TEKST Rutger van Oldenbeek

T H E MA C U LTU U R Drufabriek Ulft F OTOGRAFIE Herman de Winter

Opdrachtgever Stichting Drufabriek: Jeroen de Kok, gemeente

Oude IJsselstreek i.s.m. B O Ei
Architect Clevis-Kleinjans architecten, Venlo; Ton Kleinjans
Interieurarchitect M+R Interieurarchitecten, Eindhoven;

Cultuur onder
Hans Maréchal, Marie-Louise Rooijmans, Bart Diederen,
In het Achterhoekse dorp Ulft werd de Marcel Visser en Pim Rongen
Bouwkundige tekenwerk Hurenkamp architecten & adviseurs, Velp
voormalige ijzergieterij en metaalfabriek D RU
Constructeur Adviesbureau S E M, Winterswijk
getransformeerd in een modern, bruisend

de pannen
A annemer restauratie Bouwbedrijf Hoffman, Zutphen
centrum met verschillende culturele en sociale A annemer inbouwpakket Klomps bouwbedrijf, Dinxperlo

Drufabriek Ulft
Drufabriek Ulft

functies, en een smaakvol grand café: Installaties Kuijpers installaties, Helmond

de Drufabriek. M +R Interieurarchitecten uit
Eindhoven ontwierp het eigentijds en uit-
nodigend interieur van de Drufabriek, met veel
Interieurbouw Verschuren, Eindhoven
Meubilair via Desque, Eindhoven: Adelta, Moooi, Sattelliet, Vitra,
Pode, NGispen, Gervasoni, Zanotta, Zero4, Aestic, Wilkhahn
Kasten bibliothe ek Bomefa, Kampen
Verlichting Flos, Modular Lighting Instruments

T H E MA C U LTU U R
T H E MA C U LTU U R

respect voor, en weldoordachte verwijzingen

Vloeren tapijt: Leoxx, Houten; tegels: Winckelmans
naar het rijke verleden van de D RU.
Armatuur conferentiezaal Rena Electronica, Zundert

De Drufabriek ligt aan de rivier de Oude IJssel, en is daar

onlosmakelijk mee verbonden. DRU staat voor Diepenbrock
Reigers Ulft, waarbij de families Diepenbrock en Reigers de
eigenaren waren van de Ulftse ijzergieterij, later de Drufabriek.
Hans Maréchal: “In feite is de DRU de eerste Nederlandse
hoogoven. Aanvankelijk werd hier Nederlands ijzeroer in de
grond gevonden en later hier naartoe gevoerd, en de IJssel
zorgde voor de waterkracht die nodig was voor de luchttoevoer
van de ovens door middel van blaasbalgen.” Het Nederlands
ijzeroer raakte echter op en modernere hoogovens zorgden
voor zware concurrentie. DRU bleef echter groeien en was
zeker na de Tweede Wereldoorlog een begrip in pannen en
gaskachels, hoewel er ook fornuizen, broodtrommels, brieven-
bussen, grafkruizen en zelfs telefooncellen werden gemaakt.
Mede door de opkomst van centrale verwarming kwam het
bedrijf in de problemen en er volgden verschillende overnames. alle fabriekarbeiders bij binnenkomst klokten. Het complex is
In 1999 verhuisde DRU naar Duiven, waar nog steeds haarden (als veel van de DRU gebouwen) ontworpen door architecten
en kachels worden gemaakt. Het complex in Ulft werd door Gerrit en Arend Beltman, die veel industriële monumenten
minister Plasterk uitgeroepen tot voorbeeldproject voor toe- op hun naam hebben staan. In het portierscomplex bevinden
komstige monumentenzorg in Nederland. Een aantal gebouwen zich een theater, popzaal, muziekschool, bibliotheek, galerie en
zonder historische waarde is afgebroken. een grand café, maar ook onder meer een conferentiecentrum,
VVV, een ruimte voor het ROC RijnIJssel en het kantoor van
Confetti en zwart-wit de Heemkundige Vereniging Old Sillevold.
Het eerste deel van de Drufabriek dat is opgeleverd, is het M+R werd in augustus 2008 met een aantal andere bureaus
voormalige portierscomplex (uit 1902), genoemd naar de loge uitgenodigd voor de presentatie van een interieurvisie en al
van de portier die er ooit voorin het gebouw op toezag dat snel gekozen vanwege de ruime ervaring op het gebied van

