PRAVILNIK

O SREDSTVIMA LINE ZATITE NA RADU I

LINOJ ZATITNOJ OPREMI

I. OPTE ODREDBE
lan 1.
Radi zatite organizma i delova tela, licima koja su za vreme rada izloena odreenim
vrstama opasnosti i tetnosti stavljaju se na raspolaganje sredstva line zatite (u daljem
tekstu: sredstva) odnosno stavlja se na raspolaganje lina zatitna oprema (u daljem tekstu:
oprema), ako se dejstvo opasnosti i tetnosti ne moe drugim merama zatite na radu
otkloniti.
Radovi na kojima se koriste sredstva i oprema, uslovi koje u pogledu materijala, dimenzija i
oblika mora da ispunjava sredstvo odnosno oprema, kao i odreene vrste opasnosti i
tetnosti ijem su dejstvu lica na radu izloena - odreuje se ovim pravilnikom.
lan 2.
Privredno drutvo odreuje optim aktom, u smislu lana 59. Osnovnog zakona o zatiti na
radu, na kojim radovima odnosno na kojim radnim mestima i koja se sredstva odnosno
oprema, zavisno od vrste i stepena opasnosti i tetnosti, koristi za spreavanje dejstva
stalnih opasnosti i tetnosti, a koja za otklanjanje dejstva odnosno zatitu od dejstva
iznenadnih odnosno povremenih ili kratkotrajnih opasnosti i tetnosti.

II. SREDSTVA I OPREMA

1. Zajednike odredbe
lan 3.
Materijal od kog se izrauju sredstva i oprema, odnosno njihovi delovi, ne sme neugodno
mirisati, nadraivati kou i otputati boju.
Sredstva odnosno oprema koja se upotrebljava na radnim mestima na kojima postoji
opasnost od poara, mora biti izraena od negorivog materijala ili od teko zapaljivog
materijala.
Sredstva odnosno oprema koja se upotrebljava na radnim mestima na kojima moe doi do
mehanikog, elektrinog, toplotnog ili slinog udara, mora biti dovoljno otporna prema
kidanju, udaru i lomu odnosno elektrinoj i toplotnoj provodljivosti.
Pored ispunjavanja uslova iz stava 1. do 3. ovog lana, materijal od kog se izrauju sredstva
i oprema mora biti dovoljno otporan prema koroziji, promeni temperature i dejstvu
dezinfekcionih sredstava.
Strana 1 od 15

lan 4
Smatra se da materijal od kog se izrauju sredstva i oprema ne otputa boju, ako posle
jednog sata dranja u rastvoru obinog deterdenta za pranje u koncentraciji koju propisuje
proizvoa, zagrejanom na temperaturu od 40oC (1oC), zadri posle suenja svoju prvobitnu
boju a rastvor ostane bezbojan.
Proveravanje u smislu stava 1. ovog lana ne odnosi se na delove sredstava i opreme
(cedila, filtre i dr.), koji ne smeju dolaziti u dodir sa tenostima.
lan 5.
Otpornost materijala (koe, gume, tekstila, vetake mase) prema gorenju, od kog su
izraeni sredstva i oprema, utvruje se vaeim jugoslovenskim standardima odnosno
priznatim inostranim standardima za odnosno sredstvo ili odnosnu opremu. Ako za odnosno
sredstvo ili odnosnu opremu nije propisan standard, za otpornost materijala prema gorenju,
od kog je izraeno sredstvo ili oprema, vae standardi doneti za odnosni materijal.
lan 6.
Metalni delovi sredstava odnosno opreme smatraju se dovoljno otpornim prema koroziji, ako
posle 15 minuta dranja u kljualom 10% - tnom rastvom kuhinjske soli, a zatim 15 minuta
dranja u hladnom 10% - tnom rastvom kuhinjske soli, kao i posle suenja na sobnoj
temperaturi od 20oC (loC) u trajanju od 24 asa - posmatrani golim okom i pod jakim svetlom
ne pokazuju nikakva oteenja od korozije.
lan 7.
Postojanost materijala prema visokoj i niskoj temperaturi, od kog su izraeni sredstva i
oprema, utvruje se vaeim jugoslovenskim standardima odnosno priznatim inostranim
standardima za odnosno sredstvo ili odnosnu opremu. Ako za odnosno sredstvo ili odnosnu
opremu nije propisan standard, za postojanost materijala prema visokoj i niskoj temperaturi,
od kog je izraeno sredstvo ili oprema, vae standardi doneti za odnosni materijal.
lan 8.
Sredstva i oprema smatraju se dovoljno otpornim prema dejstvu dezinfekcionih sredstava,
ako posle 10 minuta dranja u rastvom jednog dela 40% - tnog formaldehida i devet delova
vode temperature 20oC (1oC) - izvaeni iz rastvora i posmatrani golim okom ne pokazuju
nikakva oteenja niti deformacije.
Proveravanje otpornosti u smislu stava 1. ovog lana ne odnosi se na delove sredstava i
opreme, koji ne smeju dolaziti u dodir sa tenostima.
lan 9.
Otpornost materijala prema mehanikoj vrstoi (kidanju, udam, lomu), od kog su izraeni
sredstva i oprema, utvruje se vaeim jugoslovenskim standardima odnosno priznatim
inostranim standardima za odnosno sredstvo ili odnosnu opremu. Ako za odnosno sredstvo
ili odnosnu opremu nije propisan standard, za otporonst materijala prema mehanikoj
vrstoi, od kog je izraeno sredstvo ili oprema, vae standardi doneti za odnosni materijal.

