"Bilimkurgunun en

nemli iki dl olan Hugo ve Nebula'y kazanarak ksa

zamanda trnn
benzeyen K

klasikleri arasna giren Karanln Sol Eli, dnyamza ok

adl bir gezegende geer. Bu gezegende yln en scak

zamanlarnda bile yar-kutup

iklimi yaanr ve tm sakinleri ift cinsiyetlidir

(androjen). Cinsel kimliin bir Stat ya da g arac olarak kullanlmad bu

gezegende kiiler yln belli bir dneminde o anki hormonal
gre erkek ya da kadn olmaktadrlar. yle ki, birka

durumlarna

ocuk dourmu bir

ana daha sonra baka ocuklarn babas olabilmektedir. "Arkadalk" ve

"sevgililik" arasndaki "boluk" anlamszlam; insan dncesini belirleyen
dalizm eilimi azalm; insanln gl/zayf, koruyucu/korunan,
hkmeden/hkmedilen, sahip

olan/sahip olunan... ve benzeri ikiliklerini

oluturan temeller zayflam gibidir. Cehaletin, imdinin, mevcudiyetin

ilerlemeden daha gzde olduu bir gezegendir K.
Bir gn K'a uzaydan bir erkek

eli gelir ve onlarn da katlmasn istedii bir

gezegenler birliinden sz eder... Elinin geliiyle birlikte yerli

erkek ile dii, benzerlik

ile yabanc,

ve benzemezlik, para ile btn arasndaki iliki

ve elikiler insanlardaki karlklarn bulup yaamaya balar...

Zihni kapasitesini zorlayan hayaller

kurmay hl sevenler iin...

AYRINTI YAYINLARI EDEBYAT

ISBN: 978-975-539-044-4

URSULA K. LE GUIN
Le Guin 21 Ekim 1929'da ABD'nin Kaliforniya eyaletinin Berkeley kentin
de domutur. Babas nl antropolog Alfred Kroeber'dir. Doal olarak,
esinini Kzlderili efsaneleri ve masallarndan alarak, ilk yksn dokuz
yanda yazmtr. niversitede Fransz ve talyan edebiyat okur ve Rne
sans edebiyat zerine uzmanlar. Mastern 1952'de Columbia niversi
tesinde tamamlar. 70'li yllardan itibaren eitli Amerikan ve Avustralya
niversitelerinde bilim-kurgu zerine "workshop"lar dzenler. Le Guin ge
leneksel edebiyat tekniklerini ustalkla bilim-kurgu eleriyle birletirmesi
ve byk bir derinlikle alternatif toplumlar ve dnce biimleri yaratma
syla tannr. Le Guin genellikle fizik ve kimya gibi teknik bilimlerin ayrn
tlarn betimlemekten kanarak kltrel antropoloji, siyaset ve psikoloji
zerinde odaklar. Yaptlarnda telepati, zihinokuma, nbili gibi psiik fe
nomenlerden yararlanr ve karlkllk, birlik ve btnclk gibi temalarn
ne karlmasndan da anlalaca gibi Taoizm ve Zen felsefelerine yer
verir. Le Guin karmak, genellikle paradoksal simgeler, imgeler ve antr
malar kullanarak, bireylerin ve toplumlarn dzen ile kaos, uyum ile btn
le ulamak iin ayaklanma gibi kartlklar dengeleme gerekliliklerini
vurgular. Bilim-kurguya edebiyat saygnln kazandrmasnn yan sra,
yaratt mthi topyalarla son derece tahrik edici bir siyasal ufuk da i
zen olaanst bir yazardr Ursula K. Le Guin.
Balca yaptlar: Rocamon's World (1966) [Rocannon'un Dnyas, ev. Tuba
ele, Metis Yay., 1995]; Planet of Exile (1966) [Srgn Gezegeni, ev. Aye
Gorbon, thaki Yay., 1999]; City of Illusions (1967) [Hayaller ehri, ev. Mel
tem Tayga, mge Yay., 1994]; The Eartbsea Trilogy: A Wizard of Earthsea
(1968) [Yerdeniz lemesi: Yerdeniz Bycs, ev. idem pek Erkal, Metis
Yay., 1994]; The Tombs of Atuan (1971) [Atuan Mezarlar, ev. idem Erkal
pek, Metis Yay., 1995]; The Lathe of Heaven (1971); The Farthest Shore (1972)
[En Uzak Sahil, ev. idem Erkal pek, Metis Yay., 1995]; The Word for
World is Forest (1972) [Dnyaya Orman Denir, ev. zlem Dinkal, Metis
Yay., 1996]; The Dispossessed (1974) [Mlkszler, ev. L. Mollamustafaolu,
Metis Yay., 1990]; The Eye of the Heron (1978) [Balkl Gz, ev. idem
Erkal pek, Metis Yay., 1978]; The Beginning Place (1980) [Balama Yeri, ev.
Can Eryml, letiim Yay., 1995]; Always Coming Home (1985) [Hep Yuvaya
Dnmek, ev. Cemal Yardmc, Ayrnt Yay., 2001]; Tehanu (1990) [Tehanu,
ev. idem Erkal pek, Metis Yay., 1996]; Voices (2007) [Ses/er, ev. i
dem Erkal pek, Metis Yay., 2008]; Lavinia (2008) [Lavinia, ev. Gral Ko
ca, Metis Yay., 2009]; Powers (2008) [Gler, ev. idem Erkal pek, Me
tis Yay., 2009] en nemli romanlardr. The Wind's Twelve Quarters (1975);
Orsinian Tales (1976); The Compass Rose (1982) ve A Fisherman of the Inland Se
a (1994) [deniz Balks, ev. idem Erkal pek, Metis Yay., 2007] yaza
rn yk kitaplarndan bazlardr. lk iki kitaptan oluturulan bir yk der
lemesi yaynlarmz arasnda yer almaktadr: (Gln Gnl, ev. mit Al
tu, Ayrnt Yay., 1992). Yazarn ayrca iir ve ocuk kitaplar da bulun
maktadr.

Ayrnt: 79
Edebiyat Dizisi: 26
Karanln Sol Eli
Ursula K. Le Guin
ngilizce'den eviren
mit Altu

Yayma Hazrlayan
In Elin
Dzelti
Ali Anavanal
Kitabn zgn Ad
The Left Hand of Darkness
Futura Publications/1989
basmndan evrilmitir
Copyright 1969, 1976, 2004 by Ursula K. Le Guin
Kapak Dzeni
Gke Alper
Dizgi
Esin Tapan
Bask
Kayhan Matbaaclk San. ve Tic. Ltd. ti.
Damtpaa Cad. Gven San. Si t. C Blok No. 2 4 4
Topkap/lstanbul Tel., (o 212) 612 3185
Birinci Basm 1993
kinci Basm 1995
nc Basm 2001
Drdnc Basm 2010
Beinci Basm 2011
Bask Adedi 2000
ISBN 978-975-539-044-4
Sertifika No.: 16061
AYRINTI YAYINLARI

Hobyar Mah. Cemal Nadir Sok. No.3 Caalolu-lstanbul

Ursula K. Le Guin

Karanln Sol Eli

Charles iin
Sine qua non*

* Lat.

Olmazsa olmaz.

indekiler

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12

Erhenrang'da Bir Geit Alay............................................................................. 15

Tipinin iindeki Yer.............................................................................................31
Deli Kral ............................................................................................................. 35
On Dokuzuncu Gn ...........................................................................................48
nsezilerin Eitilmesi ........................................................................................ 51
Orgoreyn'e Bir Yol.............................................................................................. 70
Cinsiyet Sorunu...................................................................................................84
Orgoreyn'e Baka Bir Yol ...................................................................................91
Hain Estraven....................................................................................................111
Minori'de Konumalar ....................................................................................116
Minori'de Kendi Kendine Konumalar............................................................130
Zamana ve Karanla Dair ............................................................................................................................. 141

13 iftlikte ..............................................................................................................144
14 Ka..................................................................................................................... 159
15 Buz'a Doru ................................................................................................... 171
16 Drummer ile Dremegole Arasnda ....................................................................188
17 Bir Orgota Yaratl Mitosu ..........................................................................200
18 Buz'un zerinde .............................................................................................203
19 Eve Dn ...................................................................................................... 220
20 Bo Bir aba ................................................................................................... 237
Gethen Takvimi ve Saati ........................................................................................250

nsz*

Bilimkurgu sk sk kehnete benzer bir ey olarak betimlenir,

hatta tanmlanr. Bilimkurgu yazarnn burada ve imdiye ait
bir fenomeni ya da eilimi alp, bunu dramatik etkiler yaratmak ama
cyla artp younlatrarak gelecee doru genilettii varsaylr.
"Eer byle devam ederse, ite bu olacaktr." Bir nbilide bulunulur.
Uygulanan yntem ve alnan sonular, farelere ar dozlarda artl
m ve konsantre yiyecek vererek, bu yiyecei az miktarlarda uzun
bir sre yiyecek insanlara neler olabileceini tahmin etmeye alan
bir bilimadamnnkilere ok benzer. Sonu neredeyse kanlmaz
olarak kanserdir. Kehnetin sonucu da yle. Gerekten de kehnet* nsz, yazarn The Language of The Night: Essays on Fantasy and Science Fiction (1979) adl ki
tabndan alnmtr.

lerde bulunmaya svanan bilimkurgu yapdan genellikle Roma Kul

b'nn ulat yere ularlar; yani, insan zgrlnn aama aama
yok edilmesiyle yeryzndeki yaamn tamamen sona ermesi arasn
da bir yere.
Bu, bilimkurgu okumayan birok insann neden bu tr "ka
edebiyat" olarak tanmlayp, biraz sktrlnca da "ok i karartc
olduu iin okumadklarn itiraf ettiklerini aklayabilir.
Mantki u sonularna gtrlen hemen her ey kanserojen ol
masa bile, i karartc olup kverir.
Neyse ki "kehnet" bilimkurgunun unsurlarndan biri olsa bile
hibir biimde oyuna adn veren ey deildir. Byle bir ey ne ya
zarn ne de okurun hayal gcn tatmin etmeyi baaracak kadar faz
la rasyonalist ve basit kaard. eitlemeler hayatn tuzu biberidir
halbuki.
Bu kitap kehnetler iermiyor. Dilerseniz onu da birok baka bi
limkurgu yapt gibi bir dnce deneyi olarak okuyabilirsiniz. Me
sela, (diyor Mary Shelley) gen bir doktor laboratuvarnda bir insan
yaratsayd, mesela (diyor Philip K. Dick) mttefikler kinci Dnya
Savan kaybetmi olsalard, mesela u ya da bu yle veya byle ol
sayd, acaba neler olurdu?.. Byle tasarlanan bir ykde, modern ro
mana zg ahlaki karmaklktan zveride bulunulmasna gerek ol
mad gibi, bir kmaz sokaa da girilmi olunmaz; dnce ve sez
gi, sadece deneyin koullar tarafndan belirlenen snrlar iinde (ki
bu snrlar ok geni olabilir) zgrce hareket edebilir.
Terimin Schrdinger ve dier fizikiler tarafndan kullanld
biiminde, bir dnce deneyinin amac gelecek hakknda ngr
lerde bulunmak deil -aslnda Schrdinger'in en nl dnce dene
yinin gsterdii gibi kuantum dzeyinde "gelecek" ngrlemez
gereklii, mevcut dnyay betimlemektir.
Bilimkurgu nbilici deildir, betimleyicidir.
Kehnetleri peygamberler (bedavaya); falclar (bunlar genellikle
belli bir cret isterler, bu yzden de peygamberlerden daha ok say
g grrler) ve ftrologlar (bu iten maa alrlar) yaparlar. Kehnet
peygamberlerin, falclarn ve ftrologlarn iidir. Romanclarn ii
deildir. Bir romancnn ii yalan sylemektir.
10

Meteoroloji brosu size gelecek sal havann nasl olacan,

Rand irketi yirmi birinci yzyln nasl olacan syleyecektir. Bu
tr bilgiler edinmek iin yazarlara bavurmanz tavsiye etmem. Bu
nunla hibir alakalar yoktur onlarn. Btn yapmaya altklar, si
ze kendilerinin nasl olduunu, sizin nasl olduunuzu, neler olduu
nu, havann imdi bugn, u anda nasl olduunu anlatmaktr. Bak i
te yamur, ite gn ! A gzlerini; dinle, dinle. Bunu der roman
clar. Neyi grp iiteceinizi sylemezler. Size btn syleyebile
cekleri bu dnyada, te biri uyuyarak ve d grerek, bir dier
te biri de yalan syleyerek geirilen kendi mrleri iinde grp
iittikleridir.
"Dnyaya kar gerek!" Evet. Tamamen. Kurmaca yazarlar en
azndan daha cesur olabildikleri anlarda, gerei arzularlar: Onu bil
meyi, sylemeyi, ona hizmet etmeyi. Ama bunu acayip ve sapkn bir
tarzda yapmaya giriirler; hibir zaman var olmam ve hibir zaman
var olmayacak kiiler, yazarlar ve olaylar uydurur, bu kurduklarn
ayrntlaryla, uzun uzun ve baya da heyecanlanarak anlatr ve b
tn bu yalan knn yazmay bitirdikten sonra da, ite derler, ger
ek bu ite!
Uydurduklar bu yalanlar desteklemek iin her trl gerek ol
guyu kullanabilirler. Gerek bir yer olan Marshalsea Hapishanesini,
gerekten yaplm olan Borodino Savan, laboratuvarlarda ger
ekten yaplmakta olan klonlama srecini, gerek psikoloji kitapla
rnda anlatlan kiilik bozukluklarn filan betimleyebilirler. Bu do
rulanabilir yer-olay-fenomen-davran arl okura, okuduu eyin
katksz bir uydurma, o yeri yurdu bilinmeyen blgeden, yani yaza
rn zihninden baka hibir yerde gemeyen bir tarih olduunu unut
turur. in asl, bir roman okurken deliririz biraz, kafay buluruz. Ol
mayan insanlarn varlna inanrz, seslerini duyarz. Onlarla birlik
te Borodino Savan seyredalar, Napolyon bile oluruz. Aklmz ba
mza (ounlukla) kitab kapadmzda gelir.
Gerekten saygn hibir toplumun, yazarlarna gvenmemi ol
mas hayret edilecek bir ey deil yani.
Ama ba belada, serseme dnm, bir klavuz aray iinde olan
toplumumuz zaman zaman tamamen yanl bir ey yaparak sanat
11

larndan medet umuyor, onlar peygamber ve ftrolog niyetine kul

lanyor.
Sanatlarn zel bir grme gcne sahip olamayacaklarn, esin
le dolup telere uzanamayacaklarn, Tanr'nn onlar araclyla ko
nuamayacan sylemiyorum. Btn bunlarn olduuna inanmasa
lard, kim sanat olurdu ki? Tanrnn kendi dillerini, kendi ellerini
kullandn hissettikleri iin bunlarn olduunu bilmeselerdi? Belki sa
dece bir kere, btn hayatlar iinde bir kere yapar Tanr bunu. Ama
bir kere yeter.
Bu yke ve ayrcala sadece sanatnn sahip olduunu da sy
lyor deilim. Gece gndz alarak, uyurken ve uyankken, esinin
gelmesi iin tetikte duran bir bakas da bilimadamdr. Pisagor bu
nu gayet iyi biliyordu: Tanr dlerle olduu gibi geometrik ekiller
le de, seslerin uyumunda olduu gibi katksz dncenin uyumunda
da, szlerle olduu gibi saylarla da konuabilir insanla.
Ama szlerdir btn kargaa ve belann kayna. imdilerde biz
den szlerin sadece bir tek ekilde, iaretler olarak ie yaradn d
nmemiz isteniyor. Felsefecilerimiz, bazlar en azndan, bir szc
n (cmlenin, nermenin) sadece bir tek anlam olduu, rasyonel
zek tarafndan korunabilecek bir olguya iaret ettii, mantksal ola
rak salam ve ideal olarak da nicelikselletirilebilir olduu zaman bir
deeri olduuna inandrmaya alyorlar bizi.
Apollo, n, akln, orantnn, uyumun ve saylarn tanrs olan
Apollo, tapnrken kendine ok yaklaanlar kr eder. Gnee plak
gzle bakmayn. Her frsat bulduunuzda karanlk bir bara gidip Di
onysos'la beraber kafalar ekin.
Tanrlardan sz edene bakn: Ben, bir ateist. Ama ayn zamanda
bir sanatym ben, o yzden de yalancym. Sylediim her eyden
phe edin. Gerei sylyorum.
Anlayabildiim ya da ifade edebildiim tek gerek, mantk a
sndan tanmlanacak olursa bir yalan. Psikoloji asndan bir simge.
Estetik asndan bir metafor.
Sistemler biliminin byk maheri grafiklerini sergiledii Ftro
lojik Kongrelere davet edilmek, gazetelerin 2001 ylnda Ameri
ka'nn nasl olaca konusunda bir-iki ift laf etmenizi istemesi falan

ho eyler de, feci bir hata yaplyor. Ben bilimkurgu yazarm, bi

limkurgu da gelecek hakknda deildir. Gelecek hakknda bildikle
rim sizden daha fazla deil, hatta byk olaslkla daha az.
Bu kitap gelecek hakknda deil. Tamam, olaylarn Ekumen yl
1490-97'de getii sylenerek balyor; ama buna inanmyorsunuz
herhalde.
Tamam, kitaptaki insanlar androjen; ama, bu bin yl iinde hepi
mizin androjen olaca kehnetinde bulunduum ya da her nedense
androjen olmamz gerektiini dndm anlamna gelmiyor. Ben
sadece bilimkurguya zg o acayip, sapkn ve dnce -deneysel
tarzda, belli havalarda, gnn belli, biraz tuhaf saatlerinde bize ba
karsanz zaten yle olduumuzu grrsnz gibi bir gzlemde bu
lunuyorum. Kehnetler savurduum, "bu byle olacak" dediim fa
lan yok. Sadece betimliyorum. Psikolojik gerekliin baz ynlerini
romanclarn hep yapt gibi, yani k ve ayrntl yalanlar uydura
rak betimliyorum.
Bir roman, herhangi bir roman okurken, iindeki her eyin uy
durma olduunu gayet iyi bilmeli; ama okuma srasnda her kelime
sine inanmalyz. Nihayet kitab bitirdiimizde iyi bir romansa
eer onu okumadan nceki halimizden birazck farkl olduumuzu,
sanki yeni bir yz grm, sanki daha nce hi gemediimiz bir so
kaktan gemi gibi biraz deitiimizi grebiliriz. Ama tam olarak
ne rendiimizi, nasl deitiimizi sylemek; bu ok zordur ite.
Sanat szcklerle sylenemeyecek olanla urar.
Sanat yapt ara kurmaca olan sanat ise bunu szcklerle ya
par. Romanc, szcklerle sylenemeyecek olan szcklerle syler.
Szckler bylesine paradoksal bir biimde kullanlabilir. nk
anlamsal kullanmlarnn yan sra, simgesel ya da metaforik bir kul
lanmlar da vardr. (Bir de sesleri vardr; dilbilimci pozitivistlerin
pek ilgilenmedii bir olgu bu. Bir cmle ya da paragraf mzikteki bir
akora ya da armoni dizisine benzer: Yksek sesle okunmuyor olsa
bile anlam pr dikkat bir zekyla deil de pr dikkat bir kulakla da
ha net kavranabilir.)
Btn edebiyat metafordur. Bilimkurgu metafordur. Onu dier,
daha eski kurmaca biimlerinden ayran ey, ada hayatmzn ba
13

z baskn elerinden, bilimden, btn bilimlerden ve teknolojiden

ve bu arada greceliki ve tarihsel bir perspektiften karlan yeni
metaforlar kullanmasdr. Uzay yolculuu bu metaforlardan biridir
szgelimi, alternatif bir toplum, alternatif bir biyoloji de yle; gele
cek de bir baka metafordur. Kurmaca yaptlarda gelecek bir meta
fordur.
Neyin metaforu peki?
Bunu metaforlara bavurmadan syleyebilseydim, ben btn bu
szleri, bu roman yazmaz; Genli Ai de masama oturup bana ve si
ze, biraz ciddi bir edayla, gerein hayal gcyle ilgili bir mesele ol
duunu anlatmak iin mrekkebimi ve daktilo eridimi harcamazd.
Ursula K. Le Guin
(ev. T. Birkan)

14

I
Erhenrang'da Bir Geit Alay

Hain Arivlerinden. Yantlayc dokman 01-01101-934-2-Gethen: 0l

lul'daki Yerleik'e: Genli Ai. Gethen/K'taki Birinci Gezici'den. Hain Devresi
93. Ekumen Yl 1490-97.
Raporumu bir hikye anlatrm gibi vereceim; nk anadnyamda kk bir ocukken Gerein hayal gcyle ilgili
bir mesele olduunu rettiler bana. En kesin bir olgu bile anlatl
slubu yznden yok olup gidebilir ya da parlayabilir: Tpk bir ka
dnn zerinde iyice parlaklap da baka bir kadnn zerinde silik
leen, toza gmlen denizlerimizin o esiz organik mcevheri gibi.
Olgular incilerden daha kesin, daha kat ve daha gerek deillerdir.
stelik onlar gibi duyarldrlar.
Bu hikye srf benim hikyem deil, anlatan da bir tek ben dei
lim. Dorusu kimin hikyesi olduundan bile emin deilim; sizler
15

daha iyi takdir edersiniz. Ama batan aa tek bir hikye. Kimi za
man ses deitike olgular deimi gibi gzkrse siz en hounuza
giden olguyu seiverirsiniz olur biter; yine de hibiri yalan deil
bunlarn ve batan aa tek bir hikye.
Hikyem 1491 Ylnn 44. gn devresinde balyor, bu K geze
geninde, Karhide milletinin takvimiyle Odharhahad Tuwa'ya veya
Bir Yl'nn baharnn nc aynn yirmi ikinci gnne denk geli
yor. Burada hep Bir Yl'dr. Yalnzca tekil bir imdi'den geriye veya
ileriye sayarmasna gemi ve gelecek her yl her bir Ylba'nn
tarihini deitirir. Velhasl Karhide'nin bakenti Erhenrang'da Bir
Yl'nn baharyd ve ben hayatmn en tehlikeli dnemini yaamak
zereydim; ama bundan haberim yoktu.
Bir geit alayndaydm. Gossiworlarn hemen ardnda ve Kral'n
hemen nnde yryordum. Yamur yayordu.
Karanlk kulelerin zerinde yamur bulutlar, derin sokaklara ya
an yamur, iinde bir altn damarnn yavaa doland, frtnadan
sarslan tatan bir ehir. nde sra sra, aaal giysilere brnm,
yamur altnda suyun iindeki balklarn rahatlyla ilerleyen Er
henrang ehrinin tccarlar, zadegn ve zanaatkrlar. Yzlerinde
ciddi ve sakin bir ifade. Uygun adm yrmyorlar. Askerleri olma
yan bir geit alay bu. Taklit askerleri bile yok.
Ardndan Karhide'nin her bir Beyliinden ve alt-beyliklerinden
gelen lordlar, valiler ve vekiller yryor, tek balarna ya da be ya
da krk be ya da drt yzlk gruplarla; madeni borularn, kemik ve
tahtadan oyma kamlarn mziine, elektrikli fltlerin katksz ak
masna ayak uydurmu gsterili bir alay. Byk beyliklerin eit e
it sancaklar yamurun bulandrd renk karmaasnda yollar ss
leyen sar flamalarla i ie geiyor, her bir topluluun farkl mzii
arpyor, derin ta sokaklarda yanklanan bir sr ritimle karyor.
Ardndan, ellerinde parlak kreleri imek gibi frlatp yakalayp
tekrar frlatarak havada ltl haleler izerek geen bir grup hokka
baz. Altn rengi kreler, hepsi birden, sanki sahiden yakalam
asna cam gibi parlyor; gne ilerinden geiyor.
Ardndan, sarlara brnm, gossiwor alan krk adam. Sadece
Kral'n huzurunda alnan gossiwor anlamsz, akortsuz bir inilti
16

karyor. Krk bir arada alndnda insann akln sarsyor. Erhen

rang kulelerini sarsyor, esintili bulutlardan den son yamur tane
ciklerini sarsyor. Kraliyet mzii buysa eer, Karhide'nin btn
krallarnn deli olmasna amamal.
Ardndan, Kraliyet alay, ehir ve saray muhafzlar, asiller ve y
neticiler, vekiller, senatrler, anslyeler, sefirler, Kraliyet lordlar:
Hibiri birbirine adm uydurmuyor, sraya girmeden, yine de byk
bir azametle yryorlar; ve aralarnda Kral XV. Argaven, beyaz t
nik ve gmlek ve dize kadar pantolon, safran rengi deri tozluklar ve
tepeli, sar bir balk giymi. Parmandaki altn bir yzk onun yet
ki nian ve tek ss. Bu grubun ardnda sar zmrt kakmal Krali
yet tahtrevann tayan irikym sekiz adam yryor. Yzyllardan
beri hibir kral oturup kurulmam bu tahtrevana, ok Eskiler'den
gelen trensel bir kalnt sadece. Tahtrevann yannda sekiz muha
fz yryor. "atma silahlar" kuanmlar, bunlar da barbar bir
gemiin kalntlar ama hibiri bo deil, yumuak demir samalar
dolu silahlarda. lm Kral'n ardndan yryor. lmn ardndan
Zanaatkr Okullarnn, Yksek Okullar ve Ticaret Okullar'nn ve
Kral Oca'nn rencileri yryorlar: Beyaz, krmz, altn sars ve
yeile brnm ocuklar ve genlerden oluan uzun sralar; geit
alaynn en sonunda da sessizce yryen, yava ve karanlk arabalar.
Aralarnda benim de bulunduum Kraliyet alay Nehir Kapsnn
bitmemi kemerinin yannda, yepyeni tahtadan bir platform zerin
de toplanyor. Geit alay, Yeni Yolu ve Erhenrang Nehir Liman'n
ve XV. Argaven devrinde, Karhide tarih kaytlarnda zel bir yer
salayacak olan o be yl srm byk inaat ve yol yapm harek
tn tamamlayan kemerin bitirilii erefine. Islak ve gsterili giysile
rimiz iinde platform zerinde tk tkz. Yamur dinmi, gne
tepemizde parlyor, K'n muazzam, ltl, hain gnei. Solumdaki
kiiyle konuuyorum: "Scak. ok scak."
Solumdaki kii dz ve sk sal, altn ilemeli yeil deriden ar
bir kaftan, ar beyaz bir gmlek, ar dizlikler giymi ve bir kar
eninde ar gm halkalardan bir boyun zinciri takm tknaz, es
mer bir Karhideli- ter iinde cevaplyor: "Sahiden yle."
Platformumuz zerinde, ehir halknn yukar evrilmi yuvarlak
17

akl talarndan oluan bir yna benzer, mika parltsnda kahve

rengi gzleriyle evrili olarak tk tk bir halde dikiliyoruz.
u anda Kral, tahta bir kprden, birbirine balanmam payan
dalar kalabaln, nehrin ve iskelelerin zerinde ykselen kemere
trmanyor. Trmandka kalabalk dalgalanyor ve muazzam bir m
rltyla tekrarlyor: "Argaven!" Karlk vermiyor. Karlk beklemi
yorlar. Gossiworlar grltl, uyumsuz bir ses karp susuyorlar.
Sessizlik. Gne ehrin, rman, kalabaln ve Kral'n zerinde
yor. Duvarclar aada elektrikli bir vin kurmular ve Kral trman
dka kemerin kilit ta yukar ekiliyor, ykseltiliyor ve bir tonluk
bir blok olmasna karn hemen hemen hi grltszce payandalar
arasndaki bolua yerletiriliyor. ki payanday birletirip tek bir
ey, bir kemer haline getiriyor. Yap iskelesinin tepesinde bir duvar
c ustas elinde bir mala ve bir kova, Kral' bekliyor; teki iiler ip
merdivenlerle bir pire srs gibi aa iniveriyorlar. Kral ve duvar
c, kendi iskeleleri zerinde, nehrin ve gnein arasnda diz k
yorlar. Kral malay alarak kilit tann harcn koymaya balyor. Ma
lay yle bir dedirip tekrar duvarcya uzatmyor, metodik bir ekil
de almaya giriiyor. Kulland har dier harlardan farkl, pem
bemsi bir renkte. Be-on dakika kral-ary seyrettikten sonra solum
daki kiiye soruyorum: "Kilit talarnz hep krmz harla m sva
nr?" nk ayn renk, kemerin altnda akp giden nehrin stndeki
o gzel Eski Kprnn kilit tanda da grlyor.
Esmer alnndan terini silen adam -adam diyorum lafn gelii byle
baladk bir kere cevaplyor: "ok Eskilerde kilit talar hep kan ve
kemikle kark bir harla rlrd. nsan kemii, insan kan. Kan ba
olmazsa kemer salam duramaz. Artk hayvan kan kullanyoruz.
Genellikle byle konuuyor, akszl ama ihtiyatl, ironik, san
ki her eyi bir yabanc gzyle grp yargladmn farkndaym
asna: Bylesine yaltlm bir rk ve bylesine yksek bir mevki iin
eine az rastlanr bir uyanklk bu. O, bu lkenin en gl adamla
rndan biri; mevkiinin uygun tarihsel karln tam bilemiyorum,
vezir, babakan ya da anslye; Karhide dilindeki karl Kral'n
Kula anlamna geliyor. Bir Beylik Lordu ve Kraliyet Lordlarndan,
byk ileri yrten bir adam. Ad Therem Harth rem ir Estraven.
18

Kral duvarclk iini bitirmi gibi gzkyor, ben de rahat bir so

luk alyorum; ama payandalardan olumu rmcek a zerinde ke
merin teki tarafna geip kilit tann, ne de olsa iki yz var di
er yznde almaya balyor. Karhide'de sabrszlk ie yaramaz.
Yo, arkanl deiller kesinlikle; ama inat, sebatkr insanlar, ke
merlerin ularn atmay asla yarm brakmazlar. Sess Seti'nde top
lanm ynlar Kral' ibanda grmekten memnunlar ama ben sk
lyorum ve terliyorum. K'ta daha nce hi terlememitim; bir daha
da terlemeyeceim; ama bu olayn tadn yeterince karamyorum.
Ben Buz a'na uygun olarak giyindim, gne na gre deil,
zerimde kat kat giysiler var; kuma, yapay dokuma, krk, deri, so
ua kar hazrlanm bu kaln zrh iinde imdi bir turp yapra gi
bi buru buru oldum. Dikkatimi baka yne ekmek iin platformun
etrafnda toplanan kalabal ve geit alayndakileri, gne nda
hareketsiz ve parlak duran beylik ve kabile sancaklarn seyrediyor
ve Estraven'e her birinin ne olduunu soruyorum. Hepsini biliyor;
oysa yzlerce var, bazlar uzak beyliklerden, ocaklardan Pering Fr
tna Snr ve Kerm Diyar'nn kk kabilelerinden gelme.
"Ben de Kerm Diyar'ndanm" diyor bilgisine hayranlm belir
tince. "Hem beylikleri tanmak benim iim zaten. Karhide onlardr.
Bu lkeyi ynetmek aslnda lordlar ynetmek demektir. Bunun ya
pld yok ya. u deyii duymu muydunuz? " Karhide bir millet deil
bir aile kavgasdr!' " Duymamtm, bunu Estraven'in uydurduundan
kukulanyorum; onun damgas var bu szde.
Bu srada kiorremi'nin, Estraven'in bakanlk ettii st meclisin, bir
baka yesi kalabal yarp ona yaklayor ve konumaya balyor.
Bu adam Kral'n kuzeni Pemmer Harge rem ir Tibe. Estraven ile ko
nuurken sesi ok alak, duruu hafife umursamaz, glmseyii yap
mack. Gnete kalm bir buz gibi terleyen Estraven, buz gibi kas
kat ve souk duruyor ve Tibenin fsltsna yksek sesle, gsterme
lik kibarl ile tekinin bir aptal gibi durmasna yol aan bir tonda
yant veriyor. Kral'n uzakta didinmesini seyrederken onlar dinliyo
rum ama Tibe ile Estraven arasndaki husumetten baka bir ey an
layamyorum. Her neyse beni ilgilendirmiyor zaten, ben yalnzca
bir milleti miad dolmu bir tarzda yneten, yirmi milyon insann
19

kaderlerine hkmeden bu kiilerin davranlar ile ilgileniyorum.

Ekumen'de iktidar artk yle ince ve karmak bir hal ald ki ancak
ayn derecede ince bir akl ileyiini grebilir; buradaysa hl snr
l, hl grnrde. Szgelimi Estraven'in gc karakterinin bir uzan
ts gibi hissediliyor, tek bir bo hareketi yok, azndan kan her s
z dinletiyor. Bunu biliyor ve bu bilgi ona ou insann sahip oldu
undan fazla bir gereklik, bir varlk katl, insani bir ihtiam, ger
ek bir mevcudiyet salyor. Hibir ey baar kadar baar salaya
maz. Estraven'e gvenmiyorum, neyi neden yapt asla belli deil;
ondan holanmyorum; yine de gnein scakln hissedip karlk
verdiim gibi, onun otoritesini de hissediyor ve karlk veriyorum.
Tam bunu dnrken, bu dnyann gnei yeniden toplanan
bulutlarn ardna ekiliyor ve gkyzn karartan, aadaki kalaba
l srlsklam eden bir yamur serpitirmeye balyor. Kral aa
inerken k son bir kez daha parlyor, beyazlar iindeki Kral ve b
yk kemer, frtnann karartt gn altnda grkemli ve canl be
liriyorlar. Bulutlar toplanyor, souk bir rzgr Liman ve Saray Cad
desi'ni fryor, nehir bulanyor, aalar sallanyor. Geit alay bit
ti. Yarm saat sonrasnda kar yamaya balyor.
Kral'n arabas Liman ve Saray Caddesinden uzaklarken ve ka
labalk da hafif bir dalgayla yuvarlanan akl talar gibi dalrken
Estraven gene bana dnp sordu: "Bu akam bana yemee gelir mi
siniz, Bay Ai?" Memnuniyetten ok aknlk duyarak kabul ettim.
Estraven son alt-yedi aydr benim iin ok ey yapmt; ama evine
davet edilmek gibi kiisel bir yaknl ne bekliyor ne de istiyordum.
Harge rem ir Tibe hl yaknmzdayd, konumamza kulak misafi
ri oluyordu ve bana kalrsa niyeti de buydu. Bu efemine entrikaclk
tan rahatsz olup krsden aa indim, kalabaln arasna kartm,
daha dorusu byle yapmaya altm. Gethen normundan ok faz
la uzun deilim ama farkllk kalabalk iinde iyice belirginleiyor.
"te o, bakn, Eli orada " Elbette bu da iimin bir parasyd; ama za
man getike kolaylamak yerine zorlaan bir parasyd kalabalk
iinde bilinmemeyi, aynl gitgide daha ok arar oluyordum. Her
kes gibi olmak iin yanp tutuuyordum.
malathaneler Sokanda birka blok kadar gittikten sonra kald

m yere yneldim ve kalabaln azald yerde, birden Tibe'yi ya

nmda yrr buldum.
"Kusursuz bir tren" dedi Kral'n kuzeni bana glmseyerek. Ya
l bir adam olmamasna ramen derin yumuak krklarla dolu y
znde bir an uzun, temiz, sar diler grnp kayboldu.
"Yeni Limann al iin ok iyi bir balang" dedim.
"Gerekten yle." Gene diler.
"Kilit ta treni ok etkileyici."
"Gerekten yle. Bu tren ok Eskilerden kalmadr. Ama, Lord
Estraven size anlatmtr hi kuku yok."
"Lord Estraven ok nazik."
Havadan sudan konumaya alyordum ama Tibe'ye syledi
im her eyin ift anlam varm gibi grnyordu.
"Evet, gerekten de yledir" dedi Tibe. "Lord Estraven yabanc
lara gsterdii nezaketiyle mehurdur." Gene glmsedi ve her bir
diinde bir anlam, iki, , bir sr, otuz iki anlam var gibi geldi.
"Pek az yabanc benim kadar yabancdr, Lord Tibe. Nezaketi
iin kran borluyum ona."
"yle, yle! kran duygusu soylu, az bulunur bir duygudur, a
irler vgler dzer buna. Her eyden nce de burada, Erhenrang'da
az bulunan bir duygudur nk hi pratik deildir. Zor bir zamanda
yayoruz, kran olmayan bir zamanda. Hibir ey dedelerimizin
zamanndaki gibi deil, ne dersiniz!"
"Bilemiyorum, efendim, fakat ayn szleri baka dnyalarda da
iittim."
Tibe deliliime hkmedercesine bir sre beni szd. Sonra uzun,
sar dilerini gsterdi gene. "Ya, evet! yle! Baka bir gezegenden gel
diinizi unutup duruyorum. Ama, elbette siz asla unutmuyorsunuz
bunu. Oysa unutabilseniz Erhenrang'da hayat sizin iin ok daha ra
hat ve kolay olurdu, deil mi? Yaa, yle! Arabam urada, yolun kena
rnda bekliyor. Sizi adanza brakmak isterdim ama bu onurdan mah
rum kalacam, zira hemen Kral'n Sarayna yetimem gerekiyor. Ne
derler, yoksul akrabalar ge kalmamal deil mi? Ya, yle" dedi Kral'n
kuzeni, kk, siyah elektrikli arabasna binerken, omzunun zerin
den krklarla rl bir peenin rtt gzlerle bana bakp srtarak.
21

Adamdaki evime* yryerek gittim. n bahede, kn son ka

rnn erimekte olduu ve topran on feet zerinde k-kaplarnn
bir dahaki gze, karlar balayana kadar kapatlm olduu grlyor
du. Binann kenarnda, amur, buz ve hzla bitmi otlar iinde gen
bir ift durmu konuuyorlard. El ele tutumulard. Kemmer'in ilk
evresindeydiler. Elleri birlemi, gzleri birbirine evrili, iri, yumu
ak kar taneleri evrelerinde dans ederken amurlu buzda yalnayak
duruyorlard. K'ta ilkyaz.
Akam yemeimi adamda yedim ve Remmy Kulesi'nin gonglar
Drdnc Saat'i vururken gece yemei iin Saray'a vardm. Karhide
liler gnde drt n yemek yerler: Kahvalt, le yemei, akam
yemei, gece yemei. Bunlar arasnda da bol bol attrrlar. K'ta eti
yenen byk hayvanlar ve st, tereya, peynir gibi memeli rnle
ri yok: Yksek proteinli, yksek karbonhidratl yiyecekler sadece e
itli yumurtalar, balklar, kabuklu yemiler ve Hain tr tahllar.
Zorlu bir iklim iin dk bir diyet, bu yzden sk sk yakt almak
gerekiyor. Ben de neredeyse dakikada bir yemeye almtm. Ancak
o yln sonlarnda Gethenlilerin sadece srekli tknma deil sresiz
a kalabilme tekniini de mkemmelletirmi olduklarn rendim.
Kar hl yayordu, hafif bir ilkyaz tipisiydi ve yeni sona eren
Thaw'n bitmek bilmez yamurlarndan daha iyiydi. Kar yann
sessiz ve soluk karanlnda yolumu yalnzca bir kez kaybederek Sa
ray' ve Saray'n iinde gideceim yn bulabildim. Erhenrang Sa
ray', saraylar, kuleler, baheler, asma baheler, manastrlar, st ka
pal kprler, st ak tneller, korular ve mahzenlerle dolu, yz
yllar sren devasa bir paranoyann rn duvarlarla evrili bir ie
hir. Hepsinin stnde, Kral'dan baka kimsenin yaamad, Kraliyet
Evi'nin ustaca rlm rktc, krmz duvarlar yer alyor. Kral d
nda herkes; hizmetiler, grevliler, lordlar, bakanlar, parlamenter
ler, muhafzlar, duvarlarn iindeki bir baka sarayda, kulede, kla
da, evde yatp kalkyor. Estraven'in Kral'n gzdesi olduunu belir* Karhosh, ada, Karhide'nin kentsel nfusunun byk ksmnn barndrd apartman-
yatakhane binalara verilen addr. Adalarda 20 ila 200 arasnda zel oda bulunur; yemek
ler topluca yenir; bazlar otel gibi, bazlar kooperatif komnler gibi, bazlaryla ikisinin
karm bir ekilde iletilir. Karhide'nin temel Ocak kurumunun kentsel uyarlandr;
ancak Ocak'n soyizgisel ve yerel dzenliliinden yoksundur.

22

ten evi Keli Krmz Konut'tu. Buras 440 yl nce III. Emran'n g
zellii hl dillerde dolaan ve i Hizip'in adamlar tarafndan ka
rlp sakatlanarak akln yitiren kemmeringi Harmes iin ina ettiril
miti. III. Emran bu olaydan krk yl sonra ldnde hl talihsiz l
kesinden intikam almaya alyordu. Kadersiz Emran. Bu trajedi o
kadar eskiydi ki deheti artk silinmi, evin talarna ve glgelerine
sinmi bir sadakatsizlik ve melankoli havas kalmt sadece. Bahe
kk ve duvarlarla evriliydi: Serem aalar kayalkl bir havuzun
zerine doru eilmilerdi. Evin pencerelerinden kan solgun kta
aalarn ipliksi beyaz sporlaryla kar tanelerinin birlikte karanlk su
yun zerine usul usul dtklerini grdm. Estraven o soukta palto
ve apka giymemi, beni bekliyor; gecenin iinde durmakszn den
kar tanelerini ve tohumlar seyrediyordu. Beni sessizce selamlad ve
eve ald. Baka konuk yoktu.
Bu garibime gitti; fakat hemen masaya oturduk ve yemekte de i
konuulmaz. stelik merakm yemee ynelmiti. Yemek harikayd,
sanatn yrekten takdir ettiim bir ann bambaka bir lezzet ka
zandrd sradan ekmekelmalar bile. Yemekten sonra atein yan
na gidip scak bira itik. En gerekli sofra gerelerinden birinin, yu
dumlar arasnda ikinizin zerinde oluan buzlar krmaya yarayan
bir buzkrc olduu bir dnyada, scak bira imek hounuza gidiyor.
Estraven masada dosta sohbet etmiti, imdiyse karmda sessiz
sessiz oturuyordu. ki yldan beri K'ta olmama karn hl bu geze
genin insanlarn onlarn gznden gremiyordum. Bunu denedim
ama abalarm, bir Gethenliyi nce bir erkek sonra da kadn olarak
grmeye alp onlar kendi doalar asndan sama ama bizler
iin vazgeilmez olan bu kategorilere sokmaya zorlamaktan teye
gidemedi. Duman tten ekimtrak biram yudumlarken de Estra
ven'in yemek masasndaki performansnn kadnca, tamamen cazibe
ve nezaketten ibaret ve tzden yoksun, aldatc ve yanltc olduu
nu dndm. Yoksa benim houma gitmeyen, gvensizliimi bes
leyen bu yumuak, kvrak diilii miydi? nk onu, atein aydnlat
t karanlkta karmda duran bu karanlk, mstehzi, gl varl,
bir kadn olarak dnmek imknszd; ama onu erkek olarak dn
dmde de bir sahtelik seziyordum: Bu sahtelik onda myd yoksa
23

benim ona kar davranmda m? Sesi yumuak ve etkiliydi ama de

rin deildi, bir erkek sesi deildi ama bir kadn sesi de deildi. Fakat
ne diyordu?
"Balayn" diyordu. "Sizi evime davet etme zevkini imdiye ka
dar erteledim; ama hi olmazsa beni memnun eden bir ey var ki ar
tk aramzda herhangi bir vesayet meselesi kalmad."
Buna aakaldm. imdiye kadar sarayda vasim durumundayd.
Yarn Kral'la benim iin ayarlad grmenin beni onunla eit d
zeye kardn m sylemek istiyordu? "Sizi anlayabildiimi sanm
yorum" dedim.
Bunun zerine sustu, belli ki armt da. "Anlyorsunuz" dedi
sonunda, "burada olduunuza gre... anlamsnzdr ki artk Kral
nezdinde sizin adnza hareket etmiyorum."
Kendisi iin deil fakat benim adma utanrm gibi konuuyor
du. Belli ki beni davet etmesi ve benim de bu daveti kabul etmemin
gzmden kaan bir anlam vard. Ama ben davranta gaf yapm
tm, o ise ahlakta. lk aklma gelen ona gvenmemekte hakl ktm
oldu. Sadece becerikli ve gl deil, ayn zamanda inanszd da.
Erhenrang'da geirdiim btn bu aylar boyunca beni dinleyen, so
rularma cevap veren, fizik yapmn ve gemimin yabanc olduunu
dorulamak iin doktorlar ve mhendisleri gnderen, beni gerekli
kiilerle tantran ve ilk ylmda iinde bulunduum merak uyand
ran bir canavar statsnden imdiki, Kral tarafndan kabul edilmek
zere olan gizemli Eli dzeyine adm adm ykselten o olmutu.
imdiyse, beni bu tehlikeli konuma ykselttikten sonra apanszn ve
soukkanllkla desteini ektiini ilan ediyordu.
"Size gvenmemi saladnz..."
"Hatalydm."
"Yani, Kral'la bu grmeyi ayarlayp da grevim hakknda olum
lu gr bildirmediinizi mi sylyorsunuz..." "Sz verdiiniz halde"
diyecektim ki sustum.
"Yapamam."
ok kzmtm; ama onda ne fke ne de pimanlk gryordum.
"Syler misiniz, neden?"
Bir sre sustuktan sonra "Evet" dedi ve tekrar durdu. Bu sessizlik

srasnda beceriksiz ve savunmasz bir yabancnn, stelik de bu kral

lktaki iktidarn temellerini ve ynetimin ileyiini anlayamyorsa ve
muhtemelen hibir zaman anlayamayacaksa, o kralln babakann
dan gereke istemeye hakk olmadn dndm. Anlalan bu bir
ifgretor -prestij, yz, yer, gurur- ilikisi meselesiydi. Karhide'nin ve
Gethen'in tm medeniyetlerinin o tercme edilemez ve son derece
nemli toplumsal otorite ilkesiyle ilgiliydi. Ve eer byleyse ben
anlayamazdm onu.
"Kral'n bugn trende bana ne dediini iittiniz mi?"
"Hayr."
Estraven ocaa doru eildi, kzlerin zerinden bira srahisini
ald ve marapam doldurdu. Baka bir ey demedi, ben de bastrdm:
"Kral size benim duyabileceim bir ey sylemedi."
"Benim de" dedi.
Nihayet baka bir iareti daha gzden kardm anladm. Efe
mine kurnazlna iimden lanet okuyarak sordum: "Yani, Lord Es
traven, Kral'n gznden dtnz m anlatmaya alyorsu
nuz?"
Sanrm kzmaya balamt ama hi belli etmedi; sadece, "Hibir
ey anlatmaya almyorum, Bay Ai" dedi.
"Tanrm, keke alsaydnz."
Tuhaf tuhaf bakt bana. "Pekl, yleyse u ekilde koyalm. Sa
rayda, sizin deyiminizle Kral iin gzde olan ve burada bulunman
z ve grevinizi iyi karlamayan baz kiiler var."
Ve sen de onlara katlmaya, kelleni kurtarmak iin beni satmaya
can atyorsun diye dndm; ama bunu sylemenin gerei yoktu.
Estraven bir saray nedimi, bir politikac, bense ona gvendiim iin
bir aptaldm. Biseksel bir toplumda bile politikaclar ou kez ek
siksiz insanlar deillerdir. Beni yemee davet etmesi de ihanet etmi
olmasn, kendisinin bana yaparkenki rahatlyla kabul edeceime
inanm olduunu gsteriyordu. Belli ki grn kurtarmak drst
lkten daha nemliydi. Ben de buna gre bir eyler sylemeye a
ltm: "Bana gsterdiiniz nezaket banza dert at iin ok z
gnm. Ate kmrleri. Bir ahlaki stnlk hissi tattm ama bu ok
uzun srmedi; ne yapaca hi belli olmuyordu.
25

Arkasna yasland, alevlerin dizlerine ve gm marapay

tutan biimli, gl, kk ellerine dt; ama yz karanlktayd:
Sk ve ksa salarnn, kaln ve atk kalarnn ve kederli, dz ifade
sinin hep karanlkta brakt yz. Bir kedinin yz okunabilir mi,
bir aybalnn, bir susamurunun? Kimi Gethenlileri bu hayvanlara
benzetiyordum, konutuunuzda ifadeleri deimeyen koyu, parlak
gzleri vard.
"Bama dert atm" diye yantlad, "sizinle ilgisi olmayan bir ey
lemle, Bay Ai. Biliyorsunuz, Karilide ile Orgoreyn arasnda, Sassinoth
yaknndaki Kuzey elale blgesinde bir snr eridiyle ilgili bir anla
mazlk var. Argaven'in bykbabas, Sinoth Vadisi zerinde hak iddia
etmi, Commensallar da bunu kabul etmemilerdi. Bir buluttan bu ka
dar ok kar, hem de gitgide artyor. Bir sredir vadide yaayan baz
Karhideli iftilerin eski snrn dousuna ekilmelerine yardm edi
yordum. Vadi birka bin yldr orada yaayan Orgota'ya braklrsa
mesele kendiliinden zlr diye dnmtm. Yllar nce Kuzey
elalesi daresinde bulundum ve bu iftilerin bazlarn tanyorum.
Onlarn atmalarda ldrlmesi ya da Orgoreyn'deki Gnll ift
liklere gnderilmeleri houma gitmez. Anlamazlk konusunu neden
ortadan kaldrmayalm ki?.. Fakat, yurtseverce bir dnce deil bu.
Korkaka bir dnce ve bizzat Kral'n ifgretor'una dokunuyor."
Alayl konumalar ve Orgoreyn'le olan bir snr anlamazlnn
girdisi kts beni hi ilgilendirmiyordu. Aramzdaki soruna dn
dm. Gvensem de gvenmesem de, ondan yararlanabilirdim. "Buna
zldm" dedim, "ama birka iftinin meselesi Kral'la yapacam ii
bozmamal gibi geliyor bana. Birka millik snrdan daha fazla ey
sz konusu."
"Evet. ok daha fazla. Ama, belki bir snrndan tekine yz k-
yl genilikteki Ekumen bir sre bize sabr gsterebilir."
"Ekumen'in yerleikleri ok sabrl insanlardr, efendim. Karhi
de'nin ve Gethen'in geri kalannn insanln geri kalan ksmna ka
tlp katlmama konusunu dnmeleri ve karara varmalar iin yz
yl da, be yz yl da bekleyebilirler; ben sadece kiisel umutlardan
sz ediyorum. Ve kiisel d krklndan. Sizin desteinizi kazan
dm dnmtm."

"Ben de. Neyse. Buzullar bir gecede donmadlar..." Klie azn

dan dklverdi; ama akl baka yerdeydi. Dalmt. Beni de iktidar
oyunundaki dier piyonlarla birlikte oradan oraya srmesini canlan
drdm gzlerimin nnde. "lkeme" dedi, "garip bir zamanda gel
diniz. Bir eyler deiiyor; bir dnm noktasndan geiyoruz. Hayr,
bu yolda ok fazla ilerlemedik daha. Sizin burada bulunmanzn, g
revinizin yanl yolda gitmemizi nleyebileceini, bize tmyle ye
ni bir seim salayacan dnmtm. Ama doru zamanda do
ru yerde. ansa ok bal, Bay Ai."
Genellemelerinden sabrszlanp lafa girdim. "Doru zamann bu
olmadn ima ediyorsunuz. Kral'la grmemi ertelememi mi t
lyorsunuz?"
Yaptm gaf Karhide dilinde kulaa daha da beter geliyordu;
ama Estraven ne glmsedi ne de irkildi. "Korkarm bu ayrcalk
Krala mahsus" dedi sakin bir ekilde.
"Ah, Tanrm, evet. Bunu kastetmemitim." Bir an bam ellerimin
arasna aldm. Dnya'nn ak, serbest toplumunda yetitiim iin
Karhidelilerin o kadar deer verdii edilginlii ve protokol mesele
lerini bir trl kavrayamyordum. Bir kraln ne olduunu biliyor
dum. Dnya tarihi onlarla doluydu ama ayrcalklara ilikin hibir
deneysel duyum gelimemiti; diplomatik incelikten yoksundum.
Marapama sarldm, scak, kocaman bir yudum aldm. "Pekl, o
halde Krala size gvenebildiimde sylemeye niyetlendiimden da
ha az ey syleyeceim."
"yi."
"Neden iyi?" diye sordum.
"Bakn, Bay Ai. Siz deli deilsiniz. Ben de deilim. Ama hibiri
miz kral da deiliz... Sanrm Argaven'e akla yakn bir ekilde bura
daki grevinizin Gethen ile Ekumen arasnda bir ittifak kurulmas
n salamak olduunu sylemeyi planlyorsunuz. Mantksal olarak o
da oktan biliyor bunu; nk, sizin de bildiiniz gibi ben anlattm
ona. Sizi destekledim. lgisini uyandrmaya altm. Yanl yapl
mt, yanl zamanlanmt. Kendimle fazla ilgilendiimden onun
bir kral olduunu, olaylar aklla deil ama bir kral gibi grdn
unuttum. Ona sylediklerim iktidarnn tehdit edildii, krallnn
27

uzayda bir toz zerresinden baka bir ey olmad, hkmranlnn

yz dnyay yneten insanlarn yannda bir akadan teye gemedi
i anlamna geldi sadece."
"Ama Ekumen ynetmez, koordine eder. Onun gc ye devlet
lerin ve dnyalarn gcnden ibarettir. Ekumen'le ittifak kurduun
da Karhide kesinlikle daha az tehdit altnda ve imdiye kadar oldu
undan ok daha nemli olacak."
Estraven bir sre cevap vermedi. Alevleri, omuzlarndan sarkan
parlak gm makam zincirinde ve marapasnda yansyan titrek ate
e bakarak durdu. Bizi evreleyen eski bina sessizdi. Yemei getiren
bir hizmeti vard ama klelik veya kiisel ba gibi kurumlar olma
yan Karhideliler insanlar deil hizmeti kiraladklarndan btn hiz
metliler, oktan evlerine gitmilerdi. Estraven gibi bir adamn bir
yerlerde muhafzlar olmas gerekirdi, zira suikast Karhide'de canl
bir kurumdur; yine de hibir muhafz grmemi ve duymamtm.
Yalnzdk.
Yalnzdm, karanlk bir sarayn duvarlar arasnda, karn deitir
dii garip bir ehirde, yabanc bir dnyann Buzul ann ortasn
da bir yabancyla yalnz bamaydm.
O akam, hatta Ka geldiimden beri sylediim her ey birden
bana aptalca ve inanlmaz grnd. Bu adamn ya da tekilerin te
ki dnyalar, teki rklar, d uzayn bir yerlerindeki iyi niyetli bir y
netim hakknda anlattm masallara inanmalarn nasl umabilirdim?
Batan aa samayd. Karhide'ye tuhaf bir gemiyle gelmitim ve
Gethenlilerden fizik olarak baz ynlerden farklydm; bunlarn
aklanmas gerekiyordu. Ama benim aklamalarm akla smaz ey
lerdi. O an ben bile inanmadm.
"Ben size inanyorum" dedi benimle birlikte yalnz olan yabanc;
ve kendime ylesine gl bir ekilde yabanclamtm ki ona a
kn akn bakakaldm. "Korkarm Argaven de size inanyor. Ama si
ze gvenmiyor. Ksmen artk bana da gvenmedii iin. Hatalar i
ledim, dikkatsizce davrandm. Artk sizin bana gvenmenizi de iste
yemem, sizi de zor duruma drdm. Bir kraln ne demek olduu
nu unuttum, bir kraln kendi gznde Karhide demek olduunu
unuttum, yurtseverliin ne olduunu ve onun en mkemmel yurtse
28

ver olmas gerektiini unuttum. Size unu soraym, Bay Ai: Kendi
deneyiminizle biliyor musunuz yurtseverliin ne olduunu?"
"Hayr" dedim bu youn kiiliin kendini birden bana evirmi
olmasnn etkisiyle sarslarak. "Bilmiyorum herhalde. Eer yurtsever
lik derken bir insann yurdunu kastetmiyorsanz. Bunu bilirim."
"Hayr, yurtseverlik derken sevgiyi kastetmiyorum. Korkuyu kas
tediyorum. Bakasna duyulan korkuyu. Bunun ifadeleri de iirsel de
il siyasaldr: Nefret, rekabet, saldrganlk, iimizde byyor bu
korku. Yl be yl byyor. Yolumuzda fazla ilerledik. Ve, siz ki mil
let denen eyi yzyllar nce am bir dnyadan geldiniz, siz ki ne
den sz ettiimi anlamakta bile glk ekiyorsunuz, siz ki bize ye
ni yolu gsterdiniz." Kesti. Bir sre sonra denetimini yeniden kaza
narak sakin ve nazike devam etti: "Korku yznden sizin davanz
u anda Kral nezdinde desteklemeyi reddediyorum. Ama kendi ad
ma korkmuyorum, Bay Ai. Yurtseverce hareket etmiyorum ben. Ne
de olsa Gethen'de baka milletler de var."
Nereye varmak istedii konusunda hibir fikrim yoktu ama kas
teder grnd eyi kastetmediinden emindim. Bu kasvetli, souk
ehirde karlatm btn karanlk, anlalmaz, gizemli ruhlar iin
de en karanlk olanyd o. Onun labirent oyununa katlmayacaktm.
Karlk vermedim. Biraz durduktan sonra daha bir ihtiyatla szn
srdrd: "Anladm kadaryla sizin Ekumen kendini tmyle in
sanln genel karna adam. imdi, szgelimi Orgota'nn yerel
karlar genel kara tabi klma konusunda deneyimi var. Karhide'nin
ise hemen hemen hi yok. Ve, Orgoreyn Commensallar zeki olma
salar da aklen salkl adamlar. Karhide Kral ise sadece deli deil,
stelik aptal da."
Estraven'in hibir sadakati yoktu belli ki. Belli belirsiz bir tiksin
tiyle yantladm. "Bu durumda ona hizmet etmek g olmal."
"Krala hizmet ettiimden emin deilim" dedi Kral'n babakan.
"Ya da byle bir niyetim olduundan. Kimsenin hizmetisi deilim.
nsan kendi glgesini tamal..."
Remni Kulesinin gonglar Altnc Saati, geceyarsn vuruyordu
ve kalkmak iin bunu bahane ettim. kta paltomu giyerken sz
n srdrd: "imdilik ansm kaybettim; nk Erhenrang'dan ay
29

rlacaksnz sanrm" -neden yle sanyordu ki?- "fakat, bir gn size

tekrar soru sorabileceime inanyorum. Bilmek istediim ok ey
var. zellikle de zihin-konumanz hakknda; bunu bana aklama
ya pek girimediniz."
Merak tamamen iten gibiydi, iktidar sahiplerinin yzszl
vard onda. Bana yardm vaatleri de iten grnmt. Evet dedim,
tabii ki, ne zaman isterse; ve gece byle sonra erdi. Gethen'in byk,
koyu krmz aynn nda ince karla kapl bahe boyunca geirdi
beni. ktmzda rperdim, s sfrn ok altndayd ve o da kibar
bir aknlkla sordu: "dnz m?" Elbette ona gre lk bir bahar
gecesiydi.
Yorgun ve bitkindim. "Bu dnyaya geldiimden beri yorum"
dedim.
"Bu dnyaya ne diyorsunuz kendi dilinizde?"
"Gethen."
"Kendiniz bir ad vermediniz mi?"
"Evet, ilk aratrmaclar vermilerdi, K diyorlard.
Duvarla evrili bahenin kapsnda durduk. Darda, Saray'n du
var ve atlar ara sra eitli ykseklikteki pencerelerin altns parl
tlaryla aydnlanan karl karmaa iinde kapkara seilebiliyordu.
Dar kemerin altnda durup bu kilit tann da kan ve kemikle rlp
rlmediini dnerek yukarya baktm. Estraven benden ayrlp
geri dnd; karlama ve uurlamalar uzatma huyu yoktu. izmele
rim ayn aydnlatt ince karda gcrdayarak Saray'n sessiz bahele
ri ve dehlizleri boyunca yrdm ve ehrin derin sokaklarndan ge
erek eve dndm. mtm, gvensizdim, ihanet duygusu, yal
nzlk ve korku kaplamt iimi.

2
Tipinin indeki Yer

Erhenrang Tarihiler Heyetinin arivlerindeki Kuzey Karhide "ocak-masallar"

ses band koleksiyonundan, anlatc bilinmiyor, VIII. Argaven devrinde kayde
dilmi.

ki yzyl kadar evvel, Pering Frtna Snrndaki Shath Oca

'nda, birbirine kemmer sz kesmi iki erkek karde yaard.
O zamanlar da, imdi olduu gibi, ebeveyni ayn olan erkek karde
lerin, ancak ilerinden biri hamile kalana kadar kemmer etmelerine
izin veriliyordu. Birinden biri doum yapt m artk ayrlmalar gere
kiyordu. Yani mr boyu szlenmelerine asla izin verilmezdi. Ama
onlar bu yasaa uymad. Bebek rahme dtnde Shath Beyi szle
rini bozmalarn ve bir daha kemmer iin biraraya gelmemelerini bu31

yurdu onlara. Bu buyruu duyunca, ilerinden biri, ocua hamile

kalan, kendini kaybetti, kimse onu teselli edemedi, yattramad ve
zehir ierek canna kyd. te o zaman Ocak halk teki kardee kar
galeyana geldi. ntiharn suunu ona ykleyerek onu Ocaktan ve
Beylikten srgn ettiler. Kendi lordu tarafndan srgn edildii ve
yks her yere kendisinden nce vard iin hibir yere kabul
edilmedi, her gittii yerde gn misafir edilip sonra bir kanun ka
a olarak kap dar edildi. Bylece, dolamadk yer brakmad ve
kendi yurdunda artk ona yer olmadn, suunun asla balanma
yacan anlad.* Genti, grm geirmi deildi, bunun byle ola
can aklna getirmemiti. Ama, her eyin gerekten de byle oldu
unu grnce Shath diyarna geri dnd ve D Ocak'n kapsnda
bir srgn olarak durdu. Ocaktalarna unlar syledi: "insanlar ara
snda yerim yok. Kimse beni grmyor. Konuuyorum ama duymu
yorlar. Geliyorum ama karlamyorlar. Atein yannda benim iin
bir yer, sofrada benim iin bir tabak, uzanp yatacam bir dek
yok. Ama hl bir adm var. Benim adm Getheren. Bu ad Ocak ze
rine bir lanet olarak brakyorum ve yannda da bu utanc. Benim iin
saklayn bunu. Artk adm olmakszn lmm aramaya gideceim."
Bunun zerine ocakllardan bazlar onu ldrmek isteyerek, hayk
rlarla, hiddetle zerine saldrdlar. nk, bir aile iin cinayet bile
intihar kadar kara leke deildir. Kat ve kuzeye, Buza doru gitti,
peine taklanlar atlatt. Peine taklanlar aresiz Shath'a geri dn
dler. Ama Getheren yoluna devam etti ve iki gnlk bir yolculuk
tan sonra Pering Buzuna vard.**
ki gn iki gece Buz zerinde kuzeye yrd. Ne yiyecei vard
yannda, ne de paltosundan baka bir koruna. Buz zerinde tek bir
ot bitmez, tek bir hayvan gezinmez. Aylardan Susmi idi ve ilk b
yk karlar gn ve gece boyu dmeye balamt. Tipinin ortasnda
tek bana yrd. kinci gn gitgide zayf dtn anlad. kinci
gece yere uzanp kald, biraz olsun uyumas gerekiyordu. nc
sabah uyandnda ellerinin donmu olduunu grd, ellerini kulla* Ensesti denetleyen yasay inemesi kardeinin intiharna yol at iin ar bir su ola
rak grlecekti. (G.A.)
** Pering Buzu Karhide'nin en kuzeyini kaplayan buzul tabakasdr ve kn Guthen Kr
fezi donduunda Orgoreyn'in Gobrin Buzu ile birleir.

32

nacak hali olmadndan pabularnn balarn zp ayaklarna ba

kamamt; ama yine de onlarn da donmu olduunu anlad. Dizle
ri ve dirsekleri zerinde srnmeye balad. Byle yapmas iin bir
neden yoktu oysa; nk Buzun orasnda veya burasnda lmesi hi
bir eyi deitirmezdi; ama kuzeye gitmek zorundaym gibi bir his
vard iinde.
Uzun bir sre sonra kar stne dmez, yel etrafnda esmez ol
du. Gne at. Srnrken ileriyi gremiyordu, nk balnn
krk gzlerinin stne dyordu. Artk bacaklarnda, kollarnda
ve yznde me hissetmez olduundan buzun onu hissizletirdi
ini dnd. Ama hl hareket edebiliyordu. Buzulun zerinde uza
np giden kar, buzun stnde bitmi bir ok gibi tuhaf grnd ona.
imen gibi arl altnda eziliyor, geip gittiinde eski eklini al
yordu. Srnmeyi brakt, etrafn grmek iin baln arkaya ite
rek yere meldi. Gznn grebildiince beyaz ve parlak kar i
menleri uzanyordu her yannda. Beyaz yapraklara brnm beyaz
aalardan korular vard. Gne parlyordu, rzgr esmiyordu ve her
ey beyazd.
Getheren eldivenlerini kard ve ellerine bakt. Kar gibi beyaz
dlar. Ama donmu deillerdi artk, parmaklarn kullanabiliyordu ve
ayaklar zerinde dikilebildi. Ac hissetmiyordu, souk ve alk da.
Buz zerinde, kuzey ynnde, Beylik Kulesi gibi beyaz bir kule
grd. Uzaktaki bu yerden biri km ona doru geliyordu. Biraz
sonra Getheren bu kiinin plak olduunu grd, derisi batan aa
beyazd, salar da beyazd. Yaklat, konuabilecek kadar yakn
na geldi. Getheren sordu: "Kimsin?"
Beyaz adam yantlad: "Ben senin kardein ve kemmeringin Ho
de'yim."
Hode kendini ldren kardeinin adyd. Ve Getheren bu beyaz
adamn bedeninin ve yznn kardeine ait olduunu grd. Ama
gbeinde dirim belirtisi yoktu artk, sesiyse buzun trdamas gibi
geliyordu.
Getheren sordu: "Buras neresi?"
Hode yantlad: "Buras tipinin iindeki yer. Biz, kendi canna k
yanlar burada kalrz. Burada sen ve ben szmz tutacaz."
33

Getheren korkmutu ve dedi ki: "Ben burada kalmayacam. Eer

benimle Ocamzdan ayrlp gney toprana gelmi olsaydn bir
likte kalabilir ve hi kimse yasay inediimizi bilmeden mr bo
yu szmz tutabilirdik. Ama sen szn tutmadn, hayatnla bir
likte frlatp attn onu. Ve artk adm syleyemezsin."
Doruydu bu. Hode beyaz dudaklarn kprdatt ama kardeinin
adn syleyemiyordu.
Hzla Getheren'in zerine atlp onu tutmak iin ellerini uzatt ve
sol eliyle onu kavrad. Getheren syrlp ondan uzaklat. Gneye
doru kat ve koarken karsna yaan kardan bir beyaz duvarn di
kildiini grd, buraya daldnda tekrar dizleri zerine kt, ko
amyordu ama srnyordu.
Buz zerine ktnn dokuzuncu gn Shath'n kuzeydousun
daki Orhoch Ocann halk, kendi topraklarnda buldular onu.
Kim olduunu, nereden geldiini bilmiyorlard, onu bulduklarnda
alktan lmek zereydi, kardan kr olmu, yz gneten ve buz
dan yanm bir halde srnyordu ve ilk bata konuamad. Yine de
buz kesmi olduundan kesilmesi gereken sol eli dnda kalc bir
yaras yoktu. Bazlar bunun adn iittikleri Shathl Getheren oldu
unu syledi, kimileriyse o olamayacan, Getheren'in gzn ilk ti
pisinde Buza gittiini ve lm olmas gerektiini syledi. Adnn
Getheren olduunu inkr etti. Kendini toplaynca Orloch'dan ve fr
tna snrndan ayrld ve kendine Ennoch adn vererek gneye do
ru gitti.
Ennoch yalanp da Rer ovasnda yaarken kendi memleketinden
birine rastlad ve ona "Shath Beylii ne lemde?" diye sordu. teki
kii Shath'n durumunun kt olduunu syledi. Ne Ocak ta ne de
hasatta bereket vard; hastalk alm yrm, tohumlar ya donmu
ya rmt ve yllardr bu byle srp gidiyordu. Sonra Ennoch
ona, "Ben Shathl Getheren'im" dedi ve Buzun zerinde nereye git
tiini, orada neyle karlatn anlatt. Hikyesinin sonunda dedi
ki: "Shath'dakilere adm ve glgemi geri aldm syle." ok ge
meden Getheren hastaland ve ld. Gezgin onun szlerini Shath'a
ulatrd ve derler ki o gnden sonra beylik yeniden bereket yz
grd, tarlada, evde ve Ocak'ta her ey yolunda gitti.

