. Dodaqlarn,
belin, boyunun hrktindn lav, namazda qlbin itirak
zruridir.
Mktb v universitetin ii insann elmi tkamln t`min
etmkdir. Bununla bel, hr mktb gedn xs elm sahibi
olmur. Mktb o zaman faydal olur ki, insan oxuduqlarn
drk etsin. Yalnz hqiqi namaz insan irkinliklrdn
uzaqladrmaq iqtidarndadr.1
Bu da hqiqtdir ki, gnaha yol vern insan namaz
qlandrsa, bir o qdr d ar gnaha yol vermyck. O,
mcburdur ki, bdnini v paltarn pak saxlasn, namazn
halal yerd qlsn. A paltar geyn insan irkli yerd oturmaq
istmdiyi kimi, namaz qlan xs d irkin ilrdn uzaq
olmaa alr.

Sual 21: mr be m`ruf v nhy z mnkrin (islah

tdbirlrinin) t`siri yoxdursa, n etmli?
Cavab: Daha t`sirli danmaq qabiliyyti olan xsdn xahi
edin ki, bu ii yerin yetirsin. Allah-taala hzrt Musaya
Fir`onun islahn mr ednd Musa daha stn byan olan
qarda Harunu kmki istdi.2
B`zn bir trzd deyiln sz t`sirsiz olduqda baqa bir
trzd tkrarland vaxt t`sir edir. Quru aac qrmaq n bir
ne balta zrbsin ehtiyac olur. Qur`anda buyurulur:
T`sirli olsun dey, biz Qur`anda szmz mxtlif
killrd byan etdik.3
Szn t`sirind deyim trzinin rolu var. mr be m`ruf v
nhy z mnkrin rtlrin gr hr insana sz demyin z
yolu var.
gr paltarnz toza bulamsa onu rpmaqla tmizlmk
asan olar. gr his batm paltar rpsanz hm liniz qaralar,
1

, 45.
, 34.
3
, 41.
2

hm d his paltara yaylar. Qur`anda buyurulur: Evlr

qaplardan daxil olun.1
Elc d, xalq gnahdan kindirmk n onlara halal
yol amaq lazmdr. Hzrt Lut evindki qonaqlara tcavz
etmk istynlr z qzlar il evlnmyi tklif etdi.2

Sual 22: Bu gn dnyada inteqrasiya (laq saxlama)

gclnirs, n rq, n d qrb demyimiz dzgndrm?
Cavab: N rq, n d qrb arn demkd mqsd z
dinimizin, z mdniyytimizin, z iqtisadiyyatmzn sas
gtrlmsidir. Mslmanlar dnyann he bir qdrtli
dvltindn asl olmamal, rqin kommunizm, qrbin
kapitalizm xstliklrindn qorunmaldr. Amma elmi v
iqtisadi inkiaf n he bir mhdudiyyt yoxdur. slam
Peymbri buyurur: ind d olsa elm ardnca gedin.
gr istidn v soyuqdan, oddan v buzdan qdrind
istifad olunsa, faydal olar. stidn faydalanaq, amma
yanmayaq. Soyuqdan faydalanaq, amma donmayaq. rqdn
v qrbdn istifad edk, amma zmz itirmyk.

Sual 23: nsan la ilah illllah cmlsini demkl nec

xilas ola bilr?
Cavab: Bel bir xilas haqqnda danan hdislrd tkc dil
hrkti nzrd tutulmur. Hdisin rbc byan beldir: qulu
la ilah illllahu tuflihu.3
Tuflihu ccrm m`nasndadr. kiniy rbc
fllah deyilir. nki o, toxumlarn ccrmsi n alr.
stniln bir toxumun torpaqdan ccrmsi n rt var:
1. Kk torpan drinliyin ilmlidir.
2. Kk qida maddlrini sormaldr.
3. Ccrm n toxumun st fzas aq olmaldr.
Tvhid fzasna ucalmaq istyn insan da qidsini drin
mntiql mhkmltmli, inkiaf n zruri olan btn
1

, 189.
, 78.
3
, . 18, . 202.
2

imkanlardan faydalanmal, qardak manelri aradan

qaldrmaldr.

Sual 24: Nec demk olar, chnnm zabna dzrm,

amma Allahdan ayrla dzmrm?
Cavab: vladn grmk n yolun isti-soyuuna dzrk
bir mntqdn o birin sfr xm ana deyir:Yolun isti
soyuuna dzrm, amma vladmn ayrlna yox! Hzrt
li () Kumeyl duasnda deyir: Xudaya! zabna sbr
edrm, bs ayrlna nec sbr edim?
Sual 25 Cinsi ehtiras, hvt qar n edk?
Cavab: Bu meyli Allah yaratd n onu birdflik bomaq
dzgn deyil. nsan nslinin davam n zruri olan bu meyl,
sadc, nzart etmk lazmdr. taha olmasa, insan acndan
lr, qzb olmasa yaamaq urunda mbariz olmaz hvt
olmasa, insan nsli ksilr. Amma ehtiras halal yolla t`min
etmk lazmdr. Ehtiras qaz balonu kimidir. Dzgn istifad
edils fayda verr, nzartsiz qalsa partlaya sbb olar.
Bznib-dznm qadnlar n tbii istkdir. gr qadn
evd z hyat yolda n bu ii grrs, aild mhbbt
artar. Amma qadnn bznib ky xmas ailnin
mhkmliyini sarsdr. Kd yzlrl bznmi qadnlarla
rastlaan kii z hyat yoldana qar bigan olur.
Subay insanlar is ehtiras oyadan mnzrlrl
qarladqda psixoloji rahatln itirir, am tk yanr.
Grdy mnzrlrdn ehtiras alovlanm insanlarn
b`zilri zn cilovlaya bilir, b`zilri is htta cinayt yolu
il d olsa, bu ehtiras sndrmy alr. Ehtiras
alovlanm b`zi gnclr evdn qar, zn ldrr,
mxtlif cinsi xstliklr yoluxur.

Sual 26: nsan n drcd azaddr?

Cavab: Allah insan azad yaratm v ona seim imkan
vermidir. B`zilri deyirlr ki, insan zn azad hiss ets d,
slind mcburdur. Amma insann azad olduunu sbut edn
dlillr oxdur. Bu dlillrdn b`zilrini xatrlayaq.

1. nsan ox zaman qarsndak iki yoldan hansn semk

bard dnr v nhayt, bu yollardan birini seir. Bu
seim azaddr.
2. B`zn insanlar bir-birlrini tnqid edrk hanssa idn
kindirirlr. Demk, insan bir ii gr d bilr, bu idn
kin d bilr.
3. Hr bir insan hanssa szlrin v ilrin gr peman
olur, ey ka, bel olmayayd deyir. Demk baqa cr d
rftar etmk olarm!
4. gr uaqlar ail, mllim, trbiyi vasitsi il trbiy
olunursa, demk, doru yolu tuta bilr.
Bli, trddd, tnqid, pemanlq v trbiy azadln
dlillridir. Azadlq tkc insanlarn yox, elc d,
heyvanlarn istyidir. Qfs salnm qu ox vaxt
yemkdn imtina edir, xst grkm alr.
Htta behitd d n byk ne`mtlrdn biri azadlqdr.
Behit daxil olan m`minlr hmin azadla gr Allaha
tkkr edrlr (bax: Zmr, 74).
Bununla bel insan z Allahnn gstrilrin ml
etmlidir. Srhd bilmyn azadlq, azn nfs itat insan
flakt aparr. Aln tsdiq etmdiyi azadlq baqalarnn
haqlarna tcavzdr.

Sual 27: Bir zrr irk v riyakarlq qatqs olan ml n

n qbul olunmur?
Cavab: Allah buyurur ki, n stn rik mnm, hm mn,
hm d baqasna gr grln mld z paym mn rik
ediln verirm, mlinizin savabn ondan aln.1
Bli, istniln bir ksi v istniln bir eyi Allahla yana
tutmaq Allahn mqamn alaltmaqdr. gr siz deslr ki,
hm sizi, hm d stnd durduunuz da sevirik, bu szlr
sizi alaltmazm?! gr sizi qonaq arb, sfr arxasnda
z itlri il yan-yana oturtsalar, siz d piiklrin d eyni
yemkdn verslr, alalmazsnzm?

, . 1, . 72.

Bundan lav, Allah gstrilrinin mqsdi insann

tkamldrs, irk v riyakarlq insan squta uradr. z
taleyind Allahdan baqasn t`sirli bilmkl insan btn
xeyir mllrini pua xarr, kiik bir sian byk toy
qazanna dmkl onu zaya xard kimi.
Bir df srniinlri tyyary mindikdn sonra hamn
yenidn yer drdlr. Bildirdilr ki, xidmti tyyard
sian grb v bu sian taplana qdr uu ba tutmayacaq.
Demk, kiik bir sian nazik bir naqili gmirmkl tyyarni
squta urada bilir. Bu sian irk bnztsk onun qra
bilcyi sim Allahla bnd arasndak rabity uyun glr.

Sual 28: Allah hamya mhrm olduu halda, namazda

rtnmyi vacib edn ndir?
Cavab: Geyim yalnz namhrm gr yox, hm d db
grdir. nsanlar, adtn evd sad geyinir, ev qonaq gldikd
is ehtiram gstrrk paltarlarn dyiirlr. Daha byk
mclislr d`vt olunanlar xsusi geyim geyirlr.
rl arvad, valideynl vlad bir-birlrin mhrm olsalar
da qarlql hrmti qorumaq n geyimsiz qalmrlar. El
bu mqsdl d namaz vaxt kamil geyim rt saylr.

Sual 29: Ruhumuzun, daxili tutumumuzun bymsi n

n edk?

Cavab: Hzrt li () buyurur: Ruhunda Allah zmtli

olan xs n baqa hr n varsa clzdr.1
Yer znd olduumuz vaxt bir hektar torpaq biz byk
grnr. Amma tyyardn baxdqda onun kiik olduunu
mahid edirik. Dnya banklarnn hesabna nzr saldqda
xzinmizdki pul hmiyytsiz grnr. gr btn
yaranmlarn Allaha oxuduu hmd-snan nzrdn
keirsk, dediyimiz zikrlrin kiikliyini anlayarq.
mam Sccaddan () sorudular: N ox ibadt edirsn?
Hzrt buyurdu: Mnim ibadtim hara, linin ibadti hara!

