Tzkkr mqam, mnmlikdn

kinm
Mzakir mvzusu: Tzkkr mqam, mnmlikdn kinm
" " xlaqi mqamlardan biri tzkkr mqamdr. Tzkkr
dedikd, yrdilmi msllri tkrar v yadda saxlamaqdr. Bu tfkkr mqamndan da
stndr. nki, tfkkr mqddimlr, cins v fslin gtirilmsin mhtacdr. Hal bu ki,
tzkkr bdihiyyatdandr v bel eylr mhtac deyil. nsann fitrti lahi fitrtdir.Dini
maarif v etiqadlar fitridir v insann vcudunda yerlmidir. "
"
nsan( ) mvhhid v tkallahdr. Yni, tohid insann fitrtinddir. Dnya
il muliyyt v maddi alm ballq v diqqt insan Allah-taaladan uzaqladrb. Byk
tfsiri alim llam Tbatbayi bel buyururdu: Allahn isbat n Quranda bir dlil bel qeyd
edilmyib. nki, Allahn varl bdihidir. Bdihiyyat is dlil istmir. ksin, tzkkr v
xatrlatmaa ehtiyac var ki, insan z imkanlarna diqqt yetirsin.
Yarn camalnda hicab v prd yoxdur. Lakin yoldak tozlar sil ki, ona nzr sala bilsn.
Tzkkr mqamnda insann qflt hicablarn zndn uzaqladrmaqdan baqa bir vzifsi
yoxdur. gr bu hasil olsa, btn maarifi z vcudunda grckdir.
Qeyd edk ki, Allahn gzl adlar v siftlri bard aylr nazil olmudur. Msln:
Bunlar Allah-taalann siftlrini byan edir. Habel, Allah-taalann varlna

qar olan kki aradan qaldrr. Peymbrlr (Onlarn hamsna Allahn salam olsun) Allahtaalann varln insanlara sbut etmk n dlil v sbut gstrmk n seilmyiblr.
ksin, onlar insanlara tzkkr etmk n seilmilr. Desinlr ki; -Ey
insan! Bil ki, sn Allahn var olduunu bilirsn. Onlar demyib ki, bil ki, Allah var. nki,
mnaszdr. gr deyiblrs, ya tkid olaraq, ya da inadkarlar v kafirlr n demilr.
Mmin v mslman insan sfst v tvhhmdn adlayandan sonra baa dr ki, Allah btn
mvcudlarn qyyumudur. gr tbit nizamnda bir dd buda olsa, Allahn isbat n
kifaytdir.
gr bir zrrni yerindn qaldrsan, btn almi klg bryr.
Allah-taala Quranda Ad, Smud v baqa qvmlrin srgztlrindn sz amdr. Hal bu ki,
Quran hekay v dastan kitab deyil. ksin, n byk insan trbiy edn bir kitabdr. Buna gr,
Quran qirat edn xs tzkkr etmli v onlarn bana glnlrdn ibrt drsi almaldr.
Allah-taala fitrt almind bni-admdn, htta btn

mvcudatdan tsdiq alb v buyurub: Briyyt d Allah-taalann adlar,

siftlri v zatn tsdiq etmidir. Sanki, hdin ml etmyi boynuna almdr.
Bil ki, haqqn klam ilk hdi snin yadna salmaq n mnzillr gzib.
Tzkkrl insan hya sahibidir. O, Allah mrlrini mhm sayr. He vaxt ondan l kmir v
daima Allah-taalann razln clb etmyi dnr. All xs zn unutmamaldr.
Bir almd Adml hd etdik ki, o bizim bndmiz v biz d onun Allah olaq.
nsan sz gedn hdi unutdu v biz hdimizi tzkkr etmkd onu zmli
grmdik.
nsan gnah edrkn, hqiqtd Allah-taala il balad hd-peyman unudur. Hal bu ki, Allah-

taala znn geni ltf v rhmtini bndlrindn sirgmir v ruzi sfrsini ham n ar. ndi
bu gn yaz oldun, mcthid oldun v s. zn unutma. Mniyyt ndir?!
Mnlikdn mnliyi x. Ey nsim! O krk yada sal!
, eytan is dedi. Allah onlar zlrin taprd v belc
Firon
onlar zlil oldular. Bel deyiblr ki, bir aiq muqun qapsn dyd. Sorudu: -Kimsn? Dedi:
-Mn! Cavab verildi: -N qdr ki, mn var, snin yerin bura deyil! llrl yorucu seyrslukdan sonra yenidn muqun qapsna gldi v qapn dyd. Muq sorudu: -Kimsn?
Dedi: -Sn! Cavab verildi ki; -Qapn an glsin!
Bzn biz tlblr bel dnrk ki, rb dili dbiyyat, fiqh, sul v s. oxuduqda bir xs

olmuuq. Bu dini elmlr ox mhmdr, amma mn v mniyytl mvafiq deyil.

Allah-taala bizim hammz mniyy v zn istmyin rrindn qorusun. na Allah.

Allahn salam, rhmt v brkti sizlr olsun!