VLADA CRNE GORE

Ministarstvo pravde i ljudskih prava

IZVJETAJ

O OSTVARIVANJU PLANA AKTIVNOSTI ZA POSTIZANJE

RODNE RAVNOPRAVNOSTI
U CRNOJ GORI 2008-2012
za period jul 2011. - jul 2012.

septembar, 2012. godine

SADRAJ

I Uvod ................................................................................................................... 3

II Ocjena stanja i realizovane aktivnosti ................................................... 4

1. Evropske integracije ................................................................................ 4
2. Obrazovanje ................................................................................................ 5
3. Zdravlje....................................................................................................... 11
4. Nasilje nad enama ................................................................................. 14
5. Ekonomija i odrivi razvoj ................................................................... 18
6. Politika i odluivanje ............................................................................ 25
7. Mediji, kultura i sport ........................................................................... 28
8. Institucionalni mehanizmi za kreiranje i sprovoenje politika rodne
ravnopravnosti ............................................................................................. 29

III Aktivnosti civilnog drutva u skladu sa PAPRR .............................. 32

enska mrea SSCG.................................................................................. 32
NVO ene za bolje sjutra ........................................................................ 34
NVO SOS telefon za ene i djecu rtve nasilja Podgorica ............ 36
IV Prijedlog zakljuaka: ..........................................................................39

IZVJETAJ
O OSTVARIVANJU PLANA AKTIVNOSTI ZA POSTIZANJE RODNE
RAVNOPRAVNOSTI U CRNOJ GORI 2008-2012
za period jul 2011. - jul 2012.

I Uvod

Drugi izvjetaj Ministarstva za ljudska i manjinska prava o ostvarivanju Plana aktivnosti za

postizanje rodne ravnopravnosti (PAPRR) za period decembar 2009. do juna 2011. godine
razmotren je i usvojen na sjednici Vlade u oktobru 2011. godine. Zakljukom Vlade zaduena su
ministarstva da shodno PAPRR-u pripreme programe za sprovoenje istog za period 2011-2012,
kao i da u budetima svojih potroakih jedinica planiraju sredstva za realizaciju PAPRR-a za 2012.
godinu.
Treba napomenuti da je Vlada Crne Gore, na sjednici od 31. jula 2008. godine, usvojila Plan
aktivnosti za postizanje rodne ravnopravnosti u Crnoj Gori (2008-2012). Plan aktivnosti (PAPRR)
predstavlja razvojni dokument za implementaciju politike rodne ravnopravnosti. Zasnovan je na
meunarodnim i domaim pravnim izvorima koji tretiraju problematiku rodne ravnopravnosti.
PAPRR se donosi za period od etiri godine i to za oblasti definisane Pekinkom deklaracijom i
Planom za akciju. Od 12 kritinih oblasti u kojima je najizraenija rodna neravnopravnost u
Pekinkoj deklaraciji, Crna Gora se opredijelila za osam oblasti u kojima namjerava u narednom
vremenskom periodu da djeluje u cilju postizanja rodne ravnopravnosti. Ove oblasti su odabrane
kao najznaajnije u javnoj raspravi koja je prethodila formulaciji PAPRR -a. PAPRR je izdvojio
oblasti: evropske integracije, obrazovanje, zdravlje, nasilje nad enama, ekonomija i odrivi razvoj,
politika i odluivanje, mediji i kultura i institucionalni mehanizmi za kreiranje i sprovoenje
politika rodne ravnopravnosti. U svakom podruju je odreen strateki cilj, ciljevi, kao i mjere koje
treba preduzeti. Odreeni su i nosioci odgovornosti, partneri i vremenski period realizacije.
Da se u svakoj oblasti djelovanja i za sve definisane ciljeve, prema kojima su definisane
mjere, pojedine mjere ne bi ponavljale definisane su etiri mjere koje treba realizovati u ostvarenju
svih ciljeva. To su:

Usklaivanje zakonodavstva u svakoj oblasti sa domaim i meunarodnim pravnim

standardima za ravnopravnost polova;

Unaprjeenje baza podataka, istraivanja i socio-ekonomske analize stanja ravnopravnosti

polova u svakoj oblasti;
Edukacija i podizanje svijesti javnosti o potrebi uvoenja ravnopravnosti polova u sve
oblasti ivota i rada;
Izgradnja kapaciteta i podsticanje aktivne saradnje i participatornog pristupa svih
institucionalnih aktera u Crnoj Gori.
Kao i prethodni i ovaj Izvjetaj sadri ocjenu stanja rodne ravnopravnosti u navedenim
oblastima, rezultate sprovedenih mjera i preporuke kako unaprijediti uvoenje principa rodne
ravnopravnosti u cilju postizanja ravnopravnosti ena i mukaraca. Izvjetaj je zasnovan na
izvjetajima o preduzetim mjerama koje su dostavila slijedea ministarstva i organi uprave:
Ministarstvo vanjskih poslova i evropskih integracija, Ministarstvo unutranjih poslova,
Ministarstvo odbrane, Ministarstvo zdravlja, Ministarstvo prosvjete i sporta, Ministarstvo kulture,
Ministarstvo za informaciono drutvo i telekomunikacije, Ministarstvo odrivog razvoja i turizma,
Ministarstvo nauke, Ministarstvo rada i socijalnog staranja, Ministarstvo za manjinska prava,
Uprava policije, Uprava za nekretnine, Centar za struno obrazovanje, Zavod za udbenike i
nastavna sredstva, Zavod za statistiku (MONSTAT), Zavod za zapoljavanje Crne Gore, Institut za
javno zdravlje, Direkcija za mala i srednja preduzea, kao i aktivnostima koje je realizovalo
Odjeljenje za poslove rodne ravnopravnost Ministarstva pravde i ljudskih prava i aktivnostima
civilnog drutva. Aktivnosti su realizovane iz budetskih sredstava nosioca aktivnosti, kao i iz
donacija.

II Ocjena stanja i realizovane aktivnosti

1. Evropske integracije
Ministarstvo vanjskih poslova i evropskih integracija, kroz obavljanje poslova koji se
odnose na upravljanje procesom pridruivanja i pristupanja Crne Gore Evropskoj uniji, realizaciju
mjera uspostavljenih Planom aktivnosti za postizanje rodne ravnopravnosti u Crnoj Gori u oblasti
evropskih integracija, ostvaruje kontinuirano. Realizujui obaveze koje proistiu iz usvajanja
standarda EU i njenih lanica, u dijelu meunarodnih standarda koji se tiu ljudskih prava o rodnoj
ravnopravnosti kao i zakonskih obaveza koje obezbjeuju ravnopravnost izmeu mukaraca i ena
u Evropskoj uniji, definisanih kroz acquis communautaire i druge fundamentalne dokumente EU,
ostvaruje se cilj integracije rodne ravnopravnosti u oblasti evropskih integracija.
Prema izvjetaju Ministarstva vanjskih poslova i evropskih integracija u oblasti vanjskih
poslova i evropskih integracija nijesu identifikovani sluajevi rodne neravnopravnosti, ak su u
pojedinim oblastima vie zastupljene ene. Takoe, u dijelu koji se odnosi na oblast evropske
integracije, ukazujemo da se biljei povoljan odnos polova u strukturama za sprovoenje
Sporazuma za stabilizaciju i pridruivanje(SSP) i do sada uspostavljenih struktura za pregovore o
pristupanju Crne Gore Evropskoj uniji, pri emu je procenat ena rukovodilaca/teljki grupa za
evropske integracije i podgrupa u odnosu na ukupni broj lanova/ca preko 50 %, to je mnogo vei
procenat u odnosu na druge zemlje EU. Naime, od sedam rukovodilaca/teljki grupa za evropske
integracije, kao osnovna koordinaciona tijela zaduena za odreene oblasti pravne tekovine EU

koja po strukturi odgovaraju sastavu pododbora za stabilizaciju i pridruivanje, tri su ene (oko
42,8 %), od 28 lanova/ca grupa 18 su ene (64,2%). Takoe, od 35 rukovodilaca/teljki podgrupa
za sprovoenje SSP ena je 20 to je 57,1%. Od 142 lana/ice podgrupa 96 je ena to predstavlja
67,6%.
U dijelu koji se odnosi na uspostavljenu strukturu za pregovore o pristupanju Crne Gore
Evropskoj uniji za pregovarako poglavlje 23 i 24 imenovana je efica radne grupe 23 to
predstavlja 50%. U Radnoj grupi za pregovarako poglavlje 23 od 48 lanova/ica 35 su ene
(79,9%), dok su u Radnoj grupi za poglavlje 24 od 39 lanova/ca 14 ene (35,8%). U Pregovarakoj
grupi koja rukovodi poglavljima 23 i 24 je takoe je ena.
U dijelu koji se odnosi na oblast 4.6. Politika i odluivanje-strateki cilj: Ravnopravno uee
ena i mukaraca na svim nivoima odluivanja iz djelokruga Ministarstva, istiemo da je prema
podacima od 1.02.2012. u unutranjoj slubi Ministarstva vanjskih poslova i evropskih integracija
Crne Gore zaposleno 122 lica od kojih je 75 lica enskog pola (61,47%). Od 72 zaposlena lica u
diplomatsko-konzularnim predstavnitvima Crne Gore 31 su ene (43,05%). Zastupljenost ena u
ukupnom broju zaposlenih u Ministarstvu vanjskih poslova i evropskih integracija je 54,63%.
U Generalnom direktoratu za evropske integracije u tri direkcije kao unutranje organizacione
jedinice, odreene su dvije direktorke (63%), a u Generalnom direktoratu za koordinaciju pomoi
EU u jednoj od dvije direkcije odreena je jedna direktorka (50%). U Generalnom direktoratu za
multilateralne poslove, funkciju generalnog direktora jednog direktorata obavlja ena, kao i
funkciju direktorke jedne direkcije. U Generalnom direktoratu za bilateralne poslove, funkciju
direktora direkcije obavlja takoe ena. Funkcije ambasadora u diplomatsko-konzularnim
predstavnitvima obavljaju etiri ambasadorke.
U dijelu koji se osnosi na cilj 4.6.5. Implementacija Rezolucije 1325 Savjeta bezbjednosti UN,
Planom aktivnosti za postizanje rodne ravnopravnosti predvieno je usvajanje nacionalnog
Akcionog plana za implementaciju Rezolucije, kojim bi se tano utvrdile obaveze pojedinanih
ministarstava. MVPEI nije direktno ukljueno u implementaciju Rezolucije koja se odnosi na poloaj
ena u sektoru bezbjednosti, ali su izvjesni rezultati na planu veeg uea ena u Ministarstvu i
diplomatsko-konzularnim predstavnitvima postignuti. Takoe, u redovnoj komunikaciji sa
Upravom policije i Ministarstvom odbrane povodom upuivanja vojnih i policijskih slubenika u
mirovne misije Ujedinjenih nacija, MVPEI skree panju na davanje prioriteta kandidatima enskog
pola. Na isti nain MVPEI postupa prilikom donoenja odluke o podrkama kandidatima za lanstvo
u tijelima meunarodnih organizacija.
U okviru projekta finansiranog od strane GRCOPQ-SEWAM a koji se implementira u saradnji
Optine Ulcinj, Udruenja ena Anima iz Ulcinja, DOO Gresa Trade Radio Elita Ulcinj i resornog
centra za jednakost polova za orjentaciju i profesionalnu kvalifikaciju socijalno iskljuenih ena
Albanije i Crne Gore, partnerima iz Crne Gore dodijeljena su sredstva u iznosu u 300.000 za
implementaciju projekta. Ukupna vrijednost projekta je 1.000.000 .

Osim toga, potrebno je i dalje raditi na ukljuivanju evropskih standarda iz rodne

ravnopravnosti u nacionalno zakonodavstvo, pratiti i primjenjivati propise Ujedinjenih nacija i
Savjeta Evrope iz ove oblasti, kao i orodniti politike i sva unutranja akta.

2. Obrazovanje
Iako postojei zakoni iz oblasti obrazovanja i vaspitanja obezbjeuju jednak pristup
obrazovanju bez obzira na pol i druge posebnosti, ipak je vidljivo da rodna komponenta nije bila
dovoljno ukljuena u obrazovne programe i nastavni proces. Zato je PAPRR-om predvieno niz
aktivnosti kojima bi se obezbjedilo kroz obrazovni program i nastavni proces, kao i u njihovoj
realizaciji, da se kontinuirano sprovodi i potuje princip rodne ravnopravnosti.
Ovdje je vano istai nekoliko podataka koji govore o poloaju ena i mukaraca u
obrazovnom procesu ali i o njihovom poloaju meu zaposlenima. Prema podacima MONSTATA
svaka peta ena upisana na visokoobrazovnu instituciju u Crnoj Gori u 2007/2008 je diplomirala
2010. godine, dok je u istom periodu diplomirao svaki sedmi mukarac. Broj magistara se od 2006
do 2010. godine poveao kod mukaraca za 488%, a kod ena za 688%, dok je broj doktora nauka
vei za 200% kod mukaraca i 500% meu enama. Sa druge strane meu populacijom koja je bez
kole je 81% ena, isto kao i meu nepismenima. to se tie zaposlenih u obrazovnim institucijama
zaposlenost ena je vea na svim nivoima osim na visokokolskim ustanovama, meutim kod
upravljanja stanje je potpuno drugaije pa je tek svaka 134. ena zaposlena u obrazovanju
direktorica, dok tu funkciju obavlja svaki 18. mukarac.
U ostvarivanju Plana aktivnosti za postizanje rodne ravnopravnosti Ministarstvo prosvjete i
sporta u periodu od 30. juna 2011. godine do 30. juna 2012. godine kontinuirano je radilo na
donoenju odreenih obrazovnih programa i imalo odreeni broj aktivnosti u koje su se odnosile
na realizaciju pojedinih projekata iniciranih od strane razliitih subjekata, u saradnji sa drugim
organima, institucijama i organizacijama, a sve sa ciljem obezbjeivanja rodne ravnopravnosti:

U okviru programskog cilja nastavljanja integrisanja rodnog pristupa u nastavne

planove i programe, udbenike i dodatno profesionalno usavravanje nastavnika i
napravljene analize nekih udbenika srednjeg obrazovanja i vaspitanja na temu
nasilja nad enama i nasilja u porodici u toku 2011. i 2012. godine u junu 2012.
godine objavljen je Katalog programa strunog usavravanja nastavnika usvojen od
strane Ministarstva i Zavoda za kolstvo, gdje se u okviru obrazovanja za
demokratsko graanstvo sistematizovano nude razliiti programi koji ukljuuju
pitanja rodne ravnopravnosti: obrazovanje za drutvenu pravdu, nain izgradnje
otvorenog drutva-protiv predrasuda i stereotipa (program za djecu i program za
odrasle) kako izgraditi odnose povjerenja; Demokratija i obrazovanje;
Obrazovanjem protiv predrasuda; Kultura ljudskih prava; Ljudska i djeja prava;
Integrisanje principa prevencije u borbi protiv trgovine ljudima u obrazovni sistem
Crne Gore; Integrisanje principa rodne ravnopravnosti u obrazovnim institucijama u
Crnoj Gori; Metodologija u slubi promjene neprihvatljivog ponaanja kod uenika i
uenica.

U osnovnoj koli nastavnim planom i programom predvien je izborni predmet

Zdravi stilovi ivota za uenike VIII ili IX razreda. Ovaj predmet obrauje teme:
prevencija nasilja; reproduktivno zdravlje sa seksualnim obrazovanjem i
prevencijom seksualno prenosivih bolesti; mentalno i emocionalno zdravlje,
unaprjeenje meuljudskih odnosa i komunikacija.
Pripremljen je Prirunik za nastavnike i strune saradnike (pedagozi i psiholozi) za
koje je predvieno da realizuju ovaj nastavni program.
Za ovaj predmet je Zavod za udbenike i nastavna sredstva Crne Gore pripremio za
osnovne kole Zdravi stilovi ivota, udbenik za VIII ili IX razred.
Nacionalni savjet za obrazovanje je odobrio da se i u srednjim kolama uvede
izborni predmet za Gimnaziju (I i II razred) Zdravi stilovi ivota i meupredmetni
program za srednju kolu. Uraen je i udbenik za ovaj predmet i Prirunik za
nastavnike od strane Zavoda za udbenike i nastavna sredstva.

U cilju to bolje realizacije projekta Zdravi stilovi ivota, edukovano je 49

nastavnika biologije, fizikog vaspitanja i pedagoga i psihologa iz 18 gimnazija u Crnoj Gori.
Edukovano je 50 nastavnika biologije, fizikog vaspitanja, pedagoga i psihologa za primjenu
i realizaciju meupredmetnog programa.
NVO Forum pedagoga Crne Gore edukovao je 65 pedagoga iz osnovne kole i 20 iz
srednje kole na temu zlostavljanja i zanemarivanja uenika osnovnih i srednjih kola.
Na Konferenciji pedagoga Crne Gore, koja je odrana u Petrovcu, krajem oktobra
2011. godine dosta radova i prezentacija posveeno je nasilju nad djecom oba pola,
zlostavljanju i zanemarivanju kao i seksualnom obrazovanju uenika oba pola.
U realizaciji programskog cilja informaciono-komunikacione tehnologije
Ministarstvo je imalo aktivnosti istraivanja o pristupu i upotrebi informacionokomunikacionih tehnologija (IKT) u obrazovnim institucijama i osnaivanja veeg uea
ena u IKT i obuke diskriminisanih grupa. U okviru izvoakog projekta obuke do sada je
obueno 418 zaposlenih, od kojih je 308 na nivou osnovne kole (144 mukarca i 164 ene)
107 iz srednjih kola (62 mukarca i 45 ena) 3 iz resursnih centara (2 mukarca i 1 ena).
Od ukupno obuenih 208 je mukaraca, a 210 ena.
U izvjetajnom periodu obueno je 58, a poloilo 49 (22 mukarca i 28 ena). Na
nivou osnovne kole obueno je 43, a poloilo 34 zaposlena (18 mukaraca i 25 enapoloilo 12 mukaraca i 22 ene.), dok je na nivou srednje kole obueno 12 i poloilo 12 (7
mukaraca i pet ena), u resursnim centrima obueno je 3 i poloilo 3 (2 mukarca i 1
ena).
Odran je i Portal-panel povodom Dana djevojica u organizaciji Ministarstva za
informaciono drutvo i telekomunikacije na Univerzitetu Donja Gorica ICT-u sa ciljem
podsticanja djevojica da vie koriste IKT, na kome su prisustvovali predstavnici ovog
Ministrastva.
U saradnji sa Ministarstvom za informaciono drutvo i telekomunikacije realizovani
su brojni programi za djecu: Djeji ECDL, kampovi na Ivanovim Koritima, vrnjaka
edukacija o bezbjednosti na Internetu, istraivanje o bezbjednosti na Internetu u osnovnim
kolama, obuka rada na raunaru po ECDL standardu za osobe sa invaliditetom.
Ministarstvo u saradnji sa UNICEF-om implementira projekat kola bez nasiljasigurno kolsko okruenje. Od novembra 2011. godine Projekat se realizuje u novih osam
osnovnih kola.