3
Deli Kral

Ge saate kadar uyudum, kalktktan sonra da sabahn geri kalan

ksmn saray adab zerine aldm notlar ve haleflerim olan
aratrmaclarn Gethen psikolojisi ve detleri zerine gzlemlerini
okuyarak geirdim. Kendimi okuduklarma veremiyordum ama pek
fark etmiyordu zaten; nk bunlar su gibi biliyordum ve srf iim
deki her ey ters gitti deyip duran o sesi susturmak iin okuyordum.
Susturamaynca onunla tartmaya giritim. Estraven olmadan da pe
kl ii gtrebileceimi, hatta belki de daha iyi yrtebileceimi
syleyip duruyordum. Ne de olsa benim iim tek adamlk bir iti.
Yalnzca bir Birinci Gezici vardr. Ekumen'den gelen ilk haber tek
bir sesten aktarlr, bizzat orada olan tek bir adam, bizzat orada ve
tek bana. Drt-Taurus'taki Pellelge gibi ldrlebilir ya da Gao'da
35

art arda Geziciye olduu gibi delilerin yanna tklabilir, ama yi

ne de bu uygulama srer gider nk ie yarar. Hakikati syleyen
tek bir ses donanmalardan ve ordulardan daha byk bir gtr, za
man varsa tabii; bol bol zaman; ama zaman Ekumen'de en bol olan
ey... Fakat sende yok dedi iimdeki ses, yine de susturabildim onu ve
tam bir sknet ve kararllkla, ikinci Saat'te Kral'n huzuruna k
mak zere Saray'a vardm. Kral'n huzuruna kmadan, daha bekle
me odasndayken iimdeki ses kesilmi gitmiti.
Saray muhafzlar ve mihmandarlar beni Kral'n Evinin uzun sa
lonlarndan ve koridorlarndan geirerek kabul salonuna gtrdler.
Mihmandarlardan biri beklememi rica etti ve yksek, penceresiz
odada beni yalnz brakt. Hametmaab ziyaret iin tepeden trna
a hazr, dikilip bekledim. Drdnc yakutumu da satmtm: Ara
trmaclar Gethenlilerin karbon elmaslarna en az Terrallar kadar
deer verdiklerini rapor ettiklerinden K'a cebimi mcevherle dol
durarak gelmitim ve elime geenin te birini dnk geit alay ve
bugnk kabul iin gereken giysilere harcamtm; her ey yepye
niydi, ok ard ve btn Karhide giysileri gibi iyi dikilmiti, beyaz
rme bir gmlek, dize kadar gri pantolon, uzun, cppemsi bir kaf
tan, mavi-yeil deriden hieb, yeni bir kep, hiebin gevek kemeri alt
na uygun ekilde yerletirilmi yeni eldivenler, yeni izmeler... iyi
giyinmi olduumu bilmem sknet ve gven duygumu artryordu.
Sakin ve kararl bir ekilde kendime bakyordum.
Saray'n her yan gibi bu oda da yksek, krmz, eski ve plakt,
esintiler sanki baka odalardan deil de baka yzyllardan geliyor
muasna kfl bir ayaz vard havada. minede alevler parlyordu
ama bir faydas yoktu. Karhide'de ate bedeni deil ruhu stmak iin
yaklr. Karhide'nin mekanik-endstriyel Keif a en az bin yl
ncesine uzanyor ve bu otuz asr boyunca buhar, elektrik ve dier
esaslara dayal mkemmel ve ucuz merkezi stma aygtlar gelitir
miler ama bunlar evlerine kurmuyorlar; belki de bunu yaparlarsa,
scak kafeslerde yaatldktan sonra salverilince donan buzul kular
gibi hava koullarna kar fizyolojik direnlerini yitirebilirler. Ama,
ben tropikal bir ku olduumdan yordum; dars bir tr souk,
ierisi baka bir tr souk, bitmek bilmeyen ve az ya da ok iddet
36

li bir souk. Isnmak iin bir aa bir yukar yrdm durdum. Uzun
kabul salonunda benden ve ateten baka pek az ey vard: Bir tabu
re ve zerinde bir anak ssl ta ile gm ve kemik ilemeli, tahta
dan oyma, deerli bir zanaatkr elinden kma eski bir radyo duran
bir masa. Fslt halinde alyordu ve sesi atmda yayndaki ark
ya da trknn kesilip Saray Blteninin verildiini duydum. Karhi
deliler genelde pek okumazlar, haberlerini, edebiyatlarn grmeyi
deil iitmeyi tercih ederler: Kitaplar ve televizyon cihazlar radyo
lara nazaran pek yaygn deildir, gazete diye bir eyse yoktur. Evim
deki radyoda sabah bltenini karmtm, imdikini de aklm baka
yerde, yarm kulakla dinliyordum ki birka kez geen bir isim dikka
timi ekti. Estraven'den mi sz edilmiti ne? Bir duyuru okunuyordu.
"Estre in Kerm Lordu, Therem rem ir Estraven'in Kraliyet unvan
lar ve Kraliyet Meclislerindeki makam bu duyuruyla feshedilmi,
Krall ve Kraliyet beyliklerini terk etmesi emredilmitir. U gn
iinde Krallk topraklarn terk etmedii ya da hayat boyunca Kral
la yeniden dnd takdirde hibir sorgu ve yargya gerek olmak
szn onu gren ilk kii tarafndan ldrlecektir. Karhide tebaasn
dan hi kimse Harth rem ir Estraven ile kati surette konumayacak,
evinde ve topranda barnmasna msaade etmeyecek, aksi takdirde
hapisle cezalandrlacaktr. Karhide tebaasndan hi kimse Harth rem
ir Estraven'e herhangi bir ekilde para veya mal vermeyecek, ona olan
borlarn demeyecek, aksi takdirde hapis ve para cezas ile cezalan
drlacaktr. Tm Karhide tebaas bilmelidir ki Harth rem ir Estra
ven'in srgnne yol aan su hanet suudur: Meclis'te ve Saray'da
gerek gizlice, gerek alenen ve Kral a hizmet iddiasnn ardna sakla
narak Karhide milletinin hkmranlk haklarndan vazgemesini ve
belli bir Halklar Birliinin tabi milleti haline gelerek iktidarn teslim
etmesini savunmutur. Herkes bilmelidir ki bu Halklar Birlii denen
ey gerekte var olmayp lkemizin gerek dmanlan hesabna Kar
hide'nin ve Kral'n otoritesini sarsmak isteyen birtakm komplocu
hainin aleti ve aslsz yalanndan baka bir ey deildir. Odguirni Tu
wa, Sekizinci saat, Erhenrang Saray. ARGAVEN HARGE!"
Duyuru ehrin kaplarna ve yol kenarlarna aslmt, yukardaki
bunlardan birinden kelimesi kelimesine alnmadr.
37

lk tepkim basitti. Beni sulamaya balamasn durduracakma

sna radyoyu kapattm ve kapya seirttim. Sonra, durdum tabii.
minenin kenarndaki masaya dndm ve orada dikilip beklemeye
baladm. Artk sakin ve kararl deildim. antam amak, Yantlay-
cy karmak ve Haine bir nemli/Acil! yollamak istiyordum. Bu
dnceyi de kafamdan attm, bu ilkinden de aptalcayd, neyse ki
baka tepki iin zamanm olmad. Holn teki ucundaki iki kanatl
kap ald ve yaver bana yol vererek adm seslendi: "Genri Ai
-adm Genli; ama Karhideliler iyi telaffuz edemiyorlar- sonra da
beni Kzl Salon'da Kral XV. Argaven ile ba baa brakt.
Kocaman, yksek tavanl, uzun bir salon, Kraliyet Saraynn u
Kzl Salonu. minelere kadar yarm mil var. Yarm mil yksekli
indeki kirili tavandan aa yllarn andrd tozlu perdeler ve
ssler sarkyor. Kaln duvarlarda pencereler dnda bir yark ya da
ak yok, k az ve solgun, lambalar yksekte. Salon boyunca Krala
doru yrrken yeni izmelerim cyk cyk edip duruyor. Bu yol alt ay
srd sanki.
Argaven mineden en bynn nnde, alak ve geni bir
platform ya da krs zerinde dikiliyordu. Krmzms loluk iinde
ksa grnyordu, olduka i gbekliydi, dimdik duruyordu ve ba
parmandaki byk mhrl yzk dnda pek dikkat eker bir e
yi yoktu.
Platformun kenarnda durdum ve bana retildii gibi hibir ey
yapmadm ve konumadm.
"Gelin Bay Ai. Oturunuz."
Dediini yaptm ve ortadaki ocan sandaki sandalyeye otur
dum. Btn bunlar iin eitimliydim. Argaven oturmad; kkreyen
parlak alevlerin nnde, on ayak temde dikildi ve birden konutu.
"Bana sylemeniz gerekeni syleyin, Bay Ai. Bir mesaj getirmisiniz
diyorlar."
Karmdaki alev ve glgelerle krmzlam ve girintili kntl
bir ekil alm olan yz, ayn yz, K'n pas rengi aynn yz ka
dar dz ve zalimdi. Argaven uzakta ve etraf saray nedimleriyle sar
l olmadnda daha az Kral gibi, daha az insan gibi grnyordu.
Sesi inceydi, lgn kafasn tuhaf bir kibirle emiti.
38

"Efendimiz, sylemem gereken kafamdan utu gitti. Lord Estra

ven'in bana gelen talihsizlii haber aldm biraz nce."
Argaven gergin, kstah bir srtla glmsedi. Neeli grnmeye
alan sinirli bir kadn gibi tiz bir sesle kahkaha att. "Lanet olsun
ona" dedi. "Kendini beenmi, fiyakac, dalavereci hain! Dn akam
onunla yemekteydiniz ha? Ve ne kadar gl bir herif olduunu,
Kral' nasl parmann ucunda evirdiini, bana sizden bahsettii
iin beni idare etmenizin ne kadar kolay olacan syledi ha? Bun
lar syledi, deil mi, Bay Ai?"
Duraksadm.
"Bana sizin hakknzda neler sylediini anlataym bir de, merak
ediyorsanz tabii. Bana sizi kabul etmememi, bekletmemi, hatta Or
goreyn'e ya da Adalara postalamam salk veriyordu. Yarm aydr
bunlar syleyip duruyordu bana, lanet olas kstah! Orgoreyn'e
postalanan o oldu sonunda, ha, ha, hal" Gene o tiz, yapmack kah
kaha. Glerken ellerini rpt. Platformun kenarndaki perdelerin
arasnda sessizce bir muhafz beliriverdi. Argaven ona homurdann
ca hemen kayboldu. Hl glen ve homurdanan Argaven yanma
geldi ve bana dik dik bakt. Koyu renk gzbebeklerinde hafif turun
cu bir parlt vard. Sandmdan daha ok korkutuyordu beni.
Bu tutarszlklar arasnda ak olmak en iyi yol gibi geldi bana.
"Size bir tek unu sorabilirim efendim" dedim, "acaba Estraven'in
komplosuna katlmakla sulanyor muyum?"
"Siz mi? Hayr." Beni daha da yakndan szmeye balamt. "Ne
halt olduunuzu bilmiyorum, Bay Ai. Bir cinsel sapk m, yapay bir ca
navar m yoksa Boluk lkelerinden gelen bir ziyareti mi? Ama bir
hain olmadnz kesin. Yalnzca bir haine alet oldunuz. Ben aletleri
cezalandrmam. Ancak kt bir ustann elinde tehlikeli olabilir onlar.
Size bir t vereyim." Argaven bunu tuhaf bir vurguyla ve zevkle
sylemiti. Yine de iki yldr kimsenin bana t bile vermedii geldi
aklma. Sorular cevaplyorlard ama asla ak ak t vermiyorlar
d; bana en ok yardm eden Estraven bile. Bir ifgretor meselesi ol
mal. "Kendinizi kimseye kullandrmayn, Bay Ai" diyordu Kral. "Hi
ziplerden uzak durun. Kendi yalanlarnz syleyin, kendi ilerinizle
uran. Ve kimseye gvenmeyin, tamam m? Kimseye gvenmeyin.
39

Lanet olsun o yalanc, o soukkanl haine, ona gvenmitim. O kah

rolas boynuna gm zincir takmtm. Keke o zincirle assaydm
onu. Asla gvenmedim ona. Asla. Kimseye gvenmeyeceksin zaten.
Minori lamlarnda p toplayarak alktan geberesice, barsaklar
dklesice, asla..." Kral Argaven sarsld, ksrd, rrcesine nefe
sini tuttu ve bana srtn dnd. Byk ateteki odunlar tekmeledi;
yzne, salarna, giysisine srayan kvlcmlar elleriyle yakalad.
Ban evirmeden, tiz, acl bir sesle konutu: "Syleyecek neyi
niz varsa syleyin, Bay Ai."
"Bir soru sorabilir miyim, efendim?
"Evet." Atein karsnda durmu, iki aya zerinde sallanyordu.
Srtna doru konutum, ister istemez.
"Benim, olduumu sylediim ey olduuma inanyor musunuz?"
"Estraven bana sizin hakknzda bir sr doktor raporu gnder
miti, aracnzn durduu atlyelerdeki mhendislerin raporlarn da,
daha bir sr ey. Bunlarn hepsi de yalanc deil herhalde ve onlar
da sizin insan olmadnz sylyorlar. Ee, ne olmu?"
"Bu demektir ki, efendim, benim gibi bakalar da vardr. Yani
ben bir temsilciyim..."
"Birliin, Otorite'nin temsilcisi, pekl, pek gzel. Sizi ne yapma
ya gnderdiler buraya, sormam istediiniz bu muydu?"
Argaven her ne kadar akl banda ya da zeki olmasa da hayatta
ki temel amalar yksek dzeyde ifgretor ilikisi elde etmek ve ko
rumak olanlarn konumalarndaki kaamaklar, meydan okumalar ve
ince retorik konusunda deneyimliydi. Bu iliki hl benim iin ok
yabancyd ama bunun rekabeti, prestij elde etme peindeki boyut
lar ve bundan doabilecek srekli bir laf dellosu hakknda bir ey
ler biliyordum. Benim Argaven'le dello etmeyip iletiim kurmaya
altm gerei ise zaten iletiim d bir durumdu.
"Bunu asla gizli tutmaya almadm, efendim. Ekumen Gethen'in
milletleri ile bir ittifak kurmak istiyor."
"Ne iin?"
"Maddi kazan. Bilgi art. Akllca yaama alannn karmaklk
ve younluunun artmas. Uyumun zenginlemesi ve Tanr'nn mu
zaffer olmas. Merak. Macera. Haz."
40

nsanlar ynetenlerin, krallarn, fatihlerin, diktatrlerin, gene

rallerin diliyle konumuyordum, bu dilde sorusunun cevab yoktu.
Argaven dalgn ve umursamaz bir ekilde arln bir ayandan
tekine aktarp atee bakmay srdrd.
"Bykl ne kadar bu Boluktaki kralln, u Ekumen'in?"
"Ekumen'in kapsad alanda zerinde hayat olan seksen geze
gen var ve bunlarda da yaklak bin millet ya da antrotipik grup.
" bin mi? Ha, anlald. Peki, syleyin bakalm bine kar
tek bamza bizim ne iimiz olsun ki bu Bolukta yaayan canavar
milletlerle?"
Bana bakmak iin dnd nk hl dellodayd; neredeyse aka
yapar gibi retorik bir soru yneltmiti. Ama aka fazla derine gitme
miti. Estraven'in beni uyard gibi huzursuzdu, panie kaplmt.
"Seksen dnyada bin millet, efendim; ama Gethen'e en ya
kn olanna bile gitmek k hzna yakn seyreden gemilerle on yedi
yl srer. Gethen'in byle komulardan gelebilecek saldr ve h
cumlara maruz kalmasndan endieleniyorsanz ne kadar uzakta ya
adklarn dnn. atmalar uzayda bunca derde demez."
Sava sz etmemitim doal olarak; Karhide dilinde karl
yok.
'Ticaret ise deer. Yantlaycyla iletilen dnceler ve teknikler;
insanl veya insansz gemilerle gnderilen mallar ve aralar. Eliler,
alimler ve tacirler, dardan gelenler olabilir; sizden gidecekler ola
bilir. Ekumen bir krallk deil koordinatrdr, ticaret ve bilgi iin
bir dei toku yeridir; onsuz insan dnyalar arasnda iletiim kar
makark, ticaret riskli olurdu. nsan mr dnyalar arasndaki za
man sramalar ile ba edemeyecek kadar ksa. Bir ebeke ve mer
kezlilik olmazsa denetim ve sreklilik olmaz, bu yzden Ekumen'e
ye oluyorlar... Bildiiniz gibi hepimiz insanz, efendim. Hepimiz.
nsanlar tm dnyalara eonlar nce ayn gezegenden, Hain'den git
ti. Farklyz ama hepimiz ayn Ocak'n ocuklaryz..."
Bu szlerin hibiri ne Kral'da merak uyandrd ne de ona biraz ol
sun gven verdi. Onun veya Karhide'nin ifgretorunun Ekumen'in
varl ile zedelenmeyip, bilakis gleneceini sylemeye altm
ama fayda etmedi. Argaven kafese kapatlm bir dii susamuru gibi
41

orada dikiliyor, acl bir srtla dilerini gstererek bir o aya bir
bu aya zerinde, bir ne bir arkaya sallanp duruyordu. Konuma
y kestim.
"Hepsi de sizin gibi kara m?"
Gethenliler genellikle sar-kahverengi ya da krmz-kahverengi
dir ama benim kadar esmer olanlar da grmtm. "Bazlar daha
koyudur" dedim, "her rengimiz var." Ve yantlaycmla baz resimle
ri koyduum (Kzl Salon'a girmeden drt kez saray muhafzlarnca
kibarca kontrol edilen) antam atm. Resimler, filmler, fotoraflar,
tablolar, aktifler ve birka kp... kk bir insan galerisi gibiydi; Ha
inliler, Chiffewarllar ve Cetliler, S, Terra ve Alterrallar, Enuzakl
lar, Kapteynliler, Ollullular. Dr-Tauruslular, Rokananllar, Ensbo
lular, Cime, Gde ve Sheashel Limanndan olanlar... Kral birkana
ilgisizce bakt. "Bu nedir?"
"Bir imeli, bir dii." Gethenlilerin sadece kemmerin doruunda
ki kiiler iin kullandklar kelimeyi kullanmak zorunda kaldm; al
ternatifi ise dii hayvan iin kullanlan kelimeydi.
"Srekli olarak m?"
"Evet."
Kp elinden drd ve bir ayandan tekine sallanarak ba
na ya da yaknmda bir yere bakakald; atein yznde oyna
yordu.
"Hepsi byle mi onlarn; senin gibi mi?
Onlar iin yksekliini azaltamayacam bir engeldi bu. Eninde
sonunda kendi kendilerine amalar gerekiyordu.
"Evet. Gethenlilerin cinsel fizyolojisi, bildiimiz kadaryla, in
sanlar arasnda esiz."
"Yani bu baka gezegenlerdekilerin hepsi srekli kemmerde, y
le mi? Sapklar toplumu yani? Lord Tibe demiti de aka yapyor
sanmtm. Tamam, doru olabilir ama iren bu, Bay Ai. Buradaki
insanlarn da bylesine tuhaf canavarlarla ne alp verecei olur bil
miyorum dorusu. Ama, belki de seim hakkmn olmadn syle
meye geldiniz."
"Karhide adna seim sizin, efendim."
"Ya sizi de sepetlersem?"

"Olur, giderim. Bir sonraki kuakla yine deneyebilirim..."

Bu tam yerinden vurdu. Birden soruverdi: "lmsz msnz?"
"Hayr, efendim, deiliz. Ama zaman sramasnn da baz yarar
lar vardr. Gethen'e en yakn gezegene, Ollula gitmeye kalksam
oraya varmam on yedi gezegen yl alr. Zaman sramas k hzna
yakn bir hzla yolculuk etme yntemidir. Sadece gidip gelsem, ge
mide geirdiim birka saat burada otuz drt yla eit olacaktr; by
lece batan balayabilirim." Ama, Horden Adas balklarndan ba
bakana kadar imdiye dek konutuum herkesi byleyen, yanltc
bir lmszlk arm da olan zaman sramas fikri onu etkileme
di. Tiz, sinirli sesiyle sordu: "u nedir?" Yantlaycy iaret ediyordu.
"Yantlayc iletiim aygt, efendim."
"Radyo mu?"
"Radyo dalgalarn ya da herhangi bir enerji biimini kullanmaz.
Dayand ilke ezamanllk sabitidir, baz ynlerden yerekimine
benzer." Bir kez daha hakkmdaki her raporu okumu olan ve btn
aklamalarm ilgiyle ve zekice dinleyen Estraven'le deil de skn
tdan patlamak zere olan bir kralla konumakta olduumu unut
mutum. "Bunun yapt ey efendim, ayn anda iki noktada eza
manl bir mesaj retmektir. Herhangi bir yer olabilir. Noktalardan
biri belirli bir ktlesi olan bir gezegende, sabit olmak zorundadr.
Ama teki u tanabilir. O u bu. Koordinatlar Birincil Dnya, Ha
in'e ayarladm. Bir NAFAL gemisi Gethen'den Haine 67 ylda gider;
ama bu klavyede bir mesaj yazarsam yazdm anda Hain'e ular.
Hain'deki Yerleiklerle grmek istediiniz bir ey var myd, efen
dim?"
"Boluka bilmiyorum" dedi Kral, skntl, hain srtyla.
"Karhidece bilen bir danman hazr bekliyor olacak. Onlara ha
ber vermitim."
"Ne demek istiyorsun? Nasl?"
"Bildiiniz gibi, efendim, Gethen'e gelen ilk yabanc ben dei
lim. Benden nce bir aratrmac ekibi geldi. Varlklarn belli etme
den, elden geldiince bir Gethenli gibi gzkerek bir yl Karhide,
Orgoreyn ve Takmada evresinde dolatlar. Sonra da Ekumen
Konseylerine rapor verdiler. Krk yl kadar nceydi, bykbabanz
43

devrindeydi bu. Verdikleri rapor son derece olumluydu. Ben de top

ladklar bilgileri inceledim, kaydettikleri dilleri altm ve geldim.
Aracn almasn grmek ister miydiniz efendim?"
"Numaralan sevmem, Bay Ai."
"Numara deil. Bilginlerinizden bazlar inceledi ve..."
"Ben bir bilgin deilim."
"Siz bir kralsnz, lordum. Ekumen'in Birincil Dnyas'ndaki mua
dilleriniz sizden bir ses bekliyor."
Hiddetle bana bakt. Gururunu okamaya ve ilgisini ekmeye al
rken bir prestij kapanna sktrmtm onu. Her ey ters gidiyordu.
"Pekl, makinenize sorun bakalm, bir adam neden hain olurmu?"
Karhide karakterlerine uyarlanm tulara yavaa basarak yaz
dm: "Karhide Kral Argaven, Hain'deki Yerleiklere soruyor: Bir
adam neden hain olur?" Harfler kk ekranda belirip kayboldu. Ar
gaven seyrediyordu; skntl sallan bir an iin durdu.
Bir duraklama oldu, uzun bir duraklama. Kukusuz yetmi iki
kyl uzakta birileri Karhidece iin bir dil bilgisayarna, hatta bel
ki de bir felsefe ariv bilgisayarna umutsuzca basp duruyordu. So
nunda ekranda parlak harfler belirdi, bir sre kald ve yavaa kay
boldu: "Karhide Kral Argaven'e, Gethen. Selamlar. Bir adamn ne
den hain olduunu bilmiyorum. Kimse kendini bir hain olarak gr
mez: Bu da ileri zorlatryor. Saygyla. Spimolle G.F. Yerleikler
adna, Saire, Hain, 93/1491/45."
Bant kaydedilince onu ekip Argaven'e uzattm; masann zerine
drd, ortadaki ocaa doru yrd, neredeyse iine girdi. Odun
lar tekmeledi ve kvlcmlar elleriyle silkeledi. "ndeyicilerin birin
den alabileceim bir cevap ne kadar yararlysa bu da o kadar. Cevap
lar yeterli deil, Bay Ai. Kutunuz, u makineniz de. Aracnz, gemi
niz de yetmez. Bir sr numara ve bir numarac. Masallarnza ve
mesajlarnza inanmam istiyorsunuz. Ama niye inanaym veya din
leyeyim? Oralarda bir yerde canavarlarla dolu seksen dnya var
diyelim, eee ne olmu yani? Onlardan bir ey istediimiz yok. Biz
kendi hayat tarzmz semiiz ve uzun sredir bunu takip ediyoruz.
Karhide yeni bir an eiinde, byk bir yeni an. Biz kendi yo
lumuzdan gideceiz." Lafnn ucunu karmasna duraklad; kendi
44

laflar deildi muhtemelen. "Bu Ekumenler de bizden bir ey istiyor

olsalard sizi tek banza gndermezlerdi. Bir aka bu, bir kt.
Yabanclar binler halinde gelirlerdi."
"Ama bir kapy amaya bin adam gerekmez, lordum."
"Ak tutmak iin gerekebilir."
"Ekumen siz aana kadar bekler efendim. Sizi hibir eye zorla
mayacaklar. Benden korkmamanz iin buraya tek bama gnderil
dim ve tek bama kalacam."
"Sizden korkmak m?" dedi Kral glgelenmi yzn evirerek ve
srtarak, yksek ve tiz bir sesle konuuyordu. "Sizden korkmuyorum
ki, Eli. Sizi gnderenlerden korkuyorum. Yalanclardan korkuyo
rum, ktlardan korkuyorum ve en ok da ac hakikatten kor
kuyorum. Bu ekilde de lkemi gayet iyi ynetiyorum. nsanlar yal
nz korku ynetir nk. Baka hibir ey ie yaramaz. Baka hibir
ey bu kadar srmez. Olduunuzu sylediiniz siz, bir aka, bir
ktsnz. Yldzlar arasnda boluk, dehet ve karanlktan baka
bir ey yoktur ve siz bunun iinden tek banza beni korkutmak iin
kageldiniz. Ama ben zaten korkuyorum ve ben kralm. Kral korku
dur! imdi, tuzaklarnz ve numaralarnz aln ve gidin. Baka sze
gerek yok. Karhide'de serbest kalmanz buyurdum."
Bylece hametmaabn huzurundan ayrldm -cyk, cyk cyk- sa
lonun kzl lts iinde upuzun kzl deme boyunca, son ift ka
natl kap da ardmdan kapanana dek.
Baaramamtm. Hibir ey baaramamtm. Ne var ki Kral'n
Evinden ayrlp Saray bahesine yrrken beni endielendiren baa
rszlm deil, bunda Estraven'in oynad rold. Kral neden onu
Ekumen'in davasn savunduu iin (ki duyurudan byle bir anlam
kyordu) srgn etmiti, eer (bizzat Kral'n dedii gibi) tam tersi
ni yapyorduysa? Ne zaman Krala beni bandan atmasn salk ver
meye balamt ve neden? Neden o srgn edilmiti de ben serbest
tim? Hangisi daha fazla yalan sylyordu ve ne halt uruna yalan
sylyorlard?
Estraven kellesini kurtarmak iin, diye dndm, Kral da unva
nn kurtarmak iin. Bu aklamam makuld. Fakat Estraven sahiden
yalan sylemi miydi bana? Bunu bilmediimi fark ettim.
45

Keli Krmz Konutun yanndan geiyordum. Bahe kaplar

akt. Karanlk glcn zerinde bembeyaz uzanan serem aala
rna, le sonrasnn i, gri nda ssz duran pembe tuladan pa
tikalara baktm. Glcn kenarndaki kayalarda hl bir para ince
kar kalnts vard. Estraven'i dn gece yaan kar altnda orada beni
beklerken gzmn nne getirdim ve dnk geit alaynda zrh
nn ve gcnn arl altnda terli ama mthi grnen bu adam
iin; kariyerinin doruunda gl ve grkemliyken birden gzden
den ii bitmi bu adam iin saf bir ac sapland yreime. Peinde
gn ara ile onu takip eden lm, snra doru koturuyordu im
di ve onunla kimse konumuyordu. Karhide'de lm cezas pek ve
rilmez. K'ta hayat zordur ve insanlar lm yasaya deil doaya ve
fkeye havale ederler. Estraven'in ardndan kovalayan bu cezayla
nasl yolculuk edeceini dndm. Arabayla gidemezdi nk bu
rada btn arabalar Saray'a aitti: Bir gemi ya da karateknesi onu alr
myd? Yoksa tayabildii kadarn yklenmi, yayan m yryordu?
Karhideliler ounlukla yaya giderler; yk hayvanlar, uan tatlar
yoktur. Yln byk bir ksm hava koullar yznden motorlu ara
trafii ok yava iler ve onlar da aceleci insanlar deillerdir. Bu gu
rurlu adam adm adm srgnne giderken tahayyl ettim. Kr
fez'de bat yolunda yavaa ilerleyen kk bir figr olarak. Keli
Krmz Konutu geince btn bunlar ve Estraven'le Kral'n eylem
leri ve amalarna ilikin dnceler kafamdan silindi gitti. Onlarla
iim bitmiti. Baaramamtm. Ya, imdi?
Orgoreyne, Karhide'nin komusu ve rakibine gitmeliydim. Ama
oraya gittikten sonra Karhide'ye dnmem zor olabilirdi ve burada
daha bitirilecek ilerim vard. Ekumen iin stlendiim greve btn
mrm ayrmam gerekebileceini ve ayrabileceimi akldan kar
mamalydm. Acele etmeye gerek yok. Karhide ve zellikle nziva
lar hakknda bir eyler daha renmeden Orgoreyn'e koturmann
gerei yok. ki yldr sorulara cevap veriyordum, imdi ise ben bir
eyler soracaktm. Ama Erhenrang'da deil. Nihayet Estraven'in be
ni uyarmakta olduunu ve uyarsna gvenmesem de grmezden ge
lemeyeceimi anlamtm. Dolayl da olsa ehirden ve Saray'dan
uzaklamam syleyip durmutu. Her nedense Lord Tibe'nin dileri
46

geldi aklma... Kral bana lke iinde serbestlik tanmt: Bundan ya

rarlanacaktm. Ekumen Okulunda syledikleri gibi, eylem yarar sa
lamyorsa bilgi topla; bilgi yarar salamyorsa, uyu. Daha uykum
gelmemiti. Douya, nzivalara gidecek ve belki de ndeyicilerden
bilgi toplayacaktm.

4
On Dokuzuncu Gn

Gorinhering Ocanda, Tobord Charhawa tarafndan anlatlm ve G. A. ta

rafndan kaydedilmi bir Dou Karhide hikyesi, 93/1492.
Lord Berosti rem ir pe bir gn Thangering nzivasna geldi ve
ndeyi karlnda meyve bahelerinin bir yllk gelirinin ya
rsn deyeceini syledi ve bu bedel kabul edildi. Sorusunu Doku
mac Odren'e sordu. Soru uydu: "Ne gn leceim?"
ndeyiciler toplanp hep birlikte karanla ekildiler. Karanlk
bitince Odren cevab bildirdi: "Odstreth'de leceksin." (Herhangi bir
ayn on dokuzuncu gn).
"Hangi ay? Ka yl sonra?" diye haykrd Berosti; ama ba kop
mutu ve cevap yoktu. emberin iine dald ve Dokumac Odren'in

grtlana yapp bararak cevap alamazsa boynunu kracan sy

ledi. Gl kuvvetli bir adamd; ama yine de tekiler onu tutup ek
tiler. Ellerine sarld ve alamaya balad. "Cevap verin bana."
Odren karlk verdi: "Cevap verildi, bedeli dendi. Git."
Bunun zerine Berosti rem pe lgna dnm bir halde ailesinin
nc Beyliine, Kuzey Osnariner'de yoksul bir yer olan ve nde
yi bedeli yznden daha da yoksullatrd Charuthe'ye dnd.
Salam bir yere, Ocak kulesinin en yksek adasna kapand. Ne
dosta ne dmana grnd, ne ekine ne hasada kt, ne kemmere ne
kavgaya gitti, bir ay geti, bir ay daha geti, bir ay daha geti, alt
ay geti, on ay geti, hl bir mahkm gibi odasna kapanm bekli
yordu. Onnetherhad'de ve Odereth'de (ayn 18. ve 19. gnleri) ne
yiyor, ne iiyor ne de uyuyordu.
Geganner kabilesinden Herbor diye birine kemmering sz ve
bayla balanmt. Herbor, Grende aynda Thangering nzivas'na
geldi ve Dokumacya "Bir ndeyi istiyorum" dedi.
"deyecek neyin var?" diye sordu Odren; nk bu adamn ne
kadar yoksul giyimli ve hrpani olduunu, kzann ne kadar eski,
her eyinin ne kadar dknt olduunu grmt.
"Hayatm veririm" dedi Herbor.
"Baka bir eyiniz yok mu efendimiz?" diye sordu Odren, bir asil
zade ile konuur gibiydi bu kez. "Verecek baka bir eyiniz?"
"Baka hibir eyim yok" dedi Herbor. "Bilmiyorum, hayatmn
bir deeri var m burada?"
"Hayr" dedi Odren, "bizim iin bir deeri yok."
Bunun zerine Herbor utancn ve akn acsyla diz kt ve Od
ren'e alad: "Yalvarrm soruma cevap verin, kendim iin deil." "Ki
min iin yleyse?" diye sordu Dokumac.
"Lordum ve kemmeringim Ashe Berosti iin" dedi adam ve ala
maya balad. "Buraya geldii ve cevap olmayan o cevab ald gn
den beri ne ak biliyor, ne neeyi ne de lordluunu. Bu yzden le
cek."
"Elbette bu yzden lecek. Bir insan lm yznden lmez de
neden lr?" dedi Dokumac Odren. Ama Herbor'un tutkusu sonun
da onu da etkiledi ve yle syledi: "Sorduun sorunun cevabn ara

yacam Herbor ve karlnda bir ey istemiyorum. Ama, iyi d

n... daima bir bedel vardr. Soru soran demesi gerekeni der."
Herbor minnet iinde Odren'in ellerini kendi gzlerine bastrd
ve sonra ndeyi balad. ndeyiciler toplanp karanla ekildiler.
Herbor ortalarnda durdu ve soruyu sordu. Soru uydu: "Asbe Berosti
rem ir pe ne kadar yaayacak?" Herbor bylece ka gn ya da yl kald
n renmeyi ve kesin bilgiyle sevdiini rahatlatmay umuyordu.
ndeyiciler karanlk iinde devindiler ve sonunda Odren ac iinde,
eti yanarmasna haykrd: "Gegannerli Herbor'dan daha uzun yaayacak."
Herbor'un umduu cevap bu deildi ama ald cevap buydu.
Bulduuyla yetinen bir insand, bu cevab alarak Grende'nin karlar
n ap Charuthe'ye gitti. Beylik'e geldi, Berosti'nin ekildii keyi
buldu, kuleye trmand ve kemmeringini orada kllenmi bir ate gi
bi, kollar kzl tatan bir masaya dayal, ba omuzlar arasna gm
l, aylak ve aresiz oturur buldu.
"Ashe" dedi Herbor. "Thangering nzivasna gittim ve ndeyici
lerden bir cevap aldm. Senin ne kadar yaayacan sordum onlara.
Dediler ki Berosti, Herbor'dan uzun yaayacak."
Berosti boynunun menteeleri paslanmasna ban yavaa
kaldrp bakt ona. "Yani, ne zaman leceimi mi sordun onlara?"
"Ne kadar yaayacan sordum!"
"Ne kadar m? Bre salak! ndeyiciler sorunu kabul ettiler; sense be
nim ne zaman, hangi yln hangi aynda hangi gn leceimi, ne ka
dar mrm kaldn sormadn onlara. Yalnzca ne kadar diye sordun.
Bre aptal, koca aptal, senden uzun demek ha, evet, senden uzun!" Be
rosti kzl tatan yaplma koca masay bir kt paras gibi kaldrd ve
Herbor'un kafasna indirdi. Herbor yere yld. Koca ta zerindeydi.
Berosti bir sre yle kalakald. Sonra ta kaldrd ve Herbor'un ba
nn ezilmi olduunu grd. Ta yerine koydu. l adamn yanna
uzand. Sanki kemmerdeymiler ve her ey yolundaym gibi ona sa
rld. Charuthe ahalisi sonunda kapy krp odaya daldklar zaman
onlar yle uzanm yatar buldular. Berosti o gnden sonra akln ka
rmt ve bir yere kapatlmas gerekti. nk Herbor'un Beylik iin
de bir yerlerde olduunu sanyor, durmadan onu aryordu. Bir ay daha
yaad ve Thern aynn on dokuzuncu gn, Odsreth'de kendini ast.

5
nsezilerin Eitilmesi

Dou'ya yapacam yolculuu konukan bir adam olan ev sa

hibem ayarlad. "nzivay ziyaret etmek isteyen kii Kargav'
gemelidir. Dalar ap eski Karhide ye, Rer'e, eski Krallar ehrine
gitmek gerekir. imdi bak, bir ocaktamn Eskar Geidine sefer ya
pan bir karateknesi var ve dn bir fincan or imeye geldiinde ba
na dediine gre bu yaz ilk yolculuu Getheni Osme'ye yapacaklar
m. Bahar lk getiinden Engohar'a kadar yol akm ve kar spr
geleri de geidi iki gn iinde aacaklarm. imdi, kendi hesabma
Kargav' gemeyi dnmem bile; benim yerim Erhenrang, burada
bam sokacak bir dam bulmuum bir kere. Ama ben bir Yomesh
ta'ym; an olsun dokuz yz Taht Taycya, krler olsun Mes
he'nin stne, her yerde Yomeshta olunabilir. Bize srekli katlanlar

5i

olur. Efendim Meshe 2202 yl nce dodu; ama Handdara'nn Eski

Yolu bunun da on bin yl ncesine dek gider. Eski Yolu aryorsan
Eski lkeye gitmelisin. imdi, bakn Bay Ai, ne zaman dnmek is
terseniz bu adada sizin iin bir odam var; ama bir sre olsun Erhan
rang'dan uzaklamanzn akllca olduunu dnyorum nk Ha
in'in sarayda yannzdan ayrlmadn herkes grd. imdi Kral'n
Kula Tibe olduuna gre iler yine dzelir. imdi, Yeni Liman'a
inerseniz ocaktam bulursunuz ve ona sizi benim gnderdiimi
syleyip..."
Bunun gibi eyler ite. Dediim gibi konukan bir adamd ve if
gretordan nasibimi almadm anladndan beri, bana t verip
duruyordu. Geri bu tleri "hani, mesela'lar ardna saklamay ih
mal etmiyordu. Kaldm adann yneticisiydi. Ona ev sahibem di
yorum; nk yrrken iki yana sallanan iman kalalar, yumuak
tombul bir surat ve merakl, her eye burnunu sokan, yardmsever
bir karakteri vard. Bana iyi davranyordu ve ben yokken de kk
bir cret karlnda merakllara odam gezdiriyordu: te Esraren
giz Elinin odas. Grn ve tavrlar o kadar kadnsyd ki bir ke
resinde ka ocuk dourduunu sordum ona. Suratn ast. Hi do
urmamt. Ama, drt ocuk babasyd. Sk sk yaptm karklk
lardan biri. Yaadm kltr oku, yln altda beini hermafrodit
ntr insanlar olarak geiren bu kiiler arasnda bir erkek olarak ma
ruz kaldm biyolojik okun yannda solda sfr kalr...
Radyo bltenleri yeni Babakan Pemmer Harge rem ir Tibe'nin
yaptklaryla doluydu. Haberlerin ou da kuzeyde, Sinoth Vadi
sindeki meselelerle ilgiliydi. Tibe, belli ki Karhide'nin bu blge ze
rindeki iddialarn srdrecekti: Medeniyetin bu evresindeki bir ba
ka dnyada savaa yol aacak bir meseleydi bu. Ama Gethen'de hi
bir ey savaa yol amyordu. Kavgalar, cinayetler, kan davalar, a
tmalar, almalar, suikastlar, ikenceler, zulmler, btn bunlar
bilecek kadar gelimilerdi ama savamyorlard. Anlalan, seferberlik
yetisinden yoksundular. Bu bakmdan hayvanlar gibi davranyorlar
d. Ya da kadnlar gibi. Erkekler veya karncalar gibi hareket edemi
yorlard. En azndan imdiye kadar yapamamlard bunu. Orgoreyn
hakknda rendiklerim ise orasnn be-alt asrdan beri gitgide da-

ha ok seferber edilebilen bir toplum, gerek bir millet-devlet oldu

unu gsteriyordu. imdiye kadar daha ok ekonomik alanda sren
itibar yar Karhide'yi, byk komusunu taklit ederek Estraven'in
dedii gibi aile kavgas olmaktan kp bir millet olmaya, gene Estra
ven'in dedii gibi yurtsever olmaya zorlayabilirdi oysa. O zaman
Gethenliler savaabilmek iin mkemmel bir frsat elde etmi olur
lard.
Orgoreyn'e gidip tahminlerimin ne kadar doru olduunu gr
mek niyetindeydim ama nce Karhide'de iimi bitirmek istiyordum;
bunun iin Eng Soka'ndaki yz yaral kuyumcuya gidip bir yakut
daha sattm ve para, Yantlaycm, birka ara gere ve yedek elbise
dnda yanma hi eya almadan yazn ilk aynn ilk gn bir ticari
katarla yola koyuldum.
Kara tekneleri gn doumunda Yeni Liman'n rzgrl doklarn
dan yola ktlar. Kemerin altndan geip douya yneldiler. Yirmi
tane kocaman, sessiz, trtl paletli mavna benzeri kamyon, sabah ka
ranlnda Erhenrang'n geni caddelerinde tek sra halinde ilerliyor
du. Sandk sandk mercekler, ses bantlar, bakr ve platin bobinleri,
Bat kesiminde yetitirilip dokunmu bitkisel iplikten giysiler, Kr
fez'den karlm kurutulmu balk filetolar, dili ve makine para
lar ve on kamyon dolusu Orgota kardik tahl tayorlard. Ykn
tamam Pering Frtna Snrna, lkenin kuzeydou ucuna gidiyordu.
Byk Kta'da tamaclk tamamen, nehir ve kanallar mavnalar ze
rinde aan bu elektrikle alan kamyonlarla yaplr. Karn ok ya
d aylarda kayak ve insan gcyle ekilen kzaklar dnda yeg
ne ulam arac ar giden paletli tatlar, motorlu kzaklar ve don
mu rmaklar zerinde dzensiz ileyen buz gemileridir; Thaw'da ise
ulam hemen hemen imknszdr; bu yzden yaz geldiinde trafik
hzlanr. O zaman yollar kervanlarla dolar. Trafik srekli kontrol
edilir, her ara ve kervan yol boyunca belirli denetim noktalaryla
radyo balantsn kesmeden gitmek zorundadr. Ne kadar kalabalk
olsa da ulam saatte ortalama 25 mil (Terra mili) hzla aksamadan
devam eder, Gethenliler aralarnn daha hzl gitmesini salayabi
lirler ama yapmazlar bunu. Nedeni sorulduunda da "Neden?" diye
yant verirler. Tpk Terrallara aralarmzn neden hep hzl gittii

53

sorulduunda "Neden olmasn?" diye yant vermeleri gibi. Zevkler

tartlmaz. Terrallar ileri gitmek, ilerlemek zorunda olduklarn d
nrler. Daima Bir Yl'nda yaayan K halk iinse ilerleme, mev
cudiyet kadar nemli deildir. Benim zevklerim Terra zevkleriydi
ve Erhenrang'dan ayrldmzda katarn yaval beni sabrszland
ryordu; inip komak istiyordum. Kara, dik damlarla, bir sr kuley
le dolu bu sokaklardan, ansmn dnp yerini korku ve ihanete b
rakt bu gnesiz ehirden kurtulduum iin memnundum.
Kargav eteklerini trmanrken kervan arada bir yol boyundaki
hanlarda yemek molas veriyordu. Akama doru ilk kez bir tepe zir
vesinden manzaray tam olarak grebildik. Drt mil yksekliinde
ki Kostor'u grdk; bat eimi, kuzeyindeki, bazlar otuz bin feet
ykseklie kadar varan zirveleri gizliyordu. Kostor'un gneyinde
renksiz bir gn nnde art arda dikilen beyaz zirveler uzanyor
du; on tane saydm, sonuncusu gneyde uzakln yaratt sis
iindeki belirsiz bir karaltyd. Src on nn de adn syledi ve
beni korkutmak iin dostane bir gayretle lara, rzgrn dadan
aa savurduu karateknelerine, ulalmaz ykseklikte haftalarca ka
ra saplanp kalan kzaklara dair bir sr hikye anlatt. Tam nnde
ki bir kamyonun bin feet ykseklikten aa nasl yuvarlandn an
latt. En ilginci de dndeki yavalkm. Uuruma yuvarlanmak
neredeyse btn bir akamstn alm ve nihayet kamyonun hi ses
karmadan dipteki krk feet kara gmldn grnce rahatlam.
nc saatte byk bir handa akam yemei iin mola verdik.
Kocaman harl alevlerin yand ocaklar ve gzel yemeklerin durdu
u masalarla dolu, kocaman tavanlar kirili odalar vard; ama gece
kalmadk. Karavanamz yataklyd ve sezon balangcnda Pering Fr
tna Blgesine ilk varp kervandaki tacir-mteebbislerin pazarn
kayman toplamas iin (Karhide usul elden geldiince) acele edi
yorduk. Bataryalar yeniden dolduruldu, yeni srcler nbeti devral
d ve yola devam ettik. Kervann bir arabas yatmak iindi; ama yal
nzca srcler iin. Yolcular iin yatak yoktu. Tepelerde bir handa
gece yars verdiimiz yemek molas dnda btn geceyi souk ara
bada rahatsz koltukta geirdim. Karhide rahat edilecek bir lke de
il. afakta uyandm ve kayalar, buz ve k dnda her eyi geride
54

brakm olduumuzu ve dar yolun paletlerimizin altnda biteviye

uzanp gittiini grdm. Tir tir titreyerek, insan ihtiyar bir kadn ve
ya kedi deilse rahat aan eylere ihtiya duyduunu dndm.
Kar ve granitten oluma bu rktc eimlerde baka han yoktu
artk. Yemek zamanlar karatekneleri otuz derece kadar eimli, kar
la rtl bir dzlkte birbiri ardna yavaa duraklyor ve herkes va
gonlardan inip anaklarla scak orba, kurutulmu ekmekelmas di
limleri ve marapalar iinde ac bira ikram edilen yataklnn etrafn
da toplanyordu. Kara bata ka yiyecek ve ieceklerimizi alp kuru
kar tozunun uutuu keskin soua geri dnyorduk. Sonra doru
karateknelerine ve yola devam. Gn ortasnda Wehoth geitlerinde,
14.000 feet yksekte, scaklk gnete 5, glgede -10 C dereceydi.
Elektrik motorlar o kadar sessizdi ki yirmi mil ilerideki yarklarn
tesinde uzanan devasa mavi eimlerden yuvarlanan larn sesi ii
tiliyordu.
Akama doru 15.200 feet yksekte Eskar'daki zirveyi atk. Gn
boyu trmanmaya abaladmz Kostor'un gney yznn eimine
baktmda yolun eyrek mil kadar yukarsnda, tuhaf bir kayalk ya
p, ato benzeri bir knt grdm. "nzivay gryor musun?" dedi
src.
"Bir bina m o?"
"Oras Ariskostor nzivas."
"Ama kimse yaayamaz ki orada."
"Aa, ihtiyarlar yaayabilir. Geen yaz Erhenrang'dan onlara yiye
cek tayan bir katarda almtm. Elbette, yln on-on bir ay aa
inemezler ama aldrmyorlar. Yedi ya da sekiz sakin var orada."
Ykseklerin muazzam sessizlii iinde yalnz bana duran sert
kayalardan olumu ykseltilere baktm ve iimden srcye inan
mak gelmedi, ama inanszlm askya aldm. Byle dondurucu so
ukta yaabilecek birileri varsa onlar ancak Karhidelilerdir.
Kargav'n dou eimi batsndan daha dik olduundan yol kuzey
ve gney ynlerinden kvrlarak uzanyor, sert dlerle basamak
lar halinde dzlklere, dan eteindeki yarkl bloklara doru ini
yordu. Gne batmnda yedi bin feet altmzda muazzam uzun be
yaz bir glge boyunca ilerleyen kk karartlar grdk: Bizden bir

55

gn nce Erhenrang'dan ayrlan bir karateknesi katar. Ertesi gn

ge vakit biz de oraya inmi ve a meydan vermemek iin byk
bir dikkatle, ses karmadan ayn karl eimi trmanyor olacaktk.
Orada bir sre, aamzda ve ilerimizde douya doru uzanan bu
lutlarla ve bulutlarn glgesiyle kapl, gm nehirlerle yarlm ge
ni topraklara baktk. Rer Ovalar.
Erhenrang'dan ayrlmzn drdnc gn akamnda Rer'e var
dk. ki ehir arasnda bin yz mil, millerce uzunlukta bir duvar ve iki-
bin yl var. Katar, Bat Kapsnn dnda durdu, oradan kanal mav
nalaryla tanacakt. Hibir karateknesi veya araba Rer'e giremez.
Karhideliler motorlu tatlar kullanmaya balamadan nce ina edil
mi ve bunlar yirmi asrdr kullanlyor. Rer'de hi cadde yok. Kapa
l, tnel benzeri, yazlar iinde veya zerinde, nasl isterseniz gidebi
leceiniz yollar var. Ocaklar, evler ve adalar her yere serpitirilmi,
dank, kark, apansz ihtiam douran bir kargaa iinde (anari
nin Karhide'de yapaca gibi): Kar-Saray'n kan krmzs, pencere
siz byk kuleleri. On yedi asr nce ina edilmi bu kuleler bin yl
boyunca Karhide'nin krallarn arlam, ta ki 1. Argaven Harge, Kar
gav' geip Bat elalesinin byk vadisine yerleene dek. Rer'in tm
binalar olaanst salam, kkl, havaya ve suya dayankl. Kn
ovalardan esen rzgr ehrin karn temizliyor; ama tipi olup da kar
biriktiinde sokaklar temizlemiyorlar nk temizleyecek sokakla
r yok. Ta tnelleri kullanyor ya da karn iinde geici tneller a
yorlar. Karlar evlerin neredeyse atlarna dek ulayor ve k iin a
t pencereleri gibi saaklarn hemen altnda, hatta damlarda kaplar
ayorlar. Bir sr nehirle evrili bu ovada Thaw en kt zaman. Bu
ayda tneller rzgr tneline dnyor ve evlerin arasndaki boluk
lar gl ya da kanal halini alyor. Rer halk ilerine kk teknelerle,
krekleriyle buz paralarn iteleyerek gidiyor. Ve daima, yazn toz
topra iinde, kn atlara ulaan karn karmaasnda veya ilkyazn
sellerinde Kzl Kuleler ehrin tam ortasnda, dimdik ykseliyor.
Kulelerin kuytusuna saklanm kasvetli ve ar pahal bir handa
geceledim. Bir sr kt rya grdkten sonra afak vakti uyandm,
yatak, kahvalt ve gitmem gereken yne dair mulak tarifleri iin
zorba han sahibinin parasn deyip Otherhord'u, Rer yaknlarnda

ki eski bir nzivay bulmak zere yayan yola koyuldum. Handan el

li yarda uzaklamadan yolumu kaybettim. Kuleleri arkama ve Kar
gav'n beyaz ykseltisini sama alarak ehirden kp gneye ynel
dim ve yolda karlatm bir kyl ocuundan Otherhord'a nere
den saplacan rendim.
le vakti vardm. Yani le vakti bir yerlere vardm ama nere
si olduundan emin deildim. Bir orman ya da sk aalkt ama
aalar bu titiz ormanclar diyar iin bile fazla bakmlyd ve patika,
tepelik boyunca aalar arasnda uzanyordu. Bir sre sonra samda
yol kenarnda bir ahap kulbe olduunu fark ettim, derken biraz
daha solumda olduka byk ahap bir bina gzme arpt; aralarda
bir yerden leziz bir kzarm balk kokusu geliyordu.
Yavaa ve biraz huzursuzca patikay izledim. Handdarata'nn
turistler hakknda ne dndklerini bilmiyordum. Zaten onlar hak
knda bildiim ey ok azd. Handdara kurumlar, rahipleri, hiyerar
isi, ibadeti, iman olmayan bir din; Tanrs olup olmadndan bile
hl tam emin deilim. Tarife smyor. Hep baka bir yerlerde.
Tek belirgin tezahr baz insanlarn geceyi geirmek iin ya da ha
yat boyu ekildii birer snak olan nzivalar. Bu tuhaf, ele gelmez
kltn gizli yerlerine aratrmaclarn cevapsz braktklar sorunun
cevabn bulmak iin dalmtm: ndeyiciler nedir ve gerekte ne
yaparlar?
Aratrmaclarn kaldndan daha uzun bir sredir Karhide'dey
dim ve ndeyicilerle kehnetleri hakknda sylenenlere kukuyla ba
kyordum. nsanln tm meknlarnda nceden grmeye dair efsa
neler yaygndr. Tanrlar konuur, ruhlar konuur, bilgisayarlar konu
ur. Fallarn mulakl veya istatistiki olaslk bir sr kaamak sa
lar ve tutarszlklar da iman ile halledilir. Gene de bu efsaneler ara
trmaya deer gibi geliyordu bana. Daha hibir Karhideliyi telepatik
iletiimin varlna inandramamtm, "grmedike" inanmyorlard:
Handdara'nn ndeyicileri karsnda benim konumum da aynyd.
Patikay izlerken bu meyilli ormana btn bir ky ya da kasaba
nn serpitirilmi olduunu fark ettim, tpk Rer gibi dankt ama
daha gizli, huzurlu ve krsald. Her at ve patikada K'ta en sk rast
lanan, ama benzer, sk, soluk kzlms ineleri olan hemmen aa

larnn dallar grlyordu. Yol kenarlar hemmen aalarnn koza

laklaryla doluydu, rzgrda hemmen polenleri uuuyordu ve tm
evler koyu renk hemmen kerestesinden ina edilmiti. En sonunda
hangi kapy almam gerektiini dnerek durduumda aalar ara
snda gezinen bir adam yanma geldi ve beni kibarca selamlad. "Ya
tacak bir yer mi aryorsunuz?" diye sordu.
"ndeyicilere bir sorum var." Balang iin bir Karhideli oldu
umu sanmalarn istiyordum. Aratrmaclar gibi ben de istediim
de bural gibi grnmekte zorluk ekmemitim; bir sr Karhide
lehesi arasnda aksanm dikkat ekmiyor ve cinsel kuraldlm da
kat kat giysi sayesinde gizleniyordu. Gethenlilere zg sk, al sa
lardan ve aa ekik gzlerden yoksundum, oundan daha uzun ve
esmerdim; ama bunlar olaan farkllk snrlar iinde kalyordu. Ol
lul'dan ayrlmadan nce sakalm kkten aldrmtm (daha o zaman
lar Perunter'de yaayan ve sadece sakallar deil Beyaz Terrallar gi
bi vcutlarnn her yerinde kllar olan "postlu" kabilelerden haber
sizdik). Arada bir burnumun nasl krldn soruyorlard;Gethen
lilerin burunlar uzun ve dar ve kprldr, donma noktasnn altn
daki havay solumaya elverilidir. Otherhord patikasndaki kii hafif
bir merak ifadesiyle burnuma bakt ve cevaplad: "Dokumacyla ko
numak istersiniz herhalde. u anda aklktadr, tahta kzaklarla git
mediyse tabii. Yoksa Bekrlardan biriyle mi konumak istersiniz."
"Bilemiyorum. Son derece cahilim."
Gen adam gld ve eilerek selam verdi. "Onur duydum!" dedi.
"U yldr burada yayorum ama hl szn etmeye deer bir ce
halet edinemedim." ok elenmiti ama tavr nazikti. Okuduum
Handdara yazmalarn hatrlayp farknda olmadan nasl iinmi ol
duumu kavradm; sanki ona gelip de "Ben son derece yakkl
ym..." demi gibi olmutum.
"Yani, demek istedim ki ndeyiciler hakknda bir ey bilmiyo
rum."
"imrendim dorusu!" dedi gen Sakin. "te, bir yere varmak iin
dz kar ayak izlerimizle lekelememiz gerekiyor. Size yolu gstere
bilir miyim? Adm Goss."
Bu bir ilk add. "Genri" dedim "I"yi kullanmadan. Goss'un peine

58

taklp ormann iindeki glgelie doru yrdm. Dar patika sk sk

yn deitiriyor, eimi kp iniyor, orada burada, yolun kenarnda
veya uzanda hemmen ynlar arasnda kk, orman rengi evler
uzanyordu. Her ey kzl ve kahverengiydi, nemli, durgun, ltl ve
parlakt. Evlerin birisinden Karhide fltnn belli belirsiz, tatl sl
duyuluyordu. Goss, bir kz gibi zarif, hafif ve hzl admlarla birka
yarda nmde yryordu. Birden beyaz gmlei parlad ve onu iz
leyerek glgeden gne na, geni yeil bir otlaa ktm.
Yirmi feet temizde biri duruyordu, dmdz, hareketsiz, yan
dnmt. Krmz hiebi ve beyaz gmlei otlarn yeili nnde par
lyordu. Yz yarda ilerisinde mavi ve beyazlar iinde baka bir hey
kel vard; bu hi kmldamad ve biz tekiyle konuurken ban e
virip bakmad. Handdara'nn Mevcudiyet disiplinini uyguluyorlard.
Bir tr trans bu -olumsuzluklara merakl Handdaratalar buna uya
nklk ya da trans olmama hali derler- ar duyusal alglama ve bi
lin araclyla z-yitim (yoksa z-byme mi?) amalyor. Bu tek
nik, ou mistisizm tekniinin tam kart olmasna ramen sanrm
gene de mistik bir disiplin, kinlik deneyimini hedefliyor: Ama
Handdaratalarn hibir uygulamasn kesin kategorilere sokamyo
rum. Goss krmzl adamla konutu. Youn devinimsizliinden
kalkt, bize bakt ve yanmza geldi. Bir an iin ondan rktm. le
gnei altnda kendi yla parldyordu.
Benim kadar uzun boyluydu, inceydi, berrak, ak, gzel bir y
z vard. Gz gze gelince birden ona hitap etmek istedim, K'a
geldiimden beri hi kullanmadm ve henz kullanmamam gere
ken zihin konumasyla ona ulamaya altm. Arzu kstlamaya ar
basyordu. Hitabma karlk alamadm. Balant kurulamad. Hl
bana bakyordu. Bir sre sonra glmsedi, yumuak ve olduka tiz
bir sesle konutu: "Siz Elisiniz, deil mi?
Afalladm; "Evet" dedim.
"Benim adm Faxe. Sizi burada grmekten onur duyduk. Bir sre
Otherhord'da bizimle kalr msnz?"
"Seve seve. Sizin ndeyi pratiiniz hakknda bir eyler renmek
istiyorum. Ve ne olduum, nereden geldiim filan hakknda size an
latacam bir eyler varsa..."

"Ne isterseniz" dedi Faxe durgun bir glmsemeyle "Uzay Okya

nusu'nu ap sonra da yolculuuna bin mil ve Kargav Geidini ekle
yip buralara gelmi olmanz ho bir ey."
"Otherhord'a ndeyilerinin n iin gelmek istedim."
"Bizi ndeyi srasnda seyretmek istersiniz belki. Yoksa sizin de
bir sorunuz mu var?"
Berrak gzleri insan hakikati sylemeye zorluyordu. "Bilmiyo
rum" dedim.
"Nusuth" dedi, "fark etmez. Belki bir sre kalrsanz sorunuz olup
olmadn anlarsnz. ndeyiciler ancak belli zamanlarda bir araya
gelebilir, yani her durumda bir sre bizimle kalmanz gerekecek."
Kaldm; gzel gnlerdi bunlar. Komnal iler, arazideki alma,
aa kesme, bakm gibi iler dnda zaman programlanmamt.
Gruplardan birinin yardma ihtiyac olduunda benim gibi konuklar
da almaya davet ediliyordu, i dnda bazen hi konumadan b
tn bir gnn getii oluyordu, ben en ok gen Goss ile ve berrak
bir su kuyusu gibi aydnlk ve ulalmaz olaanst kiiliiyle bu ye
re kimlik kazandran Dokumac Faxe ile konuuyordum. Akamlar
bazen aalarla evrili alak evlerden birinin ocak-odasnda topla
nlyordu; sohbet ediliyor, bira iiliyor, bazen de mzik dinleniyor
du. Karhide'nin cokulu, melodik olarak basit ama ritim bakmndan
karmak, daima doalama icra edilen mzii. Bir gece iki Sakin
dans etti; ok yal adamlard, salar bembeyazd, bir deri bir ke
miktiler, gzlerinin evresindeki sarkklar kara gzlerini yar yarya
rtyordu. Danslar yava, kusursuz, denetimliydi; gz ve zihni et
kiliyordu. Akam yemeinden sonra nc Saat'te dansa balad
lar. nce, aksak vuruunu hi kesmeyen davulcu dnda, mzisyenler
istediklerinde katlyor ve brakyorlard. Gece yars, Altnc Saat'te,
be Terra saati getiinde iki yal dans hl dans ediyordu. Dot
he fenomenini -bizim "isterik kuvveti" dediimiz eyin istee bal
ve denetimli kullanmn- ilk kez burada grdm ve ondan sonra
Handdara ihtiyarlar hakknda anlatlanlara inanmaya hazr oldum.
e dnk bir yaamd, kendine yeterli, durgun Handdaratalar'n
deer verdii kendine zg "cehalet" ilkesi ve eylemsizlik ya da m
dahale etmeme kuralna uygun bir yaamd. Bu kural (ki bunun en iyi

60

ifadesi "fark etmez" diye evirmek zorunda kaldm, tam karl

olmayan nusuth szdr) bu kltn temeli ve ben de onu anlam g
rnmeye almyorum. Ama Otherhord'da yarm ay geirdikten
sonra Karhide'yi daha iyi anlamaya baladm. Bu lkenin siyasetinin,
geit alaylarnn, tutkularnn altnda eski bir karanlk, Handdara'nn
edilgin, anarik, suskun, dourgan karanl yatyor.
Bu suskunluun iinden ise ndeyicilerin akla smaz sesi ykse
liyor.
Bana rehberlik etmekten holanan gen Goss, ndeyiciler'e so
racam sorunun herhangi bir eyle ilgili olabileceini ve istediim
gibi ifade edilebileceini syledi. "Soru ne kadar belirli ve snrl
olursa cevap da o kadar kesin olur" dedi. "Belirsizlik belirsizlii do
urur. Ve tabii baz sorular cevaplanamaz."
"Ya byle bir soru sorarsam ne olur?" diye steledim. Bu kanma
karmakarkt fakat yabanc gelmiyordu. Ne var ki verdii cevab
hi beklemiyordum: "Dokumac soruyu geri evirir. Cevaplanamaz
sorular baz ndeyici gruplarn mahvetti."
"Mahv m etti?"
"Asen nzivas ndeyicileri'ni, 'Hayatn anlam nedir?' sorusunu ce
vaplamaya zorlayan Short Lordunun hikyesini bilir misiniz? Evet,
birka bin yl nce olmu bu. ndeyiciler alt gn ve gece karanlk
ta kalmlar. Sonunda Bekrlarn hepsi kaskat kesilmi kalm. Ka
klar lm. Sapkn da Short Lordunun kafasna bir ta indirip l
drm. Dokumac ise... Meshe adnda bir adamm."
"Yomesh kltnn kurucusu mu?"
"Evet" dedi Goss ve hikyeyi ok elenceli bulurmuasna gl
d; ama bana m yoksa Yomeshta'ya m gldn anlamadm.
Cevabn belirsizliini ve karanln bir lde azaltacak bir evet
-veya- hayr tr soru sormaya karar verdim. Faxe, Goss un anlatt
bir hususu onaylayarak sorunun ndeyicilerin tamamen bilgisiz
olduu bir konuda olabileceini syledi. Bu yl S'nin kuzey yark
resinde hoolm hasadnn iyi olup olmayacan sorabilirdim ve onlar
da S diye bir gezegenin varlndan bile habersiz olduklar halde bu
na cevap verebilirlerdi. Bu, meseleyi civanperemi sap ve delikli ak
elerle baklan saf rastlant fal ile ayn dzleme koyuyordu. "Hayr"

dedi Faxe. Kesinlikle rastlantyla ilgisi yoktu. Sre batan sona rast
lantnn tam tersiydi.
"yleyse zihin okuyorsunuz."
"Hayr" dedi Faxe, durgun ve iten glmsemesiyle.
"Belki de farknda olmadan zihin okuyorsunuz."
"Bu neye yarard ki? Soruyu soran cevabn bilse bedelini de
mezdi."
Cevabn kesinlikle bilmediim bir soru setim. Eer her duruma
uyan u profesyonel kehnetlerden biri deilse, ndeyinin doru ve
ya yanl olduunu sadece zaman gsterebilirdi. Baya bir soru de
ildi. Bu iin Otherhordlu dokuz ndeyici iin ne kadar g ve teh
likeli olduunu renince yamur ne zaman duracak gibisinden zr
va bir soru sormaktan vazgetim. Soru soran iin bedel yksekti ya
kutlarmdan ikisi nzivann sandna gitti- ama cevaplayan iin da
ha da yksekti. Faxe'yi tandka profesyonel bir sahtekr olduuna
inanmak gittike g geliyordu. Drst ve kendini kandran bir sah
tekr olduuna inanmak daha da zordu, zeks yakutlarm kadar sert,
berrak ve parlakt. Ona tuzak kurmaya yeltenmedim. En ok bilmek
istediim eyi sordum.
Onnetherhad'da, ayn on sekizinde, ounlukla kilitli tutulan b
yk binada dokuzu bir araya geldi. Ta deli ve souk, bir ift pen
cere yar ve utaki derin ocaktan gelen kla aydnlanm, yksek
tavanl bir salondaydk. Cppe ve kaponlar giyip plak ta ze
rinde bir ember oluturarak oturdular. Uzaktaki atein hafif n
da bir ember halinde duran mehirlere benziyorlard. Goss'la gen
Sakinlerden ikisi ve en yakn beylikten gelen bir hekim, ocan ya
nnda oturmu sessizce seyrederken kalkarak emberin ortasna gir
dim. Hava resmiyet d ve gergindi. Aralarna girdiimde kapon
lu ekillerden biri ban kaldrp bakt, gzlerini bana evirmi dik
dik bakan, tuhaf ve sert hatl bir yz grdm.
Bada kurmu oturan Faxe hi kmldamadan fakat hafif, yumu
ak sesine adeta bir elektrik akm veren bir gle seslendi. "Sor" dedi.
emberin ortasnda dikilip sorumu sordum: "Gethen dnyas be
yl iinde Ekumene ye olacak m?"

62

Sessizlik. Sessizlikle rlm bir rmcek ann ortasnda diki

liyordum.
"Cevaplanabilir" dedi Faxe yavaa.
Herkes rahatlad. Kaponlu talar hareket ederek yumuam gi
biydi; bana tuhaf tuhaf bakm olan, yanndakine bir eyler fslda
maya balad. emberden ayrldm ve ocan yanndaki seyircilere
katldm.
ndeyiciler'den ikisi ilerine ekilmiti. Konumuyorlard. le
rinden biri arada bir elini kaldrp on-yirmi kez hafife ve yumuak
a yere vuruyor ve tekrar kprdamadan duruyordu, ikisini de daha
nce hi grmemitim; "Bunlar kaklar" dedi Goss. Deliydiler. Goss
onlara "zaman-blenler" diyordu. izofren olabilirlerdi. Karhide psi
kologlar zihin konumasndan habersiz, dolaysyla da kr cerrah
lardan farksz olmalarna karn ila, hipnoz, anlk ok, kronik doku
nu gibi eitli zihinsel terapilerde ok becerikliydiler: Bu iki psiko
patn tedavi edilip edilemeyeceini sordum "Tedavi mi?" dedi Goss.
"Bir arkcnn sesini tedavi eder miydin?"
emberin iindeki dier be kii Otherhord Sakinleri, Handda
ra'nn Mevcudiyet disiplinlerinin mritleriydi ve Goss'un anlattna
gre ndeyici olduklar srece bekr kalyorlar, cinsel erk devrele
rinde elemiyorlard. Bu Bekrlardan biri ndeyi srasnda kemmer
de olmalyd. Kemmerin ilk evresinin gstergesi olan zor seilir fi
ziksel younluu, bir tr parlakl fark edebiliyordum artk.
Kemmerdekinin yannda Sapkn oturuyordu.
"Hekimle birlikte Spreve'den geldi" dedi Goss. "Baz ndeyici
gruplar normal insanlara seanstan gnler nce erkek ya da dii hor
monlar alayarak sapknlk yaratrlar. Doal olmas daha iyidir.
Kendi isteiyle geldi; kendini belli etmekten holanyor."
Goss, kemmerde eril roldeki insan iin kullanlan zamiri deil eril
hayvan iin olan zamiri kullanmt. Biraz utanm gibiydi. Karhide
liler cinsellikle ilgili konular rahata tartrlar, Kemmerden bahset
mekten holanrlar; ama sapknlklar konumaya ekiniyorlar, -ya
da en azndan benim yanmda konumak istemiyorlar- Kemmer
devresinin ar uzamas, erkek ya da dii ynde srekli bir hormon
dengesizlii, sapknlk olarak niteledikleri eyi douruyor, az rastla-

nan bir ey deil: Yetikinlerin yzde -drt kadar sapkn ya da

anormal bizim standartlarmza gre normal olabiliyor. Toplum
dan dlanmyorlar; fakat birok biseksel toplumda ecinsellere
davranld gibi, aalayc bir hogryle karlanyorlar. Karhide
argosunda onlara yarl deniyor. Dourganlklar yok.
Grubun Sapkn bana ynelttii o ilk, uzun ve tuhaf bak dn
da kimseye aldrmamt, bir tek yanndaki kemmerciyle ilgileniyor
du. Sapknn srekli, abartl erkeklii onun giderek artan, etkin cin
selliini daha da kkrtm ve sonuta tmyle dii cinsel kapasite
kazanmt. Sapkn, ona pek az karlk veren ve geri ekilir bir ha
vadaki kemmerciye doru eilmi yavaa konuuyordu. Dierleri
uzun bir sredir susuyor ve u anda Sapknn fslts dnda hibir
ses duyulmuyordu. Faxe kmldamadan Kaklardan birini seyredi
yordu. Sapkn, elini hzl ve yumuak bir hareketle kemmercinin eli
zerine koydu. Kemmerci, korku ya da tiksintiden, telala elini ka
rd, yardm istercesine Faxe'ye bakt. Faxe kmldamad. Kemmer
ci yerinden ayrlmad ve Sapkn ona yeniden dokunduunda hi ha
reket etmedi. Kaklardan biri ban kaldrd, uzun, yapmack, me
lodik bir kahkahayla gld: "Hah-hah-hah-hah..."
Faxe elini kaldrd. emberi oluturan her bir kafa, sanki Faxe on
larn baklarndan bir demet ya da deste yapyormu gibi, ona dnd.
Salona girdiimiz vakit leden sonrayd ve yamur yayordu.
Saaklarn altndaki pencere yarklarndan szan gri k ok geme
den snd gitti. imdi beyaz k eritleri duvarlarda ve demede,
odadakilerin yzleri zerinde hayali yelkenler, uzun genler ve
drtgenler halinde geziniyordu; darda, ormann zerindeki aydan
gelen k eritleri ve krntlar vard. Ate oktan snmt ve em
berden szlp, bir yz, bir eli, kmldamadan duran bir srt bir an
iin aydnlatan bu solgun eritler ve dzlemler dnda hi k yok
tu. Bir sre tozlu kta renksiz bir ta gibi kaskat duran Faxe'nin pro
filini grdm. Ay nn diyagonali kayarak kara bir tmsein, ba
n dizleri stne emi, elleri yere dayal, gvdesi karanlkta, em
berin iinde yeri dven Kak'n tekrarlayp durduu devinimin rit
mi ile sarslan kemmercinin stne dt. Birbirlerine balanmlar
d; hepsi birden, tpk bir rmcek ann balant noktalar gibiydi

64

ler. steyerek -veya isteim dnda- balanty, merkez o olduu

iin, Dokumac Faxe araclyla sren ve yine Faxe'nin dzenleme
ye, denetlemeye alt szsz ve dilsiz iletiimi hissettim. Solgun
k titredi ve dou duvarn trmanp yok oldu. Gcn, gerilimin,
sessizliin a byd.
ndeyiciler'in zihinleri ile balantm kesmeye altm. Bu ses
siz elektrik gerilimi, ie ekilip srklenme, kalbn, an iinde bir
nokta, bir ekil olma hissi beni huzursuz etmiti. Ama engel koydu
umda daha da kt oldu; kesilip atldm, zihnimin iten gr ve
dokunu halsinasyonlaryla, yabanl imgeler ve kavramlardan olu
an bir bulamaca, cinsellikle dolu ve grotesk biimde iddetli, ani
grler ve duyumlarla, kzl-kara iin iin kaynayan bir erotik hid
dete kapldn hissettim. Kzgn dudaklar olan, yutkunan kuyular
la, vajinalarla, yaralarla, cehennem azlaryla evriliydi her yanm,
dengemi kaybettim, dyordum... Bu kaosu dmda tutamazsam
sahiden decektim, delirecektim ve kaosu dlamann bir yolu yok
tu. Cinsel sapknlk ve tatminsizlikten, zaman arptan delilikten,
tam bir younlama ve dolaysz gerekliin tmden alglanna da
yal rktc bir disiplinden doup ykselen empatik ve sztesi
gler, denetimimin dndayd. Gene de denetleniyorlard: Merkez
hl Faxe'ydi. Saatler ve saniyeler geti. Ay yanl duvarda
d, ay yoktu, sadece karanlk vard, btn karanln merkezin
de de Faxe: Dokumac: Bir kadn, a brnm bir kadn. Ik g
mt, gm zrht, elinde kl olan zrhl bir kadnd. Ik birden
yand, dayanlmaz oldu. Uzuvlarn kaplayan k, ate ve kadn yl
g ve acyla haykrd: "Evet, evet, evet!"
Kak'n akyan kahkahas balad: "Hah-hah-hah-hah!" Daha
ykseldi, ykseldi, inip kan ve zaman boyunca hibir ln s
remeyecei kadar uzun bir la dnt. Karanln iinde bir ha
reket, bir kmlt ve hrt oldu, asrlarn yeniden dalm, belirtile
rin ka. "Ik, k" dedi youn bir ses, bir ya da saysz kez yinele
nen muazzam hecelerle: "Ik. Atee biraz odun. Ik." Spreveli he
kimdi. emberin iine girmiti. ember dalmt. Hekim en na
rinlerin kaynama noktalarnn, Kaklarn yannda diz kmt,
her ikisi de yerde dertop yatyordu. Kemmerci ban Faxe'nin dizle

rine yaslam hl titreyerek yutkunuyor ve soluyordu; Faxe'nin elle

ri varla yok aras bir incelikle adamn salarn okad. Sapkn bir k
eye ekilmiti, kendi banayd, dalgn ve bitkindi. Oturum bitmi,
zaman her zamanki gibi gemi, gcn a da dalarak yerini aa
lanma ve bitkinlie brakmt. Benim cevabm neredeydi, faln bil
mecesi, mulak kehnet sz?
Faxe'nin yanna ktm; berrak gzleriyle bana bakt. O anda
onu karanlkta grdm gibi, n zrhna brnm, atete ya
nan, "Evet" diye haykran kadn olarak grdm.
Faxe'nin yumuak sesi grnty bitirdi. "Cevabn aldn m, So
rucu?"
"Cevabm aldm, Dokumac."
Sahiden cevap almtm. Be yla kadar Gethen Ekumen'e ye
olacak, evet. Bilmece yok, kaamak yok. O zaman bile bu cevabn
niteliini fark etmitim, kehnetten ok gzlem. Cevabn doru ol
duunu dnmeden edemiyordum. Bir ie douun buyruksu ber
raklndayd.
NAFAL gemilerimiz, annda aktarmmz ve zihin-konumamz
var ama nsezileri koum takacak denli eitemedik henz; bu numa
ra iin Gethen'e gitmemiz gerekiyor.
"Ben bir fitil ilevi gryorum" dedi Faxe ndeyiden bir-iki gn
sonra. "Enerji bizi oluturuyor ve iimizde oluuyor, gidip geliyor,
her seferinde itkiyi artryor, sonunda aa kp iimde k oluyor,
evremde k oluyor, ben k oluyorum... Arbin nzivasndaki ihti
yar bir keresinde demiti ki: 'Dokumac yant annda bir boluun
iine konsa yllarca yanar.' Yomeshtalar Meshe'nin bunu yaptna
inanyor; gemii ve gelecei sadece bir an iin deil, Short'un soru
sundan sonra hayat boyunca apak grm. nanmas zor. Bir insan
buna dayanabilir mi, bundan kukuluyum. Neyse, fark etmez..."
Nusuth, Handdara'nn her anlama gelen, mulak olumsuzu.
Yan yana yryorduk ve Faxe bana bakt. Yz, grdm en
gzel insan yzlerinden biri, tatan oyulmu gibi sert ve zarifti. "Ka
ranlkta" dedi, "on vard, dokuz deil. Bir yabanc vard."
"Evet, yleydi. Size kar engel kuramadm. Siz bir Dinleyici'si
niz Faxe, doal bir empatik ve muhtemelen gl bir doal telepa

66

tiksiniz. Bunun iin Dokumacsnz siz, gerilim kopana ve kalp size

ulap cevab buldurana kadar grubun gerilimlerini kendi kendine,
byyen bir kalp iinde srdren sizsiniz."
Derin bir ilgiyle dinliyordu. "Kendi disiplinimin gizemlerini d
ardan, sizin gzlerinizle grmek garip oluyor. Ben onlar sadece
ieriden, bir mrit olarak grdm."
"zin verirseniz... sterseniz, Faxe, sizinle zihin-konumasyla ile
tiim kurmak istiyorum." Doal bir letiimci olduundan emin ol
mutum artk; rza gsterir ve biraz pratik yaparsak farknda olma
dan koyduu engeli kaldrabilirdik.
"Bunu yaptktan sonra artk bakalarnn ne dndn duyar
mym?"
"Hayr, hayr. Halen bir empatik olarak yaptnzdan daha faz
la deil. Zihin-konumas iletiimdir. stee bal gnderilir ve al
II
nr.
"yleyse neden sesli konumuyorsunuz?"
"Konuurken yalan sylenebilir."
"Zihin-konumasnda sylenmiyor mu?"
"Bile bile sylenemiyor."
Faxe bir sre dnd. "Krallarn, politikaclarn, iadamlarnn il
gisini ekmi olmal bu disiplin."
"Zihin-konumasnn retilebilir bir yetenek olduu ilk kefe
dildiinde iadamlar buna kar ktlar; onyllar boyu yasaklattlar."
Faxe glmsedi. "Ya krallar?"
"Artk kral yok bizde."
"Evet anlyorum... Neyse, teekkr ederim, Genri. Ama benim
iim renmemek, renmek deil. Hem dnyay tmyle deiti
recek bir sanat imdilik renmesem daha iyi olur."
"Ama sizin kendi ndeyinize gre bu dnya deiecek, hem de
be yl iinde."
"Ben de onunla birlikte deieceim, Genri. Ama onu deitir
mek gibi bir niyetim yok."
Yamur yayordu. Gethen yaznn uzun, ho yamuru.
nzivann yukarsndaki yolu olmayan eimlerde, hemmen aa
larnn altnda yryorduk. Kara dallar arasndan gri k szyor,

67

aalarn krmz ine yapraklarndan yamur damlalar dyordu.

