www2 Zbirka

1
1.. J
JE
ED
DN
NA
A
IIN
NA
AS
ST
TA
AN
NJ
JA
A IID
DE
EA
AL
LN
NO
OG
GG
GA
AS
SA
A
1.1
Odrediti gustinu idealnog gasa molekulske mase 29kg/kmol na normalnim

uslovima.
Reenje:
1kmol idealnog gasa na normalnim uslovima:
p N = 760 mmHg = 1.0133bar = 0.10133MPa = 1.0133 105 Pa , TN = 273K

zauzima zapreminu od 22.4 m3N , tj.:
vm =
Ru TN
m3N
8315 273
22.4
=
=
.
pN
0.10133 106
kmol
Gustina gasa je:
1 M
29
kg
=
=
= 1.3 3 .
v v m 22.4
mN
1.2
Koliko molova idealnog gasa se nalazi u 1.75m3 na normalnim uslovima?
Reenje:
Iz jednaine stanja idealnog gasa na normalnim uslovima sledi:
pN V
V 1.75
=
=
= 0.078 kmol .
Ru TN v m 22.4
n=
1.3
Rezervoar zapremine 5m3 puni se idealnim gasom, pomou cevi unutranjeg

prenika 50mm. Na poetku punjenja u rezervoaru se nalazi 1kg istog idealnog
gasa. U trenutku prekida punjenja, gustina gasa u rezervoaru iznosila je 1.27kg/m3.
Koliko je trajalo punjenje rezervoara, ako je specifina zapremina gasa, u
poprenom preseku dovodne cevi iznosila 0.5m3/kg, a srednja brzina gasa 2.5m/s?
Reenje:
Masa idealnog gasa u rezervoaru na kraju procesa punjenja jednaka je:
m 2 = 2 V = 1.27 5 = 6.35 kg .
Promena mase gasa u rezervoaru:
m = m 2 m1 = 6.35 1 = 5.35 kg .
Maseni protok gasa:
=
m
m
1
= A w = A w .
Vreme punjenja rezervoara:

=
m v
m v
5.35 0.5
= 2
=
= 545s .
0.52
A w du
2.5
w
4
4
Jednaina stanja idealnog gasa

1.4
Iz zatvorenog suda nepanjom je dolo do isticanja odreene koliine idealnog

gasa. Ako je pokazivanje manometra pre isticanja 0.9MPa, a posle isticanja
0.7MPa, pri nepromenjenom pokazivanju termometra, odrediti koliinu isteklog
gasa u odnosu na poetnu koliinu gasa u sudu u procentima. Pritisak okoline je
0.1MPa.
Reenje:
Iz jednaina stanja za idealan gas pre i posle isticanja sledi:
(p m1 + p o ) V = m1 R T
(p m 2 + p o ) V = (m1 m) R T
odakle je:
p m 2 + p o m1 m
=
p m1 + p o
m1
m
100 = 0.2 100 = 20 % .
m1
1.5
p + po
m
0.7 + 0.1
= 1 m2
= 1
= 0.2
m1
p m1 + po
0.9 + 0.1
odnosno
Dva jednaka staklena suda (A i B) u kojima se nalaze iste

koliine razliitih idealnih gasova, ija smea je eksplozivna,
istog poetnog pritiska i iste temperature 0oC, spojena su
cevicom duine 8cm i unutranjeg prenika 5mm. Na
sredini cevice nalazi se kap ive (kap ive potpuno zatvara
popreni presek cevice). Ukupna zapremina jednog suda i
odgovarajueg dela cevice je 134cm3.
Proveriti da li e doi do eksplozije, ako se gas u jednom
sudu zagreje za 2oC, a u drugom istovremeno ohladi za 2oC.
Reenje:
S obzirom da se gasovi nalaze u stanju mehanike ravnotee, to je u toku procesa: p A = p B ,
tako da je: p A 2 = p B 2 = p 2 .
Iz jednaina stanja za idealan gas, na nivou mola, u sudu A pre i posle promene temperature
sledi:
p1 V1 = n Ru T1
d 2u
x) = n Ru (T1 + 2) .
4
Iz jednaina stanja za idealan gas u sudu B pre i posle promene temperature sledi:
p 2 VA 2 = n Ru TA 2
odnosno:
p 2 (V1 +
odnosno:
p 2 (V1
p1 V1 = n Ru T1
p 2 VB2 = n Ru TB2
d 2u
x) = n Ru (T1 2) .
4
Konano, kap ive pomerila se za:

d 2u
x
T1 + 2
8 V1
8 134 106
4
=
odnosno
x
=
=
= 0.05 m .
d 2u T1 (5 103 ) 2 273
T1 2
d 2u
V1
x
4
Da ne bi dolo do meanja gasova mogue pomeranje kapi ive jednako je polovini duine
cevice 40mm. S obzirom da se kap ive pomerila za 0.05m, tj. 50mm, u ovom sluaju doi e do
eksplozije.
V1 +

1.6
Dva spojena suda jednakog preseka

napunjena su vodom ( = 1000kg/m3) do
istog nivoa. Iznad nivoa vode nalazi se gas
koji se moe smatrati idealnim. Levi sud (I) je
potpuno zatvoren sa gornje strane, dok se
desni (II) produuje u cilindar du koga se
kree klip. Na poetku se i klip i poklopac
levog suda nalaze na istoj visini iznad nivoa
vode l = 0.5m. Na poetku su pritisci u oba
suda jednaki i iznose 0.1MPa.
Odrediti za koliko treba da se pomeri klip da
bi razlika nivoa vode u oba suda iznosila
0.5m pri stalnoj temperaturi gasa iznad
tenosti, ako se klip kree:
a) na gore, i
b) na dole.
Reenje:
a) Ako se klip kree na gore, onda je za ravnoteni poloaj klipa koji je prikazan na slici:
p1 = p 2 + g a
a iz karakteristinih jednaina stanja za idealan gas

u sudu I pre i posle podizanja klipa je:
pV = mR T
p1 V1 = m R T
odakle je:
p1 = p
V
l S
l
= p
= p
.
a
a
V1
(l + ) S
(l + )
2
2
Pritisak u sudu II nakon podizanja klipa jednak je:

p 2 = p1 g a = p
l
a
l+
2
g a .
Iz karakteristinih jednaina stanja za idealan gas u sudu II pre i posle podizanja klipa je:
pV = mR T
p 2 V2 = m R T
odakle je:
p 2 V2 = p V
l
a
(p
g a) ( x + l - ) S = p l S
a
2
l+
2
l
a
g a) (l - )
p l - (p
a
2
l+
2
x=
l
g a
p
a
l+
2
0.5
0.5
)
9.811000 0.5) (0.5 0.5
2
0.5 +
2
= 0.56 m .
0.5
6
0.110
9.811000 0.5
0.5
0.5 +
2
0.1106 0.5 - (0.1 106

x=
b) Ako se klip kree na dole, onda je za ravnoteni poloaj klipa koji je prikazana na slici:
p 2 = p1 + g a
a iz karakteristinih jednaina stanja za idealan gas

u sudu I pre i posle podizanja klipa je:
pV = mR T
p1 V1 = m R T
odakle je:
p1 = p
l S
l
V
= p
= p
.
a
a
V1
(l ) S
(l )
2
2
Pritisak u sudu II nakon podizanja klipa jednak je:

p 2 = p1 + g a = p
+ g a .
a
l
2
Iz karakteristinih jednaina stanja za idealan gas u sudu II pre i posle podizanja klipa je:
pV = mR T
p 2 V2 = m R T
odakle je:
p 2 V2 = p V
l
a
(p
+ g a) (l + x ) S = p l S
a
2
l
2
(p
x=
a
+ g a ) (l + ) p l
a
2
l
2
l
p
+ g a
a
l
2
l
(0.1 106
x=
0.5
0.5
) 0.1 106 0.5
+ 9.81 1000 0.5) (0.5 +
0.5
2
0.5
2
= 0.506 m .
0.5
6
0.110
+ 9.811000 0.5
0.5
0.5
2

1.7
Za merenje malih razlika pritisaka

upotrebljava se mikromanometar. Radni
fluid u sudu je piritus gustine 800kg/m3.
Odrediti pritisak u vazdunom vodu ako
je
duina
stuba
tenosti
cevi
mikromanometra l = 180mm, a cev se
nalazi pod uglom = 30o. Pritisak
okoline je 0.102MPa.
Ako je gustina vazduha 1.193kg/m3,
odrediti temperaturu vazduha.
p = 102.71kPa
T = 300 K
Rezultat:
1.8
Vakuumetar sa ivom, u obliku U-cevi, upotrebljen je

za merenje potpritiska vodene pare u kondenzatoru
parnoturbinskog bloka. Odrediti pritisak vodene pare
u kondenzatoru, ako je temperatura vodene pare
konstantna i iznosi 50oC, dok razlika izmeu visina
ivinog stuba ( = 13600kg/m3) u krakovima cevi
vakuumetra, pri atmosferskom pritisku 0.1MPa,
iznosi 660mm.
p = 12 kPa
Rezultat:
U rezervoaru zapremine 10m3 nalazi se
vazduh (idealan gas), temperature 20oC. U cilju
merenja pritiska vazduha, na rezervoar se
povezuje manometarska cev. Manometarska
tenost
je
iva,
gustine
13600kg/m3.
Pokazivanje manometra (razlika nivoa ive) je
196mm. Pritisak okoline je 0.1MPa.
Kolika je masa vazduha u rezervoaru?
1.9
m = 15 kg
Rezultat:
1.10
U hermetiki zatvorenom cilindru nalazi se klip koji se moe kretati bez trenja. Sa
jedne strane klipa nalazi se 1kg vodonika, a sa druge strane je 1kg
ugljenmonoksida.
a) Koliki je odnos zapremina leve i desne strane cilindra u ravnotei?
b) Koja koliina gasa mora biti u delu cilindra sa ugljenmonoksidom da bi oba gasa
zauzela istu zapreminu?
Rezultat:
a)
VH 2 = 14 VCO
b)
m CO = 14 kg

1.11
U cilju merenja zapremine cevovoda on se, nakon zatvaranja jednog kraja, vezuje
na sud sa vazduhom, zapremine 5m3, nadpritiska 0.5MPa i temperature 20oC.
Pritisak okolnog vazduha, kao i vazduha u cevovodu pre zatvaranja je 0.10133MPa,
a temperatura 15oC. Nakon uspostavljanja ravnotee u sudu i cevovodu
pokazivanje manometra je 0.12MPa, a pokazivanje termometra 15oC.
Odrediti zapreminu cevovoda.
Rezultat:
Vc = 15.4 m3
1.12
Dve eline boce (A i B) sa sabijenim vazduhom, zatvorene ventilima, spojene su

pomou gumene cevi unutranjeg prenika 20mm i duine 15m. U cevi je vazduh
stanja 0(po = 0.1MPa, to = 15oC). U boci A, zapremine 10l, nalazi se vazduh stanja
1(p1 = 1.5MPa, t1 = 15oC), a u boci B, zapremine 25l, vazduh stanja 2(p2 = 0.2MPa,
t2 = 15oC).
a) Koliki pritisak se ustali nakon otvaranja ventila na bocama?
b) Da li je svejedno kojim redosledom se otvaraju ventili na bocama, ako gumena cev
moe izdrati pritisak od 0.8MPa?
Rezultat:
1.13
a) p = 0.516 MPa
b) Prvo se otvara ventil na boci B, a zatim ventil na boci A.
Jedan sud podeljen je pregradom na dva dela iji je odnos zapremina 2:1. U
manjem delu nalazi se naki idealan gas na pritisku p1 = 0.1MPa i temperaturi T, a u
veem, drugi idealan gas na pritisku p2 = 0.6MPa i temperaturi T.
Koliki e biti pritisak u sudu kada se izvadi pregrada i gasovi pomeaju?
p = 0.433MPa
Rezultat:
1.14
Elektrina sijalica napunjena je azotom (idealan gas). Na temperaturi od 25oC, pri

pritisku okoline od 101.33kPa, vakuum u sijalici je 26.7kPa. Ukljuivanjem sijalice u
rad pri ustaljenom reimu, temperatura azota u loptastom delu iznosi 160oC, a u
cilindrinom delu 70oC. Zapremina loptastog dela sijalice je 90cm3, a cilindrinog
dela 15cm3.
Koliki je pritisak azota u sijalici pri ustaljenom reimu rada.
p = 104.53kPa
Rezultat:
1.15
Nekim idealnim gasom puni se rezervoar stalne zapremine. Pre punjenja u

rezervoaru se nalazi isti gas stanja 1(p1 = 0.1MPa, t1 = 20oC). Nakon
jednoasovnog punjenja utvreno je stanje gasa u rezervoaru 2(p2 = 0.3MPa,
t2 = 50oC), a nakon sledea dva sata izmerena je temperatura gasa t3 = 90oC.
Smatrajui da je dotok gasa pri punjenju rezervoara stalan, izraunati pritisak p3.
p = 0.764 MPa
Rezultat:
2
2.. S
SM
ME
E
A
A IID
DE
EA
AL
LN
NIIH
HG
GA
AS
SO
OV
VA
A
2.1
Kroz kanal struji smea idealnih gasova gasne konstante 287J/kgK. Temperatura
smee idealnih gasova je 400K, a pritisak 5MPa. Maseni protok smee idealnih
gasova je 52.3kg/s.
Odrediti zapreminski protok i gustinu smee idealnih gasova.
Reenje:
Najpre se nalazi zapreminski protok smee idealnih gasova iz osnovne jednaine stanja:
=m
R T
pV
R T 52.3 287 400
m3
=m
V
1.2
=
=
p
5 106
s
a zatim gustina smee idealnih gasova:

52.3
m
kg
= =
= 43.6 3 .

V 1.2
m
2.2
U rezervoaru zapremine 10m3 se nalazi smea idealnih gasova na pritisku od

0.16MPa. Smea se sastoji od 8kg azota, 6kg kiseonika i nepoznate koliine
ugljendioksida. Temperatura smee iznosi 27oC.
Odrediti parcijalne pritiske pojedinih komponenata u smei i masu ugljendioksida.
Reenje:
Svaka komponenta u smei idealnih gasova se nalazi na svom parcijalnom pritisku i
zauzima celokupnu zapreminu smee na temperaturi smee. Prema Dalton-ovom zakonu ukupni
pritisak smee je jednak zbiru parcijalnih pritisaka komponenata u smei idealnih gasova, pa je:
p = p N2 + pO2 + pCO2
p N2 V = m N2 R N2 T
p O2 V = m O2 R O2 T
p O2 V = m O2 R O2 T
tako da su parcijalni pritisci azota i kiseonika:
m N2 R N2 T 8 297 300
p N2 =
=
= 7.128 104 Pa = 71.28 kPa
V
10
mO2 R O2 T 6 260 300
p O2 =
=
= 4.680 104 Pa = 46.80 kPa
V
10
odnosno parcijalni pritisak ugljendioksida:
pCO2 = p p N2 pO2 = 160 71.28 46.80 = 41.92 kPa
pri emu su gasne konstante za azot, kiseonik i ugljendioksid (Tabela 2), respektivno:
J
J
J
R N2 = 297
R O2 = 260
R CO2 = 189
.
kg K
kg K
kg K
Masa ugljendioksida je:
pCO2 V 41.92 103 10
m CO2 =
=
= 7.4 kg .
R CO2 T
189 300
7
Smea idealnih gasova

2.3
Komora je pregradom podeljena na dva dela A i B. U delu A, zapremine 1.3m3,

nalazi se CO2 stanja 1(p1 = 0.49MPa, t1 = 30oC), a u delu B, zapremine 1m3, nalazi
se O2 stanja 2(p2 = 0.136MPa, t2 = 57oC). Nakon izvlaenja pregrade nastaje
smea idealnih gasova CO2 i O2. Odrediti:
a) relativni maseni i relativni zapreminski sastav smee idealnih gasova,
b) prividnu (srednju) molekulsku masu i gasnu konstantu smee idealnih gasova, i
c) broj molova i relativni molski sastav novonastale smee.
Reenje:
a) Iz jednaine stanja za idealan gas u delu A (pre izvlaenja pregrade) sledi:
p A1 VA1 = m CO2 R CO2 TA1
m CO2
p A1 VA1
0.49 106 1.3
=
=
= 11.123kg
R CO2 TA1 189 (273 + 30)
J
.
kgK
Iz jednaine stanja za idealan gas u delu B (pre izvlaenja pregrade) sledi:
pri emu je gasna konstanta za ugljendioksid (Tabela 2): R CO2 = 189

p B1 VB1 = m O2 R O2 TB1
p B1 VB1
0.136 106 1
=
= 1.585 kg
R O2 TB1 260 (273 + 57)
m O2 =
J
.
kg K
Izvlaenjem pregrade obrazuje se smea idealnih gasova CO2 i O2, ija je masa:
pri emu je gasna konstanta za kiseonik (Tabela 2): R O2 = 260

m = mCO2 + m O2 = 11.123 + 1.585 = 12.708 kg .
Relativni maseni sastav smee:
g CO2 =
g O2 =
m CO2
m
m O2
m
11.123
= 0.875
12.708
= 1 g CO2 = 1 0.875 = 0.125
odnosno:
g CO2 = 87.5%
odnosno:
g O2 = 12.5% .
Da bi se odredio relativni zapreminski sastav smee idealnih gasova neophodno je sve

komponente svesti na iste uslove, uobiajeno normalne uslove pritiska i temperature:
p N = 1.0133 105 Pa
TN = 273K .
Redukovane zapremine gasova na normalnim uslovima su:

M CO 2 VR ,CO 2 = 22.4 m CO 2
VR ,CO2 =
22.4 m CO2
M CO2
22.4 11.123
= 5.663m3N
44
M O2 VR ,O2 = 22.4 m O2
VR ,O2 =
22.4 m O2
M O2
22.4 1.585
= 1.11m3N .
32
Redukovana zapremina smee idealnih gasova na normalnim uslovima je:

VR = VR ,CO2 + VR ,O2 = 5.663 + 1.11 = 6.773m3N .
Relativni zapreminski sastav smee:

VR ,CO 2
rCO2 =
VR ,O2
rO2 =
pri
VR
5.663
= 0.836
6.773
= 1 rCO2 = 1 0.836 = 0.164
VR
emu
M CO2
su molekulske mase
kg
kg
= 44
i M O2 = 32
.
kmol
kmol
ugljendioksida
odnosno:
rCO2 = 83.6 %
odnosno:
rO2 = 16.4 % .
kiseonika
(Tabela
2),
respektivno:
b) Molekulska masa smee idealnih gasova je:

M=
1
1
1
kg
=
=
= 42
n
g CO2
gO
0.875 0.125
gi
kmol
+
+ 2
44
32
M CO2 M O2
i =1 M i
(ili
M = ri M i )
i =1
(ili
M VR = 22.4 m ).
Gasna konstanta smee idealnih gasova je:

n
R = gi R i =
i =1
Ru 8315
J
=
= 198
M
42
kg K
(ili
R=
Ru
).
r M
i =1
Kad su poznati relativni maseni sastav i molekulska masa smee idealnih gasova tada se
relativni zapreminski sastav moe odrediti iz sledeeg izraza:
ri = g i
M
Mi
odnosno:
rCO2 = g CO2
M
M CO2
rO2 = g O2
M
= 1 rO2 .
M O2
c) Broj molova pojedinih komponenata:

nCO2 =
nO2 =
m CO2
M CO2
m O2
M O2
11.123
= 0.253kmol
44
1.585
= 0.05 kmol .
32
Broj molova smee idealnih gasova je:
n = nCO2 + nO2 = 0.253 + 0.05 = 0.303kmol
(ili
(ili
m
)
M
V
n = R ).
22.4
n=
Relativni molski sastav:

x CO2 =
x O2 =
nCO2
n
nO2
n
0.253
= 0.836 kmol
0.303
= 1 x CO2 = 1 0.836 = 0.164 kmol
odnosno:
x CO2 = 83.6 %
odnosno:
x O2 = 16.4 % .
Po brojnoj vrednosti relativni molski udeo komponente (i) jednak je relativnom

zapreminskom udelu iste komponente u smei idealnih gasova, tj.: x i ri .
9
2.4
8 m N smee vodonika i azota (smea A) ija je gasna konstanta 880J/kgK pomea

3
se sa 4 m N smee relativnog masenog sastava: CO = 25% i N2 = 75% (smea B).

Odrediti:
a) masu i srednju molekulsku masu novonastale smee (smea C) idealnih gasova, i
b) maseni sastav i parcijalne pritiske komponenata u novonastaloj smei na
normalnim uslovima.
Reenje:
a) Relativni maseni sastav smee A:
R A = g iA R i = g AH R H 2 + g AN R N 2 = (1 g AN ) R H 2 + g AN R N 2
2
g AN =
2
R A R H2
R N2 R H2
880 4157
= 0.849
297 4157
g AH = 1 g AN = 1 0.845 = 0.151 .
2
pri emu su gasne konstante za vodonik i azot (Tabela 2), respektivno:

J
J
R H2 = 4157
i R N2 = 297
.
kg K
kg K
Molekulska masa smee A:
Ru 8315
kg
MA =
=
= 9.45
.
R A 880
kmol
Masa smee A:
M A VR ,A = 22.4 m A
M A VR ,A
9.45 8
= 3.375 kg .
22.4
22.4
Mase pojedinih komponenata u smei A:
mA =
m AN2 = g AN2 m A = 0.849 3.375 = 2.865 kg

m AH2 = g AH2 m A = m A m AN2 = 3.375 2.865 = 0.51kg .
Molekulska masa smee B:

1
1
kg
MB = B
=
= 28
B
0.25 0.75
g
kmol
g CO
+
+ N2
28
28
M
M
CO
N2
pri emu su molekulske mase ugljenmonoksida i azota (Tabela 2), respektivno:

kg
kg
M CO = 28
i M N2 = 28
.
kmol
kmol
Masa smee B:
M V
28 4
= 5 kg .
m B = B R ,B =
22.4
22.4
Mase pojedinih komponenata u smei B:
B
B
m CO
= g CO
m B = 0.25 5 = 1.25 kg
B
m BN2 = g BN 2 m B = m B m CO
= 5 1.25 = 3.75 kg .
Masa smee C:
m C = m A + m B = 3.375 + 5 = 8.375 kg .
10
Redukovana zapremina smee C:

VRC = VRA + VRB = 8 + 4 = 12 m3N .
Molekulska masa smee C:
MC =
22.4 m C 22.4 8.375

kg
.
=
= 15.633
VR ,C
12
kmol
b) Mase pojedinih komponenata u smei C:

m CN2 = m AN2 + m BN2 = 2.865 + 3.75 = 6.615 kg
m CH2 = m HA2 = 0.51kg
B
m CCO = m CO
= 1.25 kg .
Relativni maseni sastav smee C:

g CN 2 =
g CCO =
m CN 2
mC
m CCO
mC
6.615
= 0.790
8.375
g CH 2 =
m CH 2
mC
0.51
= 0.061
8.375
= 1 g CN 2 g CH 2 = 1 0.790 0.061 = 0.149 .
Parcijalni pritisci komponenata u smei odreuju se iz izraza:

pi = x i p = g i
Ri
M
p = gi
p .
R
Mi
Za komponente u smei C parcijalni pritisci su:

pCN2 = g CN2
MC
15.633
p N = 0.79
0.10133 = 0.0447 MPa
M N2
28
pCH2 = g CH2
MC
15.633
p N = 0.061
0.10133 = 0.0483MPa
M H2
2
MC
p N = p N pCN2 pCH2 = 0.10133 0.0447 0.0483 = 0.00833MPa .
M CO
kg
.
pri emu je molekulska masa vodonika (Tabela 2): M H2 = 2
kmol
C
pCCO = g CO
2.5
Smea idealnih gasova O2 i N2 (smea A) molekulske mase 31kg/kmol mea se sa

smeom idealnih gasova N2 i CO2 (smea B), obrazujui meavinu (smea C)
molekulske mase 33.2kg/kmol. Ako je nA =2nB, odrediti:
a) relativne molske sastave smea A, B i C,
b) gasnu konstantu smee B, i
c) relativni maseni sastav smee B.
Reenje:
a) Molekulska masa smee B:
nA = 2 nB
nC = nA + nB = 2 nB + nB = 3 nB
mC = mA + mB
nC M C = 3 nB M C = nA M A + nB M B = 2 nB M A + nB M B
kg
M B = 3 M C 2 M A = 3 33.2 2 31 = 37.6
.
kmol
11
Relativni molski sastav smee A:

M = x i Mi
M A = x OA2 M O2 + x AN2 M N2 = (1 x AN2 ) M O2 + x AN2 M N2
x AN2 =
M A M O2
M N 2 M O2
31 32
= 0.25
28 32
x OA2 = 1 x AN2 = 1 0.25 = 0.75 .
Relativni molski sastav smee B:

B
M B = x CO
M CO2 + x BN2 M N2 = (1 x BN2 ) M CO2 + x BN2 M N2
2
x BN2 =
M B M CO2
M N2 M CO2
37.6 44
= 0.4
28 44
B
x CO
= 1 x BN2 = 1 0.4 = 0.6 .
2
Relativni molski udeo komponente u smei je:

n
xi = i
odakle je:
ni = x i n .
n
Da bi se odredio relativni molski sastav smee C neophodno je najpre nai molski udeo
jedne komponente, u ovom sluaju relativni molski udeo azota:
nNC 2 = nNA2 + nNB2
x CN2 nC = x AN2 nA + x BN2 nB

x CN2 3 nB = x AN2 2 nB + x BN2 nB
2 x AN2 + x BN2
2 0.25 + 0.4
= 0.3 .
3
3
Sada se mogu nai molski udeli kiseonika i ugljendioksida u smei C:
x
C
N2
C
M C = x CO2 M O2 + x CO
M CO2 + x CN2 M N2
2
C
C
M C = (1 x CN2 x CO
) M O2 + x CO
M CO2 + x CN2 M N2
2
2
C
CO2
M C (1 x CN2 ) M O2 x CN2 M N2
M CO2 M O2
33.2 (1 0.3) 32 0.3 28

= 0.2
44 32
C
x CO2 = 1 x CN2 x CO
= 1 0.3 0.2 = 0.5
2
pri emu su molekulske mase za azot, kiseonik i ugljendioksid (Tabela 2), respektivno:
kg
kg
kg
M N2 = 28
M O2 = 32
M CO2 = 44
.
kmol
kmol
kmol
b) Gasna konstanta smee B:
Ru 8315
J
RB =
=
= 221.14
.
M B 37.6
kg K
c) Relativni maseni sastav smee B:
M N2
28
g BN2 = x BN2
= 0.4
= 0.298
MB
37.6
M CO2
B
B
g CO
= x CO
= 1 g BN2 = 1 0.298 = 0.702 .

2
2
MB
12

2.6
Meavina vodonika, azota i ugljendioksida (idealni gasovi) na temperaturi od 600C

i pritisku od 1.5MPa ima gustinu od 3kg/m3. Pri tome je parcijalni pritisak azota u
ovoj meavini 0.4MPa. Odrediti relativni maseni sastav smee idealnih gasova.
g H 2 = 0.082,
Rezultat:
2.7
g CO2 = 0.403
Smea idealnih gasova ima sledei zapreminski sastav: vodonika 50%, azota 5%, a
preostalo su ugljenmonoksid i ugljendioksid. Molekulska masa smee je
15.8kg/kmol.
Odrediti relativni maseni sastav smee.
Rezultat:
2.8
g N 2 = 0.516,
g H 2 = 0.0632,
g N 2 = 0.0885,
g CO2 = 0.1393,
g CO = 0.7090
Rezervoar zapremine 2m3

podeljen je
pregradama na tri jednaka dela. U prvom
delu (A) nalazi se kiseonik pritiska 0.4MPa i
temperature 80oC, u drugom (B) azot stanja
0.2MPa i 150oC, a u treem (C) 0.438kg
vodonika
pritiska
0.8MPa.
Izvlaenjem
pregrada obrazuje se smea idealnih
gasova. Odrediti:
a) temperaturu vodonika pre meanja,
b) gasnu konstantu smee idealnih gasova, i
c) broj molova smee idealnih gasova.
Rezultat:
a)
b)
c)
2.9
U zatvorenom sudu zapremine 0.1m3 nalazi se smea azota i nepoznatog idealnog

gasa. Temperatura smee idealnih gasova je 300K, a pritisak 8MPa. Masa azota u
smei je 5.61kg. Odrediti parcijalni pritisak nepoznatog idealnog gasa.
p x = 3MPa
Rezultat:
2.10
TH2 = 294.33K
R = 658.58 J / kgK
n = 0.349 kmol
Rezervoari A i B, meusobno povezani

cevovodom
zanemarljive
zapremine,
sadre razliite meavine idealnih gasova.
Poetni molski udeli i termike veliine
stanja meavine u rezervoaru A su: 12% H2,
7% CO2, 81% N2, VA = 150m3, TA1 = 350K,
pA1 = 0.16MPa, a u rezervoaru B: 50% H2,
5% CO2, 45% N2, TB1 =400K, pB1 = 0.12MPa.
Otvaranjem ventila na cevovodu obrazuje
se meavina idealnih gasova temperature
97oC. Molski udeo vodonika u novonastaloj
meavini je 35%.
Odrediti pritisak novonastale meavine.
p = 0.1284 MPa
Rezultat:
13
3
3.. P
PR
RV
VII P
PR
RIIN
NC
CIIP
PT
TE
ER
RM
MO
OD
DIIN
NA
AM
MIIK
KE
E
3.1
U rezervoaru, stalne zapremine V = 5m3, se hladi vazduh (idealan gas) od

poetnog stanja 1(p1 = 0.5MPa, T1 = 500K) do krajnje temperature T2 = 300K.
Uzimajui u obzir zavisnost toplotnog kapaciteta vazduha od temperature:
cv = A + B T ,
kJ
5
( cv
, T [ K ] , A = 0.7066, B = 2.9677 10 )
kg
K
odrediti:
a) odvedenu koliinu toplote u kJ,
b) pritisak vazduha na kraju procesa, i
c) prikazati promenu stanja u (p, v) dijagramu.
Reenje:
a) Kako se radi o zatvorenom termodinamikom sistemu (sa okolinom se razmenjuje samo
toplotna energija, a ne i materija) iz prvog principa termodinamike preko apsolutnog
(zapreminskog) rada u diferencijalnom obliku je:
q = du + W = du + p dv
Promena stanja vazduha je izohorska, tj.: v =
V
= const = v1 = v 2 ,
m
tako da je dv = 0 , odnosno q = du .
Dakle, odvedena koliina toplote, u ovom sluaju, dovodi do
promene unutranje energije gasa. Za idealne gasove je:
du = c v dT
tako da je:
q = c v dT
Q = m q = m c v dT =
odnosno:
p1 V
c v dT .
R T1
Integraljenjem se dobija:
Q1,2 =
T2
T1
p1 V
p V 2
c v dT = 1 c v dT
R T1
R T1 T1
gde je cv maseni toplotni kapacitet gasa pri stalnoj zapremini. Po kinetiko-molekularnoj teoriji
toplotni kapacitet idealnog gasa zavisi samo od broja atoma u molekulu gasa, a ne zavisi od pritiska
i temperature gasa, tako da je:
T
Q1,2 =
2
p1 V
p V
p V C
c v dT = 1 c v (T2 T1 ) = 1 v (T2 T1 )
R T1
R T1
R T1 M
T1
0.5 106 5 20.8

Q1,2 =
(500 300) = 2499.1kJ

287 500 29
pri emu je (Tabela 2):
J
R = 287
- gasna konstanta za vazduh,
kg K
kg
M = 29
- molekulska masa vazduha,
kmol
kJ
C v = 20.8
- molski toplotni kapacitet vazduha pri stalnoj zapremini.
kmol K
14
Prvi princip termodinamike
Meutim, toplotni kapacitet vazduha (idealan gas) zavisi od temperature (kod realnih gasova
toplotni kapacitet zavisi od temperature i pritiska gasa), tako da je odvedena koliina toplote:
Q1,2 =
T2
T1
p1 V
p1 V 2
p V
T +T
c v dT =
(A + B T) dT = 1 (T2 T1 ) (A + B 1 2 )
R T1
R T1 T1
R T1
2
0.5 106 5
500 + 300
(500 300) (0.7066 + 2.9677 105
) = 2503.4 kJ .
287 500
2
c) Promena stanja vazduha
b) Promena stanja vazduha je izohorska, tako da
se korienjem osnovne jednaine stanja
radnom (p, v) dijagramu
dobija:
Q1,2 =
v1 = v 2
R T1 R T2
=
p1
p2
odnosno:
p 2 T2
=
p1 T1
tako da je pritisak vazduha na kraju procesa:
p2 =
T2
300
p1 =
0.5 = 0.3MPa .
T1
500
Za potrebe tehnolokog procesa kompresor usisava 6000m3/h azota stanja

1(p1 = 0.28MPa, t1 = 18oC) i komprimuje ga adijabatski, tako da je na kraju
kompresije temperatura azota 101oC. Uzimajui u obzir zavisnost toplotnog
kapaciteta azota od temperature:
3.2
cp = A + B T ,
a)
b)
c)
d)
kJ
4
( cp
, T [ K ] , A = 1.0248, B = 1.5 10 )
kg K
odrediti:
snagu kompresora,
pritisak azota na kraju procesa,
prikazati promenu stanja azota u (p, v) dijagramu, i
u (p, v) dijagramu prikazati specifini tehniki i specifini zapreminski rad.
Reenje:
a) Iz prvog principa termodinamike za otvoren termodinamiki sistem (sa okolinom se
razmenjuje energija i materija) u diferencijalnom obliku je:
q = dh + Wt
Promena stanja azota je adijabatska, tj.: q = 0 , tako da je:
Wt = dh .
Dakle, tehniki rad koji se troi na sabijanje azota dovodi do
promene njegove entalpije. Za idealne gasove je:
dh = c p dT
tako da je:
Wt = cp dT
gde je cp maseni toplotni kapacitet gasa pri stalnom pritisku.
15
Integraljenjem se dobija:
T2
T2
T1
T1
= c p dT = (A + B T) dT = (A + B
Wt1,2
= (1.0248 + 1.5 104
Wt1,2
T1 + T2
) (T1 T2 )
2
291 + 374
kJ
) (291 374) = 89.2
2
kg
Znak minus znai da se radi o uloenom (utroenom) specifinom tehnikom radu.

Snaga kompresora je:

p V
0.28 106 6000
Wt1,2
= 1 1 Wt1,2
=
PK = m
89.2 = 481.6 kW
R T1
297 291 3600
pri emu je gasna konstanta za azot (Tabela 2): R = 297
b) Promena stanja azota je adijabatska:
p11 T1 = p12 T2
J
.
kg K
c), d) Promena stanja vazduha i specifini
tehniki i specifini zapreminski rad
u radnom (p, v) dijagramu
odakle je:
p 2 = p1 (
T1 1
)
T2
pri emu je izloilac (eksponent) adijabate:

=
cp
cv
cp
cp R
Kako toplotni kapacitet gasa zavisi od

temperature, to je:
=
cp
cp
T1
T1
T1
T1
pri emu je srednji toplotni kapacitet gasa pri stalnom pritisku definisan izrazom:
cp
T1
T1
2
1
c p (T) dT
T2 T1 T1
odakle je:
cp
cp
T1
T1
T1
T1
2
T +T
1
=
(A + B T) dT = A + B 1 2
T2 T1 T1
2
= 1.0248 + 1.5 104
291 + 374
kJ
= 1.0747
2
kg K
tako da je:
1.0747
= 1.382
1.0747 0.297
T
291 11.382
p 2 = p1 ( 1 )1 = 0.28 106 (
) 1.382 = 0.694 106 Pa = 0.694 MPa .
T2
374
=
16

3.3
Metan (CH4, idealan gas), protoka 0.5kg/s, poetnih parametara p1 = 12MPa i

T1 = 600K, menja stanje po:
politropi sa eksponentom n = 1.5,
adijabati,
izotermi, i
izohori,
do dvostruko manjeg pritiska u odnosu na poetno stanje.
Odrediti razmenjenu toplotu, zapreminski i tehniki rad, promenu entalpije i
promenu unutranje energije za date promene stanja i prikazati ih u radnom (p, v)
dijagramu.
Reenje:
Molekulska masa i gasna konstanta metana (Tabela 2) su:
kg
J
R CH4 = 520
M CH4 = 16
.
kmol
kg K
Maseni toplotni kapacitet metana (vieatomni idealni gas) pri stalnoj zapremini (Tabela 2):
C vCH4
kJ
c vCH4 =
c vCH4 = 1.82
.
ili
M CH4
kg K
Maseni toplotni kapacitet metana pri stalnom pritisku (Tabela 2):
c pCH4 = 2.34
kJ
kg K
ili
c pCH4 =
ili
CpCH4
M CH4
Eksponent adijabate (Tabela 1):

= 1.285
c pCH4
c vCH4
Specifina zapremina metana u poetnom stanju:

R CH4 T1 520 600
m3
v1 =
=
=
0.026
.
p1
12 106
kg
Pritisak metana na kraju procesa:
p 12
p2 = 1 =
= 6MPa .
2
2
Politropska promena stanja

Iz jednaine politropske promene stanja se nalazi temperatura metana na kraju procesa:
p11 n T1n = p12 n T2n
T2 = T1 (
ili
T1 v11 n = T2 v12 n
ili
p1 v1n = p 2 v n2
p1 1nn
12 11.5
) = 600 ( ) 1.5 = 476.22 K .
p2
6
Specifina zapremina metana na kraju politropske promene stanja:

R CH4 T2 520 476.22
m3
v2 =
=
=
0.0413
.
p2
6 106
kg
Koliina toplote koja se razmeni pri politropskoj promeni stanja:
n
=m
q1,2 = m
c vCH4
Q
(T2 T1 )
1,2
n 1
= 0.5 1.82 1.5 1.285 (476.22 600) = 48.4 kW .
Q
1,2
1.5 1
17
Tehniki rad:
=P =m
Wt1,2

=m
W
t1,2
1,2
R CH 4 n
n 1
(T1 T2 )
= P = 0.5 0.52 1.5 (600 476.22) = 96.6 kW .

W
t1,2
1,2
1.5 1
Zapreminski rad:
=m
W1,2

=m
W
1,2
R CH4
n 1
(T1 T2 )
= 0.5 0.52 (600 476.22) = 64.4 kW .

W
1,2
1.5 1
Promena unutranje energije:
=m
u1,2 = m
c vCH4 (T2 T1 )
U
1,2
= 0.5 1.82 (476.22 600) = 112.8 kW .
U
ili
W
=Q

U
1,2
1,2
1,2
ili
W
=Q

H
1,2
1,2
t1,2
1,2
Promena entalpije:
=m
h = m
c
H
1,2
1,2
pCH 4
(T2 T1 )
= 0.5 2.34 (476.22 600) = 145.0 kW .

H
1,2
Adijabatska promena stanja, n =

Iz jednaine adijabatske promene stanja se nalazi temperatura metana na kraju procesa:
p11 T1 = p12 T2
T2 = T1 (
T1 v11 = T2 v12
ili
ili
p1 v1 = p 2 v 2
p1 1
12 11.285
) = 600 ( ) 1.285 = 514.5 K .
p2
6
Specifina zapremina metana na kraju adijabatske promene stanja:

v2 =
R CH4 T2
p2
520 514.5
m3
=
0.0446
.
6 106
kg
Koliina toplote:
=m
q = 0 .
Q
1,2
1,2
Tehniki rad:
=P =m
Wt1,2

=m
W
t1,2
1,2
R CH 4
1
(T1 T2 )
= 0.5 0.52 1.285 (600 514.5) = 100.0 kW .