U finalnoj je fazi izrada Prirunika za prepoznavanje, suzbijanje i postupanje u sluaju

pojave svih oblika nasilja.
Ministarstvo je uestvovalo u izradi Srategije zatite od nasilja u porodici 20112015. Takoe, potpisnik je Protokola o postupanju, prevenciji i zatiti od nasilja u
porodici: Procedure i institucionalna saradnja u vezi sa porodinim nasiljem i
nasiljem nad enama.
Ministarstvo je ukljueno u kampanju Savjeta Evrope 1 od 5 za Crnu Goru, koja je
usmjerena na prevenciju i suzbijanje svih oblika seksualnog nasilja nad djecom.
U okviru kampanje 1 od 5 Ministarstvo je u saradnji sa NVO Djeca prije svega iz
Podgorice organizovalo seminar za predstavnike strunih slubi predkolskih
vaspitno- obrazovnih ustanova i osnovnih kola u Podgorici, 26. juna 2012. godine
sa ciljem da se ukae na znake prepoznavanja seksualnog nasilja, opiu procedure i
postupak saradnje u sluaju otkrivanja ove pojave.
Takoe, 27. juna 2012. godine odran je seminar za predstavnike sistema socijalne i
djeje zatite, zdravstvene zatite, obrazovanja i vaspitanja (Ministarstvo prosvjete i
sporta, Zavod za kolstvo, direktori/ce predkolskih vaspitnoobrazovnih ustanova
i osnovnih kola), policije i pravosua, sa ciljem da se definie poloaj, mjesto i uloga
pojedinih sektora u cilju ispunjenja djejih prava i zatiti njihovih interesa.
Predavaica na oba seminara je bila prof. dr. sc. Gordana Buljan Flander, psiholog i
psihoterapeut, direktorica Poliklinike za zatitu djece grada Zagreba.
U okviru programskog cilja organizovanja rada Romskih asistenata u kolama u
toku je projekat Podrka punom procesu socijalne inkluzije kroz program IPA
2010. Opti cilj je da se kroz usluge socijalnog staranja i kroz sistem obrazovanja
omogui ukljuivanje ranjivih, socijalno iskljuenih grupa. Podciljevi projekta se
odnose na: Razvijanje i pilotiranje modela Pripremnog vrtia; Opis posla, definisanje
mogunosti za angaovanje i indentifikacija sredstava za RE asistente: prevencija
naputanja kolovanja - u 6 pilot kola (Podgorica, Niki, Berane i Tivat); Vodi za
sprjeavanje naputanja kole. U okviru njega je angaovano 7 RE asistenata.
U saradnji sa NVO forum MNE i Save the Children zavren je Program funkcionalnog
opismenjavanja i strunog osposobljavanja Roma i Egipana uz saradnju Centra za
graansko obrazovanje i Fondacije za stipendiranje Roma, kao podrka realizacije cilja
socijalne inkluzije.
U okviru programskog cilja organizovanja radionica u osnovnim i srednjim kolama
na temu rodne ravnopravnosti i svih oblika sagregacije u kolama Ministarstvo je
uestvovalo u promociji rezultata projekta Otpornost mladih i obiljeavanje
Meunarodnog dana borbe protiv trgovine ljudima.
U realizaciji cilja organizovanje edukacije socijalno iskljuenih ranjivih grupa o
potrebi obrazovanja za rad i cjeloivotno uenje Ministarstvo je, po prethodno
pribavljenom miljenju Zavoda za kolstvo u saradnji sa upravama kola odobrilo vie
projekata:
U organizaciji NVO Centra za obuku i obrazovanje, Podgorica, u JU O Pavle
Rovinski i JU O Oktoih, realizovan je projekat Igrom do promjena
neprihvatljivog ponaanja.

U organizaciji Djejeg saveza", Niki, realizovan je projekat Afirmisanje

vannastavnih aktivnosti - Radost u igri i stvaralatvunamijenjen uenicima
osnovnih kola.
U organizaciji NVO Punkt Podgorica, realizuje se projekat Kreativnou do
samopuzdanja, saradnjom do zajednitva u vaspitno-obrazovnim ustanovama.
U organizaciji NVO Mont Ekspert Podgorica realizovae se projekat Socijalna
inkluzija mladih namijenjen uenicima srednjih kola.

Jedan od najznaajnijih koraka za Ministarstvo nauke u izvjetajnom peridu bilo je

prikupljanje i analiza rodno razvrstanih podataka koji se odnose na oblast istraivanja i razvoja.
Tako je Ministarstvo nauke u saradnji sa MONSTAT-om po prvi put realizovalo statistiko
istraivanje koje se odnosi na istraivanje i razvoj za 2010. godinu u skladu sa EU regulativom o
naunoj statistici. Istraivanje je uraeno u periodu od aprila do avgusta 2011. godine.
Takoe, pored ovih istraivanja, Ministarstvo nauke i MONSTAT sproveli su istraivanje o
projekciji ulaganja u istraivanje i razvoj za 2012. godinu, koje sadri podatke o ulaganjima svih
istraivakih ustanova u Crnoj Gori, kao i podatke o zaposlenima na poslovima istraivanja i
razvoja.
Ovo statistiko istraivanje je pokazalo da je ukupno 850 lica zaposleno na poslovima
istraivanja i razvoja, od ega su 446 mukarci (52,47%) i 404 ene (47,53%). Od ukupnog broja
zaposlenih na poslovima istraivanja i razvoja, sa punim radnim vremenom je zaposleno 387,75
lica, od ega su 182,83 mukarci (47,15%) i 204, 92 ene (52,85 %).Od ukupnog broja zaposlenih
na poslovima istraivanja i razvoja, 398 je sa istraivakim zvanjima, od ega su 202 mukarca
(50,75%) i 196 ene (49,25 %), i to:
178 sa zvanjem istraiva, od ega su 98 ene; i
220 sa zvanjem vii istraiva, od ega su 98 ene.
Od ukupnog broja zaposlenih na poslovima istraivanja i razvoja, 337 je sa naunim
zvanjima, od ega su 195 mukarci (57,86%) i 142 ene (42,14 %) i to:
121 sa zvanjem nauni saradnik, od ega su 67 ene;
97 sa zvanjem vii nauni saradnik, od ega su 44 ene; i
119 sa zvanjem nauni savjetnik, od ega 31 su ene.
Od ukupnog broja zaposlenih na poslovima istraivanja i razvoja, 115 lica je bez zvanja, od ega
je 49 mukarci (42,61%) i 66 ene (57,39 %).
Ministarstvo nauke je u periodu od 19. do 24. septembra 2011. godine organizovalo
manifestaciju Otvoreni dani nauke, u okviru koje je organizovana ICT manifestacija - Fabrika znanja.
Centralna tema drugog dana Fabrike znanja bio je okrugli sto na temu ene u informacionim
tehnologijama, na kojem su uestvovale predstavnice Ekonomskog fakulteta Univerziteta Crne
Gore, Univerziteta Donja Gorica, Crnogorskog Telekoma, HP-a, Ministarstva za informaciono
drutvo i telekomunikacije, ComTrade-a, Cisco, Centralne banke, ISSP-a itd. Zakljuci ovog okruglog
stola su da rodna neravnopravnost u oblasti ICT-a u okruenju nije prepoznata kao barijera
poslovnom uspjehu ena koje svoje karijere uspjeno grade u ovoj oblasti. Osnova uspjeha u ICT je
stalno ulaganje u znanje i vjetine. Obrazovanje, koje igra kljunu ulogu za svakog pojedinca koji

svoju karijeru gradi uinformacionoj ekonomiji, je neophodno na svim nivoima, od osnovnog do

visokog obrazovanja uz neophodnu primjenu u praksi. Takoe, zakljueno je da je potrebno
pokrenuti mnoge inicijative u Crnoj Gori, kao to je ovaj okrugli sto, kako bi se studentkinje vie
informisale o ansama za poslovanje u ovoj oblasti, kao i da se prevaziu predrasude o definiciji ICT
koja je ponekad vrlo usko shvaena.

Ministarstvo nauke je zadueno za informisanje i koordinaciju prilikom realizacije

Konkursa za stipendije iz oblasti prirodnih nauka za 2013. godinu u okviru programa
saradnje izmeu UNESCO i Fondacije LOREAL, koji je objavljen 18. aprila 2012. godine.
Ovim programom dodjeljuje se 15 stipendija u trajanju od godinu dana i namijenjen je
mladim enama koje se bave istraivakim radom u oblasti prirodnih nauka. Rok za
dostavljanje prijava je 15. jul 2012. godine.
Ministarka nauke, prof. dr Sanja Vlahovi, u martu 2012. godine je imala izlaganje na prvoj PAR
Internacionalnoj Konferenciji o liderstvu - ene i Liderstvo, koja je organizovana u cilju promocije
koncepta cjeloivotnog obrazovanja i produbljivanja i odravanja posebne veze visokog
obrazovanja i nauke sa ekonomijom. Na Konferenciji je posebna panja posveena enskom
liderstvu i ene lideri imale su priliku da razmijene svoja miljenja o profesionalnom razvoju, novim
poslovnim trendovima u privredi, kao i o svim aspektima odgovornog poslovanja i upravljanja.
Osnovne aktivnosti, prepoznate i Planom aktivnosti za postizanje rodne ravnopravnosti,
Ministarstva za manjinska prava odnosile su se na sprovoenje Strategije za poboljanje poloaja
RAE populacije u Crnoj Gori 2008-2012. U toku 2011. godine, u cilju sprovoenja Strategije,
finansirani su i realizovani sljedei projekti u oblasti zdravlja:

Fondacija za stipendiranje Roma, projekat pod nazivom Stipendijski program

2011, sa iznosom od 80.933,oo eura;
NVO Bjelogorac-Ulcinj, projekat pod nazivom elim da nastavim tu gdje sam
stao, sa iznosom od 6.440,oo eura;

Jedini podatak kojim Ministarstvo za manjinska prava raspolae, a koji je razvrstan po polu, je
struktura srednjokolaca/ki i studenata/ca: ukupno srednjokolaca/ki 65 30 ena i 35 mukaraca,
ukupno studenata/ca 8 3 ene i 5 mukaraca.
U cilju podizanja nivoa informatike pismenosti Ministarstvo za informaciono drutvo i
telekomunikacije sprovelo je javne kampanje za poveanje svijesti graana i graanki o
potencijalima koje pruaju ICT, kroz projekte: Portal za osobe sa invaliditetom10 za 10, Prvi
izazov Dobrodoli u Crnu Goru, Spajamo generacije, III kamp za mlade informatiare, Podrka
za ukljuivanje studenata sa invaliditetom na visokokolskim ustanovama u Crnoj Gori.
Centar za struno obrazovanjepreduzeo je niz aktivnosti na implementaciji plana aktivnosti
za postizanje rodne ravnopravnosti u periodu od 30. juna 2011. godine do 30. juna 2012. godine.

U okviru projekta Korak po korak promjena koji je finansirao UNESCO arealizovao

Centar za struno obrazovanje organizovana je radionica na temu Znaaj
zaivljavanja koncepta rodne ravnopravnosti 10. novembra 2011. godine za 12
parova/roditelja djece predkolskog uzrasta domicilnih Roma/kinja.

Organizovan je okrugli sto u saradnji sa Odjeljenjem za rodnu ravnopravnost u

okviru manifestacije XI Dani obrazovanja i uenja odraslih 1. juna 2012. godine u
Podgorici, na temu Stvaranje uslova za vee uee Romkinja u obrazovne
aktivnosti.
Izvrena je analiza 15 standarda zanimanja i 15 programa obrazovanja za
osposobljavanje za zanimanja sa aspekta rodne senzitivnosti. Utvrena je njihova
usklaenost sa rodnim pristupom.
Izvrena je analiza udbenika za IV razred turistike kole za podruje rada turizam
i ugostiteljstvo Turistika geografija utvreno je da ovom udbeniku u velikoj mjeri
integrisan rodni pristup, ali se moe izvriti njegovo unapreenje u pogledu
usklaivanja u rodno senzitivnom jeziku u predgovoru udbenika.
Izvrena je analiza udbenika Maine, aparati i operacije sa automatikom za II i III
razred strunih kola, podruje rada Poljoprivreda, proizvodnja i prerada hrane,
veterina i velikoj mjeri integrisan rodni pristup osim u predgovoru udbenika koji
se moe unaprijediti u pogledu rodne senzitivnosti.

I pored velikih pomaka, potrebno je i dalje raditi na poveanju ukljuenosti romske i egipanske
populacije u obrazovni sistem i sprovoditi mjere u cilju sprjeavanja odliva romskih djevojica i
djeaka iz osnovnih i srednjih kola.

3. Zdravlje
Programom sprovoenja Plana aktivnosti za postizanje rodne ravnopravnosti Ministarstva
zdravlja za navedeni period, predviene su sledee aktivnosti Ministarstva zdravlja:

1.

Afirmacija Nacionalnih programa za rano otkrivanje raka

grlia materice
dojke
debelog crijeva

2. Poveanje pristupanosti i dostupnosti zdravstvene zatite pripadnicama

marginalizovanih grupa (Romkinje, ene sa ruralnog podruja i ene sa invaliditetom)
3. Potpisivanje memoranduma o saradnji sa NVU na polju zdravstvene zatite
4. Odravanje promotivno-edukativnih skupova, konferencija, seminara na temu prevencije
zdravlja ena i mukaraca
5. tampanje i publikovanje materijala/broura, flajera i obezbjeivanje dostupnosti
informacija o zdravstvenoj zatiti ena i mukaraca, medijska kampanja o potrebi poveenja
preventivnim pregledima.
U skladu sa navedenim Programom nastavljena je dobra praksa uvoenja pilot projekata za
rano otkrivanje raka grlia materice, dojke i debelog crijeva, a uraen je i nacionalni program i
poelo se sa realizacijom Pilot projekta za rano otkrivanje raka prostate. U sve aktivnosti su
ukljueni domovi zdravlja koji su nosioci ovih Pilot projekata.

Takoe, kao podrka programu ranog otkrivanja tumora prostate, organizovan je i I

Kongres urologa u Crnoj Gori na tu temu, niz radionica, a obezbjeena je i donacija UV aparata za
biopsiju prostate, koji je donirala kompanija ROCHE Klinici za urologiju KCCG.
U organizaciji Ministarstva zdravlja je u toku prethodnog perioda odran veliki broj
radionica, skupova, meunarodnih kongresa na kojima su prisustvali strunjaci iz razliiti oblasti i
stavljen poseban akcent na pristupanost zdravstvene zatite, naroito pripadnicima/ama
marginalizovanih grupa-Romkinje, ene sa ruralnog podruja i ene sa invalididitetom, sa
naroitom panjom u pravcu edukacije zdravstvenih radnika na pruanju zdravstvene zatite tim
licima, kao i definisani reformski ciljevi, koji se, izmeu ostalog, ogledaju i u tome da se uvode
nacionalne i meunarodne klinike smjernice, standardi i protokoli, ojaava se specijalistikoambulantna djelatnost, akutna i neakutna bolnika obrada, a radi se i na definisanju obaveznog
paketa usluga na sekundarnom i tercijarnom nivou. Meu njima treba istai:

Dobra praksa za bezbjednost pacijenta i procjena zdravstvenih tehnologija,

Specijalistiki seminar o odnosu ljekar-pacijent,
Kongres mediteranskog udruenja za reproduktivnu medicinu
Radionica Rano otkrivanje raka-gdje smo danas i rezultati pilot programa.
Dvije ECPD meunarodne ljetnje kole, o kardiovaskularnim bolestima i o promociji
reproduktivnog zdravlja.

U skladu sa Programom tampane su i broure koje su pacijentima bile dostupne u

zdravstvenim ustanovama:

Preporuke za zatitu zdravlja, ishranu i njegu djece

Prepoznajte modani udar, svaki minut je vaan
Nacionalni vodii dobre klinike prakse

U toku prethodne godine uz podrku UNICEF-a, pristupilo se adaptaciji porodilita na

Ginekoloko-akuerskoj klinici Klinikog Centra Crne Gore, a takoe je otvoreno i vanbolniko
porodilite sa stacionarom u okviru Doma zdravlja Kolain.
Takoe Ministarstvo zdravlja je nastavilo sa dugogodinjom dobrom praksom odravanja
niza aktivnosti npr: Kampanja za podrku dojenju-Svjetska nedjelja dojenja, Nacionalni dan
kontrole duvana, obiljeavanje mjeseca borbe protiv raka dojke Ruiasti oktobar. Znaajan dio
ovih aktivnosti se sprovodi u saradnji sa nevladinim sektorom.
Navedeni period obiljeile su i znaajne donacije meu kojima se iz ove oblasti, moe
izdvojiti: U okviru Kampanje Produimo ivot donaciju inkubatora za OB Cetinje i OB Niki;
donacija mamografa OB Bar, donacija kompanije ROCHE domovima zdravlja u Kotoru,
Danilovgradu i Beranama za implementaciju projekta Skrining programi malignih oboljenja.
Ministarstvo zdravlja je sa NVU FORS potpisalo memorandum o Saradnji na realizaciji
projekta ,,Preventivne akcije u sektoru reproduktivnog zdravlja, naroito imajui u vidu
nedovoljnu afirmisanost navedene teme meu enama u sjevernoj regiji, koje su ovim projektom
prepoznate kao ciljna grupa.