Strana 2 od 15

2. Sredstva i oprema za zatitu glave

lan 10.
Radi zatite glave od pada predmeta ili udara pri vrenju radova u rudarstvu, graevinarstvu,
metalurgiji, kamenolomima, na eksploataciji uma, izvorima nafte, zatim pri miniranju,
gaenju poara, izgradnji ili remontu plovnih objekata, podizanju, sputanju ili remontu
elinih i drugih konstrukcija i postrojenja, utovamo-istovarnim radovima; radi zatite glave
od udara o svod (strop) i druge predmete u podzemnim prostorijama i sl., kao i radi zatite
glave od udara elektrine struje pri sluajnom dodiru sa elektrinim vodom - licima koja vre
takve radove daje se na korienje zatitni lem (rudarski lem, vatrogasni lem, graevinski
lem i sl.).
lan 11.
Zatitni lem mora potpuno pokrivati gomji i zadnji deo lobanje i mora imati obod za zatitu
ela i vrata. lem mora imati ugodnu kolevku, koja se moe podeavati prema veliini glave i
mora sa obe strane imati trake za vezivanje ispod brade, koje omoguavaju vrsto leanje
lema na glavi s tim da odstojanje unutranje povrine lema od temena glave iznosi
najmanje 25 mm. lem za zatitu glave pri podzemnim radovima mora imati nosa lampe a,
po potrebi, na zadnjoj strani i nosa elektrinog provodnika (kabla).
Zatitni lem mora biti izraen od materijala koji nije zapaljiv i koji je otporan prema udaru i
dejstvu vode, kiseline i toplote.
Zatitni lem koji se koristi na radnim mestima na kojima postoji opasnost od udara
elektrine struje, mora biti izraen od materijala koji ispunjava uslove iz stava 2. ovog lana i
koji ne sprovodi elektrinu struju.
Zatitni lem mora, pored uslova iz stava 1. do 3. ovog lana, ispunjavati i tehnike uslove
propisane vaeim jugoslovenskim standardima.
lan 12
Radi zatite od sunanice pri vrenju radova na otvorenom prostoru (poljoprivrednih i
melioracionih radova, ribarenja i dr.) - licima koja vre takve radove daju se na korienje
eiri od slame ili drugog materijala, marame ili slina sredstva odnosno oprema za
pokrivanje glave, ako pri takvom radu ne preti opasnost iz lana 10. ovog pravilnika.
lan 13.
eiri za zatitu od sunanice moraju biti izraeni u uobiajenim veliinama (brojevima) i u
obliku koji potpuno titi glavu, i moraju biti ugodni za noenje.
Materijal od kog se izrauje eir mora biti lo sprovodnik toplote (slama i sl.), mora biti
svetle boje radi odbijanja (refrakcije) sunevih zraka i mora biti lagan za noenje.
eir mora imati rupice za ventilaciju ako materijal odnosno pletivo od kog je izraen
spreava lako provetravanje, kao i dovoljno irok obod za zatitu ela i vrata.

Strana 3 od 15

lan 14.
Radi zatite glave od praine i zatite kose od uvlaenja u maine pri vrenju radova u
neposrednoj blizini rotirajuih delova maina (automatskih strugova, valjaka i sl.) - licima koja
vre takve radove daju se na korienje kape, kaketi, guste mreice, marame ili slina
sredstva odnosno oprema za pokrivanje glave.
Sredstva odnosno oprema iz stava 1. ovog lana mora biti lagana i ugodna za noenje i
pogodna za povremeno pranje.

3. Sredstva i oprema za zatitu oiju i lica

lan 15.
Radi zatite oiju pri radovima koji se vre runo (pri turpijanju, malterisanju, bojenju,
meanju i presejavanju materijala i sl.) na kojima postoji opasnost povrede od sitnih estica
koje doleu manjim brzinama iz eonog pravca - licima koja vre takve radove daju se na
korienje zatitne naoare.
Zatitne naoare sastoje se od obinog (standardnog) okvira i providnih stakala odnosno
drugog providnog materijala.
Providna stakla odnosno drugi providni materijal mora imati debljinu od 2,5 do 3,5 mm i mora
biti blago ispupen. Umesto providnog stakla mogu se, po potrebi, u okvir naoara ugraditi
korekciona stakla, ali samo po uputu lekara - specijaliste.
lan 16.
Radi zatite oiju pri mainskim radovima (pri buenju, struganju, glodanju, piljenju,
rendisanju, obradi metala, drveta i drugih tvrdih materijala i sl.) na kojima postoji opasnost
povrede od sitnih estica koje doleu veim brzinama iz eonog i bonog pravca - licima koja
vre takve radove daju se na korienje zatitne naoare.
Zatitne naoare sastoje se od okvira sa bonom zatitom i providnih stakala odnosno
drugog providnog materijala.
U pogledu oblika, debljine i vrste stakala zatitnih naoara iz stava 1. ovog lana vae
odredbe lana 15. stav 2. ovog pravilnika.
lan 17.
Radi zatite oiju pri runim i mainskim radovima (pri kovanju, zakivanju, razbijanju i
klesanju kamena, radu sa dletom ili sekaem, ienju zavarenih mesta, struganju, buenju i
rendisanju na mainama za obradu metala i drugog tvrdog materijala i dr.) na kojima postoji
opasnost povrede od krupnih estica i varnica koje doleu velikim brzinama iz eonog i
bonog pravca - licima koja vre takve radove daju se na korienje zatitne naoare sa
bonom zatitom.
Zatitne naoare iz stava 1. ovog lana sastoje se od dva okulara meusobno spojenih
mostom koji se podeava zavisno od razmaka izmeu oiju ili vrstim mostom, tripleksstakala ili specijalnih kaljenih stakala i elastine trake. Okulari odnosno okvir mora biti
podeen za lako umetanje providnih stakala, a po potrebi i tamnih stakala. Okulari odnosno
okvir mora imati ventilacione otvore iji prenik ne sme biti vei od 1 mm. Ukupna povrina
svih ventilacionih otvora na jednom okularu ne sme biti manja od 200 mm 2. Delovi zatitnih
naoara koji se oslanjaju na nos i lice, moraju biti postavljeni mekim materijalom.
Strana 4 od 15