W
t1,2
1.285 1
Zapreminski rad:
=m
W1,2

=m
W
1,2
R CH4
1
(T1 T2 )
= 0.5 0.52 (600 514.5) = 78.0 kW .

W
1,2
1.285 1
18

=m
u1,2 = m
c vCH4 (T2 T1 )
U
1,2
= 0.5 1.82 (514.5 600) = 78.0 kW .
U
ili
= W

U
1,2
1,2
ili
= W

H
1,2
t1,2
1,2
Promena entalpije:
=m
h = m
c
H
1,2
1,2
pCH 4
(T2 T1 )
= 0.5 2.34 (514.5 600) = 100.0 kW .

H
1,2
Izotermska promena stanja, n = 1

Iz jednaine izotermske promene stanja se nalazi specifina zapremina metana na kraju
procesa:
T1 = T2
v 2 = v1
p1 v1 = p 2 v 2
3
p1
12
m
= 0.026 = 0.052
.
p2
6
kg
Specifina koliina toplote, specifini tehniki i specifini zapreminski rad:

v2
p
= R CH4 T1 ln 1
v1
p2
12
kJ
= W1,2
= 0.52 600 ln = 216.2 .
= Wt1,2
6
kg
= W1,2
= R CH4 T1 ln
q1,2 = Wt1,2
q1,2
Koliina toplote, tehniki i zapreminski rad:

=P =m
W
q
Q =m
W
1,2
1,2
t1,2
1,2
t1,2
=m
W1,2
W
1,2
=W
= 0.5 216.2 = 108.1kW .
Q1,2 = W
t1,2
1,2

=m
u1,2 = m
c vCH4 (T2 T1 ) = 0 .
U
1,2
Promena entalpije:
=m
h = m
c
H
1,2
1,2
pCH 4
(T2 T1 ) = 0 .
Izohorska promena stanja, n =

Iz jednaine izohorske promene stanja se nalazi temperatura metana na kraju procesa:
T1 T2
=
p1 p 2
v1 = v 2
T2 = T1
p2
6
= 600 = 300 K .
p1
12
Koliina toplote koja se razmeni pri izohorskoj promeni stanja:

=m
q = m
c
Q
(T T )
1,2
1,2
vCH 4
= 0.5 1.82 (300 600) = 273.0 kW .

Q
1,2
Tehniki rad:
=P =m
Wt1,2
v1 (p1 p 2 ) = m
R CH4 (T1 T2 )
=m
W
t1,2
1,2
= P = 0.5 0.52 (600 300) = 78.0 kW .
W
t1,2
1,2
19
Zapreminski rad:
=m
W = 0
W
1,2
1,2

=m
u1,2 = m
c vCH4 (T2 T1 )
U
1,2
= 0.5 1.82 (300 600) = 273.0 kW .
U
ili

=Q
U
1,2
1,2
ili
W
=Q

H
1,2
1,2
t1,2
1,2
Promena entalpije:
=m
h = m
c
H
1,2
1,2
pCH 4
(T2 T1 )
= 0.5 2.34 (300 600) = 351.0 kW .

H
1,2
Politropska ekspanzija metana
Adijabatska ekspanzija metana
Izotermska ekspanzija metana
Izohorsko hlaenje metana
U cilju poreenja, sve promene stanja metana su prikazane u jednom (p, v) dijagramu.
20

3.4
Vertikalni cilindar zatvoren sa jedne strane pokretnim klipom

koji se kree bez trenja, podeljen je na dva dela A i B
nepokretnom pregradom koja ne prua otpor razmeni toplote
i zanemarljivog je toplotnog kapaciteta. U oba dela cilindra
nalazi se idealni dvoatomni gas poetnih parametara:
pA1 = 0.15MPa, VA1 = 0.05m3, TA1 = 800K
pB1 = 0.5MPa, VB1 = 0.02m3, TB1 = 300K
Izmeu komora A i B se vri razmena toplote sve do trenutka
izjednaavanja temperature, tj. TA2 = TB2 = T2.
Smatrajui da su zidovi cilindra i klip idealni izolatori odrediti:
a) krajnju temperaturu idealnih gasova u cilindrima T2,
b) krajnju zapreminu VA2 idealnog gasa u komori A, i
c) prikazati promene stanja gasova u (p, v) dijagramu.
Reenje:
a) Na osnovu prvog principa termodinamike za zatvoreni
termodinamiki sistem, odnosno zakona o ouvanju energije (bilans
energije za kontrolnu zapreminu) dobija se:
Qcv = U cv + Wcv .
Kako se kroz granice sistema ne razmenjuje toplotna energija, ve samo
mehanika energija, tj. zapreminski rad WA1,2 koji se troi na promenu
zapremine gasa u delu A, a koji je posledica razmene toplote izmeu gasova
u delu A i delu B, to je:
Wcv = WA1,2 = U cv = (U A1,2 + U B1,2 ) .
Promena unutranje energije idealnog gasa ne zavisi od naina izvoenja promene stanja ve
samo od poetne i krajnje temperature gasa, tako da je:
WA1,2 = m A u A1,2 m B u B1,2 = m A c vA (TA 2 TA1 ) m B c vB (TB2 TB1 )
odnosno, obzirom da se nezna koji gas se nalazi u delovima A i B cilindra prethodna jednaina se
prevodi na nivo mola:
WA1,2 = nA C vA (TA 2 TA1 ) nB C vB (TB2 TB1 ) .
U delu A se ostvaruje izobarska promena stanja idealnog gasa:
p A = p A1 = p A 2 = const
tako da je:
WA1,2 = m A W 'A1,2 = m A p A (v A 2 v A1 ) = m A R A (TA 2 TA1 )
odnosno na nivou mola:
WA1,2 = nA p A (v mA 2 v mA1 ) = nA Ru (TA 2 TA1 )
pa je:
nA Ru (TA 2 TA1 ) = nA C vA (TA 2 TA1 ) nB C vB (TB2 TB1 )

odnosno:
nA (Ru + C vA ) (TA 2 TA1 ) = nB C vB (TB2 TB1 )

nA CpA (TA2 TA1 ) = nB C vB (TB2 TB1 )
pri emu je iskoriena Majer-ova jednaina koja povezuje toplotni kapacitet pri stalnom pritisku i
toplotni kapacitet pri stalnoj zapremini:
cp = c v + R
na nivou kilograma, a na nivou mola:

21
Cp = C v + Ru .
Do istog izraza, znatno bre, se dolazi na osnovu sledeeg razmatranja. Koliinu toplote
koju oda gas u cilindru A primi gas u cilindru B. U delu B pritom se ostvaruje izohorska promena
stanja idealnog gasa (vB = vB1 = vB2 = const):
Q A1,2 = Q B1,2
Q A1,2 = Q B1,2
odnosno:
pri emu je:

Q A1,2 = m A q A1,2 = m A c pA (TA2 TA1 )
Q B1,2 = m B q B1,2 = m B c vB (TB2 TB1 )
na nivou kilograma, a na nivou mola:

Q A1,2 = nA CpA (TA2 TA1 )
Q B1,2 = nB C vB (TB2 TB1 )
tako da je:
nA CpA (TA2 TA1 ) = nB C vB (TB2 TB1 ) .
Konano, obzirom da se isti gas nalazi u delovima A i B cilindra i kako se se proces odvija
do trenutka uspostavljanja termike ravnotee (T2 = TA2 = TB2), dobija se:
nA Cp (T2 TA1 ) = nB C v (T2 TB1 )
odakle je krajnja temperatura idealnog gasa u cilindrima:

T2 =
nA Cp TA1 + nB C v TB1
nA Cp + nB C v
nA TA1 + nB TB1
nA + nB
pri emu je eksponent adijabate:

=
cp
cv
cp
cp R
Cp
c v + R Cp
C + Ru
.
=
=
= v
cv
C v Cp Ru
Cv
Iz jednaina stanja za idealan gas u cilindrima na poetku procesa odreuje se broj molova:
nA =
p A1 VA1
Ru TA1
nB =
odnosno:
p B1 VB1
Ru TB1
tako da je:
p A1 VA1
p V
p V
TA1 + B1 B1 TB1
+ B1 B1
Ru TA1
Ru TB1
p A1 VA1
T2 =
=
TA1 TB1
p A1 VA1
p B1 VB1
p B1 VB1
+
TB1 +
TA1
Ru TA1
Ru TB1
p A1 VA1
0.5 0.02
1.4 +
0
.
15
0.05
T2 =
800 300 = 441.3 K .
0.5 0.02
1.4 300 +
800
0.15 0.05
b) Krajnja zapremina idealnog gasa u delu A iznosi:
p A = const
odnosno:
TA
= const
vA
T2
odnosno:
TA1
T
441.3
= VA1 2 = 0.05
= 0.0276 m 3 .
TA1
800
v A 2 = v A1
VA 2
22
pa je:
VA 2 = VA1
T2
TA1
TA1 TA 2
=
v A1 v A 2
c) Promene stanja gasa u (p, v) dijagramu
Izobarsko hlaenje gasa u delu A

3.5
Izohorsko zagrevanje gasa u delu B
Idealan gas, iji je izloilac adijabate

1.35, komprimuje se politropski u
idealnoj protonoj maini (KM), koja
se hladi vodom. Nakon kompresije
gas se izobarski hladi vodom u
hladnjaku
(H)
do
temperature
od 320K. Pritisak gasa pre kompresije
je 0.1MPa, a temperatura 300K, a
posle kompresije pritisak gasa je
0.4MPa, a temperatura 370K. Snaga
maine je 100kW.
Voda (cw = 4.2kJ/kgK), kojom se gas
hladi, ide najpre kroz hladnjak, a
zatim kroz omota cilindra maine.
Pretpostavlja se da se celokupna
koliina toplote od gasa predaje
rashladnoj vodi. Prirataj temperature
vode kroz hladnjak i mainu iznosi:
tw = tw3 - tw1 = 15oC. Odrediti:
a) maseni protok rashladne vode,
b) koliinu toplote koja se preda vodi u hladnjaku i omotau kompresione maine, i
c) prikazati promene stanja gasa u (p, v) dijagramu.
Reenje:
a) Iz jednaine za politropsku promenu stanja (1-2) u kompresionoj maini:
p11 n T1n = p12 n T2n
odreuje se eksponent politrope:
p1 1nn T2
( ) =
p2
T1
T
ln 2 ln 370
T1
1 n
=
= 300 = 0.1513
p
0.1
n
ln 1 ln
0.4
p2
1
n=
= 1.178 .
1 0.1513
23
Snaga kompresione maine (politropska

kompresija):

PKM = W
t1,2

Wt1,2 = PKM = n Wt1,2

PKM = n
Ru n
(T1 T2 )
n 1
odakle je molski protok gasa:

PKM (n 1)
Ru n (T1 T2 )
100 (1.178 1)
n =
8.315 1.178 (300 370)
kmol
n = 0.026
.
s
n =
Iz bilansa energije za kontrolnu zapreminu cv1 (prvi princip termodinamike za otvoreni

termodinamiki sistem - zakon o ouvanju energije):
w c w t w1 + PKM = n Cp T3 + m
w cw t w 3
n C p T1 + m
nalazi se maseni protok rashladne vode:

w =
m
PKM n Cp (T3 T1 )
PKM n Cp (T3 T1 )
c w (t w 3 t w1 )
c w t w
100 0.026 32.072 (320 300)
kg
w =
m
= 1.323
4.2 15
s
c) Promene stanja gasa u (p, v)

dijagramu
pri emu je molski toplotni kapacitet gasa pri stalnom

pritisku:
Cp =
Ru 1.35 8.315
kJ
=
= 32.072
.
1
1.35 1
kmol K
b) Iz bilansa energije za kontrolnu zapreminu cv2

(bilans energije za hladnjak):
w c w t w1 = n Cp T3 + m
w cw t w 2
n Cp T2 + m
odnosno:
w c w (t w 2 t w1 ) = n Cp (T2 T3 )
m
nalazi se porast temperature rashladne vode u hladnjaku:
t w ,H = t w 2 t w1 =
n Cp (T2 T3 ) 0.026 32.072 (370 320)

=
= 7.5 o C
w cw
m
1.323 4.2
kao i koliina toplote koju od gasa u hladnjaku primi rashladna voda (toplotna snaga hladnjaka):

c (t t ) = 1.323 4.2 7.5 = 41.7 kW .
Q
=m
w1,2
w2
w1
Ista koliina toplote ali suprotnog znaka je odvedena od gasa, tj.:

= Q

Q
2,3
w1,2
to se dobija i iz izraza za koliinu toplote za izobarsku promenu stanja (2-3) idealnog gasa
(izobarsko hlaenje):
24
= n C (T T ) = 0.026 32.072 (320 370) = 41.7 kW .

Q
2,3
p
3
2
Porast temperature rashladne vode u kompresionoj maini iznosi:

t w ,KM = t w t w ,H = t w3 t w 2 = 15 7.5 = 7.5 o C
tako da je koliina toplote koju od gasa u omotau kompresione maine primi rashladna voda:

c (t t ) = 1.323 4.2 7.5 = 41.7 kW .
Q
=m
w 2,3
w3
w2
Ista koliina toplote ali suprotnog znaka je odvedena od gasa, tj.:

= Q

Q
1,2
w 2,3
to se dobija i iz izraza za koliinu toplote za politropsku promenu stanja (1-2) idealnog gasa:
= n C n (T T ) = 0.026 23.757 1.178 1.35 (370 300) = 41.7 kW
Q
1,2
v
2
1
n 1
1.178 1
pri emu je molski toplotni kapacitet gasa pri stalnoj zapremini:
Cv =
Cp
Ru 32.072
kJ
=
= 23.757
.
1
1.35
kmol K
Konano, do istog reenja za koliinu toplote koja se odvede od gasa u toku politropske
kompresije (1-2) moe se doi primenom prvog principa termodinamike za otvoreni
termodinamiki sistem, kakav je kompresiona maina:
= H
+W

Q
1,2
1,2
t1,2
= n C (T T ) P = 0.026 32.072 (370 300) 100 = 41.7 kW .

Q
1,2
p
2
1
KM
Smea idealnih gasova, azota (N2) redukovanog zapreminskog protoka 136 mN /h i
3.6
a)
b)
c)
d)
e)
ugljendioksida (CO2) masenog protoka 190kg/h, poetnog stanja 1(p1 = 2MPa,

T1 = 300K), se najpre izobarski zagreva (1-2) uz dovoenje 56.4kW toplotne
energije, zatim ekspandira politropski (2-3) do desetostruko vee zapremine i
temperature T3 = 451K i na kraju se izobarski (3-4) hladi do poetne temperature.
Odrediti:
osnovne veliine stanja u karakteristinim takama procesa,
razmenjenu koliinu toplote, zapreminski i tehniki rad po pojedinim promenama
stanja,
promenu unutranje energije i entalpije tokom procesa politropske ekspanzije,
prikazati proces u (p,v) dijagramu, i
prikazati specifini tehniki rad politropske ekspanzije u (p, v) dijagramu.
Reenje:
a) Karakteristike komponenata u smei idealnih gasova (Tabela 2):
kg
kg
M N2 = 28
M CO2 = 44
kmol
kmol
kJ
kJ
cpN2 = 1.04
cpCO2 = 0.85
.
kg K
kg K
Maseni protok azota:

M V
= 22.4 m
N2
N2 =
m
RN 2

M N2 V
RN 2
22.4
N2
28 136
kg
= 170 .
22.4
h
25
Maseni protok smee idealnih gasova:

kg
kg
=m
N2 + m
CO2 = 170 + 190 = 360
m
= 0.1 .
h
s
Relativni maseni sastav smee idealnih gasova:
CO2 190
m
g CO2 =
=
= 0.528

m
360
N2 170
m
g N2 = 1 g CO2 =
=
= 0.472 .

m
360
Molekulska masa smee idealnih gasova je:
1
1
1
kg
M=
=
=
= 34.65
.
gi
g CO2
g N2
0.528 0.472
kmol
+
M M +M
44
28
i
CO
N
2
Gasna konstanta smee idealnih gasova je:

Ru 8315
J
R=
=
= 240
.
M 34.65
kg K
Maseni toplotni kapacitet smee idealnih gasova pri stalnom pritisku:
c p = g i c pi = g CO2 c pCO2 + g N2 c pN2 = 0.528 0.85 + 0.472 1.04 = 0.94
kJ
.
kg K
Maseni toplotni kapacitet smee idealnih gasova pri stalnoj zapremini:

kJ
c v = c p R = 0.94 0.24 = 0.7
ili
c v = g i c vi = g CO2 c vCO2 + g N 2 c vN2 .
kg K
Eksponent adijabate:
=
cp
cv
0.94
= 1.343 .
0.7
Stanje 1: p1 = 2MPa, T1 = 300K

- specifina zapremina smee idealnih gasova:
v1 =
R T1 240 300
m3
0.036
=
=
.
p1
2 106
kg
Stanje 2: p2 = 2MPa
- za izobarsko (1-2) zagrevanje smee idealnih
gasova ( p 2 = p1 ) koliina dovedene toplote je:
=m
c p (T2 T1 )
Q
1,2
tako da je temperatura smee na kraju procesa

zagrevanja:

Q
56.4
T2 = T1 + 1,2 = 300 +
= 900 K
cp
m
0.1 0.94
R T2 240 900
m3
v2 =
=
= 0.108
.
p2
2 106
kg
26
d), e) Promene stanja smee idealnih

gasova i specifini tehniki rad
politropske ekspanzije u (p, v)
dijagramu
Stanje 3: T3 = 451K
v3 = 10 v 2 = 10 0.108 = 1.08
m3
kg
- iz jednaine politropske promene stanja (2-3) odreuje se eksponent politrope:

T
ln 3 ln 451
T
T2
v
n = 1+
= 900 = 1.3
( 2 ) n 1 = 3
T2 v n2 1 = T3 v3n 1
v2
1
v3
T2
ln
ln
10
v3
- pritisak smee idealnih gasova na kraju politropske ekspanzije:
R T3 240 451
p3 =
=
= 1 105 Pa = 0.1MPa .
v3
1.08
Stanje 4: p4 = 0.1MPa
- kako se izobarsko ( p 4 = p3 ) hlaenje (3-4) odvija do poetne temperature to je:
T4 = T1 = 300 K
v4 =
R T4 240 300
m3
0.72
=
=
.
p4
0.1106
kg
b) Veliine procesa (koliina toplote, zapreminski i tehniki rad):
Izobarsko zagrevanje (1-2) smee idealnih gasova, n = 0

- koliina dovedene toplote:
= 56.4 kW
Q
1,2
(ili:
- zapreminski rad:
=m
W1,2
p1 (v 2 v1 ) = m
R (T2 T1 ) = 0.1 0.24 (900 300) = 14.4 kW
=m
W
1,2
U
=Q
=m
q1,2 m
u1,2 = m
c p (T2 T1 ) m
c v (T2 T1 ) = m
R (T2 T1 ) )
W
1,2
1,2
1,2
- tehniki rad:
=0.
W
t1,2
Politropska ekspanzija (2-3) smee idealnih gasova

- koliina toplote koja se razmeni pri politropskoj ekspanziji:
n
1.3 1.343
=m
q 2,3 = m
cv
Q
(T3 T2 ) = 0.1 0.7
(451 900) = 4.5 kW
2,3
n 1
1.3 1
pri emu se data koliina toplote dovodi smei idealnih gasova.
- zapreminski rad:
R
0.24
=m
W2,3

=m
W
(T2 T3 ) = 0.1
(900 451) = 35.9 kW
2,3
n 1
1.3 1
Tehniki rad:
R n

= 1.3 35.9 = 46.7 kW .

W
(T2 T3 ) = n W
t 2,3 = P2,3 = m Wt 2,3 = m
2,3
n 1
27
Izobarsko hlaenje (3-4) smee idealnih gasova, n = 0

- koliina odvedene toplote:
=m
q = m
c (T T ) = 0.1 0.94 (300 541) = 22.7 kW
Q
3,4
1,2
- zapreminski rad:
=m
W3,4
p3 (v 4 v3 ) = m
R (T4 T3 ) = 0.1 0.24 (300 541) = 5.8 kW
=m
W
3,4
- tehniki rad:
=0.
W
t1,2
c) Promena unutranje energije i entalpije u toku politropske ekspanzije su:

=m
u = m
c (T T ) = 0.1 0.7 (541 900) = 25.1kW
U
2,3
2,3
=m
h 2,3 = m
c p (T2 T1 ) = m
u 2,3 = 0.1 0.94 (541 900) = 33.7 kW .
H
2,3
3.7
Cilindar sa pokretnim klipom, koji se kree bez

trenja, u poetnom trenutku je bio podeljen na dva
jednaka dela A i B. Sa obe strane klipa nalazi se
po
jedan
kmol
istog
idealnog
gasa
(Cv = 12.55kJ/kmolK, Cp = 20.89kJ/kmolK) stanja
1(t1 = 15oC, p1 = 0.1MPa). U delu A cilindra nalazi
se elektrini greja koji zagreva idealan gas u
njemu tako da mu pritisak lagano raste do
p2 = 137.45kPa. Zidove cilindra i klip smatrati
toplotnim izolatorom. Odrediti:
a) temperature gasa u delovima A i B cilindra na kraju procesa,
b) koliinu toplote dovedenu grejaem u kJ, i
c) prikazati promenu stanja gasa u delu B cilindra u (p, v) dijagramu.
Rezultat:
3.8
a)
b)
TB2 = 327 K
Koliini kiseonika (idealan gas) od 0.05kmola, poetnog stanja 1(p1 = 0.2MPa,

t1 = 17oC), u toku politropske promene stanja dovede se 60kJ toplote, a
istovremeno se utroi zapreminski rad od 240kJ. Odrediti:
a) osnovne veliine stanja kiseonika na kraju procesa,
b) prikazati promenu stanja kiseonika u (p, v) dijagramu, i
c) prikazati specifini zapreminski rad u (p, v) dijagramu.
Rezultat:
3.9
TA2 = 464.7 K
QG = 2707 kJ
a)
p 2 = 1.59 MPa
T2 = 578.46 K
v 2 = 0.0946 m3 / kg
Vazduh (idealan gas), mase 0.4kg, poetnog stanja 1(p1 = 0.9MPa, t1 = 100oC)
politropski ekspandira na etiri puta veu zapreminu i pritisak od 0.19MPa, a nakon
toga se izohorski zagreva do poetnog pritiska. Odrediti:
a) koliinu toplote i zapreminski rad za svaki proces ponaosob,
b) promenu unutranje energije u procesu, i
c) prikazati proces u (p, v) dijagramu.
Rezultat:
a)
Q1,2 = 38 kJ
b)
U1,3 = 322.3kJ
Q 2,3 = 339 kJ
28
W1,2 = 54.6 kJ
W2,3 = 0 kJ

3.10
a)
b)
c)
d)
e)
U jednoj ekspanzionoj maini, snage 140kW, politropski ekspandira idealna gasna

smea, protoka 0.0195kmol/s, sastavljena iz ugljenmonoksida (CO) i metana (CH4).
Pri ekspanziji smei se dovodi koliina toplote od 1025.64kJ/kmol, pri emu se
smea ohladi za 200oC. Molski toplotni kapaciteti komponenata pri stalnom pritisku
su: CpCO = 29.12 kJ/kmolK i CpCH4 = 37.44kJ/kmolK. Nakon toga, smea idealnih
gasova u hladnjaku se izobarski hladi do poetne zapremine i temperature od
304.12K. Odredlti:
maseni protok smee idealnih gasova,
poetnu temperaturu smee idealnih gasova,
promenu entalpije smee idealnih gasova u procesu,
toplotnu snagu hladnjaka, i
prikazati proces u (p, v) dijagramu.
Rezultat:
3.11
a)
b)
c)
d)
e)
f)
a)
b)
c)
d)
e)
= 0.5 kg / s
m
T1 = 900 K
= 358 kW
H
d)
= 238 kW
Q
H
1,3
Rezervoar jednog pneumatskog postrojenja za pranje ima zapreminu 0.005m3.

Posle punjenja vodom vazduh u rezervoaru se nalazi na pritisku 0.412MPa i
temperaturi 20oC. Pri otvaranju ventila za vodu vazduh u rezervoaru ekspandira i
potiskuje vodu kroz crevo za pranje. Odrediti:
masu vazduha u rezervoaru,
odnos zapremine vode prema zapremini rezervoara pri izotermskoj ekspanziji
vazduha, pod pretpostavkom da u trenutku isticanja vode iz rezervoara pritisak
vazduha u njemu iznosi 0.118MPa,
zapreminski rad koji izvri vazduh pri izotermskoj ekspanziji,
masu vode (w = 980kg/m3) u rezervoaru, ako je ekspanzija vazduha do pritiska
0.118MPa adijabatska,
prikazati promenu stanja vazduha u (p, v) dijagramu, i
u (p, v) dijagramu prikazati specifini zapreminski rad izotermske ekspanzije.
Rezultat:
3.12
a)
b)
c)
a)
b)
c)
m v = 0.007 kg
Vw / V = 0.7136
W1,2 = 0.738 kJ
d)
m w = 2.894 kg
Vazduh (idealan gas) poetnog stanja 1(p1 = 7MPa, t1 = 20oC) se zagreva pri
stalnoj zapremini, a zatim se adijabatski iri do stanja 3(p3 = 0.1MPa, t3 = 20oC).
Odrediti:
osnovne veliine stanja na kraju izohorskog zagrevanja,
potrebnu specifinu koliinu toplote za zagrevanje,
specifini zapreminski rad adijabatske ekspanzije,
promenu specifine entalpije u procesu, i
prikazati proces u (p,v) dijagramu.
Rezultat:
a)
b)
p 2 = 38.3MPa
q1,2 = 1310 kJ / kg
c)
= 940 kJ / kg
W2,3
d)
h1,3 = 0 kJ / kg
29
T2 = 1602.9 K
v 2 = 0.012 m3 / kg

3.13
Do ureaja prikazanog na slici dovodi

se dvoatomni idealni gas parametara:
p1 = 0.4MPa i T1 = 600K. U hladnjaku
(H)
se
gas
hladi
izobarski
do
temperature T2, a zatim adijabatski iri u
ekspanzionoj maini (M) do pritiska
p3 = 0.1MPa i T3 = 296.1K. Deo protoka
gasa n po izlasku iz ekspanzione
maine provodi se kroz hladnjak gde se
zagreva do temperature T4 = 487.3K.
Snaga ekspanzione maine iznosi
100kW. Odrediti:
a) molski protok gasa,
b) toplotnu snagu hladnjaka,
c) promenu entalpije gasa u procesu, i
d) prikazati proces u (p, v) dijagramu.
Rezultat:
3.14
a)
b)
c)
d)
e)
f)
a)
b)
n = 0.0239 kmol / s
= 111.3kW
Q
c)
= 108.6 kW
H
1,4
Dvoatomni idealni gas stanja

1(p1 = 0.1MPa, T1 = 290K),
protoka 0.2kg/s i molekulske
mase
29.1kg/kmol,
podlee
politropskoj
kompresiji
bez
gubitaka u dvostepenoj protonoj
idealnoj maini. U cilindru niskog
pritiska (CNP) gas se sabija do
stanja 2(p2 = 0.4MPa, T2 = 370K).
U hladnjaku (H) gas se izobarski
hladi do T3 = 300K. U cilindru
visokog
pritiska
(CVP)
gas
podlee kompresiji do stanja
4(p4 = 1.6MPa, T4 = 390K). Voda
(cw = 4.2kJ/kgK), kojom se hladi
gas, ide najpre kroz hladnjak gde
njena temperatura poraste za tw1 = tw2 - tw1 = 10oC, posle ega se protok vode
deli na dva jednaka dela, kojima se hlade cilindri. Celokupna koliina toplote u
cilindrima i hladnjaku se predaje rashladnoj vodi. Odrediti:
toplotnu snagu hladnjaka,
maseni protok vode,
porast temperature vode u cilindru niskog, odnosno cilindru visokog pritiska,
snagu maine,
promenu entalpije gasa u procesu, i
prikazati proces u (p, v) dijagramu.
Rezultat:
a)
b)
c)
d)
e)
30
= 14 kW
Q
H
w = 0.333kg / s
m
t w 2 = t w 3 t w 2 = 14.3 o C
t w 3 = t w 4 t w 2 = 13.1 o C
P = 53.2 kW
= 20 kW
H
1,4

3.15
Idealna protona maina se sastoji iz cilindra

visokog pritiska (CVP) i cilindra niskog pritiska
(CNP). U mainu ulazi idealni dvoatomni gas
stanja 1(p1 = 1MPa, T1 = 600K). Nakon
adijabatske ekspanzije u cilindru visokog
pritiska gas se izobarski zagreva u grejau (G)
do temperature T3 = 600K, a potom se vri
adijabatska ekspanzija gasa u cilindru niskog
pritiska do pritiska p4 = 0.1MPa. Odnos snaga
dobivenih u cilindru visokog i cilindru niskog
pritiska je 0.5. Ukupna snaga maine iznosi
120kW. Odrediti:
a) osnovne veliine stanja idealnog gasa u
karakteristinim takama procesa,
b) protok idealnog gasa,
c) toplotnu snagu grejaa, i
d) prikazati proces u (p, v) dijagramu.
Rezultat:
a)
p1 = 1MPa
T1 = 600 K
m3
kmol
n = 0.01252 kmol / s
= 40 kW
Q
G
v m1 = 4.99
b)
c)
p 2 = 0.493MPa
T2 = 490.2 K
v m2 = 8.27
31
m3
kmol
p3 = 0.493MPa
T3 = 600 K
v m3 = 10.12
m3
kmol
p 4 = 0.1MPa
T4 = 380.4 K
v m4 = 31.71
m3
kmol
4
4.. D
DR
RU
UG
GII P
PR
RIIN
NC
CIIP
PT
TE
ER
RM
MO
OD
DIIN
NA
AM
MIIK
KE
E
4.1
a)
b)
c)
d)
e)
U jednom zatvorenom sistemu, koji sadri i okolinu

stalne
temperature
20oC,
nalazi
se
elina
(c = 0.5kJ/kgK) posuda mase 0.8kg sa 15kg vode
(cw = 4.2kJ/kgK) temperature 10oC i 1kg leda
(cL = 2.1kJ/kgK) temperature -5oC. Odrediti:
ravnotenu temperaturu meavine vode i leda u
posudi, ako u procesu meanja vode i leda ne postoji
razmena toplote sa okolinom,
promenu entropije sistema kada se led pomea sa vodom u posudi, a pritom ne
postoji razmena toplote sa okolinom,
koliinu toplote koja se od okoline dovede posudi sa meavinom vode i leda u
procesu uspostavljanja termodinamike ravnotee sa okolinom,
ukupnu promenu entropije sistema i dati komentar reenja, i
gubitak radne sposobnosti.
Latentna toplota topljenja leda iznosi: rL = 333kJ/kg.
Reenje:
a) Posuda i voda u njoj, pre ubacivanja leda, se nalaze u termodinamikoj ravnotei, odnosno
temperatura posude jednaka je temperaturi vode:
t p1 = t w1 = 10o C .
Kada se led ubaci u posudu sa vodom dolazi do razmene toplote sve do trenutka
uspostavljanja termodinamike ravnotee. Prema drugom principu termodinamike, toplota se uvek
prostire sa tela (sredine) vie temperature ka telu (sredini) sa niom temperaturom, sama od sebe.
Dakle, kako je tp1 = tw1 > tL1, to znai da u sistemu posuda voda led postoji termodinamika
neravnotea, posuda i voda u njoj e zagrevati led sve do trenutka uspostavljanja termodinamike
ravnotee, kada je:
t rav = t p2 = t w 2 = t L2 .
Najpre treba utvrditi ta e se desiti sa ledom usled dovoenja toplote od posude i vode. U
zavisnosti od vrednosti koliine toplote koja se dovede, led se najpre zagreva od poetne
temperature tL1 = -5oC do temperature topljenja leda tL = 0oC, zatim se topi na tL = 0oC i nastala
voda zagreva od tL = 0oC do neke temperature tw.
Koliina toplote potrebna za zagrevanje leda iznosi:
Q zL = m L c L (t L t L1 ) = 1 2.1 (0 (5)) = 10.5 kJ .
Koliina toplote potrebna za topljenje leda iznosi:
Q tL = m L rL = 1 333 = 333kJ .
Koliina toplote potrebna za zagrevanje nastale vode:
Q zw = m L c w (t w t L ) = 1 4.2 (t w 0) = 4.2 t w .
Koliina toplote koja se odvodi od posude i vode u njoj, poetne temperature
tp1 = tw1 = 10oC, a da ne doe do smrzavanja vode u posudi tsm = 0oC, iznosi:
Q w + Q p = m w c w (t w1 t sm ) + m p c (t p1 t sm )
Q w + Q p = 15 4.2 (10 0) + 0.8 0.5 (10 0) = 634 kJ .
Kako je koliina toplote koja moe da se odvede od posude i vode u njoj, a da ne doe do
smrzavanja vode, vea od koliine toplote koja je potrebna za zagrevanje i topljenje leda, tj.:
32
Drugi princip termodinamike
Q w + Q p = 634 kJ > Q zL + Q tL = 343.5 kJ

zakljuuje se da u ovom sluaju dolazi do zagrevanja leda, topljenja leda i zagrevanja nastale vode,
odnosno da e se termodinamika ravnotea uspostaviti na temperaturi vioj od 0oC. Ravnotena
temperatura iz bilansa energije iznosi:
m w c w (t w1 t rav ) + m p c (t p1 t rav ) = m L cL (t L t L1 ) + m L rL + m L c w (t rav t L )
15 4.2 (10 t rav ) + 0.8 0.5 (10 t rav ) = 1 2.1 (0 (5)) + 1 333 + 1 4.2 (t rav 0)
t rav = 4.3 o C .
b) Promena entropije sistema posuda voda led iznosi:
Ssist,1 = Sp + Sw + SL = Sp + Sw + SzL + StL + Szw
Ssist,1 = m p c ln
Trav
T
T
T
m r
+ m w c w ln rav + m L c L ln L + L L + m L c w ln rav
Tp1
Tw1
TL1
TL
TL
277.3
277.3
273 1 333
277.3
+ 15 4.2 ln
+ 1 2.1 ln
+
+ 1 4.2 ln
283
283
268 273
273
kJ
Ssist,1 = 0.0081 1.2819 + 0.0388 + 1.2198 + 0.0656 = 0.0342 .
K
Ssist,1 = 0.8 0.5 ln
c) U procesu uspostavljanja termodinamike ravnotee sa okolinom zagreva se posuda sa

celokupnom koliinom vode (masa vode i masa istopljenog leda) od ravnotene temperature
trav = 4.3oC do temperature okoline to = 20oC (nova ravnotena temperatura), usled razmene toplote
sa okolinom, tako da koliina toplote koja se odvede od okoline iznosi:
Qo = [(m w + m L ) c w (t o t rav ) + m p c (t o t rav )]
Qo = [(15 + 1) 4.2 (20 4.3) + 0.8 0.5 (20 4.3)] = 1061.3kJ
pri emu znak (-) ukazuje da se radi o odvedenoj toploti od okoline.
d) Ukupna promena entropije sistema posuda voda led okolina iznosi:
Ssist = Ssist,1 + Sz,wL + Sz,p + So
To
T
Q
+ m p c ln o + o
Trav
Trav To
293
293 1061.3
= 0.0342 + (15 + 1) 4.2 ln
+ 0.8 0.5 ln
+
277.3
277.3
293
kJ
= 0.0342 + 3.7009 + 0.0220 3.6222 = 0.1349 .
K
Ssist = Ssist,1 + (m w + m L ) c w ln
Ssist
Ssist
Prema drugom principu termodinamike promena entropije sistema mora biti:

S 0
sist
gde se znak jednakosti odnosi na povratne promene stanja. Poto je u zadatku dobivena pozitivna
vrednost promene entropije sistema, to ukazuje da je opisani proces kao i svi drugi procesi u
prirodi nepovratan proces, to znai da se ovaj proces ne protivi drugom principu termodinamike i
moe se ostvariti u naim uslovima.
e) Gubitak radne sposobnosti (eksergije) iznosi:
Wg = To Ssist = 293 0.1349 = 39.5 kJ .
33

4.2
U kalorimetarskom sudu, zanemarljivog toplotnog kapaciteta, nalazi se 0.3kg neke

tenost poetne temperature 290K i stalnog toplotnog kapaciteta 4.2kJ/kgK. U sud
je unet bakarni uzorak mase 0.15kg i poetne temperature 373K. Zavisnost
toplotnog kapaciteta za bakar, od temperature, data je izrazom:
cb = A + B T
kJ
4
( cb
, T [ K ] , A = 0.387 , B = 0.659 10 )
kg K
Tokom uspostavljanja termodinamike ravnotee u kalorimetru, okolini, stalne

temperature 283K, predato je 5% od koliine toplote koju je predao bakarni uzorak.
Odrediti:
a) ravnotenu temperaturu u kalorimetru,
b) koliinu toplote koja se odvede u okolinu, i
c) promenu entropije sistema do trenutka uspostavljanja termodinamike ravnotee u
kalorimetarskom sudu.
Reenje:
a) Obzirom da u sistemu postoji termodinamika neravnotea,
tada kad se uzorak bakra poetne temperature Tb1 = 373K unese u
sud sa hladnijom tenou poetne temperature Tt1 = 290K dolazi do
razmene toplote, sve do trenutka uspostavljanja termodinamike
ravnotee. Uzorak bakra se hladi, a tenost u sudu zagreva.
Istovremeno, kako postoji i termodinamika neravnotea sa
okolinom temperature To = 283K, pri emu je temperatura okoline
nia od temperature tenosti i temperature uzorka bakra, deo toplote
koju oslobodi uzorak bakra (toplotni izvor) se predaje okolini
(toplotni ponor).
Iz bilansa energije se odreuje ravnotena temperatura:
Q b = Q t + Qo
Q b = Q t + 0.05 Q b
0.95 Q b = Q t
Trav
0.95 m b c b | (Tb1 Trav ) = m t c t (Trav Tt1 )

Tb1
pri emu je:

T
rav
rav
1
1
cb | =
c b (T) dT =
(A + B T) dT
Trav Tb1 Tb1
Trav Tb1 Tb1
Tb1
Trav
Trav
Tb12
Trav + Tb1
1
cb | =
A (Trav Tb1 ) + B
= A + B
Trav Tb1
2
2
Tb1
Trav
tako da je:
Trav + Tb1
) (Tb1 Trav ) = m t c t (Trav Tt1 )
2
ct
m
ct
A m
A
2
Trav
+ 2( + t
) Trav (Tb12 + 2 Tb1 + 2 t
Tt1 ) = 0
B m b 0.95 B
B
m b 0.95 B
0.95 m b (A + B
0.387
0.3
4.2
0.387
) Trav (3732 + 2
+
373 +
4
4
0.659 10
0.15 0.95 0.659 10
0.659 104
0.3
4.2
+2
290) = 0
0.15 0.95 0.659 104
2
Trav
+ 2(
2
Trav
+ 2.8009424 105 Trav 8.23413 107 = 0 .
34
Reenja kvadratne jednaine su:

Trav1 = 293.67 K
Trav2 = 2.804 105 K
pri emu je ravnotena temperatura (fiziki realno reenje):
Trav = 293.67 K .
b) Koliina toplote koju primi tenost u sudu:
Q t = m t c t (Trav Tt1 ) = 0.3 4.2 (293.67 290) = 4.624 kJ
a koliina toplote koja se odvede od bakra:
Q
4.624
Qb = t =
= 4.867 kJ
0.95
0.95
tako da je koliina toplote koja se odvede u okolinu:
Qo = 0.05 Q b = 0.05 4.867 = 0.243kJ .
c) Promena entropije sistema iznosi:

Ssist = Sb + St + So
T
T
Q
Ssist = m b c b ln rav + m t c t ln rav + o
Tb1
Tt1 To
293.67
293.67 0.243
Ssist = 0.15 0.409 ln
+ 0.3 4.2 ln
+
373
290
283
kJ
Ssist = 0.01467 + 0.01585 + 0.00086 = 0.002
K
pri emu je toplotni kapacitet uzorka bakra:
Trav
cb | = A + B
Tb1
4.3
Trav + Tb1
293.67 + 373
kJ
= 0.387 + 0.659 104
= 0.409
.
2
2
kg K
Kiseonik (idealan gas) poetnog stanja 1(p1 = 2MPa, T1 = 500K), masenog protoka
0.2kg/s, menja stanje po:
politropi sa eksponentom n = 1.25,
adijabati,
izotermi,
izobari,
do pet puta vee zapremine ili po izohori do dvostruko manjeg pritiska u odnosu na
poetno stanje. Odrediti:
a) promenu entropije za date promene stanja,
b) prikazati promene stanja gasa u (p, v) i (T, s) dijagramima, i
c) u (T, s) dijagramu prikazati specifinu koliinu toplote koja se razmeni pri
izotermskoj promeni stanja.
Reenje:
a) Specifina zapremina kiseonika u poetnom stanju:
v1 =
R T1 260 500
m3
=
=
0.065
.
p1
2 106
kg
pri emu je gasna konstanta za kiseonik (Tabela 2): R = 260
35
J
.
kg K
Specifina zapremina kiseonika na kraju politropske, adijabatske, izotermske i izobarske

promene stanja je:
m3
v 2 = 5 v1 = 5 0.065 = 0.325
.
kg
Politropska promena stanja

Iz jednaine politropske promene stanja se nalazi pritisak kiseonika na kraju procesa:
p1 v1n = p 2 v n2
v
0.065 1.25
p 2 = p1 ( 1 ) n = 2 (
) = 0.2675 MPa
v2
0.325
a iz osnovne jednaine stanja temperatura kiseonika na kraju procesa:
T2 =
p 2 v 2 0.2675 106 0.325

=
= 334.37 K .
R
260
Prema drugom principu termodinamike:

q
i kako je:
ds =
T
dobija se:
n dT
ds = c v
n 1 T
odnosno nakon integraljenja:
T2
s1,2 = s 2 s1 = c v
T1
q = c dT = c v
n
dT
n 1
n dT
.
n 1 T
Ukoliko toplotni kapacitet gasa ne zavisi od temperature, tada je promena specifine

entropije pri politropskoj promeni stanja:
s1,2 = s 2 s1 = c v
n
T
ln 2
n 1
T1
odnosno (korienjem jednaine politropske promene stanja i jednaine stanja):

s1,2 = c p ln
T2
p
R ln 2
T1
p1
s1,2 = c v ln
p2
v
c p ln 2
p1
v1
s1,2 = c v ln
T2
v
+ R ln 2 .
T1
v1
Promena ukupne entropije kiseonika pri politropskoj promeni stanja iznosi:

n
T
1.25 1.4
334.73
kW
s1,2 = m
cv
S 1,2 = m
ln 2 = 0.2 0.65
ln
= 0.0313
n 1
T1
1.25 1
500
K
pri emu su maseni toplotni kapaciteti za kiseonik pri stalnoj zapremini i stalnom pritisku
kJ
kJ
(Tabela 2): c v = 0.65
, c p = 0.91
, a eksponent adijabate (Tabela 1): = 1.4 .
kg K
kg K
Adijabatska promena stanja, n =

Iz jednaine adijabatske promene stanja se nalazi pritisak kiseonika na kraju procesa:
p1 v1 = p 2 v 2
v
0.065 1.4
p 2 = p1 ( 1 ) = 2 (
) = 0.2101MPa
v2
0.325
36
a iz osnovne jednaine stanja temperatura kiseonika na kraju procesa:

T2 =
p 2 v 2 0.2101106 0.325
=
= 262.65 K .
R
260

ds =
q
T
i kako je za adijabatsku promenu stanja:

q = 0
dobija se:
ds = 0
s = const
to znai da je promena specifine entropije pri adijabatskoj promeni stanja:
s1,2 = s 2 s1 = 0 .
Ovakva adijabatska promena stanja, smatra se idealnom i naziva se izentropa (s = const).
Izotermska promena stanja, n = 1

Za izotermsku (T1 = T2) promenu stanja pritisak kiseonika na kraju procesa je:
p2 =
R T2 260 500
=
= 0.4 106 Pa = 0.4 MPa .
v2
0.325

q = T ds
s2
q1,2 = T ds
s1
i kako je promena stanja gasa izotermska, T = const, to je:

s2
q1,2 = T ds = T (s 2 s1 ) = T s1,2
s1
tako da je promena specifine entropije kiseonika:

s1,2 =
q1,2
T
= R ln
v2
p
= R ln 1
v1
p2
a promena ukupne entropije:

v
p
2
kW
s1,2 = m
R ln 2 = m
R ln 1 = 0.2 0.260 ln
.
S 1,2 = m
= 0.0837
v1
p2
0.4
K
Izobarska promena stanja, n = 0

Za izobarsku (p1 = p2) promenu stanja temperatura kiseonika na kraju procesa je:
T2 =
p 2 v 2 2 106 0.325
=
= 2500 K .
R
260
37

q = T ds
i kako je za izobarsku promenu stanja:
q = c p dT
to je:
T ds = c p dT
a nakon integraljenja:
T2
s1,2 = s 2 s1 = c p
T1
dT
.
T
Ukoliko toplotni kapacitet gasa pri stalnom pritisku ne zavisi od temperature, tada je
promena specifine entropije pri izobarskoj promeni stanja:
T
s1,2 = s 2 s1 = c p ln 2
T1
T
2500
kW
s1,2 = m
c p ln 2 = 0.2 0.91 ln
.
S 1,2 = m
= 0.2929
T1
500
K
Izohorska promena stanja, n =

Pritisak kiseonika na kraju procesa:
p 2
p 2 = 1 = = 1MPa .
2 2
Za izohorsku (v1 = v2) promenu stanja temperatura kiseonika na kraju procesa je:
p 2 v 2 1106 0.065
=
= 250 K .
R
260
q = T ds
T2 =
i kako je za izohorsku promenu stanja:

q = c v dT
to je:
T ds = c v dT
a nakon integraljenja:
T2
s1,2 = s 2 s1 = c v
T1
dT
.
T
Ukoliko toplotni kapacitet gasa pri stalnoj zapremini ne zavisi od temperature, tada je
promena specifine entropije pri izohorskoj promeni stanja:
T
s1,2 = s 2 s1 = c v ln 2
T1
T
250
kW
s1,2 = m
c v ln 2 = 0.2 0.65 ln
.
S 1,2 = m
= 0.0901
T1
500
K
38
b) Promene stanja kiseonika su prikazane u (p, v) i (T, s) dijagramima.

c) U (T, s) dijagramu je prikazana specifina koliina toplote koja se razmeni pri izotermskoj
promeni stanja kiseonika.
Politropska ekspanzija kiseonika
Izentropska (idealna adijabatska) ekspanzija kiseonika
Izotermska ekspanzija kiseonika
Izobarsko zagrevanje kiseonika
39
Izohorsko hlaenje kiseonika

4.4
Vazduh (idealan gas) poetnog stanja 1(p1 = 1MPa, T1 = 600K) ekspandira

adijabatski u ekspanzionoj maini sa izentropskim stepenom dobrote ekspanzije
0.8 do pritiska od 0.1MPa. Protok azota iznosi 0.5kg/s. Odrediti:
a) teorijsku i stvarnu snagu ekspanzione maine, i
b) prikazati promenu stanja u (T, s) dijagramu.
Reenje:
a) Izentropski stepen dobrote ekspanzije predstavlja
odnos stvarnog i teorijskog toplotnog pada u ekspanzionoj
maini, odnosno odnos stvarno dobivenog tehnikog rada
pri realnoj adijabatskoj ekspanziji (1-2) i teorijskog
tehnikog rada koji bi se dobio pri idealnoj adijabatskoj izentropskoj (1-2t) ekspanziji vazduha:

W
W
T T
EM = t1,2 = t1,2 = 1 2

Wt1,2t Wt1,2t
T1 T2t
b) Promena stanja vazduha u

(T, s) dijagramu
pri emu se teorijsko stanje 2t nalazi na istoj izobari kao i

stvarno stanje 2, tj.: p2t = p2. U toplotnom (T, s) dijagramu
stvarno stanje 2 uvek se nalazi desno u odnosu na
teorijsko stanje 2t.
Iz jednaine za idealnu adijabatsku - izentropsku promenu stanja (1-2t):
p11 T1 = p12 T2t
odreuje se temperatura vazduha u teorijskom stanju 2t:
p1 1
1 11.41.4
= 310.77 K
T2t = T1 ( ) = 600 ( )
p2
0.1
pri emu su eksponent adijabate i gasna konstanta za vazduh (Tabele 1 i 2): = 1.4 , R = 287
J
.
kg K
Temperatura vazduha u stvarnom stanju 2:

T2 = T1 EM (T1 T2t ) = 600 0.8 (600 310.77) = 368.62 K .
Teorijska snaga ekspanzione maine je:
R
0.287 1.4

PEM,t = W
(T1 T2t ) = 0.5
(600 310.77) = 145.3kW
t1,2t = m Wt1,2t = m
1
1.4 1
a stvarna snaga:
R
=m
Wt1,2

=m
PEM = W
(T1 T2 ) = EM PEM,t = 0.8 145.3 = 116.2 kW .
t1,2
1
40

4.5
Azot (idealan gas), mase 10 kg, poetnog stanja 1(p1 = 0.24MPa, t1 = 1oC), se
pravim povratnim promenama stanja zagreva do temperature od 7oC. Od okoline
stalne temperature 20oC, azotu se u datom procesu dovode 82.782kJ/kg toplote.
Odrediti:
a) pritisak azota na kraju procesa,
b) gubitak radne sposobnosti, i
c) prikazati proces u (T, s) dijagramu.
Reenje:
a) Prave povratne promene stanja su izentropa i
izoterma okoline. Kako je temperatura okoline To = 293K
via od poetne T1 = 274K i krajnje temperature T = 280K
gasa u procesu i kako je promena stanja samo po izotermi
okoline prava povratna promena stanja, to da bi se ostvario
dati proces je neophodno ostvariti sledee promene stanja:
kompresija
od
poetne
(1-2) izentropska
temperature do temperature okoline,
(2-3) izotermska ekspanzija na temperaturi
okoline, i
(3-4) izentropska ekspanzija od temperature
okoline do krajnje temperature.
Iz jednaine za izentropsku promenu stanja (1-2):
c) Proces u (T, s) dijagramu
p11 T1 = p12 To
odreuje se pritisak azota nakon izentropske kompresije:
p 2 = p1 (
T1 1
274 11.41.4
= 0.3035 MPa
) = 0.24 (
)
To
293
pri emu je eksponent adijabate za azot (Tabela 1): = 1.4 .

Obzirom da pri izentropskoj kompresiji (1-2) i izentropskoj ekspanziji (3-4) gasa ne dolazi
do razmene toplote:
q1,2 = q 3,4 = 0
to znai da se toplota dovodi azotu od okoline pri izotermskoj ekspanziji (2-3), tako da je pritisak
azota na kraju izotermske ekspanzije:
q o = q 2,3 = R To ln
p3 =
p2
q 2,3
e R To
0.3035
e
82.782103
297293
v3
p
= R To ln 2
v2
p3
= 0.1172 MPa
J
.
kg K
Iz jednaine za izentropsku promenu stanja (3-4):
pri emu je gasna konstanta za azot (Tabela 2): R = 297
p13 To = p14 T4
odreuje se pritisak azota na kraju procesa:
To 1
293 11.41.4
= 0.1MPa .
p 4 = p3 ( ) = 0.1172 (
)
T4
280
41
b) Gubitak radne sposobnosti iznosi:

Wg = To Ssist = To (SRM + So ) = To (S1,2 + S2,3 + S3,4 + So ) = To (S2,3 + So )
p 2 Q 2,3
p m q 2,3
) = To (m R ln 2 +
)
+
p3 To
p3
To
0.3035 10 82.782
+
Wg = 293 (10 0.297 ln
) = 1656 kJ .
0.1172
293
Wg = To (m R ln
4.6
Idealan gas ostvaruje teorijski desnokretni kruni ciklus koji se sastoji od

adijabatske kompresije (1-2) sa dvostrukom promenom apsolutne temperature i
izentropskim stepenom dobrote kompresije 0.9, izotermske ekspanzije (2-3) do
poetnog pritiska, adijabatske ekspanzije (3-4) sa izentropskim stepenom dobrote
ekspanzije 0.931 i izotermske kompresije (4-1) do poetnog stanja. Odrediti:
a) termodinamiki stepen iskorienja ciklusa,
b) prikazati ciklus u (T, s) dijagramu, i
c) u (T, s) dijagramu prikazati koristan rad ciklusa.
Reenje:
a) Termodinamiki stepen iskorienja predstavlja odnos koristnog rada ciklusa (korisne
toplote ciklusa) i toplote koja se dovede radnom telu koje obavlja ciklus:

q
q + qo
W
W
Q
Q
W q
t = k = k = k = k = k = k = d
= 1 o
Q
Q
Q
Q
q
q
q
q
d
pri emu je koristan rad ciklusa jednak iskorienoj koliini toplote:

Wk = q k = Wti, j = Wi, j = q i, j = q d + q o = q d q o
gde je qd zbir svih specifinih koliina toplote koje se dovode radnom telu, a qo zbir svih specifinih
koliina toplote koje se odovode od radnog tela u ciklusu.
Obzirom da je za adijabatsku kompresiju (1-2) i adijabatsku ekspanziju (3-4):
q1,2 = q 3,4 = 0
i kako je za izotermsku ekspanziju (2-3):
v
p
q 2,3 = R T2 ln 3 = R T2 ln 2
v2
p3
odnosno izotermsku kompresiju (4-1):
v
p
q 4,1 = R T1 ln 1 = R T1 ln 4
v4
p1
to je specifian koristan rad ciklusa (specifina korisna koliina toplote):
p
p
Wk = q k = q i, j = q1,2 + q 2,3 + q 3,4 + q 4,1 = R T2 ln 2 + R T1 ln 4
p3
p1
pri emu je prema tekstu zadatka: T4 = T1 , T2 = 2 T1 = T3 , p3 = p1
pa je:
p
p
Wk = 2 R T1 ln 2 + R T1 ln 4
p1
p1
odnosno:
Wk = R T1 (2 ln
p2
p
+ ln 4 ) .
p1
p1
42
Prema drugom principu termodinamike je:

q
ds =
T
i obzirom na dogovor da je koliina toplote koja se
dovodi radnom telu po brojnoj vrednosti pozitivna, a
kada se odvodi od radnog tela negativna, namee se
zakljuak da dovedena koliina toplote dovodi do
porasta entropije s1,2 = s 2 s1 > 0 , a odvedena koliina
b) Ciklus u (T, s) dijagramu
toplote do smanjenja entropije s1,2 = s 2 s1 < 0 u

procesu.
Kako se pri izotermskoj ekspanziji (2-3)
smanjuje pritisak gasa ( p 2 > p3 ) analizom izraza za
specifinu koliinu toplote, zakljuuje se da je
specifina koliina toplote koja se razmeni pri
izotermskoj ekspanziji po brojnoj vrednosti pozitivna,
odnosno radi se o dovedenoj koliini toplote:
p
p
q d = q 2,3 = R T2 ln 2 = 2 R T1 ln 2 .
p3
p1
c) Specifian
koristan
rad
(specifina
korisna
toplota)
ciklusa predstavljen je rafiranom
povrinom u (T, s) dijagramu
Pri izotermskoj kompresiji (4-1) raste pritisak gasa ( p 4 < p1 ) pa je:

p
ln 4 < 0
p1
to znai da je specifina koliina toplote koja se razmeni pri izotermskoj kompresiji po brojnoj
vrednosti negativna, odnosno radi se o odovedenoj koliini toplote:
p
q o = q 3,4 = R T1 ln 4 .
p1
Dakle, termodinamiki stepen iskorienja ciklusa jednak je:
p
p
p
p
p
R T1 (2 ln 2 + ln 4 ) 2 ln 2 + ln 4
ln 4
W
p1
p1
p1
p1
p1
t = k =
=
= 1+
.
p2
p2
p2
qd
2 R T1 ln
2 ln
2 ln
p1
p1
p1
Izentropski stepen dobrote kompresije je definisan odnosom teorijski uloenog tehnikog
rada pri idealnoj adijabatskoj izentropskoj (1-2t) kompresiji i stvarno uloenog tehnikog rada pri
realnoj adijabatskoj kompresiji (1-2) gasa u kompresionoj maini:

W
T T
K = t1,2t = 2t 1

Wt1,2 T2 T1
tako da je:
K =
T2t T1
2 T1 T1
T2t
= 1 + K .
T1
odakle je:
Iz jednaine za izentropsku promenu stanja (1-2t):

p11 T1 = p12 T2t
nalazi se:
T2t 1
p2
=( )
p1
T1
p2
1
= (1 + K ) .
p1
odnosno:
43
Iz izraza za izentropski stepen dobrote ekspanzije:

W
T T
E = t3,4 = 3 4

W
T3 T4t
t3,4t
nalazi se:
E =
2 T1 T1
2 T1 T4t
T4t
1
= 2 .
T1
E
odnosno:
Iz jednaine za izentropsku promenu stanja (3-4t):

p13 T3 = p14 T4t
odnosno:
p11 (2 T1 ) = p14 T4t
odnosno:
p4
1 1
= (1
)
p1
2 E
nalazi se:
p4
1 T
= ( 4t ) 1
p1
2 T1
tako da je:
ln(1
t = 1 +
1 1
)
2 E
2 ln(1 + K ) 1
4.7
1
1
)
ln(1
)
2 E
2
0.931
= 1+
= 1+
= 0.4 .
2 ln(1 + K )
2 ln(1 + 0.9)
ln(1
Idealan gas ( = 1.4) obavlja:

- u motoru sa unutranjim sagorevanjem
- gasnoj turbini:
ili u
Otto-ov
Joule-ov
Diesel-ov
Humphrey-ov
teorijski desnokretni kruni ciklus. U svim ciklusima su ista stanja gasa na poetku
kompresije i poetku ekspanzije. Odnos stepena kompresije za Otto-ov i Diesel-ov
ciklus iznosi 0.6666. Minimalna temperatura gasa u svim ciklusima je 300K, a
maksimalna 1200K. Prikazati cikluse u (p,v) i (T,s) dijagramima i odrediti:
a) temperature gasa u karakteristinim takama ciklusa i termodinamike stepene
iskorienja ciklusa, i
b) uporediti termodinamike stepene iskorienja datih ciklusa sa termodinamikim
stepenom iskorienja idealnog Carnot-ovog ciklusa.
Reenje:
a) Da bi se tekst zadatka potpuno razumeo svi ciklusi su najpre prikazani u (p, v) i (T, s)
dijagramima.
44
Otto-ov i Diesel-ov ciklus

Teorijski Otto-ov ciklus se sastoji iz dve izentrope i dve izohore, a teorijski Diesel-ov ciklus
iz dve izentrope, izobare i izohore. Razlika izmeu ova dva ciklusa je u nainu zagrevanja gasa.
Minimalna temperatura gasa je u poetnom stanju, a maksimalna temperatura na kraju procesa
zagrevanja, tj.:
T1 = Tmin = 300 K
T3 = Tmax = 1200 K .
Stepen kompresije predstavlja odnos poetne i krajnje zapremine pri kompresiji gasa, tako
da je:
O =
v1
v 2O
D =
v1
v 2D
pa je:
v1
O v 2O v 2D
=
=
.
v1
D
v 2O
v 2D
Iz jednaine za izobarsku promenu stanja (2D-3) (izobarsko zagrevanje) u Diesel-ovom
ciklusu dobija se:
T2D T3
=
v 2D v3
odnosno ( v3 = v 2O ):
v 2D T2D
=
v 2O
T3
pa je:
T2D v 2D O
=
=
T3
v 2O D
odnosno:
T2D =
O
T3 = 0.6666 1200 = 800 K .
D
Obzirom da radno telo obavlja kruni ciklus, to je promena specifine entropije radnog tela:
s RM = 0
odnosno:
s RM,O = c v ln
T3
T
+ c v ln 1 = 0
T2O
T4O
s RM,D = c p ln
tako da je:
T3 T4O
=
T2O
T1
T3 T4D
) =
T2D
T1
odnosno (T4O = T4D):

T3
T
T
T
= ( 3 ) = 4O = 4D
T2O
T2D
T1
T1
pa je temperatura gasa nakon izentropske kompresije u Otto-ovom ciklusu:
T2O =
T3
1200
=
= 680.23K
T3
1200 1.4
(
)
(
)
800
T2D
45
T3
T
+ c v ln 1 = 0
T2D
T4D
a temperatura gasa nakon izentropske ekspanzije:

T
1200
T4O = T4D = 3 T1 =
300 = 529.24 K .
T2O
680.23
Iz jednaine za izentropsku promenu stanja (1-2O):
1
T1 v1 1 = T2O v 2O
nalazi se stepen kompresije za Otto-ov ciklus:

1
T
v1
680.23 1.411
= ( 2O ) 1 = (
= 7.74 .
)
v 2O
T1
300
Na isti nain se nalazi stepen kompresije za Diesel-ov ciklus, ili:
O
7.74
D =
=
= 11.61 .
0.6666 0.6666
Termodinamiki stepen iskorienja Otto-ovog ciklusa, u kome se toplota dovodi (2O-3) i
odvodi (4O-1) po izohorskim promenama stanja, je:
O =
qo
c (T T )
T T
1
= 1 v 4O 1 = 1 4O 1 = 1 1
qd
c v (T3 T2O )
T3 T2O
O
1
= 0.559 .
tO = 1
7.741.41
Termodinamiki stepen iskorienja Diesel-ovog ciklusa u kome se toplota dovodi (2D-3) po
izobari, a odvodi (4D-1) po izohori, je:
tO = 1
qo
c v (T4D T1 )
1 T4D T1
1
1
= 1
= 1
= 1
tD = 1
qd
c p (T3 T2D )
T3 T2D
D 1 1
tD = 1
gde =
1 529.24 300
= 0.591
1.4 1200 800
v3
predstavlja stepen predekspanzije.
v 2D
Joule-ov ciklus
Teorijski Joule-ov ciklus se sastoji iz dve izentrope i dve izobare. Temperature u
karakteristinim takama ciklusa su:
T1 = Tmin = 300 K
T2J = T2D = 800 K
T3 = Tmax = 1200 K .
Kako je promena specifine entropije radnog tela:

s RM = 0
odnosno:
s RM,O = c p ln
T3
T
+ c p ln 1 = 0
T2J
T4J
dobija se:
T3 T4J
=
T2J T1
pa je temperatura gasa nakon izentropske ekspanzije u Joule-ovom ciklusu:
T
1200
T4J = T1 3 = 300
= 450 K .
T2J
800
46
Termodinamiki stepen iskorienja Joule-ovog ciklusa u kome se toplota dovodi (2J-3) i

odvodi (4J-1) po izobarskim promenama stanja, je:
tJ = 1
c (T T )
qo
T T
T
1
= 1 p 4J 1 = 1 4J 1 = 1 1 = 1 1
qd
c p (T3 T2J )
T3 T2J
T2J
J
300
= 0.625
800
v
pri emu J = D = 1 predstavlja stepen kompresije za Joule-ov ciklus.
v 2J
tJ = 1
Humphrey-ov ciklus
Teorijski Humphrey-ov ciklus se sastoji iz dve izentrope, izohore i izobare. Temperature u
karakteristinim takama ciklusa su:
T1 = Tmin = 300 K
T2H = T2O = 680.23K
T3 = Tmax = 1200 K
T4H = T4J = 450 K .
Termodinamiki stepen iskorienja Humphrey-ovog ciklusa u kome se toplota dovodi

(2H-3) po izohori i odvodi (4H-1) po izobari, je:
1
c p (T4H T1 )
T T
1
tH = 1
= 1
= 1 4H 1 = 1 1 H
qd
c v (T3 T2H )
T3 T2H
H H 1
450 300
tH = 1 1.4
= 0.596
1200 680.23
p
v
pri emu je H = O = 1 stepen kompresije, a H = 3 stepen porasta pritiska.
v 2H
p2
qo
b) Carnot-ov ciklus
Carnot-ov ciklus se sastoji iz dve izentrope i dve izoterme, pri emu je:
T1 = T4 = Tmin = 300 K
T2 = T3 = Tmax = 1200 K
Termodinamiki stepen iskorienja Carnot-ovog ciklusa u kome se toplota dovodi (2-3) i

odvodi (4-1) po izotermskim promenama stanja, je:
v
v
R Tmin ln 4
Tmin ln 4
q
v1
v1
tC = 1 o = 1
= 1
.
v3
v3
qd
R Tmax ln
Tmax ln
v2
v2
Kako je promena specifine
entropije radnog tela ( s RM = 0 ):
s RM,O = R ln
v3
v
+ R ln 1 = 0
v2
v4
dobija se:
v3 v 4
=
v 2 v1
pa je:
tC = 1
Tmin
300
= 1
= 0.75
Tmax
1200
odnosno:
tO < tD < tH < tJ < tC .
47

4.8
U jednom zatvorenom sistemu, koji sadri i okolinu temperature 20oC, nalazi se

posuda zanemarljivog toplotnog kapaciteta sa 10kg vode (cw = 4.2kJ/kgK)
temperature 0oC i 1kg leda (cL = 2.1kJ/kgK) temperature 0oC. Odrediti:
a) promenu entropije sistema kada se led pomea sa vodom u posudi, a pritom ne
postoji razmena toplote sa okolinom,
b) promenu entropije sistema usled razmene toplote sa okolinom, i
c) gubitak radne sposobnosti.
Latentna toplota topljenja leda iznosi: rL = 333kJ/kg.
Rezultat:
4.9
a)
Ssist,1 = 0 kJ / K
b)
c)
Ssist = 0.196 kJ / K
Wg = 57.4 kJ
U sudu zanemarljivog toplotnog kapaciteta se nalazi 100kg leda temperature -8oC.

Usled razmene toplote sa okolinom temperature 20oC led se topi i dovodi u
termodinamiku ravnoteu sa okolinom. Ako je toplota topljenja leda 333kJ/kg,
toplotni kapacitet leda 2.1kJ/kgK, a toplotni kapacitet vode 4.2kJ/kgK, odrediti:
a) promenu entropije sistema, i
b) rad koji bi se utroio kada bi se proces odvijao obrnuto i opet dobio led
temperature -8oC (gubitak radne sposobnosti sistema).
Rezultat:
a)
b)
Wg = 2890 kJ
4.10
Dvoatoman idealan gas ostvaruje teorijski desnokretni kruni ciklus koji se sastoji
od izentropske kompresije (1-2) sa dvostrukom promenom apsolutne temperature,
izobare (2-3), izohore (3-4) sa etrnaestostrukom promenom apsolutne
temperature i izoterme (4-1). Odrediti:
a) termodinamiki stepen iskorienja ciklusa, i
b) prikazati ciklus u (p, v) i (T, s) dijagramima.
Rezultat:
a)
t = 0.221
a)
b)
pef = 0.247 MPa

t = 0.784
4.11
U motoru sa unutranjim sagorevanjem smea

idealnih gasova (cp = 1.001kJ/kgK, cv = 0.715kJ/kgK)
ostvaruje
teorijski
ciklus
sa
kombinovanim
dovoenjem toplote (Sabath-Seiliger-ov ciklus) sa
stepenom kompresije 10, pri emu se pri izohorskom
i izobarskom zagrevanju dovodi ista koliina toplote.
Na poetku kompresije je: p1 = 0.1MPa i t1 = 60oC, a
maksimalan pritisak u ciklusu iznosi 3.1MPa. Odrediti:
a) srednji efektivni pritisak gasa u cilindru
p ef =
Wk
qk
=
vs
v1 v 2
gde je vs specifina zapremina koju opie klip,

b) termodinamiki stepen iskorienja ciklusa, i
c) prikazati ciklus u (T, s) dijagramu.
Rezultat:
48

4.12
U toplotnom motoru se obavlja desnokretni ciklus.

Ciklus zapoinje od temperature 1400oC povratnom
adijabatskom ekspanzijom do nekog pritiska, nastavlja
izobarskim hlaenjem do temperature od 18oC, da bi
se radno telo, dvoatomni idealni gas, izohorskim
procesom dovelo u poetno stanje (Lenoire-ov ciklus).
Dovedena koliina toplote iznosi 38kW. Izraunati:
a) koristan rad ciklusa u kW,
b) termodinamiki stepen iskorienja ciklusa,
c) promenu entropije tokom izobarskog i izohorskog
procesa, kao i promenu entropije okoline temperature
18oC tokom izobarskog hlaenja gasa, i
d) prikazati ciklus u (T,s) dijagramu.
Rezultat:
a)
b)
c)
= 10.15 kW
W
k
t = 0.267
S = 0.048 kW / K
3,1
S 2,3 = 0.048 kW / K
S o = 0.096 kW / K
4.13
Vazduh (idealan gas), protoka 5kg/s, izvodi desnokretni

kruni ciklus. Sabijanje vazduha poetne temperature
40oC se vri izentropski do temperature 150oC, nakon
ega se zagreva pri stalnoj zapremini do temperature
560oC. Posle toga se vri izotermska ekspanzija
vazduha do poetnog pritiska i izobarsko hlaenje do
poetnog stanja. Odrediti:
a) termodinamiki stepen iskorienja ciklusa i uporediti
ga sa termodinamikim stepenom iskorienja
Ericsson-ovog ciklusa,
b) gubitak radne sposobnosti vazduha usled gubitka
toplote u okolinu temperature 15oC (proces hlaenja), i
c) skicirati ciklus u (T, s) dijagramu.
Rezultat:
4.14
t = 0.262
= 1190.5 kW
W
g
Kiseonik (idealan gas) mase 0.1kg izvodi levokretni kruni ciklus. Iz stanja
1(p1 = 0.1MPa, t1 = 500oC) komprimuje se politropski (n = 1.2) do stanja
2(p2 = 0.5MPa), nakon ega se izobarski hladi do stanja 3(t3 = 170.47oC),
izentropski ekspandira do poetnog pritiska i izobarski zagreva do poetnog
stanja. Toplota se dovodi iz rezervoara konstantne temperature 600oC, a odvodi u
okolinu temperature 0oC. Prikazati ciklus u (p, v) i (T, s) dijagramima.
Odrediti koristan rad procesa i utvrditi kakav je proces: povratan ili nepovratan i ako
je proces nepovratan, koja koliina rada se mora utroiti da bi proces postao
povratan.
Rezultat:
4.15
a)
b)
Wk = 22.72 kJ
Wg = 53.21kW
U toplotnom (T, s) dijagramu prikazana su dva desnokretna

kruna ciklusa A i B koji se odvijaju uz isti temperaturski i
entropijski prirataj. Uporediti njihove termodinamike
stepene iskorienja.
tA < tB
Rezultat:
49
5
5.. V
VO
OD
DE
EN
NA
AP
PA
AR
RA
A
5.1
Jednu stotinu slobodne zapremine kotlovskog bubnja, unutranjeg prenika 2m i

duine 8m, zauzima voda koja kljua na pritisku p1 = 0.8MPa, a ostatak je
suvo-zasiena vodena para.
a) Odrediti vreme za koje e pritisak u kotlovskom bubnju, pri zatvorenim ventilima,
porasti do p2 = 1.2MPa, ako se dovodi 17.74kW toplote.
b) Prikazati promenu stanja vodene pare u (h, s), (T, s) i (p, v) dijagramima.
Reenje:
a) Na slici je prikazan uproeni popreni presek
kotlovskog bubnja. Promena stanja vlane vodene pare (1-2) u
kotlovskom bubnju je izohorska, tako da je zapreminski rad:
W1,2 = 0.
Koliina toplote koja se dovodi izaziva promenu
unutranje energije vlane vodene pare, jer je saglasno prvom
zakonu termodinamike za zatvoreni termodinamiki sistem:
Q1,2 = U1,2 + W1,2 = U1,2
i kako je:
= Q1,2
Q
1,2
to je traeno vreme:
U
m u
m (u 2 u1 )
= 1,2 = 1,2 =
.

Q1,2
Q1,2
Q
1,2
b) Promena stanja vodene pare u (h, s), (T, s) i

(p, v) dijagramima
Dakle, potrebno je, najpre, odrediti

masu vlane vodene pare i specifinu
unutranju energiju vlane vodene pare u
poetnom i krajnjem stanju.
Zapremina bubnja je:
D2
L
4
22
V=
8 = 25.13m3 .
4
Zapremina koju zauzima kljuala
voda stanja 1 je:
1
V1 , =
V
100
1
V1 , =
25.13 = 0.2513m3
100
a zapremina koju zauzima suvo-zasiena
(suva) vodena para stanja 1 je:
V1 ,, = V V1 ,
V=
V1 ,, = 25.13 0.2513 = 24.8787 m3 .
50
Vodena para
Za pritisak p1 = 0.8MPa iz tabele 15

oitavaju se veliine stanja kljuale vode
(stanje 1) i suve vodene pare (stanje 1):
m3
v1 , = 0.0011149
kg
m3
v1 ,, = 0.2403
kg
kJ
u1 , = 720
kg
kJ
u1 ,, = 2577 .
kg
Mase kljuale vode i suve pare u stanju 1 su:

m1 , =
V1 ,
v1 ,
0.2513
= 225.4 kg
0.0011149
m1 ,, =
V1 ,,
v1 ,,
24.8787
= 103.5 kg
0.2403
tako da je masa vlane vodene pare:

m = m1 , + m1 ,, = 225.4 + 103.5 = 328.9 kg .
Stepen suvoe i stepen vlanosti vlane vodene pare stanja 1:

m1 ,,
103.5
1 x1 = 1 0.315 = 0.685
= 0.315
m
328.9
tako da je specifina unutranja energija vlane vodene pare stanja 1:
kJ
u1 = u1 , + x1 (u1 ,, u1 , ) = 720 + 0.315 (2577 720) = 1304.4 .
kg
x1 =
Specifina zapremina vlane vodene pare stanja 1 je:

v1 = v1 , + x1 (v1 ,, v1 , ) = 0.0011149 + 0.315 (0.2403 0.0011149) = 0.0764
m3
kg
i kako je promena stanja (1-2) izohorska, to je: v 2 = v1.