Tokom izvjetajnog perioda u Institutu za javno zdravlje pokrenut je niz inicijativa

za realizaciju PAPRR-a u domenu zatite zdravlja. Realizovan je i niz aktivnosti
unaprjeivanja i ouvanja zdravlja u okviru redovne djelatnosti Instituta, ali se, zahvaljujui
PAPRR u prvi put istakao znaaj uvaavanja rodno senzitivne politike zatite zdravlja.
Tako, radi efikasnije relizacije PAPRR:
Redovno se radi na prikupljanju, praenju i analizi podataka u vezi sa zatitom
zdravlja stanovnika oba pola.
Uraen je Nacrt Programa za sprovoenje PAPRR-a IJZ, za period 2011. i 2012.,
Uraena je analiza na godinjem nivou i prezentirana u vidu Izvjetaja o preduzetim
mjerama na realizaciji PAPRR IJZ CG za period 01. 01. 2010. do 30. 06. 2011.
Nekoliko radnica/ka IJZ iskoristilo je mogunost za prisustvo edukativnim
seminarima o rodnoj ravnopravnosti, nasilju i zdravlju, u organizaciji UNDP, Vlade i
NVO.
Radi efikasnije relizacije PAPRR, koordinatorka aktivnosti za implementaciju Plana u
Institutu za javno zdravlje intenzivno je pratila stanje, ukljuivala se u Vladine
edukativne programe i seminare o nainu primjene Zakona o rodnoj
ravnopravnosti.
U okviru mjera planiranih programom, a u vezi sa preventivnim radom Instituta, realizovane su
aktivnosti u skladu sa ciljevima 4.3.1. Poboljati pristupanosti i dostupnosti zdravstvenoj zatiti
ena i mukaraca i 4.3.2 Obezbijediti kvalitetniju dostupnost zdravstvenoj zatiti enama slabijeg
imovnog stanja, enama koje ive u seoskim podrujima, Romkinjama, enama sa invaliditetom, i
enama koje nijesu stekle pravo na penziju. Realizovane aktivnosti:

Kroz projekat Edukacija mladih Romkinja, u saradnji sa Crvenim krstom CG,

odrano je niz edukativnih radionica. Cilj seminara je bio upoznavanje mladih
Romkinja sa faktorima koji ugroavaju
zdravlje i reproduktivno zdravlje,
upoznavanje sa mogunostima zatite zdravlja i pravima koja se tiu zatite zdravlja
i sa reproduktivnim pravima svake ene. Podizanjem nivoa znanja i informisanosti
eljelo se doprinijeti unaprjeivanju i ouvanju zdravlja ena.
Uraene su informativno-edukativne broure, za ene, mlade i djecu, i distribuirane
Romkinjama, kako djevojicama kolskog uzrasta tako i odraslim enama razliite
starosne dobi. Broure se odnose na enska ljudska prava, pravo na zdravlje i zatitu
zdravlja, pravo na reproduktivno zdravlje, pravo na ivot bez nasilja i sl. Putem
broure mlade Romkinje su edukovane i o nainu zatite zdravlja, o seksualnosti,
objektivnom vremenu za stupanje u brak, bezbjednom seksu i bezbjednoj trudnoi i
sl.
U saradnji sa domovima zdravlja na teritoriji Crne Gore, u Institutu za zdravlje se
nastavilo sa radom na programu rada savjetovalita za mlade i edukacijom
odgovarajuih straunjaka za rad u savjetovalitima. Monitoring i evaluaciju rada
savjetovalita, takoe, sprovode strunjaci iz Instituta. Cilj rada ovih savjetovalita
je poboljanje dostupnosti i pristupanosti zdravstvene zatite mladih oba pola,
bolja dostupnost informisanju u vezi sa zdravljem i laka realizacija lijeenja u
sluaju potrebe, to e doprinijeti boljoj prevenciji.
U Institutu su realizovani, ili su u toku, istraivaki projekti koji se, prioritetno, tiu
znanja, stavova, ponaanja i predrasuda u vezi sa zdravljem mladih oba pola, kako

bi se, na osnovu dobijenih podataka, planirali programi prevencije i zatite zdravlja,

naroito reproduktivnog zdravlja mladih. Realizovana istraivanja su: Znanje,
stavovi i ponaanje mladih od 15 do 24 godine vezanih za HIV/AIDS, Korienje
alkohola kod srednjokolaca u CG, Studija znanja, stavova i ponaanja u vezi sa
HIV/AIDS meu zdravstvenim radnicima, Evropsko istraivanje o upotrebi
duvana, alkohola i droga meu uenicima.
U okviru cilja 4.3.4. Voenje zdravstvene statistike razvrstane po polu, strunjaci i strunjakinje
Instituta, u okviru saradnje sa MONSTAT-om, uestvovali su u kreiranju nove periodine publikacije
podataka po polu i dostavili raspoloive podatke koji se tiu zdravlja stanovnitva oba pola na nivou
protekle godine, doprinosei unaprjeivanju voenja rodno senzitivne zdravstvene statistike.
Osnovne aktivnosti, prepoznate i Planom aktivnosti za postizanje rodne ravnopravnosti,
Ministarstva za manjinska prava odnosile su se na sprovoenje Strategije za poboljanje poloaja
RAE populacije u Crnoj Gori 2008-2012. U toku 2011. godine, u cilju sprovoenja Strategije,
finansirani su i realizovani sljedei projekti u oblasti zdravlja:
1. NVO Preporod, projekat pod nazivom Edukovaniji, zdraviji, bezbjedniji, sa iznosom od
4.500,oo eura;
2. NVO 4 Life, projekat pod nazivom Podizanje svijesti djece i mladih RAE populacije o
tetnom uticaju psihoaktivnih supstanci na psihofiziko zdravlje ovjeka, sa iznosom od
6.000,oo eura;
U okviru globalne Kampanje 16 dana aktivizma za borbu protiv nasilja u porodici
organizovano je deset radionica usaradnji sa NVO Povjerenje iz Bara na temu Mir u porodici
uslov za zdrav ivot.
U oblasti zdravlja potrebno je nastaviti kontinuirano raditi na realizaciji ve planiranih
programa i raditi na planiranju novih programa i njihovoj realizaciji. Za efikasniju primjenu Zakona
o rodnoj ravnopravnosti u zdravstvenom sektoru potrebno je raditi na specifinoj edukaciji
zdravstvenih radnika. Postojee programe preventivne djelatnosti, po svim populacionim grupama,
potrebno je doraditi i uiniti ih rodno senzitivnim. Potrebno je inicirati i provoditi rodno osjetljiva
istraivanja za praenje indikatora zdravlja stanovnitva oba pola i, na osnovu dobijenih rezultata,
uraditi i realizovati programe prevencije i promocije zdravlja.

4. Nasilje nad enama

Uokviru realizacije IPA programa za rodnu ravnopravnost (koji zajedniki realizuju
Odjeljenje za rodnu ravnopravnost i UNDP uz podrku Evropske unije) u oktobru 2011. godine
organizovana je radionica na kojoj je u saradnji sa relevantnim institucijama i NVO izraen
Protokol o postupanju u sluajevima nasilja u porodici. Nakon izrade nacrta Protokol je usaglaen
sa svim relevantnim institucijama, a zatim 25. novembra 2011. godine na Meunarodni dan borbe
protiv nasilja nad enama i potpisan. Potpisnici Protokola su: Ministarstvo pravde, Ministarstvo
prosvjete i sporta, Ministarstvo zdravlja, Ministarstvo rada i socijalnog staranja, Vrhovni sud,
Vrhovno dravno tuilatvo, Vijee za prekraje i Uprava policije.
Cilj Protokola jeste da se uspostavi i podstakne uspostavljanje multidisciplinarne saradnje
sa jasno razraenim postupanjima svakog sistema. Protokol je sainjen tako da potuje osnovne

principe proizile iz svih konvencija i zakona navedenih Strategijom o zatiti od nasilja u porodici i
odnosi se na sveobuhvatnu zatitu porodice od nasilja. Protokolom je ureen zajedniki rad svih
sistema u toku sprovoenja zakona i konvencija, te obaveza preduzimanja potrebnih mjera za
osiguranje organizovanosti, opremljenosti i edukovanosti dovoljnog broja specijalizovanih
strunjaka koji se bave problematikom nasilja u porodici.
U toku su aktivnosti na usaglaavanju teksta Predloga zakona o potvrivanju Konvencije
Savjeta Evrope o spreavanju i suzbijanju nasilja nad enama i nasilja u porodici sa nadlenim
resorima. Po dobijanju miljenja nadlenih resora, tekst Predloga zakona dostavlja se Vladi Crne
Gore na razmatranje i usvajanje.
Uprava policije kao nosilac odgovornosti iz PAPRR-a je preduzela mjere koje se odnose na
slijedee ciljeve i podciljeve: 4.4.Nasilje nad enama; 4.4.2 Jaanje sistema zatite ena od nasilja;
4.4.3 Sprovonje istraivanja i unaprjeenje statistike.
Uprava policije posebnu panju posvjeuje rtvama porodinog nasilja i u tom smislu
preduzima niz radnji da im prui adekvatnu pomo i podrku, da ih zatiti i preduzme sve potrebne
mjere na suzbijanju nasilja.
Uprava policije, u okviru svoje nadlenosti, poseban znaaj daje preventivnom djelovanju,
operativnom radu na terenu, kontinuiranoj edukaciji to veeg broja sluzbenika policije,
poboljanju statistikog i analitikog praenja i izvjetavanja iz ove oblasti uz primjenu pozitivnih
iskustava i najbolje prakse razvijenih evropskih policijskih slubi.
Jedan od prioritetnih pravaca u reformi policije je i razvijanje programa obuke na svim
nivoima, uz usvajanje i primjenu savremenih standarda koji se odnose na policijsku edukaciju i
njenu evaluaciju.
Uprava policije prikuplja podatke o sluajevima nasilja u porodici na osnovu podaka
podrunih jedinica. Podaci se prikupljaju o: broju krivinih djela, rtvi i izvriocu krivinog djela,
branom statusu odnosno u kakvom su odnosu rtva i izvrioc, profilu zanimanja, socijalnom
statusu, tome da li su izvrioci uivaoci opojnih droga, alkoholiari i sl.
Uprava policije je u okviru aktivnosti i realizacije mjera iz Nacionalnog plana, realizovala niz
aktivnosti.
Kada govorimo o prisutnosti nasilja u porodici ili porodinoj zajednici u Crnoj Gori, moemo
konstatovati da je ono mnogo rasprostranjenije nego to je prijavljeno ili prikazano u zvaninoj
statistici.
U 2011. godini (jul 31. decembar) broj registrovanih krivinih djela nasilje u porodici ili
porodinoj zajednici je manji je u odnosu na 2010. godinu 95(176), to je znaajno poboljanje. Ova
djela su procesuirana nadlenim tuiocima sa 94(175) krivine prijave kojima je obuhvaeno 98
lica(183) mukog pola, meu kojima 36 (68) lica koja su vie puta procesuirana u vrenju krivinih
djela. rtve nasilja u porodici i porodinoj zajednici su 105(197) lica od kojih 72(155) ili 94% su
enskog pola. Maloljetna lica su evidentirana u 12(10) sluajeva kao rtve porodinog nasilja.

Nastavljen je trend smanjenja broja registrovanih krivinih djela nasilje u porodici i

porodinoj zajednici, u toku 2012. godine 232 (385) manji je za 39,7%. Ova djela su procesuirana
tuiocima sa 228 krivinih prijava kojima je prijavljeno 230 lica, od kojih u 94% mukog pola,
meu kojima 87 ili 37,8% lica koja su ve procesuirana kao poinioci ovih krivinih djela.
Na podruju nadlenosti PJ Podgorica registrovano je KD nasilje u porodici ili porodinoj
zajednici sa smrtnom posledicom. rtve nasilja u porodici i porodinoj zajednici su 257 lica, od
kojih 193 ili 75% enskog pola. Maloljetna lica su evidentirana u 22 sluaja kao rtve porodinog
nasilja.
U 2012. godini (januar 30. jun) broj registrovanih krivinih djela nasilje u porodici ili
porodinoj zajednici je manji je u odnosu na 2011. godinu 71 (95). Ova djela su procesuirana
nadlenim tuiocima sa 71(94) krivine prijave.kojima je obuhvaeno 75 (98) lica mukog pola,
meu kojima 13 (36) lica koja su vie puta procesuirana u vrenju krivinih djela. rtve nasilja u
porodici i porodinoj zajednici su 77(105) lica od kojih 61 (72) su enskog pola. Maloljetno lice je
evidentirano u 1 (12) sluaju kao rtva porodinog nasilja.
U periodu od poetka septembra 2010. godine - primjene Zakona o zatiti od nasilja u
porodici do 01.07.2012. godine podnijeto je 1.054 prekrajnih prijava, po kojima je osloboeno
krivice 37 lica, uslovno na kaznu zatvora osueno 35, novana kazna izreena za 91 lice, kazna
zatvora za 28 lica.
Izreeno je 184 zatitnih mjera i to:

65 zabrana uznemiravanja i uhoenja,

42 zabrane pribliavanja,
22 udaljenje iz stana,
51 obavezno lijeenje od zavisnosti i
4 obavezna psihosocijalna tretmana

KRIVINA DJELA PROTIV POLNE SLOBODE

2006

Silovanje
Silovanje u pokuaju
Nedozvoljene polne radnje

2007

2008

2010

2012

2011
6mjese

6mjese.

11

17

21

12

14

21

13

Nedozvoljene polne
radnje u pokuaju

2009

Obljuba nad nemonim licem

Posredovanje u vrenju
prostitucije

Podvoenje i omoguavanje
vrenja polnog odnosa

4
2
1

Obljuba sa djetetom

Obljuba zloupotrebom
1

Poloaja
Posredovanje u vrenju
8

prostitucije u vezi sa
zloinakim udruivanjem
Prikazivanje pornografskog

materijala
UKUPNO

43

30

35

42

36

14

U periodu od 1. jula 2011. do 30. juna 2012. godine nije registrovano ni jedno krivino djelo
trgovina ljudima.
Meunarodna kampanja 16 dana aktivizma protiv nasilja nad enama svake godine
zapoinje 25. novembra - Meunarodnog dana borbe protiv nasilja nad enama, a traje do 10.
decembra - Meunarodnog dana ljudskih prava. U Crnoj Gori je tokom novembra i decembra 2011.
godine ova kampanja sprovodena u okviru Programa za rodnu ravnopravnost IPA 2010. Kampanja
je zapoeta potpisivanjem Protokola o saradnji u sluajevima porodinog nasilja, 25.11.2011.
godine, a nastavljena nizom aktivnosti NVO-a koji su bili partneri: ANIMA Centar za ensko i
mirovno obrazovanje, NVO Povjerenje, NOVA Centar za feministiku kulturu i SOS Podgorica,
kao i aktivnostima koje su sprovoene na lokalnom nivou, a koje su organizovale kodinatorke za
rodnu ravnopravnost pri organima lokalne uprave.
U okviru Kampanje NVO Anima je, u saradnji sa lokalnim NVO-ima, organizovala
trodnevne revije filmova u Kotoru, Nikiu, Pljevljima, Bijelom Polju, Ulcinju, Cetinju i Podgorici, koje
su bile praene diskusijom na temu razliitih oblika nasilja koje trpe ene. Projekat Za zdravu
porodicu i mir u kui NVO-a Povjerenje iz Bara imao je za cilj da podigne nivo informisanosti i

stepen razumijevanja ovog problema kroz odravanje serije radionica u mjesnim zajednicama
Sutomore/anj, Virpazar, Ostros, Mrkojevii, Polje i Stari Bar, kao i odravanje okruglog stola u
Baru na temu porodinog nasilja i zdravlja u porodici. Na radionicama su kombinovana predavanja
i zajednike aktivnosti, kao i uruivanje diploma polaznicama kursa engleskog jezika za ene sa
seoskog podruja (Ostros). Ukljuujui se u kampanju, SOS Podgorica je u glavnom gradu 26.
novembra, organizovao jednodnevni panel za 40 predstavnica enskih NVO iz Crne Gore koje se
bave zatitom ena od bilo kog vida nasilja i eksploatacije. U tri grada u Crnoj Gori su organizovani
okrugli stolovi na temu Meusektorska saradnja-uslov prevencije nasilja, na kojima su uestvovali
predstavnici policije, suda, centara za socijalni rad, lokalne uprave, zdravstvenih slubi i NVO. SOS
Podgorica odtampao je liflet sa informacijama o mogunostima zatite rtava nasilja u skladu sa
Zakonom o zatiti od nasilja u porodici u svim institucijama i NVO-ima. Informatori su tampani u
30,000 primjeraka i distribuirani u pet crnogorskih gradova, gdje su podijeljeni u svim javnim
ustanovama - policiji, sudu i centrima za socijalni rad, a namijenjeni su i klijenticama, to bi im u
velikoj mjeri pomoglo da uspjeno planiraju korake izlaska iz nasilja i ostvare zatitu i bezbjednost.
Centar za feministiku kulturu NOVA snimio je video klip dokumentaristikog i informativnog
tipa, s ciljem da jezgrovito i u skladu sa ciljevima projekta dokumentuje akcije koje se u okviru
programa rodne ravnopravnosti IPA 2010 realizovale u okviru kampanje 16 dana dana aktivizma
protiv nasilja nad enama u 2011. (potpisivanje Protokola i aktivnosti enskih NVO). Takoe, ova
NVO je organizovala i panel ena eni: 16 dana protiv nasilja nad enama - Crna Gora na kome su
uestvovale aktivistkinje organizacija koje su uestvovale u kampanji.
U Podgorici je 19. juna 2012. godine odran sastanak na temu primjene crnogorskog
zakonodavstva iz oblasti zatite od nasilja u porodici koji su vodili potpredsjednik Vlade i ministar
pravde i ljudskih prava Duko Markovi i ministar rada i socijalnog staranja Suad Numanovi, dok
su u radu sastanka uestvovali predstavnici/e Vrhovnog dravnog tuilatva, Vrhovnog suda, Vijea
za prekraje, Ministarstva zdravlja, Ministarstva prosvjete i sporta, Uprave policije, centara za
socijalni rad i UNDP. Na sastanku je, izmeu ostalog, zakljueno da postojee multidisciplinarne
timove za zatitu djece treba pretvoriti u timove koji e pruati potpunu i koordiniranu zatitu
rtvama nasilja u porodici i uspostaviti timove pri centrima za socijalni rad u optinama u kojima
sada ne postoje, te ojaati meuresorsku saradnju na ovom polju.
U okviru IPA programa za rodnu ravnopravnost (koji zajedniki realizuju Odjeljenje za
rodnu ravnopravnost i UNDP uz podrku Evropske unije) sprovedena je Studija o porodinom
nasilju. Studiju je sprovela istraivaka agencija CEED Consulting i NVO SOS telefon Niki, u
saradnji sa konsultantkinjama iz NVO Sigurna enska kua. Studija o porodinom nasilju i nasilju
nad enama je realizovana sa ciljem da se ukae na percepciju, intenzitet i oblike porodinog nasilja
i nasilja nad enama u Crnoj Gori kako bi se upoznali sa trenutnim stanjem i preduzeli odgovarajue
mjere na suzbijanju i prevenciji ove pojave. Takoe, istraivanje e posluiti kao znaajan izvor
informacija u sprovoenju aktivnosti na polju postizanja odrivog i efikasnog sistema zatite rtava
nasilja u porodici i mjera borbe protiv porodinog nasilja. Javnosti je predstavljena u julu 2012.
godine.

Meutim u ovoj oblasti, neophodno je i dalje raditi na efikasnijoj primjeni Zakona o zatiti
od nasilja u porodici i ojaati meuresorsku saradnju u cilju potpune zatite rtava nasilja kroz
primjenu Protokola o postupanju u sluajevima porodinog nasilja.