lan 18.
Radi zatite oiju od jake svetlosti, leteih varnica i slabijeg toplotnog i ultraljubiastog
zraenja, kao i od leteih estica, pri radovima na gasnom ili elektrootpornom varenju i pri
radovima na elektrolunom varenju koje ne zahteva zasenjenje vee od broja 6 prema
vaeem jugoslovenskom standardu - JUS Z.B1.030 - licima koja vre takve radove daju se
na korienje zatitne naoare sa tamnim staklom koje mogu biti i na preklop.
U pogledu konstrukcije (okulari, bona zatita, trake) zatitnih naoare iz stava 1. ovog lana
vae odredbe lana 17. stav 2. ovog pravilnika.
Spoljanja povrina zatitnih naoara mora biti glatka i zaobljena. Okviri, okulari i elastine
trake zatitnih naoara moraju biti izraeni tako da omoguavaju udobno i nesmetano
noenje naoara u toku punog radnog vremena.
lan 19.
Radi zatite oiju od istovremenog dejstva svetlosnog zraenja i toplotnog zraenja pri
radovima na topljenju i livenju metala ili drugog materijala, tvrdom lemljenju metala, varenju
lakih metala, metaliziranju i slinim radovima, kao i od dejstva jakog ultraljubiastog zraenja
pri radovima na gasnom zavarivanju, rezanju metala plamenom, elektrolunom zavarivanju
sa elektroureajima jaine struje do 30 A - licima koja vre takve radove daju se na
korienje zatitne naoare sa kobalt-staklima jaine zasenjenja od broja 1 do 6 prema
vaeem jugoslovenskom standardu - JUS Z.B1.030. Kobalt-stakla mogu biti kombinovana
sa providnim staklom.
Zatitne naoare iz stava 1. ovog lana mogu, po potrebi, imati bonu zatitu. Spoljanja
povrina zatitnih naoara mora biti glatka i zaobljena. Okviri, okulari i bona zatita zatitnih
naoara moraju biti izraeni tako da omoguavaju udobno i nesmetano noenje naoara u
toku punog radnog vremena.
lan 20.
Radi zatite oiju od materijala koje nagrizaju ili nadrauju oi odnosno koje tetno utiu na
oi (amonijak, formaldehid i sl.), a nalaze se u vrstom, tenom ili gasovitom stanju odnosno
u obliku aerosola - licima koja su pri radu izloena dejstvu takvih materija daju se na
korienje zatitne naoare. Ove naoare sastoje se od nepropusnog okvira i providnih
tripleks-stakala, a po potrebi, i tamnih stakala ili kobalt-stakala. Umesto providnog tripleksstakla mogu se, po potrebi, u okvir naoari ugraditi korekciona stakla, ali samo po uputu
lekara-specijaliste.
lan 21.
Providna stakla odnosno drugi providni materijal koji se ugrauje u okvir zatitnih naoara iz
l. 15., 16. i 17. ovog pravilnika, ne sme imati ogrebotine, vazdune mehurie i sline vidljive
nedostatke koji umanjuju njegovu optinu vrednost.
Tamna stakla i kobalt-stakla koja se ugrauju u okvir zatitnih naoara iz lana 18. i 19. ovog
pravilnika, pored uslova iz stava 1. ovog lana, moraju u pogledu propustljivosti vidljive
svetlosti (stepena zasenjenja) i toplotnog i ultraljubiastog zraenja ispunjavati i tehnike
uslove predviene vaeim jugoslovenskim standardima.

Strana 5 od 15

lan 22.
Radi zatite oiju od leteih estica obraivanog materijala pri radovima na razbijanju i obradi
kamena (mermera, peara, krenjaka, granita i sl.), pri graevinskim radovima koji se vre
pomou iljka ili dleta, pri gruboj obradi metala pomou maina (struga, glodalice, karusela) i
pri slinim radovima na kojima postoji opasnost povrede od leteih estica materijala - licima
koja takve radove vre daju se na korienje zatitne naoare od iane mree.
Zatitne naoare od iane mree sastoje se od okulara izraenih od jednog ili dva komada
ianog platna i elastine trake koja se moe lako podeavati.
Otre ivice zatitnih naoara iz stava 1. odnosno stava 2. ovog lana moraju biti porubljene
mekom koom ili mekanim tekstilnim materijalom. Okulari moraju pokrivati ona udubljenja,
dobro nalegati na lice i moraju biti blago ispupeni.
Svi delovi zatitnih naoara od iane mree moraju biti izraeni tako da omoguavaju
udobno i nesmetano noenje naoara u toku punog radnog vremena.
lan 23.
Radi zatite oiju, glave i vrata od neposrednog i posrednog dejstva vidljivog, ultraljubiastog
i toplotnog zraenja i leteih varnica rastopljenog metala pri elektrolunom zavarivanju licima koja vre elektroluno zavarivanje daje se na korienje titnik za elektrovarioce.
titnik za elektrovarioce moe biti runi i naglavni.
Runi titnik sastoji se od tita sa konim nastavkom ili bez njega, okvira sa tamnim i
providnim staklom i ruke za dranje titnika.
Naglavni titnik sastoji se od preklopnog tita sa konim nastavkom ili bez njega, okvira sa
tamnim i prozirnim staklom i obrua za noenje titnika na glavi.
titnici iz stava 3. i 4. ovog lana moraju biti od materijala koji je lo sprovodnik toplote i
elektrine struje, koji je postojan prema toploti i vlazi, koji nije lako zapaljiv i koji je otporan
prema dejstvu dezinfekcionih sredstava.
Tamna i providna odnosno prozirna zatitna stakla, kao i ostali delovi titnika za
elektrovarioce, moraju ispunjavati i tehnike uslove propisane vaeim jugoslovenskim
standardima.
lan 24.
Radi zatite oiju i lica od krupnijih leteih estica materijala koji se obrauje i od kapljica
nagrizajuih materija koje mogu upasti u oi ili otetiti lice - licima koja su izloena dejstvu
takvih estica odnosno kapljica daje se na korienje titnik za oi i lice.
titnik za oi i lice moe biti preklopan i nepreklopan.
Preklopan titnik sastoji se od obrua za glavu na koji je privren pokretan polukruni
eoni nosa sa providnom polukrunom ploom. Obru koji se podeava prema veliini glave
moe, radi stabilnijeg noenja, biti pojaan jednim lukom koji ide preko temena glave.
Nepreklopan titnik sastoji se od polukrunog eonog nosaa na koji je privrena providna
ploa, polukruno savijena prema nosau i od elastine trake koja dri titnik na glavi.