Za pritisak p2 = 1.2MPa iz tabele 15 oitavaju se veliine stanja kljuale vode (stanje 2) i
suve vodene pare (stanje 2):
v 2 , = 0.0011385
m3
kg
v 2 ,, = 0.1633
m3
kg
u 2 , = 796.9
kJ
kg
u 2 ,, = 2588
kJ
.
kg
Kako je v 2 < v 2 ,, , to se stanje 2 nalazi u oblasti vlane vodene pare. Stepen suvoe vlane
vodene pare stanja 2 je:
x2 =
v2 v2 ,
v 2 ,, v 2 ,
0.0764 0.0011385
= 0.464
0.1633 0.0011385

u 2 = u 2 , + x 2 (u 2 ,, u 2 , ) = 796.9 + 0.464 (2588 796.9) = 1628
kJ
.
kg
Konano, vreme za koje pritisak u kotlovskom bubnju poraste do vredniosti p2 iznosi:

328.9 (1628 1304.4)
=
= 6000s = 100 min .
17.74
51
Vodena para
5.2
Voda stanja 1 (p1 = 2MPa), mase 10kg, se izotermski prevodi u stanje

2(p2 = 0.3MPa). Ako je pritisak isparavanja vode 1.0027MPa, odrediti:
a) promenu entalpije, entropije i unutranje energije vodene pare u procesu 1-2,
b) koliinu toplote, zapreminski i tehniki rad u procesu 1-2, i
c) prikazati promenu stanja vodene pare u (h, s), (T, s) i (p, v) dijagramima.
Reenje:
a) Promena stanja (1-2) je izotermska, odnosno: t1 = t 2 . Obzirom da jednom pritisku
isparavanja odgovara jedna temperatura isparavanja, to znai da se u oblasti vlane vodene pare
poklapaju izobara i izoterma, to je: t1 = t 2 = t i .
Temperatura isparavanja koja
c) Promena stanja vodene pare u (h, s), (T, s) i
odgovara pritisku od 1.0027MPa oitava
(p, v) dijagramima
o
se iz tabele 14: t i = t1 = t 2 = 180 C .
Kako viem pritisku odgovara via
temperatura isparavanja, i obrnuto niem
pritisku odgovara nia temperatura
isparavanja, to je stanje 1 u oblasti vode, a
stanje 2 u oblasti pregrejane vodene pare.
Za p1 = 2MPa i t1 = 180oC iz
tabele 16 se oitavaju veliine stanja 1:
v1 = 0.001126
m3
kg
kJ
kg
kJ
s1 = 2.136
kg K
h1 = 763.2
Za p2 = 0.3MPa i t2 = 180oC iz
tabele 16 se oitavaju veliine stanja 2:
m3
kg
kJ
h 2 = 2824
kg
kJ
s 2 = 7.218
.
kg K
v 2 = 0.6838
Specifina unutranja energija je:

u1 = h1 p1 v1
u1 = 763.2 2 103 0.00126
kJ
u1 = 761
kg
u 2 = h 2 p2 v2
u 2 = 2824 0.3 103 0.6838
kJ
u 2 = 2619 .
kg
52
Vodena para
Promena entalpije iznosi:

H1,2 = m (h 2 h1 ) = 10 (2824 763.2) = 20608 kJ .
Promena unutranje energije iznosi:
U1,2 = m (u 2 u1 ) = 10 (2619 761) = 18580 kJ .
Promena entropije iznosi:
S1,2 = m (s 2 s1 ) = 10 (7.218 2.136) = 50.82
kJ
.
K
b) Koliina toplote:
Q1,2 = m T s1,2 = T S1,2 = (180 + 273) 50.82 = 23021kJ .
Zapreminski (apsolutni) rad:
W1,2 = Q1,2 U1,2 = 23021 18580 = 4441kJ .
Tehniki rad:
Wt1,2 = Q1,2 H1,2 = 23021 20608 = 2413kJ .
5.3
Kondenzator, u kome se pregrejana vodena para pritiska 0.1MPa i temperature

460oC, protoka 100kg/h, potpuno kondenzuje, hladi se vazduhom (idealan gas),
protoka 750kg/h, poetne temperature 30oC. Odrediti:
a) na koju se temperaturu zagreje vazduh,
b) kolika je promena entropije sistema usled razmene toplote u kondenzatoru
(zanemariti uticaj okoline) i dati komentar reenja,
c) da li je proces mogue ostvariti u naim uslovima ako se protok vazduha povea
na 17500kg/h, i
d) prikazati promenu stanja vodene pare u (h, s), (T, s) i (p, v) dijagramima.
Reenje:
a) Na slici je prikazana ema kondenzatora,
u kome se hladi i potpuno kondenzuje pregrejana
vodena para. Rashladni fluid je vazduh.
Iz tabele 16 za p1 = 0.1MPa i t1 = 460oC
se oitavaju veliine stanja za pregrejanu vodenu
paru stanja 1:
kJ
kJ
h1 = 3403
s1 = 8.719
.
kg
kg K
Promena stanja (1-2) je izobarska, tako da je: p 2 = p1 . Obzirom da se pregrejana vodena
para u kondenzatoru potpuno kondenzuje to znai da se stanje 2 nalazi na donjoj graninoj krivoj. Iz
tabele 15 za p2 = 0.1MPa i x2 = 0 se oitavaju veliine stanja za kljualu vodu stanja 2:
kJ
kJ
h 2 = 417.4
s 2 = 1.3026
.
kg
kg K
Iz bilansa energije (zanemaruje se gubitak toplote u okolinu):
p h1 + m
v cpv t v1 = m
p h2 + m
v cpv t v2
m
se nalazi temperatura vazduha na izlazu iz kondenzatora:
(h h 2 )
(h h 2 ) M v
m
m
100 (3403 417.4) 29
t v2 = t v1 + p 1
= t v1 + p 1
= 30 +
= 426.7 o C .
v cp
v Cp
m
m
750 29.1
53
Vodena para
b) Promena entropije pri razmeni

toplote u kondenzatoru je:
S = S + S
sist
d) Promena stanja vodene pare u (h, s), (T, s) i

(p, v) dijagramima
pri emu je:

p (s 2 s1 )
S p = S 1,2 = S 2 S 1 = m
100
(1.3026 8.719)
3600
kW
= 0.206
K
T
v c p ln v2
=m
Tv1
C
T
v p ln v2
=m
Mv
Tv1
750 29.1 273 + 426.7
=
ln
3600 29
273 + 30
kW
= 0.175
K
S p =
S p
S v
S v
S v
S v
pa je:
S sist = 0.206 + 0.175

kW
.
S sist = 0.031
K
Prema
drugom
principu
termodinamike promena entropije sistema
mora biti:
S 0
sist
gde se znak jednakosti odnosi na povratne

promene stanja. Poto je u zadatku
dobivena negativna vrednost promene
entropije umesto pozitivne, jer je i proces
kondenzacije kao i svi drugi procesi u
prirodi nepovratan proces, to znai da se
ovaj proces protivi drugom principu
termodinamike i ne moe se ostvariti u
naim uslovima, tj. ne moe se ostvariti
potpuna kondenzacija vodene pare u kondenzatoru. Za data stanja vodene pare i vazduha proces je
mogue izvesti poveanjem masenog protoka vazduha, pri nepromenjenom protoku vodene pare.
c) Temperatura vazduha na izlazu iz kondenzatora pri poveanom masenom protoku vazduha,
pri ostalim nepromenjenim veliinama, iznosi:
t *v 2 = t v1 +
p (h1 h 2 )
p (h1 h 2 ) M v
m
m
100 (3403 417.4) 29
=
t
+
= 30 +
= 47 o C .
v1
*
*
v cp
v Cp
m
m
17500 29.1
tako da je promena entropije sistema:

C
T*
17500 29.1 273 + 47
kW
*v p ln v2 = 0.206 +
.
S *sist = S p + S *v = S p + m
ln
= 0.06
Mv
Tv1
3600 29
273 + 30
K
54
Vodena para
5.4
Pregrejana vodena para pritiska p1 = 1MPa i temperature t1 = 380C ekspandira

adijabatski (1-2) sa izentropskim stepenom dobrote ekspanzije T = 0.773 do
pritiska p2 = 0.05MPa, a zatim se komprimuje pri stalnom pritisku (2-3) do stanja 3
u kome je v3 = v1. Iz stanja 3 para se pri stalnoj zapremini (3-1) vraa u poetno
stanje. Odrediti:
a) specifine apsolutne i tehnike radove svih procesa u ciklusu,
c) prikazati ciklus u (h, s) i (T, s) dijagramima.
Reenje:
a) Iz tabele 16 ili iz (h, s) dijagrama
za p1 = 1MPa i t1 = 380oC se oitavaju
veliine stanja za pregrejanu vodenu paru
stanja 1:
m3
v1 = 0.2968
kg
kJ
h1 = 3220
kg
kJ
s1 = 7.397
.
kg K
c) Ciklus u (h, s) i (T, s) dijagramima
Specifina unutranja energija je:

u1 = h1 p1 v1
u1 = 3220 1103 0.2968
kJ
u1 = 2923.2 .
kg
Teorijsko
stanje
2t
posle
izentropske ekspanzije nalazi se grafikim
putem u (h, s) dijagramu u preseku
vertikale (izentrope s1 = s2t) iz stanja 1 i
izobare p2 = 0.05MPa. Iz (h, s) dijagrama
se uoava da je stanje 2t u oblasti vlane
vodene pare:
kJ
h 2t = 2576 .
kg
Do istog reenja dolazi se primenom termodinamikih tablica za vodenu paru. Najpre se za
p2 = 0.05MPa iz tabele 15 oitavaju veliine stanja kljuale vode i suve pare:
t 2t = t 2 , = t 2 ,, = 81.35 o C
m3
v 2 , = 0.0010299
kg
h 2 , = 340.6
kJ
kg
s 2 , = 1.091
m3
v 2 ,, = 3.239
kg
h 2 ,, = 2645
kJ
kg
s 2 ,, = 7.593
kJ
kg K
kJ
kg K
u 2 , = 340.45
u 2 ,, = 2483
kJ
kg
kJ
.
kg
Kako je s 2t = s1 < s 2 ,, to se stanje 2t nalazi u oblasti vlane vodene pare. Stepen suvoe
vlane vodene pare stanja 2t je:
x 2t =
s2 s2 ,
s 2 ,, s 2 ,
7.397 1.091
= 0.97
7.593 1.091
55
Vodena para
tako da je specifina entalpija vlane vodene pare stanja 2t:

h 2t = h 2 , + x 2t (h 2 ,, h 2 , ) = 340.6 + 0.97 (2645 340.6) = 2576
kJ
.
kg
Kako je izentropski stepen dobrote ekspanzije u parnoj turbini:

T =
h1 h 2
h1 h 2t
to je:
h 2 = h1 T (h1 h 2t ) = 3220 0.773 (3220 2576) = 2722
kJ
.
kg
Kako je h 2 > h 2 ,, to se stanje 2 nalazi u oblasti pregrejane vodene pare. U preseku izobare
p2 i izentalpe h2 nalazi se stanje 2 u (h, s) dijagramu. Ostale veliine stanja 2 oitavaju se iz
dijagrama.
Za pregrejanu vodenu paru stanja 2 veliine stanja se mogu oitati i iz tabele 16 za p2 i h2:
t 2 = 120 o C
v 2 = 3.608
m3
kg
s 2 = 7.795
kJ
.
kg K
Specifina unutranja energija pregrejane vodene pare stanja 2 je:

kJ
u 2 = h 2 p 2 v 2 = 2722 0.05 103 3.608 = 2541.6
.
kg
Promena stanja (2-3) je izobarska, pa je:
p3 = p 2 = 0.05 MPa
to znai da su stanja kljuale vode 3 i 2, odnosno stanja suve pare 3 i 2, identina, tj.:
3 2, odnosno 3 2. S druge strane promena stanja (3-1) je izohorska, pa je:
m3
.
v3 = v1 = 0.2968
kg
Kako je v3 , < v3 < v3 ,, to se stanje 3 nalazi u oblasti vlane vodene pare. Stepen suvoe
vlane vodene pare stanja 3 je:
x3 =
v3 v3 ,
v3 ,, v3 ,
0.2968 0.0010299
= 0.0913
3.239 0.0010299
pa su:
t 3 = t 3 , = t 3 ,, = 81.35 o C
h 3 = h 3 , + x 3 (h 3 ,, h 3 , ) = 340.6 + 0.0913 (2645 340.6) = 551.1
kJ
kg
u 3 = u 3 , + x 3 (u 3 ,, u 3 , ) = 340.45 + 0.0913 (2483 340.45) = 536.2

s3 = s3 , + x 3 (s3 ,, s3 , ) = 1.091 + 0.0913 (7.593 1.091) = 1.685
kJ
kg
kJ
.
kg K
Specifini apsolutni i tehniki radovi po pojedinim promenama stanja su:

- adijabata (1-2)
q1,2 = 0
56
Vodena para
= u1,2 = (u 2 u1 ) = (2541.6 2923.2) = 381.6

W1,2
= h1,2 = (h 2 h1 ) = (2722 3220) = 498
Wt1,2
kJ
kg
kJ
kg
- izobara (2-3)
Wt2,3 = 0
q 2,3 = h 2,3 = h 3 h 2 = 551.1 2722 = 2170.9
kJ
kg
= q 2,3 u 2,3 = q 2,3 (u 3 u 2 ) = 2170.0 (536.2 2541.6) = 165.5

W2,3
kJ
kg
- izohora (3-1)
=0
W3,1
q 3,1 = u 3,1 = u1 u 3 = 2923.2 536.2 = 2387
kJ
kg
Wt3,1 = q 3,1 h 3,1 = q 3,1 (h1 h 3 ) = 2387 (3220 551.1) = 281.9
kJ
.
kg
b) Termodinamiki stepen iskorienja ciklusa:

t = 1
t = 1
5.5
a)
b)
c)
d)
e)
qo
qd
q 2,3
q 3,1
q d + q o q k Wk
=
=
qd
qd qd
= 1
2170.9
= 0.09 .
2387
Vodena para, protoka 100kg/h, stanja 1(p1 = 8MPa, t1 = 500C) ekspandira

adijabatski u parnoj turbini (T) sa izentropskim stepenom dobrote ekspanzije 0.86
do pritiska 5kPa. Posle nepotpune kondenzacije u kondenzatoru (K) vodena para
se mrk kompresorom (K), koji radi izentropski, vraa u parni kotao (PK) do stanja
koje odgovara stanju kljuale vode na pritisku koji vlada u kotlu (stanje 4). Iz stanja
4 voda se, na raun dovedene toplote u kotlu, izobarski isparava i pregreva do
poetnog stanja. Odrediti:
snage parne turbine i mrk kompresora,
toplotne snage parnog kotla i kondenzatora,
korisnu snagu postrojenja,
termodinamiki stepen iskorienja ciklusa, i
prikazati ciklus u (h, s) i (T, s) dijagramima.
Reenje:
a) Na slici je prikazana ema postrojenja. Vodena para ostvaruje desnokretni kruni ciklus. Iz
tabele 16 ili iz (h, s) dijagrama za p1 = 8MPa i t1 = 500oC se oitavaju veliine stanja za pregrejanu
vodenu paru stanja 1:
kJ
kJ
h1 = 3397
s1 = 6.722
.
kg
kg K
Teorijsko stanje 2t posle izentropske ekspanzije moe se nai grafikim putem u (h, s)
dijagramu u preseku vertikale (izentrope s1 = s2t) iz stanja 1 i izobare p2 = 5kPa, ili primenom
termodinamikih tablica za vodenu paru. Najpre se za p2 = 5kPa iz tabele 15 oitavaju veliine
stanja kljuale vode i suve pare:
57
Vodena para
kJ
kg
kJ
h 2 ,, = 2561
kg
h 2 , = 137.83
kJ
kg K
kJ
s 2 ,, = 8.393
.
kg K
s 2 , = 0.4761
Kako je s 2t = s1 < s 2 ,, to se stanje 2t nalazi

u oblasti vlane vodene pare. Stepen suvoe
vlane vodene pare stanja 2t je:
x 2t =
s2 s2 ,
s 2 ,, s 2 ,
6.722 0.4761
= 0.789
8.393 0.4761
tako da je specifina entalpija vlane vodene pare

stanja 2t:
h 2t = h 2 , + x 2t (h 2 ,, h 2 , )
e) Promena stanja u (h, s) i (T, s) dijagramima
h 2t = 137.83 + 0.789 (2561 137.83)

kJ
.
kg
Kako je izentropski stepen dobrote
ekspanzije u parnoj turbini:
h 2t = 2049.5
T =
h1 h 2
h1 h 2t
to je:
h 2 = h1 T (h1 h 2t )
h 2 = 3397 0.86 (3397 2049.5)
kJ
h 2 = 2238.2 .
kg
Kako
je
h 2 , < h 2 < h 2 ,,
to
se
stvarno stanje 2 nalazi u oblasti vlane

vodene pare. Stvarno stanje 2 posle
adijabatske ekspanzije moe se nai
grafikim putem u (h, s) dijagramu u
preseku izentalpe h2 i izobare p2 = 5kPa, ili
primenom termodinamikih tablica za
vodenu paru. Stepen suvoe vlane vodene
pare stanja 2 je:
x2 =
x2 =
h2 h2 ,
h 2 ,, h 2 ,
2238.2 137.83
= 0.867 .
2561 137.83
Stanje 4 odgovara stanju kljuale vode (x4 = 0) na pritisku parnog kotla, pa se iz tabele 15 za
p4 =p1 = 8MPa oitavaju veliine stanja:
kJ
kJ
s 4 = 3.208
h 4 = 1317
.
kg
kg K
58
Vodena para
Stanje 3 posle nepotpune izobarske kondenzacije na pritisku kondenzatora p3 = p2 = 5kPa se

nalazi u oblasti vlane vodene pare, to znai da su stanja kljuale vode 3 i 2, odnosno stanja suve
pare 3 i 2, identina, tj.: 3 2, odnosno 3 2. S druge strane promena stanja (3-4) je
izentropska, tj. s3 = s4, tako da je stepen suvoe vlane vodene pare stanja 3:
x3 =
s3 s3 ,
s3 ,, s3 ,
3.208 0.4761
= 0.345
8.393 0.4761
tako da je specifina entalpija vlane vodene pare stanja 3:

h 3 = h 3 , + x 3 (h 3 ,, h 3 , ) = 137.83 + 0.345 (2561 137.83) = 974
kJ
.
kg
Snaga parne turbine:

= q1,2 h1,2 = 0 (h 2 h1 ) = h1 h 2 = 3397 2238.2 = 1158.9
Wt1,2
p Wt1,2
=
PT = m
kJ
kg
100
1158.9 = 32.2 kW .
3600
Snaga mrk kompresora:

= q 3,4 h 3,4 = 0 (h 4 h 3 ) = h 3 h 4 = 974 1317 = 343
Wt3,4
kJ
kg
100
343 = 9.53kW .
3600
b) Toplotna snaga parnog kotla:
p Wt3,4
=
PK = m
q 4,1 = h 4,1 + Wt4,1 = (h1 h 4 ) + 0 = h1 h 4 = 3397 1317 = 2080
kJ
kg
100
=m
p q 4,1 =
Q
2080 = 57.8 kW .
PK
3600
Toplotna snaga kondenzatora:
q 2,3 = h 2,3 + Wt2,3 = (h 3 h 2 ) + 0 = h 3 h 2 = 974 2238.2 = 1264.2
100
=m
p q 2,3 =
Q
1264.2 = 35.12 kW .
K
3600
c) Korisna snaga postrojenja:
=Q
+Q
=Q
Q

Pk = PT PK = Q
k
d
o
d
o
Pk = 32.2 9.53 = 22.67 kW .

d) Termodinamiki stepen iskorienja ciklusa:
t = 1
t = 1
qo
P
= k
q d Qd
q 2,3
q 4,1
= 1
1264.2
= 0.392 .
2080
59
kJ
kg
Vodena para
5.6
a)
b)
c)
d)
e)
f)
U parnom kotlu (PK) termoenergetskog postrojenja se proizvodi 720kg/h

pregrejane vodene pare stanja 1(p1 = 10MPa). Para stanja 1 najpre se u prigunom
ventilu (PV) priguuje (1-2) na pritisak od 8MPa, zatim izentropski ekspandira (2-3)
u turbini visokog pritiska (TVP) do stanja suvo-zasiene vodene pare. Nakon toga,
para se zagreva (3-4) u meupregrejau pare (MP) na pritisku 0.6MPa, adijabatski
ekspandira (4-5) u turbini niskog pritiska (TNP) do stanja suvo-zasiene vodene
pare, potpuno se kondenzuje (5-6) na pritisku kondenzatora (K) 5kPa i na kraju
pumpom (P) izentropski (6-7) potiskuje u parni kotao (PK). Snaga turbine niskog
pritiska iznosi 141.8kW. Odrediti:
temperaturu do koje se vri meupregrevanje vodene pare,
snagu turbine visokog pritiska i snagu pumpe,
toplotne snage parnog kotla, meupregrejaa pare i kondenzatora,
izentropski stepen dobrote ekspanzije u turbini niskog pritiska,
termodinamiki stepen iskorienja ciklusa, i
prikazati ciklus u (h, s) i (T, s) dijagramima.
Reenje:
a) Na slici je prikazana ema postrojenja. Vodena para ostvaruje desnokretni kruni ciklus sa
meupregrevanjem pare.
Kako je proces meupregrevanja pare (3-4) izobarski, to je: p3 = p4 = 0.6MPa. S druge

strane, vodena para je nakon izentropske ekspanzije (2-3) u turbini visokog pritiska suvozasiena,
tako da je: x3 = 1. Iz tabele 15 ili iz (h, s) dijagrama za p3 i x3 se oitavaju veliine stanja 3:
kJ
kJ
s3 = 6.761
h 3 = 2757
.
kg
kg K
Kako je p2 = 8MPa i s2 = s3, to se stanje 2 moe nai grafikim putem u (h, s) dijagramu u
preseku vertikale (izentrope s2 = s3) iz stanja 3 i izobare p2 ili primenom tabele 16 za pregrejanu
vodenu paru, pri emu se linearnom interpolacijom odreuje specifina entalpija:
s s
6.761 6.722
kJ
(3447 3397) = 3428 .
h 2 = h x + 2 x (h y h x ) = 3397 +
sy sx
6.785 6.722
kg
Proces priguivanja pregrejane vodene pare (1-2) je izentalpski, tako da je: h1 = h2. Ostale
veliine stanja 1 mogu se oitati iz (h, s) dijagrama, pri emu se stanje 1 nalazi u preseku izentalpe
h1 i izobare p1, ili iz tabele 16.
U kondenzatoru ovog postrojenja se suvozasiena vodena para potpuno kondenzuje (5-6)
izobarski, tako da je: p5 = p6 = 5kPa, x5 = 1 i x6 = 0. Iz tabele 15 ili iz (h, s) dijagrama za p5 i x5 se
oitavaju veliine stanja suve pare:
60
Vodena para
f) Promena stanja u (h, s) i (T, s) dijagramima
kJ
kg
kJ
s5 = 8.393
kg K
h 5 = 2561
odnosno iz tabele 15 za p6 i x6 veliine

stanja kljuale vode:
kJ
kg
kJ
s 6 = 0.4761
.
kg K
h 6 = 137.83
Proces u pumpi (6-7) je izentropski,

tako da je: s7 = s6. S druge strane, proces u
parnom kotlu (7-1) je izobarski, tako da je:
p7 = p1 = 10MPa. Veliine stanja 7, koje se
nalazi u oblasti vode, oitavaju se iz tabele
16. Linearnom interpolacijom se odreuje
specifina entalpija za vodu stanja 7:
h 7 h x s7 s x
=
h y h x sy sx
h 7 93.2
0.4761 0.293
=
176.4 93.2 0.567 0.293
kJ
h 7 = 148.8 .
kg
Iz izraza za snagu parne turbine

niskog pritiska, odreuje se specifina
entalpija pregrejane vodene pare stanja 4:
p (h 4 h 5 )
PTNP = m
h 4 = h5 +
PTNP
141.8
kJ
= 2561 +
= 3270 .
720
p
m
kg
3600
Stanje 4 se moe nai grafikim putem u (h, s) dijagramu u preseku izentalpe h4 i izobare p4
ili primenom tabele 16 za pregrejanu vodenu paru, tako da je:
s 4 = 7.704
t 4 = 400 o C
kJ
.
kg K
Teorijsko stanje 5t moe se nai grafikim putem u (h, s) dijagramu u preseku vertikale
(izentrope s5t = s4) iz stanja 4 i izobare p5, ili primenom termodinamikih tablica za vodenu paru.
Kako je za pritisak p5:
h5 , = h6
s5 , = s 6
h 5 ,, = h 5
s5 ,, = s5
i kako je s5t = s 4 < s5 ,, to se stanje 5t nalazi u oblasti vlane vodene pare, to se uoava i iz (h, s)
dijagrama.
61
Vodena para
Stepen suvoe vlane vodene pare stanja 5t je:

x 5t =
s5t s5 ,
s5 ,, s5 ,
7.704 0.4761
= 0.913
8.393 0.4761
tako da je specifina entalpija vlane vodene pare stanja 5t:

h 5t = h 5 , + x 5t (h 5 ,, h 5 , ) = 137.83 + 0.913 (2561 137.83) = 2350.2
kJ
.
kg
b) Snaga parne turbine visokog pritiska:

720
p (h 2 h 3 ) =
PTVP = m
(3428 2757) = 134.2 kW .
3600
Snaga pumpe:
Wt6,7 = h 6,7 = h 6 h 7 = 137.83 148.8 = 10.97
p Wt3,4
=
PP = m
kJ
kg
720
10.97 = 2.2 kW .
3600
c) Toplotna snaga parnog kotla:

720
=m
p (h1 h 7 ) =
Q
(3428 148.8) = 655.8 kW .
PK
3600
Toplotna snaga meupregrejaa pare:
720
=m
p (h 4 h 3 ) =
Q
(3270 2757) = 102.6 kW .
MP
3600
Toplotna snaga kondenzatora:
kJ
q 5,6 = h 5,6 = h 6 h 5 = 137.83 2561 = 2423.17
kg
720
=m
p q 2,3 =
Q
2423.17 = 484.6 kW .
K
3600
d) Izentropski stepen dobrote ekspanzije u parnoj turbini niskog pritiska:
TNP =
h 4 h5
3270 2561
=
= 0.771 .
h 4 h 5t 3270 2350.2
e) Termodinamiki stepen iskorienja ciklusa:

t = 1
t = 1
t = 1
qo
P
= k
q d Qd
qo
qd
= 1
q 5,6
q 7,1 + q 3,4
= 1
q 5,6
(h1 h 7 ) + (h 4 h 3 )
2423.17
= 0.361 .
(3428 148.8) + (3270 2757)
62
Vodena para
5.7
Odrediti odvedenu koliinu toplote ako se:

a) do rezervoara stalne zapremine, u kojem se nalaze 300kg suvo-zasiene vodene
pare pritiska p1 = 0.1MPa, naknadno dovodi 200kg kljuale vode pritiska
p2 = 0.1MPa, koji je izmeren u cevovodu pre ventila, a zatim se celokupni sadraj u
rezervoaru (meavina stanja 3) ohladi (3-4) do temperature t4 = 80oC,
b) u komori za meanje (MK) meaju 300kg/h suvo-zasiene vodene pare pritiska p1 i
200kg/h kljuale vode pritiska p2, a zatim se meavina stanja 3 u hladnjaku (H)
ohladi (3-4) do temperature t4. Prikazati proces u (h, s) dijagramu.
Reenje:
a) Ako se primeni zakon o ouvanju energije onda je
suma svih energija koje uestvuju u procesu pre i posle
procesa konstantna, te je:
msp u1 + m w h 2 = (msp + m w ) u 4 + Qo
odakle je odvedena toplota:
Qo = msp u1 + m w h 2 (msp + m w ) u 4
Qo = msp u1 + m w h 2 m u 4 .
Za p1 = 0.1MPa iz tabele 15 oitavaju se veliine
stanja suve pare (x1 = 1):
h1 = 2675
kJ
kg
u1 = 2506
kJ
kg
v1 = 1.694
m3
.
kg
Za p2 = 0.1MPa iz tabele 15 oitavaju se veliine stanja kljuale vode (x2 = 0):

h 2 = 417.4
kJ
kg
u 2 = 417.3
kJ
kg
v 2 = 0.0010432
m3
.
kg
Masa novonastale meavine stanja 3 iznosi:

m = msp + m w = 300 + 200 = 500 kg .
Zapremina rezervoara:
V = v1 msp = 1.694 300 = 508.2 m3 .
Specifina zapremina meavine stanja 3:

v3 =
V 508.2
m3
.
=
= 1.0164
m
500
kg
Kako je v 2 < v3 < v1 to se stanje 3 nalazi u oblasti vlane vodene pare.

Hlaenje vlane vodene pare u zatvorenom rezervoaru ostvaruje se pri stalnoj zapremini pa
je: v4 = v3. Za t4 = 80oC iz tabele 14 se oitavaju veliine stanja kljuale vode i suve pare:
m3
kJ
u 4 , = 334.9
v 4 , = 0.001029
kg
kg
3
m
kJ
v 4 ,, = 3.408
u 4 ,, = 2482
kg
kg
Kako je v 4 , < v 4 < v 4 ,, to se stanje 4 nalazi u oblasti vlane vodene pare. Stepen suvoe
vlane vodene pare stanja 4 je:
x4 =
v4 v4 ,
v 4 ,, v 4 ,
1.0164 0.001029
= 0.298
3.408 0.001029
63
Vodena para

u 4 = u 4 , + x 4 (u 4 ,, u 4 , ) = 334.9 + 0.298 (2482 334.9) = 974.8
kJ
.
kg
Konano, odvedena toplota iznosi:

Qo = 300 2506 + 200 417.4 500 974.8 = 347880 kJ .
b) Bilans energije:

sp h1 + m
w h 2 = (m
sp + m
w ) h4 + Q
m
o
odakle je odvedena toplota u jedinici vremena:

=m
h + m
h (m
+m
)h
Q
o
sp
sp
=m
sp h1 + m
w h2 m
h4 .
Q
o
pri emu su u ovom sluaju svi procesi u

sistemu (proces meanja i proces hlaenja)
izobarski.
Stanje meavine 3 nalazi se u oblasti
vlane vodene pare na pritisku p3 = 0.1MPa,
izmeu stanja 1 i stanja 2. Za p3 iz tabele 15
se oitava temperatura vlane vodene pare
stanja 3: t3 = 99.64oC. Kako je t 4 < t 3 to se
stanje 4 nalazi u oblasti vode. Dakle, u
hladnjaku se vlana vodena para stanja 3
najpre potpuno kondenzuje, a zatim pothlauje
do t4. Za t4 i p4 iz tabele 16 se oitava
specifina entalpija vode:
h 4 = 334.9
Proces meanja i proces hlaenja su

prikazani u (h, s) dijagramu
kJ
kg
tako da odvedena koliina toplota u jedinici

vremena iznosi:
= (300 2675 + 200 417.4 500 334.9) 1 = 200 kW .
Q
o
3600
5.8
Cilindrini parni kotao ima prostor za paru od 4m3, dok je zapremina vode u kotlu
6m3. Radni pritisak kotla je 0.4MPa nadpritiska. Barometarski pritisak je 0.1MPa.
Grejna povrina kotla iznosi 18m2, pri emu svaki m2 grejne povrine isparava
25kg/h vode. Odrediti:
a) stepen vlanosti vlane vodene pare na poetku procesa,
b) koliinu toplote u kJ koju je potrebno dovesti da bi se u kotlu pri zatvorenim
ventilima pritisak poveao na 1MPa,
c) koliinu vode koja ispari i za koje vreme, i
d) prikazati promenu stanja vodene pare u (p, v), (T, s) i (h, s) dijagramima.
a) 1 x1 = 0.998
b) Q1,2 = 686612 kJ
Rezultat:
c)
64
m = 8.94 kg
= 0.02 h
Vodena para
5.9
Pri izotermskom sabijanju 8kg suvo-zasiene vodene pare pritiska 0.6MPa odvede
se 12.1MJ toplote. Odrediti:
a) veliine stanja (p, t, v, h, s, u) vodene pare na poetku i kraju procesa,
b) promenu entalpije, unutranje energije i entropije tokom procesa,
c) apsolutni i tehniki rad u toku procesa, i
Rezultat:
a)
p1 = p 2 = 0.6 MPa
t1 = t 2 = 158.84 o C
b)
v1 = 0.3156 m3 kg
v 2 = 0.0875 m3 kg
h1 = 2757 kJ kg
h 2 = 1244 kJ kg
s1 = 6.761kJ kgK
s 2 = 3.2585 kJ kgK
u1 = 2568 kJ kg
u 2 = 1191.5 kJ kg
H1,2 = 12.1MJ U1,2 = 11012 kJ S1,2 = 28 kJ K
c)
W1,2 = 1088 kJ
Wt1,2 = 0 kJ
5.10
Vlanoj vodenoj pari, mase 10kg, pritiska 1MPa i stepena suvoe 0.485 dovodi se
odreena koliina toplote pri stalnom pritisku tako da joj se zapremina udvostrui.
Odrediti:
a) stepen suvoe vodene pare na kraju procesa,
b) koliinu dovedene toplote,
c) apsolutni i tehniki rad u toku procesa, i
Rezultat:
5.11
a)
b)
x 2 = 0.976
Q1,2 = 9892 kJ
c)
W1,2 = 952 kJ
Wt1,2 = 0 kJ
U kondenzatoru termoenergetskog postrojenja na pritisku 5kPa potpuno se

kondenzuje 0.931kg/s vodene pare poetnog stepena vlanosti 10%. Kao rashladni
fluid kondenzatora koristi se voda (cW = 4.2kJ/kgK) protoka 40kg/s. Porast
temperature vode u kondenzatoru iznosi 12oC.
a) Odrediti toplotni fluks koji se pri kondenzaciji vodene pare predaje okolini (gubitak
toplote u okolinu).
b) Prikazati promenu stanja vodene pare u (p, v), (T, s) i (h, s) dijagramima.
Rezultat:
a)
65
= 14.4 kW
Q
g
Vodena para
Vlana vodena para, koju sainjavaju 5.8 l kljuale vode i 10kg suve pare, se
zagreva pri stalnom pritisku 1.6MPa do temperature 300C, a zatim izentropski
ekspandira na pritisak 0.02MPa. Odrediti:
a) zapreminski (apsolutni) i tehniki rad procesa, i
b) prikazati proces u (p, v), (T, s) i (h, s) dijagramima.
5.12
Rezultat:
a)
W1,3 = 11436 kJ
Wt1,3 = 11463kJ
Voda stanja 1(t1 = 60oC) najpre se izobarski prevodi u stanje suvo-zasiene vodene
pare temperature 187.95oC, zatim se izohorski hladi i na kraju izotermski vraa u
poetno stanje. Protok vodene pare stanja 3 iznosi 58.788m3/h. Odrediti:
a) veliine stanja (p, t, v, h, s, u) vodene pare u karakteristinim takama ciklusa,
b) termodinamiki stepen iskorienja ciklusa,
c) tehniki rad u procesu 2-3 i zapreminski rad u procesu 1-2, i
d) prikazati ciklus u (T, s) i (h, s) dijagramima.
5.13
Rezultat:
a)
p1 = p 2 = 1.2 MPa
p3 = 0.019917 MPa
t1 = t 3 = 60 C
t 2 = 187.95 o C
b)
c)
5.14
v1 = 0.001016 m3 kg
h1 = 251.9 kJ kg
s1 = 0.829 kJ kgK
u1 = 250.7 kJ kg
t = 0.076

W
= 19.38 kW
v 2 = v3 = 0.1633m3 kg
h 2 = 2785 kJ kg
h 3 = 300.9 kJ kg
s 2 = 6.523kJ kgK
s3 = 0.981kJ kgK
u 2 = 2588 kJ kg
u 3 = 297.7 kJ kg
t 2,3
= 19.58 kW
W
1,2
Postrojenje parne turbine, koja pokree generator, se sastoji od turbine visokog

pritiska (TVP) i turbine niskog pritiska (TNP) koje rade na istom vratilu. Turbina se
napaja vodenom parom, masenog protoka 40t/h, iz parovoda temperature 420oC i
pritiska 4MPa. Pre ulaska u turbinu visokog pritiska para se ventilom priguuje
(1-2) pri emu se pritisak redukuje na 3MPa. U turbini visokog pritiska para
adijabatski ekspandira (2-3) do stanja suve pare pritiska 0.6MPa. Izmeu turbina se
odvodi 10t/h vodene pare u neki hemijski proces. Para, nakon adijabatske
ekspanzije (3-4), napusta turbinu niskog pritiska sa stepenom suvoe 0.98 i
pritiskom 8kPa i odlazi u kondenzator.
a) Odrediti snagu parne turbine.

b) Prikazati proces u (T, s) i (h, s) dijagramima.
Rezultat:
a)
66
PT = 7486 kW
Vodena para
5.15
U parnom kotlu termoenergetskog postrojenja na 5MPa iz napojne vode stanja 1

proizvodi se pregrejana vodena para stanja 2(t2 = 380oC). Para stanja 2 najpre
adijabatski ekspandira (2-3) u turbini visokog pritiska snage 231kW do stanja suve
pare pritiska 0.6MPa, zatim se uz dovoenje 181.2kW toplote pregreva do stanja
4, adijabatski ekspandira (4-5) u turbini niskog pritiska snage 298.8kW do stanja
suve pare i na kraju se potpuno kondenzuje (5-6) i pumpom izentropski (6-1) vraa
u parni kotao.
Odrediti:
a) veliine stanja (p, t, h, s) vodene pare u karakteristinim takama ciklusa,
c) prikazati ciklus u (T, s) i (h, s) dijagramima.
Rezultat:
a)
p1 = p 2 = 5 MPa
p3 = p 4 = 0.6 MPa
p5 = p6 = 5 kPa
t1 = 33.22 C
t 3 = 158.84 C
t 5 = t 6 = 32.88 o C
t 2 = 380 o C
h1 = 143.6 kJ kg
h 2 = 3142 kJ kg
s1 = s 6 = 0.4761kJ kgK
t 4 = 300 o C
h 3 = 2757 kJ
h 4 = 3059 kJ
s 2 = 6.564 kJ
s3 = 6.761kJ
h 5 = 2561kJ kg
h 6 = 137.83 kJ kg
s 4 = 7.366 kJ kgK
s5 = 8.393kJ kgK
b)
t = 0.266
67
kg
kg
kgK
kgK
6
6.. V
VL
LA
A
A
AN
NV
VA
AZ
ZD
DU
UH
H
6.1
U kocki stranice 1.267m se nalazi vlaan vazduh na pritisku p1 = 0.1MPa,

temperaturi t1 = 70oC i relativnoj vlanosti 1 = 0.1. Izraunati masu suvog vazduha,
masu vodene pare, parcijalni pritisak vodene pare, apsolutnu vlanost, entalpiju,
gasnu konstantu, gustinu i temperaturu take rose vlanog vazduha.
Reenje:
Stanje 1 vlanog vazduha u Molier-ovom dijagramu nalazi se u preseku izoterme t1 = 70oC i
linije konstantne relativne vlanosti 1 = 0.1.
Kako je parcijalni pritisak vodene pare u vlanom vazduhu stanja 1:

p p1 = 1 p pz1 = 0.1 0.03117 = 0.003117 MPa
jer je za temperaturu od t1 = 70oC parcijalni pritisak vodene pare u stanju zasienja
p pz1 = 0.03117 MPa (Tabela 14), to je sadraj vlage u kocki:
1 = 0.622
p p1
p1 p p1
= 0.622
kg
0.003117
= 0.02 vl .
0.1 0.003117
kg sv
Kako je parcijalni pritisak suvog vazduha u vlanom vazduhu stanja 1, prema Dalton-ovom
zakonu:
psv1 = p1 p p1 = 0.1 0.003117 = 0.096883MPa
to je masa suvog vazduha u kocki:
psv1 V 0.096883 1.2673
msv =
=
= 2 kg sv
R sv T1
287 (70 + 273)
pri emu je Rsv = 287J/kg K (Tabela 2).
Masa vodene pare:
m p1 = 1 msv = 0.02 2 = 0.04 kg vl .
Masa vodene pare moe se odrediti i preko specifine zapremine vodene pare:
v ,,
V 1 1.2673 0.1
V
m p1 =
=
= 0.04 kg vl
odakle je:
v p1 =
= 1
v1 ,,
5.045
m p1 1
pri emu je za temperaturu od t1 = 70oC specifina zapremina vodene pare u stanju zasienja
v1 ,, = 5.045 m3/kg (Tabela 14).
68
Vlaan vazduh
Entalpija nezasienog vlanog vazduha stanja 1 iznosi:

kJ
kg sv
h1 = 1.005 t1 + 1 (1.86 t1 + 2500) = 123
dok je gasna konstanta vlanog vazduha stanja 1:

R sv + 1 R p
R vv1 =
1 + 1
287 + 0.02 462

J
= 290.4
1 + 0.02
kg K
pri emu je gasna konstanta vodene pare: Rp = 8315/18 = 462J/kg K.