-, . 193.

Allah Qur`anda z peymbrin buyurur ki, kemi

peymbrlrin tinliklrini yada sal ki, snin n asan
olsun. Bli, insan kemi il qrrlnmmli, qardak yol
haqqnda dnmlidir.

Sual 30: Hans gnahlar balanmr?

Cavab: Allah kiik gnahlarn balanacan v`d ets d,
bu gnahlar tkrarlamaq olmaz. Rvaytd oxuyuruq: Kiik
gnahlardan kinin.1
nki insan kiik gnahlardan bir o qdr d
utanmadndan bu gnahlar tkrarlayr v tvb bard
dnmr.
gr borclu xs borcunun azln sas tutaraq verdiyi
borcu tlb edn xsi qnasa, borc vern hmin pulu
balamaz. Amma byk miqdarda borcu olan insan borc
vern xsdn zr istyib xcalt ks bu borc ona
balana da bilr. Bli, insan dikbalqla yox, pemanlqla
balanr.

Sual 31: Btn ilrd Allah xatrlamaq n ndr?

Cavab: Hdisd oxuyuruq: Hr idn qabaq Bismillah
tzlyin.2
Hr hans bir zavodun v ya fabrikin mhsullarna baxsanz,
hr birind uyun mssisnin tampn grrsiniz. Btn
balarn stolunun stnd, gmilrd v tyyarlrd lknin
bayra olmaldr. Bs Allaha inaml insan btn ilrd onun
t`sirli olduunu bildiyi halda onu xatrlamaya bilrmi?! Hzrt
brahim () buyurur: Mnim namazm da, ibadtim d,
hyatm v lmm d almlrin Rbbi olan Allah
ndr.3
slam Peymbrin buyurulur: Rbbinin ad il oxu.4;
El ki, azad oldun, qalx dua et; v ancaq Rbbin yalvar.5
1

, . 15, . 310.
, . 63, . 421
3
`, 162.
4
, 1.
5
, 7, 8.
2

Sual 32: Biziml hmfikir olmayan ail v vladla nec

rftar edk?
Cavab: Peymbr (s) Mkkdn Mdiny hicrt etdiyi vaxt
ona qoulmaq istyn mslmanlardan b`zilri ail v
vladlarnn e`tiraz il qarladlar. Nazil olmu ayd onlara
mracit olunurdu ki, b`zilrinizin arvad v uaqlar sizinl
dmndir, onlardan uzaqlan. Hicrt etmi mslmanlardan
b`zilri htta tvb etmi aillrini qbul etmmk qrarna
glmidilr. Aynin davamnda buyurulur: Onlardan
znz gzlyin. Amma tvb etslr balamanz sizin
n daha yaxdr. Hqiqtn Allah balayan v rhm
edndir.1
Sual 33: Allah zalmlara v gnahkarlara n n mhlt
verir?

Cavab: Su v elektrik enerjisi tchizat idarlri btn

mnzillr su v iq verir. Kimi bundan dzgn istifad edir,
kimi qaydalar pozur.
Allah insan azad yaratmdr v hr bir insann tkaml
imkan vardr. gr insan doru yolu semirs, z
mqssirdir.
Bs n n Allah zalmn qarsn almr? nki yalan
danan lal edils, mzluma sill vurann li qurudulsa,
xainin gzlri xarlsa, insanlar Allaha itat mcbur olar.
Mcbur itatin is dyri yoxdur. Yalnz z iradsi il Allaha
z tutan insanlar sitayi layiqdirlr. Namhrm
baxmadna gr kor adam imanl hesab etmk
mntiqsizdir. Allah insanlarn azad kild yol semsini
istyir.

Sual 34: srin imamnn, hzrt Mehdinin () zhurunu

gzlynlr zlmn qarsnda susmaldrm?

, 14.

Cavab: Biz hr gec, shri gn gnin domas intizarnda

oluruq. Amma bu o demk deyil ki, btn gecni iqsz
qalmalyq.
Q aylarnda ham yayn intizarn kir. Bununla bel,
yayadk ham soba qalayr v qznr.
srin mamnn () zhurunadk ham z qvvsi daxilind
zlml mbariz aparmal, cmiyytin islahna almaldr.
Hdisd buyurulur: n stn ml frc, y`ni hzrt
Mehdinin () zhuru intizarnda olmaqdr.1
Hdisdn grndy kimi, intizar hal yox mldir. Ona
gr d bu zhuru gzlynlr ml sahibi olmaldrlar.
mam gzlynlr saleh olmaldrlar. Qeybt dvrnd
insanlarn vzifsi zntrbiy, mr be m`ruf v nhy z
mnkrdir.
Bli, qonaq gzlyn adam hazrlq grmlidir.

Sual 35: nsanlarn fsada yuvarland bir dvrd islam

hkumti qurula bilrmi?
Cavab: slam hkumti o demk deyil ki, cmiyytin btn
frdlri daltli olsun. Balar slam qanunlarn sas gtrn
bir hkumt slam hkumtidir. Sfr o zaman yax hesab
olunur ki, src mahir, man is saz olsun. Sfrin
necliyind msafirlrin vziyyti sas gtrlmr. Bqr
sursinin 102-ci aysind oxuyuruq: Yhudilr Sleymann
hakimiyytin dair eytanlarn oxuduqlarna uydular.
Bundan lav dalt eyni mnasibt demk deyil. daltli
hkim hr xsty onun xstliyin uyun drman yazr,
daltli mllim hr agird onun biliyin uyun qiymt
verir. gr btn xstlr eyni drman, btn agirdlr
eyni qiymt verilsydi, bu daltsizlik olard. Gzl qulaq,
dala dniz eyni deyil. Frq yalnz daltsizlikdn domur.
B`zn dalt z frq qoyulmasn tlb edir.
Zlmdn domu ixtilaflar v brabrsizliklrl mbariz
aparmaq lazmdr. Tcavzkarlarn zlm il topladqlar
kapitallar onlarn gzndn tklmlidir.
1

, . 75, . 208.

Amma grln i, iste`dada, ixtisasa, ms`uliyyt frq

qoyulmazsa cmiyytd inkiaf dayanar, insanlarda tkaml
hvsi snkr.

Sual 36: Kafirlr v gnahkarlara nec yanamaq lazmdr?

Cavab: Hdisd buyurulur ki, zn baqalarndan stn
biln xs tkbbr hlidir.1 nsanlarn aqibtini bilmdiyimiz
n onlar haqqnda tlsik mhakim yrd bilmrik. B`zn
gnahkar sonda m`min, m`min is sonda gnahkar olur.
mam Sadiq () buyurur: Bir mr shv yolda olmu
sehrbazlar Musann m`czsini grb, Fir`onun hdlrin
baxmayaraq iman gtirdilr. eytan is alt min il ibadtdn
sonra yolunu azd. Ona gr d doru yolda olanlar
arxaynlaaraq baqalarn qnamamaldrlar.

Sual 37: Smeye sdr ndir?

Cavab: Bu ifad byk ruha malik olmaq m`nas dayr.
Gvdli aaclar gcl klklr sin gldiyi halda, bu klklr
zrif fidanlar kkndn qoparr.
Hzrt li () buyurur: Hr bir ms`uliyytin qbulu n
byk ruh sas rtdir.2
Hzrt Musa () peymbrlik mqamna atdqdan sonra
Allahdan bu ne`mti istyir.3 Amma Allah Musa istmmidn
qabaq bu ne`mti ona ta etmidi: Mgr biz snin kksn
ab geniltmdikmi?!4

Sual 38: slamda keyfiyyt, yoxsa kmiyyt sas gtrlr?

Cavab: slamda b`zn kmiyyt, b`zn d keyfiyyt
hmiyyt verilir. Msln, camaat namaznda adamlarn say
n qdr ox olarsa, savab da bir o qdr ox olar. Amma
sdqnin miqdar yox, sdq vernin smimiyyti (ixlas) sas
gtrlr. hli-beytin yetimlr, miskinlr v sirlr verdiyi

; , . 70, . 226.
-, . 176.
3
-, 27.
4
, 1.
2

sdqlr miqdarna gr yox, onu vernlrin xalisliyin gr

yada salnr.
B`zi mqamlarda hm keyfiyyt, hm d kmiyyt sas
saylr. Msln, Quran hm ox zikr etmyi, hm d mt`i
olma taprr.1

Sual 39: slami cmiyyt quruculuunda cihadn rolu ndir?

Cavab: Belin az hisssi daim iti v a yuxar hisssi is
qaln v qara olur. Cihad edn millt d z gnclrini ldn
vermsin baxmayaraq daim zadr. Amma zlm boyun
yn xalqlar zahirn asayid olsalar da, say oxluuna
baxmayaraq zqaradrlar.

Sual 40: Mkafat v zab verilrkn xsiyyt nzr

alnacaqm?
Cavab: Qur`an peymbrlrin xanmlarna buyurur:
Sizdn hans biriniz aq-akar irkin i grs, onun zab
ikiqat olar; Hr kim Allaha v rsuluna itat edib yax ilr
grs, onun mkafatn ikiqat verrik.2
Uca zirvli dalarn uurumlar da drin olur. Hdisd
oxuyuruq: Alimin bir gnah balanana qdr cahilin
yetmi gnah balanar.3
N qdr yuxar drmansa insan,
Daha ox zilr yxlar zaman.

Sual 41: slam cmiyytind rhbrin rolu ndir?

Cavab: Hr bir hrkt bir ne nsrdn ibartdir:
balanc, yol, vasit, bldi v mqsd. Bu be nsr arasnda
bldi daha mhm rol oynayr. gr bldi v ya rhbr
alim v phrizkar olarsa, yolular yolunu azmaz.
Layiqli rhbr xalq itat ets, btn tinliklr hll olar.
yn iti, sap mhkm bal olarsa, istniln bir paran
tikmk olar. Sap iyndn xdqda is n nazik paran bel

, 41; `, 2.
, 30-31.
3
, . 1, . 59.
2

tikmk mmknszdr. Sapsz iyn gec-gndz ils bel,

faydasz olar. Mahir src nasaz man t`mir edib yoluna
davam etdiyi kimi, peymbrlr d n tin ictimai
raitlrd z mmtlrini trbiylndir bilmilr.
Lyaqtsiz rhbr is na src kimi n qiymtli
avtomobili hrkt gtir bilmdiyi tk, z xalqn ia
xara bilmir.