Strana 6 od 15

Obru za glavu i polukruni eoni nosa iz stava 3. i 4. ovog lana moraju sa unutranje
strane biti postavljeni segmentima od mekanog materijala koji ne nadrauje kou i ne puta
boju.
Providna ploa titnika moe biti od plastinog materijala ili: od ianog platna. Ploa od
plastinog materijala ne sme biti zapaljiva. Ploa od ianog platna mora imati oko 100
otvora na 1 cm2 i mora imati boju koja ne odbija svetlost.
Providna ploa titnika ne sme zadravati vie od 10% vidljive svetlosti.
titnik za oi i lice, kao i njegovi delovi, moraju ispunjavati i tehnike uslove propisane
vaeim jugoslovenskim standardima.
lan 25.
Radi zatite oiju od krupnih leteih estica materijala koji se obrauje, praine i kapljica
nagrizajuih materija, koje mogu upasti u oi iz svih smerova - licima koja su izloena dejstvu
takvih estica i kapljica odnosno praine daje se na korienje titnik za oi.
titnik za oi sastoji se od okvira koji pokriva ona udubljenja odozgo, sa strane i odozdo,
providne ploe i elastine trake koja dri titnik na glavi.
titnik za oi mora imati takav oblik i takvu veliinu da potpuno zatvara ona udubljenja sa
svih strana, ali da pri tome ne spreava noenje korekcionih naoara.
Okvir i providna ploa titnika za oi mogu biti od istog materijala - bezbojnog ili obojenog
providnog plastinog materijala. Materijal za izradu titnika ne sme biti lako zapaljiv, niti sme
putati boju i draiti kou. Metalni delovi titnika ne smeju biti podloni koroziji.
titnik za oi kao i njegovi delovi, moraju ispunjavati i tehnike uslove propisane vaeim
jugoslovenskim standardima.

4. Sredstva i oprema za zatitu sluha

lan 26.
Radi zatite ula sluha od prekomerne buke na radu odnosno na radnim mestima na kojima
se buka ne moe tehnikim sredstvima sniziti ispod dozvoljene granice propisane vaeim
propisima - licima koja su za vreme rada izloena buci daju se na korienje odgovarajua
sredstva odnosno oprema, i to zavisno od intenziteta buke:
1)

vata za zatitu sluha od buke jaine do 75 dB (decibela);

2)

uni ep za zatitu sluha od buke jaine do 85 dB;

3)

uni titnik za zatitu sluha od buke jaine do 105 dB.

Uni ep iz stava 1. taka 2. ovog lana ne sme da umanjuje srednju vrednost ujnosti za
vie od 15 dB, a uni titnik iz stava 1. taka 3. ovog lana za vie od 25 dB.
Sredstva i oprema iz stava 1. ovog lana ne smeju da nadrauju uvo (uni kanal, unu
koljku) i moraju da obezbede da jaina buke ne prelazi dozvoljenu odnosno propisanu
granicu.

Strana 7 od 15

5. Sredstva i oprema za zatitu organa za disanje

lan 27.
Radi zatite organa za disanje za vreme rada u atmosferi zagaenoj tetnim gasovima i
drugim aerosolima (dim, magla, praina) u koncentracijama iznad maksimalno doputenih
koncentracija (MDK) propisanih vaeim jugoslovenskim standardima - licima koja rade u
takvoj atmosferi daju se na korienje odgovarajua sredstva odnosno oprema za zatitu
organa za disanje, i to:
1)

respirator za zatitu organa za disanje od grube, neagresivne i neotrovne praine;

2)

respirator za zatitu organa za disanje od fine industrijske praine koja ne sadri

slobodan silicijum dioksid (Si02);

3)

respirator za zatitu organa za disanje od fine industrijske praine, dima i magle, koji
sadre slobodan silicijum dioksid ili radioaktivne estice;

4)

raspirator za zatitu organa za disanje od fine industrijske praine ili od tetnih para u
manjim koncentracijama;

5)

cevna maska za zatitu organa za disanje od tetnih gasova, pare, magle, dima ili od
praine u velikim koncentracijama, odnosno za zatitu organa za disanje u radnoj
atmosferi koja sadri manje od 16% kiseonika.