Hava serin ama yumuakt, yamur sesiyle doluydu.
"Sylesenize Faxe. Siz Handdarata, her dnyada her insann el
de etmek iin kvrand bir yetenee sahipsiniz. Sizde var bu. Ge
lecei bilebiliyorsunuz. Gene de bizler gibi yaayp gidiyorsunuz.
Fark etmezmi gibi."
"Nasl fark edebilirdi, Genri?"
"Mesela yle: Karhide ile Orgoreyn arasndaki bu rekabeti, Si
noth Vadisi ihtilafn alalm. Karhide bu son haftalarda epey itibar
kaybetti anladm kadaryla. Peki, neden Kral Argaven ndeyicile
rine danp hangi yolu izlemesi, kimi babakan yapmas gerektii
gibi eyleri sormuyor?"
"Byle sorular sormak zordur."
"Neden zor olsun? Btn yapaca gidip 'Bana babakan olarak
en iyi kim hizmet edebilir?' gibisinden bir ey sormak."
"Bunu yapabilir. Ama kendisine en iyi hizmet etmenin ne demek oldu
unu bilemez. Seilen adamn vadiyi Orgoreyn'e brakmas, srgne
gitmesi ya da krala suikast dzenlemesi anlamna da gelebilir bu;
ummad ve istemedii birok anlama gelebilir."
"Sorusunu ok kesin bir biimde ifade edebilir."
"Evet. Bu durumda birok soru sorulmas gerekir. Krallar bile be
del demek zorundadr."
"Onun iin yksek mi olur bu bedel?"
"ok yksek" dedi Faxe sknetle. "Soru soran deyebildiince
der. Arada bir krallar da ndeyiciler'e gelir, ama ok sk olmaz
bu..."
"Ya bizzat ndeyicilerden biri gl bir adam olursa?"
"nziva Sakinlerinin hibir rtbeleri ya da unvanlar yoktur. Ben
de Erhanrang'a, kiorremi'ye seilebilirim; gidecek olursam unvanm
ve glgemi geri alrm ama ndeyiciliim biter. Kiorremi'deyken so
racak bir eyim olursa oradaki Organi nzivas'na gider, bedeli der,
cevabm alrm. Ama, biz Handdara'dakiler cevap istemeyiz. Onlar
dan kanmak zordur; ama urarz."
"Faxe, hi anlayamyorum."

68

"Bizler, buraya, nzivaya en ok hangi sorularn sorulmayacan

renmek iin geliriz."
"Ama sizler cevap verenlersiniz."
"Hl anlamadnz m, Genri? ndeyi sanatn neden gelitirdi
imizi anlamadnz m?"
"Hayr..."
"Yanl sorularn cevabn bilmenin ne kadar yararsz olduunu
gstermek iin."
Yamurun altnda, Otherhord Ormannn kara dallar altnda
yan yana yrrken uzun uzun dndm. Beyaz kapon iinde Fa
xe'nin yz yorgun ve suskundu, azalm gibiydi. Yine de biraz
rktyordu beni. Berrak, nazik, aydnlk gzleriyle bana baktn
da on bin yllk bir gelenekten bakyordu; ylesine eski, ylesine
kkl, bir insana vahi bir hayvann zbilinsizliini, yetkesini, tam
ln verecek denli btnsel ve tutarl bir dnce ve hayat tarz ba
kyordu size, ebedi imdisi iinden gzlerini size dikmi muhteem,
garip bir yaratk gibi bakyordu...
"Bilinmeyen" dedi Faxe'nin ormanda nlayan yumuak sesi, "n
ceden grlmeyen, kantlanmayan, hayat bunlar zerine kuruludur.
Cehalet dncenin temelidir. Kantszlk eylemin temelidir. Tan
r'nn olmad kantlansayd dinler olmazd, ne Handdara, ne Yo
meshta, ne de ocak-tanrlar, hibiri. Ama Tanr'nn olduu kantlan
sayd da gene dinler olmazd... Sylesenize, Genri, nedir bilinen?
Kesin, tahmin edilen, kanlmaz olan sizin ve benim geleceimize
dair bildiimiz tek kesin ey nedir?"
"ikimizin de leceimiz."
"Evet, ite, cevab olan tek bir soru var, Genri ve o yant da za
ten biliyoruz. Hayat mmkn klan ey srekli, dayanlmaz belirsiz
liktir, yani bir sonra ne olacan bilememek."

6
Orgoreyne Bir Yol

H e r z a m a n erkenden gelen a beni uyandrd; ok derin

uyurum, bu yzden beni sarsp kulama seslenmesi gerek
ti: "Uyann, Lord Estraven, uyann, Kral'n sarayndan bir ulak gel
mi!" Sonunda anlayabildim, uykudan ve aceleden sersemlemi bir
halde telala kalkp habercinin beklemekte olduu odaya doru git
tim ve bylece srgnme yeni domu bir bebek gibi rlplak ve
akn bir halde balam oldum.
Ulan bana verdii kd okurken bu denli erken olmasa da,
bunu beklediimi geiriyordum kafamdan. Ama adamn o lanet ola
s kd evin kapsna ivilemesini seyrederken iviler gzlerime
saplanyormu gibi geldi ve hi beklemediim bir acyla bombo ve
kederli, aresiz bir halde kalakaldm.

70

Her ey olup bitmiti; ie koyuldum ve gonglar Dokuzuncu Sa

at'i vurduunda Saray'dan ayrldm. Alabildiim her eyi aldm.
Mlklerime ve paralanma gelince, i yaptm insanlar tehlikeye at
madan bunlar paraya eviremezdim ve benim ne denli yakn arka
damsalar o denli tehlikede olacaklard. Eski kemmeringim Ashe'ye
ocuklarmzn yetimesinde kullanmak zere baz deerli eylerden
nasl kazan salayabileceini yazdm; ama kesinlikle bana para
gndermeyi denememesini, zira Tibe'nin snr gzaltnda tutaca
n syledim. Mektubu imzalamadm. Birisine telefon etmek onu
hapse gndermek demek olacakt ve iyi niyetli bir arkadam beni
ziyarete gelip de dostluunun mkfat olarak parasndan ve zgr
lnden olmasn diye de bir an nce gitmek iin abaladm.
ehrin batsna doru yneldim. Bir sokak geidinde durdum ve
dndm. Neden douya doru gidip, yoksul bir yaya olarak Kemi
Diyar'na giden dalar ve ovalar ap doduum memleketime, Es
treye, bir da eteindeki o ta eve dnmeyeyim, neden eve dnme
yeyim? U ya da drt kez byle durup baktm arkama. Her seferin
de sokaktaki kaytsz yzler arasnda benim Erhenrang'dan ktm
izlemek iin gnderilmi bir casusa ait olabilecek bir yze rastladm
ve her seferinde eve dnmemin ne kadar delice bir ey olacan d
ndm. Kendimi ldrmek demek olacakt bu. Srgnde yaamak
iin domutum anlalan ve eve dnmenin tek yolu lmekti. Ben de
batya doru gittim ve bir daha arkama dnmedim.
Bir aksilik kmad takdirde gn iinde en fazla Krfezdeki
Kuseben'e, seksen be mil teye kadar gidebilirdim. ou srgne
Srgn Emri gelmeden bir gece nce uyar gnderilir ve onlar da ge
mi sahiplerini yardaklk sulamasna maruz brakmadan Sess'den bir
gemiye atlayabilirler. Byle bir licenaplk Tibe'nin kannda yoktu.
Artk hibir gemi sahibi beni almaya cesaret edemezdi; limandakile
rin hepsi de tanyordu beni, liman Argaven iin ben ina ettirmitim.
Hibir karateknesi beni almazd ve kara snr, Erhenrang'dan drt
yz mil uzaktayd. Kuseben'e yrmekten baka arem yoktu.
A fark etmiti bunu. Onu hemen gndermitim ama ayrlma
dan nce bulabildii btn hazr yiyecei gnlk kamn yak
t olarak paketlemiti. Bu iyilik kurtard beni; cesaretimi de tabii. Zi

ra yolda o meyve ve ekmekten her yiyiimde, "Hain olmadma ina

nan bir kii olsun var; bana bunu vermezdi yoksa" diye dndm.
Hain olarak adlandrlmann ne kadar zor olduunu anladm. Bu
kadar zor olmas tuhaf; nk baka bir adama vermesi kolay bir ad
bu, yapp kalan, tpatp uyan ve inandrc bir ad. Ben bile inanm
tm yar yarya.
nc gnn akamnda Kuseben'e geldim. Endieliydim ve
ayaklarm szlyordu; nk Erhenrang'daki gcm kaybetmitim
ve kk kasabann kapsnda Ashe beni bekliyordu.
Yedi yldr kemmering idik ve iki olumuz olmutu. Onun teninden
doduklar iin onun adn tayorlard: Foreth rem ir Osboth ve o, Ka
bileoca'nda yetimilerdi. yl nce Organi nzivast'na gitmiti ve
imdi ndeyiciler'in altn Bekrlk zincirini tayordu. Bu yl boyun
ca birbirimizi hi grmemitik, alacakaranlkta, ta kemerin altnda
onun yzn grnce sanki daha dn ayrlmzcasna o eski ak al
kanlm depreti ve onu benim ykmm paylamaya aran sadakati
fark ettim. Bu yersiz ban beni sardn hissederek kzdm; nk As
he'nin ak hep kendi yreime ters davranmaya zorlamt beni.
Yanndan geip gittim. Acmasz olmam gerekiyorsa nazik g
rnmeye alarak bunu saklamann hi gerei yoktu. "Therem" diye
seslendi ve peimden geldi. Kuseben'nin yokularn hzla inerek rh
tma doru yrdm. Denizden esen gney rzgr bahelerdeki ka
ra aalar sallyordu ve bu lk frtnal yaz karanlnda bir caniden
kaar gibi kayordum ondan. Fazla hzl gidemeyecek denli bitkin
olduumdan beni yakalad. "Therem, seninle geleceim" dedi bana.
Cevap vermedim.
"On yl nce bu Tuwa aynda szlenmitik."
"Ve yl nce sen bu sz bozarak beni braktn; akllca bir se
imdi dorusu."
"Verdiimiz sz asla bozmadm, Therem."
"Doru. Bozacak sz yoktu. Yalanc bir szd o, ikinci szd. Bi
liyorsun, o zaman da biliyordun. Verdiim tek sadakat sz hi ko
nuulmad ve konuulamazd; bu sz verdiim adam ld ve sz
yllar nce ortadan kalkt. Ne senin bana bir borcun var ne de benim
sana. Brak beni."

72

Konutuka fkem ve krgnlm Ashe'den uzaklayor kendime

ve tutulmam bir sz gibi ardmda uzanan kendi hayatma yneli
yordu. Ama Ashe bunu bilmiyordu ve gzleri yaarmt. "Bunu alr
msn Therem?" dedi. "Sana bir borcum yok; ama seni ok seviyo
rum." Bana kk bir paket uzatt.
"Hayr. Param var Ashe. Brak gideyim. Yalnz gitmem gerek."
Yoluma devam ettim, o da beni takip etmedi. Ama kardeimin
glgesi izliyordu beni. Ondan sz etmekle hata etmitim. Her ey
de hata etmitim.
Talih beni limanda beklemiyormu. Limanda, Orgoreyn'den bi
nebileceim ve bana sylendii gibi gece yarsndan nce Karhide
topran terk edebileceim tek bir gemi bile yoktu. Rhtmda birka
kii vard sadece, bunlar da eve dnme tela iindeydiler; bulabildi
im tek adam teknesinin motoruyla uraan bir balkyd; bana bir
kez bakt ve konumadan arkasn dnd. Bu beni korkuttu. Adam be
ni tanyordu; uyarlm olmasayd tanyamazd. Tibe, beni durdur
mak ve sre dolana dek Karhide'de tutmak iin adamlarn seferber
etmiti. imdiye kadar acyla ve fkeyle ba baaydm ama korkuyla
uramamtm. Srgn Emrinin, aslnda idamm iin bir bahaneden
baka bir ey olmad hi aklma gelmemiti. Altnc Saat vurunca
Tibe'nin adamlar iin uygun bir av olacaktm ve kimse cinayetten
sz edemeyecek yalnzca adaletin yerine getirildii sylenecekti.
Limann rzgrl lts ve karanl iinde bir kum torbas yn
zerine ktm. Deniz iskeleyi yalayp dvyor, balk tekneleri
yerlerinde sallanyor, uta mendirekte bir k yanyordu. Oturdum
ve n denizin stnde karanl yarn seyrettim. Bazlar tehli
keyle karlanca glenir; ben yle yapamam. Benim yeteneim
ndntr. Tehlikenin bu kadar yaklamasyla sersemlemi, bir
kum torbas zerine km Orgoreyn'e yzlp yzlemeyeceini
dnyordum. Charusine Krfezi'nin buzu bir-iki ay nce zl
mt, suda bir sre sa kalnabilirdi. Orgota kys yz elli mil uzak
tayd; ben yzme bilmiyordum. Gzm denizden ayrp Kuseben
sokaklarna evirdiimde beni hl takip ediyordur umuduyla As
he'yi aradm fark ettim. O anda duyduum utan sersemliimi
yendi ve dnebildim.

Dokun i ksmnda hl teknesinde oturmu iini gren o balk

yla anlaabilmek iin iki yol vard; rvet ya da iddet. Bozuk bir
motor iin ikisine de demez gibiydi. Geriye hrszlk kalyordu.
Ama balk teknelerinin motorlar kilitliydi. Kilitli devreyi hareke
te geirmek, motoru altrmak, fener klarnn altnda tekneyi li
mandan karp sonra da Orgoreyn'e gtrmek, hayatmda hi mo
torlu tekne kullanmadm dnrsem, aptalca ve umutsuz bir ma
cera gibi grnyordu. Hi motorlu tekne kullanmamtm ama
Kerm'deki Buzayak Glnde krek ekmitim; dokun dnda bir
sandal bal duruyordu. Grr grmez almaya karar verdim. Iltl
lambalarn altnda frladm, tekneye atladm, ipleri zdm, krekle
ri suya indirdim ve klarn kara dalgalar zerinde kayp titredii de
nize doru krek ekmeye baladm. yice uzaklatma kanaat ge
tirdikten sonra iyi oturmam bir krei dzeltmek iin durdum. Er
tesi gn bir Orgota devriyesi ya da balks tarafndan kurtarlmay
umsam da epey uzun sre krek ekmem gerekiyordu. Kree do
ru eildiimde btn bedenimde bir gszlk hissettim. Baylmak
zere olduumu dndm ve oturaklardan birinin zerine iki bk
lm uzandm. Korkaklk hastal beni penesine alyordu. Ama kor
kaklmn midemde bu kadar arlk yapacan da bilemezdim. Ba
m kaldrdm ve iskelenin ucunda, uzaktan gelen elektrik nda
srayan iki karalt grdm. O zaman korkudan deil ok uzak men
zilli bir silah yznden baylmakta olduumu anladm.
lerinden birisinde bir atma silah olduunu grebiliyordum.
Tahminimce gece yarsn gemi olsayd onu ateleyip ldrecekti
beni; ama atma silah ok ses karaca, bu da aklama gerektire
cei iin sonik tabanca kullanmlard. Bayltmaya ayarl bir sonik ta
banca sadece yz feetlik bir menzilde rezonans alan kurabilir. ld
rc ayarda menzilini bilmiyorum; ama hasta bir bebek gibi iki bk
lm olduuma gre pek uzanda deildim. Glkle nefes alyor
dum, silahn zayflam olan etkisi beni gsmden yakalamt. Mo
torlu bir teknenin peime dp iimi bitirmesi ok srmezdi; bu yz
den kreklerin zerine eilip yutkunarak geirecek vaktim yoktu.
Ardmda ve teknenin nnde karanlk uzanyordu ve karanla do
ru krek ekmeliydim. Gten dm kollarmla krek ektim; elle

74

rimin neyi kavradn hissedemediimden krekleri brakmadm

dan emin olmak iin ellerime bakyordum. Bylece dalgal sulara ve
ak Krfez'in tesinde uzanan karanla vardm. Orada durmam ge
rekti. Her krek ekiimde kollarmn uyuukluu artyordu. Kalp
atlarm dzensizlemi, cierlerim hava alamaz olmutu. Krek ek
meye altm ama kollarmn hareket edip etmediini bilmiyordum
artk. O zaman krekleri teknenin iine ekmeye altm ama bece
remedim. Bir liman devriye botunun projektrleri kurum zerine d
m bir kar tanesi gibi beni karanln iinden ekip kardnda ka
maan gzlerimi ktan karacak kadar bile dermanm kalmamt.
Krekleri ellerimden alp beni tekneden kardlar ve zoka yut
mu bir balk gibi devriye botunun gvertesine yatrdlar. Onlarn
bana baktn hissediyor ama ne sylediklerini anlayamyordum,
bir kii dnda. Ses tonundan kaptan olduu anlalan biri, "Daha
Altnc Saat olmad" dedi ve baka birine de cevap verdi: "Bana ne
bundan. Kral onu srgn etti. Ben Kral'n emirlerine uyarm, daha
alttakilere deil.
Bylece Tibenin kydaki adamlarndan gelen radyo talimatna
ve cezalandrlmaktan korkan arkadann kar koymasna ramen
Kuseben devriyesinin bu subay beni Charisune Krfezi'nden geir
di ve Orgoreyn'deki Shekt Limannda sa salim karaya kard. Bu
nu silahsz bir adam ldrecek olan Tibe'nin adamlarna kar ifgre
tor nedeniyle mi yapt yoksa iyilik olsun diye mi, bilmiyorum, Nu
suth. "Takdir edilecek olan izah edilemeyendir."
Orgota sahili sabah sisinde belirmeye balaynca ayaa kalktm,
bacaklarm hareket ettirmeyi becerdim ve gemiden inip Shelt'in su
boyunca uzanan sokaklarna doru yrdm. Fakat bir yerlerde ye
niden yere dtm. Ayldmda Sennethni, Yirmi Drdnc Com
mensallk, Charisune Drdnc Sahil Blgesi Commensal Hastane
si'ndeydim. Bunu ok iyi biliyorum; nk Orgota yazsyla yatan
baucuna, komodindeki lamba altlna, komodin zerindeki metal
bardaa, komodine, hemirelerin balklarna, hieblerine, araflara
ve zerimdeki hasta nlne yazlmt bu. Bir doktor gelip sordu.
"Neden dotheye kar koydun?"
"Dothede deildim" dedim, "sonik alan iindeydim."

"Gsterdiin semptomlar dothenin geveme evresine direnen bi

rinin semptomlar." Dedii dedik bir yal doktordu ve sonunda k
rek ekerken felce kar koymak iin farknda olmakszn dothe-g
c kullanm olabileceimi kabul ettirdi bana; sonra da, bu sabah hi
hareket edilmemesi gereken thangen evresinde ayaa kalkp yrm
ve bu yzden lm tehlikesi atlatmtm. Btn bunlar istedii ekil
de kabullenilince bir-iki gn iinde taburcu olacam syledi ve ya
nmdaki yataa doru gitti. Onun ardndan Deneti geldi.
Orgoreyn'de herkesin ardndan Deneti gelir.
'isim?"
Ben onun adn sormadm. Orgoreyn'dekilerin yapt gibi gl
geler olmadan yaamasn renmem gerekiyor; alnmadan, gereksiz
yere kimsenin alnmasna yol amadan. Ama memleket adm verme
dim ona, hibir Orgoreynliyi ilgilendirmez bu.
"Therem Harth m? Bu bir Orgota ad deil. Hangi Commensal
lk'tansn?
"Karhide."
"Oras Orgoreyn'in Commensall deil. Giri ve kimlik belge
lerin nerede?"
Belgelerim neredeydi?
Birisi beni hastaneye tayana dek uzun sre Shelt sokaklarnda
yuvarlanp durmutum anlalan. Hastaneye geldiimde ne belgele
rim, ne eyalarm, ne paltom, ne ayakkablarm ne de param kalm.
Bunu duyduumda fkeye kaplmadm ve kahkahayla gldm; uu
rumun dibinde fke kalmaz artk. Deneti glmemden alnmt.
"Parasz ve kaydedilmemi bir yabanc olduunun farknda deil mi
sin? Karhide ye neyle dnmeyi dnyorsun?"
"Tabutla."
"Resmi sorulara uygunsuz cevaplar vermemelisin. Eer lkene
kendi isteinle dnmezsen sulularn, yabanclarn ve kaydedilme
mi kiilerin bulunduu bir Gnlller iftlii'ne gnderileceksin.
Orgoreyn'de serseriler ve sulular iin baka bir yer yoktur. gn
iinde Karhide'ye dnme niyetinde olduunu beyan etsen senin iin
daha iyi olur; yoksa..."
"Karhide'den snr d edildim."

76

Adm duyunca yanmdaki yataktan ban eviren doktor, De

neti'yi bir kenara ekip onunla bir sre fsldat. Deneti kt bira
gibi eki bir suratla bakakald ve yanma geldiinde uzun uzun du
raklayarak ve her lafndan nce yutkunarak konutu. "Bu durumda
bir Commensallk ya da Belde'nin birimi olarak istihdam edilmek ve
Orgoreyne srekli ikamet izni almak iin byk Commensallk'a
bavurma niyetini beyan edeceksin sanrm."
"Evet" dedim. Bu srekli szyle iin akas kalmamt artk.
Be gn sonra "isteim zerine" Minori Beldesi'nde birim olarak
kaydm onaylayan srekli ikamet iznini aldm; bu ehre gitmem iin
gerekli geici kimlik belgeleri karld. O yal doktor beni hastane
de tutmasayd bu be gn a kalrdm. Kouunda bir Karhide Ba
bakan'nn olmas houna gidiyordu. Babakan da ona minnettard.
Minori'ye Shelt'ten taze balk tayan bir katarda hamallk yapa
rak gittim. Gney Minori'nin byk pazarlarnda son bulan hzl ve
kokulu bir yolculuktu. Orada da ok gemeden buzhanelerde i bul
dum. Dayanksz maddelerin tanmas, paketlenmesi ve depolanma
s ileri olduka, byle yerlerde yaz aylarnda daima i bulunabilir.
Daha ok balklarla urayor ve buzhanedeki dier i arkadalarm
la birlikte Pazar'n yaknndaki bir adada kalyordum. Ama gnn
ounu soutulmu depoda geirmemi salad iin bu iten mem
nundum. Minori yazn hamam gibidir. Tepelerdeki kaplar kapal
dr, nehirler kaynar, insanlar terler. Ockre aynda on gn ve on ge
ce boyunca scaklk altm derecenin altna dmedi ve hatta bir gn
85 dereceye kadar kt. Gn bitiminde souk snamdan kp bu
kaynar kazana dalmam gerektiinde birka mil yrr, birka aacn
bulunduu ve byk nehrin, girilemese de grld Kunderer Ya
kas'na giderdim. Orada ge saatlere kadar dolanr ve sonunda ate
gibi yanan kzgn geceye, Balk Adas'na dnerdim. Minori'nin be
nim kaldm ksmlarnda, karanlk iler grebilmek iin sokak lam
balarn krmlard; ama gene de Denetilerin arabalar klaryla
bu karanl yararak ve yoksul insanlarn elindeki tek zel eyi, ge
ceyi de onlardan alarak dolap duruyorlard.
Karhide ile yrtlen glge dvnde bir hamle olarak Kur
aynda kartlan yeni Yabanclar Yasas iznimi geersiz klarak beni

iimden etti ve yarm aylk bir sreyi bir sr Denetinin kapsnda

bekleyerek geirdim. arkadalarm bana bor verdiler ve yemem
iin balk aldlar, bu sayede yeniden kaydedilene kadar alktan l
memeyi becerdim, ama dersimi almtm. Bu salam ve sadk adam
lar seviyordum, ama k olmayan bir kapanda yayordu onlar ve
ben artk daha az sevdiim insanlar arasnda i yapmak zorunday
dm. aydr ertelediim grmeleri yaptm.
Ertesi gn, benim gibi plak ya da yar plak birka kiiyle bir
likte Balk Adas'nn avlusundaki amarhanede kir pas, balk koku
su, buhar ve su akrtlar arasnda gmleimi ykarken birinin beni
memleket admla ardn iittim: Commensal Yegey amarha
nede tam karmda duruyordu, birka ay nce Erhenrang'daki sara
yn Merasim Salonunda Takmadalar Elisi onuruna verilen resepsi
yondaki gibiydi ayn. "Gelin kalm bu yerden, Estraven" dedi Mi nori zenginlerinin tiz, yksek ve genizden gelen sesiyle. "u pis
gmlei de brakn."
"Baka gmleim yok."
"O orbadan karn onu ve gelin. Dars scak."
Zengin bir adam olduunu fark eden dierleri garip bir merakla
szdler onu. Ama bir Commensal olduunu bilmiyorlard. Buraya
gelmesi houma gitmedi; beni armak iin bakasn gndermeliy
di. Orgotallar kibarlktan pek nasiplerini almamlardr. Onu bir an
nce dar karmak istiyordum. Gmlek slakken iime yaramazd,
ben de avluda gezinen bir ocaksz delikanlya ben gelene kadar
gmlei srtna geirmesini syledim. Borlarm ve kiram denmi
ti, belgelerim hiebimin cebindeydi; gmleksiz olarak Pazarlardaki
adadan ayrldm ve Yegey ile birlikte gllerin arasna dndm.
Orgoreyn kaytlarna onun "Sekreteri" sfatyla, bu kez bir birim
olarak deil baml olarak yeniden kaydedildim. Adlar ie yaram
yor, etiketler olmal ve kendisi grmeden cinsini syleyebilmeliler.
Bu kez etiket tam uymutu, bamlydm, ok gemeden beni bura
ya getirip baka bir adamn ekmeini yemek zorunda brakan amac
lanetler oldum. stelik bir ay getii halde ulamak istediim ama
ca Balk Adas'ndayken olduumdan daha yakn olduuma dair en
ufak bir iaret bile almamtm.

Yazn son gn yamurlu bir akam Yegey beni alma odasna

artt. Odaya girdiimde Erhenrang'daki Orgota Deniz Ticaret
Komisyonuna bakanlk ettii zamandan tandm Sekeve Blgesi
Commensal Obsle ile konuurken buldum onu. Dmdz bir yz,
kk gen gzleri olan, iman, ksa ve hafif kambur bu adam ba
tan aa zarafet ve sertlik sergileyen Yegey'in yannda tuhaf duru
yordu. kisi zt kardeler gibiydi; ama bundan te bir eydiler. Or
goreyn'i yneten otuz kiiden ikisiydi bu adamlar; yine de hepsi
bu kadar deildi.
Karlkl nezaket gsterilerinden ve bir dirhem Sith hayat suyu
iildikten sonra Obsle iini ekip bana dnd. "imdi, Sassinoth'da
yaptnz eyi neden yaptnz bana syler misiniz, Estraven? Zi
ra bir eylemin zamanlamasnda veya ifgretor meselesinde asla hata
ya dmeyeceine inandm bir adam varsa o da szdiniz."
"Korkum ihtiyatma ar bast, Commensal."
"Neyin korkusu bu? Neden korkuyorsunuz, Estraven?"
"u anda olandan. Sinoth Vadisinde prestij mcadelesinin sr
mesinden; Karhide'nin aalanmasndan, bu aalanmann dour
duu fkeden; Karhide ynetiminin bu fkeyi kullanmasndan."
"Kullanmas m? Ne amala?"
Obsle nezaketten hi nasibini almamt; Yegey zarafet ve ince
likle sze girdi: "Commensal, Lord Estraven benim konuumdur ve
bu sorulara katlanmak zorunda deildir."
"Lord Estraven sorulara uygun grd zaman ve istedii ekilde
cevap verir, hep yapt gibi dedi Obsle ya kavanozu iine sakl bir
ine gibi srtarak. "Burada dostlar arasnda olduunu biliyor."
"Dost bulduum srece dost edinirim Commensal; ama artk ok
uzun sreli dostluklar kuramyorum."
"Gryorum. Ama, Eskeve'de dediimiz gibi kemmering olma
dan da bir kza birlikte ekebiliriz, deil mi? Aslnda neden srgn
edildiinizi ok iyi biliyorum dostum: Karhide'yi Kral'dan daha ok
sevdiiniz iin."
"Ya da Kral' kuzeninin onu sevdiinden daha ok sevmekten
belki de."

"Ya da Karhide'yi Orgoreyn'den daha ok sevmekten" dedi Ye

gey. "Hatal mym, Lord Estraven?"
"Hayr, Commensal."
"Yani sizce" dedi Obsle, "Tibe Karhide'yi bizim Orgoreyn'i y
nettiimiz gibi etkin bir ekilde ynetmek istiyor yle mi?"
"yle. Tibe'nin Sinath Vadisi anlamazln kullanp bunu ihti
yacna gre keskinletirerek bir yla kalmadan son bin ylda olandan
daha byk bir deiiklik gerekletirebileceini sanyorum. nn
de bir de model var: Sarf. Ve Argaven'in korkularn kullanmay ok
iyi biliyor. Bu benim yapmaya altm gibi Argaven'in cesaretini
artrmaktan daha kolay. Eer Tibe baarl olursa, siz beyler, kendi
nize denk bir dman bulmu olacaksnz."
Obsle ban sallad. "ifgretoru unutmayn" dedi Yegey, "nereye
varmaya alyorsunuz, Estraven?"
"uraya: Byk Kta iki Orgoreyn'i kaldrabilir mi?"
"Ha, tamam, tamam, ayn dnce" dedi Obsle, "ayn dnce:
Bunu ok nceleri kafama soktunuz Estraven ve hi aklmdan kar
tamadm onu. Glgemiz ok uzad. Karhide'yi de kaplayacak. ki
Klan arasnda bir kan davas, tamam; iki ehir arasnda atma, ta
mam; bir snr atmas ve birka yakp ykma ve cinayet, o da ta
mam; ama, ya iki millet arasnda bir kan davas? Elli milyon hayatn
ortaya konduu bir kavga? Ey, Meshe'nin tatl st, kimi geceler uy
kularm atee boan bir manzara bu, beni kan ter iinde uyandran
bir manzara... Emniyette deiliz, emniyette deiliz. Bunu siz de bi
liyorsunuz, Yegey, birok kez kendi tarznzda sylediniz bunu."
"imdiye dek on kez Sinoth Vadisi anlamazln iddetlen
dirmemek ynnde oy kullandm. Ama neye yarad? Tahakkm hiz
binin daha imdiden yirmi oyu hazr ve Tibe'nin her hareketi Sarf'n
bu yirmi oy zerindeki denetimini salamlatryor. Vadi boyunca
bir it ina ettiriyor, it boyunca ellerinde atma silahlar olan mu
hafzlar yerletiriyor... atma tabancalar! Bunlarn sadece mzeler
de saklandn sanrdm. Tahakkm hizbi ne zaman bir meydan
okumaya ihtiya duysa Tibe bunu salyor onlara."
"Ve bylece Orgoreyn'i glendiriyor. Ama Karhide'yi de. K
krtmalarna verdiiniz her karlk, Karhide zerine dayattnz her

80

aalama, her prestij kazancnz Karhide'yi glendirmeye yaraya

cak, ta ki size eit olana dek... Orgoreyn gibi tek bir merkezden kon
trol edilene dek. Ve, Karhide'de atma tabancalarn mzelerde
saklamazlar. Kral'n muhafzlar bunlardan tayor."
Yegey bir dirhem hayat suyu daha doldurdu. Orgota asilleri be
bin mil uzaklktaki Sith'in sisli denizlerinden getirilen bu deerli ate
i bira gibi ierler. Obsle azn sildi ve gzlerini krptrd.
"Pekl" dedi, "btn bunlar daha nce dndm ve hl d
nmekte olduum eyler. Ve birlikte ekmemiz gereken bir kzak
olduunu dnyorum. Ama, koumlar takmadan nce bir sorum
var, Estraven. Balm gzlerimin stne geirdiniz tamamen. im
di syleyin: Ay'n teki tarafndan gelen Eli hakknda btn bu g
rlt patrt, btn bu lafgzaf nereden kyor?"
Demek Genli Ai, Orgoreyn'e girmek iin izin istemiti.
"Eli mi? Olduunu syledii kii o."
"Yani..."
"Baka bu dnyadan gelen bir eli."
"Artk brakn bu lanet olas karanlk Karhide tebihlerini, Estra
ven. ifgretora aryorum. Dikkate almyorum bunu. Bana cevap
verecek misiniz?"
"Verdim."
"Yabanc bir yaratk m o?" dedi Obsle ve Yegey ekledi: "Ve Kral
Argaven onu huzuruna m kabul etti?"
ki soruya da evet cevabn verdim. Bir an sessiz kaldlar, sonra
ikisi ayn anda meraklarn saklamaya almadan konumaya bala
dlar. Yegey laf dolandrp duruyordu ama Obsle dorudan konuya
girdi: "Peki onun planlarnzdaki yeri neydi? yle grnyor ki ona
drt elle sarldnz ve baaramadnz. Neden?"
"nk Tibe tongaya bastrd beni. Gzlerimi yldzlara diktim
ve iine daldm amuru gremedim."
"Astronomiyle mi ilgilenmeye baladnz azizim?"
"Hepimiz astronomiyle ilgilensek iyi olurdu, Obsle."
"Bizim iin bir tehdit mi, u Eli?"
"Sanmyorum. Halknn iletiim, ticaret, anlama ve ittifak nerile
rini getiriyor sadece. Tek bana geldi, silah ve savunmas yok. Bir ile

tiim cihazndan ve batan aa incelememize izin verdii gemisin

den baka bir eyi yok. Ondan korkmamak gerekiyor sanrm. Yine de
plak elleriyle Kralln ve Commensallklarn sonunu getirebilir."
"Neden?"
"Yabanclara kardelerimiz gibi davranmaktan baka nasl davra
nabiliriz? Gethen seksen dnyann oluturduu bir birlie tek bir
dnya gibi davranmaktan baka nasl davranabilir?"
"Seksen dnya m?" dedi Yegey ve sinirli sinirli gld. Obsle ise
ters ters bakt bana. "O delinin saraynda ok fazla kaldnz ve de
lirdiinizi dnmek isterdim... Meshe adna! Ne demek oluyor bu
yok gnele ittifak, yok ayla antlama laflar? Bu herif nasl geldi bu
raya, kuyrukluyldza m bindi? Meteorlara m atlad? Bir gemi ha,
hangi gemi gkte yzebilir ki? Bombo uzayda? Yine de daha nce
kinden daha fazla deli deilsiniz Estraven, yani kurnaz bir deli, akl
l bir deli. Btn Karhideliler deli. Buyrun Lordum, sizi dinliyorum,
yolunuza devam edin!"
"Bir yere gittiim yok, Obsle. Nereye gidebilirim ki? Ama siz bir
yerlere gidebilirsiniz. Eliyi biraz olsun dinlerseniz size Snath Vadi
si'nden k yolunu gsterebilir, hapsolduumuz er yolundan k
."

"ok gzel. Bu yatan sonra astronomiye balayaym. Peki nere

ye gtrr bu beni?"
"Ycelie doru, eer benim gittiimden daha akllca giderse
niz. Eliyle birlikte oldum, iinde boluu at gemisini grdm ve
bu dnyann dnda bir yerden gelen bir eli ve haberci olduunu
tam ve kesin olarak biliyorum. Bu baka yerle ilgili anlattklarnn
doruluuna ve arsnn samimiliine gelince, bunu kimse bile
mez: Sadece herhangi birisi hakknda hkme varr gibi hkm vere
biliriz hakknda; eer bizden biri olsayd onun drst bir adam ol
duunu sylerdim. Buna kendiniz karar vermelisiniz belki de. Ama
uras kesin: Onun varlnda yeryzne izilmi izgiler ne snr
oluturmaya yaryor ne de savunmaya. Orgoreyn'in kaplarnda Kar
hide'den daha byk bir meydan okuma var. Buna ilk karlk veren,
dnyann kaplarn ilk aan adam hepimizin lideri olacaktr. Hepsi
nin! ktann: Btn dnyann lideri. Snrmz artk iki tepe ara

sndaki izgi deil gezegenimizin gne etrafnda izdii izgi. By

le bir durumda ifgretor meselesi karmak aptallk olur."
Yegey'i elde etmitim; ama Obsle iman gvdesi iine gml
m kk gzleriyle beni szerek ylece oturuyordu. "Buna inan
mam en az bir ay alacak" dedi. "Ve bu sizden bakasnn azndan
ksayd Estraven, bunun bir kt, gururumuz iin atlan yldzto
zundan rlm bir a olduunu dnrdm yalnzca. Ama sizin
belkemiinizin kaskat olduunu bilirim, bizi kandrmak uruna bir
sahtekrlk nnde eilmeyecek kadar kat. Sylediklerinizin doru
olduuna inanamyorum; ama yalan sylemeyeceinizi de biliyo
rum... Pekl, tamam. Sizinle konutuu gibi, bizimle de konuur
mu?"
"Onun da istedii bu: Konumak, kendini dinletmek. Orada ve
ya burada. Karhide'de gene konumak istediinde Tibe onu sustura
caktr. Onun iin korkuyorum; oysa bu tehlikenin farknda deilmi
gibi grnyor."
"Bildiklerinizi bize syleyecek misiniz?"
"Syleyeceim, ama buraya gelip kendisinin anlatmamas iin bir
neden var m?"
Yegey kibarca trnaklarn yiyerek yantlad: "Sanrm yok. Com
mensallk'a girmek iin bir talepte bulundu. Karhide itiraz etmiyor;
istei incelemede..."

83

7
Cinsiyet Sorunu

Gethen/K'a ini yapan ilk Ekumen ekibinin Aratrmacs Ong Tot Op

pong'un alan aratrma notlarndan. Devre 93 E.Y. 1448.

1448 gn 81. Bir deney olmal onlar. Bu dnce rahatsz edici.

Ama, Terra Kolonisi'nin bir deney olduu ve bir Hain Normal
grubunun proto-hominid otoktonlarn yaad bir dnyaya yerle
tirilmi olmas ihtimali ok yksek, insani genetik maniplasyonun
Kolonizatrler tarafndan uyguland neredeyse kesin gibi; S'nin
hilfleri veya Rokanon'un dejenere kanatl hominidleri baka trl
aklanamaz: Gethenlilerin cinsel fizyolojisi de baka trl aklana
bilir mi? Rastlant, belki; doal seleksiyon, pek muhtemel deil. ki-
cinsliliklerinin adaptasyon deeri hemen hemen hi yok.
84

Bir deney iin neden bylesine zorlu bir dnya seilmi? Bunun
cevab yok. Tinibossol, Koloni'nin byk bir Buzularas dnemde
kurulduunu dnyor. lk 40 ya da 50.000 yl boyunca buradaki
iklim koullar olduka lman seyretmi olabilir. Zamanla buzlar ye
niden olumu. Hainliler tmyle ekilmi ve Kolonizatrler yarda
braklm bir deney olarak kendi balarna kalm olmallar.
Gethenlilerin cinsel fizyolojileri hakknda teoriler kuruyorum.
Oysa tam olarak ne biliyorum bu konuda? Otie Nim'in Orgo
reyn'den gnderdii mesajlar daha nceki baz hatalarm dzeltme
me yarad. nce bildiklerimi sralayaym, sonra da teorilerimi. Her
ey srasyla.
Cinsel evrim ortalama 26 ila 28 gn sryor (ay evrimine g
re ortalayarak 26 gn diye alyorlar bunu). 21 ya da 22 gn kii so
mer durumunda, yani cinsel bakmdan aktif deil, gizil. 18. gne
doru hipofiz aktivitesiyle hormonal deiimler balyor ve 22. ve
23. gnde kii kemmer'e, estrus'a giriyor. Kemmerin ilk evresinde
(Karhidece secher) tmyle androjen durumdalar. Cinsiyet ve cinsel
g yaltlm haldeyken edinilmiyor. Kemmerin ilk evresindeki bir
Gethenli tek bana ya da kemmer devresinde olmayan binleriyle
birlikte kald takdirde birleme yetisini kazanamyor. Yine de bu
evrede cinsel itkiler ar gl ve tm kiilii denetliyor, dier tm
itkileri kendine tabi klyor. Kii kemmer devresinde bir e buldu
unda hormon salgs artyor (en ok dokunmayla-salg m? Koku
mu?) ve bu, elerden birinde erkek ya da dii hormonlar baskn ola
na dek sryor. Jenital organ duruma gre byyor ya da ufalyor,
cinsel ilgi younlayor ve bu deiiklikten etkilenen dier kii te
ki cinsel rol stleniyor (hi istisnasz m? Kemmer-elerinin ayn
cinsiyeti almasyla sonulanan istisnalar olsa bile dikkate alnmaya
cak denli nadir). Kemmerin bu ikinci evresi (Karh. thorharmen), kar
lkl cinsiyet ve arzu oluturma sreci tahminen iki ila yirmi saat
arasnda bir sreyi kapsyor. Elerden biri tam kemmerdeyse dier
ein evresi ksalabiliyor: kisi kemmere birlikte giriyorlarsa bu daha
uzun sryor. Normal bireylerin kemmerde u veya bu cinsel role
ynelik bir eilimleri yok; erkek mi yoksa dii mi olacaklarn bile
miyorlar ve bir seim yapamyorlar. (Otie Nim, Orgoreyn blgesin

de istenen cinsiyeti elde etmek iin hormon kullanmnn yaygn ol

duunu yazmt ama Karhide'nin krsal blgelerinde buna hi rast
lamadm.) Cinsiyet bir kez belirlendi mi kemmer periyodu boyunca
deimiyor. Kemmerin son evresi (Karh. thokemmer) iki ila be gn
kadar sryor ve bu evrede cinsel arzu ve kapasite maksimum dze
ye ulayor. Olduka ani bir biimde sona eriyor ve eer gebelik ol
mamsa birey birka saat iinde sommer evresine dnyor. (Not:
Otie Nim bu "drdnc evre'nin det evrimine edeer olduunu
dnyor) ve evrim yeniden balyor. Birey dii rolndeyse ve ge
be kalmsa hormon aktivitesi kukusuz devam ediyor ve 8.4 aylk
gebelik dnemiyle ve 6 ila 8 aylk emzirme dneminde dii olarak
kalyor. Erkek cinsel organlar (sommerde olduu gibi) ufalm ola
rak kalyorlar, gsler biraz daha irileiyor ve pelvis evresi geni
liyor. Emzirmenin bitmesiyle dii yeniden sommere giriyor ve tek
rar tam bir androjen oluyor. Hibir fizyolojik alkanlk olumuyor
ve birka ocuk dourmu bir ana daha sonra baka ocuklarn da
babas olabiliyor.
Toplumsal gzlemler; henz ok stnkr; tutarl toplumsal gz
lemler yapamayacak denli ok kouturdum.
Kemmer daima iftler halinde gereklemiyor. iftleme yaygn
bir det gibi; ama kasaba ve ehirlerde bulunan kemmer-evlerinde
gruplar oluabiliyor ve grubun erkek ve diileri arasnda iliki ser
best. Bu uygulamann tam karsnda ise uygulama ve ama bakmn
dan tekeli evlilie denk den kemmer sz (Karh. askyommer) yer al
makta. Yasal bir stats yok; ama toplumsal ve ahlaki bakmdan es
ki ve gl bir kurum. Karhide Klan-Ocaklar'nn ve Beyliklerin tm
toplumsal yaps hi kukusuz tekeli evlilik kurumu zerine kurulu.
Genel olarak boanma kurallar hakknda pek bilgim yok; burada
Osnoriner'de boanma var ama boanma veya ein lmnden son
ra yeniden evlenilemiyor; yalnzca bir kez kemmer sz verilebili
yor.
Gethen'in her yerinde soy, tabii ki anadan, "tensel ebeveyn'den
(Karh.amha) geliyor.
Ayn kandan gelenler arasnda, hatta kemmer sz vermi bir
iftten olma z kardeler arasnda, baz kstlamalarla enseste izin

86

veriliyor. Ancak kardelerin kemmer sz vermeleri veya elerden

birinin ocuk dourmasndan sonra kemmeringi srdrmelerine izin
yok. Kuaklar aras ensest kesinlikle yasak. (Karhide/Orgoreyn'de
byle; ama Antarktik Kta'da, Perunter kabileleri arasnda buna izin
verildii syleniyor. ftira da olabilir)
Kesin olarak bildiim baka ne var? Sanrm hepsi bu kadar.
Bu kurald dzenlemenin bir zellii var ki adaptasyon asn
dan deer tayor olabilir. Birleme sadece dourganlk dneminde
gerekleebildiinden gebelik ihtimali estrus evrimi olan tm me
melilerdeki gibi ok yksek. Bebek lm orannn yksek olduu
sert iklim artlarnda rkn srebilmesi asndan nemli olabilir bu.
imdi Gethen'in medenilemi blgelerinde bebek lmleri de do
um oran da yksek deil. Tinibossol, ktann toplam nfusunun
100 milyonu gemedii kansnda ve en az bin yldr bunun dei
mediini dnyor. Ritel ve ahlak gerei cinsel birlemeden ka
nma ve doum kontrol aralarnn kullanm bu istikrarn korun
masnda nemli rol oynam gibi.
Bu ikicinsliliin baz ynleri var ki sadece gzlemleyebilir ve tah
min edebilir ancak belki de hi anlamayabiliriz. Kemmer fenomeni
biz aratrmaclarn tmn akna eviriyor elbette. Bizi artyor
ama Gethenlileri ynetiyor, onlara hkmediyor. Toplum yaplar,
sanayi, tarm ve ticaretin yrtl ekli, yerleim birimlerinin boyu
tu, hikyelerinin konular, her ey somer-kemmer evrimine uygun
biimlenmi. Herkes ayda bir tatil yapyor; hi kimse, hangi konum
da olursa olsun kemmer srasnda almaya zorlanmyor. Hi kimse,
ne kadar yoksul veya yabanc olursa olsun kemmerevlerinden dlan
myor. Belirli aralklarla tekrarlanan bu azap ve tutku enlii nce
sinde her ey duruyor. Bunun anlalmas kolay bizler iin. Bizlere
anlalmaz gelen ey bu insanlarn zamann bete drdnde hibir
cinsel itki duymamalar. Cinsellie yer veriliyor, hem de fazlasyla;
ama ayr bir yer. Gethen toplumu gndelik ileyii ve sreklilii iin
de cinsellikten yoksun bir toplum.
Dnn: Herkes her eyi becerebilir. Basit gibi geliyor bu; ama
psikolojik etkileri saymakla bitmez. On yedi ile otuz be ya arasn
daki herkesin (Nim'in deyiiyle) "ocuk bakmna balanabilir" du

87

rumda olmas, aslnda burada hi kimsenin, kadnlarn baka yerler

de olabilecei gibi ocuk bakmna -psikolojik ve fiziksel olarak- s
k skya balanmad anlamna geliyor. Zahmet ve ayrcalk olduk
a eit paylalyor; herkes ayn riske veya seim hakkna sahip. Bu
yzden de burada hi kimse baka yerlerdeki zgr erkekler kadar
zgr deil.
Dnn: ocuklarn anne ve babayla hibir psiko-seksel iliki
si yok. K'ta dip mitosu yok.
Dnn: Karlkl istemeyince cinsellik yok, tecavz yok. nsan
dndaki memelilerde olduu gibi birleme ancak karlkl istek ve
davet sonucu gerekleebiliyor; aksi takdirde mmkn olmuyor.
Batan karma mmkn; ama son derece iyi zamanlanmas gerek.
Dnn: nsanlk gl ve zayf, koruyucu/korunan, hkme
den/hkmedilen, sahip olan/sahip olunan, aktif/pasif diye ikiye b
lnmemi. K'ta insan dnn belirleyen o dalizm eilimi t
myle azalm ya da deimi durumda.
Aada syleyeceklerim son talimatlarma eklenmeli: Bir Get
henli ile karlatnzda bir bisekselin doal olarak yaptn ya
pamaz; ona Erkek ya da Kadn rol biip ayn veya kart cinsin
mensuplar arasndaki olas davran kalplarna ilikin beklentilerini
ze denk den bir tavr taknamazsnz ve taknmamalsnz. Top
lumsal-cinsel etkileim kalplarmzn hibiri yok burada. Onlar bu
oyunu oynayamazlar. Onlar birbirlerini kadn ya da erkek olarak
grmezler. Bizler iin tahayyl edilemez bir ey bu. Yeni domu bir
bebek hakknda ilk sorduumuz soru nedir?
Yine de Gethenlileri cinsiyetsiz nesneler olacak dnemezsiniz.
Onlar ntr deiller. Potansiyel ya da entegral onlar. Somerdeki kii
ler iin kullanlan Karhide dilinin kii zamiri dilimizde yok. Bu yz
den akn bir Tanr iin kullandmz eril zamiri kullanmak zorun
daym onlar iin; buysa ntr veya dii zamire gre daha tanmsz,
daha belirsiz. Ama dncemde bu zamiri kullandka karmdaki
Karhidelinin bir adam deil bir adamkadn olduunu unutup duru
yorum.
Eer bir Gezici gnderilecek olursa u konuda uyarlmal: Ken
dinden ok emin ya da fazla yal deilse gurura incinecektir. Bir er

kek erkekliinin dikkate alnmasn ister, bir kadn kadnlnn tak

dir edilmesini ister, bu dikkat ve takdir ne kadar rtl, ne kadar do
layl olsa da. K'ta byle bir ey olamaz. Bir insan sadece insan ola
rak dikkate alnr ve deerlendirilir, rktc bir deneyim bu.
Teorime dneyim. Gerekten byle bir deney olduysa, bunun
sebepleri nedir diye kafa yordum ve belki de Hainli atalarmz, ya
ayan varlklar birer eya yerine koymak gibi barbarca bir davran
n yknden kurtarmak iin aada anlattm baz tahminlerde
bulundum.
Somer-kemmer evrimi bize alaltc bir ey, aa trdeki me
melilerin estrus evrimine dn, insanlarn cinsel kzgnln meka
nik itkilerine balanmas gibi geliyor. Oysa belki de deneyi yapan
lar srekli cinsel erkten yoksun insanlarn hl akll ve kltrl olup
olmayacaklarn renmek istemilerdi.
te yandan, cinsel gdlerin sreksiz bir zaman dilimiyle snr
lanmas ve androjeni ile "eitlenmesi" drtnn smrlmesini ya da
tatmin edilmeden kalmasn byk lde engellemektedir. Cinsel
tatminsizlik olsa da (geri toplum bunu engellemek iin her eyi sa
lyor; toplumsal birim belirli bir zamanda birden fazla insann kem
merde olabilecei kadar byk olduka, cinsel ihtiya her zaman
karlanabiliyor) kalc deil; kemmer bittiinde bitiyor. Gayet g
zel; bir sr ziyandan ve delilikten korunmu oluyorlar; ama ya so
merden ne kalyor geriye? Yceltilecek ne kalyor? Bir hadmlar top
lumu nereye varabilir? Ama tabii, somerde hadm deiller, daha ok
ergenlik ncesini andryorlar; idi deil gizil.
Hipotetik deneyin amacna dair bir dier tahmin: Savan orta
dan kaldrlmas. Eski Hainliler insan dnda hibir memelide rast
lanmayan srekli cinsel kapasite ve rgtl toplumsal saldrganlk
zelliklerinin birer neden ve sonu olduunu mu dnmlerdi?
Yoksa, Tumass Song Angot gibi savan tamamen eril bir yerdei
tirme etkinlii, muazzam bir rza geme olduunu dnerek deney
lerinde rza geen erkeklii ve rzna geilen kadnl m yok etme
ye altlar? Tanr bilir. Gerek u ki Gethenliler rekabete son dere
ce yatkn olsalar da (prestij rekabeti, vs. iin salanan gelikin top
lumsal kanallarda grlyor bu) ok saldrgan grnmyorlar; en

azndan sava adn verdiimiz eyi hi yaamamlar imdiye kadar.

Birbirlerini birer ikier ldrebiliyorlar, nadiren onar yirmier olabi
liyor ama asla yzlerce, binlerce ldrme yok. Neden?
Androjen psikolojileriyle hi ilgisi olmayabilir bunun. Ne de ol
sa ok kalabalk deiller. Sonra iklim var. K'n hava artlar ylesi
ne tahamml edilmez, soua uyum gstermelerine ramen dayan
ma snrna ylesine yakn ki, belki de sava ruhlarn soukla sa
vamaya hasrediyorlar. Marjinal halklar, zorlukla ayakta kalabilen
rklar sava olmazlar ou kez. Ve sonuta Gethenlilerin hayatn
daki baskn etken cinsellik veya herhangi insani bir ey deil! evre
koular, souk dnyalar. Burada insan kendisinden bile acmasz
olabilen bir dmanla kar karya.
Ben barl Chiffewar'dan gelen bir kadnm ve iddetin ekici
lii ya da savan doas zerine uzmanlm yok. Bu konuda baka
lar da dnmeli. Ama, K'ta bir k geirip Buzun yzn grdk
ten sonra bir insann zafer ve fetihlere deer vereceinden kukulu
yum.

8
Orgoreyn'e Baka Bir Yol

Yaz mevsimini bir Gezici'den ok bir Aratrmac gibi Karhide

lkesinde ehirden ehire, Beylikten Beylik'e gezerek, seyre
derek ve dinleyerek geirdim. Bunlar hem bir canavar hem de bir
mucizeyken ve sonsuza dek gsteri halinde olmas gereken bir Ge
zici'nin ilk etapta yapamayaca eylerdi. Krlk ocaklarda ve kyler
de beni arlayanlara kim olduumu anlatyordum; ou, hakkmda
radyodan bir eyler duyarak az ok fikir sahibi olmutu. Hepsi de
meraklyd. Birka benden korktu ya da zenofobik tiksinti gsterdi.
Karhide'de bir yabanc, dman, igalci deildir. Bilinmeyen yaban
c bir konuktur. Asl dmannz komunuzdur.
Kus ay boyunca Dou kysnda, Gorinhering adl bir Klan
Ocak'ta, Hodomin Okyanusu'nun usuz bucaksz sisine bakan bir

tepeye kurulu bir ev-kasaba-kale-iftlikte kaldm. Burada yaklak

be yz kii yayordu. Drt bin yl nce gelmi olsam onlarn atala
rn ayn yerde, ayn tr evlerde yaarken bulurdum. Bu drt bin yl
iinde elektrikli motor bulunmu, radyo, motorlu dokuma tezgh,
motorlu aralar ve tarm makineleri kullanma girmi ve bir sanayi
devrimi olmadan, hibir devrim olmadan bir Makine a yava ya
va balamt. K, Terra'nn bir zamanlar yz ylda yaptn
bin ylda yapamamt ama Terra'nn dedii bedeli de dememiti.
K dman bir dnyadr, en ufak bir yanln cezas kesin ve ani
olur: Souktan ya da alktan lm. Ne hata pay var ne balanma.
Bir insan ansna gvenebilir ama bir toplum gvenemez; ve mutas
yon gibi kltrel deime ileri rizikolu olabilir. Bu yzden ok ya
va gitmiler. Tarihlerinde herhangi bir noktaya bakan aceleci bir
gzlemci, hibir teknolojik ilerleme ve farkllama olmadn syle
yebilir. Byle deil oysa. Sel ile buzulu kyaslayn. Her ikisi de git
tii yere varr eninde sonunda.
Gorinhering'in yallaryla bol bol konutum; ocuklarla da. lk kez
bu kadar ok Gethenli ocuu grebiliyordum; nk Erhenrang'da
hepsi zel ya da kamusal ocaklarda ve okullardadr. Yetikin kentsel
nfusun ya da drtte biri tam gn ocuk bakm ve eitimiyle u
rar. Burada ise klan kendi ocuklaryla kendi ilgileniyor; hem hi
kimse onlardan sorumlu deil hem de herkes sorumlu. ocuklar vah
i bir sr gibiydi, sis brm tepeler ve kumsallarda koturup duru
yorlard. lerinden birini yakalayp konuma frsat bulduumda ise
utanga, gururlu ve son derece gven dolu olduklarn grdm.
Anababalk igdleri Gethen'de de her yerde olduu kadar e
itlilik gsteriyor. Genelleme yaplamyor. Bir kez bile bir Karhide
liyi bir ocuu dverken grmedim. Birini bir ocukla ok kzgn
konuurken grdm. ocuklarna, onlar hemen hi sahiplenmeksi
zin byk ve etkili bir efkatle davrandklarna tank oldum. Herhal
de "analk igds" dediimiz igdden farkl olan, bir tek bu sa
hiplenmeme tavr. Analk ve babalk igds arasnda szn etme
ye deer bir fark olduundan kukuluyum: Anababalk igds, ko
ruma, kollama istei cinsiyete bal bir zellik deil...
Hakkanna balarnda Gorinhering'de statik czrtlarla dolu Sa

ray Blteninden Kral Argaven'in bir veliaht beklediini rendik.

Kemmeringden olma deil; kraln byle yedi ocuu vard zaten,
bedenden olma bir varis, kral-oul. Kral hamileydi.
Bu bana komik geldi; Gorinhering klanlar da komik buluyorlard
bunu ama farkl nedenlerle. ocuk sahibi olmak iin ok yal oldu
unu sylediler ve dalga getiler. Yallar gnlerce bunu konutu dur
du. Kral a glyorlard ama bunun dnda fazla da ilgilenmiyorlard.
"Beylikler Karhide'dir" demiti Estraven ve yeni eyler rendike
hep Estraven'in sylediklerini hatrlyordum. Yzyllardr birlik iin
deki bu szde millet, aslnda koordine olmam prenslikler, kasabalar,
kyler, "szde feodal kabile tr ekonomik birimler" ynndan, ze
rine silik bir otoritenin hafif ve sarsak glgesi dm gl, yetkin,
kavgac kiiliklerin didiip atmasndan baka bir ey deildi. Hi
bir eyin Karhide'yi bir millet haline getiremeyeceini dndm.
Neredeyse kanlmaz biimde milletilii dourduu varsaylan hz
l iletiim aralarnn yaygnlamas da bunu gerekletirememiti.
Ekumen bu insanlara tek bir toplumsal birim, seferber edilebilir bir
btnlk olarak yaklaamazd; daha ok onlarn gelimemi de olsa
gl insanlk ya da birlik duygularna seslenmeliydi. Bunu dnd
mde olduka heyecanlandm. Hatalydm elbette, yine de Gethen
liler hakknda uzun vadede iime yarayacak bir eyler renmitim.
Btn yl Eski Karhide'de geirmek istemiyorsam Kargav geit
leri kapanmadan Batya dnmem gerekiyordu. Burada, kyda bile
yazn son aynda iki kez kar serpitirmiti. Pek iimden gelmese de
tekrar batya doru yola koyuldum ve gzn ilk ay olan Gor'da Er
henrang'a geldim. Argaven, Warrever'deki yazlk saraya ekilmi,
gebelii ve lohusal sresince Pemmer harge rem ir Tibe'yi kral
naibi tayin etmiti. Tibe gcnn doruundayd. Erhenrang'a var
mn zerinden birka saat gemeden Karhide tahlillerimde ne kadar
hatal olduumu grdm -ok eskimilerdi- ve burada kendimi ra
hatsz, hatta gvensiz hissetmeye baladm.
Argaven deliydi; kafasndaki korkun bulanklk bakentin hava
sn daha da karartyordu; o ise korkuyla besleniyordu. Saltanat s
rasnda btn iyi iler, bakanlar ve kiorremi tarafndan yaplmt.
Ama fazla zarar da vermemiti. Kendi karabasanlaryla boumas

93

krall sarsmamt. Kuzeni Tibe ise baka bir cinsti, onun deliliin
de bir mantk vard. Tibe ne zaman ve nasl harekete geeceini bi
liyordu. Yalnzca, ne zaman duracan bilmiyordu.
Tibe sk sk radyoda konumalar yapyordu. Estraven ynetim
deyken byle yapmazd. Karhidelilerin alkanlklarnda yoktu bu:
Hkmranlklar halka ak deildi; rtk ve dolaylyd. Tibe ise nu
tuklar atyordu. Radyoda sesini duyduumda gene o uzun dili sr
t ve izgilerle rtl surat geldi gzmn nne. Nutuklar uzun
ve yksek perdedendi; Karhide vgleri, Orgoreyn aalamalar,
"hain hiziplerin" yerilmesi, "Kralln birlik ve btnl" laflar, ta
rih, ahlak ve ekonomi dersleri, pohpohlamaya, dalkavuklua varan
karmakark, heyecanl bir tonda okunuyordu. Bol bol lkenin onu
rundan ve anavatan sevgisinden sz ediyor; ama ifgretor, kiisel gu
rur ya da itibar konularna pek girmiyordu. Karhide, Sinoth Vadi
si'nde bundan sz edemeyecek denli itibar kaybna m uramt?
Hayr; nk sk sk Sinoth Vadisinden sz ediyordu. ifgretordan
zellikle bahsetmedii nk daha temel, kontrol edilemez trden
duygular uyandrmak istedii sonucuna vardm. Tm ifgretor kalp
larnn zerinde ykselecek, kendini yceltecek bir eyler istiyordu.
Dinleyicilerinin korkmasn ve fkelenmesini istiyordu. Bu szleri
ne kadar ok kullansa da, kulland temalar gurur ve sevgi deildi
aslnda, bu kelimeler onun aznda kendini beenmilik ve nefret
anlamna geliyordu. Gerekten de oka sz ediyordu; kendi deyi
iyle "medeniyetin stn rten yaldz kazyordu".
Kullanl, her anlama ekilebilen, aldatc bir metafordu bu de
rindeki soylu gereklii rten yaldz (ya da boya, cila her neyse). Bir
yn yanl hasralt edebilirdi. Bunlarn en tehlikelilerinden biri de
medeniyetin yapay, doa d, yani ilkelliin kart olduu imas...
Elbette, yaldz filan yok aslnda, hepsi bir byme sreci, ilkellik de
medeniyet de ayn eyin farkl dereceleri. Eer medeniyetin bir kar
t varsa, savatr bu. Bunlardan ya biri olur ya teki, ikisi birden ola
maz. Tibe'nin bitmek bilmez, ateli nutuklarn dinlerken korkuta
rak ve ikna yoluyla yapmaya alt eyin, halkn daha tarih bala
madan yaptklar bir seimi, bu iki kart arasnda yaptklar seimi
deitirmeye zorlamak olduunu dnyordum.

Zaman gelmiti belki de. Maddi ve teknolojik ilerlemeleri yava

olduundan "ilerleme'ye kendi bana fazla bir deer atfetmemiler
di. Sonuta iklimlerinin insafna kalm da deillerdi, mahsul kt
olunca btn bir blge alktan krlmyor ya da ar geen bir k
bir ehrin daryla balantsn yok etmiyordu artk. Bu maddi istik
rar temelinde Orgoreyn, birlemi ve gitgide merkezileen bir dev
leti adm adm ina etmiti. imdi Karhide de kendini toplayp ayn
eyi yapacakt; ve bunu yapmann yolu gurura seslenmek, ticareti ar
trmak ya da yollar, iftlikleri, okullar falan gelitirmek deildi, hi
biri deil, bunlar Tibe'nin elinin tersiyle ittii medeniyetti, yaldzd.
Daha garantili bir eyin peindeydi o; halkn bir millete dntr
mek iin garantili, hzl ve kalc bir yol: Sava. Bu konuda dnce
leri pek ak deildi ama olduka kesindi. Halk hzla ve tmyle se
ferber etmenin baka bir yolu daha vard; yeni bir din. Bu da elinin
altnda olmadna gre bunu savala yapacakt.
Otherhord'un ndeyicilerine sorduum soruyu ve aldm ceva
b belirten bir not yazp Naip'e gnderdim. Tibe karlk vermedi.
Bunun zerine Orgota Eliliine gittim ve Orgoreyn'e girmek iin
izin istedim.
Bu kk lkenin baka bir kk lkedeki eliliinde Ekumen'in
Haindeki Yerleik ofislerinde alandan daha ok insan alyor.
Hepsi de metrelerce uzunlukta ses bantlar ve kaytlarla donanm.
Ardlar, titizdiler; hibirinde Karhide resmiyetinin belirtisi o ka
ytsz kibir ve ukalalktan eser yoktu. Ben beklerken formlar doldur
dular.
Bekleyi kolay olmad. Erhenrang sokaklarndaki Saray Muhafzla
r ve polis says her gn artyordu; silahlydlar, hatta niforma ben
zeri bir ey giymeye balamlard. ler yolundayd, refah yaygnd ve
iklim yumuakt ama ehrin havas i karartcyd. Hi kimse benimle
fazla bir alverii olsun istemiyordu. "Ev sahibem" artk odam ziyaret
ilere gstermiyor, sk sk "Saraydan gelenler" tarafndan rahatsz edil
diinden yaknyor ve bana onur verici bir seyirlikten ok bir siyasi
sulu gibi davranyordu. Tibe Sinoth Vadisindeki atma hakknda
bir konuma yapt: "Karhide'nin kahraman iftileri, gerek yurtsever
ler" Sassinoth'un gney snrn am, bir Orgota kyne saldrp ya

95

karak dokuz kyly ldrm ve cesetleri Ey Nehrine atmlard. "

te" diyordu Tibe, "milletimizin dmanlarnn gmlecei mezar bu!"
Bu yayn kaldm adann yemek salonunda dinledim. Dinleyenlerin
bazlar huzursuz, bazlar ilgisiz, dierleriyse memnun grnyordu;
ama btn bu farkl ifadelerde ortak bir unsur vard: daha nce olma
yan kk bir tik ya da bir yz burumas, endie ifadesi.
O akam odama biri geldi. Erhenrang'a dndmden beri ilk zi
yaretimdi bu. nce yapl, yumuak tenli, mahcup tavrl bir adamd
ve ndeyiciler'in altn zincirini tayordu. Bekrlk yemini edenler
den biri. "Size dostluk etmi birinin dostuyum" dedi ekingen insan
larn aceleciliiyle, "onun iin bir iyilik yapmanz istemeye geldim."
"Faxe'yi mi kastediyorsunuz?"
"Hayr, Estraven."
Yzmdeki yardma hazr ifade birden deimi olmal. Ksa bir
sessizlikten sonra yabanc szne devam etti: "Hain Estraven. Onu
hatrlyorsunuz herhalde."
ekingenlik yerini fkeye brakmt. Ziyaretim benimle ifgre
tor oynayacakt. Ben de oynamak istiyorsam yle bir ey syleme
liydim: "Emin deilim; biraz onu anlatn bana." Ama oynamak niye
tinde deildim ve artk Karhidelilerin volkanik karakterlerine alm
tm. fkesine alttan alarak karlk verdim: "Elbette hatrlyorum."
"Ama dostlukla deil." Koyu renkli, ekik gzleri bana dikiliydi.
"Daha ok minnetle ve d krklyla. Sizi o mu gnderdi?"
"Hayr."
Kendini anlatmasn bekledim.
"zr dilerim" dedi. "Haddimi bilemedim; kstahlmn sonu
larna katlanmalym."
Kapya gitmeye yeltenen sert, kk adam durdurdum. "Ltfen;
kim olduunuzu ve ne istediinizi bilmiyorum. Reddetmedim, sade
ce evet demedim. Makul bir ihtiyat gstermeye hakkm olduunu
kabul edersiniz. Estraven burada stlendiim greve destek olduu
iin srgn edildi."
"Kendinizi bunun iin borlu hissediyor musunuz?"
"Evet, bir bakma. Ancak yerine getirmem gereken grev her tr
l kiisel bor ve sadakatin zerindedir."