F OTO LI N KS
Grand café Het Schaftlokaal

F OTO R E C HTS
Foyer en VVV-shop

14 D E C EMB ER 2009 - JA N UARI 2 010 | # 6 | JAARGA N G 20 15

 horeca, theaters, bibliotheken en kantoren, én restauraties van
monumentale gebouwen. In het interieurontwerp heeft M + R
de oorspronkelijke structuur en industriële uitstraling van het
complex zoveel mogelijk in tact gehouden. De toevoegingen
en vernieuwingen zijn sterk geïnspireerd op het verleden van
D RU en vormen een bindende factor in het interieur. Zo liet
M + R zich voor de kleurstellingen van onder meer meubelen,
deuren en muren inspireren door de D RU pannen, die werden
Drufabriek Ulft
geleverd in een ruim kleurenpalet - waaronder lichtblauw,
mintgroen met een tulpje (uit de exportlijn Holland Potery, nu
te vinden op de deuren van de muziekschool). De bonte kleuren
van de D RU Confetti-lijn zijn te vinden in verschillende
meubelen in de Drufabriek, en die van de terracottakleurige
pannen komen terug in het theater. H et vaste interieur is deels
THEMA CULTUUR
uitgevoerd in zwart-wit, want aldus Maréchal, “ Als ik aan het
verleden denk, zie ik zwart-wit foto’s en films voor me.”
O p verschillende plaatsen zijn grote, enigszins (door middel van
een ruw raster) geabstraheerde zwart-wit foto’s aangebracht,
zoals rond het sanitairblok naast het grand café (een historische
luchtfoto van de Drufabriek) en de theaterzaal (foto’s van voor-
malige D RU -arbeiders). O ok de bewegwijzering - ontworpen
door de Vormgeversassociatie samen met M + R – verwijst naar
het verleden: de witte tekst op een zwarte band is gebaseerd op
de kistletters die vroeger op de wanden werden getamponneerd,
en nog steeds in de Drufabriek te vinden zijn. H et nieuwe
logo van de Drufabriek is een variant op het oorspronkelijke
wiebertjesvormige D RU logo. Eenheid wordt verder gebracht
door het speciaal gemaakte meubilair – zoals de vaste banken
in het grand café, de buffetten en de hoge en lage tafels die
overal in het complex te vinden zijn. H iervoor gebruikte M + R
vooral sloophout: “ We hebben gezocht naar een materiaal dat
geen pijn zou doen” aldus Maréchal. H et hout, afkomstig uit
een aantal gesloopte woningen, had oorspronkelijk allerlei
16
kleuren, maar is neutraal gemaakt met een transparante witte
(en op sommige plaatsen zwarte) lak. H et maatwerk-meubilair
is net als de Drufabriek zelf een combinatie van oud en nieuw:
het binnenwerk – zoals de kussens van de banken - is steeds
nieuw en in kleur.
Ruw
Aan de kop van het portierscomplex is het grand café van de
Drufabriek, naar een idee van H ans Maréchal het Schaftlokaal
genoemd. Veel oorspronkelijke, industriële elementen bleven
zichtbaar, maar de sfeer is die van een echt grand café. Er zijn
hoge en lage tafels, comfortabele hoeken met vaste banken
en een immens lange bar. Losse stoelen zijn er in vele vrolijke
kleuren, en aan het plafond hangen armaturen van Modular (de
Izar van Gerd Couckhuyt, in een zwarte uitvoering) met licht
dat naar gelang de gewenste sfeer van kleur kan veranderen. H et
volledige verlichtingsconcept van de Drufabriek is door M + R
in nauwe samenwerking met Flos Amsterdam vormgegeven.
Boven de bar hangen buisvormige lampen van Flos (de Tubular
Bells van Piero Lissoni), die mooi aansluiten bij de metalen pijpen
die hier en daar nog uit het plafond steken. Maréchal dacht ook