Cevna maska iz stava 1. ove take moe se koristiti uz upotrebu meha odnosno duvaljke ili
prikljuivanjem na cevnu mreu sa komprimovanim vazduhom uz upotrebu redukcionog
ventila za smanjenje pritiska vazduha pod maskom;
6)

cevna maska sa kapuljaom ili lemom za zatitu organa za disanje, kao i glave i
vrata, za vreme rada u atmosferi sa visokim koncentracijama tetnih gasova, magle,
dima i praine. Cevna maska sa lemom upotrebljava se i ako postoji opasnost od
mehanikih povreda glave i vrata.

Cevna maska iz stava 1. ove take prikljuuje se, po pravilu, na cevnu mreu sa
komprimovanim vazduhom uz upotrebu redukcionog ventila za smanjenje pritiska vazduha
pod maskom;
7)

gasna maska za zatitu organa za disanje od tetnih gasova, pare, dima, magle i
praine, i to za upotrebu u radnoj atmosferi koja ne sme da sadri manje od 16%
kiseonika i za koju se priblino zna da koncentracija tetnih aerosola u njoj ne prelazi
granice koncentracija pri kojima se vri ispitivanje cedila tih maski, propisane vaeim
jugoslovenskim standardima.

Ako se pri upotrebi gasne maske iz stava 1. ove take stvara toplota (npr. kod cedila za
zatitu od ugljen-monoksida), temperatura vazduha koji se udie ne sme u toku upotrebe od
jednog sata prelaziti +50oC pod uslovom da radna atmosfera ne sadri vie od 1% ugljenmonoksida;
8)

aparati sa kiseonikom i komprimovanim vazduhom (izolacioni aparati) za zatitu

organa za disanje u radnoj atmosferi u kojoj postoje ili se mogu oekivati visoke
koncentracije tetnih gasova, pare i dima odnosno u kojoj je sadraj kiseonika ispod 16%
(u rudniku sa jamskim poarom, u zatvorenoj prostoriji sa nitroznim gasovima, u
rezervoaru sa tenim ili gasnim ugljen-vodonicima i sl.).

Strana 8 od 15

lan 28.
Sredstva i oprema za zatitu organa za disanje iz lana 27. ovog pravilnika ne smeju za
vreme upotrebe oteavati normalno disanje i moraju biti podeeni za brzu i laku upotrebu.
Ova sredstva i oprema moraju ispunjavati i tehnike uslove propisane vaeim
jugoslovenskim standardima.

6. Sredstva i oprema za zatitu ruku

lan 29.
Radi zatite ruku od odreenih opasnosti ili tetnosti daju se na korienje, zavisno od vrste
rada, zatitne rukavice, i to:
1)

obine kone rukavice - za zatitu ruku od mehanikih povreda (uboda, posekotina,

ogrebotina, opekotina i sl.) pri radovima koje vre bravari, brusai, monteri, kovai,
rudari, transportni radnici, radnici na mainama i dizalicama, mornari i dr., ako postoji
opasnost od takvih povreda. Ovakve rukavice mogu biti kombinovane i sa tekstilnim
materijalom;

2)

kone rukavice sa elinim zakovicama ili ploicama - za zatitu ruku pri grubim
radovima na kojima upotreba obinih konih zatitnih rukavica iz take 1. ovog stava ne
bi obezbedila sigurnu zatitu ruku;

3)

postavljene kone rukavice - za zatitu ruku od niskih temperatura za vreme rada u

hladnjaama i ledarama, kao i za vreme rada na gradilitima ili radilitima kad je
temperatura nia od +5oC;

4)

rukavice od negorive tkanine (azbesta i sl.) - za zatitu ruku od zraenja visokih

temperatura pri topljenju metala, stakla i drugih topljivih materija, livenju, valjanju elika i
drugih metala, kao i pri radu kod visokih, kupolnih i drugih industrijskih pei i sl.;

5)

rukavice za varioce i rezae metala plamenom - za zatitu ruku od varnica

rastopljenog metala, toplotnog i ultraljubiastog zraenja i od opekotina pri sluajnom
dodiru varioca odnosno rezaa metala sa vruim materijalom;

6)

rukavice od prirodne ili sintetine gume - za zatitu ruku od tetnog dejstva vlage,
nagrizajuih materijala, slabih koncentracija otrova, zaraznih materija, etera, alkohola i
slinih tetnih materija;

7)

rukavice od plastinog materijala otpornog prema rastvaraima - za zatitu ruku pri

radu sa alifatskim, aromatskim i hlorisanim ugljen-vodonicima, alkoholima, eterima,
esterima, organskim kiselinama, biljnim uljima i sl. Ovakve zatitne rukavice ne smeju se
koristiti za zatitu od udara elektrine struje;

8)

gumene rukavice za elektriare - za sekundamu zatitu od udara elektrine struje pri

radu na elektrinim postrojenjima sa naponom koji ne prelazi 650 V prema zemlji.

Za zatitu od udara elektrine struje pri radu iz stava 1. ove take moraju se preduzimati i
druge mere zatite (iskljuenje struje, upotreba izolacionog alata, uzemljenje i dr.);
9)

10)

zatitni prsti od koe, gume ili plastinog materijala - za zatitu prstiju od mehanikih
povreda, slabijeg dejstva jetkih i nagrizajuih materija i rastvaraa. Ovi prsti mogu biti
pojaani elinim naprscima za zatitu prstiju ruku od mehanikih povreda usled pada
teih predmeta;
titnik za dlan i nadlanicu - za zatitu od mehanikih povreda i opekotina.

Materijal upotrebljen za izradu zatitnih rukavica iz stava 1. ovog lana, kao i oblik zatitnih
Strana 9 od 15

rukavica, moraju odgovarati svrsi zatite i ispunjavati tehnike uslove propisane vaeim
jugoslovenskim standardima.