5. Ekonomija i odrivi razvoj

Prema odredbama l. 18 i 19 Ustava Crne Gore drava jemi ravnopravnost ene i
mukarca i razvija politiku jednakih mogunosti. lanom 8 Ustava zabranjena je svaka
neposredna ili posredna diskriminacija, po bilo kom osnovu. Isto tako, prema l.62, 63 i 64
Ustava, svako ima pravo (mukarac i ena) na rad, na slobodan izbor zanimanja i
zapoljavanja, na pravine i humane uslove rada i na zatitu za vrijeme nezaposlenosti, kao
i da je svakome zabranjen je prinudni rad. Zakonom o radu u lanu 5 zabranjuje se
neposredna i posredna diskriminacija lica koja trae zaposlenje, kao i zaposlenih, s obzirom
na pol a tie se uslova zapoljavanja i izbora kandidata za obavljanje odreenog posla;
uslova rada i svih prava iz radnog odnosa; obrazovanja, osposobljavanja i usavravanja;
napredovanja na poslu i otkaza ugovora o radu. Nadalje, Zakon u lanu 8 propisuje zabranu
uznemiravanja i seksualnog uznemiravanja na radu i u vezi sa radom i propisano je da
zaposleni ne moe trpjeti tetne posljedice u sluaju prijavljivanja, odnosno svjedoenja
zbog uznemiravanja i seksualnog uznemiravanja na radu i u vezi sa radom. Zakonom o
radu, u lanu 10, predviena je mogunost pokretanja postupka pred sudom u sluajevima
diskriminacije, bilo da se radi o uznemiravanju, seksualnom uznemiravanju ili drugom
obliku diskriminacije. lan 9 predvia posebnu zatitu i pomo odreenim kategorijama
zaposlenih, posebno ena za vrijeme trudnoe i porodiljskog odsustva i odsustva sa rada
radi njege djeteta i ove se ne smatraju diskriminacijom. Nadalje, u lanu 11 predviena je
posebna zatita ene za vrijeme trudnoe i poroaja. Izmjenama i dopunama Zakona o radu
(Sl. list CG, 59/2011) uvedena je novina koja u lanu 77 zaposlenom, mukarcu odnosno
eni garantuje jednaku zaradu za isti rad ili rad iste vrijednosti koji ostvaruje kod
poslodavca. Zakon o zapoljavanju se, u lanu 5, zasniva na naelima zabrane
diskriminacije, rodne ravnopravnosti, afirmativne akcije usmjerene ka tee zapoljivim
licima. Zakon o izmjenama i dopunama zakona o PIO koji je usvojen 27.12.2010. godine
predvia u lanu 74a: Osiguraniku-eni za djecu koju je rodila, uraunava se u poseban
sta, est mjeseci po djetetu.
Prema l. 3 i 4 Zakona o zabrani zlostavljanja na radu mobing (Sl.list CG, 30/12),
utvrena je primjena ovog zakona koja se odnosi na: poslodavce i zaposlene, u skladu sa
propisima kojima se ureuje rad, kao i na lica angaovana van radnog odnosa, kao to su:
lica na strunom osposobljavanju i usavravanju; uenici i studenti koji su na praktinoj
obuci; volonteri; lica koja za vrijeme izdravanja kazne zatvora ili vaspitne mjere obavljaju
odreene poslove; lica na dobrovoljnim i javnim radovima, radovima organizovanim u
optem interesu, radnim akcijama i takmienjima i svako drugo lice koje po bilo kom
osnovu uestvuje u radu kod poslodavca. Ovaj zakon primenjuje se i na sluajeve
uznemiravanja i seksualnog uznemiravanja, u skladu sa propisima kojima se ureuje rad.
Poslodavac, u smislu ovog zakona, je dravni organ, organ dravne uprave, organ i sluba
lokalne samouprave, javna ustanova, privredno drutvo, kao i domae ili strano pravno ili

fiziko lice, odnosno dio pravnog lica. Zabranjen je bilo koji vid zlostavljanja,odnosno
mobinga, kao i zloupotreba prava na zatitu od mobinga.
Strateka dokumenta u oblasti zapoljavanja su Nacionalna stretegija zapoljavanja i razvoj
ljudskih resursa 2007-2011 koja je usklaena sa dokumentima i preporukama Evropske unije u
dijelu zapoljavanja gdje je posebna panja posveena rodnoj ravnoravnosti. Jedna od tih
preporuka je i jednaka mogunost zapoljavanja mukaraca i ena. Vlada Crne Gore je krajem 2011.
godine usvojila novu Nacionalnu strategiju zapoljavanja i razvoj ljudskih resursa 2012-2015.
godine u okviru koje su definisani prioriteti i ciljevi kao i mjere u cilju daljeg unapreivanja
zapoljavanja ena, kao i Akcioni plan zapoljavanja za 2012. godinu.
Strategija sadri 3 prioriteta:

Poveanje zaposlenosti i smanjenje stope nezaposlenosti

Poboljanje znanja, vjetina i kompetencija u cilju poveanja mogunosti zapoljavanja i
poveanje konkurentnosti kroz formalno i neformalno obrazovanje i trening
Promovisanje socijalne inkluzije i smanjenje siromatva

Prema podacima Zavoda za zapoljavanje veina statistikih podataka i evidencija je

razvrstana po polu. Na web prezentaciji Zavoda za zapoljavanje mogu se nai informacije
o aktivnostima ZZZCG, deavanjima iz oblasti zapoljavanja i trita rada, zakonskim
regulativama i prua informacije nezaposlenima i poslodovacima o ponudi i tranji na
tritu radne snage. Anketa poslodavaca je redovna godinja aktivnost ZZZCG ijom
realizacijom se dobijaju iscrpni podaci o potrebama crnogorskih poslodavaca, o njihovim
problemima u obezbjedivanju potrebnih kadrova, kao i o situaciji na tritu rada i
zapoljavanju - mogunostima zapoljavanja, vikovima, manjkovima i kvalitetu radne
snage, potrebnim zanimanjima, vjetinama i kompetencijama, sezonskom zapoljavanju.
Anketa poslodavaca za period 2011/2012. zavrena je i odtampana. asopis Trite rada
bavi se pitanjima nezaposlenosti, zaposlenosti i ostalom problematikom trita rada.
asopis prua mogunost publikacije tekstova problematike trita rada kako zaposlenima,
tako i eksternim saradnicima. Izdavanje asopisa predstavlja redovnu aktivnost ZZZCG. U
toku 6 mjeseci 2011. i prvih 6 mjeseci 2012. godine iz tampe su izala dva broja asopisa.
Zakon o profesionalnoj rehabilitaciji i zapoljavanju lica sa invaliditetom (Sl. list CG, 49/08,
73/10 i 39/11) na sveobuhvatan nain ureuje oblast profesionalne rehabilitacije i zapoljavanja
lica sa invaliditetom, bez obzira na pol. Izmjenama zakona iz avgusta 2011. godine uvodi se
savremena definicija invalidnosti, koja se bazira na filozofiji prava ovjeka i kojom se ne
opredjeljuje invalidnost samo u okviru medicinskog modela (oteenja, bolesti), ve u interakciji sa
razliitim barijerama, koje mogu da sprijee lica sa invaliditetom da efikasno i ravnopravno
uestvuju u drutvu sa licima bez invaliditeta.
U cilju sprovoenja Zakona, u drugoj polovini 2011. i prvoj polovini 2012. godine, donijeti
su podzakonski akti: Pravilnik o kriterijumima i uslovima za utvrivanje procenta invaliditeta,
preostale radne sposobnosti i mogunosti zaposlenja; Pravilnik o nainu i uslovima ostvarivanja
prava na profesionalnu rehabilitaciju; Pravilnik o standardima za sprovoenje mjera i aktivnosti
profesionalne rehabilitacije i Pravilnik o uslovima koje treba da ispunjava izvoa profesionalne
rehabilitacije, radni centar, zatitna radionica i zatitni pogon. Uraen je Pravilnik o uslovima,
kriterijumima i postupku ostvarivanja prava na subvencije i nalazi se u proceduri objavljivanja. U

pripremi su: Cjenovnik usluga mjera i aktivnosti profesionalne rehabilitacije i Pravilnik o postupku i
metodologiji za finansiranje posebnih organizacija i grant ema.

Od ukupnog broja nezaposlenih lica koja se u toku godine obuavaju kroz razne
vidove programa strunog osposobljavanja za poznatog poslodavca kao i programa
pripreme za trite rada (obuke za zanimanja i programi sticanja posebnih znanja) oko
62,6% ine ene. Za poznatog poslodavca realizovano je 20 programa u koja je ukljueno
111 lica, od ega je 41 ena (36,9%). Za trite rada realizovano je 77 programa za 1.323
polaznika, od ega je 857 ena (64,8%). Realizovano je 128 programa javnih radova u
kojima je bilo angaovano 754 nezaposlena lica. Od tog broja je 416 ena (55,17%).
U okviru profesionalne orjentacije realizuju se mjere profesionalnog informisanja,
profesionalnog savjetovanja, profesionalne selekcije, kao i radioniarske i druge aktivnosti.
Profesionalnim informisanjem obezbjeuju se objektivne i istinite informacije o
obrazovanju i osposobljavanju, zanimanjima, mogunostima zaposlenja, stipendijama itd.
Profesionalnom informisanje se odvija kroz saradnju sa savjetnicima za evidenciju i
posredovanje, odravanje informativnih seminara i informisanje putem medija i broura. Procesom
direktnog individualnog profesionalnog informisanja obuhvaeno je 1.664 nezaposlena lica (od
ega oko 62% ine ene). Kroz proces individualnog profesionalnog savjetovanja prolo je 1.168
nezaposlenih lica (od ega je oko 71% ena). 1.339 nezaposlenih lica je koristilo usluge
informativno motivacionih seminara. Na tim seminarima je bilo preko 64% ena. Program za
podsticanje karijernog razvoja dugorono nezaposlenih lica se izvodi kroz informativnomotivacione radionice sa ciljem aktivnijeg i efikasnijeg ukljuivanja lica u traenje posla. Projekat je
namijenjen dugotrajno nezaposlenim licima i drugim tee zapoljivim licima. U okviru projekta je
realizovano 40 seminara koje je pohaalo 466 nezaposlenih lica. ene su inile preko 73% uesnica.
Zapoljavanja pripravnika realizuje se po dva osnova: saglasno Vladinom programu
zapoljavanja pripravnika sa visokom strunom spremom i po Pravilniku o pripremi za
zapoljavanje. U izvjetajnom periodu sa evidencije Zavoda je zaposleno 2.042 pripravnika. Od tog
broja, Zavod je uestvovao u finansiranju pripravnikih plata za 487 lica od ega su 237 ene
(56,1%). Realizacijom programa zapoljavanja pripravnika sa visokom strunom spremom radni
odnos je zasnovalo 408 pripravnika - 270 ili 66,2% su ene.
Samozapoljavanje Jedan od programa koji ZZZCG sprovodi u okviru APZ jeste Inovirani
program za kontinuirano stimulisanje zapoljavanja i preduzetnitva u Crnoj Gori (Inovirani
program samozapoljavanja) koji je startovao u septembru 2008. god. kao nastavak Programa za
kontinuirano stimulisanje zapoljavanja i preduzetnitva iz 1999. godine. U posmatranom periodu
je isfinansirano 34 kredita za nezaposlena lica ukupne vrijednosti 190.000. Nosioci 44,12%
isfinansiranih kredita su ene (15 projekta u vrijednosti od 75.000).
Virtuelna preduzea ZZZCG u saradnji sa Multidisciplinarnim obrazovnim centrom Pamark
iz Podgorice realizuje program Virtuelna preduzea. Ovaj program je namijenjen: nezaposlenim
licima sa srednjom i visokom strunom spremom, mladima, tehno-ekonomskim vikovima koji ele
da se obue za rad u kompanijama, kao i nezaposlenim licima koja namjeravaju da osnuju
sopstveno preduzee. Virtuelna preduzea vjernim simuliranjem poslovnog ambijenta predstavljaju
model poslovnog ivota i preduzetnikog svijeta, omoguavajui brzo i kvalitetno sticanje praktinih

znanja i vjetina potrebnih za biznis. U posmatranom periodu je 74 lica obuhvaeno ovim projektom,
od ega su 52 nezaposlene osobe enskog pola (72,22%).
Na evidenciji Zavoda je u izvjetajnom periodu prosjeno evidentirano 2.000 nezaposlenih
lica sa invaliditetom (invalidi rada II i III kategorije invalidnosti i kategorisana lica). Uee ena je
oko 32%. Nezaposleno lice sa invaliditetom, za vrijeme trajanja profesionalne rehabilitacije i
ukljuivanja u mjeru aktivne politike zapoljavanja (obrazovanje i osposobljavanje odraslih), ima
pravo na novanu pomo na ime trokova za prevoz, ishranu i slino, u visini od 15% od prosjene
mjesene zarade u Crnoj Gori. U programe profesionalne rehabilitacije, u periodu od 01.07.2011. do
30.06.2012. godine, ukljueno je 34 lica. Od tog broja, ena je 19 ili 55,88%.
U Crnoj Gori nedostaje kvalifikovanog kadra za oblast profesionalne rehabilitacije.
Prepoznajui potrebu za stvaranjem strunjaka iz te oblasti, Zavod je 2009. godine, u okviru pilot
projekta, pokrenuo proces obuke 12 visokokolaca (od ega devet ena 75%) nezaposlenih lica
raznih profila, za zanimanja potrebna za redovno obavljanje procesa profesionalne rehabilitacije u
Crnoj Gori (psiholozi, tehnolozi, socijalni radnici, defektolozi). Obuka se izvodila i tokom 2011.
godine (zakljuno sa 31.12.2011.) za deset lica (8 ena 80%). Program za razvijanje funkcionalnih
i radnih vjetina tee zapoljivih lica u 2011. godini - Programi su namijenjeni unaprijeivanju
radnih i socijalnih vjetina lica, ija znanja, vjetine, odnosno kompetencije nijesu traene na tritu
rada, koji imaju zdravstvene, odnosno socijalne smetnje i nijesu motivisani za aktivno traenje
zaposlenja i imaju umanjenu radnu sposobnost. U izvjetajnom periodu u program je bilo
ukljueno 76 lica, od ega 48 ena (66,66%). Subvencije zarade za zaposleno lice sa
invaliditetom - u izvjetajnom periodu 23 poslodavaca su se obratila ZZZCG Fondu za
profesionalnu rehabilitaciju i zapoljavanje lica sa invaliditetom, za dodjelu subvencije zarade za 31
zaposleno lica sa invaliditetom. Od tog broja 14 su ene (45,16%).
Zavod u kontinuitetu realizuje javni rad pod nazivom Sunana radionica (izrada suvenira,
estitki, ukrasa i papirne galanterije) u cilju efikasnijeg i breg zapoljavanja lica sa invaliditetom,
kao jednog od najteih i dugoronih problema sa kojima se suoava nae drutvo. U ovaj javni rad je
ukljueno 47 lica sa invaliditetom. Uee ena u ovom javnom radu je 51,1% (24 ene). U okviru
projekta Lokalne inicijative za poveanje zapoljivosti nezaposlenih lica u pilot optinama na
sjeveru Crne Gore (grant eme), u Bijelom Polju, realizovan je program funkcionalnog
opismenjavanja za 10 lica romske nacionalnosti (8 ena), program obrazovanja za osposobljavanje
za zanimanje pomoni kuvar ukljueno je pet lica (2 ene); u program obrazovanja za
osposobljavanje za zanimanje pomoni tesar ukljuena je jedna osoba (mukog pola); Novinarska
kola za pripadnike romske populacije - Institut za medije Crne Gore je u periodu od 03.10.2011. do
29.02.2012. godine realizovao petomjesenu novinarsku kolu za pripadnike romske populacije u
Crnoj Gori, koja je podrana od strane Fonda za otvoreno drutvo, Ambasade SAD u Podgorici i
Fonda za aktivno graanstvo. U program je ukljueno 10 nezaposlenih lica romske nacionalnosti, sa
zavrenim IV stepenom strune spreme, iz Podgorice i Nikia. Zavod je podrao realizaciju ovog
projekta, kroz finansiranje stimulativnih stipendija za sve polaznike za cjelokupno vrijeme trajanja
programa. Devet lica je zavrilo kompletan program, (dvije ene) i dobilo sertifikate. U aprilu
mjesecu 2012. godine usvojena je Strategija za poboljanje poloaja Roma i Egipana u Crnoj Gori
2012-2016. godina. Opti ciljevi Strategije u oblasti zapoljavanja su porast uea pripadnika

romske i egipanske populacije u mjerama aktivne politike zapoljavanja, uz ravnopravno

ukljuivanje ena; unaprijeivanje mogunosti za kvalitetnijim zaposlenjem; porast stope
zaposlenosti i odravanje takvog trenda; unaprijeivanje saradnje izmeu socijalnih partnera i
civilnog drutva; smanjenje diskriminacije na tritu rada. Uredba o subvencijama za zapoljavanje
odreenih kategorija nezaposlenih lica, stupila je na snagu 01.03.2012. godine, sa primjenom do
31.12.2014. godine. Uredbom su utvrene subvencije za pravna lica i preduzetnike koji zaposle
odreene kategorije nezaposlenih lica, a koji se nalaze na evidenciji Zavoda. Subvencije moe
koristiti poslodavac koji, pored ostalih kategorija, zaposli pripadnika RAE populacije. Za ta lica
poslodavac ne plaa doprinos za obavezno socijalno osiguranje na zarade (doprinos za prenzijskoinvalidsko osiguranje, doprinos za zdravstveno osiguranje i doprinos za osiguranje od
nezaposlenosti) i doprinos za Fond rada, kao i porez na dohodak fizikih lica.
Zavod za zapoljavanje Crne Gore je u saradnji sa UNWOMEN-om u toku 2011. i 2012.
godine implementirao projekat Razvoj kapaciteta Zavoda za zapoljavanje u oblasti
ravnopravnosti polova na tritu rada. Osnovni cilj ovog projekta je bio da se zaposleni u ZZZCG
upoznaju sa Zakonom o rodnoj ravnopravnosti, kao i da se sprovede edukacija zaposlenih u cilju
podizanja svijesti o rodnoj ravnopravnosti. Ovim putem su zaposleni u ZZZCG upoznati sa oblicima
rodne diskriminacije pri zapoljavanju i nainima njihove eliminacije.
Osnaivanje ena, kroz pruanje podrke njihovom preduzetnikom potencijlu, kao i
stvaranje povoljnog poslovnog ambijenta za ukljuivanje ena u preduzetnitvo, doprinosi
otvaranju novih radnih mjesta i rzvoju sektor mlih i srednjih preduze i preduzetnitv, i
dugorono gledano utie na promjenu drutvenih vrijednosti.
Posjedovanje preduzea je kljuni korak ka drutveno-ekonomskoj jednakosti ena i mukaraca.
Direkcija za razvoj malih i srednjih preduzea je prepoznala vanost ovog segmenta, stoga je u
Strategiji razvoja malih i srednjih preduzea 2011-2015. kao jedan od prioritetnih zadataka koji e
doprinijeti jaanju konkurentnosti MSP i promociji preduzetnitva uvrstila Podsticanje enskog
preduzetnitva kroz niz predloenih mjera, kao to su:

Razvijanje dodatnih programa za podsticanje preduzetnitva i samozapoljavanja

ena
Unaprjeenje uloge poslovnih udruenja ena
Jaanje medusobne saradnju, kao i saradnje ena preduzetnica sa drugim
udruenjima (networking)
Pojaanje promotivnih aktivnosti