Gasna konstanta vlanog vazduha stanja 1 moe se odrediti i na sledei nain:
R vv1 =
R vv1 =
R vv1 =
Ru
Ru
=
=
M vv1 M sv rsv1 + M p1 rp1
Ru
Ru
p
p
Ru 1 1 pz1 Ru 1 p pz1
R sv
p1
Rp
p1
R sv p1
=
p1 + (0.622 1) 1 p pz1
p
psv1
+ M p1 p1
p1
p1
R sv p1
=
R sv
p1 + (
1) 1 p pz1
R p1
M sv
R sv
1 0.378 1
p pz1
p1
287
1 0.378 0.1
0.03117
0.1
= 290.4
Gustina vlanog vazduha stanja 1 iznosi:

vv1 = sv1 + p1 = sv1 + 1 sv1 = (1 + 1 ) sv1 = (1 + 1 )
vv1 = (1 + 0.02)
psv
R sv T1
kg
0.096883 106
= 1 vv
.
287 (70 + 273)
m3
Gustina vlanog vazduha stanja 1 moe se odrediti i na sledei nain:

vv1 =
vv1 =
1
v vv1
1
1 + 1
1
=
= (1 + 1 ) sv1 = (1 + 1 )
vsv1
R p T1
vsv1
(0.622 + 1 )
1 + 1
p1
kg
1 + 1
p1
1 + 0.02
0.1106
= 1 vv
0.622 + 1 R p T1 0.622 + 0.02 462 (70 + 273)
m3
ili
vv1 = sv1 + p1 = 0.98294 + 0.019822 = 1
kg vv
m3
pri emu su:

sv1 =
1
=
vsv1
1
(0.622 + 1 )
R p T1
kg
1
= 0.98294 sv
462 (70 + 273)
m3
(0.622 + 0.02)
0.1 106
p1
kg
1
1
0.1
p1 =
=
= 1 =+
= 0.019822 3vl .
v p1 v1 ,, v1 ,,
5.045
m
1
69
J
kg K
Vlaan vazduh
Vrednost temperature take rose (rosita) se moe odrediti na osnovu parcijalnog pritiska
vodene pare u zasienom vlanom vazduhu (R1 = 1, R1 = 1) :
R1 = 0.622
p pzR1 =
R1 p pzR1
p1 R1 p pzR1
odakle je:
p pzR1 =
R1 p1
(0.622 + R1 ) R1
0.02 0.1
= 0.0031153MPa .
(0.622 + 0.02) 1
Vrednost ppzR1 je potrebno potraiti u tablicama za vodenu paru (Tabela 14). Interpolacijom
se dobija:
t R1 = 24.7 o C .
6.2
a)
b)
c)
d)
e)
f)
U jednu fabriku halu se ubacuje vlaan vazduh stanja 3(t3 = 20C, 3 = 0.5) koji je
nastao meanjem, u komori za meanje (MK), opticajnog vazduha iz hale stanja
4(t4 = 25C, 4 = 0.6) i vlanog vazduha stanja 2 dobijenog zagrevanjem (1-2)
sveeg vazduha, zapreminskog protoka 5760m3/h, stanja 1(t1 = 5C, 1 = 0.8) u
kaloriferu (K). Pritisak vlanog vazduha iznosi 0.1MPa. Odrediti:
veliine stanja (t, , h, , v) u karakteristinim takama procesa,
temperature rosita i vlanog termometra opticajnog vazduha,
maseni protok opticajnog vazduha,
zapreminski protok vlanog vazduha na mestu ubacivanja u halu u m3/h,
toplotnu snagu kalorifera, i
prikazati proces u (h, ) dijagramu.
Reenje:
a) ematski prikaz instalacije sa kaloriferom i komorom za meanje dat je na slici.
f)
Obzirom da se procesi kondicioniranja vlanog vazduha obavljaju na pritisku 0.1MPa to su

oni skicirani u (h, ) dijagramu, a veliine stanja vlanog vazduha u karakteristinim takama
procesa takoe su oitane iz dijagrama.
70
Vlaan vazduh
Stanje 1 u (h, ) dijagramu se nalazi u preseku izoterme t1 = 5C i linije konstantne relativne

vlanosti 1 = 0.8. Ostale veliine stanja 1 su oitane iz dijagrama:
1 = 0.0043kg vl kg sv
h1 = 16 kJ kg sv
vsv1 = 0.8
kg sv
.
m3
Stanje 3 u (h, ) dijagramu se nalazi u preseku izoterme t3 = 20C i linije konstantne

relativne vlanosti 3 = 0.5. Ostale veliine stanja 3 su oitane iz dijagrama:
3 = 0.0073kg vl kg sv
h 3 = 39 kJ kg sv
vsv3 = 0.85
kg sv
.
m3

4 = 0.012 kg vl kg sv
h 4 = 56 kJ kg sv
vsv4 = 0.86
kg sv
.
m3
Zagrevanje (1-2) sveeg vazduha obavlja se pri konstantnoj apsolutnoj vlanosti vlanog
vazduha, odnosno po izohigri, tako da je:
2 = 1 = 0.0043kg vl kg sv .
Stanje meavine 3 dve vazdune struje u (h, ) dijagramu se nalazi na dui koja spaja
njihova stanja, u ovom sluaju vazdune struje stanja 2 i 4. Dakle, stanja 2, 3 i 4 se nalaze na istoj
liniji u (h, ) dijagramu. Grafikim putem, u preseku linije 34 i izohigre 2 odreuje se stanje 2.
Ostale veliine stanja 2 su oitane iz dijagrama:
t 2 = 17 o C
h 2 = 28 kJ kg sv
2 = 0.36
vsv2 = 0.83
kg sv
.
m3
b) Temperature rosita i vlanog termometra za vlaan vazduh stanja 4 su oitane iz (h, )

dijagrama, znajui da je za rosite R 4 = 4 i R 4 = 1 , odnosno za taku vlanog termometra
h VT 4 = h 4 i VT 4 = 1 :
t R 4 = 17 o C
t VT 4 = 19.5 o C .
svo odreuje se iz bilansa materije i bilansa energije
c) Maseni protok opticajnog vazduha m
(ili bilansa vlage) za komoru za meanje.
- Bilans materije za komoru za meanje:
svs + m
svo = m
sv .
m
- Bilans energije za komoru za meanje:
svs h 2 + m
svo h 4 = m
sv h 3 .
m
- Bilans vlage za komoru za meanje:
svs 2 + m
svo 4 = m
sv 3 .
m
Iz bilansa materije i bilansa energije za komoru za meanje ima se:
svs h 2 + m
svo h 4 = m
sv h 3 = (m
svs + m
svo ) h 3
m
h h2
kg
39 28
svo = 3
svs =
m
m
2 = 1.294 sv
h 4 h3
56 39
s
pri emu je maseni protok sveeg vazduha:

kg
V
5760 / 3600
svs = 1 =
m
= 2 sv .
vsv1
0.8
s
71
Vlaan vazduh
d) Zapreminski protok vlanog vazduha na mestu ubacivanja u halu, stanje 3, iznosi:

3
m
= v m
sv = vsv3 (m
svs + m
svo ) = 0.85 (2 + 1.294) 3600 = 10080
V
.
3
sv3
h
e) Toplotna snaga kalorifera je:
=Q
=m
(h h ) = 2 (28 16) = 24 kW .
Q
k
6.3
1,2
svs
Da bi se dobili stalni parametri vlanog vazduha koji ulazi u sunicu (S) primenjen je
postupak sa deliminom recirkulacijom vlanog vazduha koji napusta sunicu (deo
izraenog (opticajnog) vazduha mea se u komori za meanje (MK) sa sveim
atmosferskim vazduhom, obrazujui meavinu stanja 2). Stanje atmosferskog
vazduha je: p1 = 0.1MPa, t1 = 15oC i 1 = 80%, a stanje vlanog vazduha koji
napusta sunicu je t4 = 35oC i 4 = 80%. Temperatura vlanog vazduha na izlazu iz
kalorifera (K) (2-3) je t3 = 70oC. Koliina vlage koja se uklanja u sunici (3-4) iz
vlanog materijala je 0.05kgvl/s. Smatrajui da je suara izolovana, izraunati:
a) masene protoke atmosferskog i opticajnog vazduha,
b) specifinu potronju toplote koja se dovodi kaloriferom (u kJ po kilogramu
uklonjene vlage), kao i snagu grejaa kalorifera u kW i specifinu potronju
vazduha, i
c) prikazati proces u (h, ) dijagramu.
Reenje:
a) ematski prikaz postrojenja za suenje dat je na slici.
c)
Kako se procesi kondicioniranja vlanog vazduha obavljaju na pritisku 0.1MPa to su oni

skicirani u (h, ) dijagramu.
72
Vlaan vazduh

1 = 0.0084 kg vl kg sv
h1 = 36.5 kJ kg sv .

4 = 0.029 kg vl kg sv
h 4 = 110 kJ kg sv .
Kako se proces u sunici (3-4) obavlja pri stalnoj entalpiji, to je h 3 = h 4 . Stanje 3 u (h, )
dijagramu se nalazi u preseku izoterme t3 = 70C i izentalpe h 3 = 110 kJ kg sv . Apsolutna vlanost
vlanog vazduha stanja 3 je oitana iz dijagrama:
3 = 0.015 kg vl kg sv .
Zagrevanje (2-3) meavine vlanog vazduha obavlja se pri konstantnoj apsolutnoj vlanosti
odnosno po izohigri, tako da je 2 = 3 .
Stanje meavine 2 u (h, ) dijagramu se nalazi na dui koja spaja stanja 1 i 4. Grafikim
putem, u preseku linije 14 i izohigre 2 odreuje se stanje 2. Entalpija vlanog vazduha stanja 2 je
oitana iz dijagrama:
h 2 = 60 kJ kg sv .
Iz bilansa vlage za sunicu odreuje se maseni protok meavine:
vl
m
3, 4 = 4 3 =
sv
m
vl
m
kg
0.05
sv =
m
=
= 3.571 sv .
4 3 0.029 0.015
s
svs i opticajnog vazduha m
svo odreuju se iz bilansa
Maseni protoci atmosferskog m
materije i bilansa energije (ili bilansa vlage) za komoru za meanje:
svs + m
svo = m
sv
m
svs h1 + m
svo h 4 = m
sv h 2
svs 1 + m
svo 4 = m
sv 2
m
ili
m
odakle je:
sv m
svo ) h1 + m
svo h 4 = m
sv h 2
(m
kg
h h
60 36.5
svo = 2 1 m
sv =
m
3.571 = 1.142 sv
h 4 h1
110 36.5
s
kg
svs = m
sv m
svo = 3.571 1.142 = 2.429 sv .
m
s
b) Toplotna snaga kalorifera je:
=Q
=m
(h h ) = 3.571 (110 60) = 178.6 kW .
Q
k
2,3
sv
Specifina potronja toplote - koliina toplote po 1kg odstranjene vlage je:

h h 2 178.6
Q
kJ
qk = k = 3
=
= 3572
.
vl 4 3 0.05
m
kg vl
Specifina potronja vazduha:

m
kg
1
1
m* = sv =
=
= 71.4 sv .
vl 4 3 0.029 0.015
m
kg vl
73
Vlaan vazduh
6.4
U cilju smanjenja potronje toplote jednostepenoj suari dodat je izmenjiva toplote

(IT) u kojem vlaan vazduh (3-4) koji napusta sunicu (S) vri predgrevanje (1-1*)
atmosferskog vazduha. Predrgrejan vazduh se zatim u kaloriferu (K) dogreva (1*-2)
do stanja 2. Parametri atmosferskog vazduha su: p1 = 0.1MPa, t1 = 15oC i 1 = 0.6.
Predgrevanje se vri do temperature od 30oC. Vazduh koji napusta sunicu (2-3)
ima parametre: t3 = 45oC i 3 = 90%. Kapacitet suenja je 0.07 kilograma vlage u
sekundi. Smatrajui da su suara i izmenjiva toplote adijabatski izolovani, odrediti:
a) utedu toplote u kJ po kilogramu odstranjene vlage, kao i u kW, zahvaljujui
ugraenom izmenjivau toplote,
b) koliinu kondenzovane pare u kg/h koja se odstranjuje iz izmenjivaa toplote, i
Reenje:
a) ematski prikaz postrojenja za suenje dat je na slici.
c)
Svi procesi kondicioniranja vlanog vazduha se obavljaju na pritisku 0.1MPa. Veliine

stanja vlanog vazduha u karakteristinim takama procesa su oitane iz (h, ) dijagrama.

1 = 0.0064 kg vl kg sv
h1 = 31kJ kg sv .

3 = 0.06 kg vl kg sv
h 3 = 200 kJ kg sv .
74
Vlaan vazduh
Predgrevanje (1-1*) atmosferskog vlanog vazduha u izmenjivau toplote obavlja se pri

konstantnoj apsolutnoj vlanosti, odnosno po izohigri, tako da je 1* = 1 . Stanje 1* u (h, )
dijagramu se nalazi u preseku izoterme t1* = 30C i izohigre 1* . Entalpija vlanog vazduha stanja
1* je oitana iz dijagrama:
h1* = 47 kJ kg sv .
Dogrevanje (1*-2) vlanog vazduha u kaloriferu obavlja se po izohigri, tako da je
2 = 1* = 1 , a proces u sunici (2-3) obavlja se pri stalnoj entalpiji, tako da je h 2 = h 3 . Stanje 2 u
(h, ) dijagramu se nalazi u preseku izohigre 2 = 0.0064 kgvl/kgsv i izentalpe h 2 = 200 kJ/kgsv.
Iz bilansa energije za izmenjiva toplote:
sv h1 + m
sv h 3 = m
sv h1* + m
sv h 4
m
dobija se:
h 4 = h1 + h 3 h1* = 31 + 200 47 = 184
kJ
.
kg sv
Vazduh koji napusta sunicu se hladi (3-4) u izmenjivau toplote pri stalnoj apsolutnoj
vlanosti: 4 = 3 . Stanje 4 u (h, ) dijagramu se nalazi u preseku izentalpe h 4 = 184 kJ/kgsv i
izohigre 4 = 0.06 kgvl/kgsv. Iz dijagrama se uoava da je ovako odreeno stanje 4 u oblasti
prezasienog vlanog vazduha, to znai da je ostvareno hlaenje vlanog vazduha do temperature
koja je manja od temperature take rose za stanje 3, tj. t4 < tR3, i da je dolo do kondenzacije vodene
pare iz vlanog vazduha. U ovom sluaju stvarno stanje 4 se nalazi na liniji zasienja i to u preseku
izentalpe h4 i linije zasienja = 1. Proces hlaenja vlanog vazduha od poetnog stanja 3, najpre
se odvija po izohigri = 3 = const do rosita za stanje 3, a zatim po liniji zasienja = 1 = const.
Ostale veliine stanja 4 su oitane iz dijagrama:
4 = 0.055 kg vl kg sv
t 4 = 42 o C .
Iz bilansa vlage za sunicu odreuje se maseni protok suvog vazduha:

vl
m
2,3 = 3 2 =
sv
m
vl
m
kg
0.07
sv =
m
=
= 1.31 sv .
3 2 0.06 0.0064
s
Za sluaj bez izmenjivaa toplote toplotna snaga kalorifera bila bi:
=Q
=m
(h h ) = 1.31 (200 31) = 221.4 kW
Q
k
1,2
sv
a za sluaj sa izmenjivaem toplote:

=Q
=m
(h h ) = 1.31 (200 47) = 200.4 kW
Q
k*
1*,2
sv
1*
tako da je uteda toplote:

=Q
Q
=m
sv (h1* h1 ) = 221.4 200.4 = 21kW .
Q
k
k
k*
Uteda toplote po kilogramu odstranjene vlage iznosi:

Q
h h
47 31
kJ
k
q k =
= 1* 1 =
= 298.5
.
vl 3 2 0.06 0.0064
m
kg vl
b) Koliina kondenzovane pare koja se odstranjuje iz izmenjivaa toplote iznosi:
kg
k =m
sv (3 4 ) = 1.31 (0.06 0.055) 3600 = 23.6 vl .
m
h
75
Vlaan vazduh
6.5
a)
b)
c)
d)
e)
Vlaan vazduh, protoka 26250kgvv/h, se hladi (1-2) u vazdunom hladnjaku (VH) od

poetnog stanja 1(t1 = 70oC, 1 = 0.2) do stanja 2(t2 = 42oC), a zatim se u komori
za vlaenje (KV), ubrizgavanjem 252kg/h vodene pare, vlai i greje (2-3) do stanja
(t3 = 46oC). Pritisak vlanog vazduha iznosi 0.1MPa. Odrediti:
veliine stanja (, h) vlanog vazduha u karakteristinim takama procesa,
toplotnu snagu vazdunog hladnjaka,
entalpiju vodene pare,
parcijalni pritisak vodene pare u vlanom vazduhu na kraju procesa, i
prikazati proces u (h, ) dijagramu.
Reenje:
a) ematski prikaz instalacije sa vazdunim hladnjakom i komorom za vlaenje dat je na slici.
e)
Proces kondicioniranja vlanog vazduha prikazan je u (h, ) dijagramu.

relativne vlanosti 1 = 0.2. Ostale veliine stanja 1 su oitane iz (h, ) dijagrama:
1 = 0.0416 kg vl kg sv
h1 = 180 kJ kg sv .
Stanje 2 se nalazi u preseku izoterme t2 = 42C i izohigre 2 = 1 = 0.0416 kgvl/kgsv.

Entalpija vlanog vazduha stanja 2 je oitana iz (h, ) dijagrama:
h 2 = 150 kJ kg sv .
Maseni protok suvog vazduha u vlanom vazduhu stanja 1 iznosi:

m
kg sv
kg
26250
sv = vv1 =
m
= 25200
= 7 sv .
1 + 1 1 + 0.0416
h
s
U komori za vlaenje ubrizgavanjem vodene pare poveava se apsolutna vlanost vlanog
vazduha za:
2,3 = 3 2 =
p
m
sv
m
76
Vlaan vazduh
tako da je apsolutna vlanost vlanog vazduha na izlazu iz komore za vlaenje (stanje 3):
3 = 2 +
p
m
kg
252
= 0.0416 +
= 0.0516 vl .
sv
m
25200
kg sv
Stanje 3 vlanog vazduha u (h, ) dijagramu se nalazi u preseku izoterme t3 = 46C i

izohigre 3 = 0.0516 kgvl/kgsv. Entalpija vlanog vazduha stanja 3 je oitana iz (h, ) dijagrama:
h 3 = 180 kJ kg sv .
b) Toplotna snaga vazdunog hladnjaka je:
=Q
=m
(h h ) = 7 (180 150) = 210 kW .
Q
VH
1,2
sv
c) Entalpija vodene pare koja se ubrizgava u vazduh stanja 2 oitava se sa skale na (h, )
dijagramu, koja definie pravac promene stanja u komori za vlaenje. Vrednost entalpije vodene
pare oitava se za taku preseka prave koja prolazi kroz pol P i koja je paralelna sa pravom koja
prolazi kroz stanja 2 i 3 sa skalom:
h p = 3000 kJ kg .
d) U (h, ) dijagramu je data skala za odreivanje parcijalnog pritiska vodene pare u vlanom
vazduhu u zavisnosti od apsolutne vlanosti vlanog vazduha. Parcijalni pritisak vodene pare u
vlanom vazduhu na kraju procesa (stanje 3) jednak je:
p p3 = 7800 Pa .
6.6
Poetno stanje vlanog vazduha kojim suimo robu definisano je temperaturom

vlanog termometra tVT1 = 10.2oC i temperaturom rosita tR1 = 7oC. Doputena
temperatura vlanog vazduha za suenje iznosi 60oC. Iz robe je potrebno ukloniti
0.2kg/s vlage. Maksimalna relativna vlanost vlanog vazduha je 0.9, a pritisak
0.1MPa. Za sluaj jednostepenog, dvostepenog i trostepenog suenja, odrediti:
a) toplotne snage kalorifera u kW i potronju vlanog vazduha u kgsv/s, i
b) prikazati proces u (h, ) dijagramu.
Reenje:
a) ematski prikaz trostepene suare dat je na slici.
b)
Obzirom da se procesi kondicioniranja vlanog vazduha obavljaju na pritisku 0.1MPa to su

oni skicirani u (h, ) dijagramu, a veliine stanja vlanog vazduha u karakteristinim takama
procesa takoe su oitane iz dijagrama.
77
Vlaan vazduh
Viestepena suara se primenjuje kad se u jednostepenoj suari ne moe ukloniti celokupna

koliina vlage iz materijala koji se sui. Koliina vlage koja se moe ukloniti iz vlanog materijala u
procesu suenja, pre svega zavisi od protoka vlanog vazduha i temperature vlanog vazduha na
ulazu u sunicu. Sa poveanjem protoka i temperature vlanog vazduha na ulazu u sunicu
poveava se njegova sposobnost za prijem vlage. Meutim, vlaan vazduh se moe zagrevati samo
do doputene temperature, jer bi se u suprotnom naruile strukturne karakteristike materijala koji se
sui. Takoe, u nekim sluajevima nije mogue ostvariti potreban (projektovan) protok vlanog
vazduha za suenje u jednom stepenu.
U ovom zadatku, s obzirom da je zadata doputena temperatura vlanog vazduha na ulazu u
sunicu, od masenog protoka vlanog vazduha zavisi da li e se primeniti jednostepeno, dvostepeno
ili trostepeno suenje da bi se iz vlanog materijala uklonila eljena koliina vlage.
- Jednostepeno suenje
Stanje 1 u (h, ) dijagramu se nalazi grafikim putem za poznatu temperaturu vlanog
termometra tVT1 = 10.2oC (h1 = hVT1, VT1 = 1) i temperaturu rosita tR1 = 7oC (1 = R1, R1 = 1) u
preseku izentalpe h1 i izohigre 1. Veliine stanja 1 su oitane iz (h, ) dijagrama:
1 = 0.006 kg vl kg sv
h1 = 30 kJ kg sv .
Stanje 2 se nalazi u preseku izoterme t2 = tmax = 60C i izohigre 2 = 1 = 0.006 kgvl/kgsv.

h 2 = 75 kJ kg sv .
Stanje 3 u (h, ) dijagramu se nalazi u preseku izentalpe h 3 = h 2 = 75 kJ kg sv i linije
konstantne relativne vlanosti 3 = max = 0.9. Apsolutna vlanost vlanog vazduha stanja 3 je
oitana iz (h, ) dijagrama:
3 = 0.0194 kg vl kg sv .
Iz bilansa vlage za sunicu odreuje se maseni protok suvog vazduha:
vl
m
I = 2,3 = 3 2 =
sv,I
m
vl
m
kg
0.2
sv,I =
m
=
= 15 sv .
3 2 0.0194 0.006
s
Toplotna snaga kalorifera je:
=Q
=m
(h h ) = 15 (75 30) = 675 kW .
Q
k,I
1,2
sv,I
78
Vlaan vazduh
- Dvostepeno suenje
h 4 = 111kJ kg sv .
Stanje 5 u (h, ) dijagramu se nalazi u preseku izentalpe h 5 = h 4 = 111kJ kg sv i linije
5 = 0.03kg vl kg sv .
Iz bilansa vlage za prvu i drugu sunicu odreuje se maseni protok suvog vazduha:
vl
m
II = 2,3 + 4,5 = 5 2 =
sv,II
m
vl
m
kg
0.2
sv,II =
m
=
= 8.3 sv .
5 2 0.03 0.006
s
Toplotne snage kalorifera su:
=Q
=m

Q
(h h ) = 8.3 (75 30) = 373.5 kW
k,I
1,2
sv,II
=Q
=m
sv,II (h 4 h 3 ) = 8.3 (111 75) = 298.8 kW .
Q
k,II
3,4
Ukupna toplotna snaga kalorifera:

=Q
+Q
= 373.5 + 298.8 = 672.3kW .
Q
II
k,I
k,II
- Trostepeno suenje
h 6 = 138 kJ kg sv .
Stanje 7 u (h, ) dijagramu se nalazi u preseku izentalpe h 7 = h 6 = 138 kJ kg sv i linije
7 = 0.039 kg vl kg sv .
Iz bilansa vlage za prvu, drugu i treu sunicu odreuje se maseni protok suvog vazduha:
vl
m
III = 2,3 + 4,5 + 6,7 = 7 2 =
sv,III
m
vl
m
kg
0.2
sv,III =
m
=
= 6.1 sv .
7 2 0.039 0.006
s
Toplotne snage kalorifera su:
=Q
=m

Q
(h h ) = 6.1 (75 30) = 274.5 kW
k,I
1,2
sv,III
=Q
=m
sv,III (h 4 h 3 ) = 6.1 (111 75) = 219.6 kW
Q
k,II
3,4

Q
k,III = Q 5,6 = m sv,III (h 6 h 5 ) = 6.1 (138 111) = 164.7 kW .
Ukupna toplotna snaga kalorifera:

=Q
+Q
+Q

Q
= 274.5 + 219.6 + 164.7 = 658.8 kW .
III
k,I
k,II
k,III
79
Vlaan vazduh
6.7
Vlaan vazduh, zapreminskog protoka 100m3/h, stanja 1(p1 = 0.1MPa, t1 = 10C,

1 = 0.6) zagreva se pri stalnom pritisku do temperature 45C. Raunskim putem
odrediti:
a) toplotnu snagu zagrejaa vazduha,
b) promenu relativne vlanosti i gustine vlanog vazduha u procesu, i
Rezultat:
a)
b)
= 12 kW
Q
zv
= 0.523kg vv m3
= 0.135 kg vv m3
6.8
U zatvorenoj posudi se nalazi 10.15kgvv vlanog vazduha stanja 1(p1 = 0.1MPa,

t1=26oC, 1 = 0.7). U toku noi temperatura vlanog vazduha je pala na t2 = 14.1oC.
a) Da li je dolo do kondenzacije pare iz vlanog vazduha i ako jeste odrediti koliinu
nastalog kondenzata?
b) Prikazati proces u (h, ) dijagramu.
Rezultat:
6.9
a)
m k = 0.05 kg
Komora, zapremine 9.58m3, je pregradom podeljena na dva dela A i B. U delu A se

nalazi vlaan vazduh stanja 1(t1 = 40C, 1 = 0.6), a u delu B vlaan vazduh stanja
2(t2 = 60C, 2 = 40 %). Izvlaenjem pregrade obrazuje se smea vlanog vazduha
ija je temperatura take rose 38C. Pritisak vlanog vazduha je 0.1MPa. Odrediti:
a) veliine stanja novonastale smee (t, , h, , v) vlanog vazduha,
b) ukupnu masu vlanog vazduha u komori, i
Rezultat:
a)
t 3 = 52.5 o C
3 = 0.044 kg vl kg sv
h 3 = 167 kJ kg sv
3 = 0.48
b)
v3 = 1m3 kg sv
m vv3 = 10 kg vv
a)
p = 0.05 kg s
m
b)
h p = 2600 kJ kg
6.10
U jednoj komori za vlaenje (KV) izotermski se

vlai
vlaan
vazduh
poetnog
stanja
1(tVT1 = 29.9oC, tR1 = 25oC), ubrizgavanjem
vodene pare, do relativne vlanosti od 90%.
Protok vlanog vazduha na ulazu u komoru za
vlaenje iznosi 3420m3/h. Odrediti:
a) protok vodene pare
b) entalpiju vodene pare, i
Rezultat:
80
Vlaan vazduh
6.11
Vlaan vazduh, protoka 300kgvv/h, se

greje (1-2) u kaloriferu (K) do
temperature 80C. U toku ovog
procesa entalpija vlanog vazduha
poraste na 90kJ/kgsv. Pri prolasku
kroz sunicu (S) (2-3) vazduh sui
materijal i pri tome odnosi 5.32kg
vlage na as. Relativna vlanost
vazduha na izlazu iz sunice je dva
puta vea od relativne vlanosti na
ulazu u kalorifer. Pritisak vlanog
vazduha iznosi 0.1MPa. Odrediti:
a) veliine stanja (t, , h, ) vlanog vazduha u karakteristinim takama procesa,
b) odrediti specifinu potronju toplote i specifinu potronju vlanog vazduha, i
Rezultat:
a)
b)
6.12
t1 = 17 o C
h1 = 26 kJ kg sv
1 = 0.0037 kg vl kg sv
1 = 0.3
q = 3595.5 kJ kg vl
t 2 = 80 o C
h 2 = 90 kJ kg sv
2 = 0.0037 kg vl kg sv
2 = 0.0125
t 3 = 35 o C
h 3 = 90 kJ kg sv
3 = 0.0215 kg vl kg sv
3 = 0.6
m* = 56.2 kg sv kg vl
Vlaan vazduh, protoka 200kgvv/h, stanja 1(1 = 0.4, t1 = 26oC) mea se sa vlanim
vazduhom stanja 2(2 = 0.6, t2 = 44oC). Taka rose tako nastale smee vazduha
(stanje 3) je 30oC. Smea se u kaloriferu zagreva (3-4) do 86oC. U postrojenju za
suenje (4-5) se uklanja 8kg/h vlage.
Ako je pritisak vlanog vazduha 0.1MPa, odrediti:

a) veliine stanja (t, , h) u karakteristinim takama procesa,
b) maseni protok vlanog vazduha stanja 2, u kgvv/h, i
Rezultat:
a)
t1 = 26 o C
1 = 0.0085 kg vl kg sv
h1 = 48 kJ kg sv
t 2 = 44 o C
2 = 0.0354 kg vl kg sv
h 2 = 135 kJ kg sv
t 3 = 30 C
3 = 0.0277 kg vl kg sv
h 3 = 110 kJ kg sv
t 4 = 86 C
4 = 0.0277 kg vl kg sv
h 4 = 160 kJ kg sv
t 5 = 57 o C
vv2 = 510.7 kg vv h
m
5 = 0.0393kg vl kg sv
h 5 = 160 kJ kg sv
b)
81
Vlaan vazduh
6.13
U komori za meanje (MK) jedne instalacije za suenje meaju se dve struje

vazduha. Vlaan vazduh masenog protoka 800kgvv/h stanja 1(1 = 0.3, t1 = 34oC)
mea se sa vlanim vazduhom stanja 2(2 = 0.7, t2 = 42oC), tako da je temperatura
nastale smee t3 = 36C. Posle meanja smea se u predgrejau (P) predgreva
(3-4) vlanim vazduhom koji napusta sunicu (6-7), a zatim u kaloriferu (K) zagreva
(4-5) do t5 =80oC. U sunici (S) (5-6) ovim vlanim vazduhom vri se suenje
vlanog materijala uz odstranjivanje 13.8kgvl/h. Pritisak vlanog vazduha iznosi
0.1MPa.
Ako je vlaan vazduh na izlazu iz predgrejaa (P) relativne vlaznosti 4= 0.3,

odrediti:
a) veliine stanja (t, , h) vlanog vazduha u karakteristinim takama procesa,
b) snage predgrejaa i kalorifera u kW, i
Rezultat:
a)
t1 = 34 o C
b)
t 2 = 42 o C
t 4 = 44 o C
h1 = 60 kJ kg sv
h 3 = 80 kJ kg sv
h 2 = 139 kJ kg sv
h 4 = 88 kJ kg sv
1 = 0.01kg vl kg sv
2 = 0.0375 kg vl kg sv
= 2.4 kW
Q
t 3 = 36 o C
t 5 = 80 o C
t 7 = 40 o C
t 6 = 48 o C
h 5 = 125 kJ kg sv
h 7 = 117 kJ kg sv
h 6 = 125 kJ kg sv
3 = 4 = 5 = 0.017 kg vl kg sv
6 = 7 = 0.03kg vl kg sv
= 10.9 kW
Q
k
Vlaan vazduh stanja 1 (t1 = 46oC,

1 = 0.6), protoka 378kgsv/h, uvodi
se u komoru za meanje (MK) gde
se mea sa vlanim vazduhom
stanja 2(t2 = 18oC, 2 = 0.2), tako
da
je
temperatura
vlanog
termometra novonastale smee
21oC. Ovako dobivena smea
vlanog vazduha se uvodi u komoru
za vlaenje (3-4) gde joj se dodaje pregrejana vodena para masenog protoka
22.77kg/h, ija je entalpija 3950kJ/kg. Po izlasku iz komore za vlaenje (KV) vlaan
vazduh prolazi kroz cevovod (C) hladei se (4-5) tako da se na izlazu iz cevovoda
pojavljuje magla. Pritisak vlanog vazduha iznosi 0.1MPa. Odrediti:
a) veliine stanja (t, , h,) vlanog vazduha na izlazu iz komore za vlaenje,
b) toplotni fluks koji se gubi u cevovodu, i
6.14
Rezultat:
a)
b)
4 = 0.03kg vl kg sv
t 4 = 49 o C
= 6.3kW
Q
g
82
h 4 = 125 kJ kg sv
Vlaan vazduh
6.15
Postrojenje za suenje se sastoji iz izmenjivaa toplote (IT) i sunice (S). U

izmenjiva toplote ulazi vlaan vazduh temperature 24C i temperature rosita
14C i zagreva se (1-2) do temperature od 83C. Za zagrevanje vlanog vazduha
koristi se suvo-zasiena vodena para temperature 120C, koja se u izmenjivau
toplote potpuno kondenzuje. U sunici se iz vlanog materijala uklanja 0.05kg/s
vlage. Iz sunice (2-3) izlazi vlaan vazduh relativne vlanosti 0.9. Pritisak vlanog
vazduha iznosi 0.1MPa.
Odrediti:
a) veliine stanja (t, , h) vlanog vazduha u karakteristinim takama procesa,
b) toplotnu snagu izmenjivaa toplote,
c) maseni protok vodene pare u kg/h, i
d) prikazati proces u (h, ) dijagramu.
Rezultat:
a)
b)
t1 = 24 o C
h1 = 50 kJ kg sv
1 = 0.01kg vl kg sv
= 150 kW
Q
c)
p = 245.2 kg h
m
t 2 = 83 o C
h 2 = 110 kJ kg sv
2 = 0.01kg vl kg sv
IT
83
t 3 = 33 o C
h 3 = 110 kJ kg sv
3 = 0.03kg vl kg sv
7
7.. L
LE
EV
VO
OK
KR
RE
ET
TN
NII C
CIIK
KL
LU
US
SII
7.1
Kapacitet kompresorskog parnog rashladnog postrojenja (rashladna toplotna

snaga) iznosi 555.56kW. Kao rashladni fluid koristi se amonijak. Temperatura
isparavanja amonijaka iznosi -20oC, temperatura kondenzacije 35oC, a
temperatura pothlaivanja 30oC. Kompresor usisava suvu paru amonijaka i sabija
je sa izentropskim stepenom dobrote 0.8. Odrediti:
a) snagu kompresora,
b) koeficijent hlaenja, i
c) prikazati ciklus u (T, s) dijagramu.
Reenje:
a) Na slici je prikazana ema rashladnog
postrojenja sa jednostepenim kompresorom i
prigunim ventilom. Rashladni fluid ostvaruje
levokretni kruni ciklus, koji se odvija
izmeu pritiska u isparivau pi i pritiska u
kondenzatoru pk.
Koristei zavisnost ps = f(t) iz (T, s)
dijagrama
za
amonijak,
temperaturi
o
isparavanja ti = -20 C odgovara pritisak
isparavanja pi, a temperaturi kondenzacije od
tk = 35oC odgovara pritisak kondenzacije pk.
Kompresor ovog postrojenja usisava suvu
paru amonijaka (x1 = 1) na pritisku
isparavanja pi, tako da je:
t1 = ti = -20oC
i sabija je adijabatski do stanja 2.
Ostale veliine stanja 1 oitavaju se iz
(T, s) dijagrama za amonijak:
c) Levokretni kruni ciklus u (T, s) dijagramu
kJ
kg
kJ
s1 = 1237.2
kg K
h1 = 1237.2
Teorijsko stanje 2t nalazi se grafikim

putem u (T, s) dijagramu u preseku vertikale
(izentropa s2t = s1) iz stanja 1 i izobare
p2 = pk, tako da je:
kJ
h 2t = 1237.2 .
kg
Izentropski stepen dobrote kompresije je:
W
P
h h 2t
K = Kt = t1,2t = 1
PK
Wt1,2
h1 h 2
tako da je specifina entalpija pregrejane pare amonijaka stanja 2:
h 2 = h1 +
h 2t h1
1237.2 1237.2
kJ
= 1237.2 +
= 1519.8 .
K
0.8
kg
84
Levokretni ciklusi
Stvarno stanje 2 u (T, s) dijagramu se nalazi u preseku izentalpe h2 i izobare p2.

Pregrejana para amonijaka sa stanjem 2 ulazi u kondenzator u kome se izobarski hladi do
temperature kondenzacije, zatim se na temperaturi kondenzacije potpuno kondenzuje i na kraju se,
u ovom sluaju, nastali kondenzat pothlauje do t3 = 30oC. Pothlaivanjem kondenzata poveava se
koeficijent hlaenja rashladnog postrojenja. Obzirom da se izobare u oblasti tenog amonijaka
gotovo poklapaju sa donjom graninom krivom to se stanje 3 u (T, s) dijagramu nalazi u preseku
izoterme t3 i donje granine krive (x3 = 0) pa je:
h 3 = 146.54
kJ
.
kg
Proces priguivanja (3-4) je izentalpski (h4 = h3), tako da se stanje 4 u (T, s) dijagramu
nalazi u oblasti vlane pare u preseku izentalpe h4 i izobare p4 = pi (odnosno izoterme ti).
Rashladna toplotna snaga jednaka je toplotnoj snazi isparivaa ovog postrojenja, a to je
zapravo koliina toplote u jedinici vremena koja se odvede iz rashladne komore (npr. od namirnica
u rashladnoj komori) i koja se koristi za isparavanje (poeljno je i malo pregrevanje) rashladnog
fluida:
=m
(h h )
Q
h
odakle je maseni protok amonijaka:

Q
555.65
kg
h
=
m
=
= 0.509 .
h1 h 4 1237.2 146.54
s
Snaga kompresora:
= h1 h 2 = 1237.2 1519.8 = 282.6
Wt1,2
kJ
kg
Wt1,2
= 0.509 282.6 = 143.8 kW .
PK = m
b) Koeficijent hlaenja je:

qh
Q
m
h h 4 555.65
h = h =
= 1
=
= 3.86 .
Wt1,2
PK m
h 2 h1 143.8
7.2
a)
b)
c)
d)
e)
Kompresor toplotne pumpe usisava 0.26m3/min pare amonijaka, kojem dovodimo

toplotu pri temperaturi 5oC, a kondenzacija se odvija na temperaturi 35oC. Proces
se vri bez pothlaivanja. Temperatura nakon izentropske kompresije iznosi 50oC.
Odrediti:
stepen suvoe amonijaka nakon priguivanja,
snagu kompresora,
koliinu toplote koja je na raspolaganju za grejanje,
koeficijent grejanja, i
prikazati ciklus u (T, s) i (logp, h) dijagramima.
Reenje:
a) Na slici je prikazana ema toplotne pumpe sa jednostepenim kompresorom i prigunim
ventilom. U ovom sluaju toplota kondenzacije rashladnog fluida se koristi za potrebe grejanja.
Temperaturi kondenzacije tk odgovara pritisak kondenzacije pk, pri emu je p2 = pk. Stanje 2,
nakon izentropske kompresije (1-2), u (T, s) dijagramu se nalazi u preseku izoterme t2 i izobare p2
pa je:
h 2 = 1835
kJ
kg
s 2 = 6.34
kJ
.
kg K
85
Levokretni ciklusi
Kako
se
proces
vri
bez
o
pothlaivanja to je: t3 = tk = 35 C. Stanje 3
u (T, s) dijagramu se nalazi u preseku
izoterme t3 i donje granine krive (x3 = 0)
pa je:
h 3 = 565.5
kJ
.
kg
Proces priguivanja (3-4) je

izentalpski (h4 = h3), tako da se stanje 4 u
(T, s) dijagramu nalazi u preseku izentalpe
h4 i izobare p4 = pi koja odgovara
temperaturi isparavanja ti = 5oC.
Stepen
suvoe
vlane
pare
amonijaka stanja 4 oitava se iz (T, s)
dijagrama:
x 4 = 0.11 .
e) Levokretni kruni ciklus u (T, s) i (logp, h)

dijagramima
Stanje 1 se nalazi grafikim putem

u (T, s) dijagramu u preseku vertikale
(izentropa s1 = s2) iz stanja 2 i izobare
p1 = pi, tako da je:
h1 = 1596
kJ
kg
v1 = 0.227
m3
.
kg
Stanje 1 nalazi se u oblasti vlane

pare amonijaka.
Maseni protok amonijaka:

V
0.26
kg
= 1=
m
= 0.019
.
v1 60 0.227
s
b) Snaga kompresora:
(h 2 h1 )
PK = m
PK = 0.019 (1835 1596)
PK = 4.54 kW .
c) Koliina toplote koja se moe

iskoristiti za grejanje jednaka je toplotnoj
snazi kondenzatora:
=m
(h h )
Q
g
= 0.019 (1835 566)

Q
g
= 24.11kW .
Q
g
d) Koeficijent grejanja:

Q
h h 3 24.11
g = g = 2
=
= 5.31 .
PK h 2 h1 4.54
86
Levokretni ciklusi
7.3
Kapacitet kompresorskog parnog rashladnog postrojenja iznosi 40000kJ/h. Kao

rashladni fluid koristi se amonijak. Temperatura isparavanja iznosi -15oC.
Kompresor usisava suvu paru amonijaka i izentropski je komprimuje do 90oC.
Proces se vri bez pothlaivanja. Odrediti:
a) koeficijent hlaenja,
b) snagu kompresora,
c) zapreminski protok amonijaka na ulazu u kompresor, i
d) prikazati ciklus u (T, s) i (logp, h) dijagramima.
Rezultat:
7.4
h = 5.56
PK = 2 kW
c)
= 0.005 m
V
1
s
Rashladna toplotna snaga kompresorskog parnog rashladnog postrojenja iznosi

5.8kW. Kao rashladni fluid koristi se R12 (Freon-12, CF2Cl2). Kompresor, snage
2kW, usisava pregrejanu paru freona i adijabatski je komprimuje do stanja
2(p2 = 0.6MPa, t2 = 60oC). Proces se vri sa pothlaivanjem kondenzata do
t3 = 16oC. Pritisak isparavanja freona iznosi 0.1MPa. Odrediti:
a) maseni protok freona,
b) koeficijent hlaenja,
c) izentropski stepen dobrote kompresije, i
d) prikazati ciklus u (T, s) dijagramu.
Rezultat:
7.5
a)
b)
a)
= 0.045
m
b)
c)
h = 2.9
K = 0.73
kg
s
Toplotnom pumpom se greje sportska hala iji su gubici 30kW toplote.