7. Sredstva i oprema za zatitu nogu

lan 30.
Radi zatite kolena pri kalupljenju i livenju metala, kao i pri teracerskom, asfalterskom,
parketarskom, kaldrmdijskom i slinom radu koji se vri u kleeem poloaju na suvom tlu licima koja vre takve radove daje se na korienje zatitna kona kolenica.
lan 31.
Radi zatite nogu od pada tekih predmeta ili alata, od varnica usijanog ili rastopljenog
metala, od udara sekire pri otkresavanju i trupljenju umskih stabala i od slinih mehanikih
povreda - daje se na korienje zatitna potkolenica izraena od koe ili vrstog platna
(cerada i sl), iznutra postavljena filcom.
Zatitna potkolenica iz stava 1. ovog lana koju radi zatite nogu od varnica rastopljenog ili
usijanog metala koriste za vreme rada livci, metalurzi, varioci i rezai metala, mora biti
izraena od negorivog materijala (koe, azbesta i sl.) odnosno mora biti obloena takvim
materijalom.
Zatitna potkolenica koju za vreme rada koriste umski i transportni radnici, tesari, rudari,
radnici u kamenolomima i pilanama, mora biti ojaana elastinim elinim trakama.
lan 32.
Radi zatite stopala od odreene opasnosti, daje se na korienje, zavisno od vrste rada,
zatitna obua, i to:
1)

gumena obua za elektriare (cipele, kaljae, izme i sl.) - za zatitu od udara

elektrine struje;

2)

cipele sa onom od toplotno izolacionog materijala (drvo i sl.) - za zatitu stopala pri
kretanju po zagrejanim ili hladnim povrinama na kojima se ne mogu koristiti druge vrste
obue;

3)

kone cipele za varioce i rezae metala - za zatitu stopala od toplotnog zraenja i

leteih varnica pri zavarivanju i seenju metala;

4)

kone ili gumene cipele odnosno izme sa elinom kapicom ili kapicom od tvrde
gume i sa ugraenom elinom tabanicom - za zatitu od mehanikih povreda nogu (npr.
pad tekih predmeta na prste, probijanje ona iljastim predmetima, ekserima i sl.), i za
zatitu od vode i vlage;

5)

kona obua (kaljae, izme, cipele) - za zatitu stopala pri radu u hemijskim
pogonima i pri elektrolitikoj rafinaciji metala, i to na radnim mestima na kojima
korienje obue od gume ili sintetikog materijala ne obezbeuje sigumu zatitu.
lan 33.

Zatitna obua iz lana 32. ovog pravilnika mora, po potrebi, imati ugraene i posebne
elemente za zatitu zgloba stopala. Oni moraju biti izraeni od mekog materijala u obliku
kruga i ugraeni u sarice cipele u predelu zgloba.

Strana 10 od 15

U zatitnu konu ili gumenu cipelu odnosno izmu ugrauje se, po potrebi, radi zatite
prstiju, zatitna kapica od elinog lima, tvrde gume ili drugog na udar odnosno pritisak
otpornog materijala.
lan 34.
Sredstva i oprema iz lana 30. do 33. ovog pravilnika ne smeju za vreme rada izazivati
uljenje ili znojenje nogu odnosno druge tegobe pri radu i kretanju.
Sredstva i oprema iz stava 1 ovog lana moraju ispunjavati i tehnike uslove propisane
vaeim jugoslovenskim standardima.

8. Sredstva i oprema za zatitu ranog zgloba, ramena i kime

lan 35.
Radi zatite runog zgloba od povreda pri rukovanju predmetima sa otrim ivicama (limom,
staklom, alatom i sl.) i od vibracija koje se sa runog mehanizovanog alata (pneumatski eki
i dr.) prenose na ruke, kao i radi obezbeenja stabilnosti runih zglobova pri tekim
transportnim radovima - daje se na korienje koni titnik za runi zglob.
lan 36.
Radi zatite ramena pri noenju na ramenu predmeta teih od 15 kg, i pri noenju tereta sa
otrim ivicama odnosno jako hladnih ili jako zagrejanih predmeta - daje se na korienje
koni titnik za rame.
lan 37.
Radi zatite kime od deformacija i oboljenja usled stalnog noenja tekih predmeta na
ramenu ili na leima - daje se na korienje transportnim i drugim radnicima koji prenose
terete zatitni grudnjak.
Sredstvo odnosno oprema iz stava 1. ovog lana, kao i sredstvo odnosno oprema iz lana
36. ovog pravilnika, ne smeju izazivati uljenje za vreme upotrebe.

9. Sredstva i oprema za zatitu trbunih organa

lan 38.
Radi zatite trbunih organa od mehanikih povreda pri radu na mainama za obradu drva
sa runim dodavanjem (povratni udar materijala na cirkularu, ravnalici i drugim mainama),
kao i pri runoj ili mainskoj obradi metala (runo kovanje, seenje, kovanje zranim
ekiem) - daje se na korienje koni pojas ili specijalno ojaana kona kecelja.
Za zatitu od vlage i hladnoe pri radu u sedeem poloaju na hladnom podu ili vlanoj
zemlji daje se na korienje licima koja vre takve radove (teracerima, kaldrmdijama,
kaluparima i dr.) zatitna prostirka od koe ili drugog izolacionog materijala.