96

"yleyse" dedi yabanc hiddetli bir kesinlikle, "ahlak d bir g

revdir bu."
Durakladm. Ekumen'in bir Szcs gibi konuuyordu ve cevap
veremedim. "yle olduunu sanmyorum" dedim sonunda, "bir hata
varsa mesaj tayandadr, mesajda deil. Ama, ltfen ne yapmam is
tediinizi syleyin bana."
"Dostumun servetinden geriye kalanlardan toplayabildiim biraz
para, kira ve alacak var. Orgoreyn'e gitmek zere olduunuzu iitin
ce ona bu paray gtrmenizi sizden isteyebileceimi dndm,
onu bulabilirseniz eer. Bildiiniz gibi bu ceza gerektiren bir su
tur. Hatta faydasz da olabilir. Estraven belki Minori'dedir; o lanet
olas iftliklerden birinde lm de olabilir. Bunu renmem imkn
sz. Orgoreyn'de hi arkadam yok ve buradakilerden de byle bir
ey istemeye cesaret edemem. Sizin politikann zerinde, serbeste
gidip gelebilecek biri olduunuzu dndm. Elbette, kendi politi
kanz olabilecei aklma gelmemiti. Aptallm iin zr diliyo
rum."
"Pekl, paray ona gtreceim. Ama ldyse ya da onu bula
mazsam kime vereyim?"
Bana bakt. Yz deiti, yutkunup hkrd. Karhidelilerin ou
kolayca alayverir, kahkaha gibi gzyalarndan da utan duymaz
lar. 'Teekkr ederim" dedi. "Adm Foreth. Orgni nzivasnda kal
yorum."
"Estravenin klanndan msnz?"
"Hayr. Foreth rem ir Osboth. Onun kemmeringiydim."
Estraven'i tandmda kemmeringi filan yoktu ama bu adam
hakknda kukulanmak gereksizdi. Farknda olmadan baka birinin
amalarna da hizmet ediyor olabilirdi, ama samimiydi. Ve bana bir
ders vermiti: ifgretor etik dzeyinde oynanabilir ve usta oyuncu
kazanr. ki hamleyle keye sktrmt beni. Paray yannda getir
mi ve bana vermiti, Karhide Kraliyet Ticari Senetleri halinde yk
l bir miktar. Hibir belge ve tabii o paray harcamama engel hibir
ey olmakszn.
"Onu bulacak olursanz" duraksad.
"Bir mesaj m?"

"Hayr, sadece ben bilirsem..."

"Onu bulursam size haber gndermeye alrm."
"Teekkr ederim" dedi ve Karhide'de pek sk yaplmayan bir
dostluk jestiyle iki elini bana uzatt. "Grevinizde baarlar dilerim
Bay Ai. O - Estraven- buraya iyi amalarla geldiinize inanyordu.
Biliyorum. Buna yrekten inanyordu."
Bu adam iin Estraven'den baka bir ey yoktu dnya zerinde.
Hayatta bir kere sevmeye mahkm olanlardand. "Ona sylemek is
tediiniz bir ey yok mu?" dedim gene.
"ocuklarn iyi olduklarn syleyin ona" dedi ve bir an duraksa
dktan sonra yavaa ekledi: "Nusuth, bo verin." Ve gitti.
ki gn sonra Erhenrang'dan ayrldm ve bu kez kuzeybat yolu
na koyuldum yaya olarak. Orgoreyn'e giri iznim Orgota Elilii g
revlilerinin ve benim umduumdan ok nce gelmiti; belgeleri al
maya gittiimde, birisinin araya girmesiyle protokol ve kurallarn
benim iin bir kenara braklmasndan tr duyduklar kzgnlkla
ve dmanca bir saygyla karladlar beni. Karhide'de lkeyi terk et
mek hibir kurala tabi olmadndan derhal yola ktm. Yaz boyun
ca Karhide'nin yrmek iin ne kadar uygun bir yer olduunu
renmitim. Yollar ve hanlar motorlu tatlar kadar yaya trafiine de
uygun yaplmtr ve hanlar olmasa bile hi amayan konukseverlik
kuralna gvenebilirsiniz. Alt-Beylik ahalisi ve kyller, iftiler ya
da herhangi bir Beylik'in lordu bir gezgine yatacak yer ve yiyecek
vermeye hazrdr. Kural gerei gnlktr bu; ama uygulamada
ok daha uzun srebilir ve iin en iyi yan her zaman, sanki sizi bek
liyorlarm gibi iyi karlarlar.
Sess ve Ey arasndaki eimli arazide, hi acele etmeksizin ve ki
mi sabahlar masrafm karmak zere, hava dnmeden harman kal
drabilmek iin her bir el, alet ve makinenin altn renkli ekinleri bi
meye koyulduu byk beyliklerin tarlalarnda alarak yol aldm.
O yry haftas boyunca her ey lman, her ey altn rengiydi.
Geceleri uykudan nce rzgrl gz karanlnda uzak kentler gibi
yanp snen yldzlara bakmak iin karanlk iftlik evinden ya da
kaldm Ocak-Binas'ndan karak kurumu ekin saplar arasnda
dolayordum.
98

Aslnda, Eliye ne denli kaytszsalar bir yabancya da o kadar iyi

davranan bu lkeden ayrlmak istemiyordum. Her eye yeniden ba
layp haberlerimi yeni dinleyicilere yeni bir dilde tekrarlamaktan ve
belki de tekrar baaramamaktan korkuyordum. Batya doru deil de
kuzeye doru gittim ve yol deitirmeme sebep olarak Sinoth Vadi
si blgesini, Karhide ile Orgoreyn arasndaki rekabet sahasn merak
ediimi gsterdim kendi kendime. Hava akt geri ama soumaya
balamt ve sonunda snr hattnda it olduunu ve oradan pek ko
lay kamayacam hatrlayp batya yneldim. Burada snr Ey tara
fndan belirleniyordu: Dar fakat grl grl, Byk Kta'nn tm ne
hirleri gibi buzullardan beslenen bir nehir. Bir kpr bulabilmek iin
geri dnp birka mil gneye yrdm ve iki kk ky, grltl
Ey'in iki yakasnda birbirine sessizce bakp duran Karhide tarafnda
ki Passere ile Orgoreyn yakasndaki Siuwensin'i birletiren bir kp
r buldum.
Karhideli kpr bekisi yalnzca o gece tekrar Karhide ye dnp
dnmeyeceimi sordu ve beni karya geirdi. Orgota yakasnda pa
saport ve belgelerimi denetlemek iin bir Deneti arld ve bu bir
saat, bir Karhide saati kadar srd. Pasaportumu alp ertesi sabah u
ramam syledi ve onun yerine Siuwensin Commensal Transit
Evi'nde yatacak yer ve yemek bulabilmem iin bir izin kd verdi.
Transit-Evi yneticisinin odasnda belgelerimi okumasn ve izin k
dmn doruluunu anlamak iin Commensal Snr Karakolundaki
denetiye telefon etmesini beklerken bir saat daha geirdim.
Burada "Commensal" ya da "Commensallk" diye tercme edilen
Orgotaca kelimeyi tam olarak tanmlayamyorum. "Birlikte yemek"
anlamndaki kkten gelen bu kelime bir btn olarak Devlet'ten onu
oluturan otuz alt-devlet veya Blgeye, alt-devletlerden belde
ynetimlerine, komnal iftliklere, madenlere ve fabrikalara kadar
birok ey iin kullanlyor ve bunlarn hepsini kapsyor. Bir sfat
olarak bunlarn tm iin kullanlyor; "Commensal" eklindeyse ge
nellikle Orgoreyn'in Byk Commensall'mn ynetim organn,
yasama ve yrtmeyi oluturan otuz Blge Bakan'n ifade edi
yor; ama ayn zamanda yurttalar, halk anlamna da gelebiliyor. Ke
limenin en belirgin anlam genel ve zgl kullan arasndaki bu tu

99

haf karklkta, kelimenin hem btn hem de para anlamna kulla

nnda, bu belirsizlikte sakl.
Nihayet Drdnc Saate doru belgelerim ve giriim onayland
ve erkenden yaptm kahvaltdan beri ilk kez yemek yiyebildim-,
Kadik lapasyla, dilimlenmi souk ekmekelmas. Btn o resmi g
revli alayna ramen Siuwensin kk ve yaln bir krlk yerdi. Com
mensal Transit-Evi ok kkt. Yemek odasnda bir masa, be san
dalye vard ve ate yanmyordu; yemek kydeki a dkknndan
getiriliyordu. teki oda ise yatakhaneydi: Alt yatak, bir yn toz,
biraz kf. Tek bamaydm. Siuwensin'deki herkes yemekten sonra
erkenden yatmaya gitmi olmalyd. Ben de aynsn yaptm. nsann
kulaklarn nlatan o youn kr sessizlii iinde uykuya daldm. Bir
saat kadar uyuduktan sonra patlamalar, igaller, cinayetler ve alev
lerle dolu bir karabasann ortasnda uyandm.
ok kt bir ryayd, evler ardmda alev alev yanarken ve ocuk
lar lk la barrken suratlar olmayan insanlarla dolu garip
bir sokakta koturup durduumu grdm.
Sonra ak bir araziye geldim, siyah bir itin kenarnda bir tahl
ynnn yannda duruyordum. Yukarda bulutlar arasnda kpkrm
z yarmay ve birka yldz grnyordu. Rzgr ok souk esiyor
du. Yaknmda karanlkta bir yerde byk bir ambar vard; ardnda
rzgrda uuan kk mermi kvlcmlar grdm.
Bacaklarm ve ayaklarm plakt, gmleim vard ama pantolon,
hieb ve palto yoktu zerimde, yine de torbam yanmdayd. Elbisele
rimle yakutlarm, param, belgelerim ve yantlaycm torbadayd, se
yahat ettiimde uyurken bamn altndan ayrmazdm onu. Anla
lan kt ryalarda bile smsk yapyorum ona. Torbadan ayakka
blarmla ii krkl hiebimi kardm ve Siuwensin yarm mil ardm
da alevler iinde yanarken souk ve karanlk kr sessizlii iinde gi
yindim. Sonra bir yol aramaya baladm ve hemen buldum bir tane.
Yolda baka insanlar da vard. Benim gibi mltecilerdi onlar da ama
nereye gittiklerini biliyorlard. Siuwensin'den uzaklamak dnda
gidecek bir ynm olmadndan onlar takip ettim; yrrken de
Siuwensin'in kprnn te yakasndaki Passere'den bir saldrya u
ram olduunu kavradm.

100

Saldrm, her yeri atee vermi ve geri ekilmilerdi; atma ol

mamt. Ardmzda uzanan karanlkta birdenbire klar parlad ve
yolun kenarna kp yirmi vagonlu bir kervann tam hzla bat y
nnden gelip imek gibi yanmzdan geerek Siuwensin'e doru gi
diini seyrettik, tekerleklerin grlts yirmi kez yankland; sonra
yeniden sessizlik ve karanlk kt.
ok gemeden bir komnal iftlik merkezine vardk. Orada dur
durulup sorguya ekildik. Yol boyunca takip ettiim gruptan ayrl
mamaya alyordum ama ansm yoktu. Kimlikleri yanlarnda ol
mayanlarn da ans yoktu. Kimliksizler ve pasaportsuz bir yabanc
olan ben, topluluktan ayrldk ve geceyi geirmek iin bir ambarda
ayr blmelere yerletirildik. Tek kaps stmzden kilitlenen koca
man, penceresiz, tatan mahzenimsi bir yerdi. Arada bir kap al
yor ve Gethen sonik "tabancas" tayan iftlik polislerinden biri ye
ni bir mlteci getiriyordu. Kap kapandnda, tam bir karanlk
kyordu; hi k yoktu. Gzler gremez olunca karanlkta yldz ve
ateten lekeler uumaya balyordu. Hava souktu, toz ve tahl ko
kusuyla arlamt. Kimsede el feneri yoktu; bunlar benim gibi ya
taklarndan kaldrlp getirilmi insanlard, bir ikisi tam anlamyla
plakt ve yolda tekilerin verdii battaniyelere sarnmlard. Hi
bir eyleri yoktu. Bir eyleri olsa belgeleri olurdu. Orgoreyn'de bel
gesiz olmaktansa plak olmak daha iyidir.
Derin, byk ve tozlu karanlk iinde dank bir ekilde oturu
yorlard. Arada bir-iki kii ksa bir sre, alak sesle konuuyordu. Bir
likte hapsedilmi olmann verdii yaknlk duygusu yoktu. ikyet
eden yoktu.
Solumdan gelen bir fslt duydum: "Sokakta, kapmn nnde
grdm onu. Kafas umutu."
"Metal paralar frlatan o tabancalardan kullanyorlar. atma
tabancalar."
"Tiena onlarn Passerer'den deil Ovord Beyliinden olduklar
n syledi. Kamyonla gelmiler."
"Ama Ovord ile Siuwensin arasnda bir anlamazlk yok ki..."
Anlamyorlard; ikyet de etmiyorlard. zerlerine ate alp
evleri yakldktan sonra kendi yurttalar tarafndan bir mahzene ka

patlmaya kar kmyorlard. Balarna gelenlerin sebebini merak

etmiyorlard. Karanlkta arada bir ve hafife duyulan, Karhidece'nin
yannda teneke kutudaki talarn grlts gibi kald dolambal
Orgota dilindeki fsltlar ok gemeden sonra erdi. Uyumaya bala
dlar. Karanlkta bir bebek kendi alaynn yanksndan korkup a
layarak bir sre debelendi.
Kap grltyle aldnda gn domutu; gne parlak ve
rktcyd, gze saplanan bir bak gibi keskindi. Kalabaln ar
dna taklp makine gibi onlar izlerken adm seslendiklerini duy
dum. Bata anlayamadm; nk Orgotallar yi telaffuz edebiliyor
lard. Kap aldndan beri birisi adm tekrarlayp duruyordu.
"Ltfen buraya gelin Bay Ai" dedi krmz giymi telal bir kii.
Bylece mlteci olmaktan ktm. Karanlk bir yolda birlikte kou
turduum ve gece boyu karanlk bir odada kimliksizlii paylatm
dier isimsizlerden ayrlmtm artk. Bir adm olmutu, biliniyor
dum, tannyordum; var olmutum. Beni ok rahatlatt bu. Liderimi
memnuniyetle takip ettim.
Yerel Commensal iftlik Merkezi'nin brosu zensiz ve da
nkt; ama benimle ilgilendiler ve bir gece nceki karklk iin zr
dilediler. "Keke Commensallk'a Siuwensin'den girmeseydiniz" de
di iman bir Deneti, "keke allm yolu zleseydiniz!" Kim oldu
umu ve bana neden zel ilgi gsterilmesi gerektiini bilmiyorlard;
bunu bilmedikleri belliydi ama hi fark etmiyordu. Eli Genli Ai'in
zel bir muamele grmesi gerekiyordu. Gryordu. Akama doru
Sekizinci Blge, Dou Homsvashom Commensal iftlik Merke
zi'nce bana tahsis edilmi olan arabayla Minori yoluna koyulmu
tum. Yeni bir pasaportum, yol zerindeki tm Transit-Evler iin ge
erli serbest kalma iznim ve Giri-Yollar ve Limanlar Birinci Com
mensal Blge Komiseri Bay Uth Shusgis'in Minori'deki evine dave
tiyem vard cebimde.
Kk arabann radyosu motorla birlikte alt ve yol boyunca
susmad; ben de yoi boyu Dou Orgoreyn'in itsiz (nk hi sr
hayvan yoktur) ve derelerle dolu tarlalar boyunca giderken durma
dan radyo dinledim. Hava durumundan, hasattan, yol artlarndan
sz ediyor, dikkatli srmem iin beni uyaryor, otuz blgenin her

102

birinden eitli haberler, bir sr fabrikann retimi ve eitli deniz

ve limanlardan tamaclkla ilgili bilgiler veriyor, baz Yomesh ar
klar sylyor ve gene hava durumunu anlatyordu. Erhenrang'da
radyoda dinlediim patrt grltden sonra olduka sakin geldi ba
na. Siuwensin'e yaplan saldrdan hi bahsedilmedi; anlalan Orgo
ta hkmeti heyecan yattrmak istiyordu, kkrtmak deil. Sk sk
tekrarlanp duran ksa resmi bltende Dou Snrnda dzenin sa
land ve korunaca syleniyordu sadece. Bu houma gitti; gven
verici ve sakinletiriciydi, Gethenlilerde hep hayran olduum o sus
kun sertlik vard: Dzen korunacaktr... Karhide'den, paranoid ha
mile bir kral ve egomanyak bir Naip tarafndan iddete srklenen
bu kark lkeden uzaklatm iin memnundum artk. Berrak boz
bir gn altnda, dmdz ekili tarlalar boyunca saatte yirmi be mil
hzla, hkmeti Dzene inanan bir bakente doru sknet iinde
yol almaktan memnundum.
Hep yolu sormak ya da tahmin etmek zorunda kaldnz iaret
siz Karhide yollarnn aksine yol zerinde bolca iaret levhas vard;
filanca Commensal Blge Denetim Karakolunda durmaya hazrla
nn gibi. Bu lke ii gmrk karakollarnda kimlik belgelerinin gs
terilmesi ve geiin kaydedilmesi gerekiyordu. Belgelerim geerliydi
ve son derece ksa bir duraklamadan sonra nazike devam etmem
iaret ediliyordu. Uyumak ya da yemek istiyorsam en yakn Transit
Evi'nin ne kadar mesafede olduu syleniyordu. Saatte 25 mil hzla
Minori yolu olduka uzun sryordu. ki gecemi yolda geirdim.
Transit evlerdeki yemekler sradan fakat boldu; yatacak yerler rahat
t ama zel hayat diye bir ey yoktu buralarda. Yol arkadalarmn
ketumluu sayesinde bu bile bir lde saland. Bu molalarn hibi
rinde, birka kez denememe karn arkada edinemedim, ciddi bir
sohbet bile yapamadm. Orgota halknn arkada canls olmamasn
dan deil, meraksz olmalarndan kaynaklanyordu bu durum; renk
siz, gsterisiz, sakindiler. Onlar sevdim. Karhide'de iki yl bolca
renk, ate ve tutku grmtm. Biraz deiiklik iyi geliyordu.
Byk Kunderer Nehri'nin dou yakasn izleyip Orgoreyn'e va
rmn nc sabahnda Minori ye, bu dnyann en byk ehrine
vardm.

Gz yamurlar arasndaki soluk gn nda tuhaf grnl bir

ehirdi: ok yksekte az sayda dar pencereleri olan binalar, kalaba
lklarn ufack grnd geni caddeleri, tuhaf biimde yksek di
reklere yerletirilmi sokak lambalar, dua etmek iin alm eller gi
bi eimli atlar, yerden on sekiz feet yksekte bulunan evlerden b
yk ve ie yaramaz kitap raflar gibi uzanan balkonlar ile gnn
da orantsz, grotesk bir ehir. Gn iin ina edilmemiti. K iin
ina edilmiti. Kn bu sokaklarn on feet ykseklie kadar youn
karla dolduunu, dik eimli atlardan buzlar sarktn, balkonlarn
altna kzaklarn park ettiini, dar pencere pervazlarnn sulusepken
karda sar sar parladn dndnz zaman ehrin ne kadar
uyumlu, ne kadar ekonomik, ne kadar gzel olduunu gryordunuz.
Minori, Erhenrang'dan daha temiz, daha byk ve aydnlkt,
daha ak ve daha etkileyiciydi. ehrin grntsne sarms-beyaz
ta yaplar hkimdi: Ayn kalptan kma resmi binalar, Commensal
Hkmet daireleri ve Commensallk tarafndan resmen desteklenen
Yomesh kltne ait belli bal tapnaklar vard. Hibir karklk, d
zensizlik hissi ya da Erhenrang'da olduu gibi daha yksek ve gr
kemli bir eyin glgesi altnda olma duygusu yoktu; her ey yaln,
son derece anlalr ve dzenliydi. Karanlk bir adan gelmi oldu
um hissine kapldm ve Karhide'de iki yl harcadm iin neredey
se pimanlk duydum. Oysa buras Ekumen a'na girmeye oktan
hazr bir lke gibiydi.
Bir sre ehirde gezindikten sonra arabay ilgili Blge Ofisine ia
de ettim ve yryerek Giri Yollar ve Limanlar Birinci Commensal
Blge Komiseri'nin evine gittim. Davetin bir rica m yoksa nazik bir
emir mi olduundan hl emin deildim. Nusuth. Ekumen adna ko
numak iin gelmitim Orgoreyn e ve burada da her yerde yaptm
gibi balayabilirdim.
Orgotallarn ketumluk ve zdenetimleri hakkndaki dncele
rim Komiser Shusgis'i grnce sarsld. Glmseyerek ve haykrarak
bana doru yrd, Karhidelilerin ok youn kiisel duygu anlar
iin sakladklar bir hareketle iki elimi kavrad, motorumu altr
mak istercesine kollarm bir aa bir yukar sallad ve Gethence Bi
linen Dnyalarn Ekumeni'nin Bykelisine sayglarn sundu.

104

Bu artcyd; nk yolda belgelerimi inceleyen on iki ya da on

drt Deneti'den hibiri admdan ya da Eli, Ekumen gibi terimler
den haberdar olduklarna dair en ufak bir belirti gstermemiti. Kar
latm Karhidelilerdense pek az bir eyler biliyordu bu konular
da. Karhide'nin benimle ilgili haberlerin szmasna meydan vermedi
ini ve beni ulusal bir sr olarak saklamaya altn sanyordum.
"Bykeli deil, Bay Shusgis. Sadece bir eli."
"Gelecein Bykelisi yleyse. Evet, Meshe adna!" rikym,
toplu bir adam olan Shusgis beni batan aa szp tekrar gld.
"Beklediim gibi deilsiniz Bay Ai! Hi ilgisi bile yok. Sokak lamba
s gibi uzun demilerdi. Kzak demirleri gibi zayf, kurum gibi kap
kara ve ekik gzl-bir buz umacs bekliyordum, bir canavar! Hi
alakas yok. Sadece oumuzdan daha esmersiniz."
"Toprak renkli" dedim.
"Demek basknn olduu gece Siuwensin'deydiniz ha? Meshe'nin
gsleri adna! Ne biim bir dnyada yayoruz. Buraya gelmek iin
btn uzay atktan sonra Ey Kprsn geerken ldrlecektiniz
neredeyse. Vay, vay, vay! te buradasnz. Ve bir sr insan sizi gr
mek, dinlemek ve nihayet sizi Orgoreyn'de arlamak istiyor."
Hi itiraza frsat brakmadan beni apar topar evine yerletirdi.
Yksek bir grevli ve hali vakti yerinde bir adamd; Karhide'de b
yk beyliklerin lordlar arasnda bile ei olmayan bir atafat iinde
yayordu. Shusgis'in evi btn bir adayd, yzden fazla adam al
yordu burada; mstahdem, hizmeti, memur, teknik danman, ve
saire. Ama hi hsm ya da akrabas yoktu evde. Ocak ve beyliklerin
geni aile klanlar sistemi Commensal yaps iinde hl biraz iz b
rakm olsa da birka yzyl nceden "milliletirilmiti" Orgo
reyn'de. Bir yan doldurmu hibir ocuk ana babas ile birlikte
yaamyor; Commensal Ocaklarda bytlyor. Rtbe, miras yo
luyla gemiyor. zel vasiyetler yasal olarak mmkn deil: len bir
adamn malvarl devlete kalyor. Herkes balangta eit. Ama bel
li ki byle eit devam etmiyorlar. Shusgis zengindi ve eli akt.
Odalarm K'ta varlndan bile habersiz olduum lkslerle doluy
du; rnein bir du, grl grl yanan bir mine ve elektrikli stc
vard. Shusgis gld: "Eliyi scak tutun dediler bana, scak bir dn
105

yadan geliyor o, frn gibi bir dnyadan ve bizim souumuza daya

namaz. Gebeymi gibi davrann ona, yatana krkler, odasna st
clar koyun, banyo suyunu stn ve pencerelerini sk skya kapatn.
Olmu mu? Rahat edebilecek misiniz? Baka istediiniz bir ey var
sa syleyin ltfen."
Rahat! Karhide'de hi kimse hibir artta rahat olup olmadm
sormamt bana.
"Bay Shusgis" dedim minnetle, "kendimi son derece rahat hisse
diyorum."
Yataa presthri krknden bir battaniye daha koyup mineye
biraz daha odun attktan sonra ii rahat etti. "Nasl olduunu bilirim"
dedi, "ben hamileyken bir trl snamyordum, ayaklarm buz gibi
oluyordu, btn o k boyunca ate zerinde oturdum. ok eski
dendi elbette; ama hatrlyorum!" Gethenliler gen yata dourma
eilimindedirler; yirmi drt-yirmi be yan getikten sonra bir o
u doum kontrolne bavurur ve krktan sonra dii evrede dour
ganlklarn yitirirler. Shusgis elli yalarndayd, "eskidendi elbette"
deyii bu yzdendi, sahiden de onu gen bir anne olarak dnmek
zordu. Yapt iyilikler kendi karlarna hizmet eden ve karlar da
kendisi olan cin gibi, ibilir bir politikacyd. Bu tip tm insanla z
gdr. Dnya'da rastladm ona. Hain'de de, Ollul'da da. Cehen
nem'de de rastlarm sanyorum.
"Grnm ve zevklerim hakknda olduka bilgi sahibisiniz,
Bay Shusgis. martyorsunuz beni; hretimin benden nce gele
ceini sanmyordum."
"Hayr, gelmedi zaten" dedi, beni ok iyi anlayarak. "Orada, Er
henrang'da sizi bir kar yn altna gmmeyi yelerlerdi deil mi?
Ama braktlar sizi, braktlar ve ite o zaman sizin o Karhideli deli
lerden biri deil, gerek biri olduunuzu anladk."
"Sizi anladm sanmyorum."
"ok basit, Argaven ve tayfas sizden korktu, Bay Ai... sizden
korktular ve gitmenize sevindiler. Size kt davranacak, sizi sustu
racak olurlarsa hesap sorulacandan korktular. Uzaydan gelen sal
dr ha! Bu yzden dokunmadlar size. Ve sizi duyurmamaya alt
lar. nk sizden, Gethen'e getirdiiniz eyden korkuyorlard."

106

Abartyordu; Karhide'de sansr edilmemitim kesinlikle, en azn

dan Estraven iktidarda olduu srece. Ama her nedense benim hak
kmdaki haberlerin Orgoreyn e ulamadndan kukulanyordum ve
Shusgis de bu kukumu hakl karmt.
"O halde sizler Gethen'e getirdiim eyden korkmuyorsunuz."
"Hayr, Sayn Baym, korkmuyoruz!"
"Bazen ben korkuyorum da."
en bir tavrla glmeyi seti buna. Szlerime dikkat etmiyordum.
lkellere ilerleme satan bir satc deilim ben. Grevim balamadan
nce eit olarak karlkl anlay ve itenlikle bir araya gelmemiz ge
rekiyor.
"Bay Ai, sizinle tanmak iin bekleyen bir sr insan var; koda
manlar ve kkler ve bazlar da burada konumak isteyeceiniz
trden insanlar, sz geenler. Sizi arlama onurunu stlenmek is
tedim; nk byk bir evim var ve tarafsz biri olarak tannyorum.
Ne Tahakkmc'ym, ne Serbest Ticareti. Sadece kendi iini yapan
ve sizi evinizde kaldnz kii yznden trl lafa maruz brakma
yacak, kendi halinde bir Komiserim ben." Gld. "Ama bu demektir
ki sk sk darda yemek yiyeceksiniz, sizce mahzuru yoksa."
"Size tabiyim, Bay Shusgis."
"yleyse bu akam Vanake Slose sizin iin ufak bir yemek vere
cek."
"Kuwera - nc Blge Commensal deil mi?" Elbette, gelme
den nce dersime almtm biraz. Komiser lkesi hakknda bir ey
ler renme abama vgler dzmeye balad. Buradaki detler Kar
hide'den ok farklyd; orada byle vgler ya onun ya da benim if
gretorumuzu aalamak anlamna gelir; hangisi, emin deilim, ama
ikisinden biri. Zaten hemen hemen her ey ifgretora dokunur orada.
Gzelim Erhenrang giysimi Siuwensin basknnda kaybettiim
den yemek daveti iin uygun bir elbiseye ihtiyacm vard. Ben de o
akamst bir devlet taksisine atlayp ehir merkezine indim ve bir
Orgota kl aldm. Hieb ve gmlek, Karhide'dekilerden hemen he
men farkszd; ama yazlk dize kadar pantolon yerine dar ve yksek
tozluklar giyiyorlard, renkleri parlak mavi veya krmzyd, kuma,
kesimi ve dikimi biraz kabacayd. Standartlam iti. Elbiseler bu et

kileyici, kocaman ehirde neyin eksik olduunu gsterdi bana: Za

rafet. Zarafet aydnlanma karl denen kk bir bedeldir ve ben
bunu seve seve dyordum. Sonra, Shusgis'in evine dndm ve s
cak suyun yakc bir buharla grl grl akt dua girdim. Geen
yaz Dou Karhide'de iinde tir tir titrediim souk teneke kvetle
ri, Erhenrang'daki odamn kenar buz tutmu lavabosunu dndm.
Zarafet bu muydu? Yaasn konfor! Gsterili krmz elbisemi ze
rime geirdim ve Shusgis'le birlikte onun ofrl zel arabasyla ye
mek davetine gittim. Orgoreyn'de Karhide'de olduundan fazla
hizmeti ve hizmet var. nk tm Orgotallar devlet iin alrlar;
devlet tm yurttalara i bulmak zorundadr ve bunu yapar. Bu, her
ne kadar ekonomik aklamalarn ou gibi asl noktay gzden ka
rsa da hi olmazsa en ok kabul gren aklama.
Commensal Slose'nin ltl, yksek tavanl, beyaz kabul salo
nunda yirmi-otuz kadar konuk vard. Bunlardan Commensal'd
ve dierleri de grne gre u veya bu derecede yksek grevli
lerdi. "Yabanc yarat" grmek isteyen bir grup Orgotaldan te bir
eydi bu. Karhide'de geirdiim bir yl boyunca olduum gibi bir ca
navar deildim burada; tuhaf bir yaratk, bir bilmece deildim. Bir
anahtar gibiydim daha ok.
Hangi kapy aacaktm? Beni cokuyla karlayan bu devlet adam
lar ve grevlilerden bazlarnn bir fikri vard; ama benim yoktu.
Yemek boyunca kefedemedim bunu. K'n her yerinde, buzlar
iindeki barbar Perunter'de bile, yemek yerken i konumak ok b
yk bir kabalk saylr. Yemek servisi derhal baladndan sorular
m sonraya brakp lapa kvamndaki balk orbas ile ev sahibi ve ko
nuklardan baka bir eyle ilgilenmedim. Slose narin, genten bir
adamd; dikkat ekecek kadar parlak, ltl gzleri ve derinden ge
len bir sesi vard, bir idealist, kendini adam bir insan gibi grn
yordu. Hali, tavr houma gitti; fakat kendini neye adam olduunu
merak ediyordum. Solumda bir baka Commensal oturuyordu; Obs
le adnda tombul suratl bir adam. riyar, cana yakn ve meraklyd.
Daha orbasndan nc yudumu almadan sorular yadrmaya ba
lamt: Gerekten baka bir dnyada m domutum; nasl bir yerdi
oras? Gethen'den daha scak diyorlard, ne kadar scakt?

"Terra'da bu enlemde de hi kar yamaz."

"Hi kar yamaz ha? Hi kar yamaz! Okkal bir yalana glen
bir ocuk gibi, iten bir neeyle gld ve bylece sohbeti tevik et
mi oldu.
"Alt-kutup blgelerimiz sizin yaanabilir blgelerinize olduka
benzer; son Buz a ndan kal sizden daha ok zaman oldu; ama
tmyle kmadk grdnz gibi. Esas olarak Terra ve Gethen
birbirine ok benziyor. zerinde yaam olan btn dnyalar ben
zer. nsan ok snrl bir ortamda yaayabilir; Gethenlilerin ortam
en uta..."
"yleyse sizinkinden de scak dnyalar var."
"ou daha scaktr. Bazlar ok scaktr; Gde mesela. Kum ve
kaya lleriyle kapldr. Balangta lkm; ama elli-altm bin yl
nce smrc bir medeniyet doal dengesini altst etmi, orman
lar yakm, srf yakacak uruna. Orada hl yaayanlar var -ama ne
demek istendiini tam anlatabildin mi bilmiyorum Yomesin inan
cnda hrszlarn ldkten sonra gittikleri yere benziyor."
Bu szm zerine Obsle hafife srtt, sessiz, onaylayc bir sr
tt bu ama adam hakkndaki dncelerimi birden deitirdi.
"Baz alt-kltrlerin inancna gre lmden sonraki bu ara ya
amlar aslnda baka dnyalarda, gerek evrenin baka gezegenlerin
de de devam ediyormu. Bunu hi duymu muydunuz, Bay Ai?"
"Hayr; deiik ekillerde tasvir edildim ama imdiye kadar kim
se bir hayalet olduumu sylememiti." Konuurken sama bir gz
attm ve tam da hayaletten sz ederken bir tanesini grdm. Ka
ranlk, koyu renk giysiler iinde, sessizlie gmlm bir halde, tam
yanmda oturuyordu akam yemeindeki hayalet.
Obsle'nin dikkati br yannda oturan adama ynelmiti ve ma
sadakilerin ou bata oturan Slose'yi dinliyordu. Alak sesle konu
tum: "Sizi burada grmeyi ummuyordum, Lord Estraven."
"Hayat mmkn klan umulmayan eylerdir" dedi.
"Size bir mesaj vermem istendi."
Soru sorar gibi bakt.
Para eklinde -bir ksm size ait- Foreth rem ir Osboth gnder
di. Bay Shusgis'in evinde braktm. Elinize gemesini salayacam."

109

"ok iyisiniz, Bay Ai."

Suskun, ie kapal, ekingendi; yabanc bir diyarda akln kulla
narak yaayabilen bir srgn. Benimle konumaya pek istekli grn
myordu, ben de onunla konumamaktan memnundum. Yine de bu
uzun, gevezelik dolu akam yemei boyunca, btn dikkatimi be
nimle dostluk kurmak ya da beni kullanmak isteyen bu karmak ve
gl Orgotallara vermi olmama ramen arada bir kesin biimde
onun varlnn, suskunluunun, baka taraflara evirdii karanlk
yznn farkna varyordum ister istemez. Ve bunun ne kadar sa
ma olduunu dnsem de Minori'ye Commensallarla balk fileto
su yemek iin kendi isteimle gelmediimi ya da beni onlarn getirt
mediklerini dnmeden edemiyordum. O getirtmiti beni.

9
Hain Estraven

Gorinhering'de Tobord Cborhawa tarafndan anlatlan ve G.A. tarafndan

kaydedilen bir Dou Karhide masal. yknn deiik versiyonlar bilinmekte
ve buna dayal bir "habben" temsili
Kargav'n dousunda gezgin kumpanyalarca sahnelenmektedir.

Evvel zaman iinde, Karhide'yi tek bir krallk haline getiren Kral
Argaven'in devrinden ok nce Kerm diyarnda Stok Beylii ile
Estre Beylii arasnda bir kan davas vard. Kan davas kuaktan be
ri saldrlar ve kavgalar halinde sryor ve bir trl zlemiyordu.
nk bir toprak kavgasyd bu. Kerm'de verimli toprak azdr ve bir
beyliin itibar, snrlarnn uzunluu ile llr. Ve Kerm diyarnn
lordlar gururlu adamlardr, glgeleri kapkara, alngan adamlardr.

111

Bir gn Lord Estre'nin tensel varisi olan bir gen adam Irrem
aynda Buzayak Glnde pestri avlarken erimekte olan bir buz taba
kasna rast gelip gle dm. Geri kayaklardan birini salam bir
buza dayayp sudan kabilmi; ama suyun iindeki kadar berbat du
rumdaym, hava krem* imi ve karanlk bastryormu. Sekiz mil
uzaklktaki Estre'ye ulama umudu yokmu, bylece gln kuzeyin
deki Ebos kyne doru yola koyulmu. Karanlk bastrdka sis bu
zullardan inmi ve tm gl kaplam; artk ne nereye gittiini gre
biliyormu ne de kayaklarn nereye koyabileceini. Buzun eriyebi
lecei korkusuyla yava gitmekle birlikte, gene de acele ediyormu;
nk souk iliklerine kadar ilemi ve hi hareket edemeyecek ha
le gelmesine bir ey kalmam. Nihayet sis ve gece iinde bir k g
rebilmi. Gl kys engebeli ve yer yer karsz olduundan kayakla
rn karm. Ayaklarnda hi derman yokmu artk ve elinden gel
diince abalam a varmak iin. Ebos yolundan ok uzaklarday
m. Buras Kerm lkesinin ormanlarn kaplayan thore aalaryla
dolu bir ormann kenarna kurulu kk bir evmi, etraf ise yksek
likleri evin atsna kadar varan thore aalaryla evriliymi. Kapy
alm ve seslenmi ve biri kapy ap onu atein yanna alm.
Baka biri yokmu orada, sadece bu adam, tek banaym. Estra
ven'in buzdan demire dnm elbiselerini karm, onu krklere
sarm. Kendi vcudunun scaklyla Estraven'in ayaklarndaki, elle
rindeki ve yzndeki buzlar zm ve imesi iin ona scak bira
vermi. Sonunda gen adam kendine gelmi ve kendisine yardm
edene bakm.
Kendisi kadar gen bir yabancym bu. Birbirlerini szmler.
Her ikisi de gl, kuvvetli, salam, yakkl ve esmer kiilermi. Es
traven dierinin yznde kemmer ateini grm.
"Ben Estreli Arek'im" demi.
"Ben de Stoklu Therem'im" demi teki.
Derken Estraven glm. nk hl halsizmi ve demi ki: "Be
ni ldrmek iin mi sttn, Stokven?"
teki, "Hayr" demi.
Elini uzatm ve artk donmu olmadn gstermek istercesine
* Krem: 15-25 derece aras nemli hava.

Estraven'in eline dokunmu. Dokunma srasnda, kemmerine daha

bir-iki gn olmasna ramen Estraven ayn atei kendi iinde de duy
mu. Bylece bir sre el ele kalmlar.
"Hi fark yok" demi Stokven ve avcunu aarak bunu gstermi
Estraven'e: Elleri ayn uzunlukta ve ayn biimdeymi, parmaklar
adamn avu avuca bakan iki eli gibiymi.
"Seni daha nce grmemitim" demi Stokven. "Bizler can d
manyz." Ayaa kalkm ve ocaktaki atei canlandrdktan sonra Es
traven'in yanna oturmu.
"Can dmanyz" demi Estraven. "Seninle kemmering sz ver
mek istiyorum."
"Ben de seninle" demi teki. Sonra da kemmering sz vermi
ler. Bu sadakat sz Kerm diyarnda imdi olduu gibi o zaman da
bir daha bozulmaz, bir daha yenilenmezmi. O geceyi ve ertesi g
n ve ertesi geceyi donmu gln kysndaki kulbede geirmiler.
Ertesi sabah Stoktan bir grup adam gelmi kulbeye. lerinden biri
Estraven'i tanyormu. Tek bir sz sylememi, hi uyarmadan ba
n ekmi, Stokven'in gzleri nnde Estraven'in grtlan ve g
sn yarm. Gen adam kanlar iinde snm ocan kenarna d
p lm.
"O Estre'nin varisiydi" diye mrldanm katil.
Stokven, "Onu kzana koy ve gmlmesi iin Estre'ye gtr"
demi.
Stok'a geri dnm. Adamlar kzaa Estraven'in cesedini ykle
yip yola koyulmular, fakat thore ormannda cesedi vahi hayvanla
ra brakp o gece Stok'a dnmler. Therem tensel ebeveyni Lord
Harish em ir Stokven'in karsna km ve adamlara sormu: "Sy
lediimi yaptnz m?" "Evet" diye yantlamlar. Therem demi ki:
"Yalan sylyorsunuz; Estre'den sa dnemezdiniz. Bu adamlar em
rime kar geldiler ve itaatsizliklerini gizlemek iin yalan sylediler;
cezalandrlmalarn istiyorum." Lord Harish bunun iin sz vermi
ve adamlar Ocak'n ve yasann dna kartlmlar.
ok gemeden Therem, bir sre Rotherer nzivasnda kalmak is
tediini syleyip Beylik'ten ayrlm ve bir yl Stok'a dnmemi.
Estre Beylii'nde ise dalarda ve ovalarda Arek'i aryorlar ve onun

113

iin alyorlarm; yaz ve gz boyu alayanlar arttka artm nk

lordun tek tensel ocuuymu o. Ama Thern aynn sonunda, k
bastrnca dadan bir adam gelmi kayalklara. Estre kapsndaki mu
hafza krklere sarl bir boha vermi; demi ki: "Bu Therem'dir, Es
tre'nin olu." Sonra da kimsenin aklna onu yakalamak gelmeden su
yun stnde seken bir ta paras gibi kayaklaryla daa kam.
Krk yn iinde alayan yeni domu bir bebek varm. ocu
u Lord Sorve'ye getirmiler ve yabancnn sylediklerini iletmiler;
ve ac iindeki yal lord bu bebekte kayp olu Arek'i grm. o
cuun Ocak'n bir olu olarak bytlmesini ve adnn Therem
koyulmasn emretmi. Oysa Estre klannn hi kullanmad bir ad
m bu.
ocuk bym, gzellemi ve glenmi; karanlk ve sessiz bir
tabiat varm, yine de herkes kayp Areke ne kadar benzediini g
rebiliyormu. Byynce, Lord Sorve vasiyetiyle onu Estre'nin vari
si tayin etmi. Sorve'nin kemmering oullar, uzun sredir lordluk
iin bekleyen btn o gl adamlar kzmlar ona. Irrem aynda
pesthri avna kan gen Therem'e pusu kurmular. Ama o silahl ve
hazrlklym. Karlar zlrken Buzayak Gln kaplayan sis iin
de Ocak kardelerinden ikisini vurmu, ncsn de onunla bak
baa dvp ldrm. Ancak kendisi de gsnden ve boynun
dan derin yaralar alm. Sonra da buzun stne inen sis iinde kar
deinin ls yannda durmu ve gecenin bastrdn grm. Yara
larndan kan akyormu, zayf ve halsiz dm, o da yardm istemek
iin Ebos kyne gitmeye karar vermi; ama karanlk bastrnca yo
lunu kaybetmi ve gln dou yakasna gitmi. Orada terk edilmi
bir kulbe grp iine girmi ve bir ate yakacak hali kalmadndan
ocan souk talar zerine uzanm, yaralar sarlamadan ylece
kalakalm.
Gece karanlnda birisi kagelmi, tek bana bir adam. Kapda
durmu, ylece durmu ve ocan kenarnda uzanan adama bakm.
Sonra telala ieri girmi, eski bir dolaptan kard krklerle bir ya
tak yapm, ate yakm, sonra Therem'in yaralarn temizleyip sar
m. Gen adamn ona baktn grnce demi ki: "Ben Stoklu The
rem'im."

"Ben de Estreli Therem'im."

Bir sre konumamlar. Sonra gen adam glmsemi ve demi
ki: "Beni ldrmek iin mi sardn yaralarm, Stokven?"
"Hayr!" demi daha yal olan.
Estraven sormu: "Nasl oluyor da sen Stok Lordu burada, ihtilaf
l arazide tek bana geziyorsun?"
"Buraya sk sk gelirim" diye yant vermi Stokven.
Elini tutarak gen adamn nabzna ve ateine bakm ve bir an av
cunu Estraven'in avcuna dayam; her iki elin her bir parma tam ta
mna birbirine uyuyormu, tpk bir adamn iki eli gibi.
"Biz can dmanlaryz" demi Stokven.
Estraven yantlam: "Biz can dmanlaryz. Yine de seni daha
nce grmemitim."
Stokven ona doru dnm. "Bir kez grdm seni, ok nceleri"
demi. "Keke ailelerimiz barabilseydi."
"Seninle bar sz vereceim" demi Estraven.
Bylece sz vermiler ve baka bir ey sylememiler ve yaral
adam uyuyakalm. Sabah Stokven gitmi ama Ebos kynden bir
grup adam gelmi ve Estraven'i evine, Estre'ye gtrm. Artk kim
se ihtiyar lordun vasiyetine kar kamam. Bunun hakll ada
mn kanyla donmu gln stnde yazlym ve Sorve'nin lmn
den sonra Therem Estre Lordu olmu. Bir yla kalmam, ihtilafl top
raklarn yarsn Stok Beyliine verip eski kan davasn bitirmi. Bu
nun iin ve Ocak kardelerini ldrd iin Hain Estraven denmi
ona. Yine de Therem ad hl bu Beylik'teki ocuklara verilir durur.

10
Minori'de Konumalar

Ertesi sabah Shusgis'in evindeki dairemde ge saatte kahvalt

ederken ev-telefonu ince ince ald. Ahizeyi kaldrdmda kar
mdaki Karhide dilinde konutu: "Ben Therem Harth, gelebilir mi
yim?"
"Ltfen."
Karlamann bir an nce gereklemesinden memnundum. Es
traven ile benim aramda tahamml edilebilir bir ilikinin olamayaca
akt. Urad aalanma ve srgn grnte benim yzmden
de olsa, bunun iin sorumlu tutulamaz ve rasyonel bir sululuk duy
gusuna kaplamazdm. Erhenrang'dayken ne davranlarn ne de
amalarn aklamt bana ve ona gvenemiyordum. Grne gre
beni benimsemi olan Orgotallarla fazla ili dl olmamasn diliyor
dum. Varl ileri kartryordu ve utan vericiydi.

116

Ev hizmetlilerinden biri onu odaya getirdi. Onu byk, kat kat

yastkl koltuklardan birine oturttum ve kahvaltlk bira nerdim. s
temedi. Tavr skntl deildi -ekingenliini gerilerde brakmtfakat denetimliydi; dikkatli ve uzak duruyordu.
"lk gerek kar" dedi ve sk skya kapal pencereye gz attm
grerek ekledi: "Dar bakmadnz m yoksa?"
Baktm ve karn hafif rzgrla sokaa dtn atlar kaplayp,
beyaza boyadn grdm, gece boyunca iki- in ykseklie ula
mt. Odarhad Gor'du, gzn ilk aynn 17. gn. "Daha erken" de
dim bir an karn bysne kaplarak.
"Bu yl k sert geecek diyorlar."
Perdeleri ak braktm. Dardan gelen soluk k, esmer yzne
dt. Yalanm grnyordu. Erhenrang Saray'nn Keli Krmz
Konutundaki kendi minesinin yannda grdmden beri ok zor
gnler yaamt.
"Size getirmem istenen ey burada" dedim ve o telefon ettikten
sonra masann stne koyduum ince deriye sarl para kesesini ver
dim. Ald ve teekkr etti. Ben oturmamtm. Bir an keseyi elinde
tuttuktan sonra o da ayaa kalkt.
Vicdanm szlyordu biraz ama aldrmadm. Bir daha gelmemesi
iin cesaretinin krlmasn istiyordum. Bunun iin onu aalamam
gerekmesi talihsizlikti.
Gzn bana dikti. Benden ksayd, elbette ksa bacakl ve ufak
tefekti, rkmn kadnlar kadar bile uzun deildi. Yine de bana ba
karken hi de aadan bakar bir hali yoktu. Gzlerinin iine baka
madm. Dalgn bir ilgiyle masann stndeki radyoyu inceledim.
"Burada radyoda iittiiniz her eye inanamazsnz" dedi ho bir
ekilde. "Yine de Minori'de biraz bilgi ve tavsiyeye ihtiyacnz ola
cak gibi geliyor bana."
"Bunu salamaya hevesli ok kii var grne gre."
"Saylarn okluunda da gven vardr, deil mi? On kii, bir ki
iden daha gvenilirdir. Balayn beni. Karhidece'yi kullanmama
lydm, unutmutum." Orgota dilinde szn srdrd: "Srgnler
asla anadillerinde konumamal; onlarn aznda daha ac oluyor.
Hem bu dil de bu hain iin daha uygun bence, insann dilerinden

117

ekerli erbet gibi dklyor. Bay Ai, size teekkr etmeye hakkm
var. Hem bana hem de eski dostum ve kemmeringim Ashe Foreth'e
iyilik ettiniz, ikimiz adna da teekkr hakkm kullanyorum. Benim
teekkrm tavsiye biiminde olacak." Durdu; bir ey sylemedim.
Byle keskin, inceden inceye bir nezaketle konuurken hi grme
mitim onu ve bunun ne anlama geldii hakknda en ufak bir fikrim
yoktu. Devam etti: "Minori'deyken Erhenrang'da olduunuz ey de
ilsiniz. Orada yle olduunuzu sylyorlard. Buradaysa olmad
nz syleyecekler. Bir hizbin aletisiniz. Kendinizi onlara kulland
rrken dikkatli olmanz tlerim. Dman hizbin ne olduunu,
kimler olduunu renmenizi ve kendinizi kullandrmamanz t
lerim. nk iyi kullanmayacaklar sizi."
Szn kesti. Daha ak konumasn isteyecektim ki, "Hoa ka
ln, Bay Ai" dedi, dnd ve gitti. ylece kalakaldm. Bu adam bir
elektrik oku gibiydi; tutunacak bir ey bulamyor ve size neyin
arptn anlamyordunuz.
Kahvalt boyunca sren o huzurlu rahatlk havasn bozmutu bir
kere. Dar pencereye gittim ve dar baktm. Kar biraz hafiflemiti.
Gzeldi, yurdumda, doum yerim Borland'n dalarnda bahar rz
gr estiinde iek bahelerinde kiraz yapraklarnn savrulmas gibi
bembeyaz ynlar halinde savrulup duruyordu kar. Arz'daki gibi,
baharda aalarn iek at scak Arz'daki gibi. Birden yalnzlk
duygusuna, sla zlemine kapldm. ki ylm bu lanet olas gezegen
de geirmitim ve daha gzn getiini fark edemeden k gelmiti;
aylar ve aylar boyunca bitmek bilmez souk, saanaklar, buz, rz
gr, yamur, kar, souk, ieride souk, darda souk, kemiklere,
iliklere ileyen souk. Ve hep kendi bama, yabanc ve yalnz, g
venecek kimsem olmadan. Zavall Genli, alayalm m imdi? Estra
ven'in aada uzanan sokaa ktn grdm; karn dmdz, silik
gri-beyaz iinde kara ve ksa bir figr. Etrafna baknd, hiebinin ke
merini balad, palto giymiyordu. Ustalkl ve kesin bir zarafetle ve
o an onu Minori'deki tek canl ey gibi gsteren bir hzla uzaklat.
Ilk odaya dndm. Buras, stc, kat kat yastkl koltuklar, krk
lerle deli yatak, battaniyeler, rtler, perdeler gibi konforlarla t
ka basa doluydu.

118

Klk paltomu giydim ve tahamml edilmez bir ruh halinde, ta

hamml edilmez bir dnyada dolamaya ktm.
O gn Commensal Obsle, Commensal Yegey ve nceki gece ta
ntm dierleriyle le yemeine gidecek ve henz tanmadm
birileriyle tanacaktm. le yemei ounlukla ak bfedir ve
ayakta yenir; belki de tm gn masada oturarak harcadnz d
nmemeniz iin. Ancak bu resmi davet iin bir masa hazrlanmt.
Bfe mthiti, on sekiz-yirmi kadar scak ve souk yemek eidi var
d. ou da sube yumurtas ve ekmekelmas zerine eitlemelerdi.
Yemee otururken, konuma tabusu yrrle girmeden nce, taba
n una bulanp kzartlm sube yumurtalaryla dolduran Obsle ba
na dnd: "Mersen adndaki kii Erhenrangl bir casustur, urdaki
Gaum da aka Sarf'n ajandr. Sradan bir sohbetteymi gibi ko
nutu ve komik bir karlk vermiim gibi gldkten sonra salamura
bala uzand.
Sarfn ne olduu hakknda hibir fikrim yoktu.
Herkes oturmaya balamken genten biri ev sahibi Yegey'in ya
nna gelip bir eyler syledi ve o da bize dnerek: "Karhide'den ha
ber var" dedi. "Kral Argaven bu sabah dourmu ve ocuk bir saat
iinde lm."
Bir sessizlik, sonra da bir vzlt oldu ve ardndan Gaum adl ya
kkl adam bira kupasn kaldrarak bard: "Dilerim Karhide'nin
tm krallar byle uzun mrl olsun!" Bazlar onunla birlikte kadeh
kaldrd; ama ounluk katlmad. "Meshe adna, bir ocuun lm
ne glmek ha" dedi yanma kmesine oturan mor giysili iman
bir adam. Dizlikleri kalalarnn etrafnda etek gibi toplanmt. Y
znde tiksinti ifadesi vard.
Argaven'in kemmering oullarndan hangisini veliaht tayin ede
cei -zira krkn oktan amt ve kendi teninden hi ocuu yok
tu- ve Tibe'yi daha ne kadar Naiplik grevinde brakaca konusun
da bir tartma balad. Bazlar Naipliin hemen sona ereceini id
dia ediyordu, tekilerse bundan pheliydi. "Siz ne dnyorsunuz,
Bay Ai?" diye sordu Mersen adndaki, Obsle'nin bir Karhide casusu
olduunu syledii ve muhtemelen Tibe'nin adamlarndan biri olan
kii. "Erhenrang'dan yeni dndnz; Argaven'in ilan etmeksizin

119

tahttan feragat ettii ve yerini kuzenine braktna dair sylentiler

doru mu?"
"Evet, byle sylentiler kulama geldi."
"Sizce asl var m bunlarn?"
"Hibir fikrim yok" dedim ve bu anda ev sahibi havadan bahse
dip araya girdi; nk yemee balanmt.
Hizmetiler tabaklar ve da gibi ylm zgara ve salamura ar
tklarn bfeden kaldrdktan sonra hep birlikte uzun masann ev
resine oturduk: Kk fincanlarda keskin likr ikram edildi; hayat
suyu diyorlard buna insanlarn ou kez yapt gibi. Sonra da ba
na sorular sormaya baladlar.
Erhenrangl doktorlar ve bilimadamlar tarafndan incelenmem
den bu yana sorularna cevap vermemi isteyen gruplarla karlama
mtm. lk aylarm birlikte geirdiim balklar ve iftiler, hatta
Karhideliler arasnda bile soru sormaya bu kadar istekli olan pek az
kii vard. Onlar kapal, ie dnk, dolaylydlar; sorular ve cevap
lar sevmiyorlard. Otherhord nzivasn Dokumac Faxe'nin sorular
ve cevaplar hakknda sylediklerini dndm... Uzmanlarn sorula
r bile, Gethen normundan farkllk gsterdiim hormon ve dolam
sistemleri gibi kesinkes fizyolojik konularla snrlyd. Szgelimi be
nim rkmn srekli cinselliinin toplumsal kurumlar nasl etkiledii
ni veya "srekli kemmer"le nasl baa ktmz bir tanesi bile sor
mamt. Onlara anlattmda dinliyorlard; psikologlar da zihin ko
numasndan sz ettiimde dinlemilerdi; ama hibiri Terra ya da
Ekumen toplumu hakknda fikir sahibi olmalarna yarayacak bir so
ru sormamt, Estraven hari sanrm.
Burada itibar ve gurur meselelerine o kadar fazla taklmamlard
ve anlalan sorular da ne soran ne de cevaplayan asndan aala
ycyd. Ne var ki soru soranlardan bazlarnn amacnn am ya
kalamak, bir sahtekr olduumu kantlamak olduunu fark ettim. Bu
bir an iin dengemi sarst. Karhide'de kukuyla karlamtm, elbet
te; ama kukulu bir kararllkla pek karlamamtm. Erhenrang'da
ki geit alay srasnda Tibe tam bir "kt ite canm" gsterisi d
zenlemiti; ama bunun Estraven'i gzden drmek iin giritii
oyunun bir paras olduunu biliyor ve aslnda bana inandn d

120

nyordum. Ne de olsa gemimi, beni o gezegene indiren kk ini

aracn grmt; herkes gibi o da mhendislerin gemi ve yantlay
c hakkndaki raporlarn okuyabilirdi. Bu Orgotallarn hibiri gemi
yi grmemiti. Onlara Yantlaycy gsterebilirdim ama bir Yaban
c yaratn arac olarak pek ikna edici deildi; ne gereklie ne de
kda uyacak kadar karmakt. Eskiden kalma Kltrel Ambargo
Yasas bu aamada tahlil edilebilir ve taklit edilebilir rnlerin geti
rilmesini yasaklyordu; bu yzden gemi ve Yantlaycdan, bir kutu
resimden, vcudumun kuku gtrmez farkllndan ve zihnimin
kantlanamaz tekilliinden baka bir eyim yoktu. Resimler masada
elden ele dolat ve bir bakasnn aile albmne bakan insanlarn
yznde grdnz o ilgisiz ifadeyle incelendi. Sorular srd. Eku
men nedir diye sordu Obsle: Bir dnya m, dnyalar birlii mi, bir
yer mi yoksa hkmet mi?
"Hem hepsi hem hibiri. Ekumen bizim Terra dilinde bir kelime
dir; ortak dilde Ev denir; Karhide dilinde Ocak diye karlanabilir
sanyorum. Orgota dilinde karl ne olabilir, kestiremiyorum. Bu
dili daha tam renemedim. Ama Commensallk olmaz sanrm, her
ne kadar Commensal Ynetim ve Ekumen arasnda benzerlikler ol
sa da. Ama Ekumen aslnda bir ynetim deildir. Mistik ile politii
birletirme giriimidir ve bu anlamda byk lde baarsz olmu
tur; ama bu baarszlk insanlk iin daha nceki baarlardan ok
daha yararl oldu. Bir toplumdur ve en azndan potansiyel olarak bir
kltrdr. Bir eitim biimidir; bir bakma byk bir okuldur, hem
de ok byk. Temeli iletiim ve ibirlii motifleridir ve bir bakma
da bir dnyalar birliidir. Bir lde merkezilemi geleneksel rgt
lenmesi vardr. u anda temsil etmekte olduum bu grnmdr,
yani bir Birlik. Politik bir btnlk olarak Ekumen hkmederek de
il ibirlii ilkesiyle iler. Hibir yasa koymaz; kararlar emirle ve oy
lamayla deil danma ve rzayla alnr. Ekonomik bir btnlk ola
rak son derece etkindir, dnyalar aras iletiim salamaya alr.
Seksen Dnya arasnda ticaret dengesini korur. Tam olarak seksen
drt, Gethen de Ekumen'e girecek olursa..."
"Yasa koymaz derken kastettiiniz nedir?" diye sordu Slose.
"Hibir yasas yoktur. ye devletlerin kendi yasalar vardr; bun

121

lar uyumazsa Ekumen araclk yapar, yasal veya etik bir dzenleme,
uzlama ya da tercih iin urar. imdi bir sperorganik denemesi
olan Ekumen, zaman iinde baarl olamazsa bar koruyan bir g
olmak zorunda kalacak, bir polis rgt kurmas gerekecek, bunun
gibi eyler. Ancak imdilik buna gerek yok. Merkezi dnyalarn hep
si hl yzyllar nceki bir felaket dneminin etkilerini silmeye a
lyor, kaybedilmi yetileri ve dnceleri canlandrmaya alyor,
yeniden konumasn reniyorlar..."
Sava anlamna gelen bir kelimesi olmayan insanlara Dmanlk
an ve onun sonularn nasl anlatabilirdim?
"Gerekten ok etkileyici, Bay Ai" dedi keskin bakl zarif, k,
oturakl bir adam olan ev sahibi Commensal Yegey. "Ama bizden ne
istediklerini bir trl anlayamyorum. Yani seksen drdnc bir dn
yann onlara ne gibi zel yarar olabilir? stelik zeki bir dnya da
deil bu. Bizim onlar gibi uzay gemilerimiz falan yok."
"Hainliler ve Cetliler gelene kadar hibirimizin yoktu. Ve, Eku
men sizin burada Ak Ticaret dediiniz eyin kurallarn koyana
dek yzyllar boyunca baz dnyalara izin verilmedi." Bunun zeri
ne bir kahkaha koptu; nk bu Commensallk iinde Yegey'in par
tisinin ya da hizbinin adyd. "Benim burada kurmaya altm ey
tam da bu Ak Ticaret'tir. Sadece mal ticareti deil elbette, bilgi,
teknoloji, dnce, felsefe, sanat, tp, bilim, teori, btn bunlarn de
i tokuu. Gethen'in teki dnyalara fiziksel olarak pek fazla gidip
geleceini sanmyorum. Buraya en yakn Ekumen dnyas, sizin As
yomse dediiniz yldzn gezegeni Ollul on yedi kyl uzakta; en
uzaysa iki yz elli kyl tede ve onun yldzn gremezsiniz bi
le. Yantlayc iletiim aygt araclyla komu ehirle telsizle konu
ur gibi konuabilirsiniz. Ama o dnyadaki insanlarla karlaaca
nz sanmyorum... Bahsettiim trden bir ticaret son derece kazan
l olabilir; ama nakliyeden ok yaln iletiimle ilgili bir ticaret bu. Bu
radaki grevim de aslnda, sizin insanln geri kalan ksmyla ileti
ime gemeyi isteyip istemediinizi anlamak."
"Siz" diye tekrarlad Slose ne doru eilerek. "Bu Orgoreyn an
lamna m geliyor? Yoksa btn Gethen mi?"
Bir an duraksadm; byle bir soru beklemiyordum.

122

"Burada ve u anda Orgoreyn anlamna geliyor. Ama szleme

bakalarn dlayc olamaz. Eer Sith veya Ada lkeleri veya Karhi
de Ekumen'e katlmaya karar verirse katlabilirler. Bu her zaman bi
reysel tercih sorunudur. Sonra da genellikle Gethen gibi yksek ge
lime dzeyindeki bir gezegende eitli antrotiplerin veya blgele
rin veya milletlerin o gezegen ve teki gezegenler arasnda koordi
natrln stlenen bir temsilciler sistemi kurulur. Buna biz Yerel
Yerleik diyoruz. Byle balanrsa ok zaman kazanlr, masraf pay
lald iin para da. Szgelimi kendinize ait bir yldz gemisi yap
maya karar verirseniz."
"Meshenin st" dedi yanmdaki iman Humeri. Bizim de Bolu
a frlamamz m istiyorsunuz, yani? Ah!" Bir akordiyonun tiz sesle
ri gibi tiksinti ve neeyle inledi.
Gaum sze kart: "Sizin geminiz nerede, Bay Ai?" Bu soruyu son
derece incelikle ve bu inceliin fark edilmesini istermiesine yumu
ak bir ekilde, byk altndan glmseyerek sormutu. Tm stan
dartlara ve tm cinsiyetlere gre son derece yakkl bir insand ve
cevap verirken ona bakmadan edemiyordum, bu arada, Sarfn ne
olabileceini dnyordum hl. "Bu bir sr deil; Karhide radyo
sunda ok bahsedildi bundan. Beni Horden Adas'na indiren roket u
anda Zanaatkr Okulunun Kraliyet Atlyesi Deposunda, birok
ksm daha dorusu, eitli uzmanlar inceledikten sonra baz para
larn gtrdler sanyorum.
"Roket mi?" diye sordu Humeri; nk Orgota dilinde kestane fi
ei anlamna gelen kelimeyi kullanmtm.
"ni yapan karateknesinin iti prensibi byle tanmlanr, efen
dim."
Humery biraz daha kkrdad. Gaum ise sadece glmsedi: "y
leyse, geldiiniz yere, her neresiyse, geri dnmek iin bir aracnz
yok, yle mi?"
"Hayr, var. Yantlaycyla Ollul'u arar beni almas iin bir NA
FAL gemisi gndermelerini isteyebilirim. Buraya gelmesi on yedi yl
alr. Ya da beni sizin gne sisteminize getiren yldz gemisini araya
bilirim. u anda gneiniz evresinde yrngeye girmi durumda.
Birka gn iinde buraya gelir."

Bunun yaratt heyecan grlebiliyor ve iitilebiliyordu Gaum

bile aknln saklayamad. Burada bir farkllk vard. Karhide'dey
ken, Estraven'den bile sakladm nemli bir eydi bu. Eer beni
inandrmaya altklar gibi Orgota benim hakkmda sadece Karhi
de'nin onlardan gizlemediklerini biliyor olsayd bu artc eyler
den sadece biri olacakt; oysa onlar ok artmt bu.
"Gemi nerede, efendim?" diye sordu Yegey.
"Gnein yrngesinde, Gethen ile Kuhurn arasnda bir yerde."
"Buraya nasl indiniz?"
"Kestane fieiyle" dedi yal Humeri.
"Kesinlikle. Ak iletiim veya ittifak kurulmadka yldzlararas
gemileri, zerinde yaam olan bir gezegene indirmiyoruz. Bu yz
den kk bir roket-tekne ile geldim ve Harden Adas'na indim."
"Ve sradan bir telsiz kullanarak eyle -byk gemiyle- balan
t kurabilirsiniz demek, Bay Ai." Bunu soran Obsle'ydi.
"Evet. Roketten frlatp yrngelerine soktuum kn yanstc
uydudan imdilik sz etmemeyi tercih ettim; semalarnn benim
pmle dolu olduunu dnmelerini istemiyordum. "Olduka gl
bir verici gerekir bunun iin. Ama sizde bunlardan ok var."
"yleyse geminizle telsiz balants kurabiliriz?"
"Evet, eer uygun sinyali verirseniz. Cemidekiler bizim statis de
diimiz, szinse k uykusu diye adlandrabileceiniz bir durumdalar.
Bylece benim burada iimi bitirmemi beklerken yllar kaybetmiyor
lar. Uygun dalga boyunca uygun bir sinyal onlar stasis durumundan
kararak makineleri harekete geirir; sonra da telsizle veya Ollul'u
yanstc merkez olarak kullanp yantlaycyla beni bulurlar."
Birisi ekinerek sordu: "Ka kiiler?"
"On bir."
Ufak bir rahatlama, bir gl dourdu bu. Gerilim azalmt bi
raz.
"Ya hi sinyal vermezseniz?" diye sordu Obsle.
"Otomatik olarak stasis durumundan karlar, yaklak drt yl
iinde."
"Sonra da peinizden mi gelirler?"
"Hayr, benden bir haber almadka gelmezler. Yantlayc arac

124

lyla Ollul ve Hain'deki Yerleiklerle balant kurarlar. Byk bir

ihtimalle yeniden denemeye karar verirler; birisini daha eli olarak
gnderirler. ounlukla ikinci elinin ii birincisinden daha kolay
olur. Daha az aklama yeterlidir ve insanlar daha kolay inanrlar."
Obsle srtt. tekilerin ouysa hl dnceli ve rkek bir e
kilde bakyorlard. Gaum hazrcevaplm takdir edercesine ban
hafife eerek bana haval bir selam, bir komplocu selam verdi. Slo
se gzlerini falta gibi am, gergin gergin dnyordu. Sonra bir
den bana dnd: "Sayn Eli, Karhide'de geirdiiniz iki yl boyun
ca onlara bu gemiden hi sz etmediniz mi sahiden?"
"Hi sz etmediini nereden biliyoruz?" diye sordu Gaum g
lmseyerek.
"Bunu gayet iyi biliyoruz, Bay Gaum" dedi Yegey, o da glmse
yerek.
"Sz etmedim" dedim. "unun iin: Yukarda bir geminin bekle
diini dnmek onlar korkutabilirdi. Bazlarnz iin de byle ol
duunu sanyorum. Karhide'de iliki kurduum kiilere gemiden sz
etme riskini gze alacak kadar gvenmedim. Sizinse hakkmda d
necek daha ok zamannz oldu; beni aka herkesin ortasnda
dinlemeye hazrsnz; korku size o kadar hkmetmiyor. Bu riski g
ze aldm nk gze alma zamannn geldiini dndm; bunun
yeri de Orgoreyn'di."
"Haklsnz, Bay Ai, haklsnz!" diye atld Slose. "Bir ay iinde o
gemiye haber gndereceksiniz ve bu, yeni bir an gzle grlr
iareti ve balangc olarak karlanacak Orgoreyn'de. imdi grme
yenlerin gzleri de alacak."
Oturduumuz yerde akam yemei servisi yaplana kadar byle
ce srd. Yedik, itik ve eve dndk. Yorgunluktan bitmitim fakat
ilerin gidiinden de memnundum. Dikkat edilmesi gereken karanlk
noktalar yok deildi ama... Slose beni bir din haline getirmek iste
miti. Gaum beni rezil etmek istemiti. Mersen benim bir Karhide
ajan olduumu kantlayarak kendisinin ajan olmadn kantlamak
istermi gibi davranmt. Ama, Obsle, Yegey ve dier bazlar daha
yksek dzeyde i gryorlard. Yerleiklerle iletiim kurmak ve Or
goreyn Commensall'n Ekumen'le ittifaka girmeye ikna etmek ya

da zorlamak iin NAFAL gemisinin Orgota'ya inmesini istiyorlard.

Bu sayede Orgoreyn'in Karhide karsnda byk ve kalc bir pres
tij zaferi kazanacan ve bu zaferin mimar olan Commensallarn da
kendi ynetimlerinde prestij ve g elde edeceini dnyorlard.
Otuz-ler iinde bir aznlk olan Ak Ticaret hizbi, Sinoth Vadi
si ihtilafnn srdrlmesine kar kyor, saldrgan ve milliyeti ol
mayan, muhafazakr bir politika savunuyordu. Uzun sredir iktidar
dan uzaklatrlmlard ve iktidara dn yollarnn, baz risklerine
ramen benim gsterdiim yoldan getiini dnyorlard. Bundan
tesini grememeleri, benim grevimin onlar iin bir ama deil
ara olmas, o kadar zararl deildi. Bir kere bu yola girdiler mi bu
nun nereye gittiini biraz olsun anlayabilirlerdi, ileri grl olma
salar da gerekiydiler.
Dierlerini ikna etmeye alrken Obsle yle konumutu: "Ya
Karhide bu ittifakn bize kazandraca gten korkacak ki Karhi
de'nin yeni yollardan ve yeni fikirlerden oldum olas korktuunu
unutmayn- ve geri ekilip, arkada kalacak ya da Erhenrang Hk
meti cesaretini toplayp bizim ardmzdan, ikinci olarak katlmak is
teyecek. Her iki durumda da Karhide'nin ifgretoru zedelenmi ola
cak; ve her iki durumda da kza biz sryor olacaz. u anda bu
stnl ele alma cesaretini kullanabilirsek bu srekli ve kesin bir
stnlk olacaktr!" Sonra da bana dnd: "Ama Ekumen bize yar
dm etmeye istekli olmal, Bay Ai. Halkmza gstermemiz iin daha
ok ey lazm. Sizden, Erhenrang'da zaten tannan tek bir adamdan
daha ok ey."
"Anlyorum, Commensal. Gzel, gsterili bir kant istiyorsunuz
ve ben de bir tane nermek isterim. Ama geminin gvenlii ve sizin
itenliiniz salama alnmadan gemiyi indiremem. Hkmetinizin
onayna ve gvencesine ihtiyacm var. Bu da Commensallar Heye
tinin tm tarafndan ve halka ilan edilerek verilmelidir."
Obsle bozulmu grnyordu; ama, "Olduka makul" dedi.
leden sonra olup bitenlere akrak kahkahas dnda hi katl
mayan Shusgisle birlikte eve dnerken sordum: "Bay Shusgis, nedir
bu Sarf?
"-dare'nin Srekli Brolarndan biri. Sahte giri izinleri, izinsiz

126

seyahatler, i ikamesi, kalpazanlk gibi erp takip eder. Zaten

Orgota argosunda sarf bu anlama gelir, erp. Bir lakaptr."
"yleyse Denetiler Sarf ajanlar."
"Eh, bazlar."
"Ya polis, herhalde bir lde onlar da Sarfn ynetiminde?" So
ruyu dikkatle sordum ve ayn ekilde karlk aldm. "Sanrm yle.
Ben D dare'deyim, Brolarn hepsini bilemem tabii."
"Sahiden kafa kartrc bunlar, mesela Su Ofisi nedir?" Bylece
elimden geldiince Sarf konusunu kapatmaya altm. Bu konuda
Shusgis'in syledii eyler Hain'den ya da talihli Chiffewar'dan ge
len biri iin hibir anlam tamayabilirdi belki; ama ben Arz da do
mutum. Cani atalara sahip olmak o kadar da kt bir ey deilmi.
Kundak bir bykbabanz varsa yangn kokusunu daha abuk al
yorsunuz.
Burada Gethen devletlerinde Terra'nn eski tarihine bu kadar
benzer eyler bulmak daha nce gln ve artc geliyordu: Bir
monari, gerek ve gelikin bir brokrasi. Bu yeni gelime de art
cyd ama o kadar elenceli deildi. Daha az ilkel bir toplumda fela
ketin daha bynn belirmesi tuhaft.
Demek benim bir yalanc gibi grnmemi isteyen Gaum, Orgo
reyn gizli polisinin bir ajanyd. Obsle'nin bunu bildiini biliyor
muydu? Hi phem yok. Bir kkrtc ajan myd yleyse? Obs
le'nin hizbinin yannda m yoksa karsnda m yer alyordu? Otuz-
ler Ynetimi'ndeki hiziplerden hangisi Sarf kontrol ediyor ya da
hangisi Sarf tarafndan kontrol ediliyordu? Bunlar renmem gere
kiyordu ama o kadar kolay deildi bu. Bir an iin ak ve umutlu g
rnen yolum imdi Erhenrang'daki gibi srlarla dolu ve dolambal
grnmeye balamt. Her ey yolunda gibiydi, diye dndm, ta
ki dn akam Estraven yan bamda belirene kadar.
"Lord Estraven'in buradaki konumu nedir?" diye sordum sarslma
dan sakin sakin giden arabann kesinde uykulu uykulu arkasna
yaslanm Shusgis'e.
"Estraven mi? Burada Harth deniyor ona. Orgoreyn'de unvanlar
yoktur. Yeni ala birlikte hepsi terk edildi. Commensal Yegey'in
himayesinde anladm kadaryla."