Sprovodei aktivnosti definisane akcionim planom Strategije, zajedno sa predstavnicima Unije

poslodavaca, Asocijacije poslovnih ena, GIZ-a i drugim, predstavnici Direkcije su aktivno
uestvovali na vie okruglih stolova, konferencija i seminara u cilju promocije enskog
preduzetnitva.
Takoe, Direkcija je u obavezi da koordinira aktivnosti na sprovoenju principa Akta o malim
preduzeima na osnovu dostavljenih indikatora. elei da se stavi naroiti naglasak na podsticanje
enskog preduzetnitvo u Evropskom aktu za mala preduzea (Small Business Act for Europe,
skraeno SBA), po prvi put su uvedeni i indikatori enskog preduzetnitva:

politika i prikupljanje podataka o enskom preduzetnitvu;

osposobljavanje za ensko preduzetnitvo;
pristup preduzetnica finansijama
umreavanje preduzetnica

Na osnovu ovih indikatora, u najnovijem Indeksu politike malih i srednjih preduzea u Zapadnom
balkanu i Turskoj 2012. (Izvjetaj o sprovoenju principa SBA) ocijenjeno je da je stanje po pitanju
enskog preduzetnitva u regionu i Turskoj bolje samo u Hrvatskoj.
U izvjetajnom periodu MONSTAT je preduzeo niz aktivnost na sprovoenju PAPRR-a,
statistika polova proizvodi podatke iz redovnih statistikih istraivanja razvrstanih po polu i na
osnovu popisnih rezultata. Radna grupa unutar Zavoda za statistika objedinjuje ove podatke i
diseminira ih svake druge godine kroz posebnu publikaciju ene i Mukarci u Crnoj Gori. Do sada
su objavljene tri publikacije (2006, 2008. i 2010, dok je za 2012. godinu publikacija u finalnoj fazi
izrade). U cilju poboljanja kvaliteta publikacije odrane su dvije radionice u organizaciji Odjeljenja
za poslove rodne ravnopravnosti Ministarstva pravde i ljudskih prava finansiran iz projekta
UNWOMEN Jaanje ekonomskih i socijalnih prava ena u Crnoj Gori. Radionicama su
prisustvovale sve zainteresovane strane i korisnici i svi potencijalni proizvoai podataka po polu.
Doprinos koji je Odsjek registara dao za postizanje rodne ravnopravnosti u periodu od 30. juna
2011. godine do 30. juna 2012. godine jeste objavljivanje Analize nosioca vlasnitva nad poslovnim
subjektima po polu. Ova analiza objavljena je u martu 2012. godine, na sajtu MONSTAT-a. Takoe,
pripremljene su grafike prikaze odreenih podataka kao i njihova objanjenja za publikaciju ene i
mukarci ije je objavljivanje planirano za septembar 2012. godine. Ova analiza je pokazala,
posmatrano sa nekoliko razliitih aspekata, da su ene jo uvijek u malom procentu zastupljene kao
nosioci vlasnitva nad poslovnim subjektom, u poreenju sa mukarcima. U periodu od 30. juna
2011. do 30. juna 2012. godine zaposleni u Sektoru statistike poljoprivrede i ivotne sredine
sproveli su sledee aktivnosti vezano za rodnu ravnopravnost:

U oktobru 2011. godine obraeni su i objavljeni konani podaci o strukturi

poljoprivrednih gazdinstava po polu iz Popisa poljoprivrede 2010. u etvrtoj
publikaciji Teme od posebnog interesa.
Podaci su publikovani i na sajtu MONSTAT-a.
U februaru 2012. godine predstavnici MONSTAT-a su uestvovali na 22.
Ekspertskom meunarodnom sastanku i 16. Sesiji Radne grupe u Rimu na temu
Working Party on Women and the Family in Rural Development. Sastanak je
podran od strane FAO. Na sastanku je prezentovana socio ekonomska analiza ena
i mukaraca u Crnoj Gori i tehniki komentar na predloeni Osnovni Set indikatora
od strane FAO REU (ukupno 18). Izvjetaj sa sastanka dostavljen je i Ministarstvu
poljoprivrede i ruralnog razvoja, kao i Odjeljenju za rodnu ravnopravnost.
U martu 2012. godine predstavnici MONSTAT-a su uestvovali na sastanku vezano
za izradu publikacije ene i mukarci u CG tema U susret novoj publikaciji - ene i
mukarci u Crnoj Gori odranoj u Podgorici. Na ovom sastanku je odrana
prezentacija Struktura ena i mukaraca na poljoprivrednim gazdinstvima bazirana
na nacionalno reprezentativnim podacima.

Predstavnici MONSTAT-a uestvuju i pruaju pomo u vidu dostavljanja statistikih

podataka za dva radna sastanka u cilju izrade programa bolje zapoljivosti ena u
ruralnim podrujima. Sastanci su odrani u Podgorici u maju i junu 2012.

Osnovne aktivnosti, prepoznate i Planom aktivnosti za postizanje rodne ravnopravnosti,

Ministarstva za manjinska prava odnosile su se na sprovoenje Strategije za poboljanje poloaja
RAE populacije u Crnoj Gori 2008-2012. U toku 2011. godine, u cilju sprovoenja Strategije,
finansirani su i realizovani sljedei projekti u oblasti ekonomije i odrivog razvoja:

Fondacija za stipendiranje Roma, projekat pod nazivom Zapoljavanjem protiv

siromatva, sa iznosom od 24.100,oo eura;
NVO Razvojni centar-Bijelo Polje, projekat pod nazivom Zapoljavanjem protiv
siromatva, sa iznosom od 14.530,oo eura;
DOO Grase trade radio Elita, projekat pod nazivom Jednaki a odvojeni, sa iznosom
od 7.960,oo eura;
NU Skills-Berane, projekat pod nazivom Zanatom protiv siromatva-obuarska
radionica, sa iznosom od 5.955,oo eura;

NVO Intudil, projekat pod nazivom Sajam zapoljavanja RAE populacije, sa iznosom od
2.800,oo eura;
Prema izvjetaju Uprave za nekretnine u skladu sa srednjoronim programom na premjeru i
izradi katastra nepokretnosti, Uprava za nekretnine je u periodu od 30. juna 2011. 30. juna 2012.
godine organizovala nekoliko javnih kampanja o potrebi osnivanja i uspostave katastra
nepokretnosti na nepremjerenim djelovima Crne Gore. Na prezentacijama rezultata premjera na
izlaganjima uposleni u Upravi za nekretnine pored osnovnog zadatka upisa imaoca prava na
nepokretnosti rade i na edukaciji nastojei da promijene tradicionalni pristup imovini kako bi to
vei broj pripadnica enskog pola bilo upisano na nepokretnostima, naravno uz pretpostavku da na
to imaju pravo i da to ele.
Tokom izvjetajnog perioda Odjeljenje za poslove rodne ravnopravnosti sprovelo je niz
aktivnosti planu ekonomskog osnaivanja ena. Implementirajui projekat Ekonomsko i socijalno
osnaivanje ena u Crnoj Gori finansiran od strane Agencije za ene Ujedinjenih nacija
(UNWOMEN) Odjeljenje je implemetiralo sljedee aktivnosti:- Sprovedeno, publikovano i
predstavljeno Istraivaje o stanju i potrebama ena na selu; - Organizovane dvije radionice, u
aprilu i julu 2012. za izradu Programa za bolju zapoljivost i prihode ena sa sela i izaen Nacrt
programa ije se usvajanje uskoro oekuje; Studijsko putovanje u Banja Luku, 3. 6. juna, za
predstavnike/ce Ministarstva poljoprivrede i ruralnog razvoja i savjetodavnih slubi, Ministarstva
ekonomije, Zavoda za zapoljavanje, Direkcije za mala i srednja preduzea, te zaposlenih u
Odjeljenju za poslove rodne ravnopravnosti; - Organizovane dvije radionice za pripremu publikacije
ene i mukarci u Crnoj Gori 2012, publikacija je pripremljena i ubrzo e izai iz tampe; -Analiza
dijela bueta optine Bar sa posebnim osvrtom na sredstva koja se izdvajaju za NVO i sportske
organizacije; - tampana publikacija Ka politici rodnog budetiranja; - Sprovedena medijska
kampanja Rodno odgovorno budetiranje u optinama, - U sklopu IPA programa za rodnu
ravnopravnost 2010 koji Odjeljenje za poslove rodne ravnopravnosti sprovodi u saradnji sa
Kancelarijom UNDP u Crnoj Gori sprovedeno je i predstavljeno istraivanje ensko preduzetnitvo
u Crnoj Gori.

III tradicionalna Konferencija poslovnih ena na temu Podsticanje razvoja enskog

preduzetnitva u poljoprivredi i turizmu" odrana je 18. maja 2012. godine u organizaciji
Asocijacije poslovnih ena Crne Gore, u saradnji sa GIZ i UNDP, a uz podrku Delegacije Evropske
unije u Crnoj Gori i Ministarstva za ljudska i manjinska prava.
Neophodno je raditi na podsticanju preduzetnitva kod ena budui da podaci pokazuju da mali
broj ena posjeduje preduzee u Crnoj Gori. Osnaivanje ena, kroz pruanje podrke njihovom
preduzetnikom potencijlu, kao i stvaranje povoljnog poslovnog ambijenta za ukljuivanje ena u
preduzetnitvo, doprinosi otvaranju novih radnih mjesta i rzvoju sektor mlih i srednjih
preduze i preduzetnitv, i dugorono gledano utie na promjenu drutvenih vrijednosti. Takoe,
u ovoj oblasti je neophodno sprovesti aktivnosti na unaprjeenju poloaja ena na selu kroz
sprovoenje Programa za bolju zapoljivost i prihode ena sa sela.

6. Politika i odluivanje
Obaveza svih organa vlasti, a time i Skuptine Crne Gore i Vlade Crne Gore prema
Zakonu o rodnoj ravnopravnosti je da, u okviru svojih nadlenosti, primjenjuju principe
rodne ravnopravnosti, a naroito princip rodno balansirane zastupljenosti prilikom izbora i
imenovanja na odreene funkcije, obrazovanja radnih tijela i utvrivanja sastava zvaninih
delegacija. Nadalje, lan 12 Zakona predvia da politike stranke, svojim aktima, odreuju
nain i mjere za postizanje rodno balansirane zastupljenosti ena i mukaraca u svojim
organima, na kandidacionim listama za izbor poslanika/ca i odbornika/ca, u izabranim
klubovima poslanika/ca i odbornika/ca i za izbor na javne funkcije na svim nivoima.
Skuptina Crne Gore je na zasijedanju 8. septembra 2011. godine usvojila Zakon o
izmjenama i dopunama zakona o izboru odbornika i poslanika kojim se lanom 39 dodaje
novi lan 39a koji glasi: U cilju ostvarivanja rodne ravnopravnosti, na izbornoj listi bie
najmanje 30% kandidata manje zastupljenog pola. Izborna lista koja ne ispunjava uslove iz
stava 1 ovog lana smatrae se da sadri nedostatke za proglaenje izborne liste, a
podnosilac liste bie pozvan da otkloni nedostatke liste, u skladu sa ovim zakonom.
Podnosiocu izborne liste koji ne otkloni nedostatke iz stava 2 ovog lana izborna komisija
odbie izbornu listu, u skladu sa ovim zakonom.
Meutim, bez obzira na Ustavna opredjeljenja i zakonske propise, te javno proklamovane
politike stavove, kao i dokumenta pojedinih partija i utvrene obaveze, podaci o ueu ena u
organizacionim strukturama politikih partija pokazuju nizak stepen zastupljenosti ena u
njihovom radu, kao i njihovu slabu zastupljenost na visokim funkcijama koje ukljuuju donoenje
odluka.
Na posljednjim parlamentarnim izborima, od ukupno 498.825 upisanih biraa (80,44%
ukupnog broja stanovnika) 250.165, tj. 50,15% je ena. U Skuptini Crne Gore od ukupno 81
poslanika 11 su ene, to ini 13.5%.
Veoma je vana i struktura parlamentarnih tijela, koji pokazuju raspored moi, ne samo po
brojanoj zastupljenosti, nego i po prisutnosti u pojedinim oblastima:

Odbor za ustavna pitanja i zakonodavstvo 2 ene;

Odbor za politiki sistem pravosue i upravu 2 ene,
Odbor za bezbijednost nema ena;
odbor za meunarodne odnose i evropske integracije 2 ene;

 Odbor za ekonomiju, finasije i budet nema ena;

Odbor za ljudska prava 2 ene;
Odbor za rodnu ravnopravnost 7 ena;
Odbor za turizam, poljoprivredu, ekologiju i prostorno planiranje 2 ene,
Odbor za prosvjetu, nauku, kulturu i sport 2 ene;
Odbor za zdravstvo, rad i socijalno staranje - 2 ene;
Administrativni odbor - nema ena;
Komisija za praenje i kontrolu postupaka privatizacije 1 ena.
Podaci takoe i dalje pokazuju nizak procenat zastupljenosti ena na odluujuim
poloajima u lokalnoj samopupravi, a oni su sljedei: samo u jednoj optini ena obavlja
funkciju predsjednice optine; od ukupno 21 optine tri ene se nalaze na mjestu
potpredsjednica optine; u 3 optine na mjestu predsjednika/ca skuptine optine nalaze
se ene; funkciju glavnog/e administratora/ke u est optine obavljaju ene. Takoe se
moe primijetiti veoma mali procenat odbornica u skuptinama optina, to na nivou Crne
Gore iznosi 14,2%.
Prema podacima na nivou Vlade, funkciju predsjednika i potpredsjednika Vlade
Crne Gore obavljaju mukarci. Od ukupno 17 ministarstava samo dvije ene obavljaju
funkciju ministarke i to ministarka nauke i ministarka odbrane. ene u 40,25% obavljaju
funkciju pomonica ministara, 25% ena je na funkciji sekretara ministarstava, direktorke
(sekretarijata, uprava, zavoda, direkcija i agencija) su u 26.4% sluajeva, dok su pomonice
direktora (sekretarijata, uprava, zavoda, direkcija i agencija) u 44.8% sluajeva.
Od svog osnivanja Odjeljenje za rodnu ravnopravnost kontinuirano sprovodi edukacije za
lanice politikih partija u Crnoj Gori. Sprovodei IPA program za rodnu ravnopravnost 2010, u
saradnji sa Kancelarijom UNDP u Crnoj Gori, Odjeljenje za poslove rodne ravnopravnosti je izradilo
i publikovalo istraivanje Edukacione i druge potrebe politikih partija u Crnoj Gori po pitanju
politikog osnaivanja ena; organizovan je etvorodnevni trening za trenerice iz parlamentarnih
politikih partija za oblast rodne ravnopravnosti; organizovana je studijska posjeta Sloveniji za
predstavnike/ce politikih partija i delegacija Crne Gore je primljena na najviem nivou od strane
Predsjednika Republike Slovenije; tampane su publikacije ene u politici-uvid u najbolje evropske
prakse u osnaivanju ena za politiku participaciju, ukljuujui uticaj uvoenja kvota i Poveanje
uea ena u politici: primjer praktine politike za Evropu i nezavisne drave Komonvelta;
organizovana je regionalna Konferencija na temu Uee ena u politici kao faktor drutvenog
razvoja. Takoe je na lokalnom nivou u optinama Berane, Mojkovac, Kolain, Tivat i Danilovgrad
organizovano je pet tribina na temu Osnaivanje ena u procesu donoenja odluka na lokalnom
nivou.
Prema informacijama Ministarstva odbrane rodna perspektiva je ukljuena u rad
Ministarstva i Vojske kroz: obuku i upuivanje ena u mirovne misije; zapoljavanje ena kao
dravnih slubenika/ca; kao profesionalnih vojnih lica i civilnih lica i njihovo struno usavravanje
u zemlji i inostranstvu; upuivanje ena u vojnodiplomatske misije Crne Gore pri meunarodnim
bezbjedonosnim organizacijama i diplomatskim predstavnitvima Crne Gore u inostranstvu;
kolovanje mladih ena u svojstvu kadeta na prestinim vojnim akademijama u svijetu na osnovu
ponuda zemalja partnera.

Rodna perspektiva je ukljuena u mirovne misije, i to u sklopi Medicinskog tima

Ministarstva odbrane, kao medicinske tehniarke u mirovnu misiju ISAF u Afganistanu do sada su
upuene etiri ene vojnici po ugovoru.
U Ministarstvu odbrane na dan 01.05.2012. godine ima 37,69% zaposlenih ena. Neto vie
od polovine ovog broja su ene sa zavrenim visokim obrazovanjem. Na visokim pozicijama u
Ministarstvu odbrane rasporeene su tri ene (ministarka, sekretarka ministarstva i savjetnica
ministarke).
U Vojsci Crne Gore, na dan 01.05.2012. godine, ima 8,88% zaposlenih ena, od ega je 43
ena profesionalnih vojnika po ugovoru, jedanaest ena su podoficiri, dvije ene oficiri i 110 ene su
civilna lica.
Pored est mladih ena kadetkinja koje su upuene na kolovanje na prestinim vojnim
akademijama u Grkoj, Njemakoj i Makedoniji za potrebe Vojske Crne Gore, jo jedna mlada
kadetkinja e biti upuena u septembru ove godine na kolovanje na vojnoj akademiji u Makedoniji.
Ministarstvo odbrane je podralo regionalni projekat u oblasti rodne ravnopravnosti pod nazivom
Jaanje regionalne saradnje na planu integracije rodne perspektive u reformi sektora bezbjednosti
u zemljama zapadnog Balkana. Cilj ovog projekta je poboljanje prisustva ena u vojnoj profesiji,
kao i implementaciji Rezolucije 1325 SBUN.
Uprava policije aktivno preduzima aktivnosti na pripremi slubenika za upuivanje u
mirovne misije u skladu sa postavljenim standardima. Procedura upuenja se sastoji od prethodne
selekcije koja ide u dva pravca. U prvom se slubenici prijavljuju Odsjeku za planiranje i razvoj
ljudskih resursa da su zainteresovani za uee u Mirovnim misija. Nakon toga se u skladu sa
standardima na Policijskoj akademiji vri testiranje poznavanja stranog jezika, u naem sluaju
Engleskog, nakon ega se slubenici koji su zadovoljili na testu upuuju na ljekarski pregled.
Ljekarski pregled se organizuje po UN standardima od strane Zdravstvenog centra Uprave policije
u saradnji sa KC Podgorica. Za kandidate koji su proli testiranje jezika i ljekarski pregled se
organizuje obuka za Mirovne misije u zemlji ili se upuuju na obuku u inostranstvo. U novembru
2011. godine na Policijskoj akademiji u Danilovgradu u saradnji sa MUP R.Hrvatske organizovan je
prvi put u Crnoj Gori UNPOC Kurs za mirovne misije UN, koji je pohaalo 16 slubenika od kojih
jedna ena. Drugi oblik selekcije sprovodi se prilikom prijavljivanja za konkretnu misiju, gdje se sa
prijavljenim kandidatima koji ispunjavaju uslove, od strane DPKO Odjeljenje za mirovne misije UN
u Njujorku, obavlja telefonski intervju na okolnosti daljeg angaovanja u konktretnoj misiji.
Selektovani kandidati se nakon toga Odlukom Vlade Crne Gore upuuju u odreenu misiju. 268
slubenika Uprave policije se izjasnilo da su zainteresovani za odlazak u mirovne misije. Od
ukupnog broja 254 mukaraca i 14 ena. Od ukupno zainteresovanih 268 slubenika do sada je
obueno 28 (na kursu u CG ili pojedinanim obukama u inostranstvu) meu kojima se nalazi jedna
ena. U mirovnoj misiji UN na Kipru UNFICYP se trenutno nalaze 4 slubenika Uprave policije.
Mreu ena policajaca Jugoistone Evrope (WPON) su osnovale u novembru 2010. godine u
Sarajevu, nominovane predstavnice devet policijskih slubi i to Albanije, BIH-Federacije, BIHRepublike Srpske, Bugarske, Crne Gore, Hrvatske, Makedonije, Moldavije i Srbije, radi
unaprijeivanja statusa ena u policijskim slubama i poboljanja bezbjednosti ena u regionu.