Sual 42: Haqq yolda nvanmza sslnn thqirlr v

danlaqlara n cavab verk?
Cavab: Bir xs icary dv gtrb Qahirdn
bbasiyyy gedirdi. Dvnin cilovunu tutmu dv sahibi
msafirinin tnhalndan istifad edib onu msxry
qoymudu. Qarlarna xan bir xs zn msafir tutub
dedi: Eitmirsnmi sn nlr deyilir? N n dinmirsn?
Msafir dedi: gr bu xs mni bbasiyyy atdrsa,
dand szlrin he bir hmiyyti yoxdur.
Mtffifin sursind oxuyuruq ki, gnahkarlar
m`minlr daim glr, yanlarndan kerkn naz-qmz
edir, dalda da onlar msxry qoyur, z-z gldikd onlar
azn adlandrrdlar. Amma m`minlr zml z yollarna
davam edirdilr. Qur`anda v`d olunur ki, m`minlr
kafirlr glr.1
Sual 43: Abr-hyan qorumaq n ya namazndan
imtina etmk olarm? (Ax bu namazdan sonra ya yamasa,
xsiyyt nqsan gl bilr)
Cavab: Yar meydanna xan idman mlub da ola bilr.
Bununla bel, o, qlb midini itirmir. Napaleon on drd hrbi
mliyyatda mlub olduqdan sonra qlby yol tapr.
Rvaytlr sasn, quraqlq zaman ya namaz qlmaq
lazmdr. Yan yab-yamayaca Allahdan asldr.
Amma biz z vzifmiz ml etmliyik.

, 29-34.

Sual 44: Dini mrasimd itirak edn insann dindarl

m`lum olur. Bu itirak riya, znnmayi deyilmi?
Cavab: vvla, znnmayi b`zn haram olmur.
Msln, bir-biri n bznn r v arvad n bu i ibadt
saylr. Camaat namaz haqqnda slamn verdiyi gstrilrd
d mqsd dinin zmtinin nmayiidir. mam Hseyn ()
zadarl zaman yrlr d nmayi xarakterli ibadtdir.
Elc d, tannm xslrin, ms`ullarn dini mrasimlrd
itirak baqalar n bir nv tblidir v bel bir tbli
ibadtdir.
znnmayi o zaman haramdr ki, bu id eqoizm amil
olsun. Demk, zn yax qlm vermk n
znnmayi ibadtdir.

Sual 45: Ac hadislrl qarlaarkn n etmli?

Cavab: Sfrd hm turu v istiot, hm d konfet v
mrbb ola bilr. Uaqlar adtn irin eylr stnlk
verirlr. Hans ki, tur v ac eylrin d faydas var. Bs ac
hadislrin faydas ndir? Ac
hadislr diqqti Allaha
ynldir, iste`dad iklndirir, gnahlar n cza olur, ilahi
ne`mtlri nzr arpdrr.
Hadislr mnasibtd insanlar qrupa blnr: kimi
uaq tk narahat olur, kimi gnclr kimi sbr edir, kimi d
yallar kimi lzzt alr. Qur`ana sasn, tinliklrl zln
vaxt kimi hay-haray salr, kimi sbr edir, kimisi d raz
qalr.1
Bir qrup xs slam peymbrinin hzuruna glib, cihada
getmk istdiklrini bildirdilr. Hzrt (s) onlara minik v
qlnc olmadn bildirdikd ox narahat olub aladlar da.
tin hadislrdn tdbir, sbr, ilahi yardm vasitsi il
qurtulmaq olar. Baxn, limon kimi tur meyvdn limonad
kimi rbt dzldilir!
Bli, mahir apaz htta portoal qabndan mrbb
hazrlayr. Dnyada, demk olar ki, btn tullantlar tkrar
e`mala qaydr.
1

, 20; , 154, 15; , 23.

Hzrt Zeynb () htta z sirliyindn istifad edrk

zalmlarn sltntini titrtdi. Yezid, imam Sccadn nitqi
eidilmsin dey, azann ucadan deyilmsini taprd. mam
is hmin azann cmllrini el tfsir etdi ki, eidnlr
tlatm gldi. Azann hadt verirm ki, Mhmmd
Allahn rsuludur cmlsindn sonra buyurdu: Ey Yezid!
Bu Mhmmd snin babandr yoxsa mnim?! Bu sirlr
onun vladlar deyilmi?!
mam Kazim () zindana salnd vaxt n yax ibadt
yeridir-buyurdu. Bir ox alimlr z dyrli kitablarn mhz
srgnlrd v zindanlarda yazmlar.

Sual 46: slam dini kfr lklri il laqlr nec baxr?

Cavab: slam fitrt dinidir. nsan is fitrtn azadla
meyllidir. Mslmanlarn azadlna xll gtirmyn laqlr
slamda mmkn saylr. Ana paltarn buladran uaqdan
qa alb z yedirtmk istynd uaq e`tiraz edir. O, hr
vchl mstqil olmaa can atr.
slamn ilk on ilind mslmanlar ibadt zaman zlrini
Beytl-mqdds tuturdular. Mdiny hicrtdn sonra
yhudilrin han sizin z qiblniz kinaylri il qarlaan
peymbr is vhy intizarnda idi. Nhayt, vhy nazil oldu
v Allah mslmanlara Mscidl-hram (K`b) qibl t`yin
etdi.1
Mslmanlarn hr hans bir id zn kafirlr oxatmas
da haramdr. zn kafirlr oxadanlar slind
mslmanl alaldrlar.

Sual 47: Daimi dnya tinliklrinin sbbi ndir?

Cavab: Qab-qacaq maazasnn vitrini nndn ken bir
xs azaa dzlm stkanlar grb, maazaya daxil olur
v satcya deyir:N n bu stkanlarn az bal, alt is
deikdir? Satc stkan gtrb, evirir v bu xs deyir:
Grrsnzm? Hr iki problem hll oldu.

, 157.

Bli, b`zi problemlri yaradan bizim yanl tsvvrmz

olur. Dnyann imtahan olmas bard bir bu qdr danlsa
da oxlar el baa dr ki, dnya lzzt ndr. Sanki bir
xs kitabxanaya girib du axtarr. nsan anlamaldr ki,
dnya sanatoriya yox, tkaml meydandr. tinlik olmayan
yerd is tkamldn shbt bel ged bilmz.
Qur`an buyurur: tinliklr v tzyiqlr insana dqqt
ndr.` Bli, ud aacn yandrmadan onun trini duymaq
olmaz. Avtomobilin tkri tzyiql tnzimlndiyi kimi, ac
hadislr d insan tnzimlyir, onun qflt v tkbbrn
aradan qaldrr, kf v ixtiralara sbb olur.

Sual 48: ml olunmayan imann dyri varm?

Cavab: Qur`anda iman daim saleh mll yan xatrladlr.
manla ml iyn il sapn oxardr. Sapsz iyn bir i gr
bilmdiyi kimi, mlsiz iman da t`sirsizdir. Qur`an buyurur:
Allah sevirsinizs, peymbr itat edin.1
oxlar zlrini imanl hesab etslr d saleh mldn
uzaqdrlar. Allah sevirik deyirlr, amma onunla shbtdn
qar, namaz qlmrlar. lini sevirik deyirlr, amma zlrin
ona oxatmrlar. srin imamn gzlyirik deyirlr, amma
he bir hazrlq grmrlr. Aiqlik iddiasnda olann m`uqu
raz salmas bu insanlarn sdaqtini bh altna alr. Nql
edirlr ki, qdim qul bazarlarndan birind bir qula ox
byk qiymt qoyulmudu. Sbbi bu idi ki, bu qul susam
adam tanyrd. Bir tacir qulun bu xsusiyyti il
maraqlanb, onu alr. Bir qonaqlq dzldib, sfry sudan
baqa hr ey qoyur. Qonaqlar nvbnv xrklrdn yeyib
su istyirlr. Kim azn ab su istyirs, qul onun susuz
olmadn iddia edir. Nhayt, qonaqlardan biri ayaa
qalxb su ardnca gedir. Qul glmsyib, bli, bu adam
susuzdur deyir.
Dorudan da iddiasna sadiq olan insan yerind oturmur.
mana uyun ml etmyn xsi m`min saymaq shvdir.

-, 31.

Sual 49: Hyatmzda hli-beyt sevgisinin n rolu var?

Cavab: deal axtar, hr hans qhrmana prsti insann
fitri xsusiyytidir. Lyaqtli ideal insann trbiysi n ox
t`sirlidir. Kamil ideal insan daha ox czb edir. hli-beyt
sevgisi n stn ideal seimidir. Bel bir ideal sen insan
zn peymbr davamlarna oxatmaa alr. nsan
hrkt gtirmyn sevgi is hqiqi sevgi deyil. Bir krp
atasndan qoal ists v atas ona idn qaydarkn qoal
alacan sz vers, uaq gzn yola dikib atasn gzlyir.
Axam ata mnzil daxil olan kimi krp qoal almsanm
soruur. gr ata des ki, qoal almamam, amma sni ox
sevirm, uaq bu sevgiy inanarm?!

Sual 50: Hqiqti demk vacibdirmi?

Cavab: Hqiqti gizltmk haramdr. Amma hqiqti
demyin d rtlri var. Mnasib rait olmadan deyiln
hqiqt fsad yaradr.
kr tozu irindir. Amma onu birbaa uan azna
tksk, uaq boular. kr suda hll edilib uaa tdricn
verilmlidir.
ksr insanlar hqiqti birbaa qbul etmk iqtidarnda
deyillr. Hamamda bana vedr il su tkn adamn bana
kd bir stkan su tksniz, szsz ki, crnayar.
Mslmanlarn alimlr hrmti, xms v zkat dmsi
onlarn bu dyrlr drin inamna saslanr. ziyytli yollar
keib m`sumlarn ziyartin gednlr kd rastladqlar
hr adama salam vermyi zruri hesab etmirlr. nki hr
hans bir mnasibt n tanlq v mnasib rait ehtiyac
var.