127

"Orada m yayor?"
"Sanrm."
Dn Slose'nin evine gelmesine ramen bugn Yegey'in verdii
yemekte olmamasnn tuhaf olduunu syleyecektim ki, o sabah
yaptmz ksa konumay hatrlaynca bunun hi de o kadar da tu
haf olmadn fark ettim. Yine de bilerek benden uzak durduunu
dnmek beni rahatsz ediyordu.
"Onu Gney'de bir tutkal fabrikas m, balk konserve fabrikas
m yle bir yerde buldular" dedi Shusgis koca kalalarn koltua ya
yarak. "Sonra da lamdan karttlar. Ak Ticaretilerden bazlar
yani. Zamannda kiorremi'deyken ve babakanken onlara az yarar
dokunmamt, imdi onlar da kendisine destek oluyorlar. Aslnda
bunu Mersen'i huzursuz etmek iin yapyorlar bence. Ha, ha! Mer
sen, Tibe'nin casusu ve elbette bunu kimsenin bilmediini sanyor;
ama herkes biliyor ve o Hart' grmeye bile tahamml edemiyor;
onun ya bir hain ya da ikili ajan olduunu dnyor ama hangisi ol
duunu bir trl bulamyor ve bunu bulmak iin ifgretoru riske ata
myor, ha, ha!"
"Sizce Harth bunlardan hangisi, Bay Shusgis?"
"Bir hain, Bay Ai. Bu kadar basit. Tibe'nin iktidara gelmesini en
gellemek iin kendi lkesinin Sinoth Vadisi'ndeki karlarn satt
ama bunu da beceremedi. Burada srgnden daha beter bir ceza ile
kar karya. Meshe'nin memeleri! Kendi takmnza kar oynarsa
nz btn oyunu kaybedersiniz. Yurt sevgisinden nasibini almam,
yalnzca kendini seven kimseler bunu gremiyor ite. Geri nerede
olduunun Harth iin pek fark ettiini sanmyorum ya, yeter ki bir
para iktidar krnts elde etme ans olsun. Be aydr durumu pek fe
na deil, grdnz gibi."
"Pek fena deil."
"Siz de gvenmiyorsunuz ona, deil mi?"
"Gvenmiyorum."
"Bunu duyduuma sevindim, Bay Ai. Yegey ve Obsle'nin bu ada
ma neden bu kadar takldklarn anlamyorum. Bir hain olduunu
herkes biliyor, bunu kar iin yaptn da. Sonra da gelip sizin k
zanza aslmaya alyor, Bay Ai, ta ki kendi bana gidebilinceye

128

kadar; bence iin asl bu. Ama gelip bana da yalvarsa onu bedava ta
r mydm, bilmiyorum." Shusgis kendi kanaatini onaylarcasna of
layp ban sallad ve erdemli bir adamn bir dier erdemli adam kar
sndaki mtebessim ifadesi ile bakt bana. Araba geni, aydnlk
caddelerden ilerliyordu. Sabah yaan kar lam ukurlarnn kenar
larndaki pis tmsekler dnda erimiti; imdi yamur yayordu, so
uk, hafif bir yamur.
Minori ehir merkezinin byk yaplar, hkmet binalar, okul
lar ve Yomesh tapnaklar, yksek sokak lambalarnn akkan
altnda yamurla bulanklaarak eriyormu gibi grnyordu. Ke
leri belirsiz, cepheleri kfl, lekeliydi. Monolitlerden olumu bu
ehrin, paraya da btne de ayn ad veren bu monolitik devletin
arlnda akkan, gevek bir eyler vard. Ve en ev sahibim, ar,
oturakl bir adam olan Shusgis de kelerin ve kenarlarn arasnda,
bir para belirsiz, bir para gerekdyd.
Drt gn nce Orgoreyn'in geni, parltl caddelerine arabayla
kp Minori'nin derinliklerine ilerlemeye baladmdan beri bir
eyler eksikti. Ama ne? Kendimi yaltlm hissediyordum. Bir sre
dir souu hissetmez olmutum. Burada odalar scak tutuyorlard.
Bir sredir yediimden zevk alamaz olmutum. Orgota yemekleri
tatszd, tamam, bunun zarar yok. Ama neden karlatm insanlar
iyi ya da kt, nasl davranrlarsa davransnlar tatsz geliyorlard?
Aralarnda etkileyici kiilikler de vard -Obsle, Slose, yakkl ve i
ren Gaum- yine de her birinde eksik olan bir nitelik, bir varlk bo
yutu vard, inandrc deillerdi. Yeterince oturmu deillerdi.
Sanki glgeleri yoktu diye dndm.
Byle havalarda uan speklasyon iimin nemli bir parasdr.
Bu kapasiteye sahip olduum iin Gezici olabildim ve Hain'de bu
nun eitimini grdm. Orada uzaklara-uzanma derler buna. Uzakla
ra uzanrken aradnz ey ahlaki bir btnselliin sezgisel algsdr;
ve rasyonel simgelerle deil metaforlarla ifade edilir. Ben hibir za
man ok usta bir uzaklara-uzanc olamadm ve bu akam ok yor
gun olduumdan sezgilerime gvenmiyordum. Daireme dner dn
mez scak dua sndm. Ama orada bile pek rahat edemedim. San
ki scak su bile tmyle gerek deildi, gvenilmezdi.

129

11
Minoride Kendi Kendine Konumalar

Minori, Streth Susmi. Umutlu deilim; oysa olup biten her ey

umut verici gibi. Obsle dier Commensallarla ekiip duru
yor. Yegey herkesin gnln almaya alyor. Slose taraftar kazan
maya abalyor ve onlara katlanlarn says artyor. Hepsi de kurnaz
adamlar ve hiziplerine hkim durumdalar. Otuz-lerden yalnzca
yedisi gvenilir Ak Ticareti, geri kalandan on kiinin daha destek
verebileceini dnyor Obsle. Bylece az bir farkla ounluu ele
geirebilirler.
lerinden biri Eliye samimi bir ilgi besliyor gibi; Sarf iin al
rken Erhenrang'dan yaptmz yaynlar sansr etmekle grevlen
dirildiinden beri Yabanc Misyonu merak eden, Eynyen Blge
si'nden Commensal thepen. Bu yasaklar vicdanna yk olmu sanki.

Otuz-lerin Yldzgemisi'ne yaptklar ary sadece yurttalarna

deil Karhidelilere de duyurmalarn ve Argaven'den de Karhide
adna arya katlmasn istemeyi nerdi Obsle'ye. Saygdeer bir
plan. Ve kabul edilmeyecek. Karhide'nin hibir eye katlmasn is
temeyeceklerdir.
Sarfn Otuz-ler iindeki adamlar elbette Elinin varl ve g
reviyle ilgili her fikre kar kyorlar. Obsle'nin kendi tarafna ek
meyi umduu tarafszlara ve sempatiyle yaklaanlara gelince, sanrm
Argaven'in ve saraydaki birounun yapt gibi Eli'den korkuyor
onlar; bir farkla ki Argaven onun kendi gibi deli olduunu dnm
t, bunlarsa kendileri gibi yalanc olduunu dnyor. Byk bir
kd, Karhide'nin bile reddettii bir kd, hatta belki de Karhi
de'nin dzenledii bir kd herkesin nnde yutmu olmaktan
korkuyorlar. ar yapyorlar, hem de herkese duyurarak yapyorlar;
ama Yldzgemisi diye bir ey yoksa ifgretorlar ne olacak?
Genli Ai ise ar bir gven bekliyor bizden.
Ona gre hi de ar deil belli ki.
Obsle ile Yegey, Otuz-lerin ounun ona gvenmeye ikna
edilebileceine inanyor. Neden onlar kadar umutlu olmadm an
lamyorum; belki de Orgoreyn'in Karhide'den daha aydn olduunu
gstermesini, riske girip sayg kazanmasn ve Karhide'yi glgede b
rakmasn istemiyorum. Eer yurt sevgisinden doan bir kskanlk
sa bu, ok ge artk. Tibe'nin beni harcamasna az kaldn anlar an
lamaz Elinin Orgoreyn'e gelmesi iin elimden geleni yaptm; bura
da srgndeyken de onu benimsemeleri iin elimden geleni yaptm.
Ashe'den getirdii para sayesinde yeniden kendi bama yaaya
biliyorum, bir "baml" olarak deil "birim" olarak. Artk ziyafetlere
gitmiyorum. Obsle ya da Eli nin teki destekileriyle birlikte orta
lkta gzkmyorum ve yarm aydan fazla bir zamandr, Minori'ye
geliinin ikinci gnnden beri Eliyi de grmedim.
Ashe'nin parasn, bir kiralk katile cretini dermi gibi verdi ba
na. Bu kadar kzdm nadirdir. Bilerek hakaret ettim ona. Kzdm
fark etti ama hakarete uradn anlad m emin deilim; verili tar
zna ramen tavsiyemi kabul etmi grnd; sakinleince fark ettim
bunu ve endielendim. Erhenrang'dayken hep tavsiyemi almak iste

131

mi de bunu bana nasl syleyeceini bilememi olmas mmkn

m? Eer yleyse Kilit ta treninin gecesinde, Saray'da minenin
kenarnda ona sylediklerimin yarsn yanl anlam, yarsn hi
anlamam olmal. Onun ifgretoru salam, sarslmaz ve bizlerden
ok farkl herhalde; ben onunla ak ve dobra dobra konutuumu
sanrken, o beni sinsi ve mulak bulmu olabilir.
Onun anlayszl bilgisizliinden geliyor. Kstahl bilgisizli
inden geliyor. O bizi bilmiyor, biz de onu. O tam bir yabanc, ben
se tam bir aptalm, onun bize getirdii umut nn stne glgemi
drdm. Fani gururumu bastryorum, yoluna kmyorum: Byle
olmasn istedii besbelli. Hakk var. Srgn edilmi bir Karhideli
hain onun davasna hibir ey kazandrmaz.
Orgota yasalarna gre her "birim" almak zorunda olduu iin
Sekizinci Saat'ten leye kadar bir plastik fabrikasnda alyorum.
Kolay i: Plastik paralarn bir araya getirip yaptrarak kk say
dam kutular yapan bir makineyi altryorum. Kutularn neye yara
dn bilmiyorum. leden sonra skntdan Rotherer'de rendi
im eski disiplinleri denedim. Dothe gc toplama ve uyankla
geme yeteneimi kaybetmemi olduumu grnce sevindim; ama
uyanklktan kmakta biraz zorlandm; sakinlik ve oru yetenekleri
ne gelince, sanki onlar hi renmemi gibiyim. Kk bir ocuk
gibi batan balamam gerekiyor. Bir gn oru tuttum mu midem bir
hafta aryor. Bir ay!
Geceler dondurucu oluyor artk; bu gece keskin rzgrla buz
yamuru bastrd. Akam boyu hep Estre'yi dndm ve rzgrn
sesi orada esen rzgrn sesi gibi geldi. Bu gece oluma uzun bir
mektup yazdm. Yazarken srekli Arek'in varln hissediyordum,
arkam dnsem onu grecekmiim gibiydi. Bu notlar neden tutuyo
rum sanki? Olumun okumas iin mi? Ona pek yarar olmaz. Ken
di dilimde yazm olmak iin yazyorum belki de.
Harhahad Susmi. Hl radyoda Eli'den sz edilmedi, tek kelime
bile. Acaba Genli Ai, Orgoreyn'de devlet aygtnn o muazzam g
rnrlne ramen hibir eyin aka yaplmadnn, hibir eyin
aka sylenmediinin farknda m? Bu dzen btn o dzenekleri
saklyor aslnda.

132

Tibe Karhide'ye yalan sylemeyi retmek istiyor, dersini de

Orgoreyn'den alyor, en iyi okuldan. Ama, bana kalrsa bu kadar
uzun sre hakikatin etrafnda hi yalan sylemeden ama hakikati de
bulmadan dolap durma sanatyla uratktan sonra yalan syleme
sini renmemiz kolay olmayacak.
Dn Ey'in tesine byk bir Orgota baskn oldu; Tekember'in
ambarlarn yaktlar. Tam Sarfn ve Tibe'nin istedii gibi. Ama ne
reye kadar srecek bu?
Slose, Elinin dediklerini Yamesh mistisizmine uyarlayp Eku
men'in dnyaya geliini Meshe'nin Hkmnn balamas olarak yo
rumluyor ve amacmz gzden kaybediyor. "Yeni insanlar gelmeden
nce Karhide'yle olan rekabeti sona erdirmeliyiz" diyor. "Onlarn ge
lii iin ruhlarmz arndrmalyz. ifgretoru bir yana brakmal, b
tn eylemlerini yasaklamal ve tek bir Ocan kardeleri gibi bir
lemeliyiz."
Ama onlar gelene kadar nasl? emberden nasl klr?
Guirni Susmi. Slose buradaki kamu kemmerevlerinde oynanan ak
sak oyunlar yasaklamaya alan bir komiteye bakanlk ediyor:
Karhide'deki huhuth gibi bir ey olmal bunlar. Slose bunlara baya,
kaba ve mstehcen olduklar iin kar kyor.
Bir eye kar koymak onu srdrmektir.
"Btn yollar Minori'ye kar" diye bir sz var burada. Elbette,
Minori'ye arkanz dnp uzaklasanz da hl Minori yolundas
nzdr. Bayala muhalefet de ister istemez bayalk olur. Baka
bir yere gitmelisiniz, baka bir amacnz olmal; o zaman baka bir
yolda yrrsnz.
Bugn Yegey Otuz-Uler Kurulunda: "Karhide'ye uygulanan ta
hl ambargosuna ve bunu douran rekabet ruhuna kesinlikle kar
ym" dedi. Doru olmasna doru; ama bu yolda giderek Minori yo
lundan kamaz. Bir alternatif nermesi gerek. Orgoreyn de, Karhi
de de izledikleri yolda gitmeyi durdurmallar, hangi yn olursa ol
sun: Baka bir yere gitmeleri ve emberi krmalar gerek. Bence Ye
gey sadece Eli hakknda konumal.
Ateist olmak da Tanr'y srdrmektir. Varl da yokluu ayn
anlama gelir kantlama dzleminde. Bu yzden Tanr'y bir olgu, ka

133

nt ya da inan konusu bir ey olarak grmeyen Handdara'da arasn

da kant sz pek sk kullanlmyor; emberi krm onlar, zgrce
gidebiliyorlar.
Hangi sorularn cevaplanamaz olduunu renmek ve onlar ce
vaplamamak: Gerilim ve karanlk dnemlerinde en gerekli yetenek bu.
Tormenbod Susmi. Huzursuzluum artyor: Merkez Bro Radyosu
hl Eli hakknda tek bir sz etmedi. Erhenrang'da hakknda ya
ymladmz haberlerden hibiri duyulmad burada ve yasad din
lenen snr tesi radyosundan kan sylentilerle, gezginlerin ve ta
cirlerin hikyeleri pek fazla yaylmyor. Sarf, iletiim zerinde bildi
imden ve sandmdan daha salam bir denetim kurmu. Korkutu
cu. Karhide'de kral ve kiorremi, insanlarn yaptklarn gayet iyi de
netleyebilir ama iittiklerini pek az, sylediklerini ise hi denetleye
mezler. Burada devlet sadece eylemi deil, dnceyi de kontrol
edebiliyor. Hi kimsenin bakalar zerinde bylesi bir gce sahip
olmamas gerek oysa.
Shusgis ve tekiler Genli Ai'yi ehirde saklamadan dolatryorlar.
Bu akln aslnda onun gizlendii gereini gizlediini fark ediyor
mu acaba? Onun burada olduunu bilen yok. Fabrikada birlikte al
tm iilere soruyorum, hi haberleri yok ve deli bir Yomesh softa
sndan filan sz ettiimi sanyorlar. Bilgi yok, ilgi yok. Ai nin davas
na yardm edecek ya da hayatn koruyacak hibir ey yok.
Bize bu kadar benzer olmas ok yazk. Erhenrang'dayken sokak
ta onu gsterenler olurdu; nk hakknda bir eyler duymulard ve
orada olduunu biliyorlard. Buradaysa varl gizli tutulduundan
kiilii dikkat ekmiyor. Onu benim ilk grdm gibi gryorlar
kukusuz: Kemmere girmek zere olan ok uzun boylu, iri ve esmer
bir gen olarak. Geen yl hekimlerin raporlarn incelemitim. Biz
den farkl yan ok. Bunlar nemsiz eyler deil. Yabanc olduunu
anlamak iin onu tanmak gerekiyor.
Neden saklyorlar onu yleyse? Neden Commensallardan biri
iin stne gitmiyor ve radyoda veya halk huzurunda konuurken
ondan sz etmiyor? Neden Obsle bile sessiz kalyor? Korkudan.
Benim kralm Eli'den korkuyordu; bunlarsa birbirlerinden kor
kuyorlar.

134

Bir yabanc olduum iin Obsle'nin gvendii tek kii olduumu

dnyorum. Benimle olmaktan haz duyuyor (benim duyduum gi
bi), birka kez ifgretoru brakp aka tavsiyemi sordu. Ama ona bu
konuda konumasn nerdiimde ya da hizip entrikalarndan ko
runmak iin halkn ilgisini uyandrmasn sylediimde beni dinle
miyor bile.
"Tm Commensallkn gzleri Elinin zerinde olursa Sarf ona
dokunmaya cesaret edemez" diyorum, "size de dokunamazlar."
Obsle iini ekiyor. "Evet, evet; ama bunu yapamayz, Estraven.
Radyo, basl bltenler, bilimsel yaynlar, hepsi Sarfn elinde, ne ya
pabilirim ki? Fanatik bir rahip gibi sokak ortasnda vaaz m vereyim?"
"insanlarla konuulabilir, sylentiler yaylabilir; geen yl ben de
Erhenrang'da buna benzer bir ey yaptm. nsanlarn cevab sizde
olan sorular sormasn salayn, yani bizzat Eli hakknda sorular."
"u lanet olas gemisini buraya indirseydi halka gsterecek bir
ey olurdu elimizde! Ama, ite..."
"yi niyetle hareket ettiinizden emin olmadan gemisini indirme
yecektir."
"yi niyetle hareket etmiyor muyum yani?" diye haykryor Obs
le, kocaman bir hab bal gibi iinerek. "Geen ay her saniyemi bu
ie harcamadm m? yi niyet, ha! Syledii her eye inanmamz
bekliyor; ama o bize gvenmiyor!"
"Gvenmeli mi?"
Obsle oflayp pufluyor ve cevap vermiyor.
Tandm btn Orgota yetkililerinden daha yakn drstle.
Odgetheni Susmi. Sarfta yksek bir makama gemek iin ileri d
zeyde aptal olmak art herhalde. Gaum bunun en iyi rnei. Benim,
onlar Ekumen'den gelen Eli kdna inandrarak Orgoreyn'in
byk bir itibar kaybna uramas iin alan bir Karhide ajan ol
duumu sanyor; babakanlm srasnda tm vaktimi bu kd
hazrlamakla geirdiimi dnyor. Tanr bilir ya, ayaktakmyla
ifgretor oynamaktan daha iyi ilerim var yapacak. Ama onun gre
meyecei kadar basit bir ey bu. imdi de Yegey aka beni terk et
tiine gre satn alnabileceimi dnyor. Beni satn almak iin
kendi tuhaf yntemleriyle hazrlk yapm. Beni o kadar yakndan iz

135

ledi ya da izlemi ki, Posthe veya Tormenbadda kemmere girmek

zere olduumu renmi; dn akam da tam kemmer halinde,
-hormonla uyarlm olmal hi kuku yok- beni batan karmaya
geldi. Pinefen Soka'nda bir rastlama. "Harth! Yarm aydr gr
medik, nerelerde saklanyordun? Gelsene, bir fincan bira ielim."
Commensal kamu kemmerevlerinden birine bitiik bir birahane
seti. Ama bira deil, hayat suyu smarlad. Zaman kaybetmek iste
miyordu besbelli. Bir bardaktan sonra elini elimin stne koydu ve
yzn yaklatrp fsldad: "Karlamamz rastlant deildi, seni
bekliyordum; bu gece seninle kemmering almak iin ldryorum."
Sonra da bana konan adla ard beni. Dilini kesmediysem Es
tre'den ayrldmdan beri bak tamadm iin. Srgndeyken
kemmerden kanma niyetinde olduumu syledim. ekti, hkr
d ve ellerime sarld. Hzla bir kadn olarak tam evreye giriyordu.
Gaum kemmer srasnda ok gzel oluyor, o da gzelliine, srarc
lna gveniyor ve sanrm bir Handdarata olarak kemmer nleyici
ilalar kullanmayacam bildiinden kendimi tutamayacam d
nyordu. Nefretin ilalar kadar etkili olduunu unutmutu. Beni is
ter istemez etkileyen aslmasndan kurtuldum ve bitiikteki kamu
kemmerevine gitmesini nerip ayrldm. Acnas bir nefretle bakt
bana, amac ne kadar dzmece de olsa gerekten kemmerdeydi ve
ok uyarlmt.
Birka kurua beni satn alabileceini mi sand sahiden? Herhal
de ok huzursuz olduumu dnyor ve bu da beni huzursuz edi
yor.
Lanet olsun bu pis adamlara. Bir tane bile temiz adam yok arala
rnda.
Odsordni Susmi. Bu akamst Genli Ai, Otuz-ler Kurulunda
bir konuma yapt. Oturum kapalyd ve yayn yaplmyordu; ama
daha sonra Obsle beni arp kendi kaytlarn dinletti. Eli iyi bir
konuma yapmt, etkileyici bir itenlik ve uyaryla. Bana yabanc
ve aptalca gelen bir masumiyet var onda, bir yandan da bu masumi
yet beni rkten bir ama ycelii ve bilgi disiplini sergiliyor. Onun
azndan konuan akll ve yce bir halk, derin, eski mthi ve tasav
vur edilemez derecede zengin bir hayat deneyiminin bilgeliinde

136

birlemi bir halk. Ama kendisi gen; sabrsz ve deneyimsiz. Bizden

daha yksekte duruyor ve daha uza gryor; ama kendisi yalnzca
bir adam boyunda.
Artk Erhenrang'da olduundan daha iyi konuuyor, daha yaln
ve daha ince; iini yaparken renmi, bizler gibi.
Konumas ikide bir Bakan'n bu manya susturmasn, dar at
masn ve gndeme gemesini haykran Tahakkm hizbinin yele
rince kesiliyordu. Commensal Yemembey son derecede yaygarac
ve muhtemelen de itendi. "Bu gii-mii'yi yutacak msnz?" diye kk
reyip duruyordu Obsle ye. Kayd anlalmaz klan planl mdahale
ler ise, Obsle'nin dediine gre, Kaharasile tarafndan ynetiliyor
du-Aklda kalanlardan:
Alshel (divan bakan): Sayn Eli, Sayn Obsle, Sayn Slase, Sa
yn Ithepen, Sayn Yegey ve arkadalarnca yaplan bu teklifi ve ve
rilen bilgiyi son derece ilgin ve yararl buluyoruz. Ama biraz daha
fazla bilgi gerekmiyor mu? (Glmeler). Karhide Kral sizin geldi
iniz arac gremeyeceimiz bir yere kapattna gre, nerildii gi
bi sizin o eyi indirmeniz mmkn deil mi; Yldzgemisi miydi ney
di? Siz ne diyordunuz ona?
Ai: Yldzgemisi uygun bir ad, efendim.
Alshel: Ya? Siz ne diyordunuz?
Ai: Teknik ad insanl yldzlararas Cet tasarm NAFAL-20.
Bir ses: Aziz Pethethe nin kza olmasn? (Glmeler).
Alshel: Ltfen susalm. Evet, bu gemiyi topraa -salam topraa
diyelim- indirebilirseniz elimizde baz somut...
Bir ses: Somut balk boku!
Ai: Gemiyi indirmeyi ok istiyorum, Sayn Alshel. Karlkl iyi
niyetimizin bir kant ve tan olarak. Yalnzca bu olay resmen hal
ka duyurmanz bekliyorum.
Kaharasile: te, grmyor musunuz, Commensallar? Aptalca bir
aka olmakla kalmyor bu. u anda karmza kan bu adamn ina
nlmaz bir yzszlkle tezghlad bir oyun bu, saflmz, aptall
mz, sersemliimizi herkese gstermek iin dzenlenmi bir nu
mara. Onun Karhide'den geldiini siz de biliyorsunuz. Onun bir
Karhide ajan olduunu siz de biliyorsunuz. Karhide'de Karanlk

137

Klt'n etkisiyle tedavi edilmeyen, hatta Khinlerin orjileri iin

zellikle yaratlan trden bir cinsel sapk olduunu gryorsunuz.
Ama, "Ben d uzaydan geldim" deyince gzlerini kapatp, saduyu
larna kulak vermeyenler, ona inananlar var iinizde! Aklmdan bile
geirmezdim byle bir eyin olabileceini, vs, vs.
Kaytlardan anlaldna gre Ai alay ve hakaretleri sabrla kar
lyor. Obsle kendine ok iyi hkim olduunu sylyor. Otuz
ler oturumundan ktklarnda salonun dnda bekliyordum. Ai'nin
sert, kasvetli bir hali vard. Gerekten yle olabilir.
aresizliim dayanlmaz hal ald. Bu makineyi altran bendim,
imdiyse ileyiini denetleyemiyorum. Balm gzlerime kadar in
dirip Eliyi grebilmek iin sokaklarda gezinip duruyorum. Bu bo,
sefil yaam iin erkimi, param ve dostlarm terk ettim. Ne kadar sa
laksn Therem.
Neden gnlm olabilecek bir ie balayamyorum hibir za
man?
Odeps Susmi. Genli Ai'nin Obsleye teslim ederek Otuz-lere
verdii aktarm cihaz da onlar etkilemeyecek. Kukusuz anlatt
eyleri yapyor; ama Kraliyet Matematikisi Shorst, "Prensiplerini
anlayamadm" dedi mi tamam, hibir Orgotal mhendis veya mate
matiki daha fazlasn yapamaz artk, ne bir ey kantlanabilir ne de
yanllanabilir. Btn dnya Handdara'nn bir inzivas olsayd hay
ran olunacak bir sonu olurdu bu. Ama ne yazk ki, yeni karlarla bo
uarak ilerlemek zorundayz, kantlayarak ve yanllayarak, sorarak
ve cevaplayarak.
Bir kere daha Obsleye Ai'nin Yldzgemisi'ni arayp gemidekile
ri uyandrmasnn ve Otuz-ler Salonuna asl bir radyodan Com
mensallarla konuturmasnn yararl olabileceini anlatmaya al
tm. Bu sefer itiraz hazrd. "Baknz, azizim Estraven, Sarf tm rad
yolar kontrol altnda tutuyor, bunu siz de biliyorsunuz artk. leti
imle uraan adamlardan hangilerinin Sarftan olduunu bile bilmi
yorum, ounluu yledir herhalde; nk teknisyenlerden tamirci
lere kadar her dzeyde tm alc ve vericileri kontrol ettiklerini ga
yet iyi biliyorum. Bize gelecek her mesaj -gelirse tabii- engelleye
bilir ve arptabilirler ve bunu yapacaklardr. O zaman kurulda neler

138

olur tahayyl edebiliyor musunuz? Biz 'D-uzayclar' kendi tertibi

mizin kurban oluruz, oturup trt ve parazitlere kulak kesilmekten
baka i yapamayz, ne cevap, ne mesaj."
"Peki, size bal teknisyen tutacak ya da onlardan bazlarn satn
alacak paranz yok mu?" diye sordum ama ie yaramad. Kendi itiba
r adna korkuyor. Bana kar davran da deiti artk. Bu akam El
i onuruna verdii resepsiyonu iptal ederse iler kt gidiyor de
mektir.
Odarhad Susmi. Resepsiyonu iptal etti.
Bu sabah Eliyi grmeye gittim. Orgota usulne uygun gittim,
yani, Shusgis'in, kendisi de dahil Sarf ajanlaryla kaynadn sand
m evine giderek deil, sokakta, tesadfen karlaarak Gaum'un
usulyle saklanarak ve srnerek. "Bay Ai, beni dinler misiniz biraz?"
akn bir halde baknd ve beni tanyarak panie kapld. Bir an
durup, patlad: "Neden? Ne yarar olacak ki, Bay Harth? Biliyorsu
nuz, Erhenrang'dan sonra; artk sylediklerinize gvenemem."
Dinlemeye ak olmasa da itendi bu; dinlemeye de akt ya;
ona tavsiyede bulunmak istediimi, ondan bir ey istemeyeceimi ve
gururumu kurtarmak iin konutuumu biliyordu.
Cevap verdim: "Buras Erhenrang deil, Minori; ama iinde bu
lunduumuz tehlike ayn. Geminizdekilerin, gvenliklerini de tehli
keye atmadan aklamalarnz desteklemeleri iin telsizle balant
kurmalsnz. Bunun iin Obsle veya Yegey'i ikna edemezseniz ken
di aracnz, yantlaycy kullann ve hemen gemiyi indirin. Bunun
riski tek banza stlendiiniz riskten ok daha az."
"Commensallarn mesajlarmla ilgili tartmalar gizliydi. 'Akla
malarm' hakknda nasl bilgi edindiniz, Bay Harth?"
"Benim iim bu..."
"Burada deil, efendim. Orgoreyn Commensallarnn ii bu."
"Hayatnzn tehlikede olduunu sylyorum size, Bay Ai" de
dim; buna karlk vermedi, ben de ayrldm.
Gnler nce konumalydm onunla. Artk ok ge. Bir kez daha
korku yznden onun grevi ve benim umudum sarslyor. Yabanc
korkusu, dnya d olandan korku deil bu, en azndan burada y
le deil. Bu Orgotallarda gerekten ve tmyle yabanc olandan

139

korkacak kadar ne kafa var ne de ruh. Bunu gremiyorlar bile. Baka

bir dnyadan gelmi bir adama bakyorlar ve ne gryorlar? Bir Kar
hide casusu, bir sapk, bir ajan, kendileri gibi kk, aresiz bir siya
si Birim.
Bir an nce gemisine haber gndermezse ok ge olacak; belki
de oldu bile.
Benim hatam. Hibir eyi doru yapamadm.

12
Zamana ve Karanla Dair

Yaklak 900 yl nce Kuzey Orgoreyn 'de Barahip Tubulme'nin Deyile

rinden, derlenmi olan Yomesh Kutsal Kitabndan.
Meshe Zamann Merkezidir. O otuz yl yeryznde yaad
ve yaamnda yle bir an geldi ki birden her eyi berrak bir
ekilde grd ve bundan sonra Grme yaamn merkezine dsn
diye otuz yl daha yaad yeryznde. Ve Grme ncesi tm alar
Zamann Merkezine den Grme'den sonra gelen tm alar kadar
uzundu. Ve bu merkezde gemi zaman yoktur, gelecek zaman yok
tur. Olmu deildir, olacak deildir. Olmaktr. Hepsi budur.
Hibir ey yoktur ki grlmesin.
Sheney'in yoksulu gelip Meshe'ye alad. Teninden olma ocuk

larna verecek bir lokma yiyecei bile yoktu. Toplayaca hasad

yoktu. nk yamur tohumlar rtmt ve tm ocak halk a
lktan krlyordu. Meshe dedi ki: "Tuerresh'in talklarn kaz, orada
gm ve deerli talardan bir define bulacaksn, bir kraln onu gm
dn gryorum nk, on bin yl nce, bir komu lke kral ken
disine kan gdyordu."
Sheneyin yoksulu Tuerresh'in talklarn kazd ve Meshe'nin
gsterdii yerde ok eskiden kalma bir yn elmas buldu; bunu g
rnce sevinle haykrd. Ama yannda duran Meshe bunu grnce
alamaya balad ve dedi ki: "Bir adamn bu ilemeli talardan biri
iin ocak kardeini ldrdn gryorum. Bundan on bin yl son
ra, ldrlen adamn kemikleri definenin durduu bu mezara gm
lecek. Ey Sheneyli, senin mezarnn nerede olduunu da biliyorum;
seni orada yatarken gryorum."
Her adamn yaam Zamann Merkezindedir; nk her ey
Meshe'nin Grnde grlmtr ve her ey onun Gzndedir.
Bizler onun Gznn bebekleriyiz. Bizim yaptmz onun Grme
sidir: Bizim varlmz onun Bilmesidir.
Yz mil uzunluunda, yz mil geniliindeki Omen Ormannn
yreinde bir hemmen aac vard, kocam, yce bir aat, yz da
l, her dalnda bin srgn, her srgnnde yz yapra vard. Kk
salm varlyla aa yle dedi: "Btn yapraklarm grlyor, bir
tek bu karanlkta duran dierlerinin glgesinde kalyor. Bu tek yap
ra kendime saklyorum. Yapraklarmn karanlnda kim grecek
onu? Ve kim bunlar tek tek sayacak?"
Meshe'nin yolu Omen Orman'na dmt ve o aatan o tek
yapra kopard.
Gz frtnalarnda yere den tek bir yamur damlas bile yoktur
ki daha nce den bir yamur damlas ile ayn olsun. Ve tm ylla
rn tm gzlerinde yamur yamtr, yamaktadr ve yaacaktr.
Meshe her bir damlay, nereye dtn, dmekte olduunu ve
deceini grd.
Btn yldzlar Meshe'nin Gzndedir ve yldzlarn arasndaki
karanlklar, Meshe'nin gzndedir: Ve hepsi de l ldr.
Short Lordunun Sorusunu cevaplarken, Grme annda Meshe

142

tm g tek bir gnemi gibi grd. Yerin stnde ve altnda tm

gkkre gnein yzeyi gibi parlakt ve karanlk yoktu. Olmuu de
il, olaca deil, olan grd. Kaan ve klarn alp gtren yl
dzlar hep onun gzndeydiler ve tm klar o anda parlyordu.*
Karanlk, yalnzca grdn sanan ama grmeyen lml gz
de vardr. Meshe'nin grnde karanlk yoktur.
Bu yzden karanla seslenenler** kmsenir ve Meshe'nin a
zndan tkrlr. nk onlar olmayan adlandrr, ona Kaynak ya
da Son derler.
Kken yoktur, son yoktur, her ey Zamann Merkezindedir. Ge
celeyin den tek bir yamur damlas nasl tm yldzlar yanstabi
lirse, tm yldzlar da o yamur damlasn yanstrlar. Karanlk yok
tur, lm yoktur. nk her ey An'n ndadr ve sonu, balang
c birdir.
Bir merkez, bir grme, bir yasa, bir k. Meshe'nin Gzne bak
imdi!

* Bu, ilk olarak drt bin yl nce Sith Matematik Okulu tarafndan ileri srlen ve daha
sonraki kozmologlar arasnda da genel kabul gren genileyen evren hipotezini destekle
mek iin kullanlan bir teorinin mistik anlatmdr. Ancak Gethen'in meteorolojik koulla
r nedeniyle yeterli gzlem yaplamadndan bu teorinin astronomik kantlarla destek
lenmesine imkn vermemektedir. Genileme oran (Hubble sabiti; Rerherek sabiti) gece
gkteki n gzlemlenen oranndan kalkarak tahmin edilebilir; burada asl mesele u
dur: Evren geniliyor olmasayd geceleyin gkyz karanlk grnmezdi.
** Handdarata.

143

13
iftlikte

Estraven'in birdenbire ortaya k, ilerimi bu kadar yakndan

bilmesi ve ikazlarndaki acelecilik beni telalandrmt. Estra
ven'in nasl bu kadar ok ey bildiini ve neden birdenbire belirive
rip Obsle'nin dn sylediinin tam tersini yapmam tlediini
sormak iin bir taksi evirip doru Obsle'nin adasna gittim. Com
mensal evde yoktu; nereye gittiini ve ne zaman geleceini bilmi
yorlard. Yegey'in evine gittim; ne var ki ansm burada da yaver git
medi. Gz'den bu yana ilk kez bylesine iddetlenen kar yznden
taksi ofr, kar tehizat olmadn syleyerek Shusgis'in evinden
daha ileri gitmedi. O akam ne Obsle'ye, ne Yegey'e, ne de Slose'ye
telefonla eriebildim.

144

Akam yemeinde Shusgis aklama yapti: Bir Yomesh bayram

vard, Azizler ve Taht Tayclar Gn. Ve Commensallk'n st d
zey grevlilerinin tapnaklarda grlmeleri icap ediyordu. Estra
ven'in davrann da olduka akla yakn bir ekilde, bir zamanlar ik
tidar sahibi olan ama imdi dm bir adamn, insanlar ve olaylar
biraz olsun etkilemek iin her frsat kullanmas olarak aklad.
Shusgis'e gre Estraven zamann getiinin ve gitgide aresiz bir bi
linmezlie gmldnn farkndayd ve her seferinde daha az akl
lca ve daha umutsuzca davranyordu. Estraven'in o kaygl, adeta
delice tavrnn ardnda yatann bu olabileceini kabul ettim. Ne var
ki bu kayg bana da bulamt. O uzun ve ar yemek boyunca bir
trl rahatlayamadm. Shusgis benimle ve o gece masasna oturan
grevlilerle, yaverlerle ve dalkavuklarla konutu durdu; bu kadar da
yankl, bu kadar sohbete dkn olduunu hi bilmiyordum. Yemek
bittiinde tekrar dar klmayacak kadar ge olmutu; hem btn
Commensallarn gece yarsna kadar ayinde olacan syledi Shus
gis. Gece Yemeini atlamaya karar verdim ve erken yattm. Gece
yars ile afak arasnda yabanclar tarafndan uyandrldm, tutuklan
dm sylendi ve silahl bir muhafz tarafndan Kundershaden Ha
pishanesi'ne gtrldm.
Kundershaden eski bir bina. Minori'de kalan birka eski binadan
biri. ehri dolarken sk sk gzme arpard. Commensal yaplar
nn soluk ynlar arasnda hemen dikkat eken bir sr yksek ku
leli, rktc grnl bir yer. Nasl grnyorsa yle; ad da tam
konmu. Bir kodes. Baka bir eyin n cephesi, bir eyin yzeyi de
il, bir takma ad deil. Gerek, sapna kadar gerek, szcklerin ar
dndaki ey.
Bir yn muhafzdan oluan kaba saba bir kalabalk tarafndan
koridorlardan ite kaka geirilip ok pis ve i kl, kk bir odada
yalnz bama brakldm. Birka dakika sonra yetkili olduu tavrla
rndan belli olan ince yzl bir adamla birlikte yeni bir grup geldi.
Adam iki muhafz dnda kalanlar gnderdi. Commensal Obsle'ye
bir haber gnderip gnderemeyeceimi sordum ona.
"Commensal tutuklandnz biliyor."
"Biliyor mu?" dedim aptalca.

145

"stlerimin talimat bu. Otuz-lerin emri. imdi sorguya eki

leceksiniz."
Muhafzlar kollarmdan yakalad. Kar koyup hiddetle sylen
dim: "Soracaklarnza cevap vermeye hazrm, gzdana gerek yok!"
nce yzl adam aldrmad, bir muhafz daha ard. birden be
ni bir masa zerine yatrdlar ve ine yaptlar. Gerei syleten ila
lardan biri sanrm.
Sorgunun ne kadar srdn ve neyle ilgili olduunu hatrlam
yorum. nk bandan sonuna kadar u veya bu derecede ilacn et
kisindeydim ve hibir ey hatrlamyorum. Kendime geldiimde ne
kadar sredir Kundershaden'de olduumu bile bilmiyordum; fizik
durumumdan drt veya be gn olduunu kardm ama emin deil
dim. Bu olaydan sonra, bir sre hangi ayn hangi gnnde olduu
mu bilemedim, zamanla yava yava evremi alglamaya baladm.
Bir karavan vagondaydm; beni Kargav'dan Rer'e getirenin ayn
syd. Ama src mahallinde deil kapal kasadaydm. Benimle bir
likte yirmi-otuz kii daha vard; tam saysn sylemek zor nk hi
pencere yoktu ve ierideki tek k, drt kat elik levhayla kapl ka
pnn altndan szan kt. Ben aylana kadar baya bir yol alm ol
malydk; zira herkesin yeri az ok belli olmu, dk, kusmuk ve ter
kokusu azalp oalmayan bir younluk kazanmt. Kimse birbirini
tanmyordu, nereye gtrldmz bilen yoktu. Pek konuulmu
yordu. kinci kez hi yaknmayan ve umutlanmayan Orgoreynliler
le birlikte karanlk bir yere kapatlyordum. Bu lkedeki ilk gnm
de aldm iareti zebiliyordum artk. O karanlk mahzeni unut
mu ve Orgoreyn'in zn yukarda, gn nda arayp durmu
tum. Bouna deil hibir ey gerek gibi grnmemiti.
Hep douya gidiyormuuz gibi geldi bana ve batya, Orgo
reyn'in ilerine doru gittiimiz belli olduktan sonra bile bu izle
nimden bir trl kurtulamadm. nsann manyetik ve yn duyular
baka gezegenlerde almyor; bu arza zekyla telafi edilemezse
byk bir bulanklk yaanyor, her ey kelimenin tam anlamyla ye
rinden km gibi geliyor.
O gece bir kii ld. Midesine bir darbe yemiti. Azndan ve
ansnden kan boalarak ld. Kimse onun iin bir ey yapmad; ya

placak bir ey yoktu. Bir sre nce bize bir plastik srahi dolusu su
verilmiti; ama oktan boalmt. Adam hemen samda yatyordu,
ban dizlerime koyup onu biraz rahatlattm, ylece ld. Hepimiz
plaktk; ama o andan itibaren adamn kan bir giysi gibi zerimde,
bacaklarmda, kalalarmda ve ellerimdeydi: Hi stmayan kuru, ka
t ve kahverengi bir giysi.
Gece hava daha da soudu ve snmak iin birbirimize sokulmak
zorunda kaldk. Bize verecek bir eyi kalmayan ceset, gruptan atld,
dland. Geri kalanlarla birbirimize sokulup gece boyu hep birlikte
sarslp durduk. elik kutumuzun iinde tam bir karanlk vard. l
ke ii yollardan birindeydik ama bizi izleyen baka ara yoktu; y
zm yere dayayp kap aralndan bakmaya altmda bile ka
ranlk ve kardan baka bir ey grnmyordu.
Yaan kar, yeni yam kar; ok nceden yam kar; yamurla
sulanm kar; sulanp donmu kar... Orgota ve Karhide dillerinde
bunlarn her biri iin ayr bir kelime var. Karhidece'de (bunu Orgo
ta dilinden daha iyi biliyorum) karn eitli trleri, aamalar, evrele
ri iin tam altm iki kelime saymtm; yam kar iin yani. Kar ya
eitleri iin bir dizi baka kelime daha var; buz iin de ayr bir
dizi; s menzilini, rzgrn esme gcn, ya trn belirten yir
mi ksur kelimelik bir baka dizi. Gece boyu oturup kafamda bu ke
limelerin listesini kardm. Yeni bir kelime aklma geldiinde onu
alfabetik srasna sokup listeyi batan tekrarlyordum.
afaktan sonra ara durdu. Birileri kap aralndan seslenip ie
ride bir l olduunu ve gelip almalarn syledi. Art arda barp
seslendik. Kapy ve duvarlar, ieride kendimizin dahi tahamml
edemedii bir grlt kararak yumrukladk. Gelen olmad. Ara
birka saat kmldamadan durdu. Nihayet dardan sesler geldi, va
gon buza srtnerek hareket etti. Kap aralndan gneli bir sabah
vakti olduu ve ormanlk tepelere doru ilerlediimizi anlayabili
yorduk.
U gn ve gece daha bu ekilde yola devam ettik; ayldm
dan bu yana drt gece gemiti. Ara denetim noktalarnda durma
d ve sanrm hibir kasaba veya ehirden gemedi. Dzensiz ve ge
liigzel bir gzergh izliyordu. Arada bir src deitirmek ya da

147

akleri doldurmak iin mola veriliyordu, bazen de bizim ieride se

bebini anlayamadmz daha uzun duraklamalar oluyordu. g
nn ikisinde le vaktinden karanlk bastrana kadar terk edilmi gi
bi hi hareket etmedi ara. Yolculua gece devam etti. Gnde bir
kez le vakti kapdaki bir kapaktan byk bir srahi ile su verili
yordu.
Ceset dahil yirmi alt kiiydik, yani iki on . Gethenliler genel
likle on lkler, yirmi altlklar, elli ikiliklerle dnrler. Takvim
aylarn belirleyen ve cinsel evrimlerini dzenleyen 26 gnlk ay
evriminden tr olmal. Ceset, soukta kalmas iin kutumuzun
arka duvarn oluturan elik kapnn kenarna yaslanmt. Geri ka
lanlar olarak gece olana kadar her birimiz kendi yerimizde, kendi
blgemizde, kendi beyliimizde iki bklm oturuyor, souk bast
rnca yava yava birbirimize yaklaarak ortas scak, kenarlar souk
bir mekn igal eden tek bir btnlk haline geliyorduk.
yilik vard. Ben ve birka kiinin, bir ihtiyar ve kt ksren bir
adamn soua ok daha az direnli olduumuz anlalmt ve gece
leri bizler en scak yerde, yirmi belik btnln ortasnda oturu
yorduk. Scak yer iin mcadele etmiyorduk, geceleri orada oturu
yorduk o kadar. Korkun bir ey bu, insanlarn kaybetmedii bu iyi
lik. Korkun nk en sonunda karanlkta ve soukta rlplak kal
dmzda elimizde baka bir ey olmuyor. ylesine zengin, ylesi
ne gl olan bizlerin elinde bir tek bu kalyor, verecek baka bir e
yimiz yok.
Tk tkla ve geceleri birbirimize sokulmamza ramen aracn
iinde birbirimizden uzaktk. Bazlar verilen ilalar yznden ser
semlemiti. Bazlarysa zihinsel ve toplumsal olarak zrlyd muh
temelen, hepsi de kt muamele grm ve korkmutu; yine de yir
mi be kiiden bir tanesinin bile hi konumamas, hatta lanet etme
mesi garipti, iyilik vard, dayanma gc de; ama sessizce, hep sessiz
lik iinde. Hepimizin paylat lmllk iinde ac karanla g
mlm, st ste ylm, i ie gemitik, soluklarmz birbirine ka
ryordu, bedenlerimizin ssn atein ss gibi ortaya koyuyorduk
ama hep birbirimize yabancydk, ieridekilerden bir tanesinin bile
adn renemedim.

148

Bir gn, nc gnd sanrm, ara saatlerce hareket etmeyince

bizi bo bir yerde rmeye mi terk ettiler diye dnyordum ki bir
tanesi benimle konumaya balad. Gney Orgoreyn'de alt bir
atlyeyi ve ustaba ile nasl bozutuunu anlatp durdu. Yumuak,
biteviye sesiyle durmakszn konuuyor ve ilgimi yitirmediimden
emin olmak istercesine elini elimin zerine koyup duruyordu. Gne
batmzda kalmaya balamt ve duvarlara yaslanm otururken ara
bir sapa dnd, eikten bir anlk k szd, ksa bir sre de olsa onu
grebildim. Bir kz grdm, pislik iinde, sevimli akn, bitkin, ko
nuurken gzmn iine bakan, mahcup mahcup glmseyen, tesel
li arayan bir kz. Gen Orgotal kemmerdeydi ve benden holanm
t. lerinden biri ilk kez benden bir ey istiyordu ve ben onu vere
miyordum. Kalkp hava almak istermi gibi kap aralna gittim, d
ar bakndm ve uzun sre yerime dnmedim.
O gece vagon bir sr yoku indi, kt. Ara sra, her nedense du
raklyordu. Her duraklamada kutumuzun elik duvarlarnn tesinde
donuk, hi bozulmayan bir sessizlik uzanyordu, muazzam yitik top
raklarn, ykseklerin sessizlii. Kemmerdeki, hl benim yanmdaki
yerdeydi ve bana dokunmaya alyordu. Uzun bir sre yeniden ba
m elik pervaza dayayp grtlam ve cierlerimi ustura gibi kesen
temiz havay soluyarak ayakta durdum. Metal kapya dayal ellerim
hissizlemiti. Sonunda donmak zere olduklarn fark ettim. Solu
um dudaklarmla kap arasnda buzdan kk bir kpr yapmt.
Dnmeden nce bu kpry parmaklarmla krmam gerekti. Dier
lerine sokulduumda souktan titremeye baladm. Daha nce hi
yaamadm bir titremeydi bu, yerimde sryordum, yksek atein
verdii spazmlar gibi bir titremeydi. Ara yeniden hareket etti. G
rlt ve hareket o derin, buzul sessizliini bozmu, bir scaklk ya
nlsamas dourmaya balamt; ama ben uyuyamayacak denli
mtm. Gecenin byk bir ksmnda ok yksek yerlerden geiyor
muuz gibi geldi bana ama tam bilemiyorum. Bu koullarda insann
soluu ve kalp at gvenilir gstergeler deildir.
Daha sonra rendim ki o gece Sembensyenler'i aarak dokuz
bin feet yksekteki geitlere trmanm olmalyz.
Al fazla sorun etmiyordum. Yediimi hatrladm son yemek

Shusgis'in evindeki o uzun ve ar yemekti; Kundershaden'de bana

yemek yedirmi olmallar ama hi hatrlamyorum. Yemek, bu elik
kutu iindeki varoluun bir paras deildi sanki ve ou kez aklma
bile gelmiyordu. Susuzluksa srekli yaam koullarndan biriydi.
Gnde bir kez, durduumuzda arka kapda belli ki bu amala yapl
m bir kapak alyor, iimizden biri plastik su kabn uzatyor ve
kap biraz bulank, buzlu suyla doldurularak geri veriliyordu. Suyu
aramzda blmek iin hibir l yoktu. Srahi elden ele geiyor
ve her birimiz, bir dieri payna den suyu almak iin uzanana ka
dar -drt yudum iiyordu. Ne birisi ne de bir grup, suyun bl
mn denetlemek iin giriimde bulunmad; ksren adam iin biraz
su ayrmay da kimse akl etmiyordu, stelik artk atelenmiti. Bir
kez bunu nerdim ve etrafmdakiler onayladlar; ama yaplmad. Su
az ok eit paylalyor kimse hakkndan fazla almaya almam
t- ve birka dakikada bitiyordu. Bir keresinde kutunun n duvarna
yakn oturan kiiye su kalmad, srahi onlara geldiinde boalm
t. Ertesi gn ilerinden ikisi srann bana gemek istedi ve getiler.
ncs ise kede sessizce oturuyordu ve ona su brakmak kimse
nin aklna gelmedi. Ben neden demedim bunu? Bilmiyorum. Dr
dnc gnd. Beni de atlam olsalard paym almak iin hi aba
gsterir miydim, bilmiyorum. Onun da, hasta adamn da, tekilerin
de ne kadar susam olduklarnn, ac ektiklerinin farkndaydm,
kendi susuzluumun ve acmn farknda olduum gibi. Bu aclar iin
bir ey yapamyordum ve onlar gibi ben de bu durumu sknetle ka
bul ettim.
Biliyorum, insanlar benzer koullarda ok farkl da davranabilir
ler. Bunlarsa Orgotallard, doutan itibaren ibirlii, itaat ve yuka
rdan dayatlan grup amacna boyun eme disipliniyle yetitirilmi
insanlard. Bamszlk ve karar alma vasflar zayflamt. fke duy
maya yetecek gleri kalmamt. Bir btn oluturuyorlard ve ben
de aralarndaydm; her biri hissediyordu bunu ve herkesin dierle
rinden hayat ald bu i ie gemi grubun btnl, gecenin iin
deki tek rahatlk ve snakt. Ama btnn bir szcs yoktu, ba
szd, edilgindi.
Daha keskin iradeli insanlar daha iyisini yapabilirdi belki de, da

150

ha ok konuur, suyu daha adilce paylatrr, hastalara kolaylk sa

lar ve cesaretlerini krmazd. Bilmiyorum. Tek bildiim o vagonun
iinde olanlar.
Gzm o vagonda atmn beinci sabah, eer doru saydy
sam tabii, durduk. Darda konumalar ve kouturmalar iittik. e
likten arka kaplar dardan ekilerek ald.
Srayla elik kutunun ak ucuna doru srnmeye baladk, ba
zlar elleri ve dizleri zerindeydi ve yere atladk ya da yuvarlandk.
Yirmi drdmz yaptk bunu. ki adam, o cesetle yeni birisi, iki gn
dr su iemeyen, srklenerek karld.
Dars souktu, ylesine souk ve beyaz karlar zerinde lda
yan gnele ylesine gz kamatrcyd ki vagonun le kokulu koru
nandan ayrlmak ok zor oldu ve bazlarmz alad. Hepimiz p
laktk, pislik iindeydik, daha tam gecenin etkisinden kurtulamam
ken acmasz parlak gn na kp aracn yannda toplanm,
ayakta dikiliyorduk. Bizi ayrdlar, sraya soktular ve birka yz yar
da ilerideki binaya doru yrttler. Binann metal duvarlar ve kar
la kapl ats, evremizdeki dmdz uzanan karlar, tepedeki gne
in altnda uzanp giden dalar, devasa gkyz, hepsi de ar k
tan titriyor ve bulanklayor gibiydi.
Bir kulbedeki byk yalakta ykanmak zere sraya sokulduk; s
ras gelen herkes nce banyo suyundan ierek balad. Sonra bizi
ana binaya gtrdler ve amar, gri keeden gmlek, pantolon ve
keeli papu verdiler. Bir gardiyan listeden isimlerimizi kontrol et
tikten sonra yemekhaneye girdik ve orada gri giysili yz kadar in
sanla birlikte yere ivilenmi masalara oturup kahvaltya baladk; ta
hl lapas ve bira. Daha sonra hepimizi, eski ve yeni mahkmlar on
iki kiilik mangalara ayrdlar. Benim mangam itle evrili baheye,
ana binann birka yz yarda arkasndaki bkhaneye gtrld. i
tin biraz tesinde sra sra tepeleri kaplayan gz grebildiince ku
zeye uzanp giden orman balyordu. Gardiyanmzn talimatlaryla
kesilmi ve tornadan km kalaslar k boyu kereste depolanan b
yk depoya tadk.
Vagonun iinde geen gnlerden sonra yrmek, eilip kalkmak,
yk tamak hi de kolay deildi. Bo durmamza frsat tanmyorlar

151

ama daha fazla almamz iin de zorlamyorlard. Gn ortasnda

bize birer tas mayalanmam or verdiler; gne batmadan tekrar ba
rakalara gtrldk ve biraz sebze, lapa ve biradan oluan akam ye
meini yedik. Gece olunca n hi snmedii yatakhaneye kapa
tldk. Oda duvarlarndaki iki katl, be feet derinlikte gmme raflar
da yatyorduk. Eski mahkmlar st ranzalar kapmt, s yukar k
tndan bunlar daha elveriliydi. Kapda herkese birer uyku tulumu
verildi. Baka adamlarn ter kokusunun sindii tulumlard; ama iyi
koruyor ve scak tutuyorlard. Benim iin en byk dezavantajlar ise
ksa olmalaryd. Orta boylu bir Gethenli kafasn tulumun iine so
kabiliyordu ama bana ksa geldi, yatak rafna da samadm.
Burann ad Pulefen Commensall nc Gnll iftlik ve
Yerleim Dairesiydi. Otuzuncu Blge Pulefen, Orgoreyn'in yaana
bilir alanlarnn kuzeydou ucundadr. Sembensyen Dalar, Esagel
rma ve kyyla evrilidir. evrede ok az insan yaar ve hi byk
ehir yoktur. En yaknmzdaki yer birka mil gneybatdaki Tu
ruf'tur. Oray hi grmedim. iftlik, yerleim alan olmayan byk
bir orman blgesinin, Tarrenpeth'in bitiiindeydi. Hemmen, serem
veya karavate gibi byk aalarn yetiemeyecei kadar kuzeyde
olan orman thore denilen, on-on iki feet boyunda, budakl, gri ine
yaprakl bodur aalarla kaplyd. K'ta yetien gerek bitki gerekse
hayvan trleri ok az olmasna karn her trn ok sayda deiik
yesi vardr; bu ormanda da binlerce mil karelik alan sadece thore
aalaryla kaplyd. Burada boluk bile ok dikkatle dzenlenmiti
ve ormandan yzyllardr kereste elde edilmesine ramen hibir
boluk, aklk yoktu. Tek bir aa bile boa harcanmyor, tek bir
yonga bile deerlendiriliyordu. iftlik'te kk bir atlye vard ve
hava durumu kimsenin ormana gitmesine elvermediinde bkhane
de veya bu atlyede alyor, dallar, keresteleri ve yongalar eit
li ekillere sokuyor, kurutulmu thore inelerinden plastik yapmn
da kulanlan bir reine karyorduk.
skc deildi ve bizi fazla zorlamyorlard. Biraz daha ok yi
yecek ve daha iyi giysi verseler zevkli bile saylabilirdi; ama ou
kez en ufak bir zevk alamayacak kadar atk ve yorduk. Gardi
yanlar nadiren sert davranyorlard ve hibir zaman zalim deillerdi.

152

Vurdumduymaz, adamsendeci, ar ve bana gre efemine bir hava

lar vard; incelik filan anlamnda deil, tersine, kaba, dmdz, hi
bir knt veya kesi olmayan bir et yn gibiydiler. Dier mah
kmlar da hesaba katnca kadnlar ya da hadmlar arasndaki tek er
kek olma gibi bir duyguyu ilk kez K'ta tadyordum. Mahkmlarda
da ayn yumuaklk ve geveklik vard. Birbirlerinden ayrt edilmele
ri zordu, duygusal tonlar hep dkt, konumalar bayayd. Ba
langta bu yaam ve farkllk yokluunu yiyecek, scaklk ve zgr
lkten yoksun kalmalarna balamtm ama ok gemeden daha z
gn bir nedeni olduunu fark ettim: Kemmerden korunmalar iin
btn mahkmlara verilen ilalarn sonucuydu bu.
Gethenlilerde cinsel evrimlerinin retkenlik evresini azaltan ve
ya tmyle ortadan kaldran ilalarn var olduunu biliyordum:
Adetler, tbbi tedavi veya ahlak gerei kemmerden kanmak gerek
tiinde bunlara bavuruluyordu. Bu ekilde hibir yan etki olmaks
zn bir veya birka kemmer nlenebiliyordu. Bu tip ilalarn kullan
m gnll kabul ediliyordu ve yaygnd. Kiilere istekleri dnda da
uygulanabilecei hi aklma gelmemiti.
Bunun makul sebepleri vard. Kemmerdeki bir mahkm alma
gruplarnda ortal kartrc bir unsur olurdu. stelik altrlmasa
bile ne yapacakt? zellikle de o srada kemmerde olan baka mah
km yoksa. Topu topu 150 kii olduumuz iin ihtimal dahilindey
di bu. Bir e bulamadan kemmere girmek bir Gethenli iin ok zor
dur: Bu derdi ve i zaman kaybn tmden ortadan kaldrmak, hi
kemmere girmemek daha iyi geliyordu.
Birka yldan beri orada olan mahkmlar psikolojik ve sanrm fi
ziksel bakmdan bu kimyasal kastrasyona uyum gstermi gibiydiler.
di edilmi boalar kadar cinsiyetsizdiler. Melekler gibi, utan ve
arzu duymuyorlard. Ama utan ve arzu duymamak insanca deildir.
Doa tarafndan byle kesin bir biimde tanmlanan ve snrla
nan Gethenlilerin cinsel itkilerine toplum pek mdahale etmez; cin
selliin kodlanmas, aktarlmas ve bastrlmas, bildiim tm bisek
sel toplumlardan ok daha az. Cinsellikten kanma tamamen iste
e bal, serbestlik ok fazla. Cinsel korku da tatminsizlik de ok na
dir. Toplumsal amacn cinsel itkiye ters dmesine ilikin grdm

153

ilk rnek buydu. Bir bastrma deil, nleme olduundan tatminsizlik

dourmuyor fakat uzun vadede belki de daha tehlikeli bir eye yol
ayordu: Edilgenlik.
K'ta komnal yaayan bcek trleri yok. Terrallarn aksine
Gethenliler dnyalarn bu ok daha eski toplumla, gruba, btne
itaat dnda hibir igdye sahip olmayan bu kk cinsiyetsiz i
ilerin oluturduu saysz toplulukla paylamyorlar. K'ta karnca
lar olsayd Gethenliler ok nceden onlar taklit etmeye kalkrlar
d. Gnll iftlik rejimi ok yeni bir ey, gezegendeki tek bir lke
ye zg ve baka yerde hi bilinmiyor. Ama cinsel denetim karsn
da bu kadar gsz olan bir toplumun gidebilecei yn konusunda
ok uyarc.
Pulefen iftliinde, sylediim gibi, yaptmz ie gre yeter
siz besleniyorduk ve giysilerimiz, zellikle de ayaklarmzdaki dona
nm k artlarna uygun deildi. ounluunu mahkmlarn olu
turduu gzaltna alnma cezasna arptrlm gardiyanlarn durumu
da daha iyi deildi. Bu yerin ve rejimin amac cezalandrmakt ama
yok etmek deildi ve bence ilalar ve muayeneler olmasa daha da
yanlr olurdu.
Mahkmlardan bazlar on ikilik gruplar halinde muayeneye gi
diyordu, btn yaptklar bir tr gnah karmayla vaazdan ve anti-
kemmer ilalar almaktan ibaretti. Dierleri, siyasi mahkmlar ise
her be gnde bir ilalarla sorguya ekiliyorlard.
Ne tr ilalar kullandklarn bilmiyorum. Sorgunun amacn bil
miyorum. Bana ne sorduklar hakknda hibir fikrim yok. Birka sa
at sonra, yatakhanede ayldmda, kimi benim gibi uyanm, kimi
hl ilalarn etkisinde alt-yedi kii ile birlikte raflardan birinde ya
tarken buluyordum kendimi. Ayaa kalkar kalkmaz gardiyanlar bizi
almaya gtryorlard; -drt kez tekrarlandktan sonra artk
ayaa kalkamaz oldum. Beni kendi halime braktlar ve ertesi gn,
sallanarak da olsa alma mangamla birlikte iba yaptm. Bir son
raki muayeneden dndmde iki- gn hi kalkamadm. Ya anti-
kemmer hormonlar ya da hakikat ilalar Gethenlilerden farkl olan
sinir sistemimde toksik etki yapm olmalyd ve bu etki imdi aa
kyordu.

154

Bir sonraki muayenede Denetiye nasl yalvaracam planlad

m hatrlyorum. Soraca her eyi, ilalar olmadan doru cevapla
yacama yemin ederek balayacak ve sonra unlar syleyecektim:
"Sayn Baym, grmyor musunuz yanl sorularn cevabn bilmenin
ne kadar yararsz olduunu?" Sonra Deneti birden Faxe'ye dne
cekti, boynunda ndeyiciler'in altn zinciri asl olacak ve onunla
uzun, gzel sohbetler yapacaktk. Tabii ki, bizi muayene ettikleri
odaya gelir gelmez Deneti'nin yama kolumu svam ve daha ben
tek laf edemeden ineyi yapmt; bu oturumdan tek hatrladm,
belki de daha ncekilerden kalma bir an bu bilmiyorum, kirli trnak
l, yorgun grnl gen bir Orgotal olan Deneti'nin bana syle
dikleri: "Sorularma Orgotaca cevap vermelisin, baka dil konua
mazsn. Orgotaca konuman gerekiyor."
Revir filan yoktu. iftliin ilkesi "ya al ya l" idi; ama uygula
mada baz aksamalar oluyordu; gardiyanlar tarafndan salanan
lm ile alma arasndaki boluklar.
Dediim gibi, acmasz deillerdi; iyi de deillerdi. Aldrszd
lar ve balarna dert almad srece pek takmyorlard. Beni ve be
nim gibi bir dier mahkmu yatakhaneden karmadlar, ayaa kal
kamadmz anlalnca bizi grmemi gibi yaparak uyku tulumlar
mz iinde brakp gittiler. Son muayeneden sonra ok hastaydm;
teki, orta yal adamnsa bbreklerinde bir bozukluk vard ve l
mek zereydi; hemen lemedii iin bir sre uyku rafnda kalmas
na izin vermilerdi.
Pulefen iftliindeki her eyden daha net hatrlyorum onu. Fi
zik olarak tipik Byk Kta kkenli bir Gethenliydi. Tknaz yapl,
ksa bacakl ve ksa kolluydu; hastalk esnasnda bile gvdesine yu
muak bir yuvarlaklk veren derisinin alt ya tabakasyla kaplyd.
Elleri ve ayaklar kk, kalalar geni, gs derindi, memeleri be
nim rkmn erkeklerine gre biraz daha gelikindi, teni koyu kahve
rengiydi, kara salar sk ve krk gibiydi. Geni, sert hatlar ve kk
elmack kemikleri olan bir yz vard. Kutup blgelerinde, ok yk
seklerde yaayan yaltlm Terral gruplardan ok farkl deildi. Ad
Asra'yd, marangozdu.
Konutuk.

155

Asra, sanrm lmeye pek isteksiz deildi ama lmekten korku

yordu; korkusundan kamaya alyordu.
Tek ortak yanmz lme olan yaknlmzd ve bunun hakkn
da konumak istemiyorduk, bylece uzun sre birbirimizi pek anla
yamadk. Onun iin fark etmiyordu. Ben, daha gen ve pheci ol
duumdan anlamak, kavramak, aklamak istiyordum. Ama hibir
aklama yoktu. Konutuk.
Gece olduunda yatakhane aydnlanyor, kalabalk ve grltl
oluyordu. Gndz klar sndrlyordu, byk oda lo, bo ve ses
sizdi. Uyku rafnda yan yana yatyor ve yavaa konuuyorduk. As
ra en ok Kunderer Vadisinde, Minori snrn geerken grdm
o geni, muazzam ovadaki bir Commensal iftlikte geen genlik
yllarndan sz etmeyi seviyordu. ivesi ok belirgindi, anlamn bil
mediim bir sr isim, yer, det, aratan bahsediyordu; bu yzden
hatratnn pek azn anlayabildim. Genellikle le zeri kendini da
ha rahat hissettiinde ondan bir mitos ya da masal anlatmasn isti
yordum. Gethenlilerin ounda byle hikye boldur. Edebiyatlar,
yazl biimde de olmakla birlikte esasta hl canl szel gelenee
dayanyor, bu anlamda hepsi okuryazar. Asra belli bal Orgota ya
ptlarn, Meshe'nin Ksa yklerini, Parsid masaln, byk destan
larn baz ksmlarn ve romana benzeyen Deniz-Tacirleri sylence
sini biliyordu. Yumuak, heceleri yutan ivesiyle byle eyleri ve o
cukluundan kalma halk hikyelerini anlatyor, sonra yorulduunda
benim bir yk anlatmam istiyordu. Bir yandan arlar, sanclar iin
deki bacaklarn ovalarken "Karhide'de neler anlatyorlar?" diye soru
yordu ve mahcup, ekingen, sabrl tebessmyle bana bakyordu.
Bir keresinde, "Baka bir dnyada yaayan insanlara dair bir yk
biliyorum" dedim.
"Nasl bir dnyaym bu?''
"Ayn bunun gibi, her eyi ayn; yalnz o gnein etrafnda dn
myor. Selemi dediimiz yldzn etrafnda dnyor. Gne gibi sa
r bir yldz o da ve o dnyada, o gnein altnda baka insanlar ya
yor."
"Sanovi'nin retilerinde de var bu teki dnya hakknda eyler.
Kkken benim ocama gelen yal bir Sanovi deli-rahibi vard,

156

ocuklara byle eyler anlatrd. Yalanclar ldkten sonra nereye

gider, intiharclar nereye gider, hrszlar nereye gider biz de oraya
gidiyoruz, sen, ben bu yerlerden birine, yle deil mi?"
"Hayr, anlattm bu dnya bir ruhlar dnyas deil. Gerek bir
dnya. zerinde yaayanlar gerek insanlar, canl, tpk buradakiler
gibi. Ama ok, ok nceleri umay renmiler."
Asra srtt:
"Kollarn rparak deil, tabii. Araba gibi makinelerle uuyorlar
m." Ama bunu Orgotaca sylemek gt; bu dilde "umak" fiilinin
tam karl yoktur, en yakn anlama gelen sz "kaymak" gibi bir
ey. "Evet, tpk bir kzan karda gitmesi gibi havada giden makine
ler yapmay renmiler. Bir sre sonra da bunlar daha uzaa, daha
hzl gidecek ekilde yapmaya balamlar. Sonunda yerden havaya
frlatlan bir ta gibi havada, bulutlarn zerinde gitmeye balam,
baka bir gnein etrafnda dnen baka bir dnyaya gitmi ve ora
da da insanlarla karlamlar..."
"Havada kayarak m?"
"Belki evet, belki de hayr... Benim dnyama geldiklerinde biz de
havada gitmeyi biliyorduk. Ama onlar bize bir dnyadan tekine
gitmeyi rettiler. Henz bunu yapabilen makinelerimiz yoktu."
Anlatcnn birden masala dahil olmas Asra'y artmt. Ateim
vard, ilalarn kollarmda ve gsmde at yaralar beni rahatsz
ediyordu, bu hikyenin arkasn nasl getireceimi bilemiyordum.
"Devam et dedi anlamaya alarak. "Havada gitmekten baka ne
yapyorlarm?"
"Oh, buradaki insanlarn yapt eyleri. Ama her zaman kem
merdeymi onlar."
Kkrdad. Bu hayatta gizli kalmann yolu yok elbette ve gerek
mahkmlar gerek gardiyanlar arasnda lakabm "Sapkn" olmutu.
Ama arzu ve utancn olmad yerde anormallikler de dikkat ekmez
sanrm. Asra bu kavramla ben ve zelliklerim arasnda hibir ba
lant kurmad. Bunu eski bir tema zerine bir eitlemeden ibaret
grd bu yzden biraz kkrdad ve sordu: "Her zaman kemmerde ...
Bir dl yeri mi buras? Yoksa bir ceza yeri mi?"
"Bilmiyorum, Asra. Bu dnya hangisi?"

157

"kisi de deil, ocuum. Buras dnya sadece. Olduu kadar. Bu

rada doarsn ve... her ey olduu gibidir."
"Ben burada domadm. Buraya geldim, ben setim."
Sessizlik ve karanlk sard bizi. evremizdeki, barakalarn tesin
deki kr sessizlii iinde bir testere grltsnden baka ses yoktu.
"Ah, peki, peki..." diye mrldand Asra ve i ekti, sonra da ayak
larn ovup farknda olmad hafif bir inilti kard. "Biz, hibirimiz
semeyiz" dedi.
Bir ya da iki gece sonra komaya girdi ve hemen ld. Pulefen
iftliine ne iin, hangi sutan, bir kabahatten mi yoksa evraklarn
daki bir dzensizlik yznden mi gnderildi, bilmiyorum. Tek bil
diim bir yldan az bir sredir Pulefen iftliinde olduu.
Asra'nn lmnn ertesi gn beni muayeneye ardlar; bu se
fer beni tamalar gerekti. Daha sonrasn hatrlamyorum.