10. Sredstva i oprema za zatitu tela

lan 39.
Ako je u toku rada telo radnika stalno izloeno biolokom tetnom dejstvu tehnolokih
procesa (prljavtini, praini, vlazi, visokoj temperaturi) - daje se na korienje radnicima
zatitna odea, i to:

Strana 11 od 15

1)

odelo od platna (kepera i sl.) kroja kombinezona ili iz dva dela (kaput i pantalone) - za
rad na mainama i za rad pri kome je radnik izloen prljanju ili praini, na primer: pri
demontai i montai orua za rad i ureaja (industrijskih, saobraajnih, graevinskih i
poljoprivrednih postrojenja, maina, ureaja i njihovih delova odnosno opreme); pri
ienju, pranju, odmaivanju, podmazivanju i premazivanju sredstvima za
odmaivanje, konzerviranje i povrinsku zatitu delova maina i ureaja (naftnim
derivatima, bojom i sl.), i pri mlevenju, drobljenju, sitnjenju i klasiranju mineralnih i drugih
materijala pri kome se izdvaja lebdea praina, kao i za podzemni rudarski rad i rad na
ienju dimnjaka;

2)

odelo od impregniranog nepromoivog platna (negumiranog) - za komunalni rad (rad u

kanalizacionoj mrei, iznoenje smea, ienje i polivanje ulica i sl.), za rad u mokrim
jamama, kao i pri plovidbi, ribarenju i sl.;

3)

odelo od jakog gumiranog platna - za rad sa nagrizajuim otrovnim i zaraznim

materijama i za rad u vodi;

4)

odelo od azbesta ili aluminijumskih folija - za rad kod industrijskih pei, kao i pri livenju
i topljenju metala, gaenju poara i sl.;

5)

odelo od tkanine koja ne proputa toplotna i ultraljubiasta zraenja - za varioce i

rezae metala plamenom.
lan 40.

Zatitna odea iz lana 39. ovog pravilnika, zavisno od vrste zatite kojoj je namenjeno,
mora ispunjavati sledee uslove:
1)

materijal (platno, keper i sl.) od kog je izraeno zatitno odelo iz lana 39. taka 1.
ovog pravilnika mora biti od tkanja koje spreava lako prodiranje praine, boje, maziva, i
drugih tetnih materija do koe radnika i koje je u pranju postojano;

2)

zatitno odelo za rad na mainama sa rotirajuim i pokretnim delovima mora nalegati

tesno na telo. Krajevi rukava kaputa i nogavice pantalona moraju biti privijeni uz telo
pomou traka ili dugmadima ili na drugi pogodan nain;

3)

zatitno odelo od impregniranog nepromoivog platna ne sme proputati vodu;

4)

zatitno odelo od jakog gumiranog platna mora biti izraeno od materijala, koji izloen
direktnom dejstvu jetke i nagrizajue materije (kiseline, luine i sl.) u toku najmanje osam
asova ostaje nepromenjen. avovi na takvom odelu moraju biti poreani gusto tako da
kroz njih prskajua jetka i nagrizajua materija ne moe prodirati;

5)

zatitno odelo od azbesta ili aluminijumskih folija za zatitu od prskajue rastopljene

mase mora biti izraeno od negorivog materijala koji izloen dejstvu visoke temperature
odnosno rastopljene mase u toku 30 minuta ostaje nepromenjen;

6)

za radove pod zemljom zatitno odelo mora biti pojaano na ramenima, laktovima,
kolenima i turu. Pojaanje na ramenima mora se protezati od poetka rukava preko vrata
i mora u dovoljnoj irini obuhvatiti celo rame. Sredina pojaanja na laktovima mora
dosezati do vrha lakta. Pojaanje na kolenima mora dosezati najmanje 8 cm ispod i
iznad kolena. Pojaanje na turu mora dosezati do struka i pri normalnom sedenju mora
obuhvatiti ceo tur;

Strana 12 od 15

7)

zatitno dimniarsko odelo mora kvalitetom materijala od kog je izraeno i krojem

odgovarati uslovima rada na otvorenom prostoru (kia, sneg, vetar) i istovremeno tititi
telo radnika protiv prodiranja prljavtine, ai, gasova i dima.
lan 41.

Ako je u toku rada telo radnika povremeno izloeno tetnom dejstvu visokih temperatura,
rastopljenog ili uarenog metala, vlage ili zraenja - daju se na korienje radnicima zatitne
pregae, i to:
1)

zatitna pregaa od koe, azbesta ili slinog materijala - za zatitu varilaca i rezaa
metala, kovaa, radnika koji iznose pepeo iz pepeljara parnih kotlova i drugih radnika od
varnica rastopljenog metala ili komada usijanog metala, od opekotina u sluaju direktnog
dodira sa vruim materijalom, od ultraljubiastog i toplotnog zraenja i od mehanikih
povreda;

2)

zatitna pregaa od koe ili slinog materijala, ojaana zakovicama ili ploicama - za
zatitu od mehanikih povreda pri grubim radovima kad pregaa iz take 1. ovog lana
ne obezbeuje sigurnu zatitu;

3)

zatitna azbestna pregaa - za zatitu od zraenja visokih temperatura kod

metalurkih i drugih pei (u livnici, topionici, valjaonici i sl.);

4)

zatitna pregaa od gumiranog platna - za zatitu od vlage i od nagrizajuih jetkih

materija, rastvaraa i sl.

11. Sredstva i oprema za zatitu od jonizujuih zraenja

lan 42.
Ako u toku rada telo radnika povremeno ili stalno dolazi u dodir sa izvorima jonizujueg
zraenja (radioizotopima, industrijskim rendgen-aparatima i dr.) - licima koja rade sa takvim
izvorima daju se na korienje sledea sredstva odnosno oprema, i to:
1)

zatitna pregaa i zatitne rukavice od olovne gume;

2)

respirator sa cedilom za zatitu organa za disanje od radioaktivne i jonizujue praine.