WPON je uspostavljen uz podrku Asocijacije efova policije Jugoistone Evrope, kao i Programa
Ujedinjenih nacija za razvoj /Centra za kontrolu streljakog i lakog naoruanja u istonoj i
jugoistonoj Evropi (UNDP/SEESAC), koji vri funkciju Sekretarijata WPON-a u okviru projekta
Podrka jaanju principa rodne ravnopravnosti u policijskoj praksi jugoistone Evrope Rad mree
je baziran na preporukama regionalne studije o poziciji ena upolicijskim slubama Jugoistone
Evrope iz 2009. godine. Drugi godinji sastanak Mree ena policajaca u Jugoistonoj Evropi
(WPON) je odran od 1-3 decembra 2011. godine. Tokom drugog godinjeg sastanka razmijenjena
su miljenja i iskustva o pitanjima rodne ravnopravnosti, predstavljanje kandidata za izbor novog
Izvrnog odbora, rasprava o izmjenama i dopunama zadataka Izvrnog odbora i glasanje o tome.
Takoe je razmotrena implementacija godinjeg plana za 2011. godinu i usvojen je godinji plan za
2012. godinu.
U izvjetajnom periodu preduzete su aktivnosti na sprovoenju obaveza drave na
implementaciji Rezolucije 1325 SBUN, koje je potrebno i dalje nastaviti. Takoe, neophodno je
preduzimati mjere i aktivnosti u cilju postizanja balansirane zastupljenosti ena i mukaraca na
mjestima odluivanja.

7. Mediji, kultura i sport

Zakon o medijima zabranjuje objavljivanje informacija i miljenja kojima se podstie
diskriminacija, mrnja ili nasilje protiv osobe ili grupe osoba zbog njihovog pripadanja ili
nepripadanja nekoj rasi, vjeri, naciji, etnikoj grupi, polu ili seksualnoj opredijeljenosti. Zakon o
radio difuziji u lanu 95, stav 3 propisuje obavezu emitera da proizvode i emituju programe
namijenjene svim segmentima drutva, bez diskriminacije, posebno vodei rauna o specifinim
drutvenim grupama kao to su djeca i omladina, manjinske etnike grupe, hendikepirani, socijalno
i zdravstveno ugroeni i dr. Zakon o rodnoj ravnopravnosti propisuje obavezu medija da kroz
programsku koncepciju promoviu rodnu ravnopravnost. Mediji u Crnoj Gori posveuju panju
pitanjima rodne ravnopravnosti. Uoljiv je porast priloga u tampanim i elektronskim medijima o
nasilju uporodici, kao i mjerama koje se preduzimaju u cilju zatite ena i djece rtava nasilja.
Prema izvjetaju Ministarstva kulture, Akcionim planom razvoja kulture za 2011. godinu,
predviene su aktivnosti koje se tiu dostupnosti kulturnih sadraja licima sa invaliditetom, to
ukljuuje i ene sa invaliditetom. Na tom planu u navedenom periodu realizovana je aktivnost
izrade analize dostupnosti kulturnih sadraja, u institucijama kulture koje se finansiraju iz budeta
Ministarstva kulture.
U Ministarstvu kulture, u junu 2012, odran je okrugli sto na temu Rodna ravnopravnost u
kulturi i umjetnosti, a koji je realizovan u saradnji sa Odjeljenjem za poslove rodne ravnopravnosti
Ministarstva pravde i ljudskih prava. Seminar je bio namijenjen zaposlenima u Ministarstvu kulture
i zaposlenima u dravnim institucijama kulture.

Prema izvjetaju Ministarstva kulture primjetna je sve vea upotreba rodnosenzitivnog

jezika u medijima, posebno na javnim servisima, a postepeno i u tampanim medijima.
U izvjetavanom periodu Ministarstvo kulture je sufinansiralo niz projekata koji promoviu
ovu problematiku, i to: Mala kola domae radinosti, projekat samozapoljavanja ena sa sela na
podruju Petnjice; Udahni razliitost, izdahni toleranciju, projekat koji tretira problematiku osoba
sa invaliditetom; Orodnjavanje politika kulture u Crnoj Gori i Zatita i promovisanje enskih
kulturnih dobara: Pripremne aktivnosti za osnivanje Muzeja ena Crne Gore; ensko mapiranje
mediteranskog grada Podgorica; Stari zanati Roma u Crnoj Gori.
Izloba ene danas, zacrtane Planom aktivnosti Ministarstva kulture za period 2011-2012.
godine je u fazi izrade koncepcije i traenja partnera, radi njene realizacije.

Osnovne aktivnosti, prepoznate i Planom aktivnosti za postizanje rodne

ravnopravnosti, Ministarstva za manjinska prava odnosile su se na sprovoenje Strategije
za poboljanje poloaja RAE populacije u Crnoj Gori 2008-2012. U toku 2011. godine, u cilju
sprovoenja Strategije, finansiran je i realizovan sljedei projekat u oblasti kulture:
NVO Romski san, projekat pod nazivom Romska svadba-pozorina predstava,
sa iznosom od 8.000,oo eura.
Mediji u Crnoj Gori posveuju vie panje pitanjima rodne ravnopravnosti i u veoj mjeri
upotrebljavaju rodno senzitivni jezik. Uoljiv je porast priloga u tampanim i elektronskim
medijima o nasilju u porodici, kao i mjerama koje se preduzimaju u cilju zatite ena i djece rtava
nasilja, ali je potrebno i dalje kontinuirano raditi na uvoenju rodno senzitivnih sadraja u
programske eme, kao i edukaciji novinara/ki i upravljakih struktura u medijima na temu rodne
ravnopravnosti. Nadalje, potrebno je nastaviti aktivnosti u cilju orodnjavanja politika i dostupnih
kulturnih sadraja.

8.Institucionalni mehanizmi za kreiranje i sprovoenje politika rodne

ravnopravnosti
Skuptina Crne Gore donijela je Zakon o rodnoj ravnopravnosti 24. jula 2007. godine
(Slubeni list RCG, broj 46/07). Rije je o prvom antidiskriminacionom zakonu u Crnoj Gori, koji je
odredio u kom pravcu treba da se kree ureivanje pitanja rodne ravnopravnosti u novom ustavu
Crne Gore koji je tada bio u pripremi. Predmet ureivanja Zakona o rodnoj ravnopravnosti je nain
obezbjeivanja i ostvarivanja prava po osnovu rodne ravnopravnosti, kao i mjere za eliminisanje
diskriminacije po osnovu pola i stvaranje jednakih mogunosti za uee ena i mukaraca u svim
oblastima drutvenog ivota. Po ovom zakonu, prava po osnovu rodne ravnopravnosti se
obezbjeuju i ostvaruju u skladu sa meunarodnim aktima i opte prihvaenim pravilima
meunarodnog prava (lan 1).
Znaajni institucionalni mehanizmi za zatitu prava ena su Odbor za rodnu ravnopravnost
Skuptine Crne Gore koji je osnovan 2001. godine i Odjeljenje rodnu ravnopravnost Ministarstva

pravde i ljudskih prava (ranije Kancelarija za rodnu ravnopravnost). Poslovi Odjeljenja su vezani za
sprovoenje naela jednakosti i ravnopravnosti polova i implementaciju meunarodnih konvencija
i ugovora, regionalnu saradnju, saradnju sa nevladinim organizacijama. Prema Pravilniku o
unutranjoj organizaciji i sistematizaciji Ministarstva pravde i ljudskih prava u Odjeljenju za
poslove rodne ravnopravnost je predvieno upoljavanje 4 osobe. Trenutno u Odjeljenju radi dvoje
stalno zaposlenih.
Shodno Zakonu o rodnoj ravnopravnosti, sva ministarstva i organi uprave su odredili
slubenike/ce, koji obavljaju poslove koordinatora/ki aktivnosti u vezi pitanja rodne
ravnopravnosti iz svoje nadlenosti i uestvuju u pripremi i sprovoenju Plana aktivnosti.
Odjeljenje za poslove rodne ravnopravnosti ostvaruje redovnu saradnju sa pomenutim
koordinatorima/kama na orodnjavanju politika Vlade. Koordinatori/ke uestvuju u svim obukama
o rodnoj ravnopravnosti koje organizuje Odjeljenje za rodnu ravnopravnost.

U izvjetajnom periodu Odjeljenje za rodnu ravnopravnost je pripremilo odgovore na

dodatna pitanja Komiteta za eliminaciju diskriminacije ena Ujedinjenih nacija. Izvjetaj je
razmatran pred Komitetom u enevi 6. oktobra 2011. godine. Tokom novembra dobijene
su preporuke CEDAW Komiteta koje su prevedene na crnogorski jezik, upuene svim
relevantnim institucijama i predstavljene iroj javnosti. Meu preporukama Komiteta jasno
je izraen zahtjev da se mora pojaati prisutnost Konvencije, Opcionog protokola i optih
preporuka Komiteta u javnosti. Iz navedenog razloga Odjeljenje za rodnu ravnopravnost
koje uz finansijsku podrku UNWOMEN sprovodi projekat Jaanje ekonomskih i socijalnih
prava ena, jedan dio ovogodinjeg projekta osmislilo je na nain, da se jo jednom u
javnosti promovie ova Konvencija, Opcioni protokol i Zakljuni stavovi Komiteta. U okviru
kampanje sprovedene su sledee aktivnosti: tampan je materijal broure u kojima je
objavljena Konvencija i zakljuni stavovi Komiteta UN u vezi sa odbranom Izvjetaja od 06.
10.2011.; tampana je broura koja sadri Opcioni protokol, i flajeri sa tekstom Zakona o
rodnoj ravnopravnosti (Sl.list RCG, 46/07); U svim dnevnim novinama je objavljen tekst
Konvencije i Opcionog protokola; Uraeni su spotovi za TV emitovanje za svih 16
materijalnih lanova Konvencije koji su prikazivani u terminu prije drugog dnevnika na
RTV CG, kao i prije dnevnika u 18.30. na TV Vijesti, i 21.00. na TV Prva; sa
koordinatorima/kama iz lokalnih samouprava podijeljeni su materijali i emitovani spotovi
na lokalnim medijima; predstavnice Odjeljenja za rodnu ravnopravnost uestvovale su u
jutarnjim emisijama na Javnom servisu i TV Vijesti i razgovarale o primjeni CEDAW
Konvencije.
U cilju unaprjeenja znanja o rodnoj ravnopravnosti u teoriji i praksi nosilaca pravosudnih
funkcija Odjeljenje za poslove rodne ravnopravnosti je organizovalo studijsko putovanje u Be za
nosioce pravosudnih funkcija 22-25. februara 2012. Takoe je u maju 2012. godine, u saradnji sa
Centrom za edukaciju nosilaca pravosudnih funkcija organizovan trening trenera/ica iz redova
nosilaca pravosudnih funkcija na temu Zatita socio-ekonomskih prava ena, uz prisustvo
eminentnih profesora i predavaa iz Crne Gore i regiona. Obuka je sprovedena uz podrku
Razvojnog fonda za ene Ujedinjenih nacija (UNWOMEN). S tim u vezi, uraen je program obuke o
rodnoj ravnopravnosti za nosioce pravosudnih funkcija koji je ukljuen u redovni plan obuke
Centra.

Takoe je, u oktobru 2012. godine, izraeno Interno upustvo Ministarstva za ljudska i
manjinska prava za postupanje po predstavkama kojima se ukazuje na diskriminaciju po osnovu
pola.
U sklopu redovnih aktivnosti iz djelokruga rada Odjeljenja za poslove rodne ravnopravnosti,
u aprilu 2012, organizovan je III seminar za nastavnike graanskog vaspitanja i obrazovanja na
temu rodne ravnopravnosti. Takoe, u saradnji sa Ministarstvom odbrane organizovano je 8 obuka
za pripadnike/ce Vojske Crne Gore na temu Rodna ravnopravnost i Rezolucija 1325 SBUN;
Odjeljenje za rodnu ravnopravnost je u saradnji sa NVO Liga ena glasaa organizovalo radionicu na
temu Implementacija Rezolucije Ujedinjenih nacija 1325 ene, mir i bezbijednost ka izradi
akcionog plana, 15. juna 2012. Cilj radionice je bio da se napravi presjek stanja u odnosu na
implementaciju Rezolucije i formuliu konkretne preporuke u svrhu efikasnije primjene ovog
dokumenta. Uesnici/e su bili predstavnici/e Ministarstva odbrane, Ministarstva vanjskih poslova i
evropskih integracija, Vojske Crne Gore, Uprave policije, Policijske akademije, Uprave pomorske
sigurnosti i NVO Anima.
U organizaciji Ministarstva finansija i Programa za razvoj kapaciteta (CDP) u aprilu 2012.
organizovana je radionica na temu Rodno odgovorno budetiranje za zaposlene u organima
dravne uprave.
U okviru programa strunog usavravanja dravnih slubenika/ca i namjetenika/ca koji
realizuje Uprava za kadrove Crne Gore jedan od sadraja je uvoenje naela rodne ravnopravnosti u
praksu. Cilj programa je upoznavanje sa osnovnim naelima rodne ravnopravnosti, sa primjenom
Zakona o rodnoj ravnopravnosti, kao i pruanje smjernica za uvoenje naela rodne ravnopravnosti
u praksu. Program se sprovodi od 2007. godine.
Pored dva nacionalna mehanizma za rodnu ravnopravnost (u Skuptini i u Vladi Crne Gore)
radi se na uspostavljanju lokalnih mehanizama za rodnu ravnopravnost u etrnaest optina sa
kojima je potpisan Memorandum o saradnji (Niki, Bijelo Polje, Pljevlja, Berane, Cetinje, Kotor,
Budva, Bar, Herceg Novi, Ulcinj, Tivat, Danilovgrad, Kolain i Mojkovac). U tim optinama rade lica
koja su obuena za sprovoenje naela rodne ravnopravnosti u lokalnoj zajednici, kao i
komisije/savjeti za rodnu ravnopravnost pri skuptinama optina. U optinama Bar, Budva, HercegNovi, Pljevlja, Niki, Bijelo Polje, Budva su usvojeni lokalni akcioni planovi za postizanje rodne
ravnopravnosti. U optinama Pljevlja, Budva i Bar, skuptine optina usvojile su Odluku o rodnoj
ravnopravnosti. U optinama Pljevlja, Berane, Bijelo Polje, Bar, Budva i Cetinje, Odjeljenje za
poslove rodne ravnopravnosti u saradnji sa Misijom OSCE u Crnoj Gori, je organizovalo kurseve za
rad na raunaru i kurseve engleskog jezika za tee zapoljive kategorije ena.

Regionalna saradnja sa mehanizmima za rodnu ravnopravnost se kontinuirano

ostvaruje, kroz redovnu komunikaciju i uestvovanjem na regionalnim skupovima na
razliite teme koje se tiu rodne ravnopravnosti. Predstavnici/e Odjeljenja za rodnu
ravnopravnost, u izvjetajnom periodu, uestvovali/e su na sledeim regionalnim
skupovima: I regionalni seminar Savjeta Evrope posveen promovisanju Konvencije o
sprjeavanju i borbi protiv nasilja nad enama i nasilja u porodici odran u Sarajevu 24-25.
oktobra 2011. godine; Regionalna konferencija Uee ena u politici kao faktor dutvenog

razvoja odrana u Budvi 12-14. decembar 2011. godine; 5. Sastanak regionalne inicijative
za umreavanje institucija odran u Aranelovcu 23-24. maja 2012. godine; Meunarodna
konferencija Cetinjski parlamentarni forum: ene, mir, bezbjednost dvije godine kasnije
u organizaciji Skuptine Crne Gore, odrana u Beiima 25-26. juna 2012. godine;
Regionalna Konferencija Gdje su Romkinje danas Sarajevo 11-13. oktobar 2011. godine;
Regionalni skup Osnaivanje ena na mjestima odluivanja i postizanje rodne
ravnopravnosti na putu ka EU 23-24. septembar 2011. u Pritini; Regionalna Konferencija
Uee ena na lokalnom nivou 9-12. septembar 2011. godine u Bitolju.
U cilju unaprjeenja saradnje sa nevladinim organizacijama koje se bave pitanjima rodne
ravnopravnosti tokom izvjetajnog perioda nastavljeni su redovni susreti Foruma za dijalog sa
organizacijama civilnog drutva iz oblasti rodne ravnopravnosti. U toku izvjetajnog perioda
odrana su dva sastanka Foruma na sledee teme: VIII sastanak bio je posveen predstavljanju
Preporuka CEDAW Komiteta Ujedinjenih nacija; IX sastanak je bio posveen Rodnoj ravnopravnosti
na lokalnom nivou.

U skladu sa preporukama Komiteta za eliminaciju diskriminacije ena UN kojima je jasno

izraen zahtjev za kadrovsko i finasijsko jaanje Odjeljenja za rodnu ravnopravnost, za izdvajanjem
budetskih sredstava od strane svih organa i institucija za sprovoenje aktivnosti u cilju postizanja
rodne ravnopravnosti, kao i za voenje statistike razvrstane po polu od strane svih organa,
institucija i privrednih subjekata, neophodno je preduzeti mjere za realizaciju navedenih
preporuka.