14
Ka

Obsle ile Yegey kenti terk edince ve Slose'nin kapcs beni ieri
almaynca artk dmanlarma gitme zamannn geldiini anla
mtm; nk dostlarmdan fayda yoktu. Komiser Shusgis'e gidip
ona antaj yaptm. Onu satn alacak param olmadndan hretimi
kullanmam gerekti. Hainlerin arasnda hain ad bal bana bir ser
mayedir. Karhide'deki Soylular Hizbinin ajan olarak Orgoreyn'de
bulunduumu, Tibe'ye kar bir suikast planladklarn ve kendisinin
Sarfla balant kurmam iin seilmi olduunu syledim; ihtiya
duyduum bilgiyi vermeyi reddederse Erhenrang'daki dostlarma
onun bir ikili ajan olduunu, Ak Ticaret Hizbi iin altn bil
direcektim ve bu laf da dnp dolap Minori'ye geri dnp Sarfn

159

kulana gidecekti tabii; zavall aptal bana inand. Bilmek istediimi

hemen anlatt bana: Hatta onaylayp onaylamadm bile sordu.
Dostlarm Obsle, Yegey ve dierleri benim iin acil bir tehlike
oluturmuyorlard. Eliyi kurban ederek kendi gvenliklerini satn
almlard ve benim ne onlar ne de kendim iin dert olacama ina
nyorlard. Shusgis'e gidene dek Gaum haricinde Sarftan hi kimse
beni nemsememiti; ama bundan sonra am gzleyeceklerdi.
imi bitirip gzden kaybolmam gerekiyordu. Mektuplar okunduu,
telefon ve telsizler dinlendii iin Karhide'de kimseyle dorudan
haberleme imknm yoktu, ben de ilk kez elilie gittim. Saraydan
gayet iyi tandm Sardon rem ir Chenewich burada grevliydi. El
iye ne olduunu ve nerede hapsedildiini bildiren bir mesaj Arga
ven'e iletmeyi kabul etti. Zeki ve drst bir adam olan Chenewich'in
mesaj aldktan sonra ne yapacan kestiremiyordum. Ai'nin Yldz
gemisi birdenbire bulutlar arasndan inecek olursa Argaven'in bun
dan haberdar olmasn istiyordum; zira Sarf onu yakalamadan nce
Ai'nin gemisine haber verdiini umut ediyordum hl.
imdi tehlikedeydim, hele elilie girdiim grldyse acilen
tehlikedeydim. kar kmaz doru Gney yakasndaki karavan li
manna gittim ve Minori'yi geldiim gibi terk ettim: Bir vagonda
hamal olarak. Eski izin ktlarm yanmdayd, ufak deiikliklerle
yeni iime uydular. Orgoreyn'de belge tahrifat riskli itir. nk
gnde krk kez kontrol ederler ama gene de yaplr bu i. Balk Ada
s'ndaki dostlarm bunun inceliklerini retmilerdi bana. Sahte ad
kullanmak houma gitmez ama kurtulmam ve Orgoreyn'den Bat
Denizi'ne ulamam iin baka bir yol yoktu.
Katar sarsla sarsla Kunderer Kprsnden geerken aklm Mi
nori'de deil batdayd. Gz ka dnmeye balamt; yollar hzl tra
fie kapanmadan ve hl bir yarar olabilecekken hedefime varmam
gerekiyordu. Sinoth daresi'ndeyken Komsvashom'daki bir Gnll
iftliini grm ve iftliklerde kalm eski mahkmlarla konumu
tum. O zaman grdklerim ve duyduklarm imdi beni kayglandr
yordu. Scaklk sfrn biraz altndayken bile palto giyecek kadar so
ua dayanksz olan Eli, Pulefen'in kndan sa kamazd. Hzl
gitmem gerekiyordu ama bir kuzeye bir gneye sapan, ehirden ehi

160

re gezen, her yerde yk doldurup boaltan katar yava gidiyordu. Bu

yzden Esagel Nehrinin azndaki Ethwen e varmam yarm ay srd.
Ethwen'de ansm yaver gitti. Konukevindeki adamlarla konuur
ken nehrin yukarsnda krk ticareti yapldn, ruhsatl kapancla
rn kzak veya buz-tekneleriyle nehirde dolatklarn, Tarrenpeth
Ormanna girerek Buzun yaknlarna kadar gittiklerini rendim.
Kapanlarla ilgili konumalar dinlerken planm kurmutum. Kerm
topranda da Gobrin evresinde de olduu gibi beyaz krkl pest
hriler vardr; onlar buzulun altnda kalan yerleri sever. Genliimde
Kerm'in thore ormanlarnda avlanrdm; imdi de neden Pulefen'in
thore ormanlarnda avlanmayacaktm?
Orgoreyn'in uzak bat ve kuzeyindeki bu yerlerde, Sembens
yen'in batsndaki vahi topraklarda insanlar istedikleri gibi dolaa
bilirler ve hepsini kontrol edebilecek kadar Deneti yoktur. Oralar
da Yeni aa ramen eski zgrlkten bir eyler kalm. Ethwen
Esagel Krfezi'nin gri kayalar zerine kurulu gri bir liman; sokakla
rnda nemli bir deniz rzgr esiyor, insanlarysa akszl, dobra
dobra denizciler. ansmn dnd Ethwen'i sevgiyle anyorum.
Kayaklar, kar ayakkablar, tuzaklar ve erzak satn aldm. Com
mensallk Brosundan gerekli av izni ve kimlik belgelerini kardk
tan sonra balarnda Mavrira adl bir yal adamn bulunduu bir av
c grubuyla birlikte Esagel'e doru yayan yola koyuldum. Bu blge
de yln son aynda bile kardan ok yamur yad iin nehir daha
donmamt. Avclarn ou kn iyice bastrmasn bekliyor ve Esa
gel'e Thern aynda buz teknesiyle gitmeyi yeliyorlard. Ancak
Mavrira erkenden kuzeye varmak ve k iin pestrileri ormana gelir
gelmez avlamak niyetindeydi. Mavrira Buz Blgesi'ni, Kuzey Sem
bensyen'i ve Ate Tepelerini ok iyi biliyordu, o gnlerde nehri iz
lerken ondan rendiklerim sonralar ok iime yarad.
Turuf adl kasabaya varnca hasta olduumu syleyip gruptan ay
rldm. Onlar kuzeye doru yola devam ettiler, bense kuzeydouya
sapp Sembensyen Dalar'nn eteklerine daldm. Birka gnm ara
ziyi renmeye alarak ve sonra da tadm her eyi Turuf'tan on
iki-on mil uzaklktaki bir vadide zulalayarak geirdim. Kasabaya
geri dnp bu kez gney tarafndan girdim ve Konukevine uradm.

161

Avlanmak iin hazrlk yapyormu gibi yeniden kayaklar, kar ayak

kablar, erzak, bir krk tulum ve k giysileri aldm; ayrca bir Chabe
oca, ok katl bir adr ve bunlar yklemek iin hafif bir de kzak
aldm. Artk yamurun kara, amurun buza dnmesini beklemek
ten baka yapacak bir eyim kalmamt, bu ok srmedi nk Mi
nori'den Turuf'a gelmem bir aydan fazla zaman almt zaten. Arhad
Thern'de her yer donmu ve beklediim kar yamaya balamt.
Pulefen iftliinin elektrikli tellerini akamst erken bir saatte
getim, ardmda braktm ayak izleri ksa srede karla rtld. K
za, iftliin dousunda kalan ormann giriinde aknt aznda b
raktm ve kar ayakkablarn ayama geirip iftliin n kapsna gi
den yolu yrdm. Kapda, Turuf'ta beklerken yeni batan dzenle
diim belgeleri gsterdim. Artk "mavi damgalydlar ve benim
Thener Benth adl cezas affedilmi bir hkml olduumu belirti
yorlard. liikte de iki yl sreli muhafzlk grevi iin en ge Eps
Thern'e kadar Pulefen Commensall Numaral Gnll ift
lik'e bavurmam syleyen bir talimat vard. Dikkatli bir Deneti b
tn bu belgelerin dzmece olduunu anlayabilirdi; ama burada dik
katli kii pek azdr.
Hapse girmekten daha kolay bir ey yokmu. Dar kma konu
sunu da salama baladma inanyordum.
Bagardiyan arda belirtilen tarihten bir gn ge geldiim iin
beni fraladktan sonra barakalara yollad. Akam yemei yenmiti
ve talihim varm ki benim iyi cins elbiselerime el koyup yerine res
mi niforma ve izme vermek iin vakit ok geti. Bana tabanca ver
mediler ama bir para yiyecek bir ey istemek bahanesiyle mutfakta
dolanrken bir tane bulabildim. A kendi tabancasn ekmek frn
larnn arkasndaki bir ivide asl tutuyordu. Onu aldm. ldrc
ayar yoktu; muhtemelen gardiyanlardan hibirinin tabancasnda
yok. iftliklerde insanlar ldrmezler; bu ii ala, ka ve umut
suzlua havale ederler.
Otuz-krk kadar gardiyanla yz elli-yz altm kadar mahkm
vard, hibiri de pek iyi grnmyordu. Daha henz Drdnc Sa
at'i gemi olmasna ramen ou derin uykudayd. Gen bir gardi
yan beni gezdirip uyuyan mahkmlar gsterdi. Uyuduklar odann

162

parlak nda onlara baktm ve az kalsn o gece pheleri zerime

ekmeksizin harekete geme umudumu yitirecektim. Hepsi de ra
himdeki bebekler gibi ranzalarnda tulumlarn iinde saklydlar, g
rnmez ve ayrt edilmez ekilde. Bir tanesi hari, ileride yatan, sak
lanamayacak kadar uzun boylu, bir kurukafa gibi esmer yzl, gz
leri kapal ve dalgn, uzun salar keelemi biri.
Ethwen'de dnen ans imdi tm dnyay elimin altna koymu
tu. Tek bir yeteneim vardr benim; talih arknn ne zaman dnme
ye baladn bilmek ve eyleme gemek. Geen yl Erhenrang'da bu
ngry kaybettiimi ve bir daha asla elde edemeyeceimi san
yordum. Bu kesinlii yeniden hissetmek, zorlu, tehlikeli bir zaman
da ansma gvenebileceimi bilmek byk bir hazd.
Yerinde duramayan, merakl bir avanak rol oynayp ortada ay
lak aylak gezindiimden bana gece nbeti yazdlar. Gece yars ol
duunda ieride benden ve teki nbetiden baka uyank kimse
kalmamt. Ara sra ranzalarn arasnda bir aa, bir yukar gezine
rek volta atmay srdrdm. Planm hazrlamtm, dothe ile irade
mi ve vcudumu hazrladm; zira karanlktan gelen gcn yardm
olmakszn kendi gcm yeterli olamazd. afak vaktine doru tek
rar yatakhaneye gittim ve ann tabancasn saniyenin yzde biri
ne ayarlayp Genli Ai'yi baylttm, sonra onu tulumuyla birlikte sr
tma ykleyip gardiyanlarn odasna gtrdm. "Ne oluyor?" diye
seslendi teki nbeti yar uykulu bir halde, "Kim o?"
"lm."
"Bir tane daha m? Hay, Meshe'nin barsaklar, daha k yeni gel
di." Srtmdan aa sarkan Elinin yzne bakmak iin ban evir
di "u sapk deil mi bu? Gz adna. Bu adam grmesem Karhide
liler hakknda sylenenlere inanmazdm. irkin canavar. Btn haf
ta boyunca ranzada inleyip durdu ama byle leceini sanmyordum
dorusu. Neyse, dar gtr onu da gn aarana kadar orada dursun,
turd uval srtlam hamal gibi bekleme burada..."
Koridordan geerken Denetim Brosuna uradm, gardiyan ol
duum iin kimse beni durdurmad, ieri girip alarm ve dmelerle
dolu duvar panelini arayp buldum. Hibirinin zerinde ne olduu
yazmyordu; ama gardiyanlar acil durumlarda hafzalarn harekete

163

geirebilmek iin dmelerin yanna harfler kazmlard; e.t.'nin

elektrikli teller anlamna geldiini dnerek dmeyi evirip iftli
in d savunma hattna giden akm kestim ve Ai'yi omuzlarndan
srkleyerek yola devam ettim. Kapda, gzetim odasnda nbet tu
tan gardiyanla karlatm. Cesedi zar zor tayormu gibi yaptm;
nk hl dothe gcndeydim ve kendimden ar bir adam nasl
kolaylkla tadm grmesini istemiyordum. "Mahkmlardan biri
lm" dedim. "Onu dar karmam sylediler. Nereye koyaym?"
"Ne bileyim ben. Dar kar. Bir saak altna koy; yoksa kara
gmlp bir dahaki bahara pis kokularla kar ortaya. Kar peditia ya
yor." Kastettii bizim cove-kar dediimiz iri taneli yat; benim
iin ok iyi haberdi bu. "Tamam, tamam" dedim ve ykm alp d
ar srkledim, binann kesini geip gr alanndan ktm. Ai'yi
tekrar srtlanp birka yz yarda kadar kuzeydou ynne yrdm,
elektrii kesili tellere trmandm, ykm aa savurdum, ellerim
serbest atladktan sonra Ai'yi tekrar srtladm. Btn hzmla rmaa
doru komaya baladm. Tellerden biraz uzaklamtm ki bir d
dk ald ve ldaklar yanmaya balad. Beni saklayacak kadar kar
vard ama bir ka dakikada ayak izlerimi rtecek kadar yamyordu.
Gene de nehre ulatmda hl izimi bulamamlard. Aalarn al
tndaki aklktan, aklk kalmaynca da suyun iinden kuzeye do
ru yrdm. Esagel'in hzl hzl akan kk kollarndan biri olan r
mak hl donmamt. Gn aarmaya balamt, ben de hzlandm.
Dothe'de olduum iin ykm tamak zor olsa da bana hi ar
gelmiyordu. Ormana giden aknty izleyerek kzam sakladm
oyuu buldum. Eliyi kzaa baladm, ne varsa stne rterek onu
gizledim; sonra elbise deitirip bir eyler attrdm. Uzun sre dot
he etkisinde kalmak insan ok acktryor. Sonra ana Orman Yo
lunu izleyerek kuzeye yneldim. ok gemeden bir ift kayakl
adamla karlatm.
Bir kapanc gibi giyinmi ve donanmtm ve onlara Grende'nin
sonuna doru kuzeye giden Mavrira'ya yetimeye altm syle
dim. Mavrira'y tanyorlard ve kapanc ruhsatma bir gz attktan
sonra hikyeme inandlar. Kaaklarn kuzeye gideceine ihtimal
vermiyorlard nk Pulefen'in kuzeyinde ormandan ve Buz'dan ba

164

ka bir ey yoktur; belki kaaklar bulmak umurlarnda bile deildi.

Neden olsun ki? Yollarna devam ettiler, bir saat gemeden iftlie
geri dnerlerken gene karlatk. Adamlardan biri de gece birlikte
nbet tuttuum gardiyand. Gecenin yarsn kar karya geirmi
olmamza ramen yzm hi grmemiti.
yice uzaklamalarn bekleyip yn deitirdim ve gn boyu ift
liin dousundaki ormana ve tepelere doru bir yarm daire izerek
yedek donanmm zulaladm Turuf'un yukarsndaki gizli yere
dndm. O engebeli arazide kendi arlmdan daha ar bir kza
ekmek zordu ama kar kalnd ve hl dothe'deydim. Bu durumu sr
drmem gerekiyordu; nk dothe'nin verdii g bitti mi hibir ey
yapacak derman kalmaz insann. Daha nce dotheyi bir saatten faz
la srdrdm olmamt; ama Eskilerden bazlarnn bu durumu bir
gn ve gece boyu, hatta kimi zaman daha uzun srdrebildiklerini
biliyordum ve o andaki durum da bu eitimime destek oluyordu.
Dothe'deyken insan fazla endielenmez, benim de tek kaygm ona
verdiim hafif sonik dozun etkisinden oktan kurtulup uyanm ol
mas gereken Eliydi. Hi uyanmad ve benim de onunla ilgilenebi
lecek zamanm olmad. Yoksa, yaps bize hafif gelen bir felcin onun
iin lm demek olaca kadar bizlerden farkl myd? ark elinizin
altnda dnerken szlerinize dikkat etmeniz gerekir; oysa ben iki kez
onun l olduunu sylemi ve bir l gibi tamtm onu, arada bir
btn o tepeler boyunca bir ly tamakta olduumu, ansmn ve
onun hayatnn tkenip gittii dncesi aklma taklyordu. O za
man ter basyor kfrediyordum ve dothe gc de atlak bir testiden
boalan su gibi akp gidiyormu gibi geliyordu. Ama yoluma devam
ettim ve g beni terk etmeden tepenin eteindeki zulaya vardm.
adr kurup Ai iin elimden geleni yaptm. Hiper-gda kp kutula
rndan birini atm. ounu ben yedim, kalanlardan bir ksmn su
landrp ona iirdim; zira alktan lecekmi gibi grnyordu. Kol
larnda ve gsnde iinde yatt pis uyku tulumu yznden hi ka
panmam yaralar vard. Bu yaralar temizleyip onu, kn ve vahi ha
yatn saklayabilecei kadar saklayp lk krk tulumun iine yatrdk
tan sonra yapabileceim baka bir ey kalmad. Gece bastrmt, be
denin tm gcn kullanmann gnll bedeli olan byk karanlk

165

stme kyordu, kendimi karanla teslim etmeliydim, onu da.

Uyuduk. Kar yad. Gece ve gndz boyu, ve benim thangen- uy
kumun gecesi boyunca kar yam olmal. Tipi deil; ama kn ilk
byk kar. Nihayet kalkp dar baktmda adrn yar yarya ka
ra gmlm olduunu grdm. Gne ve mavi glgeler karn
zerinde titreiyordu. Uzakta, ykseklerde, Ate-Tepeleri'nin bize
en yakn olan Udenushreke'nin duman, boz bir ykselti halinde
gn parlakln glgeliyordu. adrn evresi bembeyaz ve bo
zulmam karla, tmsekler, tepecikler, girinti ve kntlarla kaplyd.
Hl nekahat devresinde olduumdan ok bitkin ve uykuluydum
ama her kalktmda Ai'ye yiyecek verdim, her seferinde az bir mik
tar; ve o gnn akamnda, kendine gelemese de yaama dnebildi.
Oturmu, byk bir dehet iindeymiesine alyordu. Yanna k
tmde benden uzaklamak iin rpnd ve o abayla bitkin dp
bayld. O gece hi bilmediim dillerde uzun uzun konutu. Yaban
cln karanlk sessizliinde, baka bir dnyada rendii dilden
szler sarf etmesini duymak tuhaft. Ertesi gn daha zor oldu; n
k ne zaman onunla ilgilenmeye kalksam, sanrm beni iftlikteki
gardiyanlardan biri zannediyor ve ona ila vereceimi dnerek
korkuya kaplyordu. Orgota ve Karhidece'yi aresizce birbirine ka
rtrp mrldanarak "yapmamam" iin yalvard ve paniin verdii
gle bana kar koydu. Tekrar tekrar ayn ey oldu, hl thangende
olduum ve g ve istem olarak zayf dtm iin onunla doru
drst ilgilenemedim. Ona ila vermekle kalmayp zihnini deitir
diklerini, onu bir deliye ya da geri zeklya evirdiklerini dndm.
Keke thore ormanndayken kzakta lseydi ya da ansm yaver git
meyip Minori'den ayrlr ayrlmaz tutuklansaydm ve kendi laneti
mi yaamak zere bir iftlie gnderilseydim diye dndm bir an.
Uyandmda, beni seyrediyordu:
"Estraven?" dedi aknlk dolu bir fsltyla hafife.
O zaman cesaretim yerine geldi. Onu rahatlatabildim, ihtiyala
rn grdm ve o gece ikimiz de iyi uyuduk.
Ertesi gn daha toparlanmt ve yemek yemek iin dorulup
oturdu. Vcudundaki yaralar iyileiyordu, bunlarn ne olduunu sor
dum.

166

"Bilmiyorum. Sanrm ilalar yznden; srekli ine yapp durdu

lar..."
"Kemmeri nlemek iin mi?" Gnll iftliklerden kam veya
salverilmi adamlardan renmitim bunu.
"Evet. Ayrca baka ilalar da. Ne olduklarn bilmiyorum, bir tr
gerei syletici ila. Bunlar yznden hastalandm ama ila verme
yi srdrdler. Ne renmeye alyorlard, onlara ne syleyebilir
dim ki?"
"Amalar seni sorgulamak deil evcilletirmek de olabilir."
"Evcilletirmek mi?"
"Orgrevi'den elde edilen bir ilaca baml olman salayarak seni
uysallatrmak. Bu uygulama Karhide'de bilinir. Ya da sen ve teki
ler zerinde bir deney yrtyor olabilirler. Zihin-deitirme ilala
rn ve tekniklerini iftliklerdeki mahkmlar zerinde denediklerini
duymutum. O zaman buna inanmamtm; ama imdi anlyorum."
"Karhide'de de bu iftliklerden var m?"
"Karhide'de mi?" dedim. "Hayr."
Sinirli sinirli alnn svazlad. "Minori'de de Orgoreyn'de byle
yerler olmadn sylyorlardr herhalde."
'Tam aksi. Bunlarla vnrler, sapknlarn rehabilite edildii ve
yok olmaya yz tutmu kabile gruplarnn yerletirildii Gnll
iftliklerin resimlerini, bantlarn gsterirler herkese. Minorinin
hemen dndaki Birinci Blge Gnll iftliini gezdirirler; her ba
kmdan iyi bir gsteri yeridir. Karhide'de iftlikler olduunu d
nyorsanz Bay Ai, bizi cidden fazla nemsiyorsunuz. Bizler gelimi
bir halk deiliz."
Uzun bir sre gzlerini, ieriyi stmak iin iyice atm Chabe
ocana dikti, sonra bana dnd.
"Bu sabah sylemitiniz, biliyorum; ama aklm bamda deildi
sanrm. u anda neredeyiz, buraya nasl geldik?"
Tekrar anlattm.
"Yani... benimle birlikte yryp ktnz, hepsi bu, ha?"
"Bay Ai, mahkmlardan herhangi biri de veya hepiniz birden
oradan yryp kabilirdiniz, herhangi bir gece. A, bitkin, umut
suz ve ilal olmasaydnz, ve k giysiniz olsayd, ve gidecek bir ye

riniz tabii... te tuzak burada. Nereye gidebilirdiniz ki? Bir ehre

mi? Hibir belgeniz yok, iiniz bitik. Bo araziye mi? Hibir koruna
nz yok, iiniz bitik. Yazlar Pulefen iftliindeki gardiyan says
n artryorlardr sanrm. Klarysa gardiyanl ka yaptryorlar."
Pek dikkatle dinlemiyordu. "Beni yz feet bile tayamazsnz,
Estraven. Brakn tamay, hem de karanlkta millerce yolu koarak
almak..."
"Dothe'deydim."
Duraksad. "Kendi isteinizle mi?"
"Evet."
"Siz... Handdarata'dan msnz?"
"Handdara arasnda bydm ve iki yl Rotherer nzivasnda kal
dm. Kerm Topranda Ocaa mensup olanlarn ou Handdara
ta'dandr."
"Dothe devresinden sonra ar enerji akm yznden bir tr
baygnlk yaandn duymutum."
"Evet; thangen deniyor ona, karanlk uyku. Dothe devresinden
ok daha uzun srer ve nekahat evresine girdikten sonra buna kar
direnmek ok tehlikeli olabilir. ki gece deliksiz uyudum. u anda
hl thangen'deyim, tepeyi aamadm. Alk da bunun bir paras;
bir hafta idare edebileceimi dndm yiyecein ounu bitir
dim."
"Pekl" dedi tedirgin bir telala. "Tamam, size inanyorum ba
ka arem yok zaten. Ben buradaym, siz buradasnz... Ama anlam
yorum, bunu ne iin yaptnz anlamyorum."
O anda kendimi kaybedecek gibi oldum, bir sre gzlerimi ya
nmda duran buz bana dikip kalakalmm, fkemi kontrol edene
kadar ona bakmadm ve karlk vermedim. Neyse ki yreimde h
l fazla ate ve tela yoktu, kendi kendime onun cahil bir adam, bir
yabanc olduunu, ktlk grdn ve korktuunu tekrarlayp
durdum. Sonunda adilce dnmeyi baarp ona cevap verdim: "Or
goreyn'e ve sonunda Pulefen'e gelmenizin ksmen benim hatam y
znden olduunu dnyorum. Kendi hatam dzeltmeye alyo
rum."
"Orgoreyn'e gelmemin sizinle bir ilgisi yok."

"Bay Ai, ayn olaylar farkl gzlerle grdk; ikimize de ayn g

rneceklerini sanmakla hata etmiim. Geen bahara dnelim. Kilit
ta trenine yarm ay kala Kral Argaven'e beklemesini, siz ya da g
reviniz hakknda bir karara varmamasn salk vermeye balamtm.
Onunla grmeniz oktan planlanmt ve hibir sonu beklenme
se de bunun yaplmas uygun grld. Btn bunlar anlam oldu
unuzu dnmtm, yanlmm. Her eyi fazla kolay sanmm;
size saygszlk etmek, tavsiyede bulunmak istemedim, Pemmer Har
ge rem ir Tibe'nin kiorremi iindeki hzl ykseliinin dourduu
tehlikeyi anladnz dndm. Tibe'nin sizden korkmas iin iyi
bir sebep olsayd sizi bir hizip adna almakla sulayabilir ve ko
laylkla korkuya kaplan Argaven sizi katlettirirdi. Tibe yukarda ve
glyken sizin aada ve gvenlik iinde olmanz istedim. Tesa
dfen ben de sizinle birlikte aa gittim. Dm kanlmazd
ama bunun tam da sizinle konutuumuzun gecesinde olacan bil
miyordum; oysa hi kimse uzun sre Argaven'in babakan olarak
kalamaz. Srgn Emri elime getikten sonra sizinle temas kuramaz
dm. nk sizi de onursuz durumuma bulatrmak ve iinde bulun
duunuz tehlikeyi artrmak istemiyordum. Buraya, Orgoreyn e gel
dim. Size Orgoreyn'e gelmenizi salk vermeye altm. Otuz
Commensal arasnda en az kukulandm adamlar size giri izni
salamalar iin ikna etmeye altm; onlarn yardm olmakszn o
izni alamazdnz. Sizde iktidara giden bir yol grdler, Karhide ile
sregelen rekabeti sona erdirip Ak Ticaret'i yeniden kurmak ve
bylece belki de Sarfn etkisini krabilmek iin sizden yararlanmay
umdular, ben de byle dnmeye iteledim onlar. Ama ar ihtiyat
l adamlar onlar, eyleme gemeye korkuyorlar. Sizi herkese ilan et
mek yerine gizlediler ve anslarn kaybettiler. Sonra da kendi post
larn kurtarmak iin sizi Sarfa sattlar. Fazla gvendim onlara, bu
yzden hata bende."
"Ama ne iin -btn bu entrikalar, bu gizlilik, iktidar kavgas ve
komplolar- ne iin Estraven? Neyin peindeydiniz?"
"Siz neyin peindeyseniz ben de onun peindeydim: Dnyamla
sizin dnyalarnz arasnda ittifak kurulmas. Ne sanmtnz?"

169

Bir ift tahtadan bebek gibi, alev alev yanan ocan zerinden
birbirimizi szyorduk.
"Yani ittifak yapan Orgoreyn olsa bile mi?"
"Orgoreyn olsa bile. ok srmez, Karhide de ayn yoldan gider
di. Hepimiz iin, yurttalarm iin bunca ey sz konusuyken ifgre
tor oyunu oynayacam m dndnz? Hepimiz uyandktan son
ra hangi lkenin nce uyanm olmas ne fark eder?"
"Sylediklerinize nasl inanabilirim ki!" diye patlad birden; be
densel zayflk bu aalamay artryor ve keskinletiriyordu. "Btn
bunlar doru olsayd daha nce de bir eyler aklayabilirdiniz, ge
en baharda ve bu Pulefen seyahatinden korumu olurdunuz bizi.
Benim adma giritiiniz abalar..."
"Baarl olamad. Ve sizin iin ac, utan ve tehlike dourdu. Bi
liyorum. Ama sizin iin Tibe'yle mcadele etmeye kalksaydm im
di burada olamazdnz. Erhenrang'da bir mezarda olurdunuz. u an
da Orgoreyn'de ve Karhide'de hikyenize inanan birka kii var;
nk bana kulak verdi onlar. Hl da size yardmc olabilirler. Be
nim en byk hatam, dediiniz gibi, size almamak oldu. Buna pek
alk deilim. Ne t vermeye ne almaya alm, ne de sulama
ya ve sulanmaya."
"Size hakszlk etmek istememitim, Estraven."
"Ama ettiniz. Garip bu. Tm Gethen'de size tamamen gvenen
tek adam benim ve tm Gethen'de sizin gvenmeyi reddettiiniz tek
adam yine benim.
Ban elleri arasna ald. "ok zgnm Estraven" dedi sonunda.
Hem zrd hem de itiraf.
"Mesele u ki" dedim, "size inandm gereine inanamyor ve
inanmak istemiyorsunuz." Ayaklarm uyumaya balamt, kalktm,
fke ve yorgunluktan titrediimi fark ettim. "Bana zihinkonuman
z retin" dedim, rahatlkla ve sinirlenmeden konumaya alarak.
"Yalana yer vermeyen u lisannz. Bana retin onu, sonra da yap
tm eyleri neden yaptm sorun."
"Bunu yapmak isterdim, Estraven."

15
Buz'a Doru

Uyandm. imdiye kadar, byle bir scaklk iinde uyanmak,

hayatta ve artk Pulefen iftliinden uzakta bir adrn iin
de olduumu fark etmek tuhaf, inanlmaz geliyordu. Oysa bu kez
uyanmda tuhaflk deil gzel bir huzur duygusu vard. Yerimde
dorulup esnedim ve parmaklarmla karmakark olmu salarm ta
ramaya altm. Birka feet temde uyku tulumu iinde uzanm de
liksiz bir uyku eken Estraven'e baktm. zerinde pantolonundan
baka bir ey yoktu, ierisi onun iin fazla scakt. Karanlk ve gi
zemli yz a, baklarma dnkt. Estraven uykudayken uyku
daki herkes gibi biraz aptal grnyordu; gevemi ve dalm, deir
mi, gl bir yz, stduda ve kaln kalarnn zerinde kk ter
tanecikleri. Erhenrang'daki geit alay srasnda, rtbe ve gn
zrh iinde nasl terleyip durduunu hatrladm. imdiyse onu daha

171

souk bir kta savunmasz ve yar plak olarak gryordum ve onu

ilk kez olduu gibi gryordum.
Ge ve yava uyand. Sonunda esneyerek doruldu, gmleini
giydi, havann nasl olduuna bakmak iin ban dar uzatt sonra
da bana bir tas or isteyip istemediimi sordu. Dn gece ocan ze
rinde brakt suyu kaynatp or'u piirmitim; ona uzattm tas al
d, teekkr etti ve oturup imeye balad.
"Buradan nereye gideceiz, Estraven?"
"Nereye gitmek istediinize bal Bay Ai. Ve ne tr bir yolculu
u kaldrabileceinize bal."
"Orgoreyn'den en abuk nasl klr?"
"Batdan. Deniz kenarna giderek. Otuz mil kadar srer."
"Ya sonra?"
"Burada limanlar ya donmutur ya da donmaktadr. Ayrca kn
uzaklara giden gemi olmaz. Bir dahaki bahara, byk tacirler Sith ve
Perunter'e gidene kadar bir yerlerde gizlenip beklemek gerekir. Ti
caret ambargosu srecek olursa kimse Karhide'ye gitmez. Bir ticaret
kervannda alarak gidebiliriz. Ne yazk ki hi param kalmad."
"Baka bir alternatif var m?"
"Karhide. Karadan."
"Ne kadar uzakta; bin mil mi?"
"Evet, karayolundan. Ama karayolundan gidemeyiz. Daha ilk
Denetim'de taklr kalrz. Tek yo! dalar aarak kuzeye gidip, Gob
rin'den douya gemek; sonra da Guthen Krfezinde snra ineriz."
"Gobrin'den, yani buz-rtsnden, yle mi?"
Ban sallad.
"Kn mmkn olabilir mi bu?"
"Belki; btn k yolculuklarnda olduu gibi: ansmz varsa. Bir
bakma kn Buzul amak daha kolaydr. Bilirsiniz, iyi hava buzullar
zerinde kalma eilimindedir, buz gne ssn yanstr; frtnalar da
evreye itilir. Tipinin iindeki Yer efsaneleri de bundan kar zaten.
Bu iimize yarayabilir. Baka ansmz pek yok."
"Yani ciddi ciddi dnyorsunuz..."
"yle dnmeseydim sizi Pulefen iftliinden almamn hibir
anlam olmazd."
172

Hl sert, kskn, suratszd. Bir gece nceki konuma ikimizi de

sarsmt.
"Herhalde bahar bekleyip denizden gemektense buzdan geme
riskini gze almay tercih ediyor olmalsnz."
Ban sallad. "Yalnzlk" diye aklad ksa ve z.
Bir sre bunun zerinde dndm. "Umarm benim yetersizlik
lerimi hesaba katmsnzdr. Sizin gibi soua dayankl deilim.
Kayak kullanmakta usta saylmam. Birka gn ncesine gre ok da
ha iyi olmama ramen pek iyi bir durumda da deilim."
"Sanrm yapabiliriz" dedi, hep ironik bulduum eksiksiz bir ya
lnlkla.
"Pekl."
Bana bakt ve ay fincann kafasna dikti. ay da denebilir; ha
lanm perm tahlndan elde edilen or koyu renkli, kekremsi bir i
ki, A ve C vitaminleriyle, eker bakmndan zengin, ho bir uyarc.
K'ta eer bira yoksa or vardr; her ikisi de yoksa insan da yoktur.
"Zor olacak" dedi fincann masaya brakrken. "ok zor. ans
mz yardm etmezse yapamayz."
"Buzda lmek beni kardnz lam ukurunda lmekten iyidir."
Bir kurutulmu ekmekelmas alp kesti, bana bir dilim uzatt ve
oturup dalgn dalgn inemeye balad. "Daha ok yiyecek gerek
bize" dedi.
"Karhide'ye varabilirsek ne olacak, sizin iin yani? Hl cezals
nz."
Aybalnnkileri andran karanlk baklarn bana evirdi.
"Evet, sanrm benim bu tarafta kalmam gerek."
"Ya mahkmun kamasna yardmc olduunuzu renirlerse?"
"Bunu renmeleri gerekmez." Ac ac glmsedi. "nce Buz'u
gemeliyiz."
Szn kestim. "Bakn, Estraven, dn sylediklerimi balaya
cak msnz?"
"Nusuth" Hl lokmasn ineyerek kalkt, hiebini, paltosunu,
izmelerini giydi ve otomatik olarak kapanan kapaktan aybal gi
bi kayarak kt. Ban ieri uzatp sordu: "Ge gelebilirim, gece bo
yunca gelmeyebilirim de. Tek banza kalabilir misiniz?"

173

"Evet."
"Pekl." Bunu syledikten sonra kayboldu. Deiik durumlara
Estraven kadar abucak ve eksiksiz karlk verebilen bir bakasn
grmemitim. Ben iyileiyor ve gitmek istiyordum. O da than
gen'den km ve kar kmaz da gitmiti. Asla aceleci ve telal de
ildi ama her zaman hazrd. Benim iin frlatp att olaanst po
litik kariyerinin srr buydu kukusuz. Bana gvenmesini ve misyonu
na balanmasn da aklyordu bu. Geldiimde o hazrd. K'ta on
dan baka hazr olan kimse yoktu.
Oysa yava, acil durumlarda yetersiz bir adam olarak gryordu
kendini.
Bir keresinde, ok yava dnd iin eylemlerini "ansn" ne
ynde gittiine ilikin bir sezgiyle ynlendirdiini sylemiti bana.
Bu sezgi de pek nadiren yanltyormu onu. Bunu ciddi ciddi syle
di: Doru olabilir. K'ta ileriyi grebilen kiiler sadece nzivalarda
ki ndeyiciler deil. nsezileri eitmiler ama kesinliini artrama
mlar. Bu bakmdan Yomeshta da hakl olabilir, bu yetenek sadece
basite ndeyi deil, her eyi bir anda grme gc (bir anlk bile olsa;
btn grme gc).
Estraven gidince kk stc oca en yksek scaklk ayarna
getirdim ve bu kadar zamandr -ne kadar bilmiyorum- ilk kez sna
bildim. Thern'e girmi olmalydk, kn ve yeni Bir Yl'nn ilk ay
na; ama Pulefen'den beri hesab armtm.
Soba, Gethenlilerin soukla ba etmek iin binlerce yldr sr
drdkleri abayla mkemmelletirdikleri o harika ve ekonomik ci
hazlardan biriydi. Bir tek, enerji kayna olarak fzyon devreleri kul
lanm bu arac daha gelitirebilirdi. Biyonik enerjili bataryas on
drt ay srekli kullanma yetiyordu, verdii scaklk mthiti ve ay
n zamanda hem ocak, hem stc, hem de fenerdi, stelik arl
yalnzca iki kiloydu. O olmasa elli mil bile yol alamazdk. Estraven'e
ok pahalya patlam olmal; Minori'de byk bir edayla ona g
trdm paraya. Plastikten yaplm adr, hava koullarna daya
nklyd ve souk havada adrlarn en byk derdi olan ierdeki su
younlamasn bir lde nleyecek ekilde tasarlanmt; pesthri
krknden uyku tulumlar; giysiler, kayaklar, kzak, erzak, her ey en
174

iyi kalite, hafif, dayankl ve pahalyd. Estraven biraz daha yiyecek

almaya gittiyse neyle alacakt ki?
Ertesi gn gece bastrana dek dnmedi. Birka kez kar ayakkab
larn giyip dar ktm ve adrmz gizleyen karl vadinin eimle
rinde g kazanmaya alarak pratik yaptm. Kayaklarda iyiydim
ama kar ayakkablaryla pek becerikli deildim. Yolumu kaybetme
mek iin tepelerde fazla dolamadm; arazi vahi ve dik yamalarla,
ukur ve engebelerle doluydu, doudaki bulutlarla rtl dalara
doru keskin bir eimle ykseliyordu. Estraven geri dnmedii tak
dirde bu ba belas yerde tek bama ne yapacam dnecek kadar
vaktim oldu.
Sisli tepeden kayarak indi mthi bir kayakyd ve yanmda
durdu; kirli ve yorgundu, ar bir yk tayordu. Srtnda tka basa
dolu kocaman bir uval vard; eski Arz'n damlarnda, bacalarnda
dolaan Noel Baba gibi. Paketlerde kadik tohumu, kurutulmu ekme
kelmas, ay ile Gethenlilerin bir tr yumrudan elde ettikleri o sert,
krmz, toprak tadnda ekerden vard.
"Nasl buldun bunlar?"
"aldm" dedi, bir zamanlar Karhide'nin Babakan olan bu adam
ellerini ocaa tutup stmaya alrken. Ocan ss azalmamt he
nz, o bile yordu. "Turuf'ta neredeyse enseleniyordum." Btn
renebildiim bu oldu. Yaptyla vnmyordu, bunlara glemi
yordu bile. K'ta hrszlk ar bir sutur, intihardan sonra en utan
verici sutur hem de.
"nce bunlar kullanacaz dedi, ben bir tas dolusu kar eritmek
iin ocan stne koyarken. "Bunlar ar." Daha nce ald yiyecek
lerin ou "hipergda" tabletleriydi, dondurulmu, kurutulmu, skt
rlm yksek enerjili yiyecek karmlar; Orgota dilinde bunlara gii-
mii denir ve biz de kendi aramzda Karhidece konumamza ramen
bu ismi kullanyorduk. Standart asgari lyle ikimize altm gn ye
tecek kadar yiyecek vard; gnde yarm kilo hesabyla yani. Estraven
ykanp yemek yedikten sonra uzun bir sre ocan yanna oturup eli
mizde ne olduunu ve nasl kullanacamz hesaplad. l aletimiz
yoktu, bunun iin yarm kiloluk bir gii-mii kutusunu kulland. Get
henlilerin ou gibi her yiyecein ierdii kalori miktarn, besin de

erini biliyordu, deiik koullar altnda ne kadarna ihtiya duyduu

nu ve benim ihtiyacm da yaklak olarak nasl hesaplayacan bili
yordu. K'ta hayatta kalabilmek iin bylesi bir bilgi ok nemlidir.
stihkakmz hesapladktan sonra uyku tulumuna sarnp uyudu.
Gece boyu uykusunda rakamlar saykladn duydum: Arlklar,
gnler, mesafeler...
Kabaca sekiz yz millik bir yol vard nmzde. lk yz mil ku
zey veya kuzeydou ynndeydi. Ormandan ve Sembensyen Sra
dalar'nn kuzeyinden geerek byk buzula, iki paral Byk K
ta'nn 45. paralelin kuzeyindeki ksmlarn kaplayan ve yer yer 35.
paralele kadar inen buz rtsne gidecektik. Bu gney uzantlarn
dan biri de Ate Tepeleri blgesi, Sembensyenler'in son zirveleridir.
lk hedefimiz bu blgeydi. Estraven buradan sonra ya dalardan ine
rek ya da byk buzullardan birine trmanarak buz rtsne geebi
leceimizi dnyordu. Sonra buz zerinde alt yz mil kadar do
u ynne gidecektik. Guthen Krfezi yaknnda, buz snrlarnn
tekrar kuzeye ekildii yerde aa inip, kar kalnlnn on ila yirmi
feet arasnda olduu Shensey Bataklklar boyunca gneydouya,
Karhide snrna doru yol alacaktk.
Bu rotayla batan sona insanlarn yaamad ve yaayamayaca
blgede yolculuk etmi olacaktk. Bylece hibir Deneti ile kar
lamayacaktk. Bu ok nemliydi. Benim hibir belgem yoktu. Estra
ven de kendi belgelerinde artk daha fazla tahrifat yapmann mm
kn olmadn syledi. Ayrca, kimse aksini ummazken bir Gethen
li olduum sanlabilirdi belki; ama beni arayanlarn gznden sakla
namazdm. Bu bakmdan Estraven'in nerdii gzergh son derece
uygundu.
Dier bakmlardan delice grnyordu.
Dncemi kendime sakladm; nk sra lmler arasnda seim
yapmaya geldi mi, kaarken lmeyi tercih edeceimi sylerken sa
mimiydim. Estraven ise hl alternatifleri aratryordu. Ertesi gn
byk bir dikkatle kza yklerken sordu: "Yldzgemisi'ne haber
gnderseniz ne kadar srede gelir?"
"Sekiz gnle yarm ay arasnda. Gne yrngesinin neresinde
olduuna bal. Gnein teki tarafnda da olabilir."

"Daha erken gelemez mi?"

"Gelemez. NAFAL itii bir gne sistemi iinde kullanlamaz.
Gemi sadece roket gcyle gelebilir ki bu da sekiz gnden az sr
mez. Ne oldu?"
nce bir ipi sk skya balayp dmledikten sonra yantlad:
"Dnyanzdan yardm istemenin akllca olup olmadn hesaplama
ya alyordum; zira benimkinden bir fayda yok. Turuf'ta bir radyo
vericisi var."
"Gc ne kadar?"
"ok deil. En yakn byk verici Kuhumey'de, drt yz mil ka
dar gneyimizde.
"Kuhumey byk bir ehir deil mi?"
"eyrek milyon nfusu var."
"Bir ekilde radyo vericisine ulamamz lazm; sonra da en az se
kiz gn saklanabilmemiz. nk Sarf alarma gemi olur."
Bayla onaylad.
Son kadik tohumu uvaln da adrdan srkledim, kzaa yk
ledikten sonra Estravene dndm: "Minori'de o gece, beni uyard
nz gece, tutuklandm gece gemiye haber gndermi olsaydm...
Ama Yantlaycm Obsle'deydi; hl da ondadr sanrm."
"Kullanabilir mi?"
"Hayr. Rastlantyla, kurcalarken bile altramaz. Koordinat
ayarlar son derece karmaktr. Ama ben kullanabilseydim!"
"Ben de o gn oyunun bittiini bilseydim" dedi ve glmsedi.
Pimanla kaplan biri deildi.
"Bence biliyordunuz. Ama ben size inanmadm."
Kzan yklenmesi tamamlannca gnn geri kalan ksmn hi
bir ey yapmadan enerji depolayarak geirmemizi istedi. adrda
uzanp kk bir deftere ufak, hzl, dik Karhide yazs ile bir nce
ki blmde anlatlanlar yazmaya koyuldu. Geen ay boyunca gn
cesini dzgn tutamamt ve bundan tr rahatsz oluyordu, bu
gnce konusunda ok titizdi. Bu gncenin yazlmas sanrm hem ai
lesine, Estre Ocana kar bir ykmllk, hem de onlarla bir ba
kurmann tek yoluydu. Ancak bunu daha sonralar rendim; o sra
da ne yazdn bilmiyordum. O yazarken ben de kayaklar mumla

yarak ya da bo oturarak vakit geirdim. Bir ara slkla bir dans ezgi
si almaya baladm ama birden kestim. Tek bir adrmz vard ve
birbirimizi delirtmeden ayn adr paylaacaksak davranlarmza
biraz dikkat etmemiz gerekiyordu... Islk almaya balaynca Estra
ven ban kaldrp bakt; ama rahatsz olmu gibi grnmyordu.
Daha ok dalgn, dteymiesine bakyordu bana. "Keke geen yl
geminizden haberim olsayd... Neden bu dnyaya yalnz yolladlar
sizi?"
"Bir dnyaya ilk giden eli daima yalnz gider. Bir yabanc tuhaf
bir eydir. ki tanesi igal demektir."
"lk elinin hayat deersiz demek."
"Hayr. Ekumen kimsenin hayatn deersiz olarak grmez. Bu
yzden tek kiinin hayatn tehlikeye atmak iki ya da yirmi kiinin
kini atmaktan daha iyidir. Hem insanlar byk sraylara gnder
mek ok pahaldr ve zaman alr. Zaten ii kendim istemitim."
'Tehlikede onur vardr" dedi; bir ataszyd herhalde, sonra da
hafife ekledi: "Karhide'ye vardmzda ikimiz de onur kazanm
olacaz..."
O bunlar sylerken Karhide'ye sahiden varacamza inand
m fark ettim. Buzul a'nn ortasnda, k frtnalar iinde, koru
naksz ve yaamsz bombo yerleri, dalar, ukurlar, gkleri, vol
kanlar, buzullar, buz rtlerini, donmu bataklk ve krfezlerle do
lu sekiz yz mili aarak. O oturmu, benzerini bir kemere har ko
yan deli bir kralda grdm ayn titiz sabrla kaytlarn tutuyor ve
"Karhide'ye vardmzda" diyordu.
Vardmzda derken tarihi belirsiz bir umudu belirtmiyordu. Kar
hide'ye kn drdnc aynn drdnc gn, Arhad Anner'de var
may planlamt. Ertesi gn, ilk ayn on nde, Tormenbod
Thern'de yola kacaktk. Hesaplayabildii kadaryla erzakmz en
fazla Gethen ay, 78 gn yetecekti; yani yetmi gn boyunca
gnde on iki mil gitmemiz ve Karhide'ye Arhad Anner'de varmamz
gerekiyordu. Her ey hazrd. u anda iyi bir uyku ekmekten baka
yapacak i yoktu.
afakta, ince, durgun bir kar altnda kar ayakkablaryla yola ko
yulduk. Tepelerin yzeyi bessa, yani yumuak ve henz skmam

karla kaplyd. Terral kayaklarn "vahi" kar dediinden sanrm.

Kzak tka basa doluydu, Estraven toplam ykmzn 150 kilo ka
dar olduunu hesaplad. yi tasarlanm kk bir tekne gibi kulla
nlyd ama bu gevek karda onu ekmek zor oluyordu. Kzak, sr
tnme direncini neredeyse tamamen yok eden bir polimerle kaplan
mt, yine de kara bata ka ilerlerken bunun bir faydas olmuyordu.
Yzeyi ve yoldaki ini klar dnerek birimizin nden ekmesi,
birimizin de arkadan itmesi en uygun yntem olarak grnd. Kar
gn boyu serpitirdi. ki kez bir eyler attrmak iin durduk. Muaz
zam byklkteki da arazisinde tek bir ses bile yoktu. Yola devam
ettik, sonra birden alacakaranlk bastrd. O sabah ayrldmza
benzer, beyaza gmlm tepeler arasndaki bir vadide durduk. Yor
gunluktan sendeliyordum, yine de gnn bittiine inanamyordum.
Kzan sayacna gre yaklak on be mil yol almtk.
Tam ykle, ini klarla dolu bir vadide, yumuak kar zerinde
bu kadar yol alabildiimize gre dmdz Buzun sert yzeyinde ve
daha az ykle daha hzl gideceimiz kesindi. Daha nce Estraven'e
duyduum gven kendiliinden olmaktan ok iradiydi. imdi ise ar
tk ona tamamen inanyordum. Yetmi gn iinde Karhide'de ola
caktk.
"Daha nce byle yolculuk ettiniz mi?" diye sordum.
"Kzakla m? ok."
"Uzun mesafe mi?"
"Yllar nce bir gz, Kerm Buzu zerinde birka yz mil gitmi
tim."
Kerm Toprann aa ucu, Karhide yar-ktasnn gneyindeki
dalk yarmada, kuzeyi gibi buzullarla rtldr. Gethen'in Byk
Ktas'nda insanlk iki beyaz duvar arasndaki bir eritte yayor. He
saplamalarna gre gne masndaki yzde 8lik bir azalma iki du
var birletirir; o zaman ne insan kalr, ne toprak; yalnzca buz.
"Ne iin?"
"Meraktan, serven iin." Bir an duraksad ve belli belirsiz glm
sedi. "Dnsel yaamn karmakln ve younluunu artrmak
iin" dedi, benim Ekumenik alntlarmdan birine gnderme yaparak.
"Ah! Varlklarn iindeki evrim eilimini bilinli olarak harekete

179

geiriyordunuz demek." kimiz de halimizden memnunduk, lk a

drda oturmu scak ay iiyor ve kadik tohumu lapasnn kaynama
sn bekliyorduk.
"Evet yle" dedi. "Alt kiiydik. Hepimiz de gentik. Estre'den
ben ve kardeim vard. Stok'tan da drt arkadamz. Gezinin bir
amac yoktu. Teremander'i grmek istemitik, aa tarafta buzun
iinde ykselen da. ok az insan o da karadan grmtr."
Lapa hazrd, Pulefen iftlii'nin zor yenen yemeklerinden ok
farklyd; tad Terra'nn kebap kestanelerine benziyor ve azda
muhteem bir scaklk brakyordu. Isnm ve rahatlam bir halde,
"Gethen'de en iyi yiyecekleri sizinle birlikteyken yedim, Estraven"
dedim.
"Ya Minori'deki ziyafet."
"Hayr. Bu doru... Orgoreyn'den nefret ediyorsun, deil mi?"
"Orgota'da iyi yemek piirmesini bilen ok azdr. Orgoreyn'den
nefret etmek mi? Hayr, nasl nefret edebilirim ki? Tibe byle eyler
syleyip duruyor ama benim aklm almyor. nsanlar biliyorum, e
hirleri, iftlikleri, tepeleri, nehirleri ve kayalklar biliyorum, tepeler
deki bir otlan bir kenarnda gz sonu gnein nasl battn bili
yorum; ama btn bunlar bir snra balamann, ona bir ad takp bu
ad tamayan yerleri sevmemenin ne anlam olabilir? lkesini sev
mek nedir, baka lkeleri sevmemek mi? yleyse iyi bir ey deil
bu. Yoksa sadece kendini sevmekten mi ibaret? O zaman iyi bir ey
olabilir; ama bunu bir erdem, bir meslek haline getirmemek gerek...
Hayat sevdiim gibi Estre Beyliinin tepelerini de seviyorum, ama
byle bir sevginin nefretten oluan bir snr hatt olmaz. Bunun te
sinde tam bir cahilim, umarm."
Cahil, Handdara anlamnda, soyutlamalar reddetmek, nesnenin
kendisine sk sk yapmak anlamna gelir. Bu tavrda biraz kadns
bir eyler, soyutun, idealin reddi ve verili olana boyun eme vard ki
bu beni rahatsz ediyordu.
Fakat o dikkatle szn srdrd: "Kt bir ynetimden nefret
etmeyen adam aptaln tekidir. Ve yeryznde iyi ynetim diye bir
ey varsa ona hizmet etmek byk zevk olurdu."
Burada birbirimizi anlyorduk. "Bu zevki biraz biliyorum" dedim.
180

"Ben de yle dnmtm."

Kselerimizi scak suyla alkaladm ve suyu adrn kapandan
dar dktm. Dars zifiri karanlkt; ince ince yaan kar kapaktan
szan kta zorlukla seiliyordu. Tekrar adrn kuru lklna kapa
nnca tulumlarmz atk. "Kseleri bana verin Bay Ai" gibisinden bir
eyler syleyince ona dndm: "Btn Gobrin Buzu boyunca hep
'Bay Ai' diye mi gidecek?"
Ban kaldrp bakt ve gld: "Sana nasl sesleneceimi bilmiyo
rum."
"Adm Genli Ai."
"Biliyorum. Sen benim memleket adm kullanyorsun."
"Ben de sana ne demem gerektiini bilmiyorum."
"Harth."
"Ben de Ai. lk adlar kimler kullanr?"
"Ocak-kardeleri ya da arkadalar" dedi, bunu sylerken sekiz fe
etlik adrda iki feet temde, uzamda, ulalmaz bir yerdeydi. Bu
nun cevab yok. Drstlkten daha kstah olan ne vardr? Sakinle
ip krk tulumun iine girdim. "yi Geceler Ai" dedi yabanc ve te
ki yabanc karlk verdi: "yi geceler Harth."
Bir arkada. Her arkadan ayn yeni bir evresinde bir sevgili ola
bilecei bir dzende arkada kimdir? Ben deilim, erkekliim iine
hapsolmu olan ben. Ne Therem Harth'n, ne onun rkndan birisi
nin arkadaym. Ne kadn, ne erkek, ne de ikisi birden, evrimsel,
aya gre deiken, bir anda bakalaan, insanln bu deikenleri,
benim kanmdan deillerdi, arkadam deillerdi; aramzda sevgi
olamazd.
Uyuduk. Gece bir kez uyandm ve adrn stne den karn se
sini duydum.
afak vakti Estraven kalkm kahvalt hazrlyordu. Gn mt.
Eyamz topladk ve gne tepeler zerinde kaymaya balamadan
yola koyulduk. Estraven kza ekiyor, bense itiyor ve dmen tutu
yordum. Kar yerde bir kabuk oluturmaya balamt. Temiz yama
larda kzaa koulu bir ift kpek gibi hzl gidiyorduk. O gn Pule
fen iftliine bitiik ormana, cce, sk, zerlerinden buzlar sarkan
thore aalaryla kapl ormana girdik. Kuzeye giden anayoldan git

181

meye cesaret edemedik, ara yollar da kimi zaman bizi yn deiik

liklerine mecbur etti; ancak ormanda devrilmi aa braklmad
iin iyi yol aldk. Tarrenpethe vardktan sonra oyuk ve tmsekler
azald. Akam olduunda kzan sayacna gre yirmi mil yol alm
tk, stelik bir nceki geceye gre daha az yorgunduk.
K'taki kn iyi yanlarndan biri de gndzlerin aydnlk olmas.
Gezegen eliptik dzlemden birka derece eri; ama bu erilik alak
enlemlerde mevsim deiiklikleri oluturacak kadar ok deil. Mev
sim yarkresel deil, global bir etki, eliptoid yrngenin bir sonu
cu. Yrngenin en u ve yava devinen blmnde, gnteye yak
larken ve uzaklarken zaten zorlu olan hava koullarn daha da
sertletirecek lde bir nm kayb oluyor, souk iyice dondurucu
bir hal alyor ve nemli, gri yaz, ok iddetli ka dnyor. Bu kadar
souk olmasa dier mevsimler kadar rutubetli olmayan k daha ho
olabilirdi. Gne grlebildiinde yksekte yor, souun ve gece
nin birlikte geldii Arz'n kutup eimlerinde olduu gibi n ka
ranln iine yavaa akmas sz konusu deil. Gethen'de aydnlk
bir k var, mthi sert ve aydnlk.
gn boyunca Tarrenpeth Orman iinde ilerledik. nc
gn Estraven durdu ve erken bir vakitte kamp kurup kapanlar yer
letirmeye balad. Pesthri avlamak istiyordu. Bunlar K'n byke
hayvanlarndan, tilki boyunda, yumurtlayan otoburlardr. Gri ve be
yaz renklerde muhteem krkleri var. Estraven yiyecek peindeydi,
pesthrinin eti yeniyor. Srler halinde gneye g ediyorlard; o ka
dar hzl ve yabanldlar ki yol boyu en fazla iki- tanesine rastla
mtk; oysa thore ormannn her kesinde kar, gneye giden ayak
izleriyle kaplyd. Bir-iki saat iinde Estraven'in btn kapanlar dol
du. Alt hayvan kesip temizledi, bazlarn donmalar iin bir yere
ast, bir ksmn ise akam yemei olarak piirdi. Gethenliler pek av
c bir halk deil nk avlayacak ok az ey var; byk otoburlar,
dolaysyla byk etoburlar yok, avlanacak tek yer denizler. Onlar
da balklk ve iftilik yapyor. Daha nce hibir Gethenliyi elle
rine kan bulam olarak grmemitim.
Estraven beyaz postlara bakt. "Bir pesthri avcsna bir hafta ye
terdi bunlar" dedi. "Ziyan olacak." Bir tanesini dokunmam iin bana

182

uzatt. Krk o kadar yumuak ve tylyd ki ne zaman dediinizi

bile anlamakta glk ekiyordunuz. Uyku tulumlarmzn, paltola
rmzn ve kaponlarmzn ileri bu krkle kaplyd, esiz bir yalt
kand, grn de gzeldi. "Buna deer miydi?" dedim. "Bir para et
iin."
Estraven o ani ve karanlk bakyla bana bakt: "Proteine ihtiya
cmz var" dedi. Sonra da krkleri frlatp att. Gece olduunda rus
si, vahi kk kemirgen ylanlar gelip hepsini btn btn yutacak
ve karn zerindeki kan temizleyecekti.
Estraven haklyd, ou zaman haklyd. Bir pesthri'den bir kilo
kadar yenilebilir et kyordu. O gece kendi paym bitiriverdim, far
kna varmadan onunkini de yiyebilirdim. Ertesi sabah, dalara do
ru yola koyulduumuzda kzak motorluu grevimi iki kat gle ye
rine getirdim.
O gn hep yukarlara trmandk. Tarrenpeth'i gememizi ve izi
mizi kaybettirebilmemizi salayan elverili bir kar ve kroxet 15 de
receyle 5 derece arasndaki rzgrsz hava yerini yamura ve sfrn
stnde scakla brakmt. Artk Gethenlilerin kn snn yksel
mesinden neden ikyeti olduklarn ve dt zaman neden se
vindiklerini anlyordum. ehirde yamur aksilik demektir, bir yolcu
iinse felakettir. Btn sabah yamurla kark, souk, derin kar bu
lamac iinde, Sembensyen yaylalar boyunca kza ektik durduk.
leden sonra dik yamalara vardmzda kar hemen hemen tama
men erimiti. Zorlu bir yamur, millerce amur ve akl. Kzaa te
kerlekler taktk ve ekmeye baladk. Tekerlekli bir araba olarak kul
lanszd, durmadan sarslyor, tkezliyordu. adr iine kuracak
bir maara ya da oyuk bulamadan karanlk bastrd ve btn dikka
timize ramen her eyimiz sland. Estraven ieriyi kuru tuttuumuz
srece byle bir adrn bizi hava artlar ne olursa olsun rahat etti
receini sylemiti. "Tulumlarn kurutamadn m gece boyunca v
cut sn ok der ve rahat uyuyamazsn. stihkakmz bunu karla
yamayacak kadar az. Eyalar kurutmak iin gnee de gvenemeyiz.
Bu yzden hibir eyi slatmamamz lazm." Dikkatle dinlemi ve e
yalar slatmamaya en az onun kadar zen gstermitim. Bu sayede
adrn iinde, kaynattmz yemekten, cierlerimizden ve gze

neklerimizden buharlaan hava dnda hi nem olmuyordu. Ama o

gece daha adr kuramadan her ey slanmt. Hemen Chabe oca
n yaktk ve bir para pesthri eti haladk. Smscakt, her eyi te
lafi eder gibiydi. Kzak sayac gn boyu srdrdmz zorlu trma
na aldrmayp sadece dokuz mil yol alabildiimizi sylyordu.
"lk kez planladmzdan az yol gidebildik" dedim.
Estraven ban sallad ve bir but kemiini ustalkla paralayp ili
i kard. Islanm giysilerini karmt ve zerinde n ak gmle
i ve ksa pantolonundan baka bir ey yoktu. Ben hl paltomu, hi
ebimi ve izmelerimi karamayacak kadar yordum. Orada otur
mu ustalkla, dikkatle ilikli kemikleri paralyordu, sk, krke benzer
salarndan bir kuun tylerinden damlarmasna sular damlyordu;
evin saaklarndan su damlamas gibi bir miktar su omuzlarna dt,
farkna bile varmad, cesareti krlmamt. Buraya aitti o.
lk et yemei biraz midemi bozmutu, o gece daha kt oldum.
Yamur sesiyle dolu srlsklam karanlk iinde gzme uyku girme
den uzandm.
Kahvaltda bana dnd: "Kt bir gece geirdin."
"Nereden biliyorsun?" Zira ok derin uyumu, ben dar kt
mda bile kprdamamt.
Gene o bakyla bakt: "Neyin var?
"shal."
Bana bakt ve hemen atld: "Ettendir."
"Herhalde."
"Benim hatam. Keke..."
"Dert etme."
"Yola devam edebilecek misin?"
"Evet."
Yamur yadka yad. Denizden doru esen bat rzgr y
znden burada, -drt bin feet yksekte bile s sfrn altna d
myordu. Gri sis ve yamur yznden eyrek milden tesi grle
miyordu. Tepemizde ykselen dalara bam kaldrp bakamadm
bile; yamurdan baka bir ey grlmyordu. Pusulay kullanarak
byk dalarn engebeleri elverdiince kuzeye doru gittik.
Buzul bu da eteklerini kaplamt, yz binlerce yldr kuzeye

doru gidip geliyordu. Granit kayalar arasnda bakla izilmiesi

ne dz yollar vard. Bazen kza bu eritler zerinde, sanki dz bir
karayolunda gidermiesine ekiyorduk.
Canla bala ektim; koumlar ykleniyordum ve bu i beni st
yordu. Gn ortasnda bir eyler yemek iin durduumuzda hastay
dm, mtm, yemek yiyemedim. Gene trmanarak yola devam
ettik. Yamur yad, yad, yad. Akam olmadan Estraven bizi ka
ra kayalk bir kntnn altnda durdurdu. Daha ben koumlar ka
ramadan adr kurmutu. Gidip uzanmam buyurdu bana.
"Ben iyiyim" dedim.
"Deilsin" dedi. "Haydi git."
Sylediine uydum; ama ses tonundan holanmamtm. Gece
ihtiyacmz olan eyleri alp adra girdiinde yemei hazrlamaya
baladm. Sra bendeydi. Ayn buyurgan ses tonuyla uzanp yatma
m syledi.
"Bana emir vermen gerekmez" dedim.
"zr dilerim" dedi serte; arkas dnkt.
"Hasta deilim, biliyorsun."
"Hayr, bilmiyordum. Sen aka sylemezsen grnne gre
hkm vermek zorunda kalrm. Gcn tamamen toplayamamtn
ve zor bir yry yaptk. Snrlarn bilmiyorum."
"Snra geldiimde sana sylerim."
Byklk taslamas canm skmt. Benden bir kafa boyu ksayd
ve yaps bir erkeinkinden ziyade bir kadnnkine benziyordu, kas
tan ok ya vard vcudunda; birlikte kza ektiimizde onunkile
re uydurmak iin admlarm kltyor, onu zorlamamak iin gc
m kstlyordum; bir katrla birlikte arabaya koulmu bir aygr...
"Artk hasta deil misin yani?"
"Hayr. Yorgunum elbette. Sen de yle."
"Evet, yorgunum" dedi. "Senin iin endielenmitim. Daha ok
yolumuz var."
Byklk taslamamt. Hasta olduumu dnmt, hastalar da
emirlere uyar. Akszlyd ve karlnda benden de, elimden gel
meyen bir akszllk bekliyordu. Ne de olsa gurur meselesi yapa
ca hibir erkeklik, erkeksilik standard yoktu.
185

te yandan, benimleyken yapt gibi o da ifgretor standartla

rn indirse, onun benim ifgretoru anlamadm gibi anlayamad
erkeksi zsaygmn rekabeti ynlerini denetleyebilirdim ben de.
"Bugn ne kadar yol almz?"
Etrafna baknd, hafife glmseyip nazike yantlad: "Alt mil."
Ertesi gn yedi mil yaptk, bir sonraki gn on iki mil, ondan son
ra yamurun, bulutlarn ve insanlarn blgesinden ktk. Artk deniz
seviyesinden be-alt bin feet yksekte, yakn zamanlarda tamamlan
m da oluumu ve volkanik faaliyet belirtileriyle dolu yksek bir
platodaydk: Sembensyen Sradalar'nn Ate Tepelerine gelmitik.
Plato daralarak bir vadiyle birleiyor ve vadi de uzun iki da arasn
da dar bir geide dnyordu. Geidin sonuna yaklatmzda
yamur bulutlar dalmaya balamt. Souk kuzey rzgr bulutla
r tmyle datt, samzda ve solumuzda uzanan bazalt ve kardan
olumu, birden maya balayan gnein altnda kara ve ak, alacal
parlayan zirveler grnmeye balad. nmzde, yzlerce feet aa
da ayn rzgrn hzl esintisi ile beliren, buzlar ve kayalklarla do
lu kvrml vadiler uzanyordu. Bu vadiler boyunca uzanan byk bir
duvar vard, buzdan bir duvar. Ufuk boyunca kuzeye usuz bucaksz
uzanan, beyaz, gz kamatran beyazlktaki Buzu, Gobrin Buzulunu
grdk.
Molozla dolu vadilerden, tepelerin dnda yer yer siyah ktleler
ykseliyordu; platodan arasnda durduumuz dalar boyunca ykse
len byk bir ktle gzmze arpt, bir mil uzunluunda koyu bir
duman ttyordu. leride bakalar da vard: Tepeler, ykseltiler, bu
zul zerinde kara klden koniler. Buzun iinde alm azlardan
dumanlar kyordu.
Estraven yanmda durup bu muhteem ve tarife smaz sszla
bakt. "Bunu grebilecek kadar yaadma seviniyorum" dedi.
Ben de ayn eyi hissediyordum. Ulalacak bir sonu olan bir yol
culuk yapmak iyidir; ama asl nemli olan yolculuktur.
Buraya, kuzeye bakan bu tepelere yamur yamamt. Geitten
vadiye kadar karl eritler uzanyordu. Tekerlekleri kardk, kzak
demirlerini atk, kayaklarmz ayamza geirdik ve yola koyul
duk-aaya, kuzeye, bir kta zerine boylu boyunca ak ve kara de

vasa harflerle LM, LM yazlm bu sessiz, muazzam ate ve

buz ynna doru... Kzak ty gibi uuyordu ve cokuyla glyor
duk.

187

16
Drummer ile Dremegole Arasnda

Odirni Thern. Ai uyku tulumunun iinde soruyor: "Yazdn nedir,

Harth?"
"Bir kayt."
Glyor. "Benim de Ekumen kaytlar iin bir gnce tutmam ge
rekiyordu; ama bir ses-yazc olmadan yapamyorum."
Notlarmn gerekli grdkleri ksmlarn Beyliin Kaytlarna
geirecek olan Estreli halkm iin tutulduunu anlatyorum; bu sz
ler bana ocam ve olumu hatrlatyor, onlar kafamdan uzaklatr
mak iin soruyorum: "Ebeveynin hayatta m, yani hayattalar m?"
"Hayr" diyor Ai. "Yetmi yl nce ldler."
Bu beni artyor. Ai otuzunda bile deil. "Yllar bizden farkl
bir ekilde mi sayyorsunuz?"

"Hayr. Ah, anladm. Ben zaman sramas yaptm. Arz'dan Ha

in-Davenant'a yirmi yl, oradan Ellul'a elli yl, Ellul'dan buraya on
yedi yl. Arz'dan ayrlal yalnzca yedi yl oldu; ama ben doal yz
yirmi yl oluyor."
ok nceleri, Erhenrang'da yldzlar arasnda k hzna yakn
bir hzla seyreden gemilerin iinde zamann nasl ksaldn anlat
mt, bu olguyu bir adamn hayatna ve geride braktklarnn hayat
larna uygulamak aklma gelmemiti. Bu gezegenden gezegene gi
den akl almaz gemilerden birinin iinde birka saat geirirken geri
de brakt herkes yalanyor, lyor ve ocuklar ihtiyarlyorlard.
"Ben de kendimi srgn sanyordum" dedim.
"Sen benim iin srgnsn, ben de senin iin" dedi ve gene gl
d derin sessizlik iinde hafif neeli bir sesle. Geitten indiimiz bu
gnden beri ok abaladk ama fazla bir ey elde edemedik. Ama
Ai'nin artk morali bozuk deil, yersiz umutlara da kaplmyor. Bana
kar da daha sabrl artk. Belki vcudu ilalardan arnd. Belki birbi
rimizi rendik.
Btn gn, dn trmanmakla uratmz bazalt ykseltisinden
inmekle uratk. Vadiden bakldnda Buz'a ulamak iin iyi bir yol
gibi grnyordu ama yksee ktka daha ok kaygan ve dz buz
yzleriyle karlatk, sonunda kzaksz bile trmanamayacamz ka
dar dikleti. Bu gece tekrar dipteki aklkta, talk vadideyiz. Bura
da hibir ey yetimiyor. Kaya, akl bata, akl ynlar, balk,
amur. Son elli-yz ylda buzulun bir kolu bu eimden ekilip geze
genin kemiklerini havayla yz yze brakm; ne bir para toprak
var, ne de ot. Orada burada yanklar, zeminin zerinde alak ve ya
vaa ykselen sarms bir sis douruyor. Hava kkrt kokuyor. S
caklk -10 derece, hava durgun, kapal. Dilerim dalarn birka mil
tesinde grdmz buzul ksma ulaana dek kar yamaz. Doruk
lar buhar ve dumanla rtl iki yanarda arasnda geni bir buz r
ma var; yakndaki yanardan eiminden oraya geebilirsek buz
platosuna bir yol bulabiliriz. Doumuzda donmu bir glle birleen
bir buzul var ama ok dolambal ve buradan bile grnen byk ya
rklarla dolu; bu donanmla gememiz imknsz. Yanardalar arasn
daki buzulu denemeye karar verdik, ancak batya doru gitmek bize
189

biri batya giderek, teki de geri dnerek geecek iki gn kaybetti

recekti.
Opposthe Thern. Kar neserem.* Bu durumda seyahat edilemez. kimiz
de btn gn uyuduk. Yaklak yarm aydr kzak ekiyoruz, uyku iyi
gelir.
Ottormenbod Thern. Neserem var. Yeterince uyuduk. Ai bana kareler
zerinde kk talarla oynanan bir Terra oyunu retti. Ad go, m
kemmel, zor bir oyun. Dedii gibi burada go oynanacak bolca ta var.
Soua olduka iyi dayanyor. Cesareti yeterli olsayd bir kar so
lucan gibi dayankl olurdu. Scaklk sfrn biraz altndayken onu
hieb ve paltosuna sarnm, yakalar kalkk grmek tuhaf geliyor;
ama kza ekmeye baladmzda, gne varsa veya rzgr sert es
miyorsa hemen paltosunu karyor ve bizden biri gibi terliyor. a
drn stlmas konusunda da uzlamamz gerekiyor. O scak olmas
n istiyor, bense souk ve ikimizden birinin rahat tekinin zatrree
olmas demek. Orta yolu tutturuyoruz ve o tulumun iinde titrerken
ben benimkinin dnda terliyorum; ama ne mesafelerden gelip de bu
adr paylatmz dnlrse iyi idare ediyoruz.
Getheni Thanern. Tipi bitti, hava dzeldi, rzgr hafif, scaklk gn
boyu 12 derece civarndayd. Orgoreyn haritamn gsterdiine g
re en yakndaki yanarda olan Dremegole Dann bat eiminin
eteinde kamp kurduk. Buz rmann kar kysndaki teki dan
ad da Drumner. Harita kt hazrlanm; batda grnen byk zir
ve, haritada gsterilmemi ve orant yok. Belli ki Orgotallar Ate
Tepeleri'ne pek sk gelmiyorlar. htiam dnda grlecek pek bir
ey de yok ya. Bugn on bir mil kzak ektik, zor oldu, her yer ka
yalk. Ai oktan uyudu. ki ta arasna ayam kstrnca aptal gibi
debelenip topuumu incittim ve leden sonra topalladm. Gece
dinlenince iyileir. Yarn teki buzula gememiz gerek.
Erzamz tehlikeli bir hzla azalyor gibi; ama nce yer tutan
eyleri yediimiz iin byle oldu. Krk be-elli kilo kadar ar yiye
ceimiz vard. Turuf'ta aldmn yars; on be gnlk yolculukta
otuz kilo kadar bitti. Gnde yarm kilo gii-mii yemeye baladk;
iki uval kadik tohumu, biraz eker ve bir sandk kurutulmu bal
* Neserem: Orta iddette frtnayla yaan ince kar, hafif tipi.