Sual 51: Hzrt Mehdinin () min illik bir mrdn sonra

qrx yanda zuhur edcyin nec inanaq?
Cavab: Adtn, kirpiklrimiz on illr boyu dyimz qalr.
Hans ki, insann sa v saqqal daim inkiafdadr. Hm
kirpiyin, hm d san tklri eyni bir orqanizmdn qidalanr.
Amma Allahn iradsi il bu tklrdn biri sabitdir, o biri is
dyikn.

nsan mrnn mhdudluunu sbuta yetirck he bir

dlilimiz yoxdur. q mhdud olmad kimi, mr yolu da
srhdsizdir. Qur`anda Nuhun min il yaxn yaad,
shabi-Khfin yz il yatd bildirilir.

Sual 52: Qur`an nzrinc, rhbrl xalqn laqsi nec

olmaldr?
Cavab: ki nv itat: insan b`zn qorxu v tamahdan, b`zn
is iman v mhbbtdn itat edir. Msln, insanlar Fir`on
qarsnda mt`i edn qorxu idi.1 Amma slam peymbrin
itatin arxasnda iman v mhbbt dururdu.2
slamda xalqla rhbr arasndak laq vilayt kimi t`bir
olunur. Vilaytdedikd sevrk bir xsin ardnca getmk
nzrd tutulur.3 Vilayt tabe olan xs zn baqalarndan
stn tutmur.4 Hzrt li () buyurur: Dylrd
Peymbr (s) dmn bizdn daha yaxn olard. Hzrt
Peymbr (s) xalqa salam gndrmk n m`mur
edilmidir.5 Elc d, Peymbr salam gndrmk xalqa
mr olunmudur.6 Demk, rhbrl xalq arasndak laq
qorxuya yox, eq v mhbbt saslanr.

Sual 53: Xms v zkatla dvlt vergilri arasnda n laq

var?

Cavab: Vergi vtndalarn dvlt xidmt mqabilind

ddiklri puldur. Dvlt k v prospektlri asfaltlayr,
asayii t`min edir, pulsuz tibbi xidmt gstrir, thsil
mssislri ar. Demk, vergi gndlik ehtiyaclarmza
xrcldiyimiz pullardan frqlnmir. Xms v zkat is yalnz
mhrum tbqnin problemlrinin hllin srf olunur.
1

, 54.
-, 159.
3
, 86.
4
, 110.
5
, 103.
6
, 56.
2

Sual 54: N n b`zi insanlar m`cz grslr d, iman

gtirmirlr?
Cavab: Peymbrlrin inkar olunmalarnn bir ne sbbi
vardr: babalara tqlid, xsi mnafenin qorunmas, eqoistlik,
yersiz tssb.
Ulduzlu gecd elektrik lampas altnda oturan insan
gydki ulduzlar gr bilmir. Elc d, zn vurun insan
baqalarnn stnlklrini qiymtlndir bilmir.
Bir atl n qdr chd etdis, at qarsndak arxdan
kemdi. Bunu mahid edn arif atlya mslht grd ki,
arxn suyunu bulandrsn. Atl bel d etdi. At he bir
mcburiyytsiz sudan kedi. Atl bu iin hikmtini
anlamayb, arifdn sbbini sorudu. Arif dedi: At saf suda
z ksini grr v z ksini tapdamaq istmir!
Bli, insan da beldir o, z mnliyini, mqamn,
mnafeyini, tayfasn, milltini, partiyasn tapdaya bilmir.
El buna gr d haqqnda danlan at kimi hrkt ed
bilmir.
Sual 55: Peymbrlr v imamlar gnahsz (m`sum)
olduqlar halda n n tvb edib alayrdlar?
Cavab: Byk bir salonu qismn iqlandrsaq yalnz byk
yalar gr bilrik. Amma bu salon tam iqlandrlsa n kiik
yalar da grmk olar.
Adi insanlarn iman nuru zif olduundan onlar yalnz
byk gnahlar gr bilir. Peymbr v imamlarn iman
nuru is o qdr gcldr ki, smrsiz tn bir an onlar
ox narahat edir.
Aya aryan adam n ayan uzatmaq n haramdr, n
d mkruh. Bununla bel o, ayan uzadarkn
trafdaklardan zr istyir. Demk, insan halal bir idn d
xcalt k bilr. Televiziyada son xbrlri oxuyan diktor
asqrdqda tamaalardan zr istyir. slind is asqrmaq
gnah deyil.

Allahn vliyalar Onun zmtini drk etdiklrindn n

dyrli ibadtin d bu zmt qarsnda yetrsiz olduunu
anlayrlar.

Sual 56: Frqli mbariz metodlarndan istifad edn

m`sum imamlarn arasnda mqsd frqi varm?
Cavab: Btn imamlarn mqsdi tvhiddir v bu msld
bhy yer yoxdur. Amma hr bir imamn hrkti mvcud
rait gr frqlnmidir. Qaynn iki az bir-birin zidd
hrkt ets d slind eyni bir ii grr. Komanda oyunlarnda
hr oyunu z mvqeyin uyun hrkt ets d, mumi
mqsd komandann qlbsidir.
Bli, btn imamlarn mqsdi insanlarn tkamldr.
Amma bu mqsd atmaq n b`zn vurumaq, b`zn
elml mul olmaq, b`zn hicrt etmk, b`zn d susmaq
lazm glir.

Sual 57: Nec olur ki, b`zi gnahlar btn savablar pua
xarr?

Cavab: gr bir xs myyn mssisd iyirmi il xeyir il

mul olduqdan sonra mssis mdirinin vladn qtl
yetirrs, grdy ilr pua xar. Bir top mrmisi dydiyi
binan uurub, yzlrl insann zhmtini bir anda bada verir.
Bir sy illrin dostluuna son qoyur. Bir qaq zhr btn
salaml mhv edir. Skan arxasnda bir an yuxu avtomobili
uuruma yuvarladr. Bir df ban gz toxunmas onu illr
uzunu kor edir.
Bli, bir qlcm byk meni kl dndrdiyi tk, b`zi
gnahlar da btn savablar mhv edir.1 Amma el yax
mllr d var ki, insann btn kemi pis mllrini yuyub
aparr.2
Bir fhl mssisd illr uzunu smrsiz ildiyi halda,
mssis rhbrinin vladn lmdn qurtarmaqla hrmt

1
2

, 217.
, 9.

qazana bilr. Qur`an buyurur: Namaz btn pisliklri v

irkinliklri aradan qaldran yax mldir.1

Sual 58: nsan hans yolla qlbini ilahi mhbbtl

iqlandra bilr?
Cavab: Hr bir mhbbt insana veriln ne`mt v ona
gstriln xidmt diqqtdn asldr. nsan Allahn
ne`mtlrini dndkc Ona sevgisi artr.
Klk, ya, gn, dalar, mnlr, qidalar, ail, vlad,
ql, elm, dil, gz, qulaq, gec, gndz, ayqlq, yuxu,
azadlq, seim imkan, yaxla meyl, pisliy nifrt insan
mrn iflic vziyytdn xaran mumi ne`mtlrdir.
Bilirsinizmi iki- gn susuz, yuxusuz, ac qalan insan n
vziyyt dr?!
Hr bir frd ta olunmu znmxsus iste`dadlar Allahn
xsusi ne`mtlrindndir. nsan z varln diqqtl
nzrdn keirs, kimsd olmayan xsusiyytlrl rastlaar.
Bli, ne`mtlri dnmk insann qlbini ilahi eql
doldurur, onu Allah qarsnda scdy vadar edir. Btn
bunlar nzr alaraq Qur`an ilahi ne`mtlr bard
dnmyi taprr.2

Sual 59: Hyat tinliklrinin flsfsi ndir?

Cavab: tinliklr iki qisimdir: zmzdn asl olan
tinliklr v bizdn asl olmayan tinliklr.
Bir ox tinliklr insann diqqtsizliyindn yaranr. gr
bir xs z iqtisadiyyatn dzgn tnzimlmyib iflasa
urayrsa, z mqssirdir.
Krpni nzartsiz buraxdmz n o, suda batrsa
zmz gnahkarq.
Salamlna bigan qalb xstlnn, yol hrkti
qanunlarn pozub qzaya urayan, zn intizaml apara

1
2

, 114.
`, 69.

bilmdiyi n thqir olunan insanlarn hr biri z

tqsirkardr.
Bizdn asl olmayan tinliklrin bir sra sbblri vardr:
tinliklr insan inkiaf etdirir. Elmi kflr v ixtiralar
tinliklrl zbz dayandqda ba tutur.
Bir ox gnahlarn kffarsi mhz ac hadislrdir. Bu ac
hadislr insan ruhunu mhkmlndirir.
slam peymbri (s) buyurmudur: Xstlik, kasblq v
lm olmasayd, insann qruru snmaz, o he zaman ba
ymzdi.1
Bana hadis glmi insann kamal artr, hadis tb
kedikdn sonra o, baqalarnn tinliklrini daha asan
anlayr v onlara kmk lini uzadr.

Sual 60: N n btn mrn elm srf etmi b`zi alimlr

Allaha iman gtirmir?
Cavab: Allaha iman insann elmindn yox, iradsindn
asldr. Nrdivan ustas dzltdiyi nrdivanlara xmrsa, bu o
demk deyil ki, nrdivan drmamaq n deyil. yn haqqnda
deyiln hamn bzr, z lt gzr tapmacas bel alimlr
ox uyun glir. B`zilri gzg satlan dkanda ils d,
zn baxb, yaxaln dzltmk bard dnmr. Amma
gzgn alanlar drhal gzgy baxb, zlrini sliqy salrlar.
Bir ox alimlr tbit hadislrini yrnslr d, bu hadislri
tnzimlyn qvv il maraqlanmrlar. Kimi yer dm pulu
gtrb sahibini axtarr, kimi d sakitc cibin qoyub yoluna
davam edir.

Sual 61: N n insanlar frqli yaradlb?