Temperatura amonijaka nakon izentropske kompresije iznosi 60oC, a kondenzacija
se odvija na temperaturi 30oC. Kompresor toplotne pumpe usisava vlanu paru
amonijaka stepena vlanosti 0.05. Proces se vri bez pothlaivanja. Odrediti:
a) maseni protok amonijaka,
b) stepen suvoe amonijaka nakon priguivanja,
c) koeficijent grejanja, i
d) prikazati ciklus u (T, s) i (logp, h) dijagramima.
Rezultat:
a)
= 0.0247
m
b)
x 4 = 0.15
g = 6.75
c)
87
kg
s
8
8.. P
PR
RO
OS
ST
TIIR
RA
AN
NJ
JE
ET
TO
OP
PL
LO
OT
TE
E
8.1
Zid loita parnog kotla sastavljen je od sloja amota ( = 0.5W/mK) debljine

125mm i sloja cigle (c = 0.7W/mK) debljine 500mm. Temperatura unutranje
povrine zida je 1100oC, a spoljne 50oC.
a) Izraunati gubitak toplote kroz m2 zida i temperaturu na dodirnoj povrini slojeva.
b) Ako se debljina sloja cigle smanji dva puta, a izmeu slojeva umetne sloj
izolacionog materijala, iji je koeficijent provoenja toplote
W
o
( iz
, t C )
mK
iz = 0.113 + 0.00023 t sr,iz
izraunati kolika treba da bude njegova debljina, da bi pri istim temperaturskim

uslovima, gubici toplote bili isti?
Reenje:
a) Prostiranje toplote kroz ravan zid ostvaruje se
provoenjem toplote (kondukcijom). Prema Fourier-ovom
zakonu koliina toplote je:
S (t zu t zs ) .
Q=
Specifini toplotni fluks (koliina toplote u jedinici

vremena po 1m2 povrine ravnog zida) je:

t t
Q Q
q=
= = (t zu t zs ) = zu zs .
S S
Na slici je prikazana promena temperature po

debljini zida.
Gubitak toplote kroz 1m2 povrine ravnog dvoslojnog zida, koji je sastavljen od sloja amota
i sloja cigle, za sluaj stacionarnog prostiranja toplote, je:
t zu t1,2 t1,2 t zs t zu t zs t zu t zs
=
=
= n
c
c
i
+
c
c
i =1 i
1100 50
W
q=
= 1089 2
0.125 0.5
m
+
0.5
0.7
q=
pri emu
i =1
predstavlja ukupan otpor prostiranju toplote kondukcijom.
Iz izraza za specifini toplotni fluks kroz sloj amota:

q=
t zu t1,2
nalazi se temperatura na dodirnoj povrini slojeva:

t1,2 = t zu q
0.125
= 1100 1089
= 827.8 o C .
0.5
88
Prostiranje toplote
b) U ovom sluaju, temperature na dodirnim

povrinama slojeva pri istim temperaturama na
unutranjoj i spoljnoj povrini zida kotla i istom gubitku
toplote jednake su:
0.125
= 1100 1089
= 827.8 o C
0.5
/2
0.5 / 2
= t zs + q c
= 50 + 1089
= 438.9 o C
c
0.7
t1,2 = t zu q
t 2,3
tako da je srednja temperatura izolacionog materijala:

t sr,iz =
t1,2 + t 2,3
2
827.8 + 438.9
= 633.4 o C
2
a koeficijent provoenja toplote za izolacioni materijal:

iz = 0.113 + 0.00023 t sr,iz = 0.113 + 0.00023 633.4 = 0.259
W
.
mK
Konano, iz izraza za specifini toplotni fluks kroz sloj izolacionog materijala:

q=
t1,2 t 2,3
iz
iz
nalazi se njegova debljina:

iz = iz
8.2
t1,2 t 2,3
q
= 0.259
827.8 438.9
= 0.0925 m = 92.5 mm .
1089
Odrediti temperaturu spoljne povrine zida ( = 0.116W/mK) cilindrine pei

prenika 500/400mm. Temperatura unutranje povrine zida je 1000oC, a toplotni
gubici 230W/m.
Reenje:
Prostiranje toplote kroz cilindrian zid ostvaruje
se provoenjem toplote. Na slici je prikazana promena
temperature po debljini zida. Gubitak toplote po 1m
duine cevi, odnosno specifini toplotni fluks (koliina
toplote u jedinici vremena po 1m duine cilindrinog
zida), za sluaj stacionarnog prostiranja toplote, prema
Fourier-ovom zakonu je:
(1) =
t zu t zs
d
1
ln s
2
du
odakle je temperatura na spoljnoj povrini zida:

t zs = t zu
d
(1)
230
0.5
ln s = 1000
ln
= 929.6 o C .
2
du
2 0.116
0.4
89
Prostiranje toplote
8.3
Koeficijent provoenja toplote automobilskog stakla, debljine 4mm, iznosi

0.616W/mK. Koeficijent prelaza toplote sa spoljne povrine stakla na okolni vazduh
je 29W/m2K, a sa vazduha u automobilu na unutranju povrinu stakla 7W/m2K.
Temperatura okolnog vazduha je -2oC.
Odrediti koeficijent prolaza toplote i temperaturu vazduha u automobilu pri kojoj e
se na spoljnoj, odnosno unutranjoj, povrini stakla pojaviti led?
Reenje:
Prostiranje toplote sa fluida na povrinu zida ostvaruje se
prelaenjem toplote (konvekcijom, prelazom). Intenzitet prostiranja
toplote se definie koeficijentom prelaza toplote , koji se odreuje
eksperimentalnim putem i zavisi, pre svega, od reima strujanja fluida
oko zida.
U ovom sluaju, toplota se najpre, saglasno drugom principu
termodinamike, konvektivnim putem prostire sa vazduha u automobilu
na unutranju povrinu stakla, zatim kondukcijom kroz stakleni zid i na
kraju se konvektivnim putem predaje okolnom vazduhu. Ovakav sluaj
prostiranja toplote, izmeu dva fluida preko vrste povrine, naziva se
prolazom toplote. Dakle, prolaz toplote obuhvata dve konvekcije i jednu
ili vie kondukcija.
Koliina toplote koji se prostire konvektivnim putem sa vazduha u automobilu na stakleni
zid, prema Newton-ovom zakonu, je:
Q = u S (t u t zu )
tako da je specifini toplotni fluks:
t t
Q Q
q=
= = u zu .
1
S S
u
U stacionarnim uslovima isti specifini toplotni fluks se kondukcijom prostire kroz stakleni
zid, tako da je prema Fourier-ovom zakonu:
q=
t zu t zs
s
s
a sa spoljne povrine stakla konvektivnim putem predaje okolnom vazduhu:

q=
t zs t s
.
1
s
Sreivanjem datih jednaina dobija se:

q=
t u t zu t zu t zs t zs t s t u t zs
t t
tu ts
=
=
=
= zu s =
= k (t u t s )
1
s
1
1 s s 1
1 s 1
+
+
+ +
u
s
s
u s s s u s s
pri emu je k koeficijent prolaza toplote:

k=
1
1
W
=
= 5.44 2 .
1 0.004 1
1 s 1
m K
+
+
+ +
u s s 7 0.616 29
90
Prostiranje toplote
Na spoljnoj povrini stakla led e se pojaviti ako je: t zs = 0 o C . U tom sluaju specifini
toplotni fluks iznosi:
q=
t zs t s 0 (2)
W
=
= 58 2
1
1
m
s
29
a temperatura vazduha u automobilu:

t u = t zs + q (
1 s
1 0.004
+ ) = 0 + 58 ( +
) = 8.66 o C .
u s
7 0.616
Na unutranjoj povrini stakla led e se pojaviti ako je: t zu = 0 o C . Specifini toplotni fluks
u ovom sluaju jednak je:
q=
t zu t s
0 (2)
W
=
= 48.8 2
s 1
0.004 1
m
+
+
0.616
29
s s
a temperatura vazduha u automobilu:

t u = t zu +
8.4
q
48.8
= 0+
= 6.97 o C .
u
7
elina ( = 45W/mK) cev prenika 110/100mm izolovana je sa spoljne strane

slojem asfalta (iz = 0.63W/mK). Kroz cev struji topla voda srednje temperature
80oC. Sa spoljne strane cevi nalazi se vazduh temperature 15oC. Koeficijent
prelaza toplote sa vode na unutranju povrinu cevi iznosi 2000W/m2K, a sa spoljne
povrine izolacije na okolni vazduh 10W/m2K. Odrediti:
a) kritinu debljinu izolacije, i
b) maksimalni gubitak toplote u okolinu, ako je duina cevi 3m.
Reenje:
a) Toplotni fluks koji se prostire konvektivnim putem sa
tople vode na unutranju povrinu eline cevi, prema
Newton-ovom zakonu, je:
= u Su (t wsr t zu ) = u d u Lc (t wsr t zu )
tako da je specifini toplotni fluks:
(1) =
t t
Q
= wsr zu .
1
Lc
u du
U stacionarnim uslovima isti specifini toplotni fluks

se kondukcijom prostire kroz zid eline cevi i sloj asfalta,
tako da je prema Fourier-ovom zakonu:
(1) =
t zu t ziz
ds
d
1
1
ln +
ln iz
2
d u 2 iz
ds
a sa spoljne povrine izolacije konvektivnim putem predaje okolnom vazduhu:
91
Prostiranje toplote
(1) =
t ziz t s
1
s d iz
Sreivanjem datih jednaina dobija se:

(1) =
t wsr t s
= k (t wsr t s )
ds
1
1
1
d iz
1
+
ln +
ln
+
u du 2
d u 2 iz
d s s d iz
pri emu je k koeficijent prolaza toplote:

k=
1
d
1
1
1
d
1
+
ln s +
ln iz +
u du 2
d u 2 iz
d s s d iz
Reciprona vrednost koeficijenta prolaza toplote:

R=
d
d
1
1
1
1
1
=
+
ln s +
ln iz +
k u du 2
d u 2 iz
d s s d iz
predstavlja otpor prolazu toplote.

Analizom prethodnih izraza uoava se da specifini toplotni fluks ima maksimalnu vrednost
onda kad je otpor prolazu toplote minimalan:
(1) = (1)
max
R = R min .
za
Ovaj uslov koristi se za odreivanje kritine debljine izolacije. Najpre se odreuje debljina
izolacije za koju je R(d iz ) = R min :
d 2 iz
dR(d iz )
1
1 1
1
=

= s iz
=0
2
dd iz
2 iz d iz d s s d iz 2 iz s d iz2
ds
odakle je:
d iz = d iz,kr =
2 iz 2 0.63
=
= 0.126 m = 126 mm
s
10
tako da je kritina debljina izolacije:

iz,kr =
d iz,kr d s
2
126 110
= 8 mm.
2
Da funkcija R(d iz ) ima minimalnu vrenost za d iz = d iz,kr pokazuje se na osnovu drugog

izvoda:
d 2 R(d iz ) s 2 iz s d iz2 (s d iz 2 iz ) 2 iz s 2 d iz
=
dd iz2
(2 iz s d iz2 ) 2
2 iz
s
d R(d iz ) s d iz ( s d iz 2 iz ) 2 4 iz s d iz
=
=
=
2
3
3
dd iz
2 iz s d iz
2 iz s d iz 2 ( 2 iz )3
iz
s
s
4 iz s
s2
d 2 R(d iz )
=
> 0.
dd iz2
8 3iz
92
Prostiranje toplote
b) Za d iz = d iz,kr otpor prolazu toplote iznosi:

R min =
d
d
1
1
1
1
+
ln s +
ln iz,kr +
u du 2
d u 2 iz
ds
s d iz,kr
R min =
1
1
0.11
1
0.126
1
mK
+
ln
+
ln
+
= 0.289
2000 0.1 2 45
0.1 2 0.63
0.11 10 0.126
W
tako da je koeficijent prolaza toplote:

k max =
1
1
W
=
= 3.462
.
R min 0.289
mK
Maksimalna vrednost toplotnog fluksa (gubitka toplote u okolinu) je:

max = (1)
max L c = k max (t wsr t s ) L c = 3.462 (80 15) 3 = 675 W .
okolinu se poveava do maksimalne vrednosti za

iz = iz,kr , a sa poveanjem debljine izolacije
iz > iz,kr gubitak toplote u okolinu se smanjuje.
Na slici je prikazana zavisnost toplotnog fluksa od
prenika izolacije.
680,0
675,0
Toplotni fluks [ W ]
Za neizolovanu elinu cev (iz = 0)

gubitak toplote u okolinu jednak je: = 669.4 W .
Dakle, ukoliko se cev izoluje sa spoljne strane
izolacijom debljine 0 < iz < iz,kr gubitak toplote u
670,0
665,0
660,0
655,0
650,0
0,11
0,12
0,13
0,14
0,15
0,16
0,17
0,18
Prenik izolacije [ m ]
8.5
Kroz jednu halu prolazi vodoravna elina ( = 58W/mK) cev za vodeno grejanje
dimenzija 38/33mm i duine 35m. Kroz cev struji topla voda brzinom 1m/s ija je
srednja temperatura 80C (merodavna temperatura). Koeficijent prelaza toplote sa
spoljne povrine cevi na okolni vazduh temperature 20C je 10W/m2K. Koeficijent
prelaza toplote za prinudno strujanje vode u pravoj cevi raunati prema izrazu:
d u 0.054
)
Re 0.8 Pr 0.33
Lc
- za turbulentno strujanje
Nu = 0.032 (
- za laminarno strujanje
Nu = 1.86 (Re Pr) 0.33 .
Strujanje vode je turbulentno za Re > 2320. Odrediti:

a) koeficijent prelaza toplote sa unutranje strane cevi,
b) razmenjeni toplotni fluks, i
c) pad temperature vode.
Reenje:
a) Fiziki parametri oitavaju se
iz termodinamikih tablica za srednju
(merodavnu) temperaturu fluida. Za
srednju temperaturu tople vode
t wsr = 80 o C (Tabela 4), termofiziki
parametri su:
w = 971.8
kg
kJ
W
; c w = 4.195
; w = 355.1106 Pa s ; w = 0.674
; Prw = 2.21 .
3
m
kg K
mK
93
Prostiranje toplote
Reynolds-ov broj:
Re w =
w w d ekv w w d u w 1 0.033 971.8

=
=
= 90311 .
w
w
355.1106
Strujanje tople vode je turbulentno, jer je Re > 2320. Nusselt-ov broj je:
Nu w = 0.032 (
d u 0.054
0.033 0.054
0.33
)
Re0.8
= 0.032 (
)
903110.8 2.210.33 = 263 .
w Prw
Lc
35
Koeficijent prelaza toplote sa tople vode na zid cevi:

u =
Nu w w Nu w w 263 0.674
W
=
=
= 5372 2 .
d ekv
du
0.033
m K
b) Koeficijent prolaza toplote:

1
d
1
1
1
+
ln s +
u du 2
d u s ds
1
W
.
= 1.19
k=
1
1
0.038
1
m
K
+
ln
+
5372 0.033 2 58
0.033 10 0.038
k=
Razmenjeni toplotni fluks:

= k L (t t ) = 1.19 35 (80 20) = 2500 W .
=Q
c
wsr
c) Pad temperature tople vode iznosi:

d
=m
w c w t w = w A w w w c w t w = w u w w c w t w
Q
4

4Q
4 2500
t w =
=
= 0.72 o C .
2
w d u w w c w 971.8 0.0332 1 4.195 103
2
8.6
Temperatura spoljnje povrine reaktora ravnih zidova iznosi 250C. Oko reaktora,
visine 1m, je postavljen sloj staklene vune (iz = 0.038W/mK) koji slui kao toplotnoizolacioni materijal. Temperatura spoljanje povrine izolacionog materijala ne sme
biti via od 40C. Izolacioni materijal je premazan Al bronzom stepena crnoe 0.30,
zanemarljive debljine. Reaktor se nalazi u prostoriji dimenzija (6 x 6 x 4)m koja je
malterisana krenim malterom stepena crnoe 0.93. Temperatura vazduha u
prostoriji i zidova prostorije je 20C. Koeficijent prelaza toplote za slobodnu
konvekciju raunati prema izrazu:
Nu = C (Gr Pr) n
pri emu je:
C
0.135
n
0.330
0.540
0.250
1.180
0.125
0.500
0.000
GrPr
za
> 2 10 7
500 2 10 7
1 10 3 500
< 1 10 3
Odrediti:
a) razmenjeni toplotni fluks, ako je odnos povrine izolovanog reaktora i prostorije
0.06, i
b) debljinu sloja izolacionog materijala.
94
Prostiranje toplote
Reenje:
a) Sa spoljne povrine reaktora toplotni fluks
se kondukcijom prostire ka spoljnoj povrini
izolacionog materijala, a sa povrine izolacionog
materijala jedan deo ukupnog toplotnog fluksa se
prirodnom (slobodnom) konvekcijom predaje
vazduhu u prostoriji, a drugi deo zraenjem
zidovima prostorije.
Toplotni fluks koji se razmeni konvekcijom,
prema Newton-ovom zakonu, jednak je:
= = S (t t )
Q
k
iz
iz
pri emu proizvod Grashoff-ovog i Prandtl-ovog broja odreuje karakter konvekcije.

Za vazduh za merodavnu temperaturu (srednja aritmetika razlika temperatura):
t vsr =
t iz + t v 40 + 20
=
= 30 o C
2
2
usvajaju se termofiziki parametri (Tabela 3):

kg
kJ
W
v = 1.165 3 ; c pv = 1.005
; v = 18.6 106 Pa s ; w = 0.0267
; Prv = 0.701 .
m
kg K
mK
Grashoff-ov broj:
3
g lekv
g l 3 2v 1
Grv = 2 v (t iz t v ) =
(t iz t v )
v
2v
Tvsr
9.81 13 1.1652
1
Grv =
(40 20) = 2.54 109 .

6 2
(18.6 10 )
273 + 30
Proizvod Grashoff-ovog i Prandtl-ovog broja:

Grv Prv = 2.54 109 0.701 = 1.78 109 > 2 107
tako da je:
Nu v = 0.135 (Grv Prv )0.33 = 0.135 (1.78 109 )0.33 = 152.4
a koeficijent prelaza toplote sa spoljne povrine izolacije na vazduh:
Nu v v Nu v v 152.4 0.0267
W
s =
=
=
= 4.07 2 .
1
m K
lekv
l
Povrina zidova prostorije je:
Szp = 2 (a b + a c + c b) = 2 (6 6 + 6 4 + 6 4) = 168 m 2
a povrina spoljne povrine izolacionog materijala:

Siz = 0.06 Szp = 0.06 168 = 10.08 m 2 .
Toplotni fluks koji se razmeni konvekcijom iznosi:

= 4.07 10.08 (40 20) = 820.5 W .
Q
k
Toplotni fluks koji se razmeni zraenjem, prema Stefan-Boltzmann-ovom zakonu, jednak je:
= = C S [( Tiz ) 4 ( Tzp ) 4 ] = 1.7 10.08 [( 273 + 40 ) 4 ( 273 + 20 ) 4 ] = 381.5 W
Q
z
z
ef
iz
100
100
100
100
pri emu je rezultujua konstanta zraenja:
95
Prostiranje toplote
Cef =
Cc
1 Siz
1
+
(
1)
Al Szp km
5.67
1
1
+ 0.06 (
1)
0.3
0.93
= 1.7
W
.
m2 K 4
Konano, razmenjeni toplotni fluks iznosi:

=Q
+Q
= 820.5 + 381.5 = 1202 W .
Q
k
b) Specifini toplotni fluks na povrini reaktora je:

Q
1202
W
q=
=
= 119.25 2
Siz 10.08
m
a kako je sa druge strane:
q=
iz
(t R t iz )
iz
to je debljina sloja izolacionog materijala:

iz =
8.7
Izraunati specifini toplotni fluks kroz zid

kotla (z = 60W/mK) debljine 20mm, kada
se na unutranjoj povrini nahvatao sloj
kotlovskog kamenca (k = 1.16W/mK)
debljine 2mm. Temperatura unutranje
povrine zida je 250oC, a spoljne 200oC.
Kolika je temperatura na granici slojeva?
Rezultat:
8.8
iz
0.038
(t R t iz ) =
(250 40) = 0.067 m = 67 mm .
q
119.25
q = 24302 W m 2
t1,2 = 208.1 o C
Parovod (z = 58W/mK, 170/160mm) je

obloen sa dva sloja izolacije. Debljina prvog
sloja izolacije (iz1 = 0.175W/mK) iznosi
30mm, a drugog (iz2 = 0.09W/mK) 50mm.
Temperatura unutranje povrine cevi je
300oC, a spoljne povrine izolacije 50oC.
Izraunati specifini toplotni fluks kroz zid
parovoda
i
temperature
na
dodirnim
povrinama pojedinih slojeva.
Rezultat:
(1) = 273.7 W m
t1,2 = 299.95 o C
t 2,3 = 224.71 o C
96
Prostiranje toplote
8.9
Odrediti kolika se maksimalna debljina leda

(L = 2.2W/mK) moe obrazovati na spoljnoj
povrini aluminijumske cevi (Al = 229W/mK)
prenika 95/83mm, koju obliva voda, ako je
temperatura na unutranjoj povrini cevi -28C, pri
emu koliina toplote koja se provodi po dunom
metru cevi pokrivene ledom iznosi 502.4W/m.
Rezultat:
8.10
L = 55 mm
U elinu ( = 53W/mK) cev

120/100mm ulazi pregrejana
vodena para temperature 300oC
i pritiska 0.4MPa. Maseni protok
vodene
pare
je
2kg/s,
a
temperatura okoline 15C.
Odrediti na kojoj duini cevi e
se
vodena
para
potpuno
kondenzovati, ako su koeficijenti
prelaza toplote: sa unutranje
strane u zoni hlaenja vodene
pare
610W/m2K,
u
zoni
kondenzacije
vodene
pare
4500W/m2K, a sa spoljne strane
cevi 20W/m2K.
Lc = 5238 m
Rezultat:
8.11
U jednoj komori zagreva se

vazduh (cpv = 1kJ/kgK) od 20oC do
70oC pomou dva elektrina
grejaa, svaki snage 6kW, i tople
vode koja struji kroz cevnu zmiju
(25/21mm, z = 45W/mK) duine
50m. Koeficijent prelaza toplote sa
vode na zid cevne zmije iznosi
4510W/m2K, a sa zida cevne zmije
na vazduh u komori 132.6W/m2K.
Temperatura
tople
vode
(cw = 4.2kJ/kgK) na ulazu u
komoru iznosi 95oC, a na izlazu
75oC. Gubitak toplote kroz zidove
komore iznosi 2kW.
Ako je nepanjom iskljuen jedan elektrini greja odrediti do koje temperature e
se zagrejati vazduh u komori?
t *v2 = 60 o C
Rezultat:
97
Prostiranje toplote
8.12
Odrediti toplotni fluks koji se predaje

konvekcijom sa krovne ploe zgrade
irine 8m i duine 20m okolnom
vazduhu u vreme kada nema vetra.
Temperatura vazduha je 22C, a ploe
38C.
Merodavna
temperatura
za
odreivanje koeficijenta prelaza toplote
je srednja temperatura na granici zid
fluid, a merodavna geometrijska veliina
je duina ploe. Koeficijent prelaza
toplote za slobodnu konvekciju raunati
prema izrazu:
Nu = 0.135 (Gr Pr) 0.33 .

= 9395 W
Q
Rezultat:
8.13
Termos boca oblika cilindra visine

25cm, sa duplim zidovima zanemarljive
debljine izmeu kojih je evakuisani
prostor,
napunjena
je
vodom
(cw = 4.2kJ/kgK, w = 980kg/m3)
temperature 80C. Prenik unutranjeg
cilindra iznosi 10cm, a irina procepa
izmeu zidova 8mm. Stepeni crnoe
zidova boce iznose 0.15.
Zanemarujui razmenu toplote kroz dno
i poklopac boce odrediti do koje e se
temperature ohladiti sadraj boce u
toku
24
asa,
ako
je
srednja
temperatura spoljneg zida boce 20C, a
srednja temperatura unutranjeg zida
boce 75C.
t w 2 = 50 o C
Rezultat:
8.14
Kroz pravu cev unutranjeg

prenika 100mm protie voda
srednjom brzinom 1m/s. Ulazna
temperatura vode je 85oC, a
srednja temperatura unutranje
povrine
cevi
iznosi
30oC.
Koeficijent prelaza toplote za
prinudno strujanje vode u pravoj
cevi raunati prema izrazu:
Nu = 0.023 Re 0.8 Pr 0.33 (
Pr 0.14
) .
Prz
Odrediti na kojoj e duini cevi, mereno od ulaza, temperatura vode opasti za

30oC.
Lc = 20.2 m
Rezultat:
98
Prostiranje toplote
8.15
Kroz
adijabatski
izolovani
kanal
pravougaonog
poprenog
preseka
(500 x 300)mm struji vazduh koji se
hladi od 400oC na 200oC. Vazduh struji
oko eline cevne zmije ( = 50W/mK)
prenika 170/160mm. Kroz cev struji
voda brzinom 1m/s koja se zagreva od
16oC do 24oC. Koeficijent prelaza
toplote sa zida cevi na vodu iznosi
1000W/m2K. Koeficijent prelaza toplote
sa vazduha na zid cevi definisan je
kriterijalnom jednainom:
Nu = 0.02 Re 0.8 .
Odrediti duinu cevne zmije.
Lc = 71.4 m
Rezultat:
99
9
9.. IIZ
ZM
ME
EN
NJ
JIIV
VA
A
II T
TO
OP
PL
LO
OT
TE
E
9.1
Kroz adijabatski izolovani hladnjak sa suprotnosmernim tokom fluida, unutranjeg

prenika 0.6m, struji vazduh i pri tome se hladi od 80oC na 40oC. Vazduh struji oko
84 cevi od bakra (Cu = 380W/mK) prenika 30/26mm. Kroz ugraene cevi struji
voda za hlaenje brzinom 0.2m/s i zagreva se od 20oC na 30oC. Koeficijent prelaza
toplote sa zida cevi na vodu je 2500W/m2K, a sa vazduha na cevi dat je izrazom:
Nu = 0.032 Re 0.8 Pr 0.33 .

Odrediti:
a) toplotnu snagu hladnjaka,
b) duinu i povrinu hladnjaka, i
c) skicirati (t, S) dijagram.
Reenje:
a) Na slici je data ema hladnjaka - izmenjivaa toplote sa suprotnosmernim tokom fluida.
Grejni (topliji - ) fluid je vazduh, a grejani (hladniji - ) fluid voda. Voda struji kroz cevi
izmenjivaa toplote, a vazduh oko cevi. Ulaz u izmenjiva toplote oznaen je sa 1, a izlaz sa 2.
Toplotna snaga hladnjaka odreuje se iz bilansa energije:

h + m
h = m
h + m
h + Q
m
w
w1
v1
w2
v2
odnosno:
.
w c w t w1 + m
v c pv t v1 = m
w cw t w 2 + m
v c pv t v2 + Q
m
o
Obzirom da je izmenjiva toplote adijabatski izolovan to je gubitak toplote u okolinu

Qo = 0 , tako da je:
=m
v c pv (t v1 t v2 ) = m
w c w (t w 2 t w1 ) .
Q
IT
Sa druge strane toplotna snaga izmenjivaa toplote jednaka je toplotnom fluksu koji se
razmeni prolazom toplote izmeu radnih fluida, pri emu se kao pogonska sila uzima srednja
logaritamska razlika temperatura:
= = k S t
- za sluaj kad je koeficijent prolaza toplote sveden na jedinicu
Q
IT
IT
m
povrine (razmena toplote preko ravnog zida), k [W/m2K]
= = k L t
- za sluaj kad je koeficijent prolaza toplote sveden na 1m duine
Q
IT
c
m
cevi (razmena toplote preko cilindrinog zida), k [W/mK]
t +t
80 + 40
Za srednju temperature vazduha: t vsr = v1 v2 =
= 60 o C
2
2
kg
kJ
W
v = 1.06 3 ; c pv = 1.005
; v = 20.1106 Pa s ; v = 0.029
; Prv = 0.696 .
m
kg K
mK
100
Izmenjivai toplote
t v1 + t v2 20 + 30
=
= 25 o C
2
2
Za srednju temperature vode: t vsr =
w = 997
kg
kJ
W
; c w = 4.178
; w = 903 106 Pa s ; w = 0.608
; Prw = 6.22 .
3
m
kg K
mK
Maseni protok vode:

d 2u
0.0262
kg
N c = 997 0.2
84 = 8.9
4
4
s
Toplotna snaga izmenjivaa toplote:
=m
c (t t ) = 8.9 4.178 (30 20) = 371.8 kW .
Q
w = w w w A w = w w w
m
IT
w2
w1
b) Povrina strujnog preseka za vazduh:

D u2 d s2
0.62 0.032
Av =
Nc =
84 = 0.2234 m 2 .
4
4
4
4
Okvaeni obim:
O v = D u + d s N c = 0.6 + 0.03 84 = 9.8 m .
Karakteristina geometrijska veliina ekvivalentni prenik:
d ekv =
4 A v 4 0.2234
=
= 0.0912 m .
Ov
9.8
Maseni protok vazduha:

Q
371.8
kg
IT
v=
m
=
= 8.77
c v (t v1 t v2 ) 1.06 (80 40)
s
Srednja brzina kojom struji vazduh kroz izmenjiva toplote:
v
m
8.77
m
wv =
=
= 37 .
v A v 1.06 0.2234
s
Reynolds-ov broj za vazduh:
Re v =
w v d ekv w v d ekv v 37 0.0912 1.06

=
=
= 177953 .
v
v
20.1106
Nusselt-ov broj za vazduh:

0.33
Nu v = 0.032 Re0.8
= 0.032 1779530.8 0.6960.33 = 450.3 .
v Prv
Koeficijent prelaza toplote sa strane vazduha:

Nu v v 450.3 0.029
W
s =
=
= 143.2 2 .
d ekv
0.0912
m K
Koeficijent prolaza toplote:
1
k=
d
1
1
1
+
ln s +
u d u 2 Cu
d u s ds
1
W
.
k=
= 12.6
1
1
0.03
1
m
K
+
ln
+
2500 0.026 2 380
0.026 143.2 0.03
101
Izmenjivai toplote
Srednja logaritamska razlika temperatura:

t m =
(t v1 t w 2 ) (t v2 t w1 ) (80 30) (40 20)

=
= 32.74 o C
t t
80 30
ln
ln v1 w 2
40 20
t v2 t w1
Duina svih cevi u izmenjivau toplote:

Q
371.8 103
IT
Lc =
=
= 898 m .
k t m 12.6 32.74
Duina izmenjivaa toplote:
L IT =
Lc 898
=
= 10.7 m .
N c 84
Povrina hladnjaka je, zapravo,

povrina preko koje se vri razmena toplote
izmeu fluida u izmenjivau toplote:
SIT = d s Lc = d s L IT N c
SIT = 0.03 898 = 84.6 m 2
c) Promena temperature grejnog,
odnosno grejanog, fluida u hladnjaku
prikazana je u (t, S) dijagramu.
9.2
Kroz unutranju cev izmenjivaa

toplote tipa "cev u cevi", sa
suprotnosmernim tokom fluida,
protie 1.02kg/s tople vode
(cw
=
4.2kJ/kgK)
poetne
temperature 97oC. Kroz anularni
prostor protie takoe voda
(cw = 4.2kJ/kgK), protokom
1.152kg/s, poetne temperature
14oC. Koeficijent prolaza toplote
je
300W/m2K,
a
povrina
izmenjivaa toplote iznosi 10m2.
Gubitke
toplote
u
okolinu
zanemariti. Koristei srednju
aritmetiku razliku temperatura
odrediti:
a) toplotnu snagu izmenjivaa toplote,
b) temperature fluida na izlazu iz izmenjivaa toplote, i
Reenje:
a) Toplotna snaga izmenjivaa toplote:
t +t
t +t
=m
tw c w (t tw1 t tw 2 ) = m
hw c w (t hw 2 t hw1 ) = k SIT t sr = k SIT ( tw1 tw 2 hw1 hw 2 )
Q
IT
2
2
odakle su:
t tw 2 = t tw1

Q
IT
tw c w
m
t hw 2 = t hw1 +
tako da je:
102

Q
IT
hw c w
m
Izmenjivai toplote

Q
Q
IT
IT
t hw1 + t hw1 +
t tw1 + t tw1

m
c
m
tw
w
hw c w
= k S
Q
IT
IT
2
2
odnosno:
t tw1 t hw1
1
1
1
+
+

k SIT 2 m tw c w 2 m hw c w
97 14
=
Q
= 150 kW .
IT
1
1
1
+
+
300 103 10 2 1.02 4.2 2 1.52 4.2
=
Q
IT
b) Temperature fluida na izlazu iz izmenjivaa toplote:

Q
150
IT
t tw 2 = t tw1
= 97
= 62 o C
tw c w
m
1.02 4.2

Q
150
IT
t hw 2 = t hw1 +
= 14 +
= 45 o C .
hw c w
m
1.152 4.2
c) Promena temperature fluida u izmenjivau toplote prikazana je u (t, S) dijagramu.
9.3
U dimnjak jednog industrijskog postrojenja,

radi rekuperacije otpadne toplote, ubaen je
izmenjiva toplote sa istosmernim tokom
fluida, u kome se iz napojne vode
temperature
40oC
proizvodi
300kg/h
suvozasiene vodene pare pritiska 0.1MPa.
Protok dimnih gasova iznosi 2000kg/h.
Toplotni kapacitet gasova iznosi 1.2kJ/kgK, a
njihova temperatura na ulazu u izmenjiva
500oC. Koeficijent prolaza toplote u zoni
zagrevanja vode iznosi 500W/m2K, a u zoni
isparavanja 100W/m2K.
Odrediti:
a) toplotnu snagu izmenjivaa toplote,
b) povrinu izmenjivaa toplote, i
Rezultat:
a)
= 209 kW
Q
IT
b) SIT = 9.66 m 2
103
Izmenjivai toplote
U izmenjivau toplote se zagreva voda od 10oC na 70oC, pomou suvo-zasiene
vodene pare, protoka 1936kg/h i pritiska 0.14MPa, koja se pritom potpuno
kondenzuje. Voda struji kroz snop mesinganih cevi (c = 93W/mK) prenika
20/18mm. Broj cevi u snopu iznosi 13. Koeficijent prelaza toplote sa pare na zid
cevi je 6400W/m2K, a sa cevi na vodu dat je izrazom:
9.4
u = 0.028
Re0.7 Pr 0.37 [W/m2 K].

du
Odrediti povrinu izmenjivaa toplote i skicirati (t, S) dijagram.
SIT = 10.4 m 2
Rezultat:
9.5
U adijabatski izolovanom protonom rekuperativnom izmenjivau toplote deflagmatoru, se potpuno kondenzuje suvo-zasiena vodena para iz destilacione
kolone temperature 80oC, pomou vina (cv = 4.06kJ/kgK) iji protok iznosi
5000kg/h, a poetna temperatura 25oC. Povrina izmenjivaa toplote iznosi 10m2,
a koeficijent prolaza toplote 961.3W/m2K.
a)
b)
c)
d)
Odrediti:
temperaturu vina na izlazu iz izmenjivaa toplote,
razmenjeni termiki fluks,
maseni protok vodene pare, i
skicirati (t, S) dijagram.
Rezultat:
b)
t v2 = 70 o C
= 253.8 kW
Q
IT
c)
p = 0.11kg s
m
a)
104
L
LIIT
TE
ER
RA
AT
TU
UR
RA
A
[1]
orevi, B., Valent, V., erbanovi, S.: TERMODINAMIKA SA TERMOTEHNIKOM,

TMF, Beograd, 2000.
[2]
orevi, B., Valent, V., erbanovi, S.: TERMODINAMIKA I TERMOTEHNIKA,

Graevinska knjiga, Beograd, 1987.
[3]
orevi, B., Valent, V., erbanovi, S., Radojkovi, N.: TERMODINAMIKA I

TERMOTEHNIKA - teorijske osnove, zadaci i problemi, Graevinska knjiga Beograd,
1988.
[4]
Bonjakovi, F.: NAUKA O TOPLINI I i II deo, Tehnika knjiga, Zagreb, 1976.
[5]
Ili, G., Radojkovi, N., Stojanovi, I.: TERMODINAMIKA II - Osnove prostiranja
[6]
Jaimovi, B., Geni, S.: TOPLOTNE OPERACIJE I APARATI, Mainski fakultet u
[7]
Kozi, ., Vasiljevi, V., Bekavac, V.: PRIRUNIK ZA TERMODINAMIKU, Mainski
[8]
Leipertz,
[9]
Lienhard IV, J., Lienhard V, J.: A HEAT TRANSFER TEXTBOOK, Published by
[10]
Mali, D.: TERMODINAMIKA I TERMOTEHNIKA, Graevinska knjiga, Beograd, 1975.
[11]
Mali, D., orevi, B., Valent, V.: TERMODINAMIKA STRUJNIH PROCESA,
[12]
McAdams, W.: PROSTIRANJE TOPLOTE, Graevinska knjiga, Beograd, 1969.
[13]
toplote, Mainski fakultet u Niu, Ni, 1996.
Beogradu, Beograd, 1992.
fakultet u Beogradu, Beograd, 1995.
A.: ENGINEERING THERMODYNAMICS,

Systemtechnik GmbH, Erlangen, 2000.
ESYTEC
Energie
und
Plogiston Press, Cambridge, Massachusetts, USA, 2001.
Graevinska knjiga Beograd, 1960.
Milini, D., Voronjec, D.: TERMODINAMIKA I TERMOTEHNIKA, Graevinska knjiga
Beograd, 1988.
[14]
Milini, D.: ZADACI IZ TERMODINAMIKE, Graevinska knjiga Beograd, 1987.
[15]
Oprenik, M.: ZADACI I REENJA IZ TERMODINAMIKE, Tehnika knjiga, Zagreb,
[16]
Radojkovi, N., Ili, G.: TERMODINAMIKA I TERMOTEHNIKA - ispitni zadaci, MF Ni,
[17]
Radojkovi N., Ili G.: ZBIRKA ISPITNIH ZADATAKA IZ TERMODINAMIKE I

TERMOTEHNIKE, MF Ni, 1981.
[18]
Recknagel, H., Sprenger, E., Schramek, E., eperkovi, Z.: GREJANJE I
[19]
Szargut,
[20]
Vasiljevi, B., Banjac, M.: TERMODINAMIKA - Zadaci za samostalno reavanje;
1968.
1992.
KLIMATIZACIJA, Peto dopunjeno i izmenjeno izdanje, INTERKLIMA, Vrnjaka Banja,

2002.
J., Guzik, A., Gorniak, H.: PROGRAMOWANZ ZBIOR ZADAN Z

TERMODYNAMIKI TECHNICZNEJ, Panstwowe wydawnictwo naukowe, Warszava,
1979.
zadaci za auditorne vebe; ispitni zadaci, Mainski fakultet u Beogradu, Beograd,
2000.
105
106
P
PR
RIIL
LO
OG
G
- termodinamike tablice i dijagrami -
107
Termodinamike tablice i dijagrami

Tabela 1 Molski toplotni kapaciteti i eksponent adijabate
Cp
Cv
IDEALNI GAS
kJ
kmol K
Jednoatomni
12.5
20.8
1.664
Dvoatomni
20.8
29.1
1.400
Troatomni i vieatomni
29.1
37.4
1.285
Tabela 2 Fizike osobine nekih idealnih gasova
GAS
kg
kmol
J
kg K
cp
cv
kJ
kg K
Acetilen
(C2H5)
26
320
1.44
1.12
Amonijak
(NH3)
17
489
2.20
1.71
Argon
(Ar)
40
208
0.52
0.31
Azot
(N2)
28
297
1.04
0.74
Benzol
(C6H6)
78
107
0.48
0.37
Butan
(C4H10)
58
143
0.64
0.50
Etan
(C2H6)
30
277
1.25
0.97
Etilen
(C6H4)
28
297
1.34
1.04
Helijum
(He)
2078
5.20
3.12
Kiseonik
(O2)
32
260
0.91
0.65
Metan
(CH4)
16
520
2.34
1.82
Neon
(Ne)
20
416
1.04
0.62
Ozon
(O3)
48
173
0.78
0.61
Pentan
(C5H12)
72
115
0.52
0.40
Propan
(C3H8)
44
189
0.85
0.66
Sumpordioksid
(SO2)
64
130
0.58
0.45
Sumporvodonik
(H2S)
34
244
1.10
0.86
Ugljendioksid
(CO2)
44
189
0.85
0.66
Ugljenmonoksid
(CO)
28
297
1.04
0.74
Vazduh
29
287
1.00
0.72
Vodonik
(H2)
4157
14.55
10.40
108

