Sveti Sava

Rastko Nemanji se rodio 1174. u mestu Ras, u blizini dananjeg Novog Pazara. Bio je
najmlai sin velikog upana Stefana Nemanje i njegove supruge Ane. 1190. godine, Savu je sa
petnaestak godina otac postavio za humskog upana, no tu ostaje manje od godinu dana.
Godine 1191, kad je imao oko sedamnaest godina, Rastko je otiao na Svetu Goru (u
dananjoj Grkoj), jedan od najznaajnijih centara istonopravoslavnog monatva, gde
postaje monah. Savi e se pridruiti i njegov otac Stefan Nemanja, koji je u 1196. godine
abdicirao u korist srednjeg sina Stefana. Nemanja i Sava su potom oiveli zapusteli manastir
Hilandar 1198. godine.
Nakon smrti velikog upana Nemanje, ubrzo dolazi do borbe za vlast izmeu njegovih
sinova, Savine brae. Sava je sahranio Nemanjine moti u Studenici, I Sava je Stefana i Vukana
ba tu, nad motima mrtvoga oca, konano izmirio. Po povratku u Srbiju, Sava postaje
iguman manastira Studenica, u kojem je poloeno Nemanjino telo.
U to vreme crkva u Rakoj nije bila samostalna, ve podreena Ohridskoj arhiepiskopiji i
imala je samo tri episkopije (Ras, Lipljan I Prizren). Sava je iskoristio tadanje politike prilike i
izborio se za autokefalnost srpske crkve. Iako je dozvolu za osnivanje arhiepiskopije imao traiti
u Ohridu, Sava Nemanji, u dogovoru sa Stefanom odlazi u Nikeju (navodno sa tovarom zlata)
kod vaseljenskog patrijarha Manojla, od koga e krajem 1219. isposlovati autokefalnost srpske
crkve i in arhiepiskopa. Sava je odredbama kanonskog prava odmah posveen za arhiepiskopa.
Manastir ia je odreena za sredite nove srpske arhiepiskopije.
Sava se povlai sa poloaja arhiepiskopa 1234. Godine. Potom se uputio na drugo
putovanje na Istok. Poetkom 1236. stigao je u Bugarsku, gde ga zatie smrt u bugarskoj
prijestonici Velikom Trnovu.
Savin knjievni rad je namenjen uglavnom za organizaciju manastira. Sava je preveo i
priredio vizantijski Nomokanon, radi organizovanja crkvene administracije u Srbiji.
Najznaajnija pisana dela koja se pripisuju svetom Savi su:
Tipikon, pravilnik ivota u manastiru (Karejski tipik, Hilandarski tipik i Studeniki
tipik),
Nomokanon, Savina verzija vizantijskog Nomokanona, zbornika crkvenih i svetovnih pravila,
itije svetog Simeona, hagiografija Savinog oca Stefana Nemanje.

Kroz stolea je Sava postao folklorna pojava, junak narodnih pria koji
nadmudruje avola. Moti svetog Save su bile u Mileevi, sve dok ih Sinanpaa nije spalio u Beogradu kao kaznu za banatski ustanak Srba 1594. godine. Posle osloboenja
od Turaka na Vraaru je podignut Hram svetog Save. Sveti Sava se takoe smatra utemeljivaem
obrazovanja i zaetnikom srpske srednjovekovne knjievnosti. Smatra se da je bio prvi srpski
prosvetitelj.