Cavab: lin qlm gtrm yaz gr btn shiflrd
hrflri eyni ardcllqla dzs, onun yazdna he kim kitab
demz, onunla maraqlanmaz. gr szlr, cmllr, shiflr
bir-birindn frqlnirs bunu zlm adlandrmaq olmaz. T
hrfi dey bilmz ki, n n mn ayaq st qalmam, amma
oturub!

, . 6, . 118.

Qab-qacaq sexind mxtlif ll qablar hazrlansa da,

kims sex risini bu frq gr ittiham etmir. nki, hr
ld olan boqabn z t`yinat var.
nsanlarn frqli yaradlmas zlm yox hikmtdir. Hr bir
insan ona verilmi imkanlar hddind cavabdehdir. mr
boyu korlar msxry qoyub, z namhrm baxmaqdan
kinmyn insan qiyamt zab il qarlaaca vaxt ka
kor olaydm dey tssf edck.

Sual 62: nsann ml namsi n vaxt balanr?

Cavab: Toy salonunda iqlar sndrb qaan adam daltl
czalandrmaq n in snmsi nticsind ba vern btn
hadislr nzr alnmaldr. Bli, qaranlq sbbindn qabqacan snmasnda, adamlarn pillkndn yxlmasnda,
uaqlarn qorxmasnda, bir szl, tdbirin pozulmasnda hmin
xs tqsirkardr. Qur`an buyurur ki, hm mllr, hm d
onlarn nticlri yazlr.1 Hdisd deyilir ki, yax bir iin
bnvrsini qoyan adama sonralar da bu ii grnlrin savab
verilir. Elc d, insanlar n pis bir yol dnn adam o yolu
gedn btn adamlarn gnahna rikdir.2
Bir xs kims siqaret kmyi yrdirs, ikinci xs
ncy, nc drdncy bu pis vrdii trrs, birinci
xs btn sonraklarn gnahna rikdir.
Hdisd oxuyuruq ki, valideyn vladn, yax ilrin
ibtidai sinif mllimi agirdin sonrak dvrlrd
mvffqiyytlrin rik olur.

Sual 63: N n Qur`anda baqalarnn qeybtini etmk

qarda meyitinin tini yemy bnzdilir?
Cavab:
Hucurat sursinin 12-ci
bnztmnin mxtlif sbblri var:

1
2

, 32.
-, . 430. 79.

aysindki

bu

1. l zn mdafi ed bilmdiyi kimi, qeybti olunan

xs d shbtd itirak etmdiyindn zn mdafi ed
bilmir.
2. ly vurulan yara saalmad kimi, qeybti olunan
xsin itirilmi hrmtini qaytarmaq da mmknszdr.
nsana vurulan maddi ziyan dmk olur, amma alm
eybi yenidn rtmk qeyri-mmkndr. str ciddi, istrs
zarafata ediln qeybt gnahdr.
3. Bdndki t tdricn artd kimi, insann hrmti d
zrr-zrr artr. Hr hans bir insann bu sayaq tinlikl
qazand hrmti onun qeybtini etmkl bada vermk nec
d byk cinaytdir!

Sual 64: Tvb ndir?

Cavab: Yolu shv salm src vvlc geri qaytmal,
sonra yoluna davam etmlidir. Amma shv yolu davam edrk
yalnz dild shv etmim des he vaxt mnzil ata bilmz.
Tvb shv yoldan qaytmaqdr. Getdiyi shv yolu geri
qaydan Allah sevir v onun tvbsini qbul edir.1
Tvbkar yediyi haqlar sahibin qaytarmaldr.
Ourlanm mbl qaytarlmazsa v ya hmin xsdn
halallq alnmazsa, tvbnin qbul olmas qeyri-mmkndr.
Qsb etdiyi mbli qaytarmaa utanan xs bu ii zn
tantmadan da gr bilr. Hans yolla olur olsun, hmin
mbl sahibin atdrlmaldr.
Tvbkar incitdiyi adamdan zr istmli, qlmad
namazlarn qzasn qlmal, gizltdiyi hqiqti aqlamal,
shvlrini islah etmlidir. Qur`anda tvb v islah
klmlri, adtn yana ilnir.2
Tvb yubandrlmamaldr. nki st-st ylm
gnahlar yumaq tin olur. Paltarn zrin qonmu tozu
tmizlmk asandrsa, qat ksmi pal tmizlmk
tindir.

1
2

, 222; , 104.
, 160.

Sual 65: nsanlar yaxla nec d`vt edk?

Cavab: nsanlar hqiqt mxtlif yollarla armaq olar:
1. Bir ox aylrd buyurulduu kimi, sas d`vt
yollarndan biri szl (dill) d`vtdir.
2. mli d`vt. Qur`an libasn tmizl buyurur.1 Y`ni
insan vvlc zn tmizlmlidir.
3. Birbaa d`vt. Qur`an xo dann, namaz qln, zkat
verin, dey mr edir.2 nsanlar birbaa da haqqa armaq
olar.
4. Dolay d`vt. nsanlara Qur`andan hvalatlar
danmaqla onlara doru yolu gstrmk olar. Msln,
qardalarnn, oyun bhansi il Yusifi aldadb quyuya
atdqlarndan xbrdar olan hmshbtiniz baa dr ki,
dmnlr insan idman prdsi altnda yolundan azdra
bilr.
5. mumi d`vt. Allah z peymbrin btn xalq
d`vt etmyi buyurmudur.
6. Xsusi d`vt. Peymbrlr z aillrini doru yola
d`vt edirdilr.3
7. Qohumlar d`vt.4
8. Hmvtnlri d`vt.5
9. Briyyti d`vt.6
Bli, mrcan gzn zg, ova xm balq dnizin bir
nqtsind durub qalmamal, byk qazanc istyind olan
tacir dkanda eidlri artrmaldr.
Sual 66: N n irsdn kiinin pay qadndan ikiqat oxdur?
Cavab: Gnmuzd ilyn fhlnin maa rsmi iinin
maandan ox olur. Bu o demk deyil ki, fhl iidn daha
xsiyytlidir. Sadc gnmuzd fhldn frqli olaraq rsmi
1

, 4.
, 83.
3
, 55; , 59.
4
, 214.
5
`, 92.
6
`, 158.
2

ii m`zuniyyt xr, tqad alr, idarnin verdiyi baqa

hquqlardan istifad edir.
slamda qadnn irs pay az olsa da, ailnin btn xrclri
kiinin boynundadr. Qadn btn xrcini rdn alr, irs
payn v mehriyysini yalnz zn srf edir.

Sual 67: Qadn n n hakim (qaz) ola bilmz?

Cavab: Allah qadn vlad trbiysi n yaratdndan onun
qlbind xsusi bir mrhmt, mehribanlq, canyananlq
qoymudur. Bu mrhmt v sevgi daltli mhakim n
problem yaradr. Hakim el cinaytkarlarla grr ki, bu
cinaytkarlar z yalanlar il insan ovsunlayrlar. Prinsipiall
olmayan hakim saxta gz yalarna aldanr, qti qrar
xarmaqda tinlik kir.
slind hakimlik ox ar ms`uliyyt tlb etdiyindn kii
n imtiyaz saylmamaldr. Qadn zrif mxluq
olduundan bel bir ms`uliyytdn azad edilmidir.

Sual 68: N n qadnn diysi (qanbaha) kiidn iki df

azdr?

Cavab: Diy insann qiymti yox, dymi zrrin vzidir.

Bir xs kiini ldrrs, btv bir ailnin maddi t`minat
n problem yaradr. Ona gr d kiinin qanbahas daha
oxdur.
gr diy xsiyytdn asl olsayd, onda alimi ldrnlr
daha byk qanbahas dmli olardlar. Hans ki, btn
kiilrin diysi eynidir.
slam hququ nqtyi-nzrindn hzrt linin ibn
Mlcml he bir frqi yoxdur. Ona gr d hzrt li () z
qatili haqqnda bel buyurdu: O mn bir zrb vurdu, siz
d ona bir zrb vurun.1 gr diy xsiyytdn asl
olsayd, dnyann var-dvlti hzrt linin () diysini
dmzdi.

Sual 69: N n b`zilrinin aqibti ox pis olur?

1

-, . 47.

Cavab: Msln, siqaret kmk kimi zahirn kiik eyiblr

b`zn o qdr st-st ylr ki, ryin faliyyti dayanr.
Qur`anda buyurulur ki, daim xrda-xrda pis i grnlr,
nhayt bir gn Allah inkar edir v zaba dar olurlar.1

Sual 70: nsann lm Allahn, yoxsa zrailin linddir?

Cavab: Allah Qur`anda b`zn bir ii hm zn, hm d bir
baqasna aid edir. B`zn insanlarn cannn z trfindn,
b`zn is zrail trfindn alndn bildirir.2 El aylr d
var ki, insann cannn mlklr trfindn alnd byan
olunur.3 slind hr t`bir mqbuldur. Aar qapn ad,
lim qapn ad; zm qapn adm t`birlri arasnda ciddi
bir frq yoxdur. nki aar lin, l is mnim ixtiyarmdadr.
Mmkndr ki, mlklr can xarb zrail, zrail is
Allaha thvil verir. Bel d ola bilr ki, adi insanlarn cann
mlklr, yax insanlarn cann zrail, vliyalarn cann
is Allah alr.

Sual 71: Grnmyn Allaha nec iman gtirk?

Cavab: Yer zn n qdr nzrdn keirsk, da-torpa
labaratoriyada analiz etsk, cazib adl qvvni gr bilmrik.
Amma aacdan almann dmsi sbut edir ki, bel bir qvv
var. Demk, bir eyin varlna inanmaq n onu grmk rt
deyil. Cazib qvvsi he bir hiss zv il qeyd alnmasa da
onun t`sirlri gz qabandadr.