Tabela 3 Fizike osobine suvog vazduha (pri p = 0.10133MPa)
cp
102
106
Pr
kg
m3
kJ
kg K
W
mK
Pa s
- 50
1.584
1.013
2.04
14.6
0.728
- 40
1.515
1.013
2.12
15.2
0.728
- 30
1.453
1.013
2.20
15.7
0.723
- 20
1.395
1.009
2.28
16.2
0.716
- 10
1.342
1.009
2.36
16.7
0.712
1.293
1.005
2.44
17.2
0.707
10
1.247
1.005
2.51
17.6
0.705
20
1.205
1.005
2.59
18.1
0.703
30
1.165
1.005
2.67
18.6
0.701
40
1.128
1.005
2.76
19.1
0.699
50
1.093
1.005
2.83
19.6
0.698
60
1.060
1.005
2.90
20.1
0.696
70
1.029
1.009
2.96
20.6
0.694
80
1.000
1.009
3.05
21.1
0.692
90
0.972
1.009
3.13
21.5
0.690
100
0.946
1.009
3.21
21.9
0.688
120
0.898
1.009
3.34
22.8
0.686
140
0.854
1.013
3.49
23.7
0.684
160
0.815
1.017
3.64
24.5
0.682
180
0.779
1.022
3.78
25.3
0.681
200
0.746
1.026
3.93
26.0
0.680
250
0.674
1.038
4.27
27.4
0.677
300
0.615
1.047
4.60
29.7
0.674
350
0.566
1.059
4.91
31.4
0.676
400
0.524
1.068
5.21
33.0
0.678
500
0.456
1.093
5.74
36.2
0.687
600
0.404
1.114
6.22
39.1
0.699
700
0.362
1.135
6.71
41.8
0.706
800
0.329
1.156
7.18
44.3
0.713
900
0.301
1.172
7.63
46.7
0.717
1000
0.277
1.185
8.07
49.0
0.719
1100
0.257
1.197
8.50
51.2
0.722
1200
0.239
1.210
9.15
53.5
0.724
109

Tabela 4 Fizike osobine vode (do 100oC pri p = 0.10133MPa)
cp
102
106
Pr
MPa
kg
m3
kJ
kg K
W
mK
Pa s
0.10133
999.9
4.212
55.1
1788
13.67
10
0.10133
999.7
4.191
57.4
1306
9.52
20
0.10133
998.2
4.183
59.9
1004
7.02
30
0.10133
995.7
4.174
61.8
801.5
5.42
40
0.10133
992.2
4.174
63.5
653.3
4.31
50
0.10133
988.1
4.174
64.8
549.4
3.54
60
0.10133
983.1
4.179
65.9
469.9
2.98
70
0.10133
977.8
4.187
66.8
406.1
2.55
80
0.10133
971.8
4.195
67.4
355.1
2.21
90
0.10133
965.3
4.208
68.0
314.9
1.95
100
0.10133
958.4
4.220
68.3
282.5
1.75
110
0.143
951.0
4.233
68.5
259.0
1.60
120
0.198
943.1
4.250
68.6
237.4
1.47
130
0.270
934.8
4.266
68.6
217.8
1.36
140
0.361
926.1
4.287
68.5
201.1
1.26
150
0.476
917.0
4.313
68.4
186.4
1.17
160
0.618
907.4
4.346
68.3
173.6
1.10
170
0.792
897.3
4.380
67.9
162.8
1.05
180
1.003
886.9
4.417
67.4
153.0
1.00
190
1.255
876.0
4.459
67.0
144.2
0.96
200
1.555
863.0
4.505
66.3
136.4
0.93
220
2.320
840.3
4.614
64.5
124.6
0.89
240
3.348
813.6
4.756
62.8
114.8
0.87
260
4.694
784.0
4.949
60.5
105.9
0.87
280
6.419
750.7
5.230
57.4
98.1
0.90
300
8.592
712.5
5.736
54.0
91.2
0.97
320
11.290
667.1
6.574
50.6
85.3
1.11
340
14.608
610.1
8.165
45.7
77.5
1.39
360
18.674
528.0
13.984
39.5
66.7
2.35
370
21.053
450.5
40.321
33.7
56.9
6.79
(za vie temperature od 100oC na liniji zasienja, x = 0)
110

Tabela 5 Fizike osobine vodene pare (na liniji zasienja x = 1)
cp
102
106
Pr
MPa
kg
m3
kJ
kg K
W
mK
Pa s
0.00061
0.0048
1.864
1.760
8.04
0.85
10
0.00123
0.0094
1.868
1.820
8.45
0.87
20
0.00234
0.0173
1.874
1.880
8.85
0.88
30
0.00424
0.0304
1.833
1.940
9.26
0.90
40
0.00737
0.0509
1.894
2.010
9.66
0.91
50
0.01233
0.0831
1.907
2.090
10.00
0.92
60
0.01992
0.1302
1.924
2.160
10.50
0.94
70
0.03117
0.1982
1.944
2.230
10.90
0.95
80
0.04736
0.2934
1.969
2.310
11.30
0.96
90
0.07011
0.4235
1.999
2.340
11.70
0.98
100
0.10130
0.598
2.135
2.372
11.97
1.08
110
0.143
0.826
2.177
2.489
12.46
1.09
120
0.198
1.121
2.206
2.593
12.85
1.09
130
0.270
1.496
2.257
2.686
13.24
1.11
140
0.361
1.966
2.315
2.791
13.54
1.12
150
0.476
2.547
2.395
2.884
13.93
1.16
160
0.618
3.258
2.479
3.012
14.32
1.18
170
0.792
4.122
2.583
3.128
14.72
1.21
180
1.003
5.157
2.709
3.268
15.11
1.25
190
1.255
6.397
2.856
3.419
15.60
1.30
200
1.555
7.862
3.023
3.547
15.99
1.36
220
2.320
11.62
3.408
3.896
16.87
1.47
240
3.348
16.76
3.881
4.290
17.75
1.61
260
4.694
23.72
4.467
4.800
18.83
1.75
280
6.419
33.19
5.234
5.490
19.91
1.90
300
8.592
46.21
6.280
6.270
21.28
2.13
320
11.290
64.72
8.206
7.510
22.85
2.50
340
14.608
92.76
12.350
9.300
25.20
3.35
360
18.674
144.0
23.030
12.790
29.13
5.23
370
21.053
203.0
56.520
17.100
33.73
11.10
111

Tabela 6 Fizike osobine mazuta za pei i kotlove
cp
103
Pr
kg
m3
kJ
kg K
W
mK
Pa s
15
943.5
1.772
0.1200
7.925
117000
20
940.7
1.790
0.1208
4.233
62700
25
938.0
1.808
0.1204
2.345
35210
30
935.1
1.823
0.1201
1.407
21290
35
932.4
1.842
0.1197
0.9137
14061
40
929.6
1.860
0.1194
0.6042
9413
45
926.8
1.878
0.1190
0.4217
6655
50
924.1
1.895
0.1188
0.2957
4717
55
921.3
1.912
0.1185
0.2119
3419
60
918.5
1.930
0.1181
0.1561
2552
65
915.7
1.947
0.1178
0.1172
1937
70
913.0
1.964
0.1174
0.0867
1451
75
910.1
1.982
0.1171
0.07008
1186
80
907.4
2.000
0.1168
0.05444
932
85
904.6
2.017
0.1165
0.04378
758
90
901.8
2.034
0.1161
0.03517
616
95
899.0
2.051
0.1160
0.02895
512
100
896.1
2.070
0.1156
0.02419
433
Tabela 7 Fizike osobine turbinskog ulja
cp
103
Pr
kg
m3
kJ
kg K
W
mK
Pa s
10
901
1.817
0.136
585
7830
20
895
1.853
0.129
251
3600
30
888
1.888
0.128
124
1830
40
882
1.922
0.127
66.1
999
50
876
1.955
0.127
39.4
608
60
869
1.993
0.127
24.6
385
70
863
2.026
0.126
16.8
271
80
857
2.064
0.125
12.0
198
90
850
2.100
0.124
8.65
146
100
844
2.135
0.124
6.57
113
112

Tabela 8 Fizike osobine transformatorskog ulja
cp
103
Pr
kg
m3
kJ
kg K
W
mK
Pa s
892.5
1.549
0.1123
62.98
866
10
886.4
1.620
0.1115
33.55
484
20
880.3
1.666
0.1106
19.82
298
30
874.2
1.729
0.1098
12.85
202
40
868.2
1.788
0.1090
8.94
145
50
862.1
1.846
0.1082
6.53
111
60
856.0
1.905
0.1072
4.95
87.8
70
850.0
1.964
0.1064
3.86
71.3
80
843.9
2.026
0.1056
3.08
59.3
90
837.8
2.085
0.1047
2.54
50.5
100
831.8
2.144
0.1038
2.13
43.9
110
825.7
2.202
0.1030
1.81
38.8
120
819.6
2.261
0.1022
1.57
34.9
Tabela 9 Fizike osobine petrolejskog ulja
cp
103
Pr
kg
m3
kJ
kg K
W
mK
Pa s
30
890.0
1.874
0.128
49.9
731
40
883.7
1.915
0.128
27.2
407
50
877.3
1.955
0.128
16.9
260
60
871.0
1.995
0.127
11.5
181
70
864.6
2.035
0.126
8.31
134
80
858.1
2.076
0.125
6.26
104
90
851.7
2.116
0.125
4.88
82.9
100
845.2
2.155
0.124
3.91
68.1
110
838.7
2.195
0.123
3.19
57.1
120
832.2
2.235
0.122
2.66
48.7
130
825.7
2.275
0.121
2.24
42.1
113

Tabela 10 Fizike osobine dimnog gasa
cp
103
Pr
kg
m3
kJ
kg K
W
mK
Pa s
1.295
1.042
0.0228
15.8
0.722
100
0.950
1.068
0.0313
20.4
0.696
200
0.748
1.097
0.0401
24.5
0.670
300
0.617
1.122
0.0484
28.2
0.654
400
0.525
1.151
0.0570
31.7
0.640
500
0.457
1.185
0.0656
34.8
0.629
600
0.405
1.214
0.0742
37.9
0.620
700
0.363
1.239
0.0827
40.7
0.610
800
0.330
1.264
0.0915
43.4
0.600
900
0.301
1.290
0.1000
45.9
0.592
1000
0.275
1.306
0.1090
48.4
0.580
1100
0.257
1.323
0.1180
50.7
0.571
1200
0.240
1.340
0.1260
53.0
0.563
(produkti sagorevanja na 0.1MPa, sastava: rCO2=0.13; rH2O=0.11; rN2=0.76
Tabela 11 Fizike osobine benzola
cp
103
Pr
kg
m3
kJ
kg K
W
mK
Pa s
15
885
1.649
0.148
0.650
7.23
20
880
1.680
0.147
0.604
6.92
30
869
1.729
0.143
0.527
6.35
40
858
1.773
0.140
0.465
5.88
50
847
1.815
0.137
0.415
5.50
60
836
1.858
0.134
0.375
5.20
70
825
1.902
0.131
0.341
4.96
80
814
1.947
0.127
0.312
4.78
90
803
1.994
0.124
0.288
4.63
114

Tabela 12 Fizike osobine kerozina
cp
103
Pr
kg
m3
kJ
kg K
W
mK
Pa s
781
1.911
0.140
3.10
42.3
10
774
1.964
0.139
2.33
32.9
20
768
2.017
0.138
1.83
26.6
30
761
2.071
0.138
1.49
22.4
40
755
2.124
0.137
1.24
19.1
50
748
2.178
0.137
1.05
16.7
60
742
2.231
0.137
0.90
14.7
70
735
2.285
0.136
0.79
13.3
Tabela 13 Fizike osobine morske vode (saliniteta 0.035kg soli/kg morske vode)
cp
103
Pr
kg
m3
kJ
kg K
W
mK
Pa s
1028
3.992
0.566
1.877
13.2
10
1027
3.992
0.584
1.388
9.49
20
1025
3.993
0.600
1.072
7.13
30
1021
3.996
0.614
0.857
5.58
40
1018
4.000
0.628
0.704
4.48
50
1013
4.004
0.639
0.592
3.71
60
1009
4.011
0.650
0.506
3.12
70
1003
4.018
0.659
0.440
2.68
80
997
4.027
0.667
0.387
2.34
90
991
4.036
0.673
0.344
2.06
100
984
4.048
0.679
0.309
1.84
110
977
4.060
0.683
0.280
1.66
120
969
4.073
0.686
0.255
1.51
130
961
4.088
0.688
0.234
1.39
140
953
4.104
0.689
0.216
1.29
150
944
4.121
0.688
0.200
1.20
115

Tabela 14 Veliine stanja kljuale vode i suve vodene pare u zavisnosti od temperature
MPa
0.01
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
55
60
65
70
75
80
85
90
95
100
105
110
115
120
125
130
135
140
145
150
155
160
165
170
175
180
185
190
195
200
0.0006108
0.0008719
0.0012277
0.0017041
0.002337
0.003166
0.004241
0.005622
0.007375
0.009584
0.012335
0.015740
0.019917
0.02501
0.03117
0.03855
0.04736
0.05781
0.07011
0.08451
0.10131
0.12079
0.14326
0.16905
0.19854
0.23208
0.27011
0.3130
0.3614
0.4155
0.4760
0.5433
0.6180
0.7008
0.7920
0.8925
1.0027
1.1234
1.2553
1.3989
1.5551
,,
206.3
147.2
106.42
77.97
57.84
43.40
32.93
25.24
19.55
15.28
12.04
9.578
7.678
6.201
5.045
4.133
3.408
2.828
2.361
1.982
1.673
1.419
1.210
1.036
0.8917
0.7704
0.6683
0.5820
0.5087
0.4461
0.3926
0.3466
0.3068
0.2725
0.2426
0.2166
0.1939
0.1739
0.1564
0.1409
0.1272
0.00
21.05
42.04
62.97
83.90
104.81
125.71
146.60
167.50
188.40
209.3
230.2
251.1
271.1
293.0
314.0
334.9
355.9
377.0
398.0
419.1
440.2
461.3
482.5
503.7
525.0
546.3
567.5
589.0
610.5
632.2
653.9
675.5
697.3
719.2
741.1
763.1
785.2
807.5
829.9
852.4
116
,,
kJ
kg K
kJ
kg
m3
kg
0.0010002
0.0010001
0.0010004
0.0010010
0.0010018
0.0010030
0.0010044
0.0010061
0.0010079
0.0010099
0.0010121
0.0010145
0.0010171
0.0010199
0.0010228
0.0010258
0.0010290
0.0010324
0.0010359
0.0010396
0.0010435
0.0010474
0.0010515
0.0010559
0.0010603
0.0010649
0.0010697
0.0010747
0.0010798
0.0010851
0.0010906
0.0010962
0.0010021
0.0010081
0.0011144
0.0011208
0.0011275
0.0011344
0.0011415
0.0011489
0.0011565
,,
2501
2510
2519
2528
2537
2547
2556
2565
2574
2582
2592
2600
2609
2617
2626
2635
2643
2651
2659
2668
2676
2683
2691
2698
2706
2713
2721
2727
2734
2740
2746
2753
2758
2763
2769
2773
2778
2782
2786
2790
2793
0.00
0.0762
0.1510
0.2244
0.2964
0.3672
0.4366
0.5049
0.5723
0.6384
0.7038
0.7679
0.8311
0.8934
0.9549
1.0157
1.0753
1.1342
1.1925
1.2502
1.3071
1.3632
1.4184
1.4733
1.5277
1.5814
1.6345
1.6869
1.7392
1.7907
1.8418
1.8924
1.9427
1.9924
2.0417
2.0909
2.1395
2.1876
2.2357
2.2834
2.3308
9.1544
9.0241
8.8994
8.7806
8.6665
8.5570
8.4523
8.3519
8.2559
8.1638
8.0753
7.9901
7.9084
7.8297
7.7544
7.6815
7.6116
7.5438
7.4787
7.4155
7.3547
7.2959
7.2387
7.1832
7.1298
7.0777
7.0272
6.9781
6.9304
6.8839
6.8383
6.7940
6.7508
6.7081
6.6666
6.6256
6.5858
6.5465
6.5074
6.4696
6.4318
,,
kJ
kg
0.00
21.05
42.04
62.97
83.90
104.81
125.71
146.60
167.50
188.40
209.30
230.20
251.10
272.10
293.00
314.00
334.90
355.80
376.90
397.90
419.00
440.10
461.10
482.30
503.50
524.80
546.00
567.30
588.60
610.00
631.70
653.3
674.8
696.5
718.3
740.1
762.0
783.9
806.1
828.3
851.6
2375
2382
2388
2395
2402
2410
2416
2423
2430
2436
2443
2449
2456
2462
2469
2476
2482
2490
2493
2501
2507
2512
2518
2523
2529
2534
2540
2545
2550
2555
2559
2565
2568
2572
2577
2580
2584
2587
2590
2593
2595

(nastavak tabele 14)
,,
,,
,,
,,
MPa
m3
kg
kJ
kg
kJ
kg K
kJ
kg
205
210
215
220
225
230
235
240
245
250
255
260
265
270
275
280
285
290
295
300
305
310
315
320
325
330
335
340
345
350
355
360
365
370
374
374.15
1.7245
1.9080
2.1062
2.3201
2.5504
2.7979
3.0635
3.3480
3.6524
3.9776
4.325
4.694
5.087
5.505
5.949
6.419
6.918
7.445
8.002
8.592
9.214
9.870
10.561
11.290
12.057
12.865
13.714
14.608
15.548
16.537
17.577
18.674
19.830
21.053
22.087
22.129
0.0011644 0.1151
0.0011726 0.1043
0.0011812 0.09465
0.0011900 0.08606
0.0011992 0.07837
0.0012087 0.07147
0.0012187 0.06527
0.0012291 0.05967
0.0012399 0.05462
0.0012512 0.05006
0.0012631 0.04591
0.0012755 0.04215
0.0012886 0.03872
0.0013023 0.03560
0.0013168 0.03274
0.0013321 0.03013
0.0013483 0.02774
0.0013655 0.02554
0.0013839 0.02351
0.0014036 0.02164
0.001425 0.01992
0.001447 0.01832
0.001472 0.01683
0.001499 0.01545
0.001529 0.01417
0.001562 0.01297
0.001599 0.01184
0.001639 0.01078
0.001686 0.00977
0.001741 0.00880
0.001807 0.00787
0.001894 0.00694
0.00202
0.00599
0.00222
0.00493
0.00280
0.00347
0.00326
875.0
2796
897.7
2798
920.7
2800
943.7
2802
966.9
2802
990.4
2803
1013.9
2804
1037.5
2803
1061.6
2803
1085.7
2801
1110.2
2799
1135.1
2796
1160.2
2794
1185.3
2790
1210.7
2785
1236.9
2780
1263.1
2773
1290.0
2766
1317.2
2758
1344.9
2749
1373.1
2739
1402.1
2727
1431.7
2714
1462.1
2700
1493.6
2684
1526.1
2666
1559.8
2646
1594.7
2622
1632.0
2595
1671.0
2565
1714.0
2527
1762.0
2481
1817.0
2421
1893.0
2331
2032.0
2147
2100
2.3777
6.3945
2.4246
6.3577
2.4715
6.2212
2.5179
6.2849
2.5640
6.2488
2.6101
6.2133
2.6561
6.1780
2.7021
6.1425
2.7478
6.1073
2.7934
6.0721
2.8394
6.0366
2.8851
6.0013
2.9307
5.9657
2.9764
5.9297
3.0223
5.8938
3.0681
5.8573
3.1146
5.8205
3.1611
5.7827
3.2079
5.7443
3.2548
5.7049
3.3026
5.6647
3.3508
5.6233
3.3996
5.5802
3.4495
5.5353
3.5002
5.4891
3.5522
5.4412
3.6065
5.3905
3.6605
5.3361
3.7184
5.2769
3.7786
5.2117
3.8439
5.1385
3.9162
5.0530
4.0009
4.9463
4.1137
4.7951
4.3258
4.5029
4.430
873.0
2598
895.5
2599
918.2
2601
940.9
2602
963.8
2602
984.6
2603
1010.2
2604
1033.4
2603
1057.1
2603
1080.7
2602
1104.7
2600
1129.1
2598
1153.6
2597
1178.1
2594
1202.9
2590
1228.3
2587
1253.8
2584
1279.8
2576
1306.0
2570
1332.8
2563
1360.0
2555
1387.8
2546
1416.1
2536
1445.2
2526
1475.2
2513
1506.0
2499
1537.9
2484
1570.7
2465
1606.0
2443
1642.0
2419
1682.0
2389
1727.0
2351
1777.0
2302
1846.0
2227
1970.0
2070
2028.0
117

Tabela 15 Veliine stanja kljuale vode i suve vodene pare u zavisnosti od pritiska
p
MPa
0.0010
0.0015
0.002
0.003
0.004
0.005
0.006
0.008
0.010
0.012
0.015
0.020
0.025
0.030
0.040
0.050
0.060
0.070
0.080
0.090
0.10
0.11
0.12
0.13
0.14
0.15
0.16
0.18
0.20
0.22
0.24
0.26
0.28
0.30
0.32
0.34
0.36
0.38
0.40
0.45
0.50
0.60
0.70
0.80
0.90
t
o
6.92
13.038
17.514
24.097
28.979
32.88
36.18
41.54
45.84
49.45
54.00
60.08
64.99
69.12
75.88
81.35
85.95
89.97
93.52
96.72
99.64
102.32
104.81
107.14
109.33
111.38
113.32
116.94
120.23
123.27
126.09
128.73
131.20
133.54
135.75
137.86
139.87
141.79
143.62
147.92
151.84
158.84
164.96
170.42
175.35
,,
129.9
87.90
66.97
45.66
34.81
28.19
23.74
18.10
14.68
12.35
10.02
7.647
6.202
5.226
3.994
3.239
2.732
2.364
2.087
1.869
1.694
1.550
1.429
1.325
1.236
1.159
1.091
0.9773
0.8854
0.8098
0.7465
0.6925
0.6461
0.6057
0.5701
0.5386
0.5104
0.4852
0.4624
0.4139
0.3747
0.3156
0.2728
0.2403
0.2149
29.32
54.75
73.52
101.04
121.42
137.83
151.5
173.9
191.9
207.0
226.1
251.4
272.0
289.3
317.7
340.6
360.0
376.8
391.8
405.3
417.4
428.9
439.4
449.2
458.5
467.2
475.4
490.7
504.8
517.8
529.8
540.9
551.4
561.4
571.1
580.2
588.7
596.8
604.7
623.4
640.1
670.5
697.2
720.9
742.8
118
,,
kJ
kg K
kJ
kg
m3
kg
0.0010001
0.0010007
0.0010014
0.0010028
0.0010041
0.0010053
0.0010064
0.0010085
0.0010103
0.0010119
0.0010140
0.0010171
0.0010199
0.0010222
0.0010264
0.0010299
0.0010330
0.0010359
0.0010385
0.0010409
0.0010432
0.0010452
0.0010472
0.0010492
0.0010510
0.0010527
0.0010543
0.0010575
0.0010605
0.0010633
0.0010659
0.0010685
0.0010709
0.0010733
0.0010754
0.0010776
0.0010797
0.0010817
0.0010836
0.0010883
0.0010927
0.0011007
0.0011081
0.0011149
0.0011213
,,
2513
2525
2533
2545
2554
2561
2567
2576
2584
2591
2599
2609
2618
2625
2636
2645
2653
2660
2665
2670
2675
2679
2683
2687
2690
2693
2696
2702
2707
2711
2715
2719
2722
2725
2728
2731
2734
2736
2738
2744
2749
2757
2764
2769
2774
0.1054
0.1958
0.2609
0.3546
0.4225
0.4761
0.5207
0.5927
0.6492
0.6966
0.7550
0.8321
0.8934
0.9441
1.0261
1.0910
1.1453
1.1918
1.2330
1.2696
1.3026
1.3327
1.3606
1.3866
1.4109
1.4336
1.4550
1.4943
1.5302
1.5630
1.5929
1.6210
1.6470
1.6720
1.6950
1.7170
1.7380
1.7580
1.7770
1.8210
1.8600
1.9310
1.9920
2.0460
2.0940
,,
kJ
kg
8.975
8.827
8.722
8.576
8.473
8.393
8.328
8.227
8.149
8.085
8.007
7.907
7.830
7.769
7.670
7.593
7.531
7.479
7.434
7.394
7.360
7.328
7.298
7.271
7.246
7.223
7.202
7.163
7.127
7.096
7.067
7.040
7.015
6.992
6.971
6.951
6.932
6.914
6.897
6.857
6.822
6.761
6.709
6.663
6.623
29.320
54.750
73.520
101.04
121.42
137.82
151.49
173.89
191.89
206.99
226.08
251.38
271.97
289.27
317.66
340.45
359.94
376.73
391.72
405.21
417.30
428.79
439.28
449.07
458.36
457.05
475.24
490.51
504.59
517.57
529.55
540.63
551.1
561.1
570.8
579.8
588.3
596.4
604.3
622.9
639.4
669.8
696.4
720.0
741.8
2383
2393
2399
2408
2415
2420
2425
2431
2437
2443
2449
2456
2463
2468
2476
2483
2489
2495
2498
2502
2506
2509
2512
2515
2517
2519
2521
2526
2530
2533
2536
2539
2541
2543
2546
2548
2550
2552
2553
2558
2562
2568
2573
2577
2581

p
MPa
1.00
1.10
1.20
1.30
1.40
1.50
1.60
1.70
1.80
1.90
2.00
2.20
2.40
2.60
2.80
3.00
3.20
3.40
3.60
3.80
4.00
4.20
4.40
4.60
4.80
5.00
6.00
7.00
8.00
9.00
10.00
11.00
12.00
13.00
14.00
15.00
16.00
17.00
18.00
19.00
20.00
21.00
22.00
22.129
,,
,,
,,
,,
m3
kg
kJ
kg
kJ
kg K
kJ
kg
179.88
184.04
187.95
191.60
195.04
198.28
201.36
204.30
207.10
209.78
212.37
217.24
221.77
226.03
230.04
233.83
237.44
240.88
244.16
247.31
250.33
253.24
256.05
258.75
261.37
263.91
270.56
285.80
294.98
303.32
310.96
318.04
324.63
330.81
336.63
342.11
347.32
352.26
356.96
361.44
365.71
369.79
373.70
374.15
0.0011273 0.1946
0.0011331 0.1775
0.0011385 0.1633
0.0011438 0.1512
0.0011490 0.1408
0.0011539 0.1317
0.0011586 0.1238
0.0011632 0.1167
0.0011678 0.1104
0.0011722 0.1047
0.0011766 0.09958
0.0011851 0.09068
0.0011932 0.08324
0.0012012 0.07688
0.0012088 0.07141
0.0012163 0.06665
0.0012238 0.06246
0.0012310 0.05875
0.0012380 0.05543
0.0012450 0.05246
0.0012520 0.04977
0.0012588 0.04732
0.0012656 0.04508
0.0012724 0.04305
0.0012790 0.04118
0.0012857 0.03944
0.0013185 0.03243
0.0013510 0.02737
0.0013838 0.02352
0.0014174 0.02048
0.0014521 0.01803
0.001489 0.01598
0.001527 0.01426
0.001567 0.01277
0.001611 0.01149
0.001658 0.01035
0.001710 0.00932
0.001768 0.00838
0.001837 0.00750
0.001921 0.00668
0.00204
0.00585
0.00221
0.00498
0.00273
0.00367
0.00326
762.7
2778
781.1
2781
798.3
2785
814.5
2787
830.0
2790
844.6
2792
858.3
2793
871.6
2795
884.4
2796
896.6
2798
908.5
2799
930.9
2801
951.8
2802
971.7
2803
990.4
2803
1008.3
2804
1025.3
2803
1041.9
2803
1057.5
2802
1072.7
2802
1087.5
2801
1101.7
2800
1115.3
2798
1128.8
2797
1141.8
2796
1154.4
2794
1213.9
2785
1267.4
2772
1317.0
2758
1363.7
2743
1407.7
2725
1450.2
2705
1491.1
2685
1531.5
2662
1570.8
2638
1610.0
2611
1650.0
2582
1690.0
2548
1732.0
2510
1776.0
2466
1827.0
2410
1888.0
2336
2016.0
2168
2100
2.1380
6.587
2.1790
6.554
2.2160
6.523
2.2510
6.495
2.2840
6.469
2.3140
6.445
2.3440
6.422
2.3710
6.400
2.3970
6.379
2.4220
6.359
2.4470
6.340
2.4920
6.305
2.5340
6.272
2.5730
6.242
2.6110
6.213
2.6460
6.186
2.6790
6.161
2.7100
6.137
2.7400
6.113
2.7690
6.091
2.7960
6.070
2.8230
6.049
2.8490
6.029
2.8740
6.010
2.8980
5.991
2.9210
5.973
3.0270
5.890
3.1220
5.814
3.2080
5.745
3.2870
5.678
3.3600
5.615
3.4300
5.553
3.4960
5.492
3.5610
5.432
3.6230
5.372
3.6840
5.310
3.7460
5.247
3.8070
5.177
3.8710
5.107
3.9380
5.027
4.0150
4.928
4.1080
4.803
4.3030
4.591
4.430
761.6
2583
779.9
2586
796.9
2588
813.0
2590
828.4
2593
842.9
2594
856.4
2595
869.6
2597
882.3
2597
894.4
2598
906.1
2600
928.3
2602
948.9
2602
968.6
2603
987.0
2603
1004.7
2604
1021.4
2603
1037.7
2603
1053.0
2603
1068.0
2603
1082.5
2602
1096.4
2601
1109.7
2600
1122.9
2599
1135.7
2598
1148.0
2597
1206.0
2590
1257.9
2580
1315.9
2570
1350.9
2555
1393.2
2545
1433.8
2529
1472.8
2514
1511.1
2496
1548.2
2477
1585
2456
1623
2433
1660
2406
1699
2375
1740
2339
1786
2293
1842
2231
1956
2087
2028
119

Tabela 16 Veliine stanja vode i pregrejane vodene pare
p[MPa]
t
0.001
m
kg
h
kJ
kg
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
120
140
160
180
200
220
240
260
280
300
320
340
360
380
400
420
440
460
480
500
520
540
560
580
600
620
640
660
680
700
0.001000
131.3
136.0
140.7
145.4
150.0
154.7
159.4
164.0
168.7
173.3
182.6
191.9
201.1
210.4
219.8
229.1
238.3
247.6
256.9
266.2
275.4
284.8
294.1
303.4
312.6
321.9
331.2
340.5
349.8
359.0
368.3
377.6
386.9
396.2
405.6
414.8
424.1
433.4
442.6
451.9
0
2518
2537
2556
2575
2594
2613
2632
2651
2669
2688
2726
2764
2803
2841
2880
2918
2958
2997
3037
3077
3117
3157
3198
3238
3280
3321
3363
3405
3448
3490
3533
3576
3619
3663
3707
3751
3796
3841
3886
3931
0.005
kJ
kg K
0.000
8.995
9.056
9.117
9.178
9.238
9.296
9.352
9.406
9.459
9.510
9.609
9.703
9.793
9.880
9.963
10.044
10.121
10.196
10.269
10.340
10.408
10.474
10.539
10.603
10.665
10.726
10.786
10.844
10.902
10.958
11.014
11.068
11.112
11.174
11.226
11.276
11.325
11.373
11.421
11.468
m
kg
kJ
kg K
0.001000
0.001000
0.001002
0.001004
28.87
29.80
30.73
31.65
32.58
33.50
34.43
36.28
38.13
39.98
41.83
43.68
45.53
47.37
49.22
51.07
52.92
54.77
56.62
58.47
60.32
62.16
64.00
65.85
67.70
68.54
71.39
73.24
75.09
76.94
78.79
80.64
82.49
84.34
86.19
88.04
89.88
0
42
84
126
2574
2593
2612
2631
2650
2669
2688
2726
2764
2803
2841
2880
2918
2958
2997
3037
3077
3117
3157
3198
3238
3280
3321
3363
3405
3448
3490
3533
3576
3619
3663
3707
3751
3796
3841
3886
3931
0.000
0.151
0.296
0.436
8.434
8.492
8.549
8.605
8.659
8.712
8.764
8.863
8.957
9.047
9.135
9.219
9.299
9.376
9.451
9.524
9.595
9.664
9.730
9.796
9.859
9.921
9.982
10.042
10.100
10.158
10.214
10.270
10.324
10.378
10.430
10.482
10.532
10.581
10.629
10.677
10.725
(voda iznad crte; pregrejana vodena para ispod crte)
120
h
kJ
kg

p[MPa]
t
0.01
m
kg
h
kJ
kg
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
120
140
160
180
200
220
240
260
280
300
320
340
360
380
400
420
440
460
480
500
520
540
560
580
600
620
640
660
680
700
0.001000
0.001000
0.001001
0.001004
0.001007
15.00
15.35
15.81
16.27
16.74
17.20
18.13
19.06
19.98
20.90
21.83
22.76
23.68
24.60
25.53
26.46
27.38
28.30
29.23
30.15
31.08
32.00
32.93
33.85
34.77
35.70
36.63
37.55
38.47
39.40
40.32
41.24
42.17
43.10
44.02
44.94
0.0
41.9
83.7
125.6
167.5
2590
2611
2630
2649
2669
2688
2726
2764
2802
2841
2879
2918
2957
2997
3037
3077
3117
3157
3198
3238
3280
3321
3363
3405
3448
3490
3533
3576
3619
3663
3707
3751
3796
3841
3886
3931
0.05
kJ
kg K
0.000
0.151
0.296
0.436
0.572
8.170
8.227
8.283
8.337
8.390
8.442
8.542
8.636
8.727
8.814
8.897
8.978
9.056
9.131
9.203
9.274
9.343
9.410
9.475
9.539
9.601
9.662
9.722
9.780
9.838
9.895
9.950
10.004
10.058
10.110
10.162
10.212
10.262
10.319
10.358
10.405
m
kg
kJ
kg K
0.001000
0.001000
0.001001
0.001004
0.001007
0.001012
0.001017
0.001022
0.001029
3.324
3.420
3.608
3.795
3.982
4.169
4.355
4.540
4.726
4.912
5.098
5.284
5.470
5.656
5.841
6.027
6.212
6.397
6.582
6.766
6.951
7.136
7.321
7.506
7.690
7.874
8.058
8.242
8.427
8.612
8.797
8.982
0.1
42.0
83.8
125.6
167.5
209.3
251.1
293.0
334.9
2663
2683
2722
2761
2799
2838
2877
2916
2956
2995
3035
3076
3116
3156
3197
3237
3279
3320
3362
3404
3447
3489
3532
3576
3619
3663
3707
3751
3795
3840
3885
3930
0.000
0.151
0.296
0.436
0.571
0.703
0.831
0.954
1.074
7.640
7.693
7.795
7.890
7.981
8.069
8.152
8.233
8.311
8.386
8.460
8.531
8.599
8.666
8.731
8.795
8.858
8.919
8.979
9.037
9.095
9.152
9.208
9.263
9.316
9.368
9.419
9.469
9.519
9.567
9.615
9.662
121
h
kJ
kg

p[MPa]
t
0.1
m
kg
h
kJ
kg
0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
200
220
240
260
280
300
320
340
360
380
400
420
440
460
480
500
520
540
560
580
600
620
640
660
680
700
750
800
850
900
1000
0.001000
0.001001
0.001007
0.001017
0.001028
1.695
1.795
1.889
1.984
2.078
2.172
2.266
2.359
2.452
2.545
2.638
2.731
2.825
2.918
3.010
3.102
3.195
3.288
3.380
3.472
3.565
3.658
3.751
3.843
3.935
4.028
4.121
4.214
4.306
4.398
4.491
4.722
4.952
5.183
5.413
5.874
0.1
83.9
167.5
251.1
334.9
2676
2717
2757
2796
2835
2875
2914
2954
2993
3033
3074
3114
3155
3195
3236
3278
3319
3361
3403
3446
3488
3531
3575
3618
3662
3706
3750
3795
3840
3885
3929
4042
4157
4276
4395
4636
0.2
kJ
kg K
0.000
0.296
0.571
0.830
1.074
7.361
7.465
7.562
7.654
7.743
7.828
7.910
7.988
8.064
8.139
8.211
8.281
8.348
8.414
8.478
8.541
8.602
8.661
8.719
8.777
8.833
8.888
8.942
8.995
9.047
9.097
9.146
9.195
9.243
9.291
9.338
9.453
9.563
9.670
9.774
9.973
0.3
m
kg
h
kJ
kg
kJ
kg K
0.001000
0.001001
0.001007
0.001017
0.001028
0.001043
0.001060
0.9357
0.9840
1.032
1.080
1.128
1.175
1.222
1.269
1.316
1.363
1.410
1.457
1.503
1.549
1.595
1.641
1.687
1.734
1.781
1.828
1.874
1.920
1.967
2.013
2.060
2.107
2.153
2.199
2.245
2.361
2.476
2.591
2.706
2.937
0.1
84.0
167.6
251.2
335.0
419.0
503.7
2749
2790
2830
2870
2910
2950
2990
3030
3071
3111
3153
3194
3235
3276
3318
3360
3402
3445
3487
3530
3574
3617
3661
3705
3749
3794
3839
3884
3928
4041
4157
4276
4395
4635
0.000
0.296
0.571
0.830
1.074
1.306
1.526
7.227
7.324
7.415
7.501
7.583
7.663
7.740
7.815
7.887
7.957
8.025
8.092
8.156
8.219
8.280
8.340
8.398
8.456
8.512
8.567
8.621
8.674
8.726
8.776
8.825
8.874
8.922
8.970
9.018
9.133
9.242
9.351
9.455
9.653
122
m
kg
h
kJ
kg
kJ
kg K
0.001000
0.001001
0.001007
0.001017
0.001028
0.001043
0.001060
0.6175
0.6512
0.6838
0.7161
0.7482
0.7802
0.8120
0.8436
0.8750
0.9064
0.9377
0.9690
1.000
1.032
1.063
1.094
1.125
1.156
1.187
1.218
1.248
1.279
1.310
1.341
1.372
1.403
1.434
1.465
1.496
1.573
1.650
1.728
1.804
1.958
0.3
84.1
167.7
251.3
335.1
419.1
503.7
2740
2783
2824
2864
2905
2946
2986
3027
3068
3109
3150
3192
3233
3275
3317
3359
3401
3444
3486
3529
3573
3616
3660
3704
3748
3793
3838
3883
3927
4041
4157
4275
4395
4635
0.000
0.296
0.571
0.830
1.074
1.306
1.526
7.025
7.126
7.218
7.306
7.389
7.470
7.547
7.623
7.695
7.766
7.835
7.902
7.967
8.030
8.091
8.151
8.210
8.268
8.324
8.379
8.433
8.486
8.538
8.588
8.638
8.686
8.735
8.783
8.830
8.945
9.056
9.163
9.267
9.466