mee over het tafelconcept van het Schaftlokaal, waarin – ook
een beetje ruw en industrieel - de borden en messen standaard
al op tafel staan. H et nieuwe D RU is eveneens aanwezig, in
de vorm van een gasopenhaard. De voormalige portiersloge in
de kop werd omgetoverd tot ‘een ruimte voor twee’ en kreeg
een knalrood interieur. O p deze plek speelde Maréchal ook
in op het initiatief om opnieuw jaartallen op gebouwen aan
te brengen: “Er staat één tafel, er hangen negen lampjes aan het
plafond, 0=niks en er zijn twee stoelen - 1902.” O p een muur is
een gedicht van Belcampo aangebracht, door Maréchal gekozen
omdat de schrijver in 1902 is geboren en als referentie naar de
geschiedenis van de D RU.
Drufabriek Ulft
THEMA CULTUUR
De centrale hal waaraan zich de diverse culturele instellingen LINKS BOVEN
bevinden betreed je via twee imposante taatsdeuren bekleed Luchtfoto van het DRU-complex uit 1935
met aluminium ‘schubben’, platen die normaal worden BOVEN
gebruikt voor industriële brandwerende deuren; als de deuren Plattegrond van de begane grond
zijn gesloten, vormen de handgrepen het D RU -logo. Tegenover
de theaterkassa is de foyerruimte met leestafels en V V V-shop,
met een ruwe vloer van straatklinkers, maar een warme
huiselijke sfeer, mede dankzij het meubilair. de verlichting en
authentieke balkenplafond. H et sloophout is hier gebruikt voor
tijdschriftenrekken en posterzuilen. Verderop, achter iets kleinere
taatsdeuren, is bibliotheek de Achterhoekse Poort. De boeken-
kasten - standaardkasten van Bomefa - zijn neergezet in een
grid dat is geïnspireerd op de stedelijke indeling van Barcelona.
Voor de kinderen zijn de kasten op verhogingen van sloophout
geplaatst. Veel verrijdbaar meubilair in de bibliotheek is eveneens
in dit hout uitgevoerd, waaronder de grote halfronde tribune
die tevens dienst doet als kindertheater. O ok hier zijn verschil-
lende oorspronkelijke elementen bewaard, zoals een olietank en
een grote stroomschakelaar. De gietijzeren pilaren kregen hun
oorspronkelijke kleur terug. De bibliotheek heeft tevens een
museale functie: in vitrines staan diverse D RU potten en pannen.
Direct naast de bibliotheek is Galerie bij de Boeken, waar wis-
selende exposities worden gehouden.
Terracotta
FOTO BOVEN
De theaterzaal van de Drufabriek wordt gebruikt voor onder Vitrine met DRU-pannen in de bibliotheek
meer cabaret, toneel en muziektheater, maar ook filmvoorstel-
lingen. Voor de kleuren van de stoelen koos M + R een oranje FOTO UITERST LINKS
in verschillende tinten, met een verloop dat is geïnspireerd op De grote zaal van het conferentiecentrum
het oranje van de D RU terracottapannen. H et vlakke vloer- FOTO LINKS
theater heeft 365 stoelen en een inschuifbare tribune. De vloer is De popzaal
D E C EMB ER 2009 - JA N UARI 2 010 | # 6 | JAARGA N G 20 17
 van een zelfherstellend keruing hout, zodat van kleine beschadi-
gingen naar verloop van tijd niets meer te zien is. Naast het
theater is de Popzaal van de Drufabriek, die – zoals het een
goede popzaal betaamt – vrijwel geheel leeg is en geen stoelen
heeft. Sfeer wordt gebracht door de LED-verlichting in wis-
selende kleuren, waarbij tevens figuren worden geprojecteerd.
Andere blikvangers zijn de multiplex wanden, waarin het woord
‘FABRIEK’ is geperforeerd.
De wc’s in de Drufabriek zijn bekleed met klassieke
Winckelmans tegeltjes die goed passen bij de industriële