III Aktivnosti civilnog drutva u skladu sa PAPRR

Realizovane aktivnosti:

enska mrea SSCG

1. U naznaenom periodu Crne Gora je je radno zakonodavstvo usklaivala sa Evropskim
zakonodavstvom, pa su SSCG i enska mrea SSCG imali znaajan doprinos na donoenje to
kvalitetnijih zakonskih rjeenja , kako bi se to bolje zatitila prava ena iz rada i po osnovu rada.
Prema predlagaima ovoh zakona uputili smo ogroman broj primjedbi i sugestija. Na inicijativu i
konkretno uee , predstavnice nae mree, u izradi Zakona o spreavanju zlostavljanja na radu
nedavno je i doneen ovaj Zakon. Takoe, smo uputili odreene primjedbe i sugestije na Zakon o
djeijoj i socijalnoj zatiti, koji, koliko nam je poznato, nije jo usvojen. S obzirom da sindikati nijesu
imali svoje predstavnike u radnoj grupi za izradu ovog Zakona, to smatramo propustom, ne znamo
da li je neto od naih primjedbi prihvaeno. Takoe, u kontinuitetu smo pratili, primjenu i

potovanje tih zakona. Naravno te aktivnosti moraju biti realizovane uz pomo Granskih sindikata i
nadlenih inspekcijskih organa.
2. Poto je u toku izrada novog Opteg kolektivnog ugovora, kao i potpisivanje Granskih
kolektivnih ugovora, insistirali smo, da se u svim kolektivnim ugovorima nae lista enskih pitanja ,
a koja se tiu zatite ena na radnom mjestu , uslovima rada, te stvaranja uslova za dostojanstven
ivot zaposlenih ena, njihove djece i porodice uopte.
3. Nakon Kongresa SSCG, koji je odran krajem prole godine, enska mrea SSCG se
transformisala u Odbor za rodnu ravnopravnost SSCG. Odbor pored sindikalnih aktivistica
sainjavaju i kolege sindikalci iz veine granskih sindikata. Razlog za ovu promjenu vieli smo u
jaem i snanijem djelovanju nae organizacije na polju zatite enskih prava iz rada i po osnovu
rada.
4. U navedenom periodu posebno smo se angaovali na sindikalnom organizovanju
zaposlenih u oblasti trgovine i uslunih djelatnosti. Poznata je injenica da sektor trgovine u Crnoj
Gori zapoljava oko 31 hiljadu radnika od ega ene ine oko 20 hiljada. Miljenja smo da jedino
koordiniranom akcijom svih socijalnih partnera i svih relevantnih inilaca i nadlenih dravnih
organa, problemi ovih zaposlenih se mogu svesti na podnoljiv nivo.
5. S obzirom da je nedavno usvojen Zakon o zabrani zlostavljanja na radu,, odradili smo vie
edukativnih seminara, na kojima smo nae lanstvo upoznali sa odredbama ovog Zakona, te
pravima koja proistiu iz njega. Ovu aktivnost su sprovodili edukatori SSCG.
6. I u ovom periodu, vodili smo aktivnosti na u cilju bolje zdravstvene zatite zaposlenih
ena i insistirali da se u granskim kolektivnim ugovorima ugradi obaveza poslodavaca da jednom
godinje obezbijede besplatne sistematske preglede za ene.
7. Kao i svake godine i ove godine smo zajedno sa svojim kolegama obiljeili 7 oktobar Dan
borbe za dostojanstven rad, kao i dan borbe protiv nasilja nad enama, Press konferencijama,
stavljajui akcenat na potovanje i primjenu zakonske regulative u zatiti prava ena ,
prevazilaenju siromatva meu enama , usklaivanju privatnog i profesionalnog ivota ,
suzbijanju svih vidova diskriminacije nad enama , smanjenje uea ena u sivoj ekonomiji, boljoj
zdravstvenoj zatiti, veem ueu ena u organima SSCG, a time i u jaanju sindikalnog pokreta.
8. U novembru mjesecu 2011. god odrana je 12 Meunarodna Sindikalna enska kola u
organizaciji Meunarodne konfederacije sindikata u Viljnusu- Litvanija, na temu: "Jaanje ena u
sindikatu". Na koli su usvojena i odreena dokumenta i date preporuke lanicama kako na
nacionalnom nivou da utiu na probleme nepotovanja enskih prava, te ublaavanju svih vidova
diskriminacije na radnom mjestu.
8. Od 13-15 juna 2012. god u organizaciji MKS i Odbora za rodnu ravnopravnost SSCG,u
Podgorici odran je seminar za nae lanice, na temu: " Jaanje kapaciteta zaposlenih ena i
umreavanje na Zapadnom Balkanu". Na seminaru je zakljueno da u svim zemljama u regionu ene
se suoavaju sa nezaposlenou, teko dobijaju posao, jer su obino u reproduktivnom dobu, pa
poslodavci znaju da e koristiti porodiljsko otsustvo.

9. Predsjednica odbora za rodnu ravnopravnost SSCG i lan Savjeta za zatitu od

diskriminacije, te da je to jo jedna mogunost i prilika da se preko tog tijela, koje je formirala Vlada
Crne Gore, rjeavaju odreeni problemi kako zaposlenih ena , tako i ena uopte.
NVO ene za bolje sjutra
NVO-a ene za bolje sjutra iz Bijelog Polja u periodu decembar 2011.godine do septembra
2012. godine u okviru projekta: ,,PROMOCIJA RODNE RAVNOPRAVNOSTI NA SJEVERO-ISTOKU
CRNE GORE, Faza III,, pod pokroviteljstvom FONDATION CARITAS LUXEMBOURG - Kancelarija u
Beranama realizovala je u Optinama: Bijelo Polje, Berane, Plav, Andrijevica i Roaje sljedee
aktivnosti:

7.12.2011. godine u Bijelom Polju realizovali smo radionicu na temu ,Rodna

ravnopravnost u Osnovnoj koli u Suici za graane/graanke Mjesne zajednice
Korita. U okviru teme obraene su podteme: *POL i ROD; *Rodna ravnopravnost; *
Predrasude /Stereotipi; *Analiza uloge ene; *Analiza uloge mukarca; *Zato je
potrebna rodna ravnopravnost? *Vjeba Pobjednica - Gubitnica.
Na radionici uesnicima je podijeljen promotivni materijal: cegeri sa porukom
projekta ,,MUKARCI I ENE = RODNA RAVNOPRAVNOST,, i flajeri sa sadrajem:
pojmova pola i roda, rodne ravnopravnosti, injenica poloaja ena na selu, na ta
ene imaju pravo, o 15. oktobru Svjetskom danu ena sa sela, poruka projekta. Na
radionici je bilo 15 uesnika/uesnica, meu njima 11 uesnica i 4 uenika.
10.12.2011. godine realizovali smo performans u Mjesnoj zajednici Korita.
U okviru Kampanje 16 dana aktivizma protiv nasilja nad enama koja se realizuje
od 25. Novembra - Meunarodnog dana borbe protiv nasilja nad enama do 10.
Decembra Meunarodnog dana ljudskih prava realizovale smo performans u
pomenutoj mjesnoj zajednici. Tokom akcije dijelili smo graanima/graankama
majice sa porukom projekta MUKARCI I ENE = RODNA RAVNOPRAVNOST i
promotivni materijal flajere.
16.12.2011. godine u Bijelom Polju realizovali smo radionicu na temu Rodna
ravnopravnost za graane/graanke Mjesne zajednice Loznice Obrov, u
prostorijama Mjesnog Centra u Rasovu. Na radionici je bilo 20 uesnika/uesnica,
meu njima 9 uesnica i 11 uesnika.
29.12.2011. u Bijelom Polju realizovali smo radionicu na temu ,,Rodna
ravnopravnost,, za graane/graanke Mjesne zajednice Kanje u Osnovnoj koli
,,MLADOST,, u Kanjama. Na radionici je bilo 22 uesnika/uesnica, meu njima 18
uesnica i 4 uesnika.
24.01.2012. godine realizovali smo performans u Mjesnoj zajednici Kanje. Tokom
performansa, koji je trajao oko 1h, graanima smo dijelili promotivni materijal:
flajere i majice sa porukom projekta MUKARCI I ENE=RODNA
RAVNOPRAVNOST.
Realizovali smo i performans u Mjesnoj zajednici Loznice-Obrov.
23.03.2012. godine u Beranama realizovali smo radionicu na temu Rodna
ravnopravnost, za graane/graanke Mjesne zajednice Dapsii u Dapsiima u

Osnovnoj koli Podruno odjeljenje Radomir Mitrovi. Na radionici je bilo 19

uesnika/uesnica, meu njima 8 uesnica i 11uesnika.
26.03.2012. godine u Beranama realizovali smo radionicu na temu Rodna
ravnopravnost za graane/graanke Mjesne zajednice Donje Zaostro u Donjem
Zaostru u prostorijama seoskog Doma. Na radionici je bilo 23 uesnika/uesnica,
meu njima 16 uesnica i 7 uenika.
29.03.2012. godine u Beranama realizovali smo radionicu na temu ,,Rodna
ravnopravnost,, za graane/graanke Mjesne zajednice Trpezi u Trpezima u
prostorijama seoske Ambulante. Na radionici je bilo 13 uesnika/uesnica, meu
njima 9 uesnica i 4 uenika.
05.04.2012.godine realizovali smo performans/akciju u Mjesnoj zajednici Dapsii.
06.04.2012. godine realizovali smo performans u Mjesnoj zajednici Trpezi.
09.04.2012. godine realizovali smo performans u Mjesnoj zajednici Donje Zaostro.
24.05.2012. godine u Plavu realizovali smo radionicu na temu Rodna
ravnopravnost za graanke/graane Mjesne Zajednice Plav u sali optine.
Na radionici je bilo 24 uesnika/uesnica, meu njima 8 uesnica i 16 uenika.
25.05.2012. godine u Plavu realizovali smo radionicu na temu Rodna
ravnopravnost za graane/graanke Mjesne Zajednice 2. Avgust Gusinje u
prostorijama Doma kulture u Gusinju.
Na radionici je bilo 20 uesnika/uesnica, meu njima 15 uesnica i 5 uenika.
30.05.2012. godine u Plavu realizovali smo radionicu na temu Rodna
ravnopravnost za graane/graanke Mjesne Zajednice Murino u prostorijama
Doma kulture. Na radionici je bilo 12 uesnika/uesnica, meu njima 4 uesnice i 8
uesnika.
16.06.2012. godine realizovali smo performans/akciju u Mjesnoj zajednici Plav.
23.06.2012. godine realizovali smo performans u Mjesnoj zajednici 2.Avgust
Gusinje.
30.06.2012. godine realizovali smo performans u Mjesnoj zajednici Murino.
23.07.2012. godine u Andrijevici realizovali smo radionicu na temu Rodna
ravnopravnost za graanke/graane Mjesne Zajednice Andrijevica u sali optine.
Na radionici je bilo 25 uesnika/uesnica, meu njima 17 uesnica i 8 uesnika.
25.07.2012. godine u Andrijevici realizovali smo radionicu na temu Rodna
ravnopravnost za graane/graanke Mjesne Zajednice Kralje u prostorijama
Doma. Na radionici je bilo 15 uesnika/uesnica, meu njima 12 uesnica i 3
uesnika.
28.07.2012. godine u Andrijevici realizovali smo radionicu na temu Rodna
ravnopravnost za graane/graanke Mjesne Zajednice Seoce u prostorijama Doma.
Na radionici je bilo 14 uesnika/uesnica, meu njima 13 uesnica i 1 uesnik.
13.08.2012. godine realizovali smo performans/akciju u Mjesnoj zajednici Seoce.
17.08.2012. godine realizovali smo performans u Mjesnoj zajednici Kralje.
23.08.2012. godine realizovali smo performans u Mjesnoj zajednici Andrijevica.
11.09.2012. godine u Roajama realizovali smo radionicu na temu Rodna
ravnopravnost za graanke/graane Mjesne Zajednice Seonica u Seonici u
prostorijama iste. Na radionici je bilo 25 uesnika/uesnica, meu njima 24
uesnika i 1 uesnica.

12.09.2012. godine u Roajama realizovali smo radionicu na temu Rodna

ravnopravnost za graane/graanke Mjesne Zajednice Bievo u Osnovnoj koli
,,Milun Ivanovi,, u Bievu. Na radionici je bilo 24 uesnika/uesnica, meu njima 10
uesnica i 14 uesnika.
13.09.2012. godine u Roajama realizovali smo radionicu na temu Rodna
ravnopravnost za graane/graanke Mjesne Zajednice Baa u Osnovnoj koli
Miroslav urovi u Bai. Na radionici je bilo 10 uesnika/uesnica, meu njima
7 uesnica i 3 uesnika.

NVO SOS telefon za ene i djecu rtve nasilja Podgorica

4.3. Zdravlje
Cilj 4.3.3. Unaprijediti edukaciju o rodno osjetljivoj zdravstvenoj zatiti.
Mjere:
Edukacija zdravstvenog osoblja iz podruja: nenasilne komunikacije, seksualne etike, rodne
ravnopravnosti;
Rezultati:
U okviru projekta Jaanje kapaciteta nacionalnih stejkholdera za gender probleme vezane za
implementaciju nacionalnog odgovora za HIV/AIDS postignuti su sljedei rezultati:

Izvren pregled i analiza meunarodnih dokumenata, postojeih zakona, strategija i politika u

Crnoj Gori vezanih za rodna pitanja i njihovog uticaja na HIV vulnerabilnost,
Ispitana znanja, stavovi i postojee prakse u radu ustanova i organizacija civilnog drutva, u vezi
sa rodnim pitanjima i njihovim uticajem na HIV vulnerabilnost ciljnih grupa
Izvrena analiza korisnikih grupa od strane pruaoca usluga, pregled rodnih uloga unutar tih
grupa, i uticaj tih uloga na HIV vulnerabilnost.
Na osnovu istraivanja dizajniran program obuke za predstavnike policije, pravosua, ljekare,
socijalne radnike, novinare i NVO na temu rodna ravnopravnost u kotekstu HIV/AIDS.
Odrana 4 treninga za ukupno 110 predstavnika vladinog (policije, pravosua, ljekare, socijalne
radnike) i nevladinog sektora o rodno utemeljenim principima u odgovoru na HIV / AIDS u
Crnoj Gori
20 predstavnika medija obueno i osnaeno za aktivno uee u integraciji rodno utemeljenih
principa u odgovoru na HIV / AIDS u Crnoj Gori
Realizovan trening za trenere za 10 ljekara koji sprovode edukativne programe u oblasti
HIV/AIDS-a.
U cilju poboljanju rodne komponente u implementaciji nacionalnog odgovora za HIV/AIDS
formirana je radna grupa za oblast rodne ravnopravnosti koja ima u zadatak da u kontinuitetu:

Sprovodi rodnu analizu o mjerama i aktivnostima koje se sprovode u okviru odgovora na

HIV (uz pomo implementatora projekata detektuje razlike u problemima, potrebama,
ulogama, odgovornostima i ogranienjama ena, mukaraca i transrodnih osoba, kao i
prepoznavanje uticaja te razlike na faktore rizika i zatite od HIV-a,)
De^inisis e set indikatora neophodnih za rodne analize u cilju kvalitetnijeg monitoringa
(Razviti rodno osetljive pokazatelje za prac enje napretka i uticaj programa, politika i

aktivnosti, u okviru odgovora na HIV epidemiju, na ene, mukarce i transrodne osoba, koji
e omoguiti kvalitativni i kvantitativni monitoring i evaluaciju HIV- AIDS- intervencije

Pomoi implementatorima programa da u svojim projektima i izvjetajima u skladu sa
postavljenim indikatorima ukljue gender komponentu kao dodatnu vrijednost projekta i
rezultata projekta.
Pomoi svim stejgholderima u Programu da razviju analiz rodnih uloga unutar korisnikih
grupa Projekta
Urade analizu postojeih programa zdravstvene obuke u cilju Integrisanja rodnih pitanja i
sprovoenja rodno osjetljivih obuka / obrazovanja u svim oblastima, posebno u oblasti
stigme i diskrimimacije
4.4. Nasilje nad enama
Cilj 4.4.3. Sprovoenje istraivanja i unaprjeenje statistike.
Mjere:Sprovee se istraivanja o nasilju nad enama i ukljuiti podaci iz dravnih
institucija;
Radie se na sistematskom prikupljanju statistikih podataka svih relevantnih institucija o
sluajevima nasilja nad enama;
Rezultati:
Sprovedeno istraivanje na temu nasilje u porodici-rodno zasnovano nasilje Istraivanje
obezbijedilo podatake koji precizno definisu problem, uslove zatite i slabe tacke intervencije u
svim fazama, ali i mogunosti i potencijale za efikasniju implementaciju zakona i politika.
Monitoring je bio usmjeren ka institucijama koje imaju presudan znaaj za unaprjeenje i primjenu
zakonodavstva i procedura koje reguliu nasilje nad enama i obuhvata period od 1.01.2011.do
31.12.2011.
U svrhu istraivanja raeno je: Analiza prava; Analiza normativnih dokumenata; Analiza
unutranjih dokumenata, Sekundarna analiza statistikih podataka, monitoring sprovoenja zakona
u sudu, policiji, tuilatvu, centru za socijalni rad.

Cilj 4.4.6. Podizanje svijesti javnosti o problemu nasilja nad enama.

Mjere:Obiljeavae se Kampanja 16 dana aktivizma protiv nasilja nad enama;
U svrhu organizovanja kampanja tampae se pratei materijal;
Rezultati:
U cilju efikasnije reakcija drutva u procesu prevencije i eliminacije nasilja nad enama i
osnaivanja graanske odgovornost I aktivizma u zatiti prava na ivot bez nasilja, SOS telefon je u
okviru kampanje 16 dana aktivizma protiv nasilja nad enama realizovao:

Jednodnevni panel na temu enski aktivizam u zatiti prava na ivot bez nasilja na kojoj je
prisustvovalo 30 predstavnica enskog NVO sektora.
Javnu prezentaciju enskog aktivizma za predstavnike institucija, ambasada, domaih i
meunarodnih organizacija, medija.
Okrugli stolovi za predstavnike institucija na temu meusektorska saradnja-uslov
prevencije nasilja u Bijelom Polju, Ulcinju i Podgorici.
Organizovani tandovi sa publikacijama i propagandnim materijalom enskih grupa u
oblasti zatite ena od nasilja.
Izraene Preporuke za efikasnije djelovanje u oblasti zatite ena od nasilja za institucije,
vladu i NVO.
tampano 30 000 informatora/lifleta sa informacijama o mogunostima zatite rtava
nasilja u skladu sa zakonom o zatiti od nasilja u porodici koji su distribuiranu u 5
crnogorskih gradova, u svim javnim ustanovama kako bi bili dostupni svim graanima.
U okviru projekta Poboljanje zatite i socijalne sigurnosti rtava porodinog nasilja u
Podgorici, tampan je Informator sa informacijama o mogunostima zatite rtava nasilja u
svim institucijama i NVO-ima, kontakt telefonima, to je bilo od izuzetnog znaaja za osobe
sa iskustvom nasilja i potencijalne rtve.
4.5. Ekonomija i odrivi razvoj
4.5.A Smanjenje nezaposlenosti
Cilj 4.5.1. Poveanje zaposlenosti ena i smanjivanje nezaposlenosti.
Mjere: Uradie se istraivanje Identifikacija oblika diskriminacije ena pri
zapoljavanju i uradie program protiv diskriminacije ena na tritu rada;
Rezultati:

Izvrena Identifikacija oblika diskriminacije ena u radnom odnosu i pri zapoljavanju kroz
30 intervjua i dvije fokus grupe sa ukupno 50 ena rtava porodinog nasilja iz Podgorice,
Bijelog Polja i Ulcinja
Ojaana saradnja izmeu vlade i civilnog drutva za zatitu radnih prava ena (sud,
tuilatvo, kancelarija Ombudsmana i NVO
Definisani postojei problemi u ovoj oblasti na institucionalnom nivou i date preporuke za
poboljanje stanja
Napravljen okvirni plan budueg djelovanja
Stvoreni uslovi za izradu i implementaciju programa protiv diskriminacije ena na tritu
rada (Izraena analiza prava. Definisani postojei problemi i mogua rjeenja; Akcije koje
treba preduzeti:; Prepoznati potencijali, snage i mogunosti)
Izraen nacrt Strategije Unaprjeenje enskih ekonomskih i socijalnih prava u Crnoj Gori
Podizanje svijesti ena o radnim pravima i principu jednakog pristupa zapoljavanju kroz
radio emisije u Podgorici, Bijelom Polju i Ulcinju, tekstove u tampanim medijima i podjelu
tampanog istraivanja)

Rezime Izvjetaja o ostvarivanju Plana aktivnosti za postizanje rodne

ravnopravnosti u Crnoj Gori
za period jul 2011. do jul 2012.