Sual 72: Qur`an nzrinc, baqalarna n drcd kmk

etmliyik?
Cavab: Qur`an buyurur ki, btn yardmlarnzn mkafat
var.4 Hm az, hm d ox kmyin vzi var. B`zn suya
atlm bir sar yarpaq bir dst qarqa n gmi olur. Kd
qoyulmu avtomat telefonla danmaq n kaz pul kara
glmdiyi kimi, b`zn baqalarnn da byk yox, ox kiik
1

, 10; , 10.
, 42; , 11.
3
`, 61.
4
, 39.
2

kmy ehtiyac olur. Yaran balamaq n adyal yox, bir

qar cuna kifaytdir. Byk nasosun gr bilmdiyi ii kiik
pris grr.
Hdisd oxuyuruq: He bir yaxl kiik saymayn ki,
ola bilr bu yaxlq kmyiniz atsn. He bir gnah kiik
hesab etmyin ki, ola bilr bu gnah sizi squta uratsn.
Futbol topuna batan xrda mx btn oyunu saxlaya bilr.
Yer dm yemi qab n gcl phlvan yer yxmaqla
ikst edib, evd oturda bilr.

Sual 73: N n gnahkarlar Qur`andan faydalana bilmir?

Cavab: gr bir glmy insan meyiti ds, uzun mddt
ya yamasna baxmayaraq bu glmdn funt
kilmyckdir. Demk, funtli suya qatan pak ya suyu
t`sirsiz olur.
Qur`an rhmt ya olsa da kafirlrin irkin qlbini paka
xarmr. sra sursinin 82-ci aysini oxuyuruq: Biz
m`minlr n fa v mrhmt olan Qur`an aylri nazil
edirik. Bu aylr zalmlarn ziyann artrr.
nsan qlbindki trslik suya dm murdar kimidir. Hr
ay nazil olanda kafirlr daha ox mqavimt gstrir, daha
ox inadkar olurlar.

Sual 74: Yuxu vaxt cism v ruh hans vziyytd olur?

Cavab: Qur`anda buyurulur: Allah lm zaman
insanlarn cann alr, lmynlrin cann is yuxuda
xarr.1
B`zn src z mann dayanacaqda saxlayr, b`zn
is yol knarnda ilk vziyytd qoyub, iinin ardnca
gedir. Hr iki halda src manda olmasa da, ikinci halda
man ilk vziyytddir.
Yuxu vaxt ruh cismdn uzaqlasa da, cism ilk
vziyytddir. lm vaxt is cism sndrldkdn sonra
ruh ondan birdflik uzaqlar.

, 42.

Sual 75: Allah mrhmtlidirs, n n bndlrini

czalandrr?
Cavab: Az mhkm txaclanm butulkan dnyann n
byk okeanna atsanz, bu butulkaya bir damla su daxil ola
bilmz. Hmin butulka il su gtrmk istyn insan zn,
yoxsa okean mzmmt etmlidir?!
B`zi insanlar btn xilas qaplarn balayblar. Onlar n
dnmk, n ibrt gtrmk, n hqiqti dinlmk, n d
haqqa boyun ymk istyir. Qur`an t`birinc onlar dadan
da brkdirlr.1 nsan imandan mhrum edn, ilahi rhmtin
azl yox, znn qapal olmasdr.

Sual 76: Dini gstrilr bir-birlrin baldrlarm?

Cavab: Ay v rvaytlrdn m`lum olur ki, btn dini
gstrilr bir-birlrin baldrlar. yirmidn ox ayd
namaz v zkat szlri yana ildilir. Rvaytd
buyurulur ki, zkatsz namaz qbul deyil.
Bli, Allahla rabit (namaz) v xalqla rabit (zkat) qoa
qanad kimidir. M`nvi tkaml n qoa qanad zruridir.
Peymbr (s) namaz qlanlarn zkat dmsin ox
diqqt verrdi. Bir ox dini gstrilr yalnz tam halda qbul
olur. Msln, hcc mllri yalnz baa atmaqla qbul
olur.2 ftar vaxtndan bir dqiq qabaq alan oruc da mqbul
deyil.3

Sual 77: badt dedikd yalnz namaz v oruc nzrd

tutulur?

Cavab: Allahn razln qazanmaq mqsdi il grln

btn ilr ibadtdir. Krp qzcaz yax ilr
hvslndirmk n ona sra almanz da ibadtdir.
Mtaliy mul olan mllimin mqsdi pul
qazanmaqdrsa, bu mtali ibadt deyil. Amma bu mllimin

, 74.
, 196.
3
, 187.
2

Allaha xatir mtali etdiyini dnb ona hvsl xrk

hazrlayan apaz ibadtl muldur.
Bli, gn kitabxanada ken insan chnnm, mtbxd
mrn baa vuran apazn behit getmsi mmkndr.

Sual 78: Qur`anda ilahi snntlr dedikd n baa dlr?

Cavab: Parlamentd xarlan qanunlar iki nvdr:
Qanunlarn bir qismi parlament quruculuuna, digr bir qismi
is cmiyytin quruculuuna aid olur.
Allahn da qanunlarnn bir qismi zn, digr bir qismi is
insanlara aid olur. Allahn z n t`yin etdiyi qanunlar,
msln, hidayt, hesab, ruzi verm, himay, rhmt
qanunlar ilahi snnt adlanr.1
nsanlar n t`yin olunmu qanunlar is hkam adlanr.

Sual 79: rm bdnlr qiyamt gn nec dirilck?

Cavab: Bir ne misala nzr salaq:
1. Nehry bir qdr qatq v su tkb alxalayn. Ya
dnciklrinin bir yer ydn grcksiniz. Allah da yeri
hrkt gtirmkl zalar bir yer toplayacaqdr.2
2. nsann yarand ntf mxtlif qidalardan zrr-zrr
toplanr. Torpaqdak maddlr budann meyvnin canna
sovrulur, sonra insan orqanizmin keib ntfni
formaladrr. Demk, insan torpaq zrrlrindn vcuda
glir.
3. Mgr mal-qarann ti v sd yediyi otlardan
yaranmrm?! Otdan sd xaran Allah ln torpaqdan
xara bilmzmi?
Sual 80: nsan birc gnah mhv ed bilrmi?
Cavab: B`zn kiik bir virus insann btn orqanizmini iflic
edir. Bir nq yz mrtbli binan kmr parasna dndrir.
Bir an paxllq insan qtl vadar edir. Bir anlq vzify tamah
1

, 138; , 12; , 21; , 6; `, 54;

, 51.
2
, 1.

insann lini imamn qanna bulayr. Adtn hr adi gnah daha

byk gnah n rait yaradr. Qazand gnahlarla
hat olunan insanlar chnnmlikdirlr.1
Hya prdsi yrtldqdan sonra gnah etmk asanlar.
Kumeyl duasnda oxuyuruq: Allahm, ismt prdsini
yrtan, pakl viran qoyan gnahlarm bala.

Sual 81: Mscidd Amerikaya, srail (Ermnistana) lm

arlar vermk olarm?
Cavab: Qur`an mslmanlar bel tantdrr: Mhmmd (s)
Allahn rsuludur v onunla olanlar kafirlr qar srt v
bir-birlrin qar mrhmtlidirlr.2
Kafirlr qar lm arlar oxumaq aydki srtliyin
bir nmunsidir. lbtt ki, arla kifaytlnmk olmaz v
bu srtlik mld d zn bruz vermlidir.
Qur`anda Peymbrin xanmlarna buyurulur ki, yumaq
dansanz, dmn tamaha dr.3
Amma bu gn peymbr xanmlar yoxsa da, ayd
mhm bir siyasi iar var: mslmanlar mrhmtli olsalar
da, dmnl yumaq davranmamaldrlar. Bizim
yumaqlmz pusquda durmu dmn n yal iq
yandrr.
Sual 82: Kafirlr qar nmayilrd itirak etmk
vacibdirmi?
Cavab: Qur`an buyurur: Kafirlrin qzbin sbb olan
bir yer ayaq basanlar n saleh mlin mkafat
yazlar.4
Mqdds amallar mqsdi il keiriln nmayilrd d
itirak etmk ibadt olmaqla yana, xalqn ruhunu
gclndirn d`vtdir.

, 81.
, 29.
3
, 32.
4
, 120.
2

Sual 83: N n dini hkmlrd mcthid tqlid

edilmlidir?
Cavab: Hyatmzda el bir sah yoxdur ki, mtxssis
ehtiyac olmasn. Din bilicisi olan mcthidlr zlri d
xstlndiklri vaxt hkim mracit edirlrs, hkimin dini
msld mcthid tqlid etmsi n n tccb
dourmaldr.
Qur`an buyurur: Bilmdiyinizi zikr hlindn soruun.1
Diqqt etmliyik ki, shbt adi alimdn yox, tqva sahibi
olan zikr hlindn gedir.
Rvaytlr sasn agah, adil, hva-hvsdn uzaq alimlr
tqlid olunmaldr. Sndsiz ev, avtomobil qeyri-qanuni
hesab olunduu kimi, tqlidsiz ml d batildir.

Sual 84: Vilayt ndir?

Cavab: Cmiyyt rhbr ehtiyacldr. Rhbrsiz cmiyyt
hrc-mrcliy mhkumdur. Rhbr islamunas, savadl,
catli, tqval, dnya hadislrindn xbrdar bir mslman
olmaldr. Layiqli rhbri xalqn sediyi islamnaslar t`yin
etmlidir.

Sual 85: srlr kedikdn sonra peymbrin gstrilrin

hvsl ml olunmasnn sbbi ndir?
Cavab: Peybmbrlrin mvffqiyytlrinin bir sra dlillri
vardr:
1. Paklq, xalislik, canyananlq, nqsansz kemi.
2. Dlil v mntiq.
3. z dediklrin xsn ml etmlri.
4. Geni qlb v xo rftar.
5. Gstrilrin insan fitrtin uyunluu.
6. Gstrilrin btn ehtiyaclara cavab vermsi.
7. Gstrilrin asanl.
Hkim iyndn qorxan ua l almaq n deyir: zizim
btn xstlr iyn vurulur. ynnin ars sayanadk
keck. gr indi iyn vurulmasa, sonra daha ox iyn
1

, 43.

vurulmaldr. Mmkn olduqda hkim ua tabletl malic

etmy stnlk verir. Grn Allah z bndlrini oruca nec
d`vt edir: Ey iman gtirnlr, vvlki mmtlr vacib
olduu kimi oruc siz d vacib oldu. Blk, bu yolla pis
ilrdn kinsiniz; Oruc say myyn olan gnlrdir1
Bu aylrl hkimin dediklri arasnda oxarlq
grrsnzm?!