190

eni olsun diye sonraya saklyorum. Turuftan aldm o ar ykten

kurtulduumuz iin mennunum. Kzak hafifledi.
Sardny Thanern. -10 civar; donmu yamur yayor. Buz rman
dan aa sanki bir tneldeymiiz gibi rzgr esiyor. Buzun kenarn
dan eyrek mil tede, uzun, dz bir aklkta kamp kurduk. Dreme
gole'dan ini zorluydu, dik ve ini kl, derin yarklarla dolu ve ta
lkt; kza tekerler zerinde ektik. Yz yarda gidemeden tekerlek
lerden biri krld ve tekrar kzakla devam ettik. Bugn yalnzca drt
mil yol alabildik. Hl ters yndeyiz. Buzul batya, Gobrin Plato
suna doru uzun bir eri iziyor olmal. Burada yanardalarn ara
sndaki genilik drt mil kadar, yarklar umduumdan daha fazla ve
yzeyi girintili olsa da merkeze ilerlemek zor olmaz sanyorum.
Drumner pskryor. nsann dudaklarna den sulu karda du
man ve kkrt tad var. Yamur bulutlar altnda bile batda gn bo
yu hava kararp durdu. Kimi zaman her ey, bulutlar, buzlu yamur,
hava koyu bir kzla dnyor sonra yavaa tekrar soluk gri bir renk
alyor. Buzul ayaklarmzn altnda arada bir titriyor.
Eskichwe rem ir Her, Kuzeybat Orgoreyn ve Takmadalarda
son on-yirmi bin yldr volkanik etkinliin arttn ne srm ve
Buzun sona ereceini, en azndan duraklayarak bir buzularas dne
me girileceini ngrmt. Yanardalarn atmosfere verdii C02
zaman iinde bir yaltc grevi grerek yeryznden yanstlan
uzun dalga s enerjisini tutacak fakat dorudan gne ssnn hi ke
sintiye uramadan girmesini salayacakm. Dnyann ortalama s
caklnn artarak 20 dereceye kadar kacan sylyor. yi ki o za
man ben olmayacam. Ai, Terral bilimadamlarnn kendi Buz a
larnn hl tamamlanmam olan resesyonunu aklamak iin benzer
teoriler ileri srdklerini sylyor. Byle teoriler ne reddedilebilir
ne de kantlanabilir; buzun neden geldiini ve neden gittiini kimse
bilemez. Cehaletin kar inenmeden kalr.
u anda, Drumner'n zerinde, karanlkta byk bir len atei
yanyor.
Eps Thanern. Sayaca gre bugn on alt mil yol almz; ama dz
bir izgi ile dn geceki kampmzdan en fazla sekiz mil uzaktayz.
Hl iki yanarda arasndaki buz geidindeyiz. Drumner pskr

yor. Kara eteklerinden, rzgr, kl ve duman bulutlarnn bulankl

n beyaz buharla temizlediinde grlebilen ateten solucanlar s
rnerek iniyor. Srekli, hi durmakszn havay bir tslama dolduru
yor, ylesine muazzam ve ylesine uzun sreli bir ses ki dinlemeyi
braknca artk duymaz oluyorsunuz; yine de insann varlnn b
tn deliklerini dolduruyor. Ayaklarmzn altndaki buzul srekli tit
riyor, atlyor, sarslyor. Buzulun yarklar zerinde kurabilecei b
tn karkprleri yok olmu, buzun ve buzun altndaki bu topran
tepinmesiyle yklm gitmi. Kza btnyle yutabilecek olan bir
gn ucunu bulabilmek iin bir oraya bir buraya koturup duru
yoruz, sonra bir yenisinin ucunu aramaya balyoruz. Kuzeye gitme
ye alyor ama hep batya ve douya gitmeye zorlanyoruz. Yuka
rmzda Dremegole, Drumner'n abalarn desteklercesine kara du
manlar pskrtp homurdanyor.
Ai'nin yz bu sabah ok kt bir biimde dondu, bir ara ona
baktmda burnunun, kulaklarnn, enesinin bembeyaz kesilmi ol
duunu grdm. Onu stp canlandrdm, zarar grmedi; ama daha
dikkatli olmamz gerek. Buz'dan aa esen rzgr, kesinkes ldr
c; ve ilerlemeye alrken ona yzmz dnmek zorundayz.
Homurdanp duran iki canavar arasndaki bu gk ve atlaklar
la dolu buzkolundan bir kabilsek. Dalar grmek iyidir, duymak
deil.
Arhad Thanern. Biraz sove kar, -10 ile -15 derece arasnda. Bugn
on iki mil gittik, be mil kadar kazan saylabilir ve Gobrin'in kena
r kuzeyde, yukarda grnmeye balad. Artk miller geniliindeki
buz nehrini grebiliyoruz: Drumner ile Dremegole arasndaki "kol"
aslnda sadece bir parmak ve elin stne daha yeni kabildik. D
np de kamptan aa doru baknca buzul akntlarnn kara buhar
l zirvelerden paralanarak ak grlebiliyor. leriye doru baknca
da geniledii, ykseldii ve topran kara kntlar zerinde dne
rek hafife eim kazand, bulut, duman ve kardan oluma peeler
altnda buz duvaryla bulutuu grlyor. Artk karla birlikte kller
de yamaya balad ve buzun, zerindeki atlaklar rtlm ya da i
lerine dolmu olan crufla sertlemi; yrmek iin iyi bir yzey ama
kzakla ilerlemek zor, kzak demirleri imdiden and. Volkanik
192

pskrtler iki- kez yaknmzdaki buzlara dt. arparken yk

sek sesle tslayp buz iinde kendilerine birer delik ayorlar. Kller
uuuyor, karla birlikte dyor. Kendini yaratma srecindeki bir
dnyann kirli kaosunda kuzeye doru emekliyoruz.
Bitmemi Yaratla an olsun!
Netherhard Thanern. Sabahtan beri hi kar yamad; hava kapal ve
rzgrl, scaklk -20 derece civarnda. zerinde olduumuz byk
buzul bat ynnden vadiye doru iniyor, biz de dou uundayz.
Dremegole ile Drumner artk ardmzda kaldlar, gene de Dremego
le'nin keskin bir uzants hl doumuzda, gz seviyesinde uzanp
gidiyor; zar zor srnerek ve emekleyerek seim yapmamz gereken
bir noktaya vardk: ya batya doru buzulu izleyip yava yava buz
yaylasna varacaz ya da bu gece kamp yaptmz yerin bir mil ka
dar kuzeyindeki buz tepelerine trmanp yirmi-otuz millik yol kaza
nacaz. Ama bu riskli bir i.
Ai riski gze almaktan yana.
Garip bir krlganl var. ok savunmasz, ak, korumasz, hep
dnda tamak zorunda olduu cinsel organ bile yle; ama gl,
inanlmaz derecede gl. Benden daha uzun sre kzak ekmeyi
srdrebilir mi bilmiyorum; ama benden daha byk gle, daha
hzl ekiyor, iki kat daha gl ve hzl. Bir engeli amak gerektiin
de kzan n ya da arka tarafn rahatlkla kaldrabiliyor. Bense dot
heye girmedike byle bir arl kaldramam. Bu krlganlnn ve
gcnn yan sra kolayca umutsuzlua ve abucak teslimiyete kap
lan bir ruhu var; ateli sabrsz bir cesaret. Gnlerdir srdrdmz
bu yava ve zor trman bedenini ve iradesini tketiyor. Benim r
kmdan biri olsayd bir korkak olduunu dnebilirdim ama hi de
korkak deil aslnda; asla bir benzerini grmediim her an hazr bir
cesareti var. Uurumlarn acmasz ve ani snamasna hayatn koy
maya hazr ve istekli.
"Ate ile korku iyi birer uak, kt birer efendidir." Korkuyu ken
disine hizmet ettiriyor. Ben uzun yolda korkuya teslim olabilirdim.
Cesaret ve akla sahip. Byle bir yolculukta gvenli bir yol bulmaya
almann ne yarar var? zlemeyeceim sama yollar var; ama g
venli bir yol yok.

193

Streth Thanem.

ansmz yok. Btn gn uratk ama kza iler

letemedik.
Ksa sreli, klle kark sove-kar ya. Gn boyu hava karanlk
t, batdan esen rzgr Drumner'in dumann stmze getirdi. Bura
larda buz daha az sarslyor, yalnz bir kere, hafif meyilli bir tepeyi
trmanrken byk bir sarsnt oldu; trmandmz tepeyi iyice sars
t kza sktrdmz yarktan kurtard ve ben de be-alt feet aa
dtm; ama Ai smsk tutunmutu ve onun gc sayesinde yirmi
feet aa, dan eteine kadar dmekten kurtulduk. Bu srada biri
miz omzunu ya da bacan kracak olursa bu ikimizin de sonu olur
herhalde; ite risk bu, yakndan baknca hayli irkin grnyor. Ar
kamzdaki buzullar vadisi buharla bembeyaz oldu; aada lavlar bu
za deiyor. Geri dnmemiz imknsz. Yarn daha batdan trmanma
y deneyeceiz.
Beren Thanem. ansmz yok. Daha batya gitmemiz gerekiyor.
Gn boyu zifiri karanlkt. Cierlerimiz ok kt ama souktan de
il (batdan esen bu rzgr sayesinde gece bile scaklk sfrn ok al
tna dmyor), yanardan pskrtt kl ve duman solumaktan.
Skm bloklar ve buz tepeleri ile bouup, tekrar tekrar deneyip
bir adm bile gidemediimiz, bou bouna abalamakla geen bu
ikinci gnn sonunda Ai bitkin ve fkeliydi. Alayacak gibi duru
yordu ama alamad. Sanrm alamann kt ya da utanlacak bir
ey olduunu dnyor. Kamzn ilk gnlerinde, ok hasta ve
zayf olduu zaman bile alarken yzn saklyordu. Kiisel neden
ler ya da rksal, toplumsal, cinsel, her neyse; Ai'nin neden alama
mas gerekiyor bunu nasl bilebilirim? Oysa ad da bir ac haykr.
Bunun iin hemen dikkatimi ekmiti Erhenrang'da, ok zaman n
ceymi gibi geliyor imdi; "bir Yabanc"dan bahsedildiini duyunca
adn sormu ve gecenin ortasnda bir insan grtlandan kan ac
haykr duymutum cevap olarak. u anda uyuyor. Kollar titreyip
ekiliyor, kas yorgunluu. Bizi evreleyen dnya, buz ve kaya, kl
ve kar, ate ve karanlk; titriyor, sarslyor ve ekiliyor. Biraz nce d
ar baktmda yanardan, karanln zerine asl bulutlarn gbe
inde kpkrmz parladn grdm.

194

Omi Thanern. ansmz yok. Bugn yolculuumuzun yirmi ikinci

gn ve onuncu gnden beri dou ynnde hi mesafe katedeme
dik, tersine batya giderek yirmi-yirmi be mil kaybettik; on sekizin
ci gnden beri hi ilerleyemedik, yerimizde saydk sanki. Buz'a ula
sak bile onu gemeye yiyeceimiz yetecek mi? Kafa kurcalayan bir
sorun bu. Yanarda pskrmesinin duman ve sisi grmz snr
lad, yolumuzu iyi seemiyoruz. Ai, ne kadar dik olsa da biraz eimi
olan her ykseltiye saldrmak isteinde. Benim ihtiyatm onu sabr
szlandryor. Kendimizi kontrol etmemiz gerek. Bir-iki gne kalmaz
kemmere gireceim ve gerginlik daha da artacak. Bu arada kllerle
dolu souk bir karanlkta buz tepelerine tosluyoruz. Yeni bir Yo
mesh Yasas yazsam hrszlar lmden sonra buraya gnderirdim.
Gece vakti Turuf'tan uvallarla yiyecek alan hrszlar. Bir adamn
yreini ve adn alp onu utan iinde srgne yollayan hrszlar.
Kafam kazan gibi oldu, bu yazdklarm atmam gerekir, yeniden
okuyamayacak kadar yorgunum.
Harhahad Thanern. Gobrin'de. Yolculuumuzun yirmi nc g
n. Gobrin Buzu zerindeyiz. Bu sabah yola koyulduumuz anda
kampmzn sadece birka yz yarda ilerisinde buza alan bir pati
ka grdk. Buz tepelerine kadar klle deli, giderek genileyen bir
yol. Sess Embankment'da gezinir gibi rahata ilerledik. Buzun ze
rindeyiz imdi. Yeniden douya yneldik, eve doru.
Ai'nin baarlarmzdan duyduu haz bana da bulat. Ciddi d
nnce aslnda durum eskisinden iyi deil. Platonun kenarna gel
dik. Yol yarklarla dolu; bazlar kyleri iine alacak byklkte.
Hem de ev ev deil, btn btn. Birou da yolumuz zerinde, bu
yzden douya deil kuzeye doru gitmek zorundayz. Yzey kt.
Byk buzun engebeleri ve kntlar arasnda, buzun byk plastik
rtsnn Ate Tepeleri arasnda gerilmesinden doan muazzam y
kntlar arasnda kza ilerletebilmek iin didindik. Basnca dayank
l krk srtlar tuhaf biimlere brnm, ters dnm kuleler, bacak
sz devler, mancnklar. Balarda bir mil kalnlnda olan buz bura
da, sessizce dalarn zerinden ap ate-azlar tkamak istercesine
daha da kalnlayor ve ykseliyor. Kuzey tarafnda Buz un iinden
ykselen bir zirve var, gen bir yanardan keskin, zarif konisi; alt

bin feetlik alak tepeler zerinde gremediimiz, kat kat st ste

binmi, atlaklar iindeki buz rtsnden binlerce yl daha gen.
Gndz, arkamza baknca Drumner'den pskren duman Buz
yzeyinin boz-kahverengi bir uzants gibi asl kalm grdk. Ku
zeydou ynnden alaktan esen bir rzgr, ykseklerdeki havay
gnlerdir soluduumuz, gezegenin derinliklerinden gelen bu pis ko
ku ve kurumdan temizliyor, ardmzda kalan duman, kara bir kapak
gibi buzullar, alak dalar, ta vadileri, yeryznn geri kalann
rtyor. Buzdan baka bir ey yok diyor Buz. Ama kuzeydeki gen
yanarda baka bir eyler sylemek niyetinde.
Kar ya yok, hava hafif kapal -hava karardnda platoda s
caklk- 20 derece. Alttaki eski buzla yeni buz birbirine karm. Ye
ni buz aldatc, beyaz bir lt altna gizlenmi, mavi, kaygan kaypak
bir yn. kimiz de birok kez dtk. Byle kaygan bir yzeyde,
yzst on be feet kaydm. Kza ekitirmekle uraan Ai gl
mekten iki bklm oldu. Sonra zr diledi ve Gethen'de buzda ka
yp den tek kiinin kendisi olduunu sandn syledi.
Bugn on mil; ama bu atlak, oyuklu, engebeli, skk yn
lar zerinde bu hzla gitmeyi srdrrsek bitkin der ve yzst yu
varlanmaktan daha zor durumlarla karlarz.
Byyen ay iyice alalm gibi, kurumu kana benzer soluk bir
rengi var; byk kahverengimsi, parlak bir hale ile evrili.
Guyirni Thanern. Kar yamaya balad, rzgr artyor, s dyor.
Bugn gene on mil yol aldk. Mesafe pek azalmad. lk kampmz
dan buraya 254 mil geldik. Gnde ortalama on buuk mil yol alm
z; tipide bekleyerek geen iki gn saymazsak on bir buuk. Kzak
ekmekle geen bu millerin 75-100 kadar bize bir kazan salama
d. Karhide'ye, baladmz yerden daha yakn deiliz ama ansmz
daha fazla. Oraya varrz sanyorum.
Yanarda karanlndan ktmzdan beri kendimizi sadece ie
ve sorunlara vermiyoruz. Akam yemeklerinden sonra adrda otu
rup konumaya baladk gene. Kemmerde olduumdan Ai'yi gr
mezden gelmek benim iin daha kolay olurdu belki ama iki kiilik
bir adrda zor bu. Sorun u ki o da, kendi tuhaf tarznda kemmer
de, her zaman kemmerde o. Garip, seviyesi dk bir arzu olmal, y

196

ln her gnne yaylm durumda ve cinsiyet seimi diye bir ey yok,

gene de o yle; ben de byleyim. Bu gece ona kar duyduum ar
fiziksel yaknlk gizlenmesi zor bir noktaya vard ve bunu uyankl
a, baka disiplin kanallarna aktarmak iin de fazlasyla yorgundum.
Sonunda kendisine mi kzdm sordu. Suskunluumun nedenini bi
raz da utanarak akladm. Bana glmesinden korkuyordum. Ne de
olsa artk cinsel ynden benden daha tuhaf bir yaratk, bir cinsel
sapkn deil; burada, Buzun zerinde her birimiz tekiliz, yaltlm
durumdayz. Ben kendim gibilerden, toplumumdan ve kurallarndan
ayrym, o da kendisininkinden. Burada benim varoluumu aklaya
cak ve destekleyecek baka Gethenlilerle dolu bir dnya yok. So
nunda eitiz ite, eit, yabanc ve yalnzz. Bana glmedi elbette.
Tersine ondan beklemediim bir incelikle konutu. Biraz sonra o da
yaltlmlktan, yalnzlktan bahsetmeye balad.
"Senin rkn kendi dnyasnda artc derecede yalnz. Baka
hibir memeli tr byle deil. Cinsiyeti belirsiz baka bir tr yok.
Evcilleecek kadar zeki hibir hayvan tr byle deil. Bu kendine
zglk dnnz zenginletiriyor olmal. Sadece bilimsel d
n kastetmiyorum, geri sizler olaanst hipotezcilersiniz.
Kendiniz ve daha alt tr canllar arasndaki bu almaz ayrm d
nrsek evrim kavramn gelitirebilmi olmanz inanlmaz. Ama fel
sefi olarak, duygusal olarak da bylesine dmanca bir dnyada by
lesine tek bana olmak, btn bak anz etkiliyordur bu."
"Yomeshta'ya gre insann tekillii onun kutsalldr."
"Arzn efendileri de byle sylerdi, baka dnyalardaki baka
kltler de ayn sonuca varmlar. Dinamik, saldrgan, ekolojik olarak
ykc kltrler olma eilimi gsteriyor bunlar. Orgoreyn de bu ka
lpta, kendi usulnce; en azndan bu yolda grnyor. Ya, Handda
rata ne diyor?"
"Dorusu, Handdara'da... Biliyorsun hibir teori, hibir dogma
yoktur... Belki de onlar insan ile hayvan arasndaki ayrmn bu kadar
farknda deiller, daha ok benzerliklerle, balantlarla, yaayan her
eyin bir paras olduu btnle ilgileniyorlar." Tormer'in arks
gn boyu hep aklmdayd, ona dizeleri okudum.

Ik karanln sol elidir

karanlk da n sa eli.
ikisi birdir, yaam ve lm, yan yana
yatarlar kemmerdeki sevgililer gibi,
tutumu eller gibi,
sonula yol gibi.

Dizeleri okurken sesim titriyordu nk kardeimin lmnden

nce bana yazd mektubu hatrlamtm; o da ayn dizeleri alnt
lamt.
Ai dnceye dald. Bir sre sustuktan sonra konutu: "Sizler ya
ltlm ve blnmemisiniz. Belki de bizim dalizme takm olma
mz gibi sizler de btnle takmsnz."
"Biz de dalistiz. kilik esastr, deil mi? Ben ve teki olduka."
"Ben ve Sen" dedi. "Evet, yle, cinsellikten de daha geni bu..."
"Sylesene rknzn teki cinsiyeti sizden ne kadar farkl?"
ararak bakakald, aslnda kendi soruma kendim daha ok am
tm; kemmer byle anlk eyler yaptryor insana, ikimiz de kendimi
zin bilincindeydik. "Bunu hi dnmemitim" dedi. "Sen hibir kadn
grmedin." Benim de bildiim Terra dilindeki kelimeyi kullanmt.
"Sendeki resimlerde grdm. Kadnlar hamile Gethenlilere ben
ziyor ama gsleri daha byk. Zihinsel davranlar senin cinsin
den ok mu farkl? Ayr bir tr gibi mi onlar?"
"Hayr. Evet. Hayr, elbette, aslnda deil. Ama bu fark ok
nemli. Sanrm bir insann hayatndaki en nemli ey, tek bana en
belirleyici etken erkek veya kadn olarak domak. ou toplumda
insann beklentilerini, etkinliini, bak asn, etiini, tavrlarn bu
belirliyor-hemen hemen her eyini. Kelime hzinesi. Semiyotik kul
lanm. Giyini. Hatta yemekler. Kadnlar... kadnlar genellikle daha
az yerler. Doutan olan farkllklar renilmi farkllklardan ayrt
etmek cidden zor. Kadnlarn toplum ilerine erkeklerle eit biim
de katldklar yerlerde bile ocuk dourma ve bytme iini oun
lukla onlar yapyor..."
"Demek eitlik genel kural deil, yle mi? Zihinsel bakmdan
aa m onlar?"

198

"Bilmiyorum. Genellikle matematikiler, besteciler, mucitler ya

da soyut dnrler onlardan kmaz. Ama aptal olduklar anlamna
gelmez bu. Fiziksel olarak kaslar daha az gelikin. Ama erkeklerden
biraz daha dayankldrlar. Psikolojik olarak."
Ocan alevine uzun uzun baktktan sonra ban sallad. "Harth"
dedi, "kadnlarn neye benzediini syleyemiyorum sana. Bunu so
yut olarak hi dnmemitim dorusu ve -Tanrm! pratik olarak
da unutmuum bile. Buraya geleli iki yl oldu. Bilmiyorsun. Bir bak
ma kadnlar benim iin senden daha yabanc. Ne de olsa seninle ay
n cinsiyeti paylayoruz..." Ban evirdi ve gld, ac ac ve huzur
suzca. Benim duygularm da karmakt, konuyu uzatmadk.
mi Thanern. Bugn kayaklarla on sekiz mil yaptk. Pusulaya gre
dou-kuzeydou ynnde. lk bir saat iinde engebe ve yarklardan
kurtulduk, ikimiz de koumlar taktk, ben sonday alp bir sre n
de gittim ama artk tarayarak gitmeye gerek yoktu, buz yzeyi bir
ka feet kalnlnda buz paracklar ve birka inlik yeni yam
salam karla kaplyd ve yzey iyiydi. Ne biz, ne de kzak bir kez ol
sun tkezledi ve o kadar rahat ilerledik ki hl adam ba ellier ki
loluk bir yk ekmekte olduumuza inanasm gelmiyordu. le
den sonra dnml ektik. Bu muhteem yzeyde kolay oluyor.
Tepeler ve kayalklardaki btn zor iin ykn ar olduu sraya
rastlamas talihsizlik. imdi hafif gidiyoruz. ok fazla hafif; sk sk
kendimi yemek dnrken buluyorum. Ruh gibi yediimizi syl
yor Ai. Gn boyu dmdz buz zerinde hzl ve rahata ilerledik.
Buz gri-mavi gn altnda l gibiydi, artk ok gerilerde kalan bir
ka kara nunatak-zirvesi Drumner'n soluunun brakt karanlk le
ke dnda hi bozulmamt. rtl gne ve buzdan baka bir ey
yoktu.

17
Bir Orgota Yaratl Mitosu

Bu mitosun kkenleri tarih ncesine uzanmaktadr, ok deiik biimlerde kayde

dilmitir. lk versiyonlardan biri olan bu
versiyon, Gobein Hinterland nn Isenpetb Maaras Tapna'nda bulunmu
olan bir Yomesh-ncesi yazl metinden alnmtr.

Balangta yalnz buz ve gne vard.

Gne yllarca d ve buzu eritip koca bir yark at. Yarn kenar
larnda byk buzdan ekiller vard ve dibi yoktu. Oyuun kenarla
rndaki buz-ekillerden su damlalar dmeye balad, dt, dt
Buz-ekillerden biri, "Kanyorum" dedi. Bir dier buz-ekil, "Alyo
rum" dedi. Bir nc, "Terliyorum" dedi.

200

Buz-ekiller uurumu trmand ve buzun dzlnde durdular.

"Kanyorum" diyen gnee uzand, gnein iinden avu avu dk
ald ve bu dkyla yeryznn tepelerini ve vadilerini yapt. "Al
yorum" diyen buza doru soludu ve buzu eritip denizleri ve rmak
lar yapt. "Terliyorum" diyen toprak ve denizsuyu toplad ve onlar
la aalar, otlar, bitkileri, tahllar, hayvanlar ve insanlar yapt.
Bitkiler toprakta ve denizde byd, hayvanlar karada yrd, de
nizde yzd; ama insanlar uyanmad. Otuz dokuz taneydiler. Buzun
zerinde uyudular ve hi kmldamadlar.
Sonra buz-ekil ne eildi, meldi, gnete erimeyi bekledi.
Eridike st oldular ve bu st uyuyanlarn azna akt ve uyuyanlar
uyand. Bu st yalnzca insann ocuklar tarafndan iilir ve onlar s
t imeden uyanamazlar.
lk uyanan Edondurath idi. yle uzundu ki ayaa kalktnda ba
g deldi ve kar yad. tekilerin canlanp uyandn grd ve
onlardan korktu, yumruuyla vurarak birer birer ldrd onlar.
Otuz alt tanesini ldrd, ilerinden biri, sondan bir nceki kat.
Haharath't ad. Uzaklara kat, buzdaki dzlkleri, yerdeki engebe
leri at. Edondurath onun peinden kotu, sonunda onu yakalad ve
yere ykt. Haharath ld. Sonra Edondurath, tekilerin uzanp yat
t, Gobrin Buzundaki Doum-yerine dnd. Grd ki sonuncusu
yoktu. Edondurath, Haharath'n peinden koarken o kamt.
Edondurath kardelerinin donmu bedenlerinden bir ev yapt ve
iine girip sonuncunun gelmesini beklemeye balad. Her gn l
lerden biri soruyordu: "Yanyor mu? Yanyor mu?" tekiler hep bir
azdan donmu dilleriyle cevap veriyordu: "Hayr, hayr." Sonra
Edondurath uykusunda kemmere girdi, dlerinde kvrand, yksek
sesle konutu. Uyandnda ller hep bir azdan haykryorlard:
"Yanyor! Yanyor!" Ve sonuncular, en kk kardeleri bu szleri
duydu, bedenlerden yapma eve geldi ve orada Edondurath'la birle
ti. Bu ikisinden insan milletleri dodu. Edondurath'n teninden,
Edondurathn rahminden. tekinin, kk kardein, babann ad
bilinmiyor.
Onlardan doan her ocuun ard sra bir para karanlk vard,
gn nda nereye gitseler pelerinden gelirdi. Edondurath sordu

201

bir gn: "Neden oullarmn peinde bu karanlk var?" Kemmeringi

cevap verdi: "nk tenden olma evde dodu onlar. Bu yzden
lm gelir pelerinden. Onlar zamann orta yerindeler. Balangta
gne ve buz vard ve hi glge yoktu. Sonunda, sras gelince g
ne kendini yutacak, glge yiyecek ve sadece buzla karanlk ka
lacak."

18
Buzun zerinde

Kimi zaman, karanlk, sessiz bir odada uyuyakaldmda, bir

Van iin, gemiten gelen yce ve ok deerli bir hayali g
ryorum. adrn bir duvar stme kapanyor, grnmeyen ama
duyulan bir duvar, hafif bir sesten oluma eimli bir dzlem; yaan
karn hrts. Hibir ey grlemiyor. Chabe ocann kapal,
sadece bir s alan, bir scaklk merkezi olarak var. Uyku tulumumun
belli belirsiz nemi ve bedenimi sar (karn sesi) uyuyan Estraven'in
zor duyulan soluk al, karanlk. Baka hibir ey yok. ierideyiz,
ikimiz, korunakta, huzur iinde, her eyin merkezinde. Darda ise
her zamanki gibi byk karanlk, souk ve lm sessizlii var.

203

Byle baz talihli anlarda tam uykuya dalarken yaammn gerek

merkezinin ne olduunu tm kukularn tesinde biliyorum, gemi ve
yitmi; ama yine de srekli olan o zaman, sren an, scakln yrei.
lmcl kta buz rts boyunca bir kzak ekmekle uraarak
geirdiim o haftalar boyunca mutlu olduumu sylemiyorum. A
tm, ok gergindim, ou kez kayglydm ve her ey daha da kt
ye gidiyordu. Kesinlikle mutlu deildim. Mutluluk aklla ilgili bir
eydir ve yalnzca akl kazanr mutluluu. Bana verilen kazanamaya
canz, saklayamayacan ve ou kez ilk anda tanyamadnz
bir eydi; yani coku.
Ben hep daha erken uyanyordum, genellikle gn domadan. Bo
yum ve arlm gibi metabolizmamn ileyii de Gethen normunun
biraz zerinde; Estraven gnlk taynmz hesaplarken, hem ev ka
dnna zg, hem de bilimsel diyebileceiniz o titiz tarzyla bu fark
llklar dikkate ald ve batan beri bana gnde birka ons daha faz
la yiyecek verdi. Bunun hakszlk olduunu syleyerek kar kty
sam da eitsiz blmn bu apak hakll karsnda etkili olma
d Nasl blnrse blnsn paylar ufakt. Atm, srekli atm, s
rekli atm, her gn. Uyanyordum nk atm.
Eer hava hl aydnlanmamsa Chabe ocann n yakyor
ve geceden getirilip sabaha kadar erimi olan bir tas buzu kaynama
s iin ocan stne koyuyordum. Estraven ise bu srada, bir melek
le bouur gibi uykuyla srdrd ateli ve sessiz mcadelesiyle
megul olurdu. Mcadeleden galip ktktan sonra dorulur, bana
garip garip bakar, ban sallar ve uyanrd. Giyinip tulumlar topla
dmzda kahvalt hazr olurdu: Bir kse kaynar scak or ve scak
suda ierek kk bir tr ree dnm bir gii-mii kb. Ar
ar, byk bir ciddiyetle, tek bir krnt bile brakmadan inerdik.
Biz yemeimizi yerken ocak da soumu olurdu. Onu da tas ve k
selerle birlikte toplar, kaponlu paltolarmz ve eldivenlerimizi gi
yer ak havaya kardk. Souk hep inanlmaz derecedeydi. Her sa
bah yeni batan almak zorunda kalrdm buna. Tuvalet ihtiyacn
z gidermek iin daha nce bir kere dar kmsanz ikinci k da
ha da zor olurdu.

204

Bazen kar yayor olurdu; bazen de kar, sabah millerce alan kap
layan buz zerinde harika altn ve mavi renkleriyle uzanrd n
mzde; genellikle her ey griydi.
Geceleri termometreyi adra alyorduk, dar ktmzda ibre
nin saa doru (Gethenlilerin kadranlar saat ynne ters okunur),
ou kez takip edemediimiz bir hzla kayarak on, yirmi, krk dere
celik bir d gsterip sfr ile -40 arasnda bir yerde durmasn sey
retmek ilgin oluyordu.
Birimiz adr skp katlarken teki de oca, uvallar falan k
zaa yklerdi; adr buzlarn stne balandktan sonra kayaklar ve
kzan koumlarn takmaya hazr olurduk. Balantlarda pek az me
tal kullanlmt; ama koumlarda alminyum alamndan yaplma
tokalar vard. Kaln eldivenlerimizle balanamayacak kadar inceydi
ler ve o soukta insann elini kzgn ate gibi yakyorlard. Is -20'nin
altna dtnde ve zellikle rzgr estiinde ok dikkatli olmam
gerekiyordu; yoksa bir an iinde donmak iten bile deildi. Ayakla
rmdan yana hi sorunum olmad; bir saat iin bile korunmasz kal
mann insan bir hafta, hatta mr boyu sakat brakabilecei bir k
yolculuunda bu ok nemli bir etken. Estraven ayak lm bilme
diinden izmeleri ayamn numarasn tahmin ederek almt ve
biraz byk geliyorlard; fakat birka kat fazla orap bu bolluu dol
duruyordu. Kayaklar ayamza geirip koumlar olanca hzmzla
takp kza sarsarak, tekerlerini donup yaptklar yerden kurtara
rak yola koyuluyorduk.
iddetli kar yad zamanlarda, sabah yola kmadan nce ad
r ve kza kardan skp karmak iin zaman harcamamamz gere
kiyordu. Yeni yam kar kremek zor deildi; ama etrafmzda b
yk ynlar oluuyordu, yzlerce milde tek engel, buzun zerinde
ki tek knt, bizlerdik.
Pusulayla douya doru gidiyorduk. Rzgr ou kez kuzeyden
gneye, buzuldan bize doru esiyordu. Gnlerce solumuzdan esti.
Kaponlar bu rzgra kar yeterli deildi, ben de burnumu ve sol
yanam korumak iin krem sryordum. Buna ramen bir keresin
de sol gzm donup kapand ve onu kaybettiimi dndm; Estra
ven soluu ve diliyle buzu zp atnda bile bir sre hi greme

dim, galiba donma kirpiklerden de derine gitmiti. Gn nda iki

miz de Gethen yapm, zerinde grmek iin kk yarklar olan kar
gzlkleri takyorduk ve kar krl sorun olmad. ansmz azd.
Estraven Buzun merkezindeki blgede doan yksek basn alann
da binlerce mil kare uzanan beyazn gne n yansttn syle
miti. Bu merkezi blgede olmasak da hemen kenarnda, burasyla
buzul-alt topraklarn srekli alkantl, alttan gelen ve ya getiren
frtnalarla sarsld blge arasndaydk. Kuzeyden esen rzgr ha
vay ayor ve aydnlatyordu; fakat kuzeydou veya kuzeybatdan
esen rzgrlar, kar ya ya da yeni yam kar getirerek gr ka
patyor, kum frtnalar gibi bulutlar oluturarak, her yan bembeyaz
yapyor, grlmez klyordu; gkyz beyaz, yer beyaz, ne gne ne
glge grlebiliyordu, karn kendisi ve ayaklarmzn altndaki Buz
bile grlmez oluyordu.
Gn ortasnda duruyor ve rzgr sert esiyorsa buz bloklarn ke
sip korunmak iin evremize kk bir duvar ryorduk. Su stp
iine bir gii-mii kp atyor ve kimi zaman iinde bir para eker
erittiimiz scak suyu itikten sonra koumlar taknp yeniden yola
koyuluyorduk.
Yrrken ya da le yemei srasnda pek konumuyorduk. n
k dudaklarmz acyor ve az akken iine giren souk hava dile
re, boaza ve cierlere zarar verebiliyordu; azmz kapal tutup bu
rundan soluk almak gerekiyordu, en azndan s sfrn altnda yirmi-
otuz derece olduu zamanlarda. Hava daha da souduunda dar
verilen soluun annda donmas, solunumu daha da zorlatryordu;
dikkatli olmazsanz burun delikleri donup kapanabilir ve boulma
mak iin cierinizi ustura gibi kesen souu yutmak zorunda kalr
dnz.
Belirli koullarda da verilen soluun hemen donmas, uzakta bir
yerlerde patlayan kestane fiekleri gibi bir trt karyor ve etrafa
kristaller salyordu; her soluk bir kar frtnasyd.
Yorgun dene ya da hava kararana kadar kza ekmeyi srd
ryor, sonra durup adr kuruyor, sert bir rzgr bekleniyorsa kza
n stn rtyor ve geceliyorduk. Olaan bir gnde on bir-on iki
saat kzak ekip, on iki ile on sekiz mil aras yol yapyorduk.

206

Pek iyi bir hz gibi grnmyor; fakat koullar da pek iyi deil
di. Karn sertlii ou zaman kayak ve kzak iin uygun olmuyordu.
Kar yumuak ve yeni olduunda kzak karn zerinden deil, iin
den gidiyordu. Kar ksmen sertletiinde ise kzak kayabiliyor ama
kayaklar ilerleyemiyor ve kzak bizi geri ekiyordu, kar sert oldu
unda da sastrugi, uzun kar-dalgalar yer yer drt feet yksekliine
kadar kan kar kmeleri oluturuyordu. Kza dik ve st artc
derecede pervazl kmelerin zerinden armamz, indirmemiz son
ra da tekine trmanmamz gerekiyordu; hibiri de yolumuza para
lel deildi. Gobrin Buz Platosunun donmu bir gl gibi dz bir buz
rts olduunu sanrdm; oysa yzlerce mil uzunluundaki blm
leri daha ok bir anda donmu dalgal bir denize benziyordu.
Kamp kurmak, her eyi emniyete almak, elbiselerin stndeki ka
r temizlemek gibi iler ok yorucuydu. Kimi zaman zahmete de
mezmi gibi geliyordu. Ge vakit, soukta, o kadar yorgunlukla bir
de adr kurmakla uramadan, kzan kuytusuna snp uyku tu
lumlarna girmek ok daha kolay olacakt. Kimi geceler bunu ne ka
dar ok dndm ve yol arkadamn her eyi dzenine gre ve
zenle yapmamz konusundaki metodik, despota srarndan ne ka
dar nefret ettiimi hatrlyorum. Byle anlarda ondan nefret eder
dim; ruhumun iindeki lmden doan bir nefretti bu. Yaam adna
bana dayatt sert, titiz, inat isteklerinden nefret ederdim.
Her ey tamamlandktan sonra adra girer ve Chabe ocann
koruyucu bir zrh gibi sarp sarmalayan, scakln duyardk. Harika
bir ey saryordu bizi: Scaklk. lm ve souk baka yerde, dar
da kalyordu.
Nefret de darda kalyordu. Yemek yiyor, su iiyorduk. Yemek
ten sonra konuuyorduk. Souk ok fazla olduu ve adrn mkem
mel yaltm bile onu darda tutamad zamanlarda tulumlarmz
ocan olabildiince yaknna yerletiriyorduk. adrn i yzeyin
de buzdan ince bir krk oluuyordu. Kapa anca annda younla
an bir souk akm ieri dalyordu. Tipi varsa her ne kadar korunak
l olsalar da hava deliklerinden yine de buzdan ineler giriyor, hava
y kar tozundan bir sis kaplyordu. Byle gecelerde frtna inanlmaz
bir grlt yapyor ve ancak kafa kafaya verip bararak konuabili

yorduk. Dier gecelerde ise durgunluk vard, yldzlar olumadan

nce ya da her eyin yok olmasndan sonra dnlebilecek trden
bir durgunluk.
Yemekten bir saat sonra hava koullar uygunsa Estraven oca k
syor ve n kapatyordu. Bunu yaparken ksa ve etkileyici bir du
a, Handdara'nn bildiim tek ayin szlerini mrldanyordu: "Karanl
a ve bitmemi Yaratla an olsun." Bunu sylyordu ve karanlk
oluyordu. Uyuyorduk. Sabah her eyi batan yapmak gerekiyordu.
Elli gn boyunca byle yaptk.
Estraven gncesini tutmay srdrd; ancak Buzun zerinde ge
en haftalarda hava durumu ve her gn katettiimiz mesafeyi belir
ten ksa birka not dnda bir ey yazmad. Bu notlarda arada bir
kendi dncelerinden ve baz konumalarmzdan da bahsediyordu.
Ama Buzun zerindeki ilk ay, hl konuabilecek kadar enerjimiz ol
duu gecelerde, akam yemei ile uyku arasnda ya da frtna yzn
den adrda kaldmz gnlerde yaptmz ok daha nemli konu
malar hakknda tek bir sz bile yok bu gncede. Mttefik olmayan
bir gezegende zihin-konumas kullanmamn yasak olmasa bile pek
uygun grlmediini syledim ve rendiklerini, en azndan ben bu
konuyu gemideki meslektalarmla tartana kadar kendi halkndan
gizli tutmasn istedim. Hak verdi ve bu konuda konumad. Sessiz
konumalarmz hakknda ne bir sz syledi ne bir satr yaz yazd.
Benim medeniyetimden, onu bylesine derinden ilgilendiren ya
banc varlmdan ona verebildiim tek ey zihin-konumas oldu.
Saatlerce konuuyor, birok ey anlatabiliyordum ama verebildiim
tek ey buydu. K'a vermemiz gereken tek nemli ey de bu belki.
Ama Kltrel Ambargo Yasas'n inememin asl nedeni kran
duygusu deildi. Ona borcumu demek deildi yaptm. Byle
borlar hi denemez. Sadece Estraven'le ben artk elimizde payla
maya deer ne varsa paylatmz bir noktaya varmtk.
Umarm Gethenli iki cinsiyetli insanlarla Hain normu tek cinsi
yetli insanlar arasnda cinsel ilikinin mmkn olduu anlalr, her
ne kadar bu iliki steril olsa da. Bunun kantlanmas gerek; Estraven
ile ben belki ok daha ince bir noktada baka hibir ey kantlama
dk. Yolculuun balarnda, Buzun zerindeki ikinci gecemizde cin

208

sel arzularmz bizi bir kriz noktasna ok yaklatrmt.. Btn gn

Ate Tepelerinin dousundaki yarklarla dolu blgede debelenip
durmutuk. O gece yorgun ama keyifliydik, ok gemeden ak bir
yol bulacamzdan emindik. Ama yemekten sonra Estraven suskun
lat. Sonunda hi laf dolatrmadan sordum: "Harth, gene yanl bir
ey mi syledim yoksa, aklar msn?"
Susuyordu.
"ifgretorla ilgili bir hata iledim. zr dilerim; bir trl rene
miyorum. Daha bu kelimenin anlamn bile doru drst reneme
dim.''
"ifgretor mu? Glge anlamna gelen eski bir szden geliyor."
kimiz de bir sre susup kaldk; sonra dolaysz, yumuak bir ba
kla bana bakt. Krmzms kta yz dnceler arasndan size
bakp konumayan bir kadnn yz kadar yumuak, incinebilir ve
uzakt.
Ve tekrar, hem de ok iyi, her zaman grmeye korktuum ve
grmemi gibi yaptm eyi grdm onda; bir erkek olduu kadar
bir kadn olduunu. Bu korkunun kaynaklarn aklama ihtiyac da
korkuyla birlikte yok oldu gitti; bana den onu olduu gibi kabul
etmekti. O ana kadar onu reddetmi, onun kendi gerekliini yads
mtm. Benim gvenmediim tek Gethenli, Gethen'de bana gve
nen tek kii olduunu sylerken haklyd. nk beni tmyle bir
insan olarak kabul eden, beni kiisel olarak seven ve bana kiisel ba
llk gsteren ve benden de eit lde bir kabul bekleyen tek kii
oydu. Bense bunu vermek istememitim. Bunu vermekten korkmu
tum. Gvenimi, dostluumu kadn olan bir erkee, erkek olan bir ka
dna vermek istememitim.
Ksa ve z bir ekilde kemmerde olduunu ve elinden geldiin
ce, olabildiince beni grmezden gelmeye altn anlatt. "Sana
dokunmamalym" dedi ar bir zorlamayla; bunu sylerken gzleri
ni karyordu.
"Anlyorum" dedim. "Tmyle katlyorum."
nk, aramzdaki derin ve ani arkadalk hissinin artk kabul
edilmi ve anlalm fakat giderilmemi olan o cinsel gerilimden
doduunu dnyordum; sanrm o da byle dnyordu. Her

209

ikimiz de srgn olduumuzdan, ok ihtiya duyduumuz ve zorlu

yolculuumuzun gn ve geceleri boyunca ok iyi kantlandndan
artk ak bile denebilecek bir arkadalkt bu. Ama, aramzdaki bu
farkllktan, yaknlk ve benzerliklerden deil, farkllktan douyor
du ak; ve bizi blen ey zerinde uzanan bir kpr, tek kpryd.
Cinsel olarak kar karya gelmemiz bir kez daha iki yabanc yara
tk olarak kar karya gelmemiz demek olacakt. Dokunabilecei
miz tek biimde dokunmutuk birbirimize. Orada braktk. Doru
mu yaptk bilmiyorum.
O gece biraz daha konutuk; kadnlarn neye benzediini sordu
unda nasl zorlandm hatrlyorum. Ondan sonraki birka gn
boyunca birbirimize kar rkek ve ihtiyatl davrandk. Ne de olsa iki
insan arasndaki derin bir sevginin derin bir ac da verme gc ve
olasl vard. O geceye dek Estraven'i incitebileceim aklma gel
memiti hi.
Artk aramzdaki engeller kalktndan konuma ve anlamamz
daki snrlamalar bana dayanlmaz gelmeye balamt. ok geme
den, iki- gece sonra yemeimizi bitirdiimizde yirmi mil yol al
mz kutlamak iin zel bir yemekti; ekerli kadik-lapas- yol arka
dama dndm: "Geen bahar, Keli Krmz Konuttaki o gece
sz tesi konumay anlatabilir miyim diye sormutun."
"Evet."
"Sana retmeyi denememi ister misin?"
Gld. "Beni yalan sylerken yakalamak istiyorsun."
"Bana yalan sylediysen bile bu ok nceleri ve baka bir lke
deydi."
Drst bir insand ama dolayl konuuyordu ounlukla. Bu onu
elendirmiti. "Baka bir lkede sana baka yalanlar da syleyebili
rim. Ama, zihin-biliminizi... yerlilere retmenizin yasak olduunu
sanyordum, yani Ekumen'e katlmadklar mddete."
"Yasak deil. Yaplmaz. Ben yapacam ama, eer istersen. Ve
yapabilirsem. Bir Eiti deilim ben."
"Bu yetenein zel retmenleri mi var?"
"Evet. Alterra'da deil, orada ok yksek bir doal hassasiyet var;
hatta annelerin domam bebekleriyle zihin-konumas yaptklar

210

syleniyor. Bebekler ne yant veriyorlar bilmiyorum. Ama birou

muza retilmesi gerekiyor, tpk bir yabanc dil gibi. Daha doru
su anadilimizmi de ok ge reniyormuuz gibi."
Sanrm bu yetenei ona retmek isteme nedenimi anlamt ve
renmeyi ok istiyordu. Denemeye baladk. On iki yamda nasl
eitilmi olduumu elimden geldiince hatrlamaya altm. Zihnini
boaltmasn, karartmasn syledim. Bunu yapt, hem de benim yap
tmdan ok daha hzl ve kesin bir ekilde; ne de olsa bir Handda
ra mridiydi. Sonra olabildiince ak bir ekilde d-konutum
onunla. e yaramad. Tekrar denedik. Birisinin zihinden konuabil
mesi iin nce zihin-konumasn alglamas, berrak bir alglamayla
telepatik potansiyelini hassaslatrmas gerektiinden nce benim
ona ulamam lazmd. Beynim yorgun dene kadar yarm saat ura
tm. Bozulmu gibiydi. "Benim iin kolay olacan sanmtm" diye
itiraf etti, ikimiz de yorulmutuk ve o gecelik denemeye son verdik.
Sonraki abalarmz da daha baarl olmad. Eitimin telepati-
ncesi insanlar arasnda "d-mesajlar" hakknda anlattklarn hatr
layp Estraven uyurken ona ulamay denedim ama ie yaramad.
"Belki de benim trm bu yetenekten yoksundur" dedi. "Byle bir
gten sz etmeye yetecek kadar sylenti ve belirti var ama bizden
telepatinin varlna dair kantlanm bir vaka bilmiyorum."
"Binlerce yl nce benim halkm da yleydi. Sadece yetenekleri
nin farknda olmayan ve ne mesaj gnderecek, ne alacak kimseyi bu
lamayan birka doal Duyarl vard o kadar, geri kalanlarn hepsi gi
zildi. Doutan hassasiyet dnda bu kapasitenin, fizyolojik bir te
meli olsa da esas olarak psikolojik olduunu, bir kltr rn, beyin
kullanmnn bir yan etkisi olduunu sylemitim sana. Kk o
cuklar, zihinsel zrller, evrimlememi ya da geri kalm toplum
larn fertleri zihin-konumasn beceremez. ncelikle zihin belirli
bir karmaklk dzleminde olmaldr. Hidrojen atomlarndan ami
noasitler kuramazsn; nce bir karmaklama gereklemeli; burada
da ayn. Soyut dnce, toplumsal etkileim trleri, kltrel uyarla
malar, estetik ve etik alglama, bunlar hep belirli bir dzeye ulatk
tan sonra balant kurulabilir ve potansiyel ortaya kabilir."
"Belki de biz, Gethenliler o dzeye gelmedik."

21 1

"O dzeyin ok ilerisindesiniz. Ama biraz da ans gerekli. Ami

noasitlerin oluumunda olduu gibi. Ya da kltr alanndaki analoji
leri kullanrsak -sadece analoji ama yine de aydnlatcdr- bilimsel
yntemi alalm, bilimde somut, deneysel tekniklerin kullanl sz
gelimi. Ekumen'de ok yksek bir kltr, karmak toplumsal yap
lar, felsefeleri, sanatlar, etikleri olan, btn bu alanlarda st dzey
lere gelmi halklar var; ama bir ta tartmay bile renmemiler. Na
sl yapldn renebilirler elbette. Sadece be yz bin yldr bunu
hi yapmamlar... Hi yksek matematii olmayan, en basit uygu
lamal aritmetikten tesini bilmeyen halklar var. Bunlar yksek cebi
ri ok iyi anlayabilirler ama hibiri bunu gelitirmemi. Hatta, benim
halkm, Terrallar bile bin yl ncesine kadar sfrn kullanmlarn
dan habersizdiler." Bu Estraven'i hayrete drd. "Gethen'e gelince,
benim merak ettiim u; eer retirseniz acaba bizlerde de ndeyi
kapasitesinin varl ortaya kacak m? Acaba bu da zihnin evrimi
nin bir paras m?" diye sordum.
"Bunu yararl bir gelime olarak m gryorsun?"
"Gelecei grme yeteneini mi? Elbette!"
"Bunu yapabilmek iin ie yaramaz bir ey olduuna inanman ge
rekir."
"Senin u Handdaran beni hayrete dryor Harth; ama orada
bir hayat tarz haline getirilmi bir paradoks olup olmadn d
nyorum..."
Yeniden zihin-konumas denedik. Daha nce tmyle algya
kapal birisine art arda mesaj yollamamtm hi. Tahamml edilmez
bir deneyimdi. Dua eden bir ateist gibi hissetmeye balamtm ken
dimi. Sonunda Estraven esnemeye balad. "Sarm ben. Ta gibi sa
r. En iyisi uyumak." Ona uydum. Ksa karanlk duasn mrldanp
sndrd; uyku tulumlarmza girdik, bir dakika iinde bir y
zcnn karanlk suya dalmas gibi uykuya dalverdi. Onun uykusu
nu sanki kendi uykum gibi hissediyordum; empatik ba kurulmutu
ve bir kez daha, uykunun iinde adyla seslendim ona: "Therem!"
Birden doruldu, karanlk iinde sesi nlad: "Arek! Sen misin?"
Hayr, Genli Ai, seninle konuan benim."

212

Soluunu tuttu. Sessizlik. Chabe ocann bana kotu, a

t, korkuyla dolu koyu renk gzlerini bana dikti. "Bir d grdm"
dedi, "evimde olduumu grdm."
"Zihin-konumam duydun."
"Bana seslendi. Kardeimdi. Duyduum onun sesiydi. ld o.
Beni... Beni Therem dye mi ardn? Ben... Sandmdan da mthi
bu." Bir karabasandan kurtulmak isteyen bir adam gibi ban sallad,
sonra da ellerinin arasna ald.
"Harth, ok zgnm."
"Hayr, beni admla ar. Eer kafatasmn iinde l bir adamn
sesiyle konuabiliyorsan beni admla da arabilirsin! Bana hi
'Harth' der miydi o? Ah, bu zihin-konumasnda neden hi yalan ol
madn anladm imdi. Mthi bir ey bu... Pekl, pekl, gene
konu benimle."
"Bekle."
"Hayr. Devam et."
Heyecanl, korkmu gzleri bana dikiliyken ona seslendim: "The
rem, dostum, aramzda korkacak bir ey yok."

Hl gzlerini ayrmadan bana bakyordu; anlamadn dn

dm ama anlamt. "Ah, ama var" dedi.
Bir sre sonra kendini kontrol etmeyi baarp sakin bir ekilde
konutu: "Benim dilimde konutun."
"Evet, sen benimkini bilmiyorsun."
"Szckler olacan sylemitin, biliyorum... Yine de sanki bir
anlama gibi geldi bana."
"Empati baka bir hikye, her ne kadar bununla balantsz olma
sa da. Bu akam balant kurmamz empati salad. Ama zihin ko
numasnda hem beynin konuma merkezleri harekete geer, hem
de..."
"Hayr, hayr, hayr. Sonra anlatrsn. Neden kardeimin sesiyle
konutun?" Sesi gergindi.
"Buna cevap veremem. Bilmiyorum. Onu anlatsana bana."
"Nusuth... z kardeim, Arek Harth rem ir Estraven. Benden bir
ya bykt. Estre Lordu o olacakt. Biz... Onun iin evden ayrlm
tm. leli on drt yl oluyor."

213

Bir sre ikimiz de konumadk. Bu szlerin ardnda ne yattn

bilmiyor ve soramyordum; bu kadarn sylemek bile pahalya pat
lamt ona.
Sonunda konutum. "D-konu benimle, Therem. Adm syle."
Yapabileceini biliyordum; balant kurulmutu ya da uzmanlarn
deyiiyle fazlar uygundu ve kendi iradesiyle balanty nasl kesece
ini henz bilmiyordu. Ben Dinleyici olsaydm onun dnmesini
duyabilirdim.
"Hayr" dedi. "Asla. Daha deil..."
Ama hayret, korku, dehet ne kadar byk olursa olsun bu doy
mak bilmez, yerinde duramaz zihni fazla engelleyemezdi. I ka
pattktan biraz sonra birden i duyuumda kekelemesini iittim...
"Genri..." Zihin-konumada bile asla "I" diyemiyordu.
Hemen yant verdim. Karanlkta, iinde belli belirsiz memnuni
yet ifadesi de olan bir korku sesi kard. "Yeter, yeter" dedi sesli ola
rak. Bir sre sonra nihayet uyuduk.
Onun iin hi kolay olmad. Yetenei olmadndan veya geli
tiremediinden deil; ama onu cidden rahatsz ettii, bir trl kabul
lenemedii iin. Set ekebilmeyi abucak rendi; ama bu setlere
gvenebiliyor muydu, emin deilim. Belki, yzyllar nce ilk eitici
ler bizlere "Son Sanat" retmek iin geldiklerinde hepimiz onun
gibiydik. Belki, kendine zg bir ekilde btn olan bir Gethenliye
telepatik konuma, btnln bozulmas, tahamml edilmez bir
tmlk sarslmas gibi geliyordu. Belki Estraven'in itenlik ve ihtiya
ta nem veren karakteri yzndendi: Syledii her sz derin bir ses
sizlik iinden ykseliyordu. Ona l bir adamn, kardeinin sesiyle
d-konuan sesimi duymutu. Onunla kardei arasnda, ak ve
lmden baka ne olduunu bilmiyordum, bildiim bir ey vard, ne
zaman onunla d-konumaya kalksam yarasn ellemiim gibi geri
kayordu. Aramzdaki zihin yaknl bir bad gerekten ama ka
ranlk ve zorlu bir ba, benim daha nce sandm gibi aydnlatmak
yerine karanln kapsamn gsteren bir ba.
Ve, gnbegn buz dzl zerinde douya doru emekliyor
duk. Otuz beinci gn, yolculuumuzun orta noktas olarak planla
nan Odorni Anner'e geldiimizde daha yar yola bile varmadmz
214

anlald. Kzan sayacna gre drt yz mil yol katetmitik ama bu

nun sadece drtte gerek bir ilerlemeydi ve daha ne kadar yolu
muz kaldn yle byle kestirebiliyorduk ancak. Buz'a kmak iin
verdiimiz uzun mcadelede bir sr gn, mil ve erzak harcamtk.
nmzde hl uzanan yzlerce mil, Estraven'i benim kadar endi
elendirmiyordu. "Kzak hafifledi" dedi. "Yolun sonuna doru daha
da hafif olacak; hem gerekirse taynlar da ksarz. imdiye kadar az
yemedik."
roni yaptn sanmtm, anlamalydm oysa.
Krknc gnde iki gn sren bir tipiye yakalandk. adrda hi
kmldamadan geen bu uzun saatler boyunca Estraven srekli uyu
du ve hi yemedi, sadece yemek vakitlerinde biraz or ya da ekerli
su iti. Ama benim, yarm l de olsa yemem iin srar etti. "Senin
a kalma deneyimin yok" dedi.
Bu sz gcme gitti. "Ya senin ne kadar var Beylik Lordu ve Ba
bakan?"
"Genri, bizler ustalaana kadar yoksunluk uygulamas yaparz.
Estre'deki ocukluum srasnda ve Rotherer nzivas'nda Handdara
ta yannda a kalmay rendim ben. Erhenrang'da alkanlm
kaybetmitim biraz, bu doru; ama Minori'de yeniden kazandm
onu... Ltfen dediimi yap, dostum; ben ne yaptm biliyorum."
Biliyordu, ben de dediini yaptm.
Hibir zaman -25 derecenin altna dmeyen bu soukta drt
gn daha yola devam ettik. Sonra bir baka tipiye yakalandk, dou
dan esen rzgr suratlarmzda aklyordu. ki dakika iinde etrafta
savrulan kar o kadar younlat ki alt feet temdeki Estraven'i gre
mez oldum. Yapan, kr eden, soluk aldrmayan karda nefes almak
iin ona ve kzaa arkam dnmtm, bir dakika sonra bam evir
diimde gitmiti. Kzak da gitmiti. Hibir ey kalmamt. Gittikle
rini sandm yne birka adm atp etraf kolaan ettim. Bardm
ama kendi sesimi duyamadm. Kk, sivri gri izgilerle dolu bir ev
rende tek bamaydm. Panie kapldm, debelenip zihnimde deli gi
bi haykrmaya baladm: "Therem!"
Yan bamda, diz kt yerden bana uzand: "Gel de adr
kurmama yardm et."

yle yaptm ve o anki paniimden hi sz etmedim, gerei

yoktu.
Bu tipi iki gn srd; be gn kaybetmitik, daha fazlasna daya
namazdk. Nimmer ve Anner byk frtnalarn kt aylard.
"yice azalttk artk, deil mi?" dedim bir gece gii-mii taynm
z lp scak suyun iine atarken.
Ban kaldrp beni szd. Salam, geni yz zayflam, elma
ck kemiklerinin altnda glgeler belirmi, gzleri km ve dudak
lar atlamt. O byleyse benim neye benzediimi Tanr bilir. G
lmsedi. "ansmz varsa baarrz, ansmz yoksa da baaramayz."
Yola ktmzdan beri bunu sylyordu. Btn kayglarma, b
tn o son bir kumar oynama hissime ramen hibir zaman dediine
inanacak kadar gereki olamamtm. imdi bile, diye dndm,
bylesine sk almken bile.
Ama Buz ne kadar sk altmz bilmiyordu. Nereden bilecek?
Oran deimiyor.
"ansn nasl gidiyor, Therem?" dedim sonunda.
Bana glmsemedi. Cevap da vermedi. Sadece biraz sustu ve
sonra yle dedi: "Aadan beri hep bunlar dnyorum." Aas
bizim iin gney, buz platosunun aasndaki dnya, topran, in
sanlarn, yollarn, ehirlerin artk gerekten var olduunu hayal et
menin bile gletii btn bu eylerin blgesi anlamna geliyordu.
"Minori'den ayrldm gn Kral'a senin haberini gnderdiimi bili
yorsun. Shusgis'in bana dediklerini ilettim ona. Pulefen iftliine
gnderileceini syledim. O srada ne yapacama henz tam ola
rak karar vermemitim, sadece iimden geldii gibi davrandm. O
zamandan beri iimden geleni dnyorum, yle bir ey olabilir:
Kral ifgretor oynama ans olarak grebilir bunu. Tibe kar ka
caktr; ama Argaven artk Tibe'den bkmaya balamtr bile ve tav
siyelerine aldrmayabilir. Soruturur. Karhide'nin konuu, Eli nere
de? Minori yalan syleyecektir. Getiimiz sonbahar hastalanp l
d, zntlerimizin kabul. Ama, bizim eliliimiz onun Pulefen
iftliinde olduunu haber alm; buna ne buyrulur? Burada yok,
gelin kendiniz bakn, hayr, hayr gerek yok, Orgoreyn Commensal

21 6

larnn szne inanyoruz... Ama, bu grmelerden birka hafta

sonra Eli Pulefen iftliinden kam olarak Kuzey Karhide'de or
taya kar. Minori'de karklk. Erhenrang'da fke. Commensallar
rezil olmu, yalanlar ortaya kmtr. Sen de Genri, Kral Argaven'in
gznde bir hazine, kaybolup bulunmu bir ocak-kardei olursun.
Bir sre. Hemen, ilk frsatta Yldzgemine haber gndermelisin. He
men adamlarn getir ve Argaven seni bir tehlike olarak grmeye
balamadan, Tibe ya da baka bir danman deliliini kullanp onu
bir kez daha korkutmadan grevini tamamla. Seninle pazarlk yapar
sa sznden dnmeyecektir. Yoksa kendi ifgretoru zedelenir. Har
ge-krallar szlerine sadktrlar. Ama ok hzl davranmal ve gemini
bir an nce indirmelisin."
"yi karlandma dair en ufak bir belirti grdmde yapaca
m bunu."
"Hayr; sana t vermemi bala ama, iyi karlanmay bekle
memelisin. yi karlanacan sanyorum. Gemi de yle. Bu son ya
r ylda Karhide ok aaland. Argaven'in eline bu durumu deitir
mek iin bir koz vereceksin sen. Bu frsat karacan sanmyorum."
"Pekl. Ama bu arada sen..."
"Ben Hain Estraven'im. Seninle hibir ilikim yok benim."
"Balang iin."
"Balang iin" diye onaylad.
"Balangta tehlike varsa saklanabilecek misin?"
"Oh, evet, kesinlikle."
Yemek hazrd ve ackmtk. Yemek ylesine nemli ve megul
edici bir iti ki yediimiz srece baka hibir ey konuamazdk; bu
tabu artk kesinlemi ve belki de ilk biimini almt, son krnt bi
tene dek tek bir sz bile sylenmiyordu. Bittiinde Estraven konu
tu: "Neyse, umarm iyi tahmin etmiimdir. Sen bu durumda... ba
lar msn..."
"Bana dorudan t vermeni mi?" dedim; artk baz eyleri anla
yabiliyordum. "Elbette. Therem. Sahiden, bunu nasl dnebiliyor
dun? Biliyorsun benim ifgretorum filan yok." Bu onu neelendirdi
ama hl dnceliydi.

217

"Neden" dedi sonunda, "neden yalnz geldin, neden seni yalnz

gnderdiler? Her ey hl o geminin gelmesine bal. Neden senin
iin ve bizim iin bu kadar zorlatrld her ey?"
"Bu Ekumen'in detidir ve baz sebepleri var. Geri bu sebepleri
anlayabildiimden artk ben de pek emin deilim ya. Yalnz gelii
min sizler iin olduunu dnyordum. Aka tek bama, koru
masz, hibir tehdit oluturmayacak, hibir dengeyi bozmayacak e
kilde, bir igalci olarak deil sadece kurye olarak geldim. Ama, bu
nun baka gerekeleri de var. Tek bama dnyanz deitiremem.
Ama o beni deitirebilir. Tek bama bir iliki kurmay baarrsam
bu kiisellikten yoksun ve sadece politik bir iliki olmaz; bireysel ve
kiisel bir iliki olur. Bu politik bir ilikiden hem fazla hem de eksik
tir. Biz ve Onlar deil. Ben ve O da deil; Ben ve Sen. Politik ya da
pragmatik deil, mistik bir iliki. Bir bakma Ekumen de politik bir
organ deil mistik bir organdr. Balanglara ok nem verir. Ba
langlara ve aralara. Ekumen'in retisi, ama arac meru klar
retisinin tam tersidir. Bu yzden daha ince, daha yava, tuhaf ve risk
li yollar seer; daha ok evrim srecinin yaptn yapar, model ola
rak onu alr... Sonuta ben de yalnz geldim, sizler iin mi? Kendim
iin mi? Bilmiyorum. Evet, bu ileri zorlatrd. Fakat, pekl ben de
sana sorabilirim, neden havada giden tatlar icat etmek aklnza gel
medi? Kk bir uak arabilsek ikimiz de birok zorluktan kurtul
mu olurduk!"
"Hangi akl banda adam umay dnebilir ki?" dedi Estraven
serte. Hibir kanatl canlnn bulunmad ve Yomesh'in kutsal me
leklerinin bile umayp karda yavaa den kar taneleri gibi szl
verdikleri bir dnyada makul bir yantt bu.
Nimmer'in ortalarna doru, bir sr rzgr ve dondurucu souk
tan sonra uzun sre sakin havada gidebildik. Frtna ksa bile gney
de, aada oluyor ve biz, tipinin iindekiler rzgrdan korunabili
yorduk. Balarda bu korunak zayft, hava bulutlardan ve kardan, yu
kardan ve aadan yansyan kayna belirsiz gne ile yor
du. Bir gece iinde hava arlat, btn parlaklk gitti, geride bir ey
kalmad. adrdan dar hilie ktk. Kzakla adr oradayd. Es
traven yanmda duruyordu ama ne onun, ne de benim glgemiz d

218

yordu. evrede, her yerde l bir k vard. Karda yrrken gl

ge grnmyor, ayak izi kalmyordu. Hibir iz brakmyorduk. K
zak, adr, o ve ben; hepsi bu kadar. Gne yok, gkyz yok, ufuk
yok, dnya yoktu. inde havada asl gibi kaldmz beyazms-gri
bir boluk. Bu yanlsama o kadar mkemmeldi ki dengemi korumak
ta glk ekiyordum. kulaklarm yerimi gzlerimden aldklar
onayla belirlemeye almlard; artk bu yoktu; kr olmu gibiydim.
Kza yklerken mesele yoktu ama kza ekerken ilerimizde hi
bir ey olmamas, baklacak, gzlerin deecei hibir eyin olmama
s balarda tatsz sonra da yorucu gelmeye balad. Sastrugisiz sa
lam ve kat -bu kesindi- kardan oluan iyi bir yzey zerindeydik.
yi gitmemiz gerekirdi. Oysa hl hz kaybediyorduk, hibir enge
lin olmad yolda bir o yana bir bu yana dolanyor ve normal hz
mza erimek iin aba harcyorduk. Yzeydeki en ufak bir deime
bile, ileriyi gremediimizden, beklenmedik bir basamak gibi bizi
tkezletiyordu; bunu belli eden bir glge bile yoktu. Gzlerimiz
ak, krler gibi kayyorduk. Gnlerce byle gittikten sonra yry
sresini ksalttk, akamstlerine doru ikimiz de gergin oluyor ve
yorgunluktan terlemeye, titremeye balyorduk. Kar, tipiyi arar ol
mutum, yeter ki bir eyler olsun; ama her sabah adrdan kt
mzda bolua, beyaz havaya, Estraven'in Glgesizlik dedii eye
giriyorduk.
Odorni Nimmer'de, yolculuumuzun altm birinci gn, le
sularnda etrafmzdaki dmdz ve kr hilik sarslmaya, silinmeye
balad. Gzlerimin, sk sk yaptklar gibi beni yanlttklarn zanne
derek havann soluk, anlamsz kargaasna pek dikkat etmemitim ki
birden tepemizde kk, soluk, l bir gne gzme arpt. Gne
ten aa doru baknca tam karmzda boluktan km, bize do
ru gelen kocaman kara bir ekil grdm. Kara dokunalar kmld
yor, yuvarlanyorlard. Kaskat kesildim, yanmda koumlar eken
Estraven'e dndm: "Bu ne?"
Estraven sisin iinde sakl, karanlk, acayip ekillere bakt ve
"Talklar" dedi, "Esherhoth Talklar olmal." Ve ekmeyi srdrd.
Yan bamda sandm eylerden millerce uzaktaydk. Beyaz hava
alak, youn bir sise dnrken onlar apak grebilmitik: Nuna

taklar, buzun iinden kan, buzdalar gibi ok az ksmlar grle

bilen kaya ykseltileri, soua gml, eonlar boyunca l dalar.
Elimizdeki, kt izilmi tek haritaya gvenecek olursak en ksa
yolumuzun biraz kuzeyine dmtk. Ertesi gn ilk kez dounun
biraz gneyine doru dndk.

19
Eve Dn

Karanlk, rzgrl bir havada Esterhoth Talklarnn, yedi

haftadr, buz, kar ve gk dnda grdmz ilk eyin g
rntsnden cesaret almaya alarak ilerledik. Haritaya gre gney
de Shenshey Bataklklar ve douda Guthen Krfezinin yaknna
dyorlard. Ama bu, Gobrin blgesinin gvenilir bir haritas deil
di ve biz de yorulmaya balamtk.
Gobrin Buzulunun gney kenarna haritann gsterdiinden daha
yakndk, zira gneye dnmzn ikinci gnnde buz ykseltileri
ve yarklarla karlamaya baladk. Buz, Ate Tepeleri blgesinde ol
duu kadar engebeli deildi fakat zlmt. Birka dnm genili
inde, yazn muhtemelen gllere dnen ukurlar vard; bir anda si
zi yutuverecek kk delikler ve yarklar ve gitgide daha fazla byk

221

yarklar, bazlar uurumlar kadar byk bazlar iki- feet genili

inde ama derin yarklarla dolu bir blgeydi. Odirni Nimmer'de (Es
traven'in gncesine gre; nk ben gnce tutmuyordum) gl bir
kuzey rzgryla birlikte gne de maya balad. Kza dar yark
lar zerindeki kar kprlerinden geirirken solumuzda ve samzda
ki, kzak demirlerinin kopard buz paralarnn ince billur dzlem
lere dokunan gm teller gibi ho bir musiki kararak dt ma
vi deliklere ve uurumlara bakyorduk. Uurumlar zerinde yan
gnein altnda kzak ektiimiz o sabahn kendine zg, dsel haz
zn hatrlyorum. Ama gk beyazlamaya, hava arlamaya balad,
glgeler kayboldu, karn ve gkyznn mavisi ekildi. Byle bir y
zeyde beyaz gn tehlikelerine kar uyank deildik. Buz ok girin
tili kntl olduundan Estraven ekerken ben de itiyordum; gzle
rimi kzaktan ayrmadan ve baka hibir ey dnmeden iteliyordum
ki kzak elimden kat ve hzla ileri atld. Bir anda igdyle smsk
yaptm ve Estraven'in dz bir yola girip hzlandn dnerek ya
valamas iin seslendim. Ama kzak, burnu aa doru eimli olarak
durdu, kmldamad, Estraven ise orada yoktu.
Az daha kza kendi kendine kaymaya brakp onu aramaya gi
decektim. Srf ans eseri bunu yapmadm. Kza elimden brakma
dan aptal aptal Estraven'i aramaya baladm, derken krlm kar-
kprsnn bir parasnn kopup kaymasyla aa kan yarn a
zn grdm. Estraven aa dmt ve kza dmekten koruyan
tek ey benim arlmd. Arka demirlerinin hl sert buz ze
rindeydi. Estraven koumlara bal kuyuda asl dururken kzak da
aa doru ekiliyordu.
Btn arlm kzan arka ksmna verip ektim ve dzeltip
yarn kenarndan uzaklatrdm. Kolay olmad. Ama btn arl
mla demire yaslandm ve zar zor kmldattktan sonra geri ektim.
Estraven de yarn kenarna tutunmutu ve onun arl da bana
yardmc oldu. Koumlara sarl olarak trmanp yarktan kt ve y
zkoyun buzun zerine yld.
Yanna kp koumlar zmeye altm. Nefes alrken gs
nn inip kalkmas dnda hareketsizdi. Dudaklar kaskat kesilmiti,
yznn bir kenar berelenmiti.