p[MPa]
t
0.4
m
kg
h
kJ
kg
0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
200
220
240
260
280
300
320
340
360
380
400
420
440
460
480
500
520
540
560
580
600
620
640
660
680
700
750
800
850
900
1000
0.001000
0.001001
0.001007
0.001017
0.001028
0.001043
0.001060
0.001079
0.4840
0.5094
0.5341
0.5585
0.5827
0.6068
0.6307
0.6545
0.6782
0.7019
0.7254
0.7488
0.7723
0.7957
0.8190
0.8424
0.8657
0.8890
0.9123
0.9357
0.9590
0.9822
1.0054
1.0287
1.0519
1.0752
1.0983
1.1214
1.1793
1.2372
1.2950
1.3525
1.4679
0.5
84.1
167.7
251.3
335.1
419.1
503.7
589.1
2776
2818
2859
2900
2941
2982
3023
3065
3106
3148
3190
3231
3273
3315
3358
3400
3443
3485
3528
3572
3615
3659
3703
3747
3792
3837
3882
3926
4040
4156
4275
4394
4635
0.6
kJ
kg K
0.000
0.296
0.571
0.830
1.074
1.306
1.526
1.738
6.980
7.077
7.166
7.251
7.332
7.410
7.486
7.560
7.631
7.700
7.767
7.832
7.895
7.957
8.017
8.076
8.134
8.190
8.245
8.299
8.352
8.404
8.455
8.504
8.553
8.602
8.650
8.697
8.812
8.923
9.030
9.134
9.333
0.8
m
kg
h
kJ
kg
kJ
kg K
0.000999
0.001001
0.001007
0.001016
0.001028
0.001043
0.001060
0.001079
0.3167
0.3348
0.3520
0.3688
0.3855
0.4019
0.4181
0.4342
0.4502
0.4661
0.4820
0.4979
0.5136
0.5293
0.5450
0.5607
0.5763
0.5919
0.6075
0.6230
0.6387
0.6542
0.6697
0.6852
0.7007
0.7162
0.7317
0.7472
0.7859
0.8245
0.8631
0.9016
0.9786
0.7
84.3
167.9
251.5
335.2
419.1
503.7
589.1
2759
2805
2849
2891
2933
2975
3017
3059
3101
3143
3185
3228
3270
3312
3355
3397
3440
3483
3526
3570
3613
3657
3701
3745
3790
3835
3880
3925
4039
4155
4274
4393
4634
0.000
0.296
0.571
0.830
1.074
1.306
1.526
1.738
6.767
6.869
6.963
7.051
7.135
7.215
7.292
7.366
7.437
7.507
7.575
7.640
7.704
7.766
7.827
7.886
7.944
8.001
8.056
8.110
8.163
8.215
8.266
8.316
8.365
8.413
8.461
8.508
8.624
8.734
8.842
8.946
9.145
123
m
kg
h
kJ
kg
kJ
kg K
0.000999
0.001001
0.001007
0.001016
0.001028
0.001043
0.001060
0.001079
0.001102
0.2473
0.2609
0.2739
0.2867
0.2993
0.3118
0.3240
0.3362
0.3482
0.3602
0.3722
0.3842
0.3960
0.4079
0.4196
0.4315
0.4432
0.4549
0.4667
0.4784
0.4901
0.5018
0.5135
0.5253
0.5369
0.5485
0.5601
0.5893
0.6182
0.6471
0.6761
0.7338
0.9
84.3
168.1
251.7
335.3
419.2
503.8
589.1
675.3
2792
2839
2883
2926
2969
3011
3054
3096
3139
3181
3224
3267
3309
3352
3395
3437
3481
3524
3563
3611
3655
3699
3744
3788
3833
3878
3924
4038
4155
4273
4392
4634
0.000
0.296
0.571
0.830
1.074
1.306
1.526
1.737
1.941
6.715
6.814
6.905
6.991
7.073
7.151
7.226
7.299
7.369
7.438
7.304
7.568
7.631
7.692
7.751
7.809
7.866
7.921
7.975
8.029
8.081
8.132
8.182
8.232
8.280
8.328
8.375
8.490
8.601
8.709
8.814
9.013

p[MPa]
t
1.0
m
kg
h
kJ
kg
0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
200
220
240
260
280
300
320
340
360
380
400
420
440
460
480
500
520
540
560
580
600
620
640
660
680
700
750
800
850
900
1000
0.000999
0.001001
0.001007
0.001016
0.001028
0.001043
0.001059
0.001079
0.001101
0.1949
0.2060
0.2169
0.2274
0.2377
0.2478
0.2578
0.2677
0.2774
0.2871
0.2968
0.3065
0.3160
0.3255
0.3351
0.3445
0.3539
0.3634
0.3728
0.3824
0.3917
0.4010
0.4104
0.4199
0.4292
0.4384
0.4477
0.4711
0.4942
0.5174
0.5406
0.5870
1.1
84.7
168.3
251.8
335.4
419.3
503.9
589.2
675.4
2778
2827
2874
2918
2962
3005
3048
3091
3134
3177
3220
3263
3306
3349
3392
3435
3479
3522
3566
3609
3653
3698
3742
3787
3832
3877
3923
4037
4154
4272
4392
4633
1.2
kJ
kg K
0.000
0.296
0.571
0.829
1.074
1.305
1.526
1.737
1.941
6.588
6.692
6.788
6.877
6.961
7.040
7.116
7.189
7.261
7.330
7.397
7.461
7.524
7.585
7.645
7.703
7.761
7.817
7.871
7.924
7.976
8.027
8.077
8.127
8.176
8.224
8.272
8.387
8.498
8.606
8.710
8.909
1.6
m
kg
h
kJ
kg
kJ
kg K
0.000999
0.001001
0.001007
0.001016
0.001028
0.001042
0.001059
0.001079
0.001101
0.001127
0.1693
0.1788
0.1879
0.1967
0.2054
0.2139
0.2221
0.2302
0.2384
0.2466
0.2547
0.2627
0.2707
0.2786
0.2865
0.2944
0.3023
0.3103
0.3182
0.3261
0.3339
0.3417
0.3495
0.3573
0.3651
0.3728
0.3923
0.4117
0.4310
0.4504
0.4890
1.3
84.9
168.5
251.9
335.5
419.4
504.0
589.3
675.5
763.2
2816
2865
2911
2955
2999
3042
3086
3129
3173
3216
3260
3302
3346
3390
3433
3477
3520
3564
3608
3652
3696
3740
3785
3830
3875
3921
4036
4153
4272
4391
4632
0.000
0.295
0.571
0.829
1.073
1.305
1.525
1.737
1.940
2.138
6.588
6.688
6.780
6.866
6.947
7.025
7.099
7.171
7.241
7.308
7.373
7.437
7.499
7.559
7.617
7.674
7.730
7.784
7.838
7.890
7.942
7.992
8.042
8.091
8.139
8.187
8.302
8.413
8.521
8.626
8.825
124
m
kg
h
kJ
kg
kJ
kg K
0.000999
0.001001
0.001007
0.001016
0.001028
0.001042
0.001059
0.001079
0.001101
0.001127
0.001156
0.1309
0.1382
0.1452
0.1519
0.1585
0.1649
0.1712
0.1775
0.1838
0.1899
0.1960
0.2021
0.2082
0.2141
0.2201
0.2261
0.2320
0.2381
0.2441
0.2499
0.2558
0.2617
0.2676
0.2735
0.2783
0.2940
0.3086
0.3231
0.3377
0.3666
1.7
85.3
168.8
252.2
335.8
419.7
504.3
589.6
675.7
763.2
852.4
2844
2893
2940
2986
3030
3075
3120
3164
3209
3253
3297
3341
3384
3428
3472
3516
3560
3606
3648
3693
3737
3782
3828
3873
3919
4034
4151
4270
4390
4632
0.000
0.295
0.571
0.829
1.073
1.305
1.525
1.736
1.940
2.137
2.329
6.524
6.622
6.711
6.796
6.877
6.953
7.027
7.098
7.166
7.233
7.298
7.360
7.420
7.479
7.537
7.593
7.648
7.702
7.754
7.806
7.857
7.907
7.956
8.004
8.052
8.168
8.279
8.387
8.492
8.691

p[MPa]
t
2.0
m
kg
h
kJ
kg
0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
200
220
240
260
280
300
320
340
360
380
400
420
440
460
480
500
520
540
560
580
600
620
640
660
680
700
750
800
850
900
1000
0.000999
0.001000
0.001007
0.001016
0.001028
0.001042
0.001059
0.001078
0.001101
0.001126
0.001156
0.1021
0.1084
0.1143
0.1200
0.1255
0.1308
0.1358
0.1410
0.1461
0.1511
0.1560
0.1609
0.1659
0.1707
0.1755
0.1804
0.1851
0.1900
0.1948
0.1995
0.2043
0.2090
0.2137
0.2185
0.2232
0.2350
0.2467
0.2583
0.2700
0.2933
2.1
85.7
169.2
252.6
336.2
420.1
504.7
589.9
675.9
763.2
852.4
2821
2875
2924
2972
3019
3065
3111
3156
3201
3246
3291
3335
3379
3423
3468
3512
3556
3600
3645
3690
3735
3780
3825
3871
3917
4032
4150
4269
4380
4630
2.5
kJ
kg K
0.000
0.295
0.570
0.829
1.073
1.304
1.525
1.736
1.939
2.136
2.328
6.385
6.491
6.585
6.674
6.757
6.837
6.913
6.985
7.055
7.122
7.187
7.251
7.312
7.371
7.429
7.486
7.542
7.596
7.649
7.701
7.752
7.802
7.851
7.899
7.947
8.063
8.174
8.283
8.388
8.588
3.0
m
kg
h
kJ
kg
kJ
kg K
0.000998
0.001000
0.001006
0.001015
0.001027
0.001042
0.001059
0.001078
0.001100
0.001126
0.001155
0.001189
0.08453
0.08962
0.09437
0.0989
0.1033
0.1075
0.1117
0.1159
0.1201
0.1241
0.1281
0.1321
0.1360
0.1399
0.1438
0.1477
0.1516
0.1555
0.1593
0.1631
0.1670
0.1708
0.1746
0.1784
0.1879
0.1971
0.2065
0.2158
0.2345
2.6
86.2
169.7
253.1
336.6
420.5
505.1
590.3
676.2
763.5
852.5
943.6
2850
2904
2955
3004
3052
3099
3146
3192
3238
3283
3328
3373
3417
3462
3507
3552
3597
3641
3686
3732
3777
3822
3868
3914
4030
4147
4267
4387
4629
0.000
0.295
0.570
0.829
1.072
1.304
1.524
1.735
1.938
2.135
2.327
2.516
6.351
6.454
6.547
6.635
6.717
6.795
6.870
6.941
7.010
7.076
7.140
7.202
7.262
7.321
7.378
7.434
7.488
7.542
7.594
7.646
7.696
7.746
7.794
7.842
7.958
8.070
8.179
8.284
8.484
125
m
kg
h
kJ
kg
kJ
kg K
0.000998
0.001000
0.001006
0.001015
0.001027
0.001041
0.001058
0.001078
0.001100
0.001125
0.001155
0.001189
0.06826
0.07294
0.07720
0.08119
0.08500
0.08870
0.09230
0.09582
0.0992
0.1027
0.1061
0.1095
0.1128
0.1161
0.1194
0.1227
0.1260
0.1292
0.1325
0.1357
0.1389
0.1421
0.1453
0.1484
0.1564
0.1641
0.1720
0.1798
0.1953
3.1
86.7
170.1
253.5
337.0
420.9
505.4
590.6
676.4
763.7
852.6
943.6
2823
2882
2937
2988
3038
3087
3135
3182
3229
3275
3321
3366
3411
3456
3501
3547
3592
3637
3682
3728
3773
3819
3865
3911
4027
4145
4265
4386
4628
0.000
0.295
0.570
0.829
1.072
1.303
1.524
1.735
1.938
2.134
2.326
2.514
6.225
6.337
6.438
6.530
6.615
6.696
6.773
6.847
6.916
6.984
7.048
7.111
7.172
7.231
7.289
7.345
7.400
7.454
7.506
7.558
7.608
7.658
7.707
7.755
7.872
7.984
8.093
8.199
8.399

p[MPa]
t
4.0
m
kg
h
kJ
kg
0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
200
220
240
260
280
300
320
340
360
380
400
420
440
460
480
500
520
540
560
580
600
620
640
660
680
700
750
800
850
900
1000
0.000998
0.001000
0.001006
0.001015
0.001027
0.001041
0.001058
0.001077
0.001099
0.001125
0.001154
0.001187
0.001228
0.05174
0.05550
0.05888
0.06201
0.06496
0.06781
0.07062
0.07337
0.07606
0.07870
0.08130
0.08388
0.08642
0.08895
0.09145
0.09394
0.09640
0.09885
0.1013
0.1037
0.1061
0.1085
0.1109
0.1169
0.1228
0.1288
0.1346
0.1464
4.2
87.6
171.0
254.4
337.8
421.7
506.2
591.2
677.0
764.2
853.0
943.8
1037.4
2834
2898
2955
3010
3062
3113
3162
3211
3259
3306
3353
3399
3445
3491
3537
3583
3629
3674
3720
3766
3812
3858
3905
4022
4141
4261
4382
4625
5.0
kJ
kg K
0.000
0.295
0.570
0.828
1.071
1.303
1.523
1.734
1.936
2.133
2.324
2.512
2.698
6.133
6.249
6.352
6.446
6.532
6.613
6.690
6.762
6.832
6.900
6.965
7.027
7.087
7.146
7.203
7.259
7.313
7.367
7.419
7.470
7.520
7.570
7.618
7.735
7.848
7.958
8.064
8.265
6.0
m
kg
h
kJ
kg
kJ
kg K
0.000997
0.000999
0.001005
0.001014
0.001026
0.001040
0.001057
0.001076
0.001099
0.001124
0.001153
0.001186
0.001226
0.001274
0.04224
0.04539
0.04817
0.05071
0.05316
0.05553
0.05781
0.06004
0.06224
0.06439
0.06650
0.06858
0.07064
0.07268
0.07471
0.07672
0.07870
0.08065
0.08260
0.08454
0.08648
0.08842
0.09323
0.09800
0.10270
0.10750
0.11700
5.2
88.5
171.9
255.3
338.7
422.5
506.9
591.9
677.7
764.9
853.6
944.1
1037.4
1135.1
2854
2920
2980
3036
3090
3142
3193
3242
3291
3339
3386
3433
3480
3527
3574
3620
3666
3713
3759
3805
3852
3899
4017
4136
4257
4378
4622
0.000
0.295
0.569
0.827
1.070
1.302
1.522
1.733
1.935
2.131
2.322
2.510
2.696
2.882
6.083
6.200
6.304
6.397
6.483
6.564
6.640
6.712
6.781
6.848
6.912
6.974
7.033
7.091
7.148
7.203
7.257
7.310
7.362
7.412
7.462
7.510
7.529
7.742
7.852
7.958
8.159
126
m
kg
h
kJ
kg
kJ
kg K
0.000997
0.000999
0.001003
0.001014
0.001026
0.001040
0.001057
0.001076
0.001098
0.001123
0.001152
0.001185
0.001224
0.001272
0.03315
0.03620
0.03884
0.04118
0.04334
0.04542
0.04742
0.04935
0.05124
0.05309
0.05490
0.05667
0.05842
0.06016
0.06189
0.06358
0.06525
0.06691
0.06855
0.07019
0.07183
0.07347
0.07751
0.08153
0.08554
0.08953
0.09740
6.2
89.4
172.8
256.1
339.5
423.3
507.7
592.6
678.4
765.5
854.0
944.5
1037.6
1134.8
2803
2880
2948
3010
3067
3121
3174
3225
3275
3324
3373
3421
3469
3517
3564
3611
3658
3705
3751
3798
3846
3893
4012
4132
4253
4375
4619
0.000
0.294
0.569
0.826
1.070
1.301
1.521
1.732
1.934
2.129
2.320
2.508
2.693
2.879
5.923
6.060
6.177
6.279
6.371
6.456
6.535
6.610
6.681
6.750
6.815
6.878
6.939
6.999
7.056
7.111
7.165
7.219
7.271
7.322
7.372
7.422
7.542
7.655
7.765
7.872
8.073

p[MPa]
t
8.0
m
kg
h
kJ
kg
0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
200
220
240
260
280
300
320
340
360
380
400
420
440
460
480
500
520
540
560
580
600
620
640
660
680
700
750
800
850
900
1000
0.000996
0.000998
0.001003
0.001013
0.001025
0.001039
0.001056
0.001075
0.001097
0.001122
0.001150
0.001183
0.001222
0.001268
0.001327
0.02429
0.02687
0.02904
0.03098
0.03274
0.03438
0.03595
0.03746
0.03894
0.04037
0.04177
0.04315
0.04449
0.04583
0.04716
0.04844
0.04972
0.05098
0.05225
0.05350
0.05475
0.05785
0.06092
0.06398
0.06700
0.07295
8.2
91.3
174.6
257.8
341.2
424.9
509.1
593.9
679.6
766.7
855.0
945.1
1037.9
1134.4
1235.4
2784
2874
2951
3017
3077
3135
3190
3244
3296
3347
3397
3447
3496
3544
3592
3640
3688
3736
3784
3832
3881
4002
4122
4245
4367
4614
10.0
kJ
kg K
0.000
0.294
0.568
0.826
1.068
1.299
1.519
1.730
1.931
2.126
2.317
2.504
2.688
2.873
3.059
5.788
5.943
6.070
6.177
6.272
6.358
6.439
6.515
6.588
6.637
6.722
6.785
6.846
6.905
6.963
7.019
7.073
7.126
7.178
7.230
7.260
7.401
7.515
7.625
7.732
7.936
12.0
m
kg
h
kJ
kg
kJ
kg K
0.000995
0.000997
0.001003
0.001012
0.001024
0.001038
0.001055
0.001074
0.001095
0.001120
0.001148
0.001180
0.001218
0.001265
0.001321
0.001397
0.01926
0.02150
0.02337
0.02498
0.02646
0.02784
0.02915
0.03042
0.03163
0.03281
0.03397
0.03510
0.03621
0.03730
0.03837
0.03941
0.04045
0.04149
0.04252
0.04354
0.04606
0.04856
0.05103
0.05347
0.05829
10.2
93.2
176.4
259.6
342.9
426.5
510.5
595.3
681.0
768.0
856.0
945.8
1038.3
1134.1
1234.5
1342.2
2778
2878
2958
3028
3093
3154
3211
3266
3320
3372
3424
3474
3524
3572
3621
3670
3719
3768
3818
3867
3989
4111
4235
4358
4606
0.000
0.293
0.567
0.824
1.067
1.298
1.518
1.728
1.929
2.123
2.314
2.500
2.684
2.868
3.053
3.244
5.705
5.872
6.002
6.111
6.207
6.294
6.377
6.454
6.527
6.596
6.662
6.725
6.786
6.845
6.901
6.957
7.011
7.064
7.116
7.167
7.289
7.406
7.519
7.627
7.832
127
m
kg
h
kJ
kg
kJ
kg K
0.000994
0.000996
0.001002
0.001011
0.001023
0.001037
0.001054
0.001073
0.001094
0.001118
0.001146
0.001178
0.001216
0.001261
0.001316
0.001388
0.001493
0.01624
0.01816
0.01973
0.02113
0.02239
0.02357
0.02471
0.02578
0.02681
0.02782
0.02880
0.02976
0.03070
0.03163
0.03253
0.03342
0.03431
0.03519
0.03605
0.03820
0.04031
0.04240
0.04446
0.04850
12.2
95.1
178.2
261.4
344.6
428.1
512.0
596.7
682.4
769.1
857.0
946.6
1038.7
1133.9
1233.7
1340.0
1459.3
2789
2892
2974
3049
3116
3177
3235
3291
3347
3400
3452
3503
3553
3603
3653
3703
3753
3804
3853
3977
4102
4226
4351
4600
0.000
0.293
0.566
0.823
1.066
1.296
1.516
1.727
1.927
2.121
2.311
2.497
2.680
2.863
3.046
3.235
3.441
5.667
5.832
5.963
6.071
6.168
6.236
6.338
6.415
6.487
6.556
6.621
6.684
6.744
6.803
6.859
6.915
6.968
7.021
7.073
7.196
7.314
7.427
7.536
7.741

p[MPa]
t
14.0
m
kg
h
kJ
kg
0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
200
220
240
260
280
300
320
340
360
380
400
420
440
460
480
500
520
540
560
580
600
620
640
660
680
700
750
800
850
900
1000
0.000993
0.000995
0.001001
0.001010
0.001022
0.001036
0.001053
0.001071
0.001093
0.001117
0.001144
0.001176
0.001213
0.001257
0.001311
0.001380
0.001479
0.01197
0.01425
0.01588
0.01726
0.01847
0.01957
0.02061
0.02158
0.02252
0.02342
0.02431
0.02516
0.02600
0.02683
0.02763
0.02842
0.02919
0.02995
0.03071
0.03258
0.03442
0.03624
0.03803
0.04152
14.2
96.9
179.9
263.0
346.2
429.6
513.4
598.0
683.6
770.2
857.9
947.3
1039.1
1133.8
1232.9
1338.0
1454.1
2672
2812
2914
3000
3077
3141
3203
3262
3321
3376
3430
3482
3534
3585
3637
3688
3739
3790
3841
3966
4092
4217
4343
4593
16.0
kJ
kg K
0.000
0.293
0.566
0.822
1.064
1.295
1.514
1.724
1.925
2.118
2.308
2.493
2.676
2.858
3.040
3.226
3.427
5.436
5.654
5.813
5.942
6.051
6.146
6.233
6.314
6.390
6.461
6.529
6.594
6.656
6.716
6.775
6.832
6.886
6.939
6.992
7.118
7.238
7.352
7.462
7.667
18.0
m
kg
h
kJ
kg
kJ
kg K
0.000992
0.000994
0.001000
0.001009
0.001021
0.001035
0.001052
0.001070
0.001091
0.001115
0.001143
0.001174
0.001210
0.001253
0.001306
0.001373
0.001466
0.001616
0.01106
0.01289
0.01429
0.01549
0.01655
0.01752
0.01844
0.01930
0.02012
0.02092
0.02171
0.02249
0.02322
0.02394
0.02465
0.02535
0.02603
0.02671
0.02839
0.03001
0.03162
0.03320
0.03628
16.2
98.9
181.7
264.7
347.9
431.2
514.9
599.4
684.9
771.3
858.8
948.0
1039.5
1133.7
1232.2
1336.2
1449.8
1586.3
2711
2843
2945
3031
3103
3169
3233
3294
3352
3407
3461
3514
3567
3620
3672
3724
3777
3829
3955
4082
4209
4335
4587
0.000
0.292
0.565
0.821
1.063
1.293
1.513
1.722
1.922
2.116
2.305
2.489
2.672
2.853
3.035
3.218
3.541
3.642
5.457
5.662
5.816
5.941
6.042
6.136
6.223
6.303
6.377
6.448
6.515
6.578
6.640
6.701
6.758
6.814
6.869
6.922
7.049
7.171
7.287
7.397
7.603
128
m
kg
h
kJ
kg
kJ
kg K
0.000991
0.000993
0.000999
0.001009
0.001020
0.001034
0.001051
0.001069
0.001090
0.001114
0.001141
0.001172
0.001208
0.001250
0.001301
0.001366
0.001455
0.001592
0.00810
0.01042
0.01194
0.01314
0.01419
0.01512
0.01597
0.01678
0.01755
0.01830
0.01903
0.01975
0.02043
0.02108
0.02172
0.02235
0.02296
0.02357
0.02511
0.02658
0.02803
0.02945
0.03221
18.2
100.7
183.5
266.5
349.5
432.7
516.4
600.8
686.2
772.4
859.7
948.7
1039.9
1133.7
1231.6
1334.6
1446.3
1576.6
2563
2759
2884
2981
3062
3136
3203
3267
3327
3384
3440
3494
3549
3603
3656
3709
3763
3815
3944
4072
4200
4327
4581
0.001
0.292
0.564
0.820
1.062
1.292
1.511
1.721
1.921
2.114
2.302
2.486
2.668
2.848
3.028
3.211
3.403
3.620
5.194
5.498
5.688
5.830
5.943
6.044
6.137
6.221
6.300
6.373
6.441
6.507
6.572
6.633
6.691
6.748
6.804
6.858
6.987
7.110
7.227
7.338
7.545

p[MPa]
t
20.0
m
kg
h
kJ
kg
0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
200
220
240
260
280
300
320
340
360
380
400
420
440
460
480
500
520
540
560
580
600
620
640
660
680
700
750
800
850
900
1000
0.000990
0.000993
0.000999
0.001008
0.001020
0.001033
0.001050
0.001068
0.001089
0.001112
0.001139
0.001170
0.001205
0.001247
0.001296
0.001359
0.001444
0.001569
0.001824
0.008280
0.00998
0.01119
0.01224
0.01317
0.01401
0.01478
0.01550
0.01619
0.01687
0.01752
0.01816
0.01877
0.01937
0.01996
0.02053
0.02109
0.02249
0.02383
0.02515
0.02645
0.02894
20.2
102.6
185.3
268.1
351.1
434.2
517.8
602.1
687.4
773.5
860.8
949.4
1040.3
1133.5
1230.9
1333.2
1442.9
1569.1
1739.0
2655
2816
2928
3019
3098
3170
3238
3301
3361
3418
3474
3530
3586
3640
3695
3749
3803
3933
4063
4191
4319
4575
22.5
kJ
kg K
0.001
0.291
0.564
0.818
1.060
1.290
1.509
1.719
1.919
2.112
2.299
2.483
2.664
2.843
3.023
3.204
3.394
3.603
3.876
5.309
5.553
5.719
5.847
5.956
6.055
6.144
6.227
6.304
6.374
6.442
6.508
6.571
6.631
6.689
6.745
6.800
6.931
7.056
7.173
7.284
7.494
25.0
m
kg
h
kJ
kg
kJ
kg K
0.000989
0.000991
0.000997
0.001007
0.001018
0.001032
0.001048
0.001066
0.001087
0.001110
0.001137
0.001167
0.001202
0.001242
0.001291
0.001352
0.001432
0.001546
0.001745
0.00550
0.00788
0.00923
0.01028
0.01121
0.01202
0.01274
0.01343
0.01409
0.01472
0.01531
0.01589
0.01646
0.01702
0.01757
0.01810
0.01861
0.01986
0.02112
0.02230
0.02345
0.02569
22.7
105.0
187.6
270.3
353.1
436.1
519.7
603.9
689.0
775.0
861.9
950.4
1041.0
1133.9
1230.5
1331.9
1439.9
1561.1
1713.0
2438
2714
2855
2962
3048
3126
3199
3267
3330
3391
3449
3507
3563
3820
3677
3731
3786
3919
4050
4180
4310
4568
0.001
0.291
0.563
0.817
1.059
1.289
1.507
1.716
1.916
2.109
2.296
2.479
2.660
2.838
3.016
3.196
3.382
3.585
3.829
4.947
5.365
5.576
5.728
5.849
5.955
6.052
6.142
6.223
6.297
6.367
6.435
6.499
6.562
6.622
6.679
6.734
6.868
6.995
7.113
7.225
7.436
129
m
kg
h
kJ
kg
kJ
kg K
0.000988
0.000990
0.000996
0.001006
0.001017
0.001031
0.001047
0.001065
0.001085
0.001108
0.001134
0.001164
0.001199
0.001238
0.001286
0.001344
0.001421
0.001527
0.001695
0.00224
0.00602
0.00758
0.00868
0.00962
0.01043
0.01113
0.01179
0.01242
0.01302
0.01358
0.01413
0.01465
0.01517
0.01566
0.01615
0.01662
0.01779
0.01891
0.02000
0.02106
0.02310
25.2
107.3
189.7
272.3
355.1
438.0
521.5
605.6
690.5
776.3
863.0
951.3
1041.6
1134.1
1230.2
1330.7
1437.3
1555.3
1696.0
1926
2579
2772
2896
2994
3080
3157
3230
3299
3362
3423
3483
3542
3600
3658
3714
3770
3905
4038
4169
4300
4560
0.001
0.290
0.562
0.816
1.057
1.287
1.505
1.714
1.914
2.107
2.293
2.475
2.655
2.833
3.009
3.187
3.371
3.567
3.794
4.149
5.137
5.420
5.604
5.743
5.860
5.965
6.059
6.145
6.225
6.298
6.367
6.433
6.498
6.560
6.618
6.674
6.810
6.938
7.058
7.170
7.383

p[MPa]
t
30.0
m
kg
h
kJ
kg
0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
200
220
240
260
280
300
320
340
360
380
400
420
440
460
480
500
520
540
560
580
600
620
640
660
680
700
750
800
850
900
1000
0.000985
0.000988
0.000994
0.001004
0.001015
0.001029
0.001045
0.001062
0.001082
0.001105
0.001130
0.001159
0.001193
0.001231
0.001276
0.001331
0.001403
0.001496
0.001634
0.00188
0.00283
0.00493
0.00621
0.00719
0.00800
0.00869
0.00932
0.00989
0.01043
0.01094
0.01144
0.01191
0.01237
0.01281
0.01323
0.01365
0.01465
0.01562
0.01655
0.01746
0.01919
30.1
112.0
194.1
276.5
359.1
441.9
522.1
609.0
693.6
779.1
865.4
953.3
1042.9
1134.7
1229.9
1329.0
1433.2
1546.8
1676.0
1836
2155
2559
2743
2880
2986
3073
3155
3232
3303
3370
3434
3497
3559
3620
3678
3736
3876
4013
4147
4281
4544
60.0
kJ
kg K
0.001
0.290
0.560
0.814
1.054
1.283
1.501
1.709
1.908
2.100
2.287
2.468
2.647
2.822
2.996
3.171
3.351
3.539
3.747
3.995
4.476
5.070
5.340
5.536
5.682
5.799
5.906
6.001
6.088
6.167
6.242
6.312
6.379
6.444
6.507
6.566
6.706
6.837
6.959
7.075
7.290
95.0
m
kg
h
kJ
kg
kJ
kg K
0.000972
0.000976
0.000982
0.000992
0.001003
0.001016
0.001030
0.001046
0.001065
0.001085
0.001107
0.001132
0.001161
0.001193
0.001229
0.001270
0.001319
0.001376
0.001445
0.00153
0.00163
0.00177
0.00196
0.00222
0.00256
0.00295
0.00336
0.00375
0.00413
0.00449
0.00482
0.00514
0.00544
0.00573
0.00600
0.00627
0.00689
0.00746
0.00800
0.00853
0.00952
58.8
139.2
220.0
301.1
382.5
464.4
546.7
629.4
712.5
796.3
880.7
966.0
1052.6
1141.2
1232.2
1326.0
1422.3
1521.5
1623.8
1732
1847
1973
2111
2258
2418
2579
2720
2844
2937
3060
3152
3238
3319
3397
3470
3540
3708
3868
4021
4169
4455
-0.0009
0.292
0.547
0.798
1.036
1.262
1.476
1.681
1.878
2.067
2.249
2.426
2.598
2.767
2.933
3.097
3.261
3.425
3.589
3.758
3.933
4.117
4.312
4.521
4.742
4.957
5.142
5.301
5.439
5.562
5.672
5.772
5.864
5.949
6.028
6.103
6.272
6.423
6.562
6.690
6.918
130
m
kg
h
kJ
kg
kJ
kg K
0.000958
0.000962
0.000970
0.000979
0.000990
0.001002
0.001015
0.001030
0.001047
0.001065
0.001084
0.001106
0.001131
0.001158
0.001188
0.001222
0.001261
0.001305
0.001353
0.001407
0.00146
0.00153
0.00161
0.00170
0.00181
0.00195
0.00209
0.00226
0.00243
0.00261
0.00280
0.00300
0.00319
0.00338
0.00356
0.00374
0.00417
0.00457
0.00495
0.00532
0.00602
91.3
169.9
249.1
329.1
409.6
490.7
571.9
653.1
734.7
816.9
899.5
982.6
1066.4
1151.3
1238.0
1326.9
1417.4
1509.8
1604.2
1701
1800
1901
2005
2111
2219
2328
2441
2556
2668
2777
2883
2984
3081
3172
3260
3344
3542
3725
3897
4064
4377
-0.002
0.274
0.535
0.782
1.016
1.238
1.450
1.652
1.845
2.030
2.208
2.380
2.546
2.708
2.866
3.022
3.175
3.326
3.476
3.624
3.772
3.919
4.067
4.215
4.363
4.513
4.665
4.815
4.959
5.093
5.219
5.337
5.447
5.549
5.644
5.731
5.931
6.106
6.264
6.405
6.650
CV AUTORA
AKADEMSKA ZVANJA:
NENAD RADOJKOVI
Redovni profesor
Univerzitet u Niu
Mainski fakultet
Srbija
Diplomirani mainski inenjer - MF Ni, 1964.
Magistar tehnikih nauka - MF Beograd, 1974.
Doktor tehnikih nauka - MF Ni, 1979.
PROFESIONALNA KARIJERA:
Od 1968. godine zaposlen je na MF u Niu.
PUBLIKACIJE:
Odrani kursevi: Termodinamika, Hemijska termodinamika, Toplotni i difuzioni aparati.

Oblasti interesovanja: Prenos toplote i materije, Energetska efikasnost.
Uesnik na vie nacionalnih i meunarodnih projekata.
Mentor vie doktorskih i magistarskih teza, kao i velikog broja diplomskih radova.
Autor veeg broja skripti, pomone udbenike literature i sl.
Preko 100 objavljenih radova iz oblati prenosa toplote i materije.
Telefon:
++381 18 500 689
Fax:
++381 18 588 199
E-mail:
nradojkovic@masfak.ni.ac.yu
KONTAKT:
AKADEMSKA ZVANJA:
PUBLIKACIJE:
KONTAKT:
AKADEMSKA ZVANJA:
PUBLIKACIJE:
KONTAKT:
GRADIMIR ILI
Redovni profesor
Univerzitet u Niu
Mainski fakultet
Srbija
Magistar tehnikih nauka - MF Beograd, 1980.
Odrani kursevi: Termodinamika II, Strujno tehnika merenja, Mehanike i hidromehanike operacije.
Oblasti interesovanja: Numeriko i eksperimentalno istraivanje prenosa toplote i materije; Projektovanje
termotehnikih instalacija; Energetska efikasnost.
Mentor vie doktorskih i magistarskih teza, kao i velikog broja diplomskih radova.
Autor udbenika i veeg broja skripti, pomone udbenike literature i sl.
Preko 100 objavljenih radova iz oblati prenosa toplote i materije.
Telefon:
++381 18 500 689
Fax:
++381 18 588 199
E-mail:
gradei@masfak.ni.ac.yu
MIA VUKI
Docent
Univerzitet u Niu
Mainski fakultet
Srbija
Magistar tehnikih nauka - MF Ni, 1996.
Odrani kursevi: Termodinamika, Hemijska termodinamika, Toplotni i difuzioni aparati.
Oblasti interesovanja: Numeriko i eksperimentalno istraivanje prenosa toplote i materije; Projektovanje
termotehnikih instalacija; Energetska efikasnost.
Preko 50 objavljenih radova iz oblati prenosa toplote i materije (numerika i eksperimentalna istraivanja).
Telefon:
++381 18 500 689
064 22 84 332
063 43 43 92
Fax:
++381 18 588 199
E-mail:
micav@masfak.ni.ac.yu
131

www2 Zbirka

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

www2 Zbirka

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

1

Odrediti gustinu idealnog gasa molekulske mase 29kg/kmol na normalnim

p N = 760 mmHg = 1.0133bar = 0.10133MPa = 1.0133 105 Pa , TN = 273K

Gustina gasa je:

Koliko molova idealnog gasa se nalazi u 1.75m3 na normalnim uslovima?

Rezervoar zapremine 5m3 puni se idealnim gasom, pomou cevi unutranjeg

Vreme punjenja rezervoara:

Jednaina stanja idealnog gasa

Iz zatvorenog suda nepanjom je dolo do isticanja odreene koliine idealnog

Dva jednaka staklena suda (A i B) u kojima se nalaze iste

Konano, kap ive pomerila se za:

Jednaina stanja idealnog gasa

Dva spojena suda jednakog preseka

a iz karakteristinih jednaina stanja za idealan gas

Pritisak u sudu II nakon podizanja klipa jednak je:

Jednaina stanja idealnog gasa

0.1106 0.5 - (0.1 106

a iz karakteristinih jednaina stanja za idealan gas

Pritisak u sudu II nakon podizanja klipa jednak je:

Jednaina stanja idealnog gasa

Za merenje malih razlika pritisaka

Vakuumetar sa ivom, u obliku U-cevi, upotrebljen je

Jednaina stanja idealnog gasa

Dve eline boce (A i B) sa sabijenim vazduhom, zatvorene ventilima, spojene su

Elektrina sijalica napunjena je azotom (idealan gas). Na temperaturi od 25oC, pri

Nekim idealnim gasom puni se rezervoar stalne zapremine. Pre punjenja u

a zatim gustina smee idealnih gasova:

U rezervoaru zapremine 10m3 se nalazi smea idealnih gasova na pritisku od

Smea idealnih gasova

Komora je pregradom podeljena na dva dela A i B. U delu A, zapremine 1.3m3,

pri emu je gasna konstanta za ugljendioksid (Tabela 2): R CO2 = 189

pri emu je gasna konstanta za kiseonik (Tabela 2): R O2 = 260

= 1 g CO2 = 1 0.875 = 0.125

Da bi se odredio relativni zapreminski sastav smee idealnih gasova neophodno je sve

Redukovane zapremine gasova na normalnim uslovima su:

Redukovana zapremina smee idealnih gasova na normalnim uslovima je:

Smea idealnih gasova

Relativni zapreminski sastav smee:

= 1 rCO2 = 1 0.836 = 0.164

b) Molekulska masa smee idealnih gasova je:

Gasna konstanta smee idealnih gasova je:

c) Broj molova pojedinih komponenata:

Broj molova smee idealnih gasova je:

n = nCO2 + nO2 = 0.253 + 0.05 = 0.303kmol

Relativni molski sastav:

= 1 x CO2 = 1 0.836 = 0.164 kmol

Po brojnoj vrednosti relativni molski udeo komponente (i) jednak je relativnom

Smea idealnih gasova

8 m N smee vodonika i azota (smea A) ija je gasna konstanta 880J/kgK pomea

se sa 4 m N smee relativnog masenog sastava: CO = 25% i N2 = 75% (smea B).

pri emu su gasne konstante za vodonik i azot (Tabela 2), respektivno:

m AN2 = g AN2 m A = 0.849 3.375 = 2.865 kg

Molekulska masa smee B:

pri emu su molekulske mase ugljenmonoksida i azota (Tabela 2), respektivno:

Smea idealnih gasova

Redukovana zapremina smee C:

22.4 m C 22.4 8.375

b) Mase pojedinih komponenata u smei C:

m CH2 = m HA2 = 0.51kg

Relativni maseni sastav smee C:

= 1 g CN 2 g CH 2 = 1 0.790 0.061 = 0.149 .

Parcijalni pritisci komponenata u smei odreuju se iz izraza:

Za komponente u smei C parcijalni pritisci su:

= P = 0.5 0.52 1.5 (600 476.22) = 96.6 kW .

= 0.5 0.52 (600 476.22) = 64.4 kW .

= 0.5 2.34 (476.22 600) = 145.0 kW .

= 0.5 0.52 1.285 (600 514.5) = 100.0 kW .

= 0.5 0.52 (600 514.5) = 78.0 kW .

= 0.5 2.34 (514.5 600) = 100.0 kW .

= 0.5 1.82 (300 600) = 273.0 kW .

= 0.5 2.34 (300 600) = 351.0 kW .