Drufabriek Ulft
Drufabriek Ulft

sfeer. De wc’s bij de Popzaal zijn vandalismebestendig en van

FOTO BOVEN
Foto van Herman de Winter in
metaal, want aldus Maréchal, “Er komt hier een mix van heel
verschillende mensen. Daarom zijn hier ook rondom spiegels
aangebracht, omdat is aangetoond is dat vandalisme daarmee
wordt teruggedrongen.” Op de hoger gelegen verdiepingen
van hetzelfde bouwdeel is Muziekschool Oost Gelderland,

THEMA CULTUUR
THEMA CULTUUR

het conferentiecentrum
FOTO BENEDEN
De muziekschool
FOTO UITERST BENEDEN
De voormalige portiersloge
met lokalen die zijn uitgevoerd als ‘doosjes’ in verschillende
DRU-kleuren. De lampen op de muren (de Button van Flos)
worden van stroom voorzien door middel van slangen die
over de muren lopen, omdat daarin vanwege de akoestiek niet
mocht worden geboord - een noodgedwongen oplossing met
een speels effect.

Kaiserbrötchen
Naast culturele functies bevat de Drufabriek ruimtes voor
werken en vergaderen, om te beginnen de kantoren van de
gebruikers van de fabriek zelf, boven de muziekschool. In het
bouwdeel boven foyerruimte en VVV is onder meer het con-
ferentiecentrum, dat bestaat uit verschillende vergaderkamers
en een grote zaal. Op de vloer van de kamers ligt een parket
van geolied eikenhouten met een ingelegde vloer met tapijt 270 graden werd voor de nieuwe bestemming rond gemaakt,
Barcode van Leoxx. Ook hier bleven originele elementen en uitgerust met nieuwe LED-lichttechniek.
bewaard, zoals houten balken en metalen pilaren. Een andere Op het DRU-terrein (‘Het Gietelinck’) wachten nog verschil-
verwijzing naar het verleden vormen de mooie, speciaal voor lende andere gebouwen op restauratie: zo komen er woningen
de Drufabriek gemaakte foto’s van Herman de Winter, met in de voormalige badkuipenfabriek en emailleerfabriek, een
typische DRU-producten in een gebruikscontext, zoals een hotel in het ketelhuis en pomphuis en een parkeergarage in de
broodtrommel op een bed van Kaiserbrötchen en een beschuit- koepeloven. Met de Drufabriek in het portierscomplex heeft
bus omringd door beschuiten met muisjes.Voor de grote ver- het terrein alvast een trekpleister van formaat.
gaderzaal - ook in gebruik als raadzaal van de gemeente Oude www.mplusr.nl
IJsselstreek waartoe Ulft behoort - werd voor extra hoogte het www.dru-fabriek.nl
plafond verwijderd en zo van twee verdiepingen één gemaakt.
Voor de zaal moest de vloer worden verstevigd, waartoe in het
Bij Uitgeverij Boekschap in Hoog-Keppel verscheen onlangs
Schaflokaal er recht onder een ‘tafel’ met stalen kolommen als
Drufabriek. Droom in bedrijf, van Marlies Hummelen.
poten werd gebouwd. Deze nieuwe kolommen staan tussen de
In het boek worden de historie van de DRU en de totstandkoming van
oorspronkelijke smeedijzeren kolommen in die ruimte, maar
de Drufabriek uitgebreid toegelicht, en geïllustreerd met vele beelden
hebben dezelfde stoere, ruwe uitstraling. De enorme luchter in
uit verleden en heden. Prijs: 24,50 euro; ISBN 978-94-90357-01-6
de zaal is afkomstig uit het stadhuis van Ulft; de armatuur van

FOTO BOVEN
Centrale ruimte met op de achtergrond
de taatsdeuren naar de bibliotheek

FOTO LINKS
Kantoorruimtes

18 DECEMBER 2009 - JANUARI 2010 | # 6 | JAARGANG 20 19