12. Sredstva i oprema za zatitu od nepovoljnih

atmosferskih uticaja
lan 43.
Radnicima koji su pri radu na otvorenom prostom izloeni nepovoljnim atmosferskim
uticajima (kia, sneg, visoke temperature i sl.), kao i radnicima koji rade u zatvorenoj
prostoriji u kojoj su niske temperature, promaja i slini zdravstveno nepovoljni uslovi (u
hladnjai, ledari i sl.) - daju se na korienje sredstva odnosno oprema za zatitu od
nepovoljnog dejstva atmosferskih uticaja, i to:
1)

kina kabanica od gumiranog ili impregniranog nepromoivog materijala, spreda

otvorena - za zatitu pri radu na otvorenom prostom (u poljoprivredi, graevinarstvu,
transportu i sl);

2)

kina kabanica od gumiranog ili impregniranog nepromoivog materijala, obinog kroja

- za zatitu od kie i vetra (uvarima, potarima, transportnim radnicima i dr.);

3)

kina kapuljaa ili nepromoivi eir od gumiranog ili impregniranog materijala - za

Strana 13 od 15

zatitu glave i vrata od kie i vetra (mornarima, ribarima);

4)

kapuljaa od impregniranog materijala - za zatitu glave, oiju, vrata i ramena od

praine, prljavtine, toplote i mehanikih povreda (transportnim radnicima, dimniarima i
dr.);

5)

bunda ili opaklija - za zatitu od hladnoe zimi pri radu na otvorenom prostoru
odnosno u nezagrejanim ili otvorenim prostorijama npr. u kabini traktora, kamiona ili
bagera, u koniarskoj kuici i sl. (uvarima gradilita, radilita i drugih objekata,
oferima teretnih vozila, koniarima - elezniarima, mainovoama parnih lokomotiva i
sl.). Bunda moe biti duga ili kratka, zavisno od vrste rada;

6)

postavljeno odelo - za zatitu od hladnoe zimi pri radu na otvorenom prostom

odnosno u hladnim prostorijama (npr. u hladnjaama, ledarama, nezagrejanim kabinama
dizalica, bagera, traktora, kamiona i sl.);

7)
8)

titnik za ui - za zatitu od niskih temperatura pri radu na otvorenom prostoru;

postavljene rukavice, postavljene cipele ili filcane izme (valjanke) u kombinaciji sa
sredstvima za zatitu radnika od hladnoe pri radu na otvorenom prostom, zavisno od
jaine hladnoe i vrste rada koji se vri.

Sredstva i oprema iz stava 1. ovog pravilnika moraju u pogledu izrade i materijala od kog su
izraena obezbediti u potpunosti zatitu od tetnog dejstva atmosferskih uticaja.

13. Sredstva i oprema za zatitu od pada sa visine

lan 44.
Radi zatite od pada sa visine na radnim mestima koja se zbog prirode posla ne mogu
ograditi ili na drugi pogodan nain zatititi odnosno pri radu na objektima u izgradnji preko
reke ili jezera, na stubovima elektroenergetske ili telefonsko-telegrafske mree, u
kamenolomima, nad provalijama, u cistemama, silosima i sl. - licima koja rade na takvim
mestima daje se na korienje zatitni opasa opremljen prihvatnim uetom za privezivanje,
a po potrebi i dopunskim uetom.
Materijal od kog je izraen zatitni opasa, kao i dimenzije i izrada opasaa i njegovih
delova, moraju odgovarati probnom statikom i dinamikom optereenju propisanom
vaeim jugoslovenskim standardom.

14. Sredstva i oprema za zatitu od davljenja u vodi

lan 45
Radi zatite od pada u vodu i davljenja pri radovima iznad vode ili na vodi (pri montai
mosta, geodetskim, hidrolokim ili drugim merenjima, pri radu na prebacivanju dalekovoda
preko reke, jezera i sl.) - licima koja vre takve radove daje se na korienje zatitni pojas.
Zatitni pojas moe biti izraen od gumiranog tekstila, gume, plastine mase ili od metalnih
kutija i mora sigumo drati iznad vode oveka normalne telesne teine.

15. Odravanje sredstava i opreme

lan 46.
Privredna dutva koje u svom radu koriste sredstva i opremu, moraju sredstva i opremu
odravati stalno u ispravnom stanju.

Strana 14 od 15

Oteena, pocepana odnosno od upotrebe dotrajala sredstva i oprema koja se ne mogu

popraviti, moraju se rashodovati odnosno unititi.
lan 47.
Sredstva odnosno oprema koja se stavlja neposredno na glavu (lem, kapuljaa i dr.), u ui
(antifon i dr.), u usta (usnik maske), na nos (tipaljke, steza i dr.), mora se posle svake
upotrebe dezinfikovati i prati, ako isto sredstvo odnosno istu opremu koriste vie lica.
lan 48.
Sredstva odnosno oprema od tekstila i koe, kao to su zatitna odea i obua i delovi takve
odee odnosno obue, koja se koristi za rad sa otrovnim, radioaktivnim ili zaraznim
materijama, mora se redovno dezinfikovati i prati odnosno dekontaminirati, zavisno od vrste
materijala od kog je izraena i stepena tetnosti od ijeg dejstva titi radnika pri radu.

III. PRELAZNE I ZAVRNE ODREDBE

lan 49.
Privredna dutva i drugi korisnici sredstava odnosno opreme iz lana 2. ovog pravilnika
moraju postojea lina zatitna sredstva usaglasiti sa odredbama ovog pravilnika u roku od
jedne godine od dana stupanja na snagu ovog pravilnika.
lan 50.
Ovaj Pravilnik o sredstvima line zatite na radu i linoj zatitnoj opremi stupa na snagu sa danom

Strana 15 od 15