Zorlukla doruldu ve fsltyla konutu: "Mavi... hepsi maviydi...

derinlerdeki kuleler..."
"Ne?"
"Yarn iinde. Hepsi mavi k dolu."
"yi misin?"
Koumlar yeniden takmaya giriti.
"Sen nden git, ipi tutarak denekle" dedi yutkunarak. "Rotay
belirle."
Saatler boyu birimiz kza ekerken dieri yumurta kabuu ze
rinde yryen bir kedi gibi dikkatle, her adm denekle kontrol
ederek klavuzluk etti. Yer gk beyaza kesmiken iine bakmadka
yark grlemiyordu, o zaman da biraz ge kalnm oluyordu n
k kenarlar eimli ve ounlukla salam deildi. Her adm bir sr
priz, tkezleme, dmeydi. Hi glge yoktu. Dmdz, beyaz, sessiz
bir kre; kocaman, donmu bir cam topun iinde yryorduk. Ama
camda atlaklar vard. Yokla ve adm at, yokla ve adm at. ine yu
varlandn m cam toptan dar decein, decein, habire dece
in grnmez atlaklar yokla... Gevemek bilmez bir gerginlik ya
va yava tm adalelerimi kaplad. Bir adm bile atmak son derece
zordu.
"Ne var, Genri?"
Hiliin orta yerinde kalakalmtm. Gzme yalar doldu ve
gzkapaklarm donarak birbirine yapt. "Dmekten korkuyorum"
dedim.
"Ama ipe tutunuyorsun" dedi. Sonra gelip hibir yerde grnr
bir yark olmadn anlaynca ne olduunu kavrad, "Kamp kuralm"
dedi.
"Daha zaman deil, ilerlememiz gerek."
oktan adr kurmaya balamt bile.
Daha sonra, yemei bitirince, "Durma zamanyd" dedi. "Bu yol
dan gidebileceimizi sanmyorum. Grne gre Buz yava yava
iniyor, yol boyunca zlm ve yarklarla dolu olabilir. Grebilsek
gidebilirdik; ama Glgesizlik'te yapamayz."
"Ama ya Shenshey Bataklklarna nasl ineceiz?"
"Gneye ynelmeyip tekrar douya doru gidersek Guthen Kr

fezine uzanan sert buz zerinde oluruz. Bir kere yazn tekneyle kr
fezden geerken Buz'u grmtm. Kzl Tepeleri geip buz rmak
laryla krfeze akyor. Bu buzullardan biri zerine karsak buz-de
nizi zerinde gneye ilerleyerek Karhide'ye varr, snrdan deil k
ydan gireriz. Bu daha iyi de olabilir. Geri yolumuzu uzatr; yirmi-
elli mil arasnda sanrm. Fikrin nedir, Genri?"
"Benim fikrim u ki beyaz hava srdke yirmi feet daha bile gi
demem."
"Ama yarkl blgeden karsak..."
"Yarkl blgeden karsak tamam. Hele tekrar gnei grecek
olursak sen kzaa bin, seni Karhideye bedava gtrrm." Yolculu
un bu aamasndaki tipik espri gayretlerimizden biriydi bu da, ap
talca akalard ama kimi zaman tekini glmsetebiliyorlard. "Be
nim bir derdim yok" dedim, "akut kronik korku dnda."
"Korku ok yararldr, karanlk gibi; glgeler gibi." Estravenin
glmsemesi, stnde kara bir krk ve kara tatan iki benek olan at
lak ve soyulmu kahverengi bir maske zerindeki irkin bir yark gi
biydi. Tuhaf deil mi, gn yeterli deil. Yrmek iin glgeler
de gerekli."
"Defterini versene bana."
Biraz nce o gnk yolculuu not etmi ve gideceimiz yolla, ka
lan yiyecee dair baz hesaplar yapmt. Kk tabletle kurunkale
mi Chabe ocann yanndan bana doru itti. kapaa yapk bo
yapraa ember iindeki ikili eriyi izdim ve simgenin Yin yarsn
siyaha boyayp defteri yol arkadama uzattm. "Bu iareti biliyor
musun?"
Uzun uzun garip bir bakla bakt; fakat, "Hayr dedi.
"Arz'da, Hain-Davenant'da ve Chiffewar'da bulunur. Yin ve
Yang. Ik karanln sol elidir... devam nasld? Ik, karanlk. Korku,
cesaret. Souk, scak. Dii, erkek. Bu sensin, Therem. Hepsi ve biri.
Karn zerindeki bir glge."
Ertesi gn hilikten baka bir ey iermeyen zeminin zerinde
atlak kalmayana dek her eyi bryen o beyaz yokluk iinden ku
zeydouya doru gittik. Bir gnlk ilerleme. Yol uzadndan yiye
ceimizin bitmemesi iin taynlar 2/3 e indirmitik. Bitse de fark et

224

mez gibi geliyordu bana; nk hi ile az arasndaki fark kk bir

farkt. Estraven ise nsezi veya igd gibi grnen fakat uygulama
l deneyim ve akl yrtme de olabilecek ansnn izini sryordu.
Drt gn dou ynnde gittik, yaptmz en uzun yryler bun
lard, gnde on sekiz ile yirmi mil arasnda gidiyorduk. Derken sa
kin hava bozdu ve paraland, bir anafora, nmzde, ardmzda,
yanmzda, gzlerimizde dolanan kk kar paracklarndan oluan
bir anafora, k lnce balayan bir frtnaya dnd. Tipi bize hay
krp dururken gn adrda kapal kaldk. Solumayan cierlerden
gelen szsz, nefret dolu gnlk bir haykrt bu.
"iimden haykrarak karlk vermek geliyor" dedim Estraven'e zihin-ko
numasyla; o da tereddtl resmiyetiyle, balanty kurdu: "e yara
maz. Seni dinlemez bile."

Saatlerce uyuduk. Biraz yemek yedik, buz-kesiklerimizi, yaralar

mz, iltihaplarmz tedavi ettik, zihin-konutuk ve gene uyuduk.
gnlk lk bir gevelemeye, sonra i ekie, sonra da sessizlie d
nt. Hava at. adrn ak kapsndan gn berrakl ldad.
Yreklerimiz de hafifledi, ne var ki rahatlmz hareketlerimize
evk ve heyecan katarak aa vuramayacak kadar bitkindik. Kamp
topladk -ihtiyar adamlar gibi srndmzden iki saatimizi ald
bu- ve yola koyulduk. Yoku aa gidiyorduk, yol dzd, kar sert
lii kayaklar iin ok uygundu. Gne yordu. Gn ortasnda ter
mometre -15 dereceyi gsteriyordu. Gidebilmek bize g vermi gi
biydi, hzl ve kolay ilerledik. O gn yldzlar grnene kadar yola
devam ettik.
Akam yemeinde Estraven tam tayn hazrlad. Bu hzla yalnz
ca yedi gnlk yiyeceimiz kalmt.
"ark dnyor" dedi ciddiyetle. "yi dnmesi iin yememiz ge
rek."
"Ye, i, neelen" dedim. Yemek beni keyiflendirmiti. Kendi sz
lerime kahkahayla gldm. "Hepsi bir; yemek, imek, neelenmek.
Yemek olmadan neelenemezsin, deil mi?" Bu da Yin-Yang evri
mine uygun bir giz gibiydi ama fazla srmedi. Estraven'in yz ifade
sindeki bir ey bu havay bozdu. imden alamak geldi ama kendi
mi tuttum. Estraven benim kadar gl deildi ve bu hakszlk ola

cak onu da alatacakt. oktan uyumutu; oturduu yerde, ksesi

kucanda uyuyakalmt. Bu kadar dzensizlik ona uygun deildi.
Ama fena fikir de deildi, uyumak.
O sabah olduka ge uyandk, her zamankinin iki kat kahvalt
ettik ve koumlar takp hafif kzamz dnyann kenarndan ie
doru ekmeye baladk.
Solgun le gneinde krmz beyaz dik bir yoku grnm al
m dnyann kenarnn altnda donmu deniz vard; bir kydan te
kine ve Karhide'den Kuzey Kutbuna kadar donmu olan Guthen
Krfezi.
Kzl Tepelerin arasna skm krk buz ykseltileri ve dzlk
lerinden buz-denizine inmemiz o leden sonra ve ertesi gn bo
yunca srd. kinci gn kza braktk. Ykmz denk yapp srt
mza aldk. Birimizde adr, birimizde torbalar vard, yiyecekler eit
bllmt. Adam ba en fazla on iki kilo bir yk dyordu.
Chabe ocan da yklememe karn ykm hl on be kilonun al
tndayd. O kza habire itelemekten, ekmekten, ekitirmekten
kurtulmak iyiydi ve yolda Estraven'e syledim bunu. Dnp buz ve
kzl kaya yn iinde braklm olan kzaa bakt. "yi i grm
t" dedi. Sadakati fark gzetmeksizin, altmz, kullandmz, on
larsz olamadmz sabrl, inat, gvenilir eyalar da kapsyordu.
Kza zlyordu.
Yolculuumuzun yetmi beinci, Harhahad Anner platosu ze
rindeki elli beinci gnn akam Gobrin Buzundan Guthen Krfe
zi'nin deniz-buzuna indik. Gene uzun sre, hava kararana dek yola
devam ettik. Hava souk fakat berrak ve sakindi, ekecek kzamz
da olmadndan temiz buz yzeyi kayaklarmz iin ok elveriliy
di. O gece kamp kurduumuzda artk altmzda bir mil deil birka
feetlik buz ve onun altnda da tuzlu su olduunu dnmek garip ge
liyordu. Ama dnmeye fazla zaman ayrmadk. Yemek yedik ve
uyuduk.
afak vakti, -30 derecenin altnda, mthi souk ve berrak bir
gnde gneye baktmzda orada burada buzul uzantlaryla i ie
gemi, gneye doru neredeyse dmdz bir hat halinde uzanan k
yy grebildik. Balangta kyya yakn gittik. Kuzey rzgr iki

226

portakal rengi tepe arasndaki vadi azn amamza yardm etti. Bu

radan getikten sonraysa bir bora bizi yere serdi. Daha douya, de
niz-dzl seviyesine karak ayakta durabildik. "Gobrin Buzu bizi
kustu" dedim.
Ertesi gn kynn dou eimi dmdz nmzde uzanyordu, sa
mzda Orgoreyn vard fakat nmzdeki mavi eri Karhide idi.
O gn son or ve kadik tohumlarn kullandk, adam bana birer
kilo gii-mii ile yz elli gram eker kalmt sadece.
Yolculuumuzun bu son gnlerini pek iyi anlatamyorum nk
doru drst hatrlamyorum. Alk alglar keskinletirir belki ama
ar yorgunlukla birlikte olmad zaman. Btn duyularm lm
gibiydi. Alktan mideme kramplar girdiini hatrlyorum; ama bana
hi ac vermiyorlard sanki. Hissedebildiim, sadece bir kurtulu, bir
eyin tesine varma, coku duygusuydu; bir de ok uykumun gelmi
olduu. Posthe Anner'in on ikisinde karaya ktk ve Guthen kys
nn donmu kumsalndan kayalk, karl boluuna trmandk.
Karhide'deydik. Hedefimize varmtk. Bo bir baar oldu bu;
nk torbalarmz boalmt. Varmz kutlamak iin bir scak su
ziyafeti ektik. Ertesi sabah kalkp bir yol, bir kent bulmak iin yo
la koyulduk. Bo bir blgeydi ve elimizde haritas yoktu. Yol varsa
bile be-on feet karla kaplyd ve belki de farkna varmadan birou
nun zerinden gemitik. Topran ilendiine dair en ufak bir ia
ret yoktu. O gn gney ve bat ynlerinde dolatk ve ertesi gnn
akamnda karanln ve inceden yaan karn iinden uzaklardaki bir
tepe eteinde bir k grnce ikimiz de bir sre azmz aamadk.
Durduk ve baktk. Sonunda yol arkadam inledi: "Bir k m o?"
Klk kaplarna kadar kar yl, yksek atl, karanlk evler ara
snda tek sokakl bir Karhide kyne zar zor ulaabildiimizde hava
oktan kararmt. Dar panjurlar arasndan krklar, oklar ve izgiler
halinde szan n k tepeleri arasndan grdmz aevinin
nnde durduk. Kapy ap ieri girdik.
Odsordni Anner'di, yolculuumuzun seksen birinci gnyd; Es
traven'in hesaplad takvimi on bir gn amtk. Yiyecek istihkak
mz ise tam tamna hesaplamt; yetmi sekiz gnlk yolluk. Kza
n sayac ve son birka gnlk tahminimizce 840 mil yol yapm

227

tk. Bunun ou geri dnlerle gemiti, sahiden 800 millik yolu

muz olsayd asla aamazdk; dzgn bir harita bulduumuzda Pule
fen iftlii ile bu ky arasndaki uzakln 730 mil olduunu grdk.
Btn bu miller ve gnler boyunca evsiz, szsz bir sszlkta ilerle
mitik; kaya, buz ve sessizlik; seksen bir gn boyunca birbirimiz d
nda hibir ey olmakszn.
Yiyecekler ve yiyecek kokularyla, insanlar ve insan sesleriyle
dolu byk, hamam gibi scak, aydnlk odaya girdik. Estraven'in
omzuna yaptm. Yabanc yzler, yabanc gzler bize evrildi. Es
traven'e benzemeyen birilerinin de yaadn unutmutum. ok
korkmutum.
Aslnda iinde yedi-sekiz kii bulunan kk bir odayd buras.
Onlar da bir sre benim kadar armlard kesinlikle. K ortasnda
gece vakti kuzeyden Kurkurast Beylii'ne gelen olmaz. Hepsi dur
mu bizi szyordu, sesler kesilmiti.
Estraven zor duyulur bir fsltyla konutu: "Beyliin konuksever
liine snyoruz."
Grlt, fslt, aknlk, hayret, karlama.
"Gobrin Buzunu atk."
Daha ok grlt, daha ok ses, sorular; hepsi etrafmza top
land.
"Arkadamla ilgilenir misiniz?"
Bunu ben syledim sanyordum ama Estraven sylemiti. Birisi
beni oturtuyordu. Bize yiyecek getirdiler, bizimle ilgilendiler, ar
ladlar.
Saf, kendi halinde, ileke, cahil insanlard bu yoksul kyller;
onlarn cmertlii zorlu yolculuumuzu soylu bir ekilde sona erdir
di. Ellerinde ne varsa verdiler bize. Saknmadan, saymadan. Ve Es
traven bize verdiklerini, lordlar arasnda bir lord, dilenciler arasnda
bir dilenci, o halktan biri gibi ald.
Kynn kysnda, zor yaanlr bir ktann en zor yaanlr ucun
da yaayan bu balk-kyller iin drstlk ekmek kadar, su kadar
nemlidir. Birbirleriyle ak oynamak zorundalar, ortada hile yap
maya yetecek hibir ey yok. Estraven bunu biliyordu ve bir-iki gn
sonra ifgretora ok dikkat ederek, incelikle ve dolayl olarak neden

228

k vakti Gobrin Buzunu amaya yeltendiimizi sorduklarnda ona

gre yant verdi: "Suskunluk benim seeceim bir ey deil; ama ya
lan sylemekten daha uygun bana."
"Onurlu insanlar da pekl yasadna itilirler; yine de glgeleri
klmez" dedi ky reisinden sonra gelen ve dkkn kn btn
Domain iin bir tr oturma odas olan aevinin as.
"Kimi Karhide'de yasad olabilir, kimi Orgoreyn'de" dedi Estra
ven.
"Doru; kimi kendi kabilesine gre kimi de Erhenrang'daki krala
gre."
"Kral deneyebilir ama kimsenin glgesini ksaltamaz" dedi Estra
ven. A yant yeterli bulmu grnyordu. Estraven kendi kabile
si tarafndan dlanm olsayd pheli bir ahs olurdu; ama kraln
fermanlar nemsizdi. Bana gelince besbelli bir yabanc ve dolaysy
la Orgoreyn'de yasad olan bir kii olmam bana itibar salyordu.
Kurkurast'taki ev sahiplerimize adlarmz asla sylemedik. Estra
ven sahte ad kullanmak istemiyordu ve gerek adlarmz da aza al
namazd. Estraven'e yemek, giysi ve yatak vermek bir yana, onunla
konumak bile sutu. Guthen kysndaki uzak bir kyde bile radyo
vard ve Srgn Emrini bilmezden gelemezlerdi; ancak konuklarn
kimliini bilmemek onlar iin bir mazeret olabilirdi. Daha benim ak
lmdan bile gemeden Estraven ne kadar zor durumda kalabilecekle
rini lp bimiti. Oradaki nc gecemizde bir sonraki hamlemi
zin ne olacan grmek iin odama geldi.
Bir Karhide ky, ayr zel konutlarn azl ya da yokluu bak
mndan Arz'n eski kalelerine benzer. Ne var ki Ocak'n, Ticaretha
nenin, Alt-Beylik'in (Kurkurast'ta Lord yoktu) ve D-Ev'in eski, ha
rap binalarndaki feet kalnlnda duvarlarla ve uzun koridorlarla
evrili odalarda be yz kiilik her bir kyn halk gizlilik, yaltlm
lk salayabiliyor. Ocak'n st katnda ikimize ayr birer oda verilmi
ti. Kendi odamda Shenshey Bataklklarndan elde edilen bataklk k
mrnn kk, scak, ar kokulu atei yannda otururken Estraven
ieri girdi. "Yaknda buradan ayrlmamz gerek, Genri" dedi.
Atein aydnlatt odann glgeleri iinde, yalnayak, zerinde
bir tek reisin verdii, bol, krk pantolonla dururken hatrlyorum

229

onu. Evlerinin gizlilii ve kendilerince scakl iinde Karhideliler

hep yar giyinik veya plak gezerler. Bu yolculukta Estraven Get
henli fiziine zg sk tknazl yitirmiti, kkt, yaralar iin
deydi, neredeyse ateten yanarcasna souktan yanmt. Karanlkt,
sertti, gene de o titreen kta ele gemez bir hali vard.
"Nereye?"
"Bence gneye ve batya. Snra doru. lk iimiz gemine ulaabi
lecein kadar gl bir radyo vericisi bulmak. Sonra da benim bura
dakilere zarar gelmesini nlemek iin ya saklanacak bir yer bulmam
ya da bir sre iin Orgoreyn e dnmem gerek."
"Orgoreyn'e nasl gideceksin?"
"Daha nce yaptm gibi; snr geerek. Orgotallarn benimle
bir alp veremedikleri yok."
"Vericiyi nerede bulabiliriz?"
"En yakn Sossinothta."
Afalladm. Srtt.
"Daha yakn yok mu?"
"Alt st yz elli mil. Daha kt bir zemin zerinde daha uzun
yoldan geldik. Bir sr karayolu var; insanlar bizi konuk eder; bir
motorlu kzaa binebiliriz."
Kabul ettim; fakat k yolculuumuzun yeni bir etabn dn
mek canm skyordu. stelik bu sefer snaa doru deil Estra
ven'in tekrar srgne gidip beni yalnz brakaca o lanet olas sn
ra gidecektik.
Uzun uzun dndm ve konutum. "Karhide'nin Ekumen'e ka
tlmadan nce yerine getirmesi gereken bir art olacak. Argaven sr
gn cezan kaldrmal."
Bir ey demedi, gzleri atee dikili duruyordu.
"Bunda kararlym" diye srar ettim. "Her ey srasyla yaplmal."
"Teekkr ederim, Genri" dedi. Byle ok yumuak konutuu
zaman sesi bir kadn sesini andryordu, bouk ve tnsz. Bana tatl
bir bakla, glmsemeden bakt. "Fakat uzun bir sre iin evimi ye
niden grmeyi pek beklemiyordum. Yirmi yldr srgndeyim, bili
yorsun. Bu ceza da ok farkl bir ey deil. Ben kendimi kollarm, sen
de kendini ve Ekumen'ini kolla. Bunu yalnz bana yapmalsn. B

230

tn bunlar konumak iin ok erken. Gemine inmesini syle. Sonra

gerisini dnrm."
Kurkurast'ta iyi beslenerek ve dinlenerek iki gn daha kalp g
neyden gelecek ve bizi geri gtrecek yol-sktrcy bekledik. Ev
sahiplerimiz Estravene Buzu ama yksn batan aa anlattrd
lar. yky, ancak szl edebiyat geleneinden birinin anlatabile
cei gibi anlatt ve bylece geleneksel deyilerle, hatta epizodlarla
dolu bir destan halini ald yk. Ama canl ve doruydu. Drumner
ile Dregemole arasndaki geidin kkrt atei ve karanl, Guthen
Krfezini spren da boluklarnn lk atan esintileri; kendisinin
yarn iine d gibi komik ve Buzun seslerinden ve suskularn
dan, glgesiz havadan, gecenin karanlndan sz ettii mistik b
lmleri de vard. Gzlerimi arkadamn esmer yznden ayrmadan,
dierleri kadar bylenmi olarak dinledim.
Yol-sktrcnn src mahalline skp Kurkurast'tan ayrldk.
Karhide yollarndaki kar toplayp sktran bu motorlu aralar kn
yollar ak tutmak iin tek are. Zira k trafii byk lde kzak
larla yryor ve yollardaki kar kremek, kralln tm zamannn ve
parasnn yarsn gtryor. Sktrc saatte iki mil hzla gidiyordu
ve gece bastrdktan ok sonra Kurkurast'n gneyindeki ilk kye va
rabildik. Orada da her zaman olduu gibi buyur edildik, doyurulduk
ve gece arlandk; ertesi sabah yayan yola ktk. Artk Guthen Kr
fezi'nden esen kuzey rzgrn kesen ky tepelerinin ardnda ve yer
leim alan olan blgedeydik, kamptan kampa deil Ocak'tan Ocak'a
yryorduk. Bir seferinde otuz mil olmak zere, birka kez yoldan ge
en motorlu kzaklara bindik. Yollar sk sk yaan youn kara ramen
iyi sktrlm ve iaretlenmiti. Her zaman torbalarmzda bir gece
nceki ev sahiplerimizin verdii yiyecekler oluyordu. Yolun sonunda
hep bamz sokacak bir at ve yanna oturacak bir ate vard.
Konuksever bir lkede, rahata, kayaklarla ve motorlu tatlara
binerek yaptmz bu sekiz-dokuz gnlk rahat yolculuk yine de
tm yolculuklarmzn en zor ve en yorucu ksm oldu. Buzul'a tr
manmaktan, son alk gnlerinden bile ktyd. Destan bitmiti,
Buz'a mal olmutu. ok yorgunduk. Yanl ynde gidiyorduk. Co
kumuz kalmamt.

231

"Kimi zaman arkn ters ynne gitmen gerekir" diyordu Estra

ven. Her zamanki kadar kararlyd; ama sesindeki, davranndaki
enerjinin yerini sabr, kesinliin yerini inat bir azim almt. ok
suskundu, artk pek fazla zihin-konumas da yapmyordu.
Sassinoth'a vardk. Donmu Eye bakan tepeler zerine kurulu,
birka bin nfuslu bir kasaba; damlar beyaz, duvarlar gri, tepeler or
man ve kayalklarla lekeli, tarlalar ve nehir beyaz; nehrin karsnda
ihtilafl Sinoth Vadisi, batan aa beyaz...
Ellerimiz bo geldik. Yol ara gerecinden kalanlar da eitli ev
sahiplerimize vermitik ve elimizde Chabe oca, kayaklar ve zeri
mizdeki giysilerden baka bir ey kalmamt. Ykmzden bylece
kurtulduktan sonra birka kez yolu sorarak kasaba dndaki bir ift
lie gittik. orak bir yerdi. Bir Beylike deil, dorudan Sinoth Va
disi daresine bal tek bir iftlikti. Estraven bu idarede gen bir sek
reterken bu iftliin imdiki sahibiyle dost olmu, hatta bir-iki yl
nce Sinoth Vadisi ihtilafn zme umuduyla o blgede yaayanla
rn Ey'in dousuna yerletirilmelerine yardm ederken adama bu ift
lii o almt. ifti kapy kendi at. Estraven'le ayn yalarda, tk
naz, tatl dilli bir adamd. Ad Thessicher'di.
Estraven blgeden geerken yzn saklamak iin kaponunu
iyice indirmiti. Burada tannmaktan korkuyordu. Aslnda gereksiz
bir korkuydu; bu a ve ak dilencinin Estraven olduunu anlamak
iin ok keskin bir gz gerekiyordu. Thessicher karsndakinin ger
ekten dedii kii olduuna inanamadan bakakalmt.
Thessicher bizi ieri ald, imknlarnn kt olmasna karn ko
nukseverlii standardn altnda deildi. Ama bizden rahatsz olmu
tu, orada olmamamz yelerdi. Bunu anlayabiliyorduk; bizi kabul
ederek mlkne el konmas riskini stlenmiti. Ama bu mlk Estra
vene borlu olduuna ve Estraven ona bu iftlii salamam olsa
imdiye kadar zaten bizler kadar yoksullam olacana gre kar
lnda belli bir riski gze almasn istemek hakszlk olmazd. Ne
var ki arkadam bir bor demesi deil dostluk gerei, ykmllk
deil ballk gerei yardm istedi. Nitekim ilk ann korkusundan
sonra buzlar zld ve Thessicher gecenin yarsn atein yannda
Estraven'le eski gnlerden, ortak dostlardan sz ederek geirdi. Es

232

traven srgndeki bir adamn cezasnn kaldrlmas umuduyla bek

lerken bir-iki ay saklanabilecei terk edilmi ya da bo bir iftlik gi
bi gizli bir yer bilip bilmediini sorunca hi duraksamadan, "Bende
kal" dedi.
Estraven'in gzleri parlad ama bunu istemedi; Thessicher de
onun Sassinoth'a bu kadar yakn olmasnn tehlikeli olabileceini ka
bul ederek bir saklanma yeri bulacana dair sz verdi. Estraven bir
takma ad kullanr ve bir a ya da rgat klna girerse bunun zor ol
mayacan sylyordu. "Belki ho olmaz ama Orgoreyn'e dnmek
ten daha gvenlidir" dedi. "Orgoreyn'de ne yapabilirsin ki? Yaam
n nasl srdrrsn?"
"Commensallk'n srtndan" dedi arkadam susamuru tebessmy
le. "Biliyorsun her Birime i salar onlar. Sorun olmaz. Ama Karhide'de
olmay yelerim; sahiden ayarlanabileceine inanyorsan..."
Elimizde kalan tek deerli eyimiz olan Chabe oca hl yan
mzdayd. Yolculuumuzun sonuna kadar u veya bu ekilde bize ok
hizmet etmiti. Thessicher'in iftliine geliimizin ertesi sabah oca
aldm ve kayaklarla kasabaya indim. Estraven elbette benimle gel
medi ama ne yapacam iyice anlatmt ve bir aksilik olmad. Oca
Kasaba Ticarethanesinde sattm ve karlnda aldm ykl pa
rayla kk Ticaret Okulu binasnn bulunduu tepeyi trmanp ora
da kurulu radyo istasyonuna gidip on dakikalk "zel alcya ynelik
zel yayn" satn aldm. Btn istasyonlar gnlk yayn srelerinin bir
ksmn byle ksa dalga mesajlarna ayryorlar. ounlukla tacirler
tarafndan Takmadalar, Sith ya da Perunter'deki mterilerine veya
bayilerine haber gndermek iin kullanlyor. Fiyatlar yksek ama fa
hi deil. En azndan elden dme bir Chabe ocann fiyatndan az.
Benim on dakikam leden sonra nc Saat'in balarnda olacak
t. Btn gn Thessicher'in iftliine gidip gelerek geirmek isteme
diimden Sassinoth'da oyalandm ve aevlerinden birinde porsiyonu
bol, gzel ve ucuz bir yemek yedim. Karhide yemeklerinin Orgo
reyn'dekilerden gzel olduuna kuku yoktu. Yemeimi yerken Es
traven'e Orgoreyn'den nefret edip etmediini sorduumda bana sy
ledikleri aklma geldi; geen gece, btn o yumuaklyla syledik
lerini hatrlyordum: "Karhide'de olmay yelerim..." Ve, kim bilir ka

233

nc kez, yurtseverliin ne olduunu, yurdunu sevmenin ne anlama

geldiini, arkadamn sesini titreten o sadakatin nereden doduunu
ve bylesine gerek bir sevginin ou kez nasl bu denli aptalca ve
kt bir banazla dnebildiini dndm. Hata neredeydi?
Yemekten sonra Sassinoth'u dolatm. Lapa lapa yaan kara ve s
frn altndaki soua ramen capcanl i hayat, dkknlar, pazar
yerleri ve sokaklar bir oyunu andryordu, gerekd gibiydi, art
cyd. Hl Buzun yalnzlndan kamamtm. Yabanclar arasn
da huzursuz oluyor ve hep Estraven'in yan bamdaki varln z
lyordum.
Akam karanlnda karla kapl yokuu kp radyo istasyonuna
gittim. Beni ieri alp halka ak vericinin nasl kullanlacan gs
terdiler. Belirlenen zamanda Gney Karhide'nin 300 mil uzanda
yrngesinde olan yanstc uyduya bir uyan sinyali gnderdim. Bu
uydu Ollul'la grp gemiye sinyal gndermelerini isteyebileceim
Yantlaycmn kaybolmas ve gne yrngesindeki gemiyle doru
dan balant kuracak aracm veya zamanm olmamas ihtimali iin
dnlm bir gvenceydi. Sassinoth'daki verici, kesinlikle yeterli
gteydi ama uydu sinyali gemiye yollamak dnda bana cevap ve
recek donanmda olmadndan sinyali gnderip gitmekten baka
yapacak bir ey yoktu. Mesajn alnp alnmadn ve gemiye ulap
ulamadn bilemezdim. Sinyali gndermekle doru eyi yapp
yapmadm da bilmiyordum. Byle belirsizlikleri sessizce kabul
lenmeyi renmitim artk.
Kar ya iddetlendi, yollar karanlkta ve karda gidebilecek ka
dar bilmediimden geceyi kasabada geirmek zorunda kaldm. H
l biraz param kaldndan bir han sordum ama Okul'da kalmam iin
srar ettiler; bir sr neeli renciyle birlikte yemek yedim ve ya
takhanelerden birinde yattm. Ho bir gvenlik duygusuyla, Karhi
de'nin yabanclara gsterdii olaanst ve amaz nezakete duydu
um gvenle uykuya daldm. Bata doru lkeye inmitim, imdi ge
ne oradaydm. Bylece uyuyakaldm; ama dler ve uyanlarla dolu
huzursuz bir gecenin ardndan sabah erkenden uyanp kahvalt et
meden Thessicher'in iftliine doru yola koyuldum.
Parlak gkte ykselen kk ve souk gne, karn zerindeki

234

her ykselti ve tmsei batya uzanan glgelere brmt. Yol k

ve karanlkla damar damard. Karla kapl tarlalarda yolun ucundan
bir kayaknn szlerek uuuyla bana doru gelen kk bir ekil
dnda hibir ey kmldamyordu. Daha yzn grmeden onun
Estraven olduunu anlamtm.
"Ne oldu, Therem?"
"Snra gitmem gerek" dedi yan yana geldiimizde bile durmak
szn. Soluk soluayd. Ynm deitirdim ve birlikte batya gitme
ye baladk. Ona ayak uydurmakta glk ekiyordum. Yol Sassi
noth'a saptnda ayrlp itsiz tarlalarn iine dald. Kasabann bir
mil kadar kuzeyinde donmu Ey'i getik. Ky dik eimliydi ve tr
man bittiinde ikimiz de soluk almak iin durduk. Bylesi bir yar
iin uygun artlarda deildik.
"Ne oldu? Thessicher mi?.."
"Evet. Telsizle konutuunu duydum. afak vakti." Estraven'in
gs buzun zerinde mavi yarklarn kenarnda uzand zamanki
gibi inip kalkyordu. "Tibe bama dl koymu olmal."
"Lanet olas, nankr hain!" dedim dilerimin arasndan. Tibe'yi
deil, arkadana ihanet eden Thessicher'i kastediyordum.
"Evet yle" dedi Estraven, "ama ondan ok fazla ey istedim, k
k bir ruha fazla yklendim. Dinle, Genri. Sassinoth'a dn."
"Hi olmazsa snrdan getiini greyim, Therem."
"Orada Orgota muhafzlar olabilir."
"Bu tarafta dururum. Tanr akna..."
Glmsedi. Hl nefes nefeseydi, kalkt ve yola koyuldu. Ben de
onunla gittim.
Kk donmu ormanlardan, anlamazlk konusu vadinin tepele
ri ve tarlalar zerinden getik. Saklanacak, gizlenecek bir yer yok
tu. Gnele aydnlanm bir gkyz, beyaz bir dnya ve zerinde
uan biz, iki glge. Engebeli arazi yznden snr hl gremiyor
duk; oysa iki yz metre kadar uzandaydk. Birden karmza kt,
bir itle iaretlenmiti, tepeleri krmzya boyal direklerin yalnzca
birka feetlik ksm karn zerindeydi. Orgota tarafnda hi muhafz
grnmyordu. Bizim tarafta kayak izleri ve gneyde hareket eden
kk ekiller vard.

"Bu tarafta muhafzlar var. Karanlk bastrana kadar beklemelisin

Therem."
"Tibe'nin Denetileri" dedi, ac ac yutkundu ve yn deitirdi.
Biraz nce atmz kk ykseltinin arkasna getik ve ilk bul
duumuz kuytuya sndk. Btn gn, stleri karla kapl dallarnn
etrafmz sard sk hemmen aalan arasndaki vadicikte geirdik.
zellikle tehlikeli olan bu blgeden uzaklamak iin snr boyunca
kuzeye ya da gneye gitmek, Sassinoth'un dousundaki tepelere k
may denemek, hatta kuzeye, bo araziye gitmek gibi bir sr plan
zerinde tarttk. Ama hepsi de veto edildi. Estraven'in burada ol
duu gammazlanmt ve artk Karhide'de imdiye kadar yaptmz
gibi aka yolculuk edemezdik. Gizli gizli uzun mesafe de gide
mezdik; adrmz, yiyeceimiz ve yeterli gcmz yoktu. Snra
komaktan baka yapabileceimiz bir ey yoktu, yalnzca tek yol
akt.
Karn altnda, karanlk aalarn arasndaki karanlk oyukta sn
mak iin birbirimize sokulduk. Gn ortasnda Estraven bir sre
uyuklad, bense uyuyamayacak kadar atm ve mtm, arkada
mn yannda uyuuk uyuuk uzanm, bir keresinde bana aktard
szleri hatrlamaya alyordum; ikisi birdir, yaam ve lm, uzanrlar
yan yana... Buzun zerinde adrda yatyor gibiydik sanki ama koru
naksz, yiyeceksiz, huzursuz; arkadalmzdan baka bir eyimiz
yoktu, o da yaknda son bulacakt.
Akama doru hava pusland ve s dmeye balad. Rzgrsz
oyukta bile kmldamadan durulamayacak denli souktu. Hareket et
memiz gerekiyordu ama yine gne batarken Orgoreyn'i iinde ge
tiim hapishane arabasndakine benzeyen titreme krizlerine yaka
landm. Karanlk hi basmayacakt sanki. Ge vakit, mavi alacaka
ranlkta oyuktan ktk ve aalarn, dallarn altnda srnerek sol
gun karda silik birka nokta halinde uzanan snr-itini grene dek
tepeyi trmandk. Uzakta, gneybat tarafnda kk bir kasabann,
kk bir Orgoreyn Commensal kynn klar seiliyordu. Estra
ven geerliliini kaybetmi belgeleriyle buraya gidebilir ve hi ol
mazsa geceyi Commensal hapishanesinde veya en yakn Commen
sal Gnll iftlik'te geirebilirdi. Birden -orada, en son anda, an

236

cak o zaman- bencilliim ve Estraven'in suskunluunun neyi grme

me engel olduunu, nereye, neyin iine gitmekte olduunu fark et
tim. "Therem" dedim, "bekle..."
Ama gitmiti, tepeden aa iniyordu; mthi hzl bir kayaky
d ve bu kez benim iin hzn azaltmyordu. Uzun, hzl bir dn
le karn stndeki glgeler arasndan aa indi, benden uzaklap
doruca snr muhafzlarnn silahlarna gitti. Bardklarn, durma
sn emrettiklerini ve bir yerlerde bir n yakldn sanyorum
ama emin deilim; ne olursa olsun durmad ve hzla ite doru kay
may srdrd. ite ulaamadan onu vurdular. Sonik bayltc deil,
atma silahlar, patlatlnca metal paralar frlatan eski a taban
calar kullanyorlard. Onu ldrmek iin ate ettiler. Yanna vard
mda lyordu, kara saplanm kayaklaryla iki bklm uzanm,
gs paralanmt. Ban kollarm arasna aldm ve onunla konu
tum; bana cevap vermedi, bir tek ona olan sevgime cevap verdi, bi
linci yiterken paralanm ve darmadan zihninin iinden, konuul
mayan dilde, ak bir ekilde haykrd: "Anki" Hepsi bu kadar. Kara
ktm ve lrken onu tuttum. Bunu yapmama izin verdiler. Sonra
beni ayaa kaldrp gtrdler. Onu da. Beni hapishaneye, onu ka
ranla.

20
Bo Bir aba

Estraven, Gobrin Buzu boyunca yaptmz sefer srasnda tuttu

u notlarn bir yerinde yol arkadann neden alamaktan utan
dn soruyor. O zaman ona bunun utantan deil, korkudan kay
naklandn syleyebilirdim. lmnn akamnda, Sinoth Vadi
si'ne, korkunun tesindeki o souk lkeye gittim. Orada istediiniz
kadar alayabileceinizi ama bunun bir ie yaramayacan ren
dim.
Beni Sassinotha geri gtrp hapsettiler; nk bir kanun kaa
yla birlikteydim ve byk bir ihtimalle bana ne yapmalar gerekti
ini bilmiyorlard. Batan itibaren, daha Erhenrang'dan resmi emirler
gelmeden nce bile bana iyi davrandlar. Karhide'deki hcrem Sassi

238

noth Lordlar Terifat Kulesinde dayal deli bir odayd; bir mi

ne, radyo ve gnde be n yemek vard. Rahat deildi. Yatak sert
ti, rtler inceydi, zemin plakt, hava souktu; Karhide'deki btn
odalar gibiydi. Ama bir hekim yolladlar ve onun elleri ve sesi bana
Orgoreyn'de bulduumdan ok daha byk ve uzun sreli bir rahat
lk salad. O geldikten sonra kapy bir daha kilitlemediler sanyo
rum. Kapnn ak durduunu ve kapanmasn dilediimi hatrlyo
rum; nk koridordan souk geliyordu. Ama yatamdan kalkp
hapishanemin kapsn kapatacak g ve cesaretten yoksundum.
Titiz ve ana bir gen adam olan hekim yattrc bir kesinlikle
konutu benimle: "Be-alt aydr kt beslenmi ve ar yorulmusu
nuz. Kendinizi tketmisiniz. Tketecek daha fazla bir ey kalma
m. Uzann, dinlenin. Kn vadilerde donan rmaklar gibi uzann.
Kmdamadan yatn, bekleyin."
Ama ne zaman uyusam kendimi hapishane arabasnda, dierle
riyle birlikte plak ve kir pas iinde tir tir titrerken, biraz snmak
iin tekilere sokulurken gryordum. Birimiz dnda. Birisi demir
kapya yaslanm tek bana yatyordu, souk olan, az phtlam
kanla dolu olan. Haindi o. Kendi bana gitmi, bizi terk etmiti, be
ni terk etmiti. fkeyle dolarak uyanyordum, aresiz gzyalarna
dnveren, sarsak bir fkeyle.
ok hastaydm sanyorum, yksek atein etkilerinden bazlarn
hatrlyorum, hatta bir ya da birka gece doktor yanmda kald. O
geceleri hatrlayamyorum ama ona sylediklerimi hatrlyor, kendi
sesimdeki tuhaf, keskin tonu duyabiliyorum. "Durabilirdi. Muhafz
lar grd. Silahlarn stne doru kotu."
Gen doktor bir sre bir ey demeden durdu. "Kendisini ldr
dn sylemek istemiyorsunuz, herhalde."
"Belki de..."
"Bir dostun ardndan sylenecek bir ey deil bu. Hem Harth
rem ir Estraven'den beklemem bunu."
Konuurken bu insanlarn intihan ne kadar aalk bir ey olarak
grdklerini unutmutum. Bizler gibi bir seim olarak grmyor on
lar intihan. Onlara gre seimi reddetmek, bal bana bir intihar
eylemi. Bizim kutsal kitaplarmz okuyan bir Karhideli iin Yahu

239

da'nn asl suu sa'ya ihanet etmesi deil, umutsuzlua kaplp ba

lanma ansn, deimeyi, hayat inkr etmesi; intihar etmesidir.
"Demek artk Hain Estraven demiyorsunuz ona."
"Hi demedik zaten. Ona yaplan sulamalar oumuz ciddiye
almadk, Bay Ai."
Ama bu beni hi de teselli etmedi; ayn acyla bardm sadece:
"yleyse neden vurdular onu? Neden ld?"
Buna cevap vermedi; cevab yoktu nk.
Hi resmen sorguya ekilmedim. Pulefen iftliinden nasl k
tm, Karhide'ye nasl girdiimi, radyolarndan gnderdiim ifre
li mesajn gittii yeri ve amacn sordular. Syledim. Bu bilgi doru
ca Erhenranga, Krala gitti. Gemi meselesi belli ki gizli tutulmutu;
ama bir Orgota hapishanesinden kam, kn Buz zerinde yapt
m yolculuk, Sassinoth'a geliim herkese duyuruldu ve serbeste
konuuldu. Estraven'in bu iteki rolnden ve lmnden radyoda hi
sz edilmedi. Ama biliniyordu. Karhide'de gizlilik byk lde bir
hassasiyet meselesidir. Kabullenilen ve anlalan bir suskunluktur;
sorularn atlanp geilmesidir ama cevaplarn atlanp geilmesi deil
dir. Bltenler sadece Eli Bay Ai'den sz ediyorlard fakat herkes be
ni Orgotallarn elinden alp getiren ve benimle birlikte Buz'u aarak
Karhide'ye gelip Commensallar'n geen gz apansz lverdiime
dair yalanlarn ortaya karan kiinin Harth rem ir Estraven olduu
nu biliyordu... Estraven dnmn sonularn gayet iyi tahmin et
miti; ama yeterince nemsememiti onlar. Sassinoth'da bir odada
kmldamadan, hibir eyin farknda olmadan hasta yatan yabanc
bir yaratk yznden on gn iinde iki hkmet birden dt.
Orgota'da hkmetin dmesi demek, aslnda, Otuz-ler iin
de denetimi bir Commensallar grubu yerine bir dierinin almas an
lamna gelir. Karhide'de dedikleri gibi baz glgeler ksalr, baz gl
geler uzar. Beni Pulefen'e yollayan Sarf hizbi, yalanlarnn aa k
masnn dourduu daha nce hi grlmemi aybna ramen, Ar
gaven'in Yldzgemisinin Karhide'ye indiini ilan etmesine kadar da
yanabildi. Ondan sonra Obsle'nin partisi, Ak Ticaret hizbi, Otuz-
ler iinde yetkiyi ele geirdi. Ben de sonuta onlara biraz hizmet
etmi oldum.

240

Karhide'de hkmetin dmesi ise Babakann rezil olmas, yeri

ni bir yenisinin almas ve kiorremi'nin epeyce karmas anlamna ge
liyor; idam, tahttan feragat ve ayaklanma da pek az rastlanan alter
natifler deil. Tibe hi direnmeye almad. Uluslararas ifgretor
oyunundaki ticari deerim ve Estraven'in susuzluunu kantlamam
(yle ima ediliyordu) bana onunkini aan bir prestij salamt; o da,
daha sonra reneceim zere Erhenrang Hkmeti gemime mesaj
gnderdiimi renmeye kalmadan istifa etti. Thessicher'in ispiyon
culuu zerine harekete gemi, yalnzca Estraven'in lm haberinin
gelmesini beklemi ve sonra istifa etmiti. Hem yenilgiyi hem de in
tikam birlikte tatt.
Argaven her eyi renince bana bir davetiye gnderip beni he
men Erhenrang'a artt ve masraflar iin de yklce bir yolluk gn
derdi. Sassinoth ehri de buna e bir cmertlikle gen doktorlarn
benimle birlikte yola kard; nk hl pek iyi durumda deildim.
Motorlu kzaklarla yolculuk ettik. Sadece bir ksmn hatrlyorum;
dzenli ve telaszd, sktrclarn yolu temizlemesini beklerken
verilen uzun molalar ve hanlarda geirilen uzun gecelerle doluydu.
Aslnda iki- gnden fazla srmemi olmalyd; ama bana uzun bir
yolculuk gibi gelmiti. Erhenrang'n Kuzey Kaplar'ndan kar ve ka
ranlk dolu byk caddelere girdiimiz ana kadar olan yolculuun
byk ksmn hi hatrlamyorum.
te o srada yreimin biraz sertletiini ve zihnimin aldn
hissettim. Daha nce paramparaydm, darmadanktm. imdiyse
rahat bir yolculuktan yorgun dm olmama ramen biraz olsun g
cm kaldn hissediyordum. Alkanln verdii g herhalde, ne
de olsa bir yldan uzun bir sre yaadm ve altm bir ehirdeyim
artk. Sokaklar, kuleleri, Saray'n kasvetli bahelerini, yollarn, du
varlarn biliyordum. Buradaki iimi biliyordum. Bu yzden ilk kez,
arkadam ldne gre onun uruna ld ii tamamlamam gerek
tii dank etti kafama. Kemerdeki kilit tan yerine koymalydm.
Saray'n kapsnda Saray duvarlarnn iindeki bir konukevine
gemem sylendi. Saray'da st dzey bir ifgretor belirtisi olan De
irmi Kuleli Konut'tu kalacam yer: Kral'n licenaplndan ok,
bana atfettii yksek staty gsteriyordu. Genellikle dost lke b

241

ykelilerinin arland yerdi oras. Bu iyi bir iaretti ite. Ancak

oraya gitmek iin Keli Krmz Konutun nnden gememiz ge
rekiyordu, dar kemerli bahe kapsndan havuza bakan, buzdan gri
aaca ve hl bo olan eve baktm.
Deirmi Kulenin kapsnda beyaz hieb ve koyu krmz gmlek
giymi, omuzlarndan gm bir zincir sarkan biri karlad beni: Fa
xe, Otherhord nzivasnn ndeyicisi. Onun gzel ve nazik yzn,
gnlerden beri ilk kez aina bir yz grmek beni rahatlatt, gergin
liimi ald. Faxe Karhide'de pek nadir olan bir selamlama ekliyle el
lerimi tutup beni bir dost gibi karladnda onun scak davranna
bir karlk verebildim.
Gzn balarnda kendi blgesi Gney Rer'den kiorremi'ye gn
derilmiti. Handdara nzivasnn sakinleri arasndan konseye ye se
ilmesi pek nadir deildir ama bir Dokumacnn bu grevi kabul et
mesi sk grlmez. Bana kalrsa Faxe, Tibe'nin ynetimini ve bunun l
keyi srkledii yolu dnp kabul etmiti grevi. O da Dokumac
larn altn zincirini karp konsey yelerinin gm zincirini takmt
ve fazla zaman kaybetmemi olmalyd. Thern'den beri Babakan' de
netleyen bir organ grevi gren Hes-kiorremi'nin, Konsey'in ye
siydi. stelik onu bu greve atayan Kral'n kendisiydi. Belki de Estra
ven'in daha bir yldan ksa bir sre nce iinde bulunduu ikbal yolun
da ykseliyordu. Karhide'de siyasi kariyerler ani ve ksa mrldr.
Kimseyi grmeden, resmi bir aklama veya ziyaret yapmadan
nce, souk, atafatl, kk bir ev olan Deirmi Kule'de Faxe ile
oturup biraz konutuk. Gzmn iine bakp sordu. "Demek bir ge
mi gelip yeryzne inecek: yl nce sizi Horden Adasna geti
renden daha byk bir gemi, yle mi?
"Evet. Daha dorusu, bunun iin bir mesaj gnderdim."
"Ne zaman gelecek?"
Hangi ayn hangi gnnde olduumuzu bile bilmediimi fark
edince bir sredir ne kadar kt durumda olduumu anladm. Estra
ven'in lmnden nceki gnden balayp saymam gerekti. Eer ya
knda idiyse geminin oktan yrngeye girmi olmas gerekiyordu
ve bu durumda benden mesaj bekliyor olabilirdi.
"Gemiyle haberlemeliyim. Talimat bekliyorlardr. Kral nereye

inmelerini istiyor? Yerleim alan dnda olduka geni bir yer olma
l. Bir verici lazm bana."
Her ey hzla ve kolaylkla ayarland. Erhenrang Hkmeti ile da
ha nceki temaslarmda yaadm bitmek bilmez zora komalar ve
baarszlklar grl grl akan bir nehirdeki buz paralar gibi eriyip
gitmiti. ark dnyordu... Ertesi gn Kral beni kabul edecekti.
Krala yaptm ilk ziyareti ayarlamak Estraven'in alt ayna mal
olmutu. kincisini ayarlamaksa hayatnn geri kalan ksmna.
Bu sefer ince eleyip sk dokumayacak kadar yorgundum ve zih
nim z-bilince ar basan eylerle meguld. Tozlu bayraklar altn
dan, uzun krmz salondan getim ve grl grl atelerin kvlcm
larla ve trtlarla yand ateli krsnn karsnda durdum.
Kral atein yannda oturuyordu, masa banda tahta oymal bir tabu
reye kmt.
"Oturunuz, Bay Ai."
Argaven'in yannda durduu ocan karsna geip oturdum ve
alevlerin nda yzn grdm. Kt ve yal grnyordu. Bebe
ini kaybetmi bir kadn, olunu kaybetmi bir adam gibiydi.
"Evet, Bay Ai, demek geminiz ini yapacak."
"stemi olduunuz gibi Athten Fen'e inecek, efendim. Bu akam,
nc Saat'in banda indirirler."
"Ya, inecekleri yeri tutturamazlarsa? Her ey yanar m?
"Dosdoru bir radyo sinyalini izleyecekler; her ey ayarland.
Tutturamamalar sz konusu deil."
"Ya peki ka kiiler onlar? On bir mi? yle mi?"
"Evet. Korkacak kadar ok deiller efendimiz."
Argaven'in elleri yarm kalm bir jestle kasld. "Artk sizden
korkmuyorum, Bay Ai."
"Buna sevindim."
"Bana iyi hizmet ettiniz."
"Ama sizin emrinizde deilim ben.
"Biliyorum" dedi kaytszca. Dudaklarn kemirerek atee bak
yordu.
"Yantlayc vericim Minori'de Sarfn elinde olabilir. Ama gemi
de bir yantlayc daha var. Bu durumda, eer sizce uygunsa Eku

men'in tam yetkili Bykelisi konumunda ve Karhide ile bir ittifak

antlamas grp imzalamaya yetkili olacam. Yantlayc aracl
yla Hain veya teki Yerleiklerle grp bunlar teyit ettirebilir
siniz."
"ok iyi."
Baka bir ey sylemedim; nk dikkatini bana vermiyordu.
izmesinin burnuyla ateteki bir odunu oynatp kvlcmlar sratt.
"Ne halt etmeye kandrd beni?" diye sordu tiz, keskin sesiyle ve ilk
kez yzme bakt.
"Kim?" dedim, ayn ekilde ona bakarak.
"Estraven."
"Sizin kendinizi kandrmamanz iin urayordu. Bana husumet
besleyen bir hizbi desteklemeye baladnzda beni gz nnden
kard. Geri dnm sizi, Ekumen Misyonunu kabul etmeye ikna
eder duruma gelince de beni geri getirdi."
"Neden bu byk gemiden hi bahsetmedi bana?"
"nk bundan haberi yoktu: Orgoreyn'e gidene kadar ondan
kimseye bahsetmemitim."
"Laklak edecek tam yeri buldunuz, yani, siz ikiniz. O Orgota'nn
misyonunuza katlmas iin urat. Batan beri onlarn Ak Ticaret
ileri ile birlikte alyordu. Bu ihanet deil mi imdi?"
"Deildi. Hangi millet ilk olarak Ekumen ile ittifak kurarsa kur
sun dierlerinin de ksa srede onu izleyeceklerini biliyordu: Birlik
saladnzda Sith, Perunter ve Takmadalar'n da izleyecekleri gi
bi. lkesini ok seviyordu, efendim; ama ona hizmet etmedi. Size
de etmedi. Benim hizmet ettiim efendiye hizmet etti o da."
"Ekumen mi?" dedi Argaven ararak.
"Hayr. nsanlk."
Konuurken sylediklerimin doru olup olmadn bilmiyor
dum. Ksmen doruydu; hakikatin bir yz. Estraven'in eylemlerinin
saf bir kiisel ballktan, tek bir insana, bana kar sorumluluk ve ar
kadalk duygusundan kaynaklandn sylemek de ayn lde
doru olurdu. Ama bu da hakikatin tamam deildi.
Kral cevap vermedi. Kasvetli, sarkk, buruuk yzn tekrar ate
e evirmiti.

244

"Neden Karhide'ye dndnz bana bildirmeden ardnz u

geminizi?"
"Sizi zorlamak iin, efendim. Size gelen bir mesaj Lord Tibe'ye
ular ve o da beni hemen Orgota'ya teslim ederdi ya da vurdururdu.
Arkadam vurdurduu gibi."
Kral bir ey demedi'.
"Benim kendi hayatm hi de nemli deil; ama Gethen'e ve Eku
men'e kar yerine getirmem gereken bir grevim vard ve hl var.
Bu grevi yerine getirebilme imkn salamak iin hemen gemiye
sinyal gnderdim. Estraven bunu salk vermiti ve haklyd."
"Pekl, yanl deildi. Her neyse, buraya inecekler ve biz ilk
olacaz... Hepsi de size benziyorlar deil mi? Bir sr sapk, her za
man kemmerde? Bizi onurlandrmalar iin didindiimiz u toplulu
a bak... Terifatba Lord Gorchen'e nasl karlanmalar gerekti
ini anlatn. Dikkat edin de bir ey unutulmasn ve yanl anlama ol
masn. Saray'da arlanacaklar, neresini uygun grrseniz. Onlar iyi
arlamak istiyorum. Benim iin birka iyi i yaptnz, Bay Ai. Com
mensallar birer yalanc ve sonra da aptal durumuna drdnz."
"Ve yaknda da birer mttefik, Lordum."
"Biliyorum!" diye haykrd tiz sesiyle. "Ama, nce Karhide, nce
Karhide!"
Bam salladm.
Bir sre sessizlikten sonra sordu. "Nasld Buz boyunca kzak ek
mek?"
"Kolay olmad."
"Estraven byle lgn bir gezide birlikte kzak ekmek iin iyi
bir adam olmal. Demir gibi sertti. Ve hi moralini bozmazd. ld
ne zlyorum."
Verecek bir karlk bulamadm.
"Sizin... Yurttalarnz yarn, leden sonra kinci Saat'te kabul
edeceim. Baka sylenmesi gereken bir ey var m u anda?"
"Lordum, Estraven'in adnn temizlenmesi iin Srgn Emrini
geri alr msnz?"
"Henz deil, Bay Ai. Acele etmeyin. Baka bir ey?"

245

"Baka bir ey yok."

"yleyse gidiniz.
Ben bile ihanet etmitim. Srgn karar kaldrlmadan, ismi temi
ze kmadan gemiyi indirmeyeceimi sylemitim. Bu artta srar
ederek uruna ld eye bo veremezdim. Bu onu srgnden geri
getirmezdi.
O gnn geri kalan ksm Lord Gorchern ve dierleriyle birlikte
gemi personelinin karlanma ve arlanmasn ayarlamakla geti,
ikinci Saat'te motorlu kzakla Erhenrang'n otuz mil kuzeydousun
daki Athen Bataklna doru yola ktk. ni alan bu byk, ssz
arazinin, ilenmeye veya yerlemeye elverili olmayan ve imdi r
rem ortasnda feetlerce derinliine kadar donmu batakln kena
rndayd. Radyo sinyali gn boyu srm ve gemiden cevap sinyal
leri alnmt.
Geminin mrettebat gelirken Byk Ktann karsnda Guthen
Krfezinden Charisune Krfezine kadar uzanan snr ve hl gne
nda kalan Kargav zirvelerini yldz zincirinde grm olmalyd
lar; yldzlardan birini alalrken grdmzde hava kararyordu.
Kkreyerek, grkemle indi. Geminin destekleri amur ve su g
lne dediinde buharlar kt; aada, batakln dibinde hi eri
meyen buz vard ve granit gibiydi. Gemi, dengesi bozulmadan ra
hata indi ve K'n alacakaranlnda hzla yeniden donmaya bala
yan gln zerinde kuyruu stne dikilen, kocaman, koyu gmi
zarif bir balk gibi, durdu.
Geminin iniinin ses ve grkeminden sonra yanmda duran Ot
herhordlu Faxe ilk kez konutu: "Bunu grebilecek kadar yaadma
seviniyorum" dedi. Estraven de Buza, lme bakarken byle syle
miti; bu gece de ayn eyi sylerdi. imi kaplayan ac hznden
kamak iin karlar arasndan gemiye doru yrdm. Teknenin ii
soutucularn almasyla oktan donmutu ve ben yaklarken yk
sek kap ald, ini merdiveni zarif bir eimle buza dedi. lk kan
Lang Heo Hew oldu, hi deimemiti elbette. Bu kadn son grd
mden beri benim hayatmda yl, onunkinde ise birka hafta
gemiti. Bana, Faxe'ye, beni izleyen dierlerine bakt ve rampann
dibinde durdu. Karhide dilinde vakarla konutu: "Dostluk amacyla

246

geldim." Onun gznde hepimiz yabancydk. nce Faxe'nin onu

selamlamasn bekledim.
Faxe ona beni gsterdi ve o da yanma gelip benim halkmn de
tiyle sa elimi eline alp gzlerime bakt. "Oh, Genli" dedi, "seni ta
nyamadm!" Bu kadar sre sonra bir kadn sesi duymak garipti. Tav
siyem zerine dierleri de gemiden kt; o anda herhangi bir gven
sizlik belirtisi, Karhide karlama heyetine hakaret olurdu, ifgretor
larn incitirdi. Hepsi birden kp Karhidelileri gzel bir incelikle
selamladlar. Ama hepsi, kadnlar ve erkekler, kendilerini gayet iyi
tanmama ramen, bana garip geldiler. Sesleri tuhaf geliyordu, ok
derin, ok tizdi. ki ayr trden byk, garip hayvanlarn oluturdu
u bir topluluk gibiydiler; zeki bakl, hepsi iftleme dneminde,
kemmerde olan byk maymunlar gibi... Elimi tuttular, bana dokun
dular, bana sarldlar.
Kendimi kontrol etmeyi becerip, kzakla Erhenrang'a dnerken
Heo Hew ve Tulier'e iine dtkleri durum hakknda acilen bilme
leri gereken eyleri anlattm. Saray'a vardmzda ise hemen odama
dnmek zorunda hissettim kendimi.
Sassinothlu hekim odama geldi. Yumuak sesi, ciddi ifadeli gen
yz, bir adama ya da bir kadna deil de bir insana ait olan yz be
ni rahatlatt, tandk ve doru geldi... Ama yataa dnmemi emredip
hafif bir sakinletirici verdikten sonra, "Eli arkadalarnz grdm"
dedi. "Harika bir ey bu, yldzlardan gelen adamlar. Ve ben gre
bildim bunu!"
Gene Karhide ruhundaki ve insan ruhundaki- o en hayran olu
nas ey, yani haz ve cesaret vard. Bunu onunla paylaamasam da
yadsmak aalk bir davran olurdu. nanmadan ama kesin bir ha
kikati ifade ederek, "Onlar iin de harika bir ey" dedim. "Yeni bir
dnyaya, yeni bir insanla gelmek."

O ilkyazn sonunda, Tuwa'nn son gnlerinde kar suyu selleri

azalp da yeniden seyahat etmek mmkn olunca Erhenrang'daki
kk eliliimden izin aldm ve douya gittim. Benim halkm artk
gezegenin her tarafna yaylmlard. Hava arabalar kullanmamza

izin verildiinden Heo Hew ile tekilerden bunlardan birine at

layp benim ihmal ettiim Sith'e ve Takmadalara, Deniz Yarkresi
milletlerine gitmilerdi. Dierleri de Orgoreyn'deydi ve ikisi Buz
zlmesinin Tuwa'ya kadar balamad ve (dediklerine gre) her e
yin bir hafta sonra yeniden donduu Perunter'deydi. Tulier ile
Ke'sta Erhenrang'daki ileri gayet iyi gtryorlard. Acil bir ey
yoktu. Ne de olsa K'n yaknndaki yeni mttefiklerinden birinden
kalkan bir gemi, gezegen zamanyla on yedi yldan nce gelemezdi.
Oras da marjinal, uta bir dnya. Daha ileride, Gney Oiron Ko
luna kadar zerinde insan yaayan bir dnya bulunamad. K'tan
Ekumen'in ana dnyalarna, rkmzn ocak-dnyalarna gitmek Ha
in-Davenant iin elli yl. Arz iin bir mr sryor. Aceleye gerek
yok.
Kargav bu kez alaktaki geitlerden, gney denizi kysn izle
yen bir yoldan giderek getim. U yl nce balklar beni Horden
Adas'ndan alp getirdiklerinde kaldm ilk ky ziyaret ettim;
Ocak halk beni o zamanki gibi yine en ufak bir aknlk gsterme
den karlad. Ench Irma'nn azndaki byk liman ehri That
her'de bir hafta geirdim, sonra da yaz banda yryerek Kerm
Topra'na doru yola koyuldum.
Douya ve gneye doru yryp talklarla, yeil tepelerle, b
yk nehirlerle ve tek tek evlerle dolu engebeli araziden geerek Bu
zayak Gl'ne vardm. Gl kysnda durup gneye, tepelere bakar
ken tandm bir k grdm; bir parlt, gkyznn beyazla kap
lanmas, ileride, ykselen buzulun lts. Buz orada duruyordu.
Estre ok eski bir yerdi. Ocak' ve d binalar yan bandaki da
dan gelen gri tatan yaplmt. Keskin bir souk vard; rzgrn se
si havay dolduruyordu.
Kapy aldm ve ald. "Beylik'in konukseverliine snyorum"
dedim. "Ben Estreli Therem'in arkadaydm."
Bana kapy aan on dokuz-yirmi yalarndaki, ince yapl, ciddi
grnl gen, szlerimi sessizlikle karlad ve sessizce beni
Ocak'a ald. Beni hamama, dinlenme odasna, byk mutfaa gtr
d ve yabancnn temizlenip, giyinip, doyduunu grnce beni de
rin yark-pencereleri Estre ile Stok arasndaki gri gle ve gri thore

ormanlarna bakan bir yatak odasnda yalnz brakp kt. Souk bir
memleketti, souk bir evdi. Derin ocakta, dalardan ve Buz'dan
esen rzgr, ta deme ve duvarlardaki sy yuttuundan vcuttan
ok, gz ve ruhu stmaya yarayan grl grl bir ate yanyordu.
Ama souk K'ta geirdiim ilk iki ylda olduu kadar ilemiyordu
bana; souk bir lkede uzun bir sre yaamtm artk.
Bir saat kadar sonra ayn olan (baklarnda ve davrannda bir
kz ocuunun keskin zarafeti vard; ama hibir kz bu kadar uzun
sre suskun kalamaz,) gelip arzu ettiim takdirde Estre Lordunun
beni kabul edeceini syledi. Peine taklp merdivenlerden indim
ve bir tr saklamba oyununun srd uzun koridorlardan getim.
ocuklar bize arpyor, etrafmzda koturuyor, kkler heyecanla
haykryor, ergenler kahkahalarn tutmak iin elleri azlarnda, ka
pdan kapya, odadan odaya glgeler gibi kayyordu. Be-alt yala
rnda ufak, iko bir ey bacaklarma doland, sonra da korunmak
iin eskortumun ellerine yapt. "Sorve" diye haykrd, gzlerini
ap bana bakarken, "Sorve, mahzene saklanmak istiyorum.!" Sapan
la atlm yuvarlak bir ta gibi frlayp gitti. Tavrnda en ufak bir de
ime olmayan gen adam, Sorve, bana yol gsterdi ve beni
Ocak'a, Estre Lorduna gtrd.
Esvans Harth rem ir Estraven yetmiini akn, yal ve kalalarn
daki bir eklem rahatszl yznden sakat kalm bir adamd. Atein
kenarnda bir tekerlekli sandalyede dimdik oturuyordu. Geni, selle
re maruz kalm bir kaya gibi zamann andrp, ypratt bir yz
vard; sakin bir yz, mthi sakin.
"Siz Eli Genri Ai misiniz?"
"Evet."
O bana, ben ona baktm. Therem, bu yal lordun olu, tensel
ocuuydu. Therem kk ouldu, benim zihin-konumamda sesini
duyduu karde Arek de byk oul; ikisi de lmt. Gz gze gel
diim bu ypranm, sakin, sert yzde arkadama ait hibir ey bu
lamadm. Sadece kesinlik buldum. Therem'in lmnn kesinliini.
Estre'ye geliim bo bir abayd. Teselli bulmay ummutum. Te
selli yoktu; arkadamn ocukluunu geirdii yere gelmek neyi de
itirir, hangi yokluu doldurur, hangi acy avutabilirdi? Artk hi

bir ey deimezdi. Ancak Estre'ye geliimin bir amac daha vard ve

bunu yerine getirebilirdim.
"lmnden nceki aylar boyunca olunuzla birlikteydim. l
dnde de yanndaym. Size onun tuttuu gnceyi getirdim. Ayr
ca o gnler hakknda bilmek istediiniz bir ey varsa?.."
Yal adamn yznde hibir ifade yoktu. Bu sknet deimeye
cekti. Ama gen olan aniden glgelerden kp pencereyle ate ara
sndaki a, souk, huzursuz a geldi ve serte sordu: "Erhen
rang'da ona hl Hain Estraven mi diyorlar?"
Yal lord nce oluna, sonra da bana bakt.
"Bu Sorve Harth" dedi, "Estre'nin varisi, oullarmn olu."
Burada ensest kstlamas yok, bunu gayet iyi biliyordum. Sadece
bunun benim gibi bir Terral iin garipliiyle, arkadamn ruhunun
n bir an iin bu ask yzl, ateli, taral olanda grmenin ga
riplii beni bir sre afallatt. Konutuumda sesim titriyordu. "Kral
karar geri alacak. Therem hain deildi. Aptallarn onun iin dedik
leri ne fark eder?"
Yal lord yavaa, hafife ban edi. "Fark eder" dedi.
"Gobrin Buzunu birlikte mi getiniz" diye sordu Sorve, "siz ve
o?"
"Birlikte getik."
"Bu yky dinlemek isterdim, Sayn Eli" dedi yal Esvans ok
sakin bir ekilde. Ama olan, Therem'in olu kekeleyerek, "Nasl l
dn anlatr msnz bize? Yldzlar arasndaki teki dnyalar an
latr msnz, teki tr insanlar, teki yaamlar?" diyordu.

Gethen Takvimi ve Saati

Gethen'in gne evresinde % dn sresi 8401 standart

Terra saati ya da standart Terra ylnn % 96sdr.
Kendi evresinde dn sresi 23.08 standart Terra saatidir: Gethen
Yl.

yl 364 gndr.
Karhide/Orgoreyn'de yllar, temel alnan bir yldan balayp im
diki yla kadar srayla numaralandrlmaz; temel alnan yl imdiki
yldr. Her Ylbanda (Getheni Thern) biten yl "bir nceki yl olur
ve nceki her yl bir artarak gider. Gelecek de ayn ekilde saylr,
bir sonraki yl Bir Yl olana kadar "gelecek bir yl"dr.
Bu sistemin kaytlarn tutulmasnda yaratt aksaklklarn gideril
mesi iin ok bilinen olaylara, krallarn devirlerine, hanedanlara, ye
rel lordlara, vs. gnderme yapmak gibi eitli yntemler kullanl
251

maktadr. Yomeshta Meshe'nin Doumundan (2202 yl nce, Eku

men takvimine gre 1492 yl) balayarak 144 yllk evrimleri sayar
ve on iki ylda bir kutlama ayinleri dzenlerler; ancak bu sistem as
lnda klt temeline dayanmakta olup Yomesh dinini destekleyen
Orgoreyn hkmetince bile resmen uygulanmamaktadr.
Ay. Gethen'in aynn dn sresi 26 Gethen gndr. Ay kendi
evresinde dnmez ve hep ayn yz gezegene doru dnktr. Bir
ylda 14 ay vardr ve gne ve ay takvimleri birbirine ok yakn ol
duklarndan ancak 200 ylda bir ayarlama yaplmas gerekir. Her ay
da ayn sayda gn vardr, ayn evreleri gibi bu da sabittir. Aylarn
Karhide dilindeki adlar yledir:

Sonbahar

Yaz

lkbahar

1. Thern
2. Thanern
3. Nimmer
4. Anner
5. Irrem
6. Moth
7. Tuwa
8. Osme
9. Ockre
10. Kus
11. Hakanna
12. Gor
13. Susmi
14. Grende

26-gnlk ay 13er gnlk iki yaraya blnr.

Gn. Bir gn (23.08 S.T.S) 10 saattir (bkz. s. 254); hi deime
yen ayn gnleri sayyla deil, bizim haftamzn gnleri gibi adlarla
anlr. (Bu adlarn birou ayn evrelerine gnderme yapmaktadr.
rnein Getheni, "karanlk", Arhad, "ilk hilal" vs. kinci yarayda
kullanlan od- neki ters anlam veren bir olumsuzdur. rnein Od

getheni "karanlkszlk" diye evrilebilir.) Gn adlar Karhidece de

yledir."
1. Getheni

2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.

10.
11.
12.
13.

Sordni
Eps
Arhad
Netherhad
Streth
Berni
Orni
Narhahad
Guyirni
rni
Posthe
Tormenbod

14.
15.

16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.

Odgetheni
Odsordni
Odeps
Odarhad
Odnetherhad
Odstreth
Obberny
Odorni
Odharhahad
Odguynry
Odirni
Opposthe
Ottormenbod

Saat. Tm Gethen kltrlerince kullanlan ondalk saat, Terra'nn

yirmi drtlk saatine kabaca u ekilde evrilebilir. (Not: Bu Gethen
"saati'nin belirttii gn dilimine bir klavuz niteliindedir sadece, Bir
Gethen gnnn 23.08 Standart Terra Saatine denk olduu d
nldnde kesin bir evirmenin karmakl belli olmaktadr, an
cak bu konu u andaki amacmla ilikili deildir):

Birinci Saat............................................ 12.00- 14.30

kinci Saat.............................................. 14.30 - 17.00
nc Saat........................................... 17.00- 19.00
Drdnc Saat........................................ 19.00 - 21.30
Beinci Saat...........................................21.30 - Gece yars
Altnc Saat........................................... Gece yars - 2.30
Yedinci Saat.......................................... 2.30 - 5.00
Sekizinci Saat.......................................5.00 - 7.00
Dokuzuncu Saat.....................................7.00 - 9.30

Onuncu Saat .............................................9.30 - len