Sual 86: Btn ilrimiz ilahi rng vura bilrikmi?

Cavab: Qur`an buyurur ki, ilriniz ilahi rng verin.2 lahi
rng vurmaq Allahn razlna uyun i grmkdir.
Msln, xanmnza aldnz paltar ona hzrt Fatimnin
() doum gn tqdim etsniz, iiniz ilahi rng vurmu
olarsnz. Bir yerd ylrkn zqibly ylsniz Allahn
razln qazanarsnz.
Hzrt li () qonaq gedrkn vvlc evd yeyr, sonra
gedrdi. Soruanlara bildirrdi ki, qonaqla getmkd
mqsd m`minl gr olsa daha yaxdr.
Qur`anda byan olunur ki, axirt n alan insan
dnyadan da faydalanrsa, dnya n alan insan
axirtdn mhrum olur.

Sual 87: Hr eyi bilmk faydaldrm?

Cavab: nsan b`zi eylri bilms yaxdr. Qur`an buyurur:
Qannz qaraldacaq eylr barsind sorumayn.3
Dvlt bir ne gnlk taxl ehtiyat qaldn xalqa
bildirdikd insanlar narahat olub, ehtiyat toplamaa balayr,
iqtisadi durum bir qdr d arlar. Amma yax olar ki,
dvlt bel bir xbri yaymaq vzin taxl tdark n
alsn.
Qur`an btn biliklri qism ayrr:
1. Faydal elmlr. Hzrt Musa () bel bir elm sahib
olmaq n Xzra yolda olmaq istyir.1
1

, 183-184.
, 138.
3
, 101.
2

2. Zrrli elmlr (bax: Bqr, 102).

3. N faydas n d zrri olan elmlr. Msln, Khf
shabnn sayn bilmyin n zrri var, n d faydas (bax:
Khf, 22).
Tarixd zrrli biliklrdn qorunmaq n hicrt ednlr az
olmayb.

Sual 88: Dini qbul etmyn adama son szmz n olsun?

Cavab: Srclr yolda karlarna gl bilck b`zi eylri
zlri il gtrrlr. Ehtiyat tkri olan avtomobilin yolda
tkri buraxmasa, src bir ey itirmir. Amma ehtiyat tkri
olmayan avtomobilin tkri yolda buraxsa src ziyyt
kmlidir.
Bli, insan ehtimal verdiyi hadislr qar hazrlq
grmlidir. Ehtiyatl insan soyuqda donmaz, yada
islanmaz.
Bs dind necdir? Peymbrlr lmdn sonrak hyat,
soru-sual haqqnda kifayt qdr m`lumat vermilr.
Xalqn onlara inanan hisssi sutkada on-on be dqiq namaz
qlr, ild bir df bir ay mddtind oruc tutur v zrrli
ilrdn kinirlr. Bu insanlar axirtd bir ey qazanmasalar
da (hans ki, verilck) he n itirmycklr. Bs
peymbrlr inanmayb, kefindn qalmayan insanlar
qiyamt sorusu dz olarsa (hans ki, dzdr) n edcklr?
Bli, hr bir all insan ehtiyatl olmal, mmkn
tinliklr hazrlamaldr. gr qarnzdak insan Qur`an
hqiqtlrin inanmrsa, o, tkc imansz yox, hm d
ehtiyatsz adamdr.

Sual 89: n yax ml ndir?

Cavab: n yax ml Allahn qbul etdiyi mldir. mlin
byk-kiikliyi yox, onun qbulu rtdir.
Hzrt brahim () olu smailin kmyi il K`bnin
dayaqlarn qaldrarkn Allahdan bu mli qbul etmsini

, 66.

istdi.1 Demk, grln i ox hmiyytli bir i olsa da

hanssa sbblrdn qbul olunmaya bilr.

Sual 90: Allah hans ilri qbul edir?

Cavab: mlin qbul olmas n hm hdf, hm i, hm
d vasit dzgn olmaldr. Msln, hcc getmk dzgn
hdfdir. Amma ourluq at il bu sfr xmaq ninki savab
deyil, htta gnahdr. Tmizliyi qorumaq yax idir. Amma
qara kmrl a divara zibil atmayn yazmaq z irkin bir
idir.
B`zn is sul v vasit dz olduu halda hdf yanl
olur. Hzrt li () il mxalif olan xvaric dstsi hkm
yalnz Allaha mxsusdur ar il x edirdilr. ar zzlynd dzgn olsa da, onu gy qaldranlar hqiqti
tapdamaqla mul idilr. Qur`an bana qaldran insan
onun gstrilrin ml etmlidir. Hkimin yazd nsxni
rivy salb divardan asan, amma drmanlar qbul
etmyn xst saalarm?!

Sual 91: Mnafiq kimdir?

Cavab: nsanlar drd qism blnr:
1. man gtirib, saleh ml edn m`minlr.
2. mansz v saleh mlsiz kafirlr.
3. man gtirdiyi halda, saleh mldn uzaq olan
gnahkarlar.
4. man gtirmdiyi halda, zn saleh gstrn
mnafiqlr. Yalan, hiyl, riyakarlq nifaqn bir nvdr.
Sual 92: M`minlr arasnda mnasibt nec olmaldr?
Cavab: slam peymbri (s) buyurub: M`min m`minin
gzgsdr.2
Gzg kimi, bir-birimizin hm gzl, hm d nqsanl
chtlrini grk.

1
2

, 127.
, . 71, . 270.

Gzg kimi hr eyi olduu kimi, bydb kiiltmdn

gstrk.
Gzg kimi insanlarla z-z durub danaq, xlvtd yox.
Sevirm ki, dostlar bir ayna kimi.
Hr zaman zm dey eybimi.
Min dilli daraq tk gzib xlvti,
N pisdir edlr tk-tk qeybti.
Gzg kimi baqalarnn n deycyini dnmyk
Gzg kimi zmz toz-torpaqdan qoruyaq.
Eyb gstrdiyi n gzgn sndrmazlar. Eybini deyni
d incitm.
Gzgn sndranda onun qr da hr eyi olduu kimi
gstrir. Min bir zab grm m`min d yalnz hqiqti
deyir.
Gzg saf olduu n eybi gstrir. M`min d kin v
hsd gr yox, saflna gr tnqid etmlidir.
Gzg gstrdiyi eybi znd saxlamad kimi, m`min
d zbz dediyi eybi yadndan xarmaldr.
Gzgy tri baxan eybini gr bilmdiyi kimi, m`min
d diqqtl dinlmyn eybindn xbrsiz qalar.

Sual 93: Hqiqtin qbuluna tlsmynlrl nec rftar

edk?

Cavab: man dncy saslanmaldr. D`vtiniz tlsik

veriln cavab sizi sevindirmsin. Tez iklyn aaclar soyua
davamsz olur. Dncy saslanan qbul daha e`tibarldr.
Qur`an bellri haqqnda buyurur: Onlar ayaq st,
oturduqda v ya uzandqda Allah xatrlar, gylrin v yerin
yaradlmas haqqnda dnr v deyrlr: Ey rbbimiz! Sn
btn bunlar bo yer yaratmamsan!1
Baqa bir ayd oxuyuruq: O kslr ki, sz dinlyib, onun
n yaxsna ml edrlr.2

1
2

-, 191.
, 18.

Demli, tlsik xarlan qrarn dyri yoxdur. slam

peymbrindn (s) dnb qrara glmk n iki ay vaxt
istyn Sffan adl birin peymbr drd ay vaxt verdi.
Amma qarda yol aydn olduqda tlsmk zruridir.
oxlarn doru yol seimind trddd salan eytan olub.1

Sual 94: Allah hr nv iman qbul edirmi?

Cavab: Qur`an buyurur: Mriklr gmiy mindikd
Allaha dua edir, sa-salamat quruya xdqdan sonra is
Allaha rik qourlar.2
Fir`on da dryada qrq olarkn iman gtirdi. Amma
mvqqti iman qbul olunmadndan Allah buyurdu ki,
artq tvb v iman faydaszdr.3 Hyatda da beldir.
Evlnmk yox, ailni saxlamaq sasdr. Elc d domaq
sas deyil, vlad trbiy etmk sasdr.

Sual 95: N n b`zn dualarmz qbul olunmur?

Cavab: Allah onu aranlara cavab vercyini v`d edir.4
Amma birindn kmk almaq n b`zi rtlr ml
olunmaldr: dostluq mnasibtini qorumaq, dostun nvann
yadda saxlamaq, yersiz istklrdn kinmk, bo xyallardan
uzaq olmaq, qanunsuz yolla yardm tlb etmmk,
baqalarnn hququnu poza bilck arzulardan uzaq olmaq v
dz danmaq.
Biz Allaha az aarkn bu rtlr ml edirikmi?
Rvaytlrd duann b`zi rtlri bildirilir: Bismillah
demk, dstmaz almaq, qlbn dua etmk, mscid kimi
mqdds yerd durmaq, on df ya Allah, ya rbbi
demk, salavat gndrmk, gnahlar yada salb peman
olmaq, tvb etmk

Sual 96: Allah bizi tanyrsa, imtahana ehtiyac varm?

1

, 14.
, 65.
3
, 91.
4
, 60.
2

Cavab: Aramzda sinsin dyb, zn gy qaldranlar

var. mtahan bellrini zn tantdrr. Qur`an buyurur: Biz
sizi qorxu, aclq, mal, can v qtlqla imtahana krik. Sbr
ednlr mjd ver.1
nsann mkafatlandrlmas v ya czalandrlmas n
ortada hanssa bir ml olmaldr. Bir xs pekar oru olsa
da, n qdr ki, ourluq ba vermyib onu hbs etmk olmaz.
Hzrt li () buyurur: nsann imtahana kilmsinin
flsfsi ona mkafat v cza vermk n zmin
hazrlamaqdr. Bu imtahanlar olmasa da Allah z bndsini
tanyr.