Vlada Crne Gore, na sjednici od 31. jula 2008. godine, je usvojila Plan aktivnosti za
postizanje rodne ravnopravnosti u Crnoj Gori (2008-2012). Plan aktivnosti (PAPRR) predstavlja
razvojni dokument za implementaciju politike rodne ravnopravnosti. Zasnovan je na
meunarodnim i domaim pravnim izvorima koji tretiraju problematiku rodne ravnopravnosti.
PAPRR je izdvojio sledee oblasti djelovanja: evropske integracije, obrazovanje, zdravlje, nasilje nad
enama, ekonomija i odrivi razvoj, politika i odluivanje, mediji i kultura i institucionalni
mehanizmi za kreiranje i sprovoenje politika rodne ravnopravnosti. U svakom podruju je
odreen strateki cilj, ciljevi, kao i mjere koje treba preduzeti. Odreeni su i nosioci odgovornosti,
partneri i vremenski period realizacije. Prvi izvjetaj o ostvarivanju Plana aktivnosti za (PAPRR) za
period avgust 2008. do decembra 2009. godine razmotren i usvojen na sjednici Vlade u junu
mjesecu 2010 godine, drugi izvjetaj o ostvarivanju Plana aktivnosti (PAPRR) za period decembar
2009. do juna 2011. godine razmotren je i usvojen na sjednici Vlade u oktobru mjesecu 2011.
godine.
Ovaj Izvjetaj sadri ocjenu stanja rodne ravnopravnosti u navedenim oblastima, rezultate
sprovedenih mjera, i preporuke kako unaprijediti uvoenje principa rodne ravnopravnosti.
Izvjetaj je zasnovan na izvjetajima o preduzetim mjerama koje su dostavila sledea ministarstva i
organi uprave: Ministarstvo vanjskih poslova i evropskih integracija, Ministarstvo odbrane,
Ministarstvo unutranjih poslova, Ministarstvo nauke, Ministarstvo kulture, Ministarstvo odrivog
razvoja i turizma, Ministarstvo za manjinska prava, Ministarstvo rada i socijalnog staranja,
Ministarstvo zdravlja, Ministarstvo prosvjete i sporta, Ministarstvo za informaciono drutvo i
telekomunikacije, Uprava policije, Uprava za nekretnine, Zavod za zapoljavanje, Zavod za
statistiku, Zavod za kolstvo, Zavod za udbenike i nastavna sredstva, Institut za javno zdravlje,
Centar za struno obrazovanje, Direkcija za mala i srednja preduzea kao i aktivnostima koje je
realizovalo Odjeljenje za rodnu ravnopravnost Ministarstva pravde i ljudskih prava, kao i
aktivnostima organizacija civilnog drutva. Aktivnosti su realizovane iz budetskih sredstava
nosioca aktivnosti, kao i iz donacija. U svim navedenim oblastima realizovan je veliki broj aktivnosti
kroz saradnju institucija i uz pomo meunarodnih organizacija, meutim, potrebno je nastaviti sa
efikasnijim sprovoenjem svih predvienih mjera kako bi se rodna ravnopravnost postigla u
navedenim oblastima.
Kada je u pitanju ostvareni napredak u navedenim oblastima moemo rei da u oblasti
Evropskih integracija, Ministarstvo vanjskih poslova i evropskih integracija, kroz obavljanje
poslova koji se odnose na upravljanje procesom pridruivanja i pristupanja Crne Gore Evropskoj
uniji, realizacije mjere uspostavljene Planom aktivnosti za postizanje rodne ravnopravnosti u Crnoj
Gori u oblasti evropskih integracija, te da se ove aktivnosti odvijaju kontinuirano. Osim toga,
potrebno je i dalje raditi na ukljuivanju evropskih standarda iz rodne ravnopravnosti u nacionalno

zakonodavstvo, pratiti i primjenjivati propise Ujedinjenih nacija i Savjeta Evrope iz ove oblasti, kao i
orodniti politike i sva unutranja akta.
U oblasti Obrazovanje uoljiv je podatak da ene u veem broju zavravaju fakultete i
magistarske nauke, meutim, u malom broju su zastupljene na mjestima direktorki osnovnih i
srednjih kola. Iako se radi se na suzbijanju rodnih stereotipa u nastavnim planovima i programima,
jo uvijek nije postignut zadovoljavajui nivo u ovoj oblasti. Svakako je pozitivno to se kroz
predmet graansko vaspitanje izuavaju pitanja rodne ravnopravnosti i nasilja u porodici. Takoe,
sprovedene su aktivnosti na edukaciji nastavnog osoblja za graansko vaspitanje o rodnoj
ravnopravnosti. I pored velikih pomaka, potrebno je i dalje raditi na poveanju ukljuenosti romske
i egipanske populacije u obrazovni sistem i sprovoditi mjere u cilju sprjeavanja odliva romskih
djevojica i djeaka iz osnovnih i srednjih kola.
Kada je u pitanju oblast Zdravlje sproveden je znaajan broj aktivnosti na unaprjeenju
znanja o zdravlju i reproduktivnom zdravlju, poboljanju dostupnosti zdravstvene zatite mladih
oba pola to doprinosi boljoj preventivi. U organizaciji Ministarstva zdravlja je u toku prethodnog
perioda odran veliki broj radionica, skupova, meunarodnih kongresa na kojima su prisustvali
strunjaci iz razliiti oblasti i stavljen poseban akcent na pristupanost zdravstvene zatite, naroito
pripadnicima/ama marginalizovanih grupa-Romkinje, ene sa ruralnog podruja i ene sa
invalididitetom, sa naroitom panjom u pravcu edukacije zdravstvenih radnika na pruanju
zdravstvene zatite tim licima, kao i definisani reformski ciljevi, koji se, izmeu ostalog, ogledaju i u
tome da se uvode nacionalne i meunarodne klinike smjernice, standardi i protokoli, ojaava se
specijalistiko-ambulantna djelatnost, akutna i neakutna bolnika obrada, a radi se i na definisanju
obaveznog paketa usluga na sekundarnom i tercijarnom nivou. Takoe je aktivno uee
zdravstvenih ustanova bilo i u obiljeavanju znaajnih datuma u oblasti zdravstvene zatite, te
saradnje sa civilnim sektorom i meunarodnim partnerima. Tokom izvjetajnog perioda u Institutu
za javno zdravlje pokrenut je niz inicijativa za realizaciju PAPRR-a u domenu zatite zdravlja.
Realizovan je i niz aktivnosti unaprjeivanja i ouvanja zdravlja u okviru redovne djelatnosti
Instituta, ali se, zahvaljujui PAPRR u prvi put istakao znaaj uvaavanja rodno senzitivne politike
zatite zdravlja. U oblasti zdravlja potrebno je nastaviti kontinuirano raditi na realizaciji ve
planiranih programa i raditi na planiranju novih programa i njihovoj realizaciji. Za efikasniju
primjenu Zakona o rodnoj ravnopravnosti u zdravstvenom sektoru potrebno je raditi na specifinoj
edukaciji zdravstvenih radnika. Postojee programe preventivne djelatnosti, po svim populacionim
grupama, potrebno je doraditi i uiniti ih rodno senzitivnim. Potrebno je inicirati i provoditi rodno
osjetljiva istraivanja za praenje indikatora zdravlja stanovnitva oba pola i, na osnovu dobijenih
rezultata, uraditi i realizovati programe prevencije i promocije zdravlja.
Poslednjih godina sproveden je niz aktivnosti u cilju suzbijanja nasilja nad enama i nasilja
u porodici kroz saradnju relevatnih institucija i nevladinih organizacija koje se bave ovim pitanjem.
Takoe, kroz edukaciju i organizovanje kampanja 16 dana aktivizma protiv nasilja nad enama
podignuta je svijest javnosti o ovom problemu to je doprinijelo vidljivosti fenomena nasilja u
porodici. U cilju realizacije predvienih mjera iz PAPPR-a , kao i u okviru realizacije IPA programa
za rodnu ravnopravnost (koji zajedniki realizuju Odjeljenje za rodnu ravnopravnost i UNDP uz
podrku Evropske unije) u oktobru 2011. godine organizovana je radionica na kojoj je u saradnji sa

relevantnim institucijama i NVO izraen Protokol o postupanju u sluajevima nasilja u porodici.

Protokol je usaglaen sa svim relevantnim institucijama, a zatim 25. novembra 2011. godine na
Meunarodni dan borbe protiv nasilja nad enama i potpisan. Potpisnici Protokola su: Ministarstvo
pravde, Ministarstvo prosvjete i sporta, Ministarstvo zdravlja, Ministarstvo rada i socijalnog
staranja, Vrhovni sud, Vrhovno dravno tuilatvo, Vijee za prekraje i Uprava policije.
Uprava policije kao nosilac odgovornosti iz PAPRR-a je preduzela mjere koje se odnose na
slijedee ciljeve i podciljeve: 4.4.Nasilje nad enama; 4.4.2 Jaanje sistema zatite ena od nasilja;
4.4.3 Sprovonje istraivanja i unaprjeenje statistike.
Takoe se u okviru kampanje 16 dana aktivizma za borbu protiv nasilja nad enama
organizuju razliite edukativne, promotivne, izdavake i druge aktivnosti u kojima osim resornih
ministarstava uestvuju i meunarodne organizacije i nevladin sektor. Meutim u ovoj oblasti,
neophodno je i dalje raditi na efikasnijoj primjeni Zakona o zatiti od nasilja u porodici i ojaati
meuresorsku saradnju u cilju potpune zatite rtava nasilja kroz primjenu Protokola o postupanju
u sluajevima nasilja u porodici.
U oblasti Ekonomija i odrivi razvoj sproveden je niz aktivnosti u okviru programa aktivne
politike zapoljavanja, sa posebnim akcentom na tee zapoljiva lica. Evidentno je da znaajan broj
ena od ukupnog broja nezaposlenih se obuava za razne vidove programa strunog
osposobljavanja i programa pripreme za trite rada.
Neophodno je raditi na podsticanju preduzetnitva kod ena budui da podaci pokazuju da
mali broj ena posjeduje preduzee u Cnoj Gori. Osnaivanje ena, kroz pruanje podrke njihovom
preduzetnikom potencijlu, kao i stvaranje povoljnog poslovnog ambijenta za ukljuivanje ena u
preduzetnitvo, doprinosi otvaranju novih radnih mjesta i rzvoju sektor mlih i srednjih
preduze i preduzetnitv, i dugorono gledano utie na promjenu drutvenih vrijednosti.
Posjedovanje preduzea je kljuni korak ka drutveno-ekonomskoj jednakosti ena i
mukaraca. Direkcija za razvoj malih i srednjih preduzea je prepoznala vanost ovog segmenta,
stoga je u Strategiji razvoja malih i srednjih preduzea 2011-2015.kao jedan od prioritetnih
zadataka koji e doprinijeti jaanju konkurentnosti MSP i promociji preduzetnitva
uvrstila Podsticanje enskog preduzetnitva kroz niz predloenih mjera.
Prema izvjetaju Uprave za nekretnine u skladu sa srednjoronim programom na premjeru i
izradi katastra nepokretnosti, Uprava za nekretnine je u periodu od 30. juna 2011. 30. juna 2012.
godine organizovala nekoliko javnih kampanja o potrebi osnivanja i uspostave katastra
nepokretnosti na nepremjerenim djelovima Crne Gore. Na prezentacijama rezultata premjera na
izlaganjima uposleni u Upravi za nekretnine pored osnovnog zadatka upisa imaoca prava na
nepokretnosti rade i na edukaciji nastojei da promijene tradicionalni pristup imovini kako bi to
vei broj pripadnica enskog pola bilo upisano na nepokretnostima, naravno uz pretpostavku da na
to imaju pravo i da to ele.
Takoe, u ovoj oblasti je neophodno sprovesti aktivnosti na unaprjeenju poloaja ena na selu.
Tokom izvjetajnog perioda Odjeljenje za poslove rodne ravnopravnosti na sprovelo je niz
aktivnosti planu ekonomskog osnaivanja ena. Implementirajui projekat Ekonomsko i socijalno

osnaivanje ena u Crnoj Gori finansiran od strane agencije za ene Ujedinjenih nacija
(UNWOMEN) Odjeljenje je implemetiralo slijedee aktivnosti:- Sprovedeno, publikovano i
predstavljeno Istraivaje o stanju i potrebama ena na selu; - Izraen Nacrt Programa za bolju
zapoljivost ena sa sela, ije se usvajanje uskoro oekuje; Studijsko putovanje u Banja Luku, za
predstavnike/ce Ministarstva poljoprivrede i ruralnog razvoja, Ministarstva ekonomije,
Savjetodavne slube, Zavoda za zapoljavanje, Direkcije za mala i srednja preduzea, te zaposlenih u
Odjeljenju za poslove rodne ravnopravnosti; - Odjeljenje je izvrilo Analizu bueta optine Bar sa
posebnim osvrtom na sredstva koja se izdvajaju za NVO i sportske organizacije; - tampana je
publikacija Ka politici rodnog budetiranja; - sprovedena medijska kampanja Rodno odgovorno
budetiranje u optinama, - U sklopu IPA programa za rodnu ravnopravnost 2010 koji Odjeljenje
za poslove rodne ravnopravnosti u saradnju sa kancelarijom UNDP u Crnoj Gori sprovedeno je i
predstavljeno istraivanje ensko preduzetnitvo u Crnoj Gori.
Politika i odluivanje je oblast koja jasno ukazuje na neravnopravan poloaj ena kada su u
pitanju rukovodea mjesta. Iako je organizovan veliki broj edukacija za predstavnike/ce politikih
partija i dravnih institucija evidentno je da su ene nedovoljno zastupljene na mjestima
odluivanja u izvrnoj i zakonodavnoj vlasti, kako na nacionalnom tako i na lokalnom nivou.
Podaci takoe i dalje pokazuju nizak procenat zastupljenosti ena na odluujuim
poloajima u lokalnoj samoupravi, a oni su sljedei: samo u jednoj optini ena obavlja funkciju
predsjednice optine; od ukupno 21 optine tri ene se nalaze na mjestu potpredsjednica optine; u
3 optine na mjestu predsjednika/ca skuptine optine nalaze se ene; funkciju glavnog/e
administratora/ke u est optine obavljaju ene. Takoe se moe primijetiti veoma mali procenat
odbornica u skuptinama optina, to na nivou Crne Gore iznosi 14,2%. U izvjetajnom periodu
preduzete su aktivnosti na sprovoenju obaveza drave na implementaciji Rezolucije 1325 SBUN,
koje je potrebno i dalje nastaviti. Takoe, neophodno je preduzimati mjere i aktivnosti u cilju
postizanja balansirane zastupljenosti ena i mukaraca na mjestima odluivanja.
Mediji u Crnoj Gori posveuju vie panje pitanjima rodne ravnopravnosti i u veoj mjeri
upotrebljavaju rodno senzitivni jezik. Uoljiv je porast priloga u tampanim i elektronskim
medijima o nasilju u porodici, kao i mjerama koje se preduzimaju u cilju zatite ena i djece rtava
nasilja, ali je potrebno i dalje kontinuirano raditi na uvoenju rodno senzitivnih sadraja u
programske eme, kao i edukaciji novinara/ki i upravljakih struktura u medijima na temu rodne
ravnopravnosti. Nadalje, potrebno je nastaviti aktivnosti u cilju orodnjavanja politika i dostupnih
kulturnih sadraja.

Prema izvjetaju Ministarstva kulture, Akcionim planom razvoja kulture za 2011. godinu,
predviene su aktivnosti koje se tiu dostupnosti kulturnih sadraja licima sa invaliditetom, to
ukljuuje i ene sa invaliditetom. Na tom planu u navedenom periodu realizovana je aktivnost
izrade analize dostupnosti kulturnih sadraja, u institucijama kulture koje se finansiraju iz budeta
Ministarstva kulture.
Kada je u pitanju oblast Institucionalni mehanizmi za kreiranje i sprovoenje politika rodne

ravnopravnosti sproveden je niz aktivnosti u cilju efikasne primjene Zakona o rodnoj

ravnopravnosti, jaanja kapaciteta dravnih organa i organa lokalne samouprave za sprovoenje
politika rodne ravnopravnosti, unaprjeenja regionalne saradnje i unaprjeenja saradnje sa
nevladinim organizacijama koje se u Crnoj Gori bave pitanjem rodne ravnopravnosti. U smislu
postizanja stratekog cilja ove oblasti neophodno je dalje jaanje kadrovskih i finansijskih
kapaciteta Odjeljenja za rodnu ravnopravnost Ministarstva pravde i ljudskih prava.
U izvjetajnom periodu Odjeljenje za rodnu ravnopravnost je pripremilo odgovore na
dodatna pitanja Komiteta za eliminaciju diskriminacije ena Ujedinjenih nacija. Izvjetaj je
razmatran pred Komitetom u enevi 6. oktobra 2011. godine. Tokom novembra dobijene su
preporuke CEDAW Komiteta koje su prevedene na crnogorski jezik, upuene svim relevantnim
institucijama i predstavljene iroj javnosti. Meu preporukama Komiteta jasno je izraen zahtjev za
kadrovsko i finasijsko jaanje Odjeljenja za rodnu ravnopravnost, obaveza izdvajanja budetskih
sredstava od strane svih organa i institucija za sprovoenje aktivnosti u cilju postizanja rodne
ravnopravnosti, obaveza voenja statistike razvrstane po polu od strane svih organa, institucija i
privrednih subjekata. Takoe je jedna od vanih preporuka i da se pojaa prisutnost Konvencije,
Opcionog protokola i optih preporuka Komiteta u javnosti. Iz navedenog razloga Odjeljenje za
rodnu ravnopravnost koje uz finansijsku podrku UNWOMEN sprovodi projekat Jaanje
ekonomskih i socijalnih prava ena, jedan dio ovogodinjeg projekta realizovalo je na nain, da se
jo jednom u javnosti promovie ova Konvencija, Opcioni protokol i Zakljuni stavovi Komiteta.