Sual 97: Dnyann idarsi n insanlara tqva xsusiyyti

bs edirmi?
Cavab: Qur`anda oxuyuruq: Son qlb mttqilrindir.2
Tqva m`nvi keyfiyyt olduundan, dnya idariliyind
bilik v ixtisasa ehtiyac var. nbiya sursinin 105-ci
aysind buyurulur: Yer znn varislri yalnz mnim
saleh bndlrim olacaq.
Demk hm bndlik, hm d saleh ml rtdir. Allah
Qur`ann bir hkmn iman gtirib, o birin gz yumanlar
mzmmt edir.3 Xstlikdn fa tapmaq n hkimin
yazd nsxdki btn drmanlar vaxtl-vaxtnda qbul
etmk lazmdr.
Sual 98: N n Allah insan hyat n thlkli eylr
yaradb?

Cavab: Qur`an buyurur ki, Allah hr eyi gzl yaradb.4

lann bdnindki zhr bir ox ar xstliklrin drmandr.
Hans ki, yanl olaraq, bu zhr nifrt nmayi olunur. Ax
baq ba ksmk n yox, faydal ilr n nzrd tutulub.

Sual 99: Elm olan yerd vhy n ehtiyac var?

1

, 155.
`, 128.
3
, 150.
4
, 7.
2

Cavab: He bir ideologiya, institut, elmi mrkz insann

m`nviyyat yolunu iqlandrmaq gcnd deyil. Yaadmz
dnyan xobxt etmkd aciz olan elm axirt hyat n n
v`d edir?! nsan dnyada qsa bir mddt yaayb, bdiyyt
qovuursa, hmin bdiyytin tlblri ndir?
Allah taala z peymbrlri vasitsi il n doru yolu
iqlandrr. z al v dncsi, elmi v biliyi il
kifaytlnnlr ilahi nurdan mhrum olur. lahi biliklr arxa
evirn insan zn zlm edir.

Sual 100: Dmn qarsnda vzifmiz ndir?

Cavab: Qur`an mslmanlar birliy d`vt edrk, istniln
bir tfriqy qadaa qoyur.1
Ya damlalar ayr-ayrlqda zrif olsalar da, bir hvzy
daxil olduqda zmtli bir tlatm yaradb, ar turbinlri
hrkt gtirir, byk hrlri elektrik enerjisi il tchiz
edirlr.
Barmaqlar ayr-ayrlqda zif olsalar da, sxlb yumruq
yaratdqda dmni qorxuya salrlar. ldki barmaqlarn biri
uzun biri gdk, biri kobud biri inc olsa da, hr barman z
ii var. Mxtlif iste`dadl barmaqlar bir yer toplandqda is
byk gc yaranr.
Ey ziz mslman bac v qardalar! Aranzdak frqlr
gr bir-birinizdn uzaqlamayn. nann ki, eyni uzunluqda,
eyni qalnlqda olan be barman yaratd yumruq frqli
barmaqlarn yaratd yumruqdan qat-qat zifdir. Dmn
qarsnda yumruq tk birlin. Qlb sizin vhdtinizddir!

Vlhmdulillahi rbbil-almin!

-, 103; , 42.

Mndricat
MSLLR.............................................................................. 2
(Sual-cavablar) ....................................................................... 2
Sual 1 ................................................................................. 2
Cavab ................................................................................. 2
Sual 2 ................................................................................. 3
Cavab ................................................................................. 3
Sual 3 ................................................................................. 3
Cavab ................................................................................. 3
Sual 4 ................................................................................. 3
Cavab ................................................................................. 3
Sual 5 ................................................................................. 4
Cavab ................................................................................. 4
Sual 6 ................................................................................. 4
Cavab ................................................................................. 4
Sual 7 ................................................................................. 4
Cavab ................................................................................. 4
Sual 8 ................................................................................. 5
Cavab ................................................................................. 5
Sual 9 ................................................................................. 5
Cavab ................................................................................. 6
Sual 10 ............................................................................... 6
Cavab ................................................................................. 6
Sual 11 ............................................................................... 7
Cavab ................................................................................. 7
Sual 12 ............................................................................... 7
Cavab ................................................................................. 7
Sual 13 ............................................................................... 8
Cavab ................................................................................. 8
Sual 14 ............................................................................... 8
Cavab ................................................................................. 8
Sual 15 ............................................................................... 9
Cava ................................................................................... 9
Sual 16 ............................................................................... 9
Cavab ................................................................................. 9

Sual 17................................................................................ 9
Cavab ................................................................................. 9
Sual 18.............................................................................. 10
Cavab ............................................................................... 10
Sual 19.............................................................................. 10
Cavab ............................................................................... 10
Sual 20.............................................................................. 11
Cavab ............................................................................... 11
Sual 21.............................................................................. 11
Cavab ............................................................................... 11
Sual 22.............................................................................. 12
Cavab ............................................................................... 12
Sual 23.............................................................................. 12
Cavab ............................................................................... 12
Sual 24.............................................................................. 13
Cavab ............................................................................... 13
Sual 25.............................................................................. 13
Cavab ............................................................................... 13
Sual 26.............................................................................. 13
Cavab ............................................................................... 13
Sual 27.............................................................................. 14
Cavab ............................................................................... 14
Sual 28.............................................................................. 15
Cavab ............................................................................... 15
Sual 29.............................................................................. 15
Cavab ............................................................................... 15
Sual 30.............................................................................. 16
Cavab ............................................................................... 16
Sual 31.............................................................................. 16
Cavab ............................................................................... 16
Sual 32.............................................................................. 17
Cavab ............................................................................... 17
Sual 33.............................................................................. 17
Cavab ............................................................................... 17
Sual 34.............................................................................. 17
Cavab ............................................................................... 18
Sual 35.............................................................................. 18
Cavab ............................................................................... 18
Sual 36.............................................................................. 19

Cavab ............................................................................... 19
Sual 37 ............................................................................. 19
Cavab ............................................................................... 19
Sual 38 ............................................................................. 19
Cavab ............................................................................... 19
Sual 39 ............................................................................. 20
Cavab ............................................................................... 20
Sual 40 ............................................................................. 20
Cavab ............................................................................... 20
Sual 41 ............................................................................. 20
Cavab ............................................................................... 20
Sual 42 ............................................................................. 21
Cavab ............................................................................... 21
Sual 43 ............................................................................. 21
Cavab ............................................................................... 21
Sual 44 ............................................................................. 22
Cavab ............................................................................... 22
Sual 45 ............................................................................. 22
Cavab ............................................................................... 22
Sual 46 ............................................................................. 23
Cavab ............................................................................... 23
Sual 47 ............................................................................. 23
Cavab ............................................................................... 23
Sual 48 ............................................................................. 24
Cavab ............................................................................... 24
Sual 49 ............................................................................. 25
Cavab ............................................................................... 25
Sual 50 ............................................................................. 25
Cavab ............................................................................... 25
Sual 51 ............................................................................. 25
Cavab ............................................................................... 25
Sual 52 ............................................................................. 26
Cavab ............................................................................... 26
Sual 53 ............................................................................. 26
Cavab ............................................................................... 26
Sual 54 ............................................................................. 27
Cavab ............................................................................... 27
Sual 55 ............................................................................. 27
Cavab ............................................................................... 27

Sual 56.............................................................................. 28
Cavab ............................................................................... 28
Sual 57.............................................................................. 28
Cavab ............................................................................... 28
Sual 58.............................................................................. 29
Cavab ............................................................................... 29
Sual 59.............................................................................. 29
Cavab ............................................................................... 29
Sual 60.............................................................................. 30
Cavab ............................................................................... 30
Sual 61.............................................................................. 30
Cavab ............................................................................... 30
Sual 62.............................................................................. 31
Cavab ............................................................................... 31
Sual 63.............................................................................. 31
Cavab ............................................................................... 31
Sual 64.............................................................................. 32
Cavab ............................................................................... 32
Sual 65.............................................................................. 33
Cavab ............................................................................... 33
Sual 66.............................................................................. 33
Cavab ............................................................................... 33
Sual 67.............................................................................. 34
Cavab ............................................................................... 34
Sual 68.............................................................................. 34
Cavab ............................................................................... 34
Sual 69.............................................................................. 34
Cavab ............................................................................... 35
Sual 70.............................................................................. 35
Cavab ............................................................................... 35
Sual 71.............................................................................. 35
Cavab ............................................................................... 35
Sual 72.............................................................................. 35
Cavab ............................................................................... 35
Sual 73.............................................................................. 36
Cavab ............................................................................... 36
Sual 74.............................................................................. 36
Cavab ............................................................................... 36
Sual 75.............................................................................. 37

Cavab ............................................................................... 37
Sual 76 ............................................................................. 37
Cavab ............................................................................... 37
Sual 77 ............................................................................. 37
Cavab ............................................................................... 37
Sual 78 ............................................................................. 38
Cavab ............................................................................... 38
Sual 79 ............................................................................. 38
Cavab ............................................................................... 38
Sual 80 ............................................................................. 38
Cavab ............................................................................... 38
Sual 81 ............................................................................. 39
Cavab ............................................................................... 39
Sual 82 ............................................................................. 39
Cavab ............................................................................... 39
Sual 83 ............................................................................. 40
Cavab ............................................................................... 40
Sual 84 ............................................................................. 40
Cavab ............................................................................... 40
Sual 85 ............................................................................. 40
Cavab ............................................................................... 40
Sual 86 ............................................................................. 41
Cavab ............................................................................... 41
Sual 87 ............................................................................. 41
Cavab ............................................................................... 41
Sual 88 ............................................................................. 42
Cavab ............................................................................... 42
Sual 89 ............................................................................. 42
Cavab ............................................................................... 42
Sual 90 ............................................................................. 43
Cavab ............................................................................... 43
Sual 91 ............................................................................. 43
Cavab ............................................................................... 43
Sual 92 ............................................................................. 43
Cavab ............................................................................... 43
Sual 93 ............................................................................. 44
Cavab ............................................................................... 44
Sual 94 ............................................................................. 45
Cavab ............................................................................... 45

Sual 95.............................................................................. 45
Cavab ............................................................................... 45
Sual 96.............................................................................. 45
Cavab ............................................................................... 46
Sual 97.............................................................................. 46
Cavab ............................................................................... 46
Sual 98.............................................................................. 46
Cavab ............................................................................... 46
Sual 99.............................................................................. 46
Cavab ............................................................................... 47
Sual 100............................................................................ 47
Cavab ............................